Жұмыс бағдарламасы ПМУ ҰС Н 7.18.2/06

Қазақстан Республикасының ғылым және білім министрлігі

С. Торайгыров атындағы Павлодар мемлекеттікуниверситеті

Химия және химиялық технологиялар кафедрасы

050720- Бейорганикалық заттардың химиялық технологиясы,050721- Органикалық заттардың химиялық технологиясы

мамандықтарының студенттері үшін

Бейорганикалық химия пәнінен

ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАCЫ

Павлодар

Мамандықтыңмемлекеттік жалпы білім

беру стандарты жәнетиптік бағдарламасынегізінде әзірленген

жұмыс бағдарламасыныңбекіту парағы

ПМУ ҰС Н 7.18.1/08

БЕКІТЕМІН Оқу ісі жөніндегі проректоры

Пфейфер Н.Э.

« «____- 2009 ж.

Құрастырушы: х.ғ.к.; доцент Жапаргазинова К.Х. .

Химия және химиялық технологиялар кафедрасы

050720 -Бейорганикалық заттардың химиялық технологиясы;050721 -Органикалық заттардың химиялық технологиясымамандықтарының студенттері үшін

Бейорганикалық химия пәнінен

ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ

Жұмыс бағдарламасы 050720 мамандығы бойынша ҚР МЖМБС3.08.346-2006 050721мамандығы бойынша ҚР МЖМБС 3.08.347-2006 Мемлекеттікстандарты және Бейорганикалық химия типтік бағдарламасыРОӘК 22.06. .2006 ж. бекітілген негізінде құрастырылған

Кафедра мәжілісінде ұсынған «____»_____ 2009 ж.

хаттама №_____

Кафедра менгерушісі Жапаргазинова К.Х.

ХТжЖ факультеттің оқу-әдістемелік кеңесімен құпталған2009 ж. «27» 08 № 1 хаттама

. OӘК төрайымы У.Д. Буркитбаева

КЕЛІСІЛДІ:Факультет деканы К._К. Ахметов «__ _» __ 2009 ж.

ЖжӘҚБ ҚҰПТАЛҒАН ЖжӘҚБ бастығы __________________ Варакута А.А.«___»__________200__ж.

Пәннің мақсаты мен міндеттеріПәнді оқыту мақсаты:- студенттердің ғылымі-материалистіқ қозқарастарын

қалыптастыру, химиялықой-жүйелерін тереңдету;

- химиялық қосылыстардың айналу механизмін білу;- казіргі заман талабына сай жаңа техникалық

конструкциялықматериалдарының қасиеттерін, физико-химиялық заңдар мен процестерітурғысынан сипатттама беріп, көрнекі-практикалық козқарас қалыптастыру.

Оқыту міндеттері:Студенттер білуге тиісті тараулары:

Білу:- Химияның негізгі түсініктері мен заңдарын, элементтердің және олардыңқосылыстарының қасиеттері, конструкциялық материалдардың, құймалардың,металдардың қасиеттерін және технологиясындағы физика-химиялыққұбылыстарын білу;‡йрену:- лабораториялық эксперимент жүргізіп, қорытынды шығара білу;- әр түрлі есептерді шығара білу;- қарапайым химиялық жағдайларға болжам жасау

(жаңа заттардың,конструкциялық материалдардын, технологиялардын перспективтігін білу).

Пререквизиттер:- математика- физика--химия

Пәннің тақырыптық жоспары Ф СО ПМУ 7.18. 2/07

ПӘННІҢ ТАҚЫРЫПТЫҚ ЖОСПАРЫ№р/с

Тақырып атауы Сағат саныДєр. Тәж. Зер

т.О¤Ж

1 2 3 4 5 61 Химияның негізгі

түсініктері5 3 4 18

2 Заттар құрылысыныңнегіздері

5 3 8 23

3 Заттардыңәрекеттесуі

5 6 8 21

4 Ерітінділер 5 5 10 245 Элементтер химиясы 5 - - 34

Курс бойынша барлығы 30 15 15(30)

120

Барлығы: 180(195)

Теориялық курстың мазмұны

Тарау 1. ХИМИЯНЫҢ НЕГІЗГІ ТҮСІНІКТЕРІ1.1. Физикалық бірліктердің халықаралық жүйесі және

оның бейорганикалық химияда қолданылуы.CU жүйесінің негізгі бірліктері: масса, көлем және заттыңтығыздығы қысым, энергетикалық шамалар.

1.2 Атом молекулалық ілім. Атомдық массаның қазіргіжүйесі изотоптар және изобарлар. Атомдық масса жәнеизотоптың массалық саны. Элементтің изотоптық құрамы.Жай және күрделі заттар. Молекулалық масса. Жеке заттаржәне олардың қоспалары. Таза заттардың химиялықклассификациясы.

1.3. Химиялық реакциялардың стехиометриясы.Стехиометрия теңдеулері. Моль-зат мөлшерінің өлшемі.Эквивалент, эквиваленттің молярлы массасы туралы түсінікэквиваленттік фактор. Эквиваленттер заңы.

1.4 Бейорганикалық заттардың қазіргі номенклатурасы.Химиялық элементтер. Жай заттар, иондар. Қосылыстардыңәртүрлі кластары қышқылдар және олардың тұздары,оксидтер комплексті қосылыстар.

Тарау 2. ЗАТ ҚҰРЫЛЫСЫНЫҢ НЕГІЗІ2.1. Атом құрылысы. Кванттық механика туралы түсінік.

