Çocuk gelĠġĠmĠ ve eĞĠtĠmĠ yaş... · 2016. 3. 9. · bebek için uygun bir küvet ya da...

T.C.

MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI

ÇOCUK GELĠġĠMĠ VE EĞĠTĠMĠ

0-1 YAġ ÇOCUKLARINDA ÖZ BAKIM

Ankara, 2015

Bu modül, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul / Kurumlarında uygulanan Çerçeve

Öğretim Programları’nda yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak

öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmıĢ bireysel öğrenme materyalidir.

Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiĢtir.

PARA ĠLE SATILMAZ.

i

GĠRĠġ ....................................................................................................................................... 1 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–1 ..................................................................................................... 3 1.1. YAġ ÇOCUKLARININ TEMĠZLĠK BAKIM VE TUVALET GEREKSĠNĠMLERĠNĠN

KARġILANMASI .................................................................................................................... 3 1.1. Vücut Temizliği ve Önemi ............................................................................................ 3 1.2.Beden Jimnastiğinin Önemi ........................................................................................... 7 1.3. Saç ve Tırnak Bakımı .................................................................................................... 9 1.4. Alt Temizliğinin Önemi .............................................................................................. 10 1.5. Alt Temizliğinin Yöntemleri ....................................................................................... 11 1.6. Tuvalet Eğitiminde Ġzlenmesi Gereken Yollar ............................................................ 11 1.7. Tuvalet Eğitimindeki Tutum ve DavranıĢların Çocuk Üzerindeki Etkileri ................ 13 UYGULAMA FAALĠYETĠ .............................................................................................. 15 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME .................................................................................... 16

ÖĞRENME FAALĠYETĠ–2 ................................................................................................... 17 2. 0-1 YAġ ÇOCUKLARININ GĠYĠNME GEREKSĠNĠMLERĠ .......................................... 17

2.1. Bebek ve çocuk giysilerinin özellikleri ....................................................................... 17 2.2. Bebek ve Çocuğu Giydirirken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar ............................ 18 UYGULAMA FAALĠYETĠ .............................................................................................. 20 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME .................................................................................... 21

ÖĞRENME FAALĠYETĠ-3 ................................................................................................... 22 ÖĞRENME FAALĠYETĠ-3 ................................................................................................... 22 3. 0-1 YAġ ÇOCUKLARININ UYKU VE DĠNLENME GEREKSĠNĠMLERĠ ................... 22

3.1. Çocuklarda Uyku ve Dinlenmenin Önemi .................................................................. 22 3.2. Uyku ve Dinlenme Saatleri ......................................................................................... 22 3.3. Uyku Döngüsü GeliĢimi Basamakları ......................................................................... 23 3.4. Uyku Problemlerinin Nedenleri .................................................................................. 23 3.5. Uyku ve Dinlenme AlıĢkanlığı Kazandırmak Konusunda Dikkat Edilecek Noktalar 24 UYGULAMA FAALĠYETĠ .............................................................................................. 27 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME .................................................................................... 28

ÖĞRENME FAALĠYETĠ–4 .................................................................................................. 29 4. 0-1 YAġ ÇOCUKLARININ BESLENME GEREKSĠNĠMLERĠ ...................................... 29

4.1. Süt Çocukluğunda Beslenmenin Önemi ..................................................................... 29 4.2. Süt Çocuğunun Beslenmesinde Temel Ġlkeler ............................................................ 29 4.3. 0-1 YaĢ Dönemindeki Bebeklere Verilmemesi Gereken Besinler .............................. 34 4.4. Süt Çocuğunun Enerji ve Besin Ġhtiyacı ..................................................................... 35 4.5. Anne Sütü ile Beslenmenin Önemi ............................................................................. 37 4.6. Anne Sütünün Yararları .............................................................................................. 37 4.7. Emzirme Teknikleri .................................................................................................... 38 4.8. Biberonla Beslenme .................................................................................................... 40 UYGULAMA FAALĠYETĠ .............................................................................................. 43 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME .................................................................................... 44

MODÜL DEĞERLENDĠRME .............................................................................................. 46 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 47 KAYNAKÇA ......................................................................................................................... 49

ĠÇĠNDEKĠLER

ii

AÇIKLAMALAR

ALAN Çocuk GeliĢimi ve Eğitimi

DAL Erken Çocukluk Eğitimi

MODÜLÜN ADI 0-1 YaĢ Çocuklarında Öz bakım

MODÜLÜN SÜRESĠ 80/54

MODÜLÜN AMACI

Öğrenciye 0-1 yaĢ çocuklarının öz bakım ihtiyaçlarını

karĢılamaya yönelik çalıĢmalar hazırlama becerisi

kazandırmaktır.