Атомдағы электрондардың кванттық энергиясы.Электронның екі жақтылық қасиеті. Шредингер теңдеуі.Толқындық функция. Электрондық тығыздық. Квант сандарыолардың физикалық мәні. Элементтер спині s-, p-, d-, f-

атомдық орбитальдары. Көп электронды атомдар. Паулипринципі. Электрон қабатындағы электрондардың максималсаны. Хунд ережесі. Көп электронды атомдағыэлектрондардың энергетикалық деңгейдегі жәнедеңгейшедегі орналасу реті. Атомдардың магнитті жәнеэнергетикалық сипаттамасы.

2.2. Д.И.Менделеевтің периодтық системасы. Периодтықзаңның қазіргі анықтамасы. Периодтық системаныңструктурасы: периодтар, топтар, топшалар. Клечовскийережесі. Негізгі және қосымша топшалардағы лантаноиджәне актиноидтардың электрондық құрылысының

ерекшеліктері s-, p-, d-, f- элементтер. Элементтерқасиеттерінің периодты өзгеруі (вертикальды, горизонталдыжәне диоганалды периодтылық).

2.3 Коваленттік байланыс.Валенттік байланыс әдісі. Коваленттік байланыстың

қасиеті: бағытталуы және қанығуы. Коваленттікбайланыстың түзілу механизмі (алмасу, донорлы-акцепторлық). Коваленттік байланыстың характеристикасы:ұзындығы, мықтылығы, байланыс бұрыштары. Күрделімолекуладағы орташа байланыс энергиясын есептеу туралытүсінік. Молекуладағы атомдардың эффективті заряды.Диполь моменті.

Екі атомды молекуладағы потенциалды энергияныңқисығы. Валентті байланыс әдісінің негізгі ережелері.Элементтің валенттілігі. Толқынды функциялардың беттесуі.Мысалы: sp-, sp2 sp-3 гибридбелу. d орбитальдардыңқатысуымен болатын гибридтелу. δ- және π-байланыстардың түзілуі. Делокализацияланған π - байланыс.

Молекулалық орбитальдар әдісі. Молекулалықорбитальдар әдісінің негізгі ережелері. М.О. энергетикалықдиаграммасы. Байланыстырушы, байланыстырушы емес жәнебосаң орбитальдар. Екі атомды молекуладағы МО толтыруреті, МО әдісі бойынша екі атомды молекуладағы байланысұзындығы және энергиясының өзгеру заңдылығын түсіндіру.Электронның спинінің заттың магнитті қасиетіне әсері. МОәдісі бойынша молекуланың және ионның магнитті қасиетінтүсіндіру.

2.4. Иондық байланыс. Иондық байланыстың қанықпауыжәне бағытталмауы. Иондардың электростатикалықәсерлеуі. Иондардың поляризациясының электрондықструктураға, зарядқа және ионның радиусынабайланыстылығы. Иондардың поляризациясының заттардыңқасиетіне балқу температурасына тұрақтылыққабайланыстылығы.

2.5. Молекулааралық әсерлесу.Молекулааралық күштердің табиғаты. Молекулааралық

әсерлесудің энергиясы. Сутектік байланыс. Молекулааралықжәне молекулаішіндік, симметриялық және ассиметриялықсутектік байланыс. Байланыс энергиясы және ұзындығы.

2.6. Конденсациялық жағдайдағы заттың құрылысы.Қатты, сұйық, газ тәріздес, плазмалық күйде олардыңерекшеліктері. Кристалдық күй. Изоморфизм, полиморфизм.Кристалдық тордың түрлері (атомдық, молекулалық, иондық,металдық). Әртүрлі кристалдық тордағы бөлшектердің

арасындағы байланыстың табиғаты. Сұйық және аморфтыкүй, олардың ерекшеліктері.

Тарау 3. ЗАТТАРДЫҢ ӘРЕКЕТТЕСУІ.3.1. Химиялық термодинамика элементтері.Ішкі энергия және энтальпия. Экзо- және эндотермиялық

реакциялар. Термохимиялық теңдеулер. Стандарты жағдайтуралы түсінік. Заттардың стандартты түзілу энтальпиясы.Гесс заңы және оның салдары. Химиялық реакциялардыңэнтальпиясын молекуладағы байланыс энергиясын атомдануэнтальпиясының жану энтальпиясын, еру энтальпиясын жәнет.б., Энтропия. Абсолютті энтропия және зат құрылысы.Әртүрлі процестегі энтропияның өзгерісі.

3.2. Химиялық тепе-теңдік. Шын және шамалас тепе-теңдік, олардың белгілері. Химиялық тепе-теңдік қатынасы,Гиббс энергиясы, оның энтропиямен байланысы. Гиббсэнергиясының тепе-теңдік константасымен байланыстылығы.Гомогенді және гетерогенді жүйедегі тепе-теңдік. ∆G және∆G0 арасындағы байланыс. Өздігінен жүретін процестердіңкритериі. Ле-Шателье принципі.

3.3. Химиялық реакция жылдамдығы. Химиялықкинетика туралы түсінік. Бір сатылы және көп сатылыреакциялар. Реакциялардың классификациясы. Тізбекті жәнепараллельді реакциялар. Әсер етуші массалар заңы, реакцияжылдамдығының констансары. Реакцияның молекулалығы.Реакция жылдамдығының температураға байланыстылығы.Тізбекті реакция туралы түсінік.