MODÜLÜN

ÖĞRENME

KAZANIMLARI

1. 0-1 yaĢ çocuklarının temizlik, bakım ve tuvalet

gereksinimlerinin karĢılanmasına yardımcı

olabileceksiniz. 2. 0-1 yaĢ çocuklarının giyinme gereksinimlerinin

karĢılanmasına yardımcı olabileceksiniz.

3. 0-1 yaĢ çocuklarının uyku ve dinlenme gereksinimlerinin

karĢılanmasına yardımcı olabileceksiniz. 4. 0-1 yaĢ çocuklarının beslenme gereksinimlerinin


EĞĠTĠM ÖĞRETĠM

ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Ortam: Sınıf, atölye

Donanım: Kaynak kitaplar, bilgisayar, projeksiyon,

fotoğraflar, afiĢ, broĢür, dergiler, uyarıcı pano, duyuru

panosu, uyarıcı resimler, teyp, konuya yönelik bilgi CD,

tahta, kalem vb.

ÖLÇME VE

DEĞERLENDĠRME

Modül içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra

verilen ölçme araçları ile kendinizi değerlendireceksiniz.

Öğretmen tarafından modül sonunda kazandığınız bilgi ve

becerileri değerlendirmek amacıyla çeĢitli ölçme araçları

(çoktan seçmeli, doğru-yanlıĢ, boĢluk doldurma vb.)

uygulanacaktır.

AÇIKLAMALAR

1

GĠRĠġ

Sevgili Öğrenci,

Dünyaya yeni gelmiĢ bir bebeğin bir yaĢına gelinceye kadar bakımı zor ve heyecan

verici bir deneyimdir. Bebeğin sağlıklı bir Ģekilde büyümesi ve geliĢmesi tüm ihtiyaçlarının

doğru bir Ģekilde karĢılanmasına bağlıdır. Bebeğin ihtiyaçlarını doğru bir Ģekilde

karĢılayabilmek için onun geliĢim özelliklerini ve 0-1 yaĢ arasında onu etkileyebilecek

faktörleri iyi bilmek gerekmektedir.

Bebeğin dünyaya geliĢiyle birlikte anne ve babanın heyecanla bekledikleri kavuĢma

gerçekleĢmiĢ olur. ĠĢte bu kavuĢmadan itibaren anne babalar bebeklerinin ihtiyaçlarını doğru

bir Ģekilde karĢılamayı yaĢamlarının merkezine almak durumundadır.

Bu modülle 0-1 yaĢ çocuğunun temizlik bakım tuvalet, giyinme, uyku ve beslenme

gereksinimlerinin karĢılanması hakkında bilgi sahibi olacaksınız.

Bu modülden edineceğiniz bilgi ve beceriler, çocukların ihtiyaçlarının doğru bir

Ģekilde karĢılanmadığında nasıl olumsuz sonuçlar doğurabildiğini görebilmeniz ve ilerideki

hayatınızda bilinçli bir anne ve baba olabilmenizi sağlayacaktır. Ayrıca edindiğiniz bilgileri

çevrenizdeki insanlara aktararak toplum bilincinin geliĢmesine katkıda bulunacaksınız.

GĠRĠġ

3

ÖĞRENME FAALĠYETĠ–1

Öğrenme faaliyetinde kazandırılacak bilgi ve beceriler doğrultusunda, 0-1 yaĢ

çocuklarının temizlik, bakım ve tuvalet gereksinimlerinin, giyinme gereksinimlerinin, uyku

ve dinlenme gereksinimlerinin ve beslenme gereksinimlerinin karĢılanması ile ilgili bilgi ve

becerilere sahibi olabileceksiniz.

0-1 yaĢ çocuklarının temizlik, bakım ve tuvalet gereksinimlerinin karĢılanması

hakkında, konuyla ilgili kaynaklardan, internetten, anne ve çocuk sağlığı

merkezlerinden bilgi edininiz.

Topladığınız bu bilgilere konu ile ilgili resimleri de ekleyerek rapor

hazırlayınız.

Raporunuzdaki resimlerden pano hazırlayınız.

Hazırladığınız raporu ve panoyu arkadaĢlarınızla paylaĢınız.

1.1. YAġ ÇOCUKLARININ TEMĠZLĠK

BAKIM VE TUVALET

GEREKSĠNĠMLERĠNĠN KARġILANMASI

1.1. Vücut Temizliği ve Önemi

Yeni doğan bebeğin vücut temizliği önemlidir. Çünkü cildi yumuĢak ve duyarlıdır.

Kendi ürettiği ter, tükürük ve idrar bile cildini tahriĢ edebilir. Bu nedenle onu sık sık ve

özenle temizlemek gerekir. Bazı dönemlerde anne babaların bebeklerinin hasta olacağından

endiĢe etmeleri nedeniyle bebeğin iki banyosu arasındaki süreyi uzatmaları bebeklerin

huzursuz ve mutsuz olmalarına sebep olabilmektedir. Bu yüzden bebekler kısa aralıklarla ve

düzenli yıkanmalıdır

Yeni doğanda temizlik genel temizlik (banyo) ve bölgesel temizlik ( el, yüz, kulak,

vücut organlarının temizliği vb. ) Ģeklinde gerçekleĢir.

Banyo

Bebeğin temizliği ve rahatlığı için her gün banyo yapmaya ihtiyacı vardır. Ancak kıĢ

dönemlerinde haftada 2-3 kez banyo yaptırılması yeterlidir. Ġlk banyo göbek kordonu

düĢtükten sonra yapılmalıdır. Banyo yaptırmak; bebeğin geliĢmesi, iĢtahının artması,

uykusunun düzenlenmesi gibi yararlarından dolayı sadece temizlik için değil, birçok

anlamda önemlidir.


ARAġTIRMA

ÖĞRENME KAZANIMI

4

Banyo her gün aynı saatte ve uyumadan önce yaptırılmalıdır. Bebeğin banyosu

mutlaka beslenmeden önce yaptırılmalıdır. Tok karnına asla banyo yaptırılmamalıdır.

Böylece bebeğin kusması ve kusmuğunun akciğerlere kaçması engellenmiĢ olur.

Bebeğin banyosu için gerekli olan malzemeler:

Bebek için uygun bir küvet ya da leğen,

Bebeğin üzerine yatırılacağı, kaymasını önleyici ağ veya file,

Yıkama suyunun depolandığı bir kova,

Suyu dökmek için bir kap,

Havlu (bebeği kavrayabilecek büyüklükte),

YumuĢak bir lif,

Bebek Ģampuanı,

Bebek sabunu,

Temiz giysilerdir.

Bebeğe banyo yaptırırken dikkat edilecek noktalar Ģunlardır:

Banyo için kullanılacak malzemeler ve bebeğin temiz giysileri önceden

hazırlanmalıdır.

Banyo yapılacak ortam, hava akımının olmadığı ve 24–26 °C ısıya sahip

bir yer olmalıdır.

Suyun sıcaklığı ise 35–37 °C olmalıdır.

Banyonun yaptırılacağı bebek küvetinin içine havlu ya da küvet filesi

konmalı, bebeğin sert zeminle temas etmesi ve kayması engellenmelidir.

Küvete 10 cm yüksekliğe kadar ılık su konmalıdır.

Bebeğin yüzüne su dökmemeye çalıĢılmalıdır. Çünkü bebeklerin çoğu,

yüzüne gelen su nedeniyle nefessiz kaldığı için korku yaĢamakta ve bu da

onların banyodan korkmalarına neden olmaktadır.