Гомогенді және гетерогенді катализ туралы түсінікөндірістегі каталитикалық процестер.

3.4. Тотығу-тотықсыздану процестері. Тотығу дәрежесі.Тотықтырғыштар және тотсықсыздандырғыштар. Тотығу-тотықсыздану реакциясының классификациясы. Тотығу-тотықсыздану реакциясының теңдеуін құрастыру. Тотығу-тотықсыздану процесінің жүру бағытына температурасыныңреагенттердің концентрациясының, олардың табиғатының,ортаның және басқа жағдайлардың әсері. Тотығу-тотықсыздану эквиваленті.

Тарау 4. ЕРІТІНДІЛЕР4.1. Ерітінділердің түзілуі.. Ерітінділердің

конценрациясын анықтау тәсілдері: массалық және көлемдік.Массалық процент. Моляльдық. Мольдық үлес. Молярлы жәнеэквивалентті концентрация. Титр. Ерігіштік. Ерігіштіккеәртүрлі факторлардың әсері. Сұйытылған бейэлектролитерітінділерінің қасиеті. Ерітіндінің үстіндегі будың қысымы –

Раульдің бірінші заңы. Ерітінделердің қайнау және қатутемпературалары – Раульдің екінші заңы. Осмос қысымы –Вант-Гофф принципі. Еріген заттардың молекулалықмассасын анықтау әдістері.

4.2. Электролит ерітінділері. Электролит түрлері.Аррениустың электролиттік диссоциация теориясы. Ион жәнемолекулалардың сольватанциясы. Ерітіндідігі әлсізэлектролиттік диссоциациялану дәрежесін электрөткізгіштігі бойынша анықтау. Оствальдтың сұйылту заңы.Әлсіз электролиттердің сатылай диссоциациясы. Ерігіштіккөбейтіндісі: тұнбаға түсу және су еритін электролитті еріту.Тұздар гидролизі. Гидролизді күшейту және баяулату.Сатылай гидролиз. Толық гидролиз.

4.3. Комплексті қосылыстардың химиясы. Комплекстіқосылыстар туралы жалпы түсінік. Комплекс түзуші лиганда,координациялық сан. Комплексті қосылыстың ішкі жәнесыртқы сферасы. Комплексті қосылыстардың сипаттамасы.

Комплексті қосылыстардың изомерияся. Комплекстіқосылыстардағы химиялық байланыс. Кристалдық өрістеориясы туралы түсінік. Комплексті қосылыстардыңэлектронды спектрін жұту және магнитті қасиеттерінтүсіндіру. Диссоциациялану және тұрақсыздық константасы.Осы изомерияларды есептеу.

4.4. Электрохимиялық процестер. Металдардыңэлектрохимиялық кернеулік қатары. Стандарты электродтыпотенциалдар. Нернст теңдеуі. Тотығу-тотықсызданупотенциалының реагенттердің концентрациясынабайланыстылығы.

Тарау 5. ЭЛЕМЕНТТЕР ХИМИЯСЫ.

5.1 S-элементтердің қасиеттері. Сутегі: алынуы,қасиеттері, қолданылуы. Сілтілік металдар: жалпысипаттамасы, ерекше қасиеттері. Сілтілік металдарқосылыстарының сипаттамасы. Қолданылыу. Жер-сілтілікметалдар: жалпы сипаттамасы, қасиеттері. Жер-сілтілікметалдар тұздарының гидролизі, олардың ерігіштігі,қолданылуы.

5.2 Р-элементтер. III топтың жалпы сипаттамасы,активтікті салыстыру. Бор. Бор қосылыстарының химиясы.Қолданылуы Алюминий. Жалпы сипаттамасы, қасиеттері,қолданылуы. Галлий, индий, таллий. Қасиеттері,қолданылуы. IV топтың жалпы сипаттамасы, қасиеттері,қолданылуы. Көміртегі. Аллотропия құбылысы. Табиғатта

таратылуы. Жасанды алмаздарды алу. Көміртегініңанорганикалық қосылыстарының химиясы. Қолданылуы.Кремний. Кремнийдің ерекше қасиеттері. Шыны және шыныматериалдар. Кремний қосылыстарының қолданылуы. Vтоптың жалпы сипаттамасы. Азот. Таралуы, молекулақүрылысы. Аммиак, гидразин және гидроксиламинныңқұрылысы мен қасиеттері. Азоттың оксидтері, азотты жәнеазот қышқылдарының құрылысы мен қасиеттері. Фосфор:аллотропия, жалпы сипаттамасы. Фосфордың қасиеттері менқосылыстары. Фосфор қышқылдары. Минералдытынайтқыш-

Күкірт, селен, теллур. Аллотропия, молекулаларқұрылысы. Сутектік күкірт, сульфидтер,полисульфидтер.Күкірт қышқылдары; сульфаттары, өндірісте алынылуы. VIIтоптың элементтері. Галогендер. Фтордың химиясы.Галогенсутектер. Тотықтыргыш қасиеттері. Қолданылуы.