Bebeği yıkayan kiĢi önce yüzü üste gelecek Ģekilde bebeği koluna

yatırmalı, kolunu bebeğin baĢının arkasından sol kolunun altına doğru

uzatarak tutmalıdır. Diğer eliyle poposundan tutarak suya önce ayaklarını

sokmalıdır. Bebeği yıkayan kiĢi bir eliyle onu sıkıca kavrayıp diğer eliyle

sabunlamalıdır.

Bebeğin göğüs kısmı yıkandıktan sonra bebeği çevirerek sırt kısmını

yıkanmalıdır.

Banyoya gözden baĢlanarak ayağa doğru devam edilir.

En son yüzüne su dökmeden baĢ yıkanıp durulanır.

Son olarak bebek yumuĢak bir havlu ile kurulanır. Özellikle kıvrım

bölgelerinin kurulanması önemlidir (Kurulanırken öncelikle koltuk altları,

kasıklar, ense ve makat iyice kurulanmalıdır.).

5

Resim 1.1: Bebek banyo aĢamaları

Lokal Temizlik

Yeni doğanda bölgesel temizlik yaparken ıslak mendil kullanılmamalıdır. Bebek cildi

çok hassas olduğu için ıslak mendil, bebeğin cildini tahriĢ edebilir. Bu nedenle yeni doğan

bebeklerde ikinci aya kadar pamuk ve su kullanımı daha uygundur. Suyun kaynatılıp,

ılıtılmıĢ olması pamukların dezenfekte ve tek kullanımlık olması önemlidir.

Göbek Kordonu

Göbek kordonu genellikle doğumdan sonra 10 gün içinde düĢer. Bu süre içinde her

gün en az 2 kere bu bölge temizlenmelidir. Temizleme iĢlemi için doktorun önereceği bir

antiseptiğe veya alkole batırılmıĢ gazlı bez veya pamuk kullanılabilir. Kordon tamamen

iyileĢene kadar nadir de olsa enfeksiyon kapma riski vardır. Herhangi bir enfeksiyon veya

kanama durumunda sağlık kuruluĢuna baĢvurulmalıdır. Göbek kordonu ve bu bölge kuru

tutulmalıdır. Bebek bezinin kordonun üzerine gelmemesine ve bu bölgeye ıslaklık veya

bebeğin tuvaletinin gelmemesine özen gösterilmelidir çünkü böylece kordon daha kolay

düĢer ve bölge iyileĢir. Göbek bağı düĢtükten sonra yara tamamen kapanana kadar o

bölgenin her gün temizlenmesi gerekir.

Resim 1.2: Göbek kordonu bakımı

6

Yüz Temizliği

Bebeğe günlük temizlik alıĢkanlıklarının kazandırılması önemlidir. Yüz, yumuĢak bir

bezle silinir. Bunun için bez, bebeğe uygun bir sabunla sabunlanır. Bebeğin gözleri

çapaklandığında steril gazlı bez, tülbentle kaynatılıp soğutulmuĢ su (demlikte kalan çay) ile

ıslatılır ve bastırmadan silinir. Her defasında baĢka bir gazlı bez ya da tülbentin baĢka bir ucu

kullanılmalı ve silerken geriye dönülmemelidir. Böylece gözdeki enfeksiyonun diğer göze

bulaĢması önlenecektir. Temizlik içeriden dıĢarıya doğru (gözün burun tarafından Ģakak

tarafına doğru) yapılmalıdır. Bebeğin gözünden bazen sarımsı bir akıntı gelebilir. Geçmediği

takdirde sağlık kuruluĢuna baĢvurulmalıdır.

Resim 1.3: Yüz Temizliği

Kulak temizliği

Kulaklar çok hassas olduğundan asla kulak deliğine bir Ģey sokulmamalıdır. Sadece

kulağın arkası ve kepçe kısmının iç kıvrımları silinmelidir. Pamuklu çubuklar bebekler için

sakıncalıdır ve kesinlikle kullanılmamalıdır. Bebeğin kulak zarına zarar verebileceği gibi

daha çok pisliğin içeri kaçmasına da neden olabilir. Banyo esnasında kulağa az miktarda sıvı

kaçmasının herhangi bir zararı yoktur. Kulak içindeki kurumuĢ kiri yumuĢatacağı için sıvının

kendi kendine dıĢarı çıkmasına izin verilmelidir.

Burun temizliği

Burnu tıkanmadığı takdirde hiçbir Ģey yapmaya gerek yoktur ancak burun atığı

görünür duruma geldiğinde bir temizleme çubuğu ile nazikçe alınabilir.

Resim 1.4: Bebeğin burun temizliği

http://www.google.com.tr/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=0CAcQjRxqFQoTCILt1IuD8sgCFYUhDwodbEAE8g&url=http://www.annelikbilinci.com/makaleler/bebegin-goz-kulak-ve-burun-temizligi.html&bvm=bv.106379543,d.ZWU&psig=AFQjCNHvfDUOEjJUgeUKmnYIaavRDqDLrg&ust=1446563425606524

http://www.google.com.tr/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=0CAcQjRxqFQoTCILt1IuD8sgCFYUhDwodbEAE8g&url=http://www.annelikbilinci.com/makaleler/bebegin-goz-kulak-ve-burun-temizligi.html&bvm=bv.106379543,d.ZWU&psig=AFQjCNHvfDUOEjJUgeUKmnYIaavRDqDLrg&ust=1446563425606524

7

ETKĠNLĠK 1: Bütün öğrencilerin model üzerinde vücut temizliği konusunda

uygulama yapmalarına rehberlik edilir.

Amaç Öğrenciye model üzerinde vücut temizliği uygulaması

yapma becerilerini kazandırmaktır.

Yer Derslik, atölye vb.

Etkinlikte kullanılacak eğitim

yardımcı malzemeleri

Maket olarak kullanılacak oyuncak bebek

Vücut temizliğinde kullanılacak malzemeler

Masa

Faaliyet Maket bebek üzerinde modülde anlatıldığı Ģekilde

vücut temizliği uygulaması yaptırılır.

1.2.Beden Jimnastiğinin Önemi

Bebeklik döneminde baĢlanan jimnastik hem bedensel hem de zihinsel geliĢimi

olumlu etkiler. Egzersiz yapan miniklerin, yaĢıtlarına göre oturma kasları, el becerileri daha

erken geliĢir ve bu bebekler güçlü olur. Jimnastik, oturma ve yürüme arasındaki

koordinasyonu da sağlar. Oturma, bebeğin ayakta durmasını ve yürümesini hızlandırdığı için

jimnastik yapan bebekler, yaĢıtlarına göre daha erken yürür.

Egzersizin sağladığı yararlar bununla sınırlı değildir çünkü jimnastik yapan

bebeklerde:

Bedensel ve zihinsel geliĢim hızlanır.

Jimnastik sırasında bebeğin eklem ve kasları geliĢir.

Anne ile bebek arasındaki psikolojik geliĢim olumlu etkilenir.

Jimnastik, bebeğin cesaretlenmesine ve sosyal geliĢiminin ilerlemesine de

yardımcı olur. Bebeğin kendine güvenini ve becerilerini arttırır. Bebeklik

döneminde baĢlanan egzersizlerin, kasları güçlendirdiği ve kas geliĢimini

sağladığı bilinmektedir. Böylece çocukluk çağında spora yöneliĢ ve sporu

yaĢam biçimi hâline getiren bireylerin sayısında artıĢ sağlanacaktır.

Spor ya da egzersiz yapan çocukların okul döneminde kendine olan güvenleri

ve okul baĢarıları artar. Çocukların vücut yapıları daha sağlam ve Ģekilli olur.

Oturma bozukluğu olmaz. Önceden güçlenmiĢ olan kaslar, eklemleri ve

kemikleri destekler. Bu bebeklerde skolyoz ve kifoz (omurga Ģekil

bozuklukları) ya da eklem deformeleri daha az görülür.

Jimnastik hareketleri için her gün 5-10 dakika zaman ayırmak çok önemlidir.

Hareketler, günde 4-5 kez yapıldığında yararlı olur. Bebeği rahatlatmak için banyodan ve

uykudan önce yapılan egzersizler, banyodan sonra sağlıklı bir uykuya yardımcı olur.