5.3 d-элементтер. Жалпы сипаттамасы. Құрылысыныңжәне химиялық қасиеттерінің ерекшеліктері. VI-А топтыңэлементтері. Хром: құрылысы, қасиеттері, алынуы. Ш-валентті хромның тұздары, қасиеттері. ^І-валентті хромныңқосылыстары. Тотқтыргыш және тотықсыздандыргышқасиетттері. Заттардың токсикалығы. Молибден, вольфрамқосылыстары. VII топ. Жалпы сипаттама. Марганецқосылыстары және оның қасиеттері. Темір, кобальт, никель.Қасиеттері. Болат, чугун. Комплекстң қосылыстар. Платинаметалдары. I- Б топ. Мыс, күміс, алтын: құрылысы,қасиеттері. Қолданылуы. II-Б топ. Мырыш, кадмий,сынап: құрылысы, қасиеттері. Қолданылуы

Пәннің теориялық бөлімінің мазмұны Дәрістік сабақтардың тізімі

1 тақырып

Химияның негізгі түсініктері

1.1 Атом-молекулалық ілімАтомдық масса және изотоптардың атомдықсаны.Изотоптар және изобарлар. Элементтіңизотоптық құрамы. Жай және күрделі заттар

1.2 Химиялық реакциялардың стехиометриясыСтехиометриялық заңдары. Стехиометриялық теңдеулер.Зат мөлшерінің бірлігі-моль. Эквивалент, эквиваленттіңмолярлі массасы. Эквиваленттік факторы. Эквиваленттерзаңы.

2 тақырып

Заттар құрылысының негізідері

2.1 Атом қүрылысыКвант механика туралы түсінік. Электронның екі жақтытабиғаты. Шредингер теңдеуі. Толкындық функция.Электрондық тығыздык. Атомның квант-механикалықмоделі. Электрондық тығыздық. Толқындық функция.Квант сандары, физикалық мәні. Элементтердіңспині. Қөп электронды атомдар. Паули принципі. Гундережесі. Көп электронды атомдардағы электрондықдеңгейлерді толтыру тәртібі. Атомдардың магниттіжәне энергетикалық қасиеттері.

.2 Д.И. Менделеевтің периодтық жүйесі.

Элементтератомдарыныңқұрылысы.Периодтықзаңныңказіргікездегітұжырымдамасы.Периодтыңжүйесініңқұрылымы.Клечков

скийережелері.Атомдаржәнеиондаррадиустары,олардыңэлектрондықконфигурациясынажәнеэлементтердіңтотығудәрежесінетәуелділігі.Иондануэнергиясы,электронтартқыштық.

2.3 Ковалентті байланысВаленттік байланыс әдісі. Ковалентті байланыстыңсипаттамалары; қанығуы, бағытталуы. Байланыстыңтүзілуі механизмі (айырбастау, донорлы-акцепторлы,дативті). Ковалентті байланыстың қасиеттері.Валенттік байланыс әдісінің негізгі қағидалары.Толқындық функциялардың гибридизациясы. sр - , sр2 - ,sр3 -гибридизация. d- орбиталдар қатысумен жүретінгибридтену процесі. Кос байланыстардың түзілуі: -, -және π - байланыстар. Гиллеспи методы.Делокализацияланған - байланыстар. Молекулярлық орбитальдар эдісі. МОЛКАО негізгіқағидалары. МО энергетикалық диаграммалары.Байланыстыруші, босатуші және байланыстыруші емесмолекулярлі орбитальдар. МО турғысынанмолекулалар мен иондардың магнитті қасиеттері.

2.4 Иондық байланыс, оның бағытсыздығы және қанықпауы.Иондардың электростатикалық әрекеттесуі. Иондымолекулаға сай потенциалды энергиясының кисығы.Иондардың поляризациялануы электрондық

құрылымының типіне, ионның заряды мен радиусынатәуелділігі.

2.5 Молекулааралық әрекеттесуМолекулааралық әрекеттесуінің табиғаты.Молекулааралық әрекеттесуінің энергиясы. Сутектікбайланыс: молекулалар арасындағы, молекулаларішіндегі, симметриялық және асимметриялық.Заттардың физико-химиялық қасиеттеріне сутектікбайланыстың ықпалы балқү, (қайнаутемпературасына,сулы ерітіндісіндегі диссоциациядәрежесіне).

3 тақырып

Заттардың әрекеттесуі

3 Химиялық процестердің негізгі заңдылықтары3.1 Химиялық термодинамиканың элементтері

Ішкі энергия мен энтальпия., олардың физикалықмағынасы. Экзо-және эндотермиялық реакциялар.Термохимиялық теңдеулер. Заттардың тузелустандартті энтальпиялары. Гесс заңы және оныңсалдары. Энтропия туралы түсініктер. Химиялықпроцестер кезіндегі энтропияның өзгеруі.Термодинамиканың 1,2 бастамасы. Түрлі процестер үшінсипаттамаларды Гесс заңы бойынша есептеу.

3.2 Химиялық тепе-теңдікШын және шамалас тепе-теңдік, олардың белгілері.

Химиялық тепе-теңдік қатынасы. Гиббс энергиясыныңтепе-теңдік константасымен байланыстылығы. Гомогендіжәне гетерогенді жүйедегі тепе-теңдік. ∆G және ∆G0

арасындағы байланыс. Өздігінен жүретін процестердіңкритериі. Процестің энтальпиялық және энтропиялықфакторлары. Тепе-теңдіктің ығысуы. Ле-Шательепринципі.

3.3 Химиялық реакциялардың жылдамдығы

Химиялықкинетикатуралытүсінігі.Реакциялардыңжіктелуі. Әсеретушімассалар заңы,реакцияжылдам

дығыныңконстантасы.Реакцияныңмолекулалығы.Химиялықреакциялардыңжылдамдығытемпературағабайланыстығы.Вант-Гоффережесі.Активтендіруэнергия.Катализ.Гомо-жәнегетерогендікатализтуралытүсінік.