Jimnastiğin yapıldığı zemine, banyo havlusu ya da battaniye serilmiĢ düzgün bir alan olması

gerekir. Jimnastik sırasında bebeğin çıplak olması ya da üzerinde rahatsızlık vermeyecek

hafif bir giysi (zıbın vs.) bulunması çok önemlidir. Ortam ısısının da iyi ayarlanması ve

sıcaklığın 22 ila 24 derece arasında olması gerekir.

8

Egzersiz programına bebeği yoracak, vücudun tüm eklem ve kaslarını çalıĢtıran, ağır

ve zor hareketlerle baĢlanmamalıdır. YaklaĢık iki hafta hafif hareketlerle devam edilerek

yavaĢ yavaĢ kas ve eklemlerini çalıĢtıracak egzersizler yaptırılmalıdır.

Bebekler için ilk 6 ayda önemli olan, ileride ayakta durma, oturma ve baĢını tutması

için kalça eklemlerinin çalıĢtırılmasıdır. Bunun için bacaklarını karnına doğru bastırarak

aĢağı doğru tekrar germe hareketi yaptırılabilir. Bu hareket 5-10 kez tekrarlanabilir. Diğer

hareket de bacakların aynı anda ya da tek bacağın birinin karna doğru itilmesi, diğerinin

uzatılmasıdır. Bu hareket de günde 4-5 kez yapılabilir.

Genelde düzenli egzersiz yaptırılan bebekler, 6-7 ayda desteksiz oturmaya baĢlar.

Egzersizlerin, annenin rahat ve sakin olduğu bir zamanda, hafif müzik eĢliğinde yaptırılması

idealdir.

0-6 ay döneminde yapılan hareketlerin sayıları artırılabilir. Gün içinde tekrarları 15'e

çıkarılabilir. 6 ve 7. aydan sonra bebeklerin eklemlerindeki esneklik azaldığı için zorlayıcı

hareketlerden kaçınmak gerekir.

Resim 1.5: Bebek jimnastik hareketleri

http://www.zaman.com.tr/indeks/6

9

ETKĠNLĠK 2: Bütün öğrencilerin model üzerinde beden jimnastiği yapmasına

rehberlik edilir.

Amaç Öğrenciye model üzerinde beden jimnastiği

yapma becerilerini kazandırmaktır.




Oyuncak bebek

Masa

Faaliyet Maket bebek üzerinde modülde anlatıldığı

Ģekilde bebek jimnastiği uygulaması yaptırılır.

1.3. Saç ve Tırnak Bakımı

Saç bakımı

Bebeğin saç bakımı özellikle ilk aylarda önemlidir. Her banyoda bebeğin saçları

yıkanır ve taranır. Bazı çocukların saçlarında, konak ve kepek dediğimiz pullanmalar oluĢur.

Bu saça banyo öncesi badem yağı veya zeytinyağı sürüp yarım saat bekletilerek giderilebilir.

Banyo yaptırılmalı ve bebeğin saçı ince diĢli yumuĢak bir tarakla ters yöne doğru

taranmalıdır. Bu iĢleme konak bitene kadar devam edilmelidir. Doktor önerisine göre ilaç ve

çeĢitli Ģampuanlar da kullanılabilir. Günlük temizlik ile saç dipleri temiz ve konaksız olur.

Resim 1.6: Konak ve yumuĢak saç tarağı ile fırçası

Tırnak bakımı

Bebeğin el tırnaklarını haftalık, ayak tırnaklarını da uzadıkça kesmek gerekir. Bunun

için en uygun zaman banyo sonrası ve bebeğin uykuda olduğu zamandır ayrıca tırnak

kesiminden sonra bebek törpüsüyle tırnakların pürüzsüzleĢtirilmesi de gerekir.

Resim 1.7: Tırnak kesme

http://www.google.com.tr/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=0CAcQjRxqFQoTCMjz6ZXq8cgCFUlVFAodGL8EZw&url=http://tr.aliexpress.com/w/wholesale-baby-combed.html&bvm=bv.106379543,d.d24&psig=AFQjCNHVdxEHfxQL0BgO3B_q5qHvuyTk_A&ust=1446556758384028



10

1.4. Alt Temizliğinin Önemi

Alt temizliği vücut bölümleri temizliğinin en önemli kısmını oluĢturur. Kız ve erkek

çocuklarında ayrı önemi vardır. Kızlarda dıĢ üreme organları, ilk aylarda henüz

geliĢmediğinden açık durumdadır. Temizlik yapılırken daima önden arkaya yani makata

doğru silinmelidir. DıĢ üreme organlarının dıĢkı ile kirlenmemesine dikkat edilmelidir.

Çünkü dıĢkıdan bulaĢan mikroplar, idrar yollarına girerek iltihaplanmalara neden olabilir.

Erkek çocuklarda da genital bölge temizliği önemlidir. Erkek üreme organı doğumda

deri ile kaplıdır. Buna sünnet derisi adı verilir. Bazen sünnet derisinin iç kısmı doğuĢtan

dardır bu durum bebeğin idrarını güç yapmasına neden olur. Böyle durumlarda, çocuğun

yaĢına bakılmaksızın çocuk sünnet edilmelidir.

PiĢik: Genellikle idrar ve dıĢkının bebeğin tenine temas ettiği hassas deri

bölgesinde görülür. Hafif kabartılı ve kızarıklık biçiminde ortaya çıkar.

ĠlerlemiĢ piĢiklerde deri yer yer soyulup iltihaplanabilir. PiĢiğe bebeğin

dıĢkısındaki bakteriler ve idrarın bileĢimindeki amonyak sebep olur.

Resim 1.8: PiĢik

PiĢiği önlemek için:

Bebeğin bezi 3-4 saatte bir değiĢtirilmelidir. PiĢik oluĢtuğunda bu

bölge ılık suyla yıkanmalı, iyice kurulandıktan sonra doktorun önerdiği

piĢik kremleri kullanılmalıdır.

Pamuklu bezler tercih edilmelidir. Bebeğin çamaĢırları ve bezleri

deterjan yerine sabun tozu ile yıkanıp kaynatılmalı ve bez çok iyi

durulanmalıdır. Açık havada kurutulduktan sonra ütülenmelidir.

Kesinlikle ıslak mendil ve pudra kullanılmamalıdır.

Oda sıcaklığı uygunsa her gün 1-2 saat bebeğin altı açık tutularak bez

tahriĢi önlenmelidir. Bu iĢlem tahriĢ olmuĢ derinin iyileĢmesine de

yardım eder. Bebeğin altını bağlamak için hazır bez kullanılmalıdır.

http://www.google.com.tr/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=&url=http://oncekadinsonraanne.blogspot.com/2012/06/dermo-trosyd-1-numaral-pisik-kremimiz.html&bvm=bv.106379543,d.d24&psig=AFQjCNFS2xm2wwyVH5JYcQw9xT54iz-iTw&ust=1446557174876305

11

1.5. Alt Temizliğinin Yöntemleri

Bebek alt temizliğine baĢlamadan önce gerekli malzemelerin yanınızda hazır

bulundurulması gerekmektedir. Bebek alt temizliği aĢağıda belirtilen iĢlem sırasına göre

yapılmalıdır:

Bebeğin altı değiĢtirmeden önce eller yıkanmalı ve alt değiĢtirme bezi

açılmalıdır.

Sol elle bebeğin iki ayağı kavranıp yukarı doğru kaldırılmalıdır.

Sağ elle bebeğin alt bezi, önden arkaya doğru katlanıp kaydırılarak

çıkarılmalıdır böylece poposuna bulaĢmıĢ katı dıĢkıların çoğu beze gelecektir.

Resim 1. 9: Bebeğin Alt Temizliği

Kaka varsa kaba temizliği önden arkaya doğru tek harekette yapılır.

Sonrasında popo temizlenir.

Popo temizlendikten sonra kasıklar, tüm boğum araları ve deri kıvrımları bir

baĢka ıslatılmıĢ pamuk veya ıslak temizleme mendiliyle temizlenir.

Bebeğin altı bir dakika kadar kuruması için açık tutulur. Bu durum bebeğin

hoĢuna gideceği gibi piĢik oluĢumunu da önleyecektir.

PiĢik önleyici krem, ince bir tabaka hâlinde tüm bezlenen bölgeye yayılarak

sürülür ve bebek bezlenir.

En sonunda eller yıkanır.