3.4 Тотығу-тотыксыздану процесстерТотығу дәреже. Маңызды тотқтырғыштар ментотықсыздандырғыштар. Тотығу-тотыксыздануреакциялардың жіктелуі. Тотығу-тотыксыздануреакциялардың теңдеулерін құрастыру әдістері.Температура, реагенттер концентрациясы, табиғаты,ортасы және басқа шарттардың ТТР жүру бағытына,тереңдігіне ықпалы. Тотығу-тотыксыздану эквиваленті. .Электродтық потенциалдар туралы ұғым. Стандарттыэлектродты потенциал. Нернст теңдеуі. Электркуатының химиялық көздері. Гальвани элементтердіңжұмыс істеу принципі. Отын элементтер

4 тақырып

Ерітінділер.

4.1 Ерітінділер түзілуіЕрітінділер табиғаты. Ерітінділер концентрациясын санмәнімен өрнектеу. Ерігіштік. Әр түрлі факторлардыңерігіштікке ықпалы. Сүйытылған бейэлектролит

ерітінділерінің қасиеттері. Ерітінді үстіндегі будыңқысымы-Раульдің 1 заңы. Ерітінділер қайнау және қатутемпературасы-Раульдің 2 заңы. Вант-Гофф заңы. Еригензаттардың молекулярлі массаларын анықтау әдістері.

4.2 Электролиттер ерітінділері.Элетролиттер типтері. Ассоциацияланған жәнеассоциацияланбаған электролиттер. Аррениустіңэлектролиттік диссоциация туралы теориясы.Диссоциациялануы константасы. Оствальд заңы. Күштіжәне әлсіз электролиттердің айырмашылығы,диссоциациялануы. Изотондық коэффициент. Еріткішкөбейтіндісі. Аз еритін электролиттердің еру жәнетұнбаға тусу жағдайлары. Түздар гидролизі. Катионнемесе анион бойынша гидролиз. Гидролизді күшейтунемесе әлсіздету тәсілі Сатылы гидролиз. Толық жұретінгидролиз.Электролиттердің сулы ерітінділері. Электролиттікдиссоциация, оның себебі... Активтік және активтіктіңкоэффициенті.

4.3 Комплексті қосылыстарКомплексті қосылыстар: тұзілуі жағдайлары. Лигандтар,координациялық сан, лигандтардың дентантлығы,амбидентантлығы. химиялық байланыстардың табиғаты.Комплекстң қосылыстардың құрылысы, олардыңклассификациясы және номенклатурасы. Комплекстіиондардың түзілуі және ыдырауы.Тұрақтылық жәнетұрақсыз константалары, оларды есептеу.

4.4 Электрхимиялық процесстерМеталдардың электрохимиялық кернеу қатары.Стандартты электродтық потенциалдар. Нернст теңдеуі.Тотығу-тотықсыздану потенциалдардыңконцентрацияға тәуелділігі. Гальвани элементтің электркозғауш күші.

Электролиз. Фарадей заңдары. Электролиттербалқымаларының және сулы ерітінділерінің электролизі.Электролиз қолдануы.Металлдар коррозиясы. Коррозия түрлері. Сутекті жәнеоттекті деполяризация. Металлдарды коррозияданқорғау.

5тақырып

Элементтер химиясы

5.1 S-элементтер. Сутегі. Металдардың сутектіқосылыстарының жалпы сипаттамасы. 1А тобы.Элементтердің жалпы сипаттамасы, табиғатта кездесуі,алынуы. Сілтілік металдарды химиялық активтигібойынша салыстыру. Гидридтер, оксидтер, пероксидтер,надпероксидтер, озонидтер.

5.2 I1 А тобы. Бериллий-радий қатарындағы элементтердің жалпы

сипаттамасы. Гидридтер, оксидтер, гидроксидтер. Алынуы, қасиеттері,қолдануы. Тұздар гидролизі,ерігіштігі, жалпы сипаттамасы. Әрекеттесузаттар туралы түсінік. Біртипті қосылыстар және металдарқасиеттерінің өзгеру заңдылықтары.

5.3 Р-элементтер. III А тобы. Элементтердің жалпысипаттамасы. Бор. Жалпы сипаттамасы, қасиеттері,қолданылуы. Қолданылуы. Борсутектер:алынуы,құрылысы, қасиеттері. Бор оксиді және бор қышқылдары:құрылысы,, қасиеттері. Бораттар. Ерітінділер химиясы.Алюминий. Оксид, оксогидроксид, гидроксид: құрылысы,алынуы, қасиеттері. Алюминаттар. Алюмосиликаттар.Галогенидтер:құрылысы, қасиеттері. Алюминийтұздарының жалпы сипаттамасы, ерігіштігі, гидролиз.

5.4 IV –А тобы. Жалпы сипаттамасы. Гомотізбекті жәнегетеротізбекті бейорганикалық полимерлер.Көміртегі. Кремний. Аллотропия құбылысы, құрылысы,қасиеттері. Химиялық қасиеттері. Көміртегініңанорганикалық қосылыстарының химиясы. II, IV оксидтер:құрылысы, қасиеттері. Қолданылуы. Силикаттар жәнеалюмосиликаттар, олардың типтері туралы түсінік

5.5 V А тобы. Азот және оның қосылыстары . Аммиак,құрылысы мен қасиеттері. Азоттың оксидтері, азоттыжәне азот қышқылдарының құрылысы мен қасиеттері.Қолданылуы. Фосфор: аллотропия, жалпы сипаттамасы. III, V валенттіфосфордың оксидтері. Олардың алынуы, құрылысы,қасиеттері. Фосфордың сутекті қосылыстары.Фосфор қышқылдары.

5.6 VI А тобы. Күкірт, селен, теллур. Аллотропия,молекулалар құрылысы. Сутектік күкірт. Сульфидтер,олардың алынуы, қасиеттері. Селенидтер, теллуридтер.Диоксидтер: олардың алынуы, қасиеттері. Күкіртқышқылдары; олардың тұздары. Дикүкірт қышқылы.Тиокүкірт қышқылы, натрий тиосульфаты.

5.7 VII А-тобы. Жай заттар, олардың құрылысы, қасиеттері,алу әдістері. Галогендердің сутекті қосылыстары.Хлордың, йодтың оксидтері, құрылымы, қасиеттері. Хлор,бром, йодтың оттекті қышқылдары: құрылымы, қасиеттері.Қышқылдардың тұздары.

5.8 d-элементтер. Период және топ бойынша қасиеттерөзгеруіндегі жалпы заңдылықтары. Құрылысының жәнехимиялық қасиеттерінің ерекшеліктері. III А тобы.Скандий, иттрий, лантан, актиний. Жай заттарқасиеттері, алынуы. Оксидтер мен гидроксидтер,қасиеттері. Заттардың қолдануы.

5.9 V А тобы. Жалпы сипаттама. Табиғатта таралуы. Жайзаттарды алу және қасиеттері. Кластерлі қосылыстар.

Ванадий, ниобий, тантал, олардың қосылыстарыныңқолдануы.

5.10 VI А тобы. Жалпы сипаттамасы. Хром: құрылысы,қасиеттері, алынуы. Ш-валентті хромның тұздары: акво-және оксокомплекстер, кристалогидраттар, гидраттіизомериясы. III Хромның комплексті қосылыстарыныңтиптері және құрылысы. Хром оксидтері, хроматтар,дихроматтар: алу тәсілдері, қасиеттері.

5.11 VII А тобы. Элементтердің тотығу дәрежелері. Жайзаттардың алынуы, қасиеттері. Марганец қосылыстарыжәне оның қасиеттері. Марганец оксидтері жәнемарганец қышқылдары. марганец қосылыстарықатысатын ТТР реакциялардың жүру бағытына ортаныңәсері.

5.12 VIII А тобы. Темір тобы. Жай заттарды алу. Темиркоррозиясы. Металдардың карбонил қосылыстары. Темір,кобальт, никель қосылыстары.

Платина тобы. Тотығу дәрежесі, координациялықсандары. Комплексті қосылыстары, құрылысы. Цис-, транс-координациялық изомерлері.

5.13 I- Б топ. Мыс, күміс, алтын: құрылысы, қасиеттері. Оттегіжәне галагендермен қосылыстары. Тұздары, олардыңерігіштігі, гидролизі. Комплексті қосылыстар.

5.14 II-Б топ. Мырыш, кадмий, сынап: құрылысы,қасиеттері. Құймалар. Тұздардың жалпы сипаттамасы,ерігіштігі, гидролизі. Комплексті қосылыстар. Мырыш,кадмий, сынапты қолданылуы.

ЛАБОРАТОРИЯЛЫҚ ЖҰМЫСТАРДЫҢ МАЗМҰНЫтақыр

ыпЛабораториялық

жұмыстың аталуыМазмұны Әдебиет

1 2 3 5

1тақырып

Мырыштыңэквивалентті

массасын анықтау

1 Қажетті аспаптар мен химиялық ыдыстыдайындау2 Тәжірибе өткізу3 Алынған нәтижелерді есептеу, талдау4 Тәжірибе нәтижелерінің дұрыс екенінанықтау5 Лабораториялық есепті жасау

[1], 5 – 21 б.[7] , 14 – 46 стр.[12] бөлім 1, 9-22 б.Көміртегі

оксидиніңмолекулярлі

массасын анықтау2

тақырыпМенделевтің периодтық жүйесі

1 Тәжірибе өткізу2 Алынған нәтижелерді есептеу, талдау 3 Лабораториялық есепті жасау

[1], 27 – 47 б.[7] , 46 – 55 б.[12] бөлім 1, 22 – 27 б.

3тақырып

Химиялықреакцияның жылу

эффектісінанықтау

1 Тәжірибе өткізу 2 Алынған нәтижелерді есептеу, талдау3 Тәжірибе нәтижелерінің дұрыс екенінанықтау4 Лабораториялық есепті жасау

[1], 175 – 212 б.[7] , 187 – 197б.[12] бөлім 1, 27 – 34 б.

Реакцияжылдамдығының заттардыңконцентрация

сы жәнетемператураға тәулділігі.

1 Тәжірибе өткізу 2 Алынған нәтижелерді есептеу, талдау3 Тәжірибе нәтижелерінің дұрыс екенінанықтау4 Лабораториялық есепті жасау

[1], 212 – 225 б.[7] , 158 – 182 б.[12] бөлім 2, 3 –14 б.

4тақырып

Элетролиттікдиссоциация

1 Қажетті аспаптар мен химиялық ыдыстыдайындау2 Тәжірибе өткізу3 Алынған нәтижелерді есептеу, талдау4 Лабораториялық есепті жасау

[1], 225 – 234 б.[7] , 223 – 255 б.[12] бөлім 2, 14– 23 б. [12] бөлім 3, 16–б

Тұздар гидролизі

Әр түрліконцентрациялы

ерітінділердідайындау

1 Қажетті аспаптар мен химиялық ыдыстыдайындау2 Тәжірибе өткізу3 Алынған нәтижелерді есептеу, талдау4 Басқа концентрацияларға аудару, есептідайындау

[12] бөлім 2, 14 –23 б.

Тұздар электролизі 1 Тәжірибе өткізу2 Алынған нәтижелерді есептеу, талдау 3 Лабораториялық есепті жасау

[12] бөлім 2, 14– 23 б. [12] бөлім 3, 16 –20, 25 – 28 б.

Металлдаркоррозиясы

1 Тәжірибе өткізу2 Алынған нәтижелерді есептеу, талдау 3 Лабораториялық есепті жасау

[1], 27 – 47 б.[7] , 46 – 55 ,.[12] бөлім 3, 11 –16, 23 – 25 б.

ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАРДЫҢ МАЗМҰНЫтақырып аталуы Мазмұны Әдебиет

1 2 3 41 тақырып Химияның

негізгітүсініктері

Химияның негізгі заңдары бойыншаесептеулер: массасы сақталу заңы, құрамтұрақтылық, эквиваленттер заңы, еселікқатынас заңы. Негізгі газды заңдар.Менделеев – Клапейрон теңдеуі.газдықалыпты жағдайға келтіру..

[1], 5 – 21 б.[7] , 14 – 46 б.

2 тақырып Заттарқұрылысының

негіздері

Периодтық жүйенің құрылымы.Периодтық жүйе бойынша элементтердіңэнергетикалық деңгейлерді толтыру. Басжәне қосымша топтар мен топшалардағыэлементер атомдарының ерекшеліктері.S-, p-, d-, f- элементтер.

[1], 27 – 47 б.[7] , 46 – 55 б.

3 тақырып Заттардыңәрекеттесуі

Термохимиялық теңдеулер бойыншаесептеулер. Стандартты жағдай туралытүсінік. Гесс заңы және оның салдары.Гесс заңының салдары бойыншаесептеулер. Гиббс энергиясы жәнеоның энтальпия, энтропия, тепе-теңдік тұрақтысыменбайланысы. Процесстердің өзбетімен жүруінің шарттары.Тепе-теңдік тұрақтысы менреакцияның жылдамдықтұрақтыларын есептеу,заттардың тепе-теңдікконцентрацияларын және тепе-теңдікті ығыстыру жағдайлары.Ле – Шателье –Браун принципі.

[1], 175 – 225 б.[7],158– 197 б.

4 тақырып Ерітінділер Элетролиттер типтері..Диссоциация дәрежесі. Диссоциациятұрақтысы. Электролиттер сатылапдиссоциациялануы. рН анықтауесептеулері. Гидролиз жүру жағдайлары.Катион немесе анион бойынша гидролиз.Гидролиз тұрақтысы мен дәрежесіарасындағы байланыс. Гидролизкүшейту және әлсірету тәсілдері.Гальвани элементтердің ЭҚК және Гиббсэнергиясын есептеу.

[1], 225 – 234 б.[7] , 223 – 255 б.

5 тақырып Элементтерхимиясы

Реакциялар теңдеулері бойыншаесептеулер жүргізу, заттардыңжеткіліксіз немесе артықмөлшерін ескере отырып.Заттардың бір-біріне аусу,өзгерістерге ұшыраусызбанұсқауларын шығару.

1], 225 – 248 б.[7] , 253 – 298 б.

ОӨЖ МАЗМҰНЫ

№ СӨЖ түрлері Есеп беруформасы

Бақылау түрі Сағатсаны

1 Дәріс сабақтарға дайындалу

есеп Сабақтарға қатысу

15

2 Лабораториялық жұмыстарға дайындалу

Лабораториялық жұмыстардың кестелерін дайындау және б.

Лабораториялық жұмысты істеу үшін рұқсат алу

15

3 Лабораториялық жұмыстар бойынша есеп дайындау және

Есеп ЛЖ қорғау 15

қорғау4 Тәжірибелік

сабақтарға дайындалу

Конспект Есептерді шығару

7,5

5 үй тапсырмаларын істеу

Конспект Үй жұмысын қорғау

12

6 Аудиториялық сабақтарға кірмеген материалдармен танысу

конспект Коллоквиум,сұрақтар

51,5

7 Бақылау шараларға дайындалу

Межелікбақылау,жазбашабақылау

жұмыстар

4

Барлығы 120

Материал для самостоятельного изучения

Тема 1 Основные понятия химии [1], 248 – 287 стр.; [11], 216 – 227, 413 – 444 стр.; [12], 19 - 42 стр.1.3 Современная номенклатура неорганических веществ.Химические элементы. Простые вещества. Ионы. Различные классы

соединений. Кислоты и их соли, оксиды. Комплексные соединения.

Тема 2 Основы строения вещества[1], 16 – 108 стр.; Периодическое изменение свойств элементов (вертикальная,

горизонтальная и диагональная периодичности2.6 Строение вещества в конденсированном состоянииТвердое, жидкое, газообразное, плазменное состояние, их особенности.

Кристаллическое состояние. Изоморфизм, полиморфизм. Типыкристаллических решеток (атомная, молекулярная, ионная, металлическая).Природа связей между частицами в различных типах кристаллическихрешеток. Зависимость свойств кристаллических веществ от типакристаллических решеток. Жидкое и аморфное состояние, их особенности.Понятие о строении жидкой воды. Жидкокристаллическое состояниевещества.

Тема 3 Взаимодействия веществ[1], 175 – 245 стр.; [7], 197 – 255 стр..Элементарные (одностадийные) и неэлементарные (многоступенчатые)

реакции. Классификация реакций. Последовательные и параллельныереакции. Молекулярность реакции Понятие о цепных реакциях. Понятие огомогенном и гетерогенном катализе. Примеры каталитических процессов впромышленности.

Тема 4 Растворы

[1], 115 -149 стр.; [7], 158 - 197 стр.Изомерия комплексных соединений. Химическая связь в комплексных

соединениях. Квантово – механические методы трактовки природыхимической связи в комплексных соединениях. Понятие о теориикристаллического поля. Спектрохимический ряд. Объяснение магнитныхсвойств и электронных спектров поглощения комплексных соединений.Изомерия комплексных соединений. Химическая связь в комплексныхсоединениях.

Тема 5 Химия элементов[1], 248 - 711стр.; [7], 330 - 649стр.р — Элементы-Галлий, индий, таллий. Общая характеристика, нахождение в

свойства, применение. Оксиды и гидроксиды, получение и свойства.Соединения таллия (I). Применение соединений галлия, индия, таллия.Токсичность их соединений. Сопоставление свойств простых веществ иоднотипных соединений бора, алюминия, галлия, индия и| таллия.

- Германий, олово, свинец. Характер изменения строения и свойствапростых веществ в ряду углерод - свинец. Водородные соединениягермания. Оксиды, гидроксиды, их амфотерность. Соли. Химия водныхрастворов.

-Титан, цирконий, гафний.. Общая характеристика группы IV А.Получение простых веществ, их свойства. Соединения с кислородом,галогенами: их получение и свойства. Оксо- гидроксо- игидроксодсоединения элементов (IV).. Применение титана, циркония,гафния и их соединений.

- Мышьяк, сурьма, висмут. Получение арсина. Арсениды и стибиды.Кислоты мышьяка и сурьмы, их получение и свойства. Сульфиды, ихотношение к кислотам и к раствору сульфида аммония.

-Характеристика соединений молибдена и вольфрама: их общностьс однотипными соединениями хрома. Применение хрома, молибдена,вольфрама и их соединений. Соединения хрома. Сопоставлениезакономерностей главной и побочной подгрупп VI группы.

-f -ЭлементыЛантаноиды. Общая характеристика. Степени окисления. Нахождение

элементов в природе. Применение лантоноидов и их соединений. Актиноиды.Общая характеристика. Степени окисления. Нахождение в природе тория,протактиния, урана: получение металловМамандықтың оқу жұмыс

жоспарынан үзіндісіФорма

Ф СО ПГУ 7.18.1/10

050720 «Бейорганикалық заттардың химиялықтехнологиясы»

050721 «Органикалық заттардың химиялық

технологиясы»мамандықтын оқу жұмыс жоспарынан үзіндісі

Бейорганикалық химия

№ Оқудыңтүрі

Бақылаудың түрлері

Жүмыскөлемі(сағат)студент

Курс немесе семестрлер бойынша сағаттардың таралуы

ем

т. сын

ақ

кп

.бж

.

ЕГЖ

бақы

ла

у

жұм

ыс

барлығы лек

пр. лаб

смөж

сөж

лек пр.

сдж

ауд

сдж

1. Күндізгі, орта білім негізінде

1 180 60 120

Семестр 1 Семестр 230 15 30 60 60 - - -

Негізгі және қосымша әдебиеттер тізімі

Негізгі әдебиет

1. Ахметов Н.С. «Общая неорганическая химия»- М: Высш.шк.,1998-640б.2. Аханбаев К. «Жалпы және анорганикалық химия», Алматы:Санат, 19993. Бірімжанов Б.А., Нұрахметов Н.Н. «Жалпы химия», Алматы: Ана тілі.- 19924.Гольбрайх З.Б. «Сборник задач и упражнений по химии»:Учебное пособие для хим-технол.вузов; 4-е изд.Перераб. и доп.-М:Высш. Шк.,1987-272с.5.Глинка Н.Л. «Сборник задач и упражнений по общей химии», М.: Высшая школа.-1979 г.6. Карапетьянц М., Дракин С.И. «Общая и неорганическая химия» М.:Химия, 1981, 632 с.7.Некрасов Б.В. «Основы общей химии», М.:Химия, 1981, 559 с.8. Павлов Н.Н. Неорганическая химия М.: Высшая школа, 19869.Угай Я.А. « Общая химия», М.: Высшая школа, 1984, 440 с.10. Электронный учебник «Химия»Қосымша әдебиет11. Глинка Н.Л. « Общая химия», М.: Высшая школа.-1978-1988 гг.12. Жапаргазинова К. Х. Лабораториялық жұмыстарды жасау үшін методикалық нұсқаулар. ПМУ, 2006 ж.13.Карапетьянц М., Дракин С.И. « Практикум по общей и неорганическойхимия», М.:Химия, 1980

14. Левант, Райцын П.С. Практикум по общей химии Л.: Химия.-1988