1.6. Tuvalet Eğitiminde Ġzlenmesi Gereken Yollar

Bebeğin tuvalet eğitimine baĢlamaya hazır olduğunu gösteren bazı belirtiler vardır.

Bebek yürüyorsa, verilen bazı komutları yerine getirebiliyorsa, isteklerini konuĢarak

anlatabiliyorsa, gün içinde 2-3 saat kuru kalabiliyorsa, altı ıslandığında rahatsızlığını ifade

edebilecek hâle gelmiĢse tuvalet eğitimine hazır olduğu düĢünülebilir.

Tuvalet eğitiminde izlenmesi gereken yolar Ģunlardır:

Tuvalet eğitimine baĢlarken her gün belirli aralıklarla tuvaleti olsun ya da

olmasın, çocuğu tuvalete ya da lazımlığa oturtmak çocuğun tuvalet

eğitiminde alıĢkanlık edinmesini kolaylaĢtırır. BaĢlangıçta çocuğun

http://3.bp.blogspot.com/-RSBQfVidHrY/VK1qvkVnrpI/AAAAAAAAARA/Lnwo6G6nLAY/s1600/Bebek-alt-temizligi-ve-dikkat-edilecek+-noktalari.gif

12

sevdiği oyuncak (bebek veya hayvan) üzerinden tuvalete oturtma

alıĢtırmaları yapmak, bu sırada da basitçe sindirimden söz edilebilir.

Kendisinin de çiĢini ve kakasını tuvalete bırakabileceği söylenebilir.

Tuvalet alıĢkanlığı kazandırma sürecinde çocuğun rahatça giyip

çıkarabileceği giysiler tercih edilmelidir. Kendi kendine soyunmasına,

tuvaletin ıĢığını yakmasına, oturağa yaptıklarını tuvalete dökmesine,

sifonu çekmesine yani kendisinin yapmak istediği Ģeylere izin

verilmelidir. Çocuğun katılımcı olması, sürecin kendi kontrolünde

olduğunu düĢünmesi uyumunu artırır.

Çocukların tuvaletle ilgili davranıĢlarını gözleyip en uygun zamanda

tuvalete yönlendirilmesi, tuvalet eğitimini kolaylaĢtıracaktır. Çocuğa sık

sık tuvaleti olup olmadığını sormak yerine, belli aralıklarla tuvalete

birlikte giderek kontrol etmek daha uygundur. Kız çocuklarının anneyi,

erkek çocuklarının babayı model almaları, onları izleyebilmeleri süreci

kolaylaĢtırabilir.

Tuvalet eğitimde çocuğun tuvaletini bezine yapmıyor olmasını büyük

ödüllerle, aĢırı tepkilerle karĢılamak zaman zaman altına kaçırdığında

kızmak kadar yanlıĢtır.

Tuvalete çiĢ ya da kaka yaptığında çocuğa, yaptığı Ģeyden utanmasına yol

açacak sözler söylenmemelidir.

Tuvalet eğitimi vermeye baĢlandığında bez kullanımına son verilmelidir.

Bez kullanmaya devam etmek eğitim süresini uzatacaktır.

Her çocuk tuvalet eğitimi sürecinde ara sıra altına kaçırabilir. Bu

durumda çocuğa kızılmamalı, ayıplanmamalı, cezalandırılmamalıdır.

Çocuklar için gündüz tuvaletini kontrol edebilmek, gece kontrol

edebilmekten daha kolaydır. Tuvalet eğitiminin tamamlanma süresi

çocuktan çocuğa değiĢir.

Resim 1.10: Bebeğin tuvalet eğitimi

http://www.google.com.tr/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=0CAcQjRxqFQoTCJ2plens8cgCFUVZFAodtUcMNw&url=http://www.danino.com.tr/cocugum/0-12-aylik-bebek/gelisim-ve-egitim/tuvalet-egitimi-zamani-d155.aspx&bvm=bv.106379543,d.d24&psig=AFQjCNG4S86AM4SutBd4QHEwaV7S1AI8_A&ust=1446557442014479

13

ETKĠNLĠK 3: Bütün öğrencilerin model üzerinde alt temizliği uygulaması yapmasına

rehberlik edilir.

Amaç Öğrenciye model üzerinde alt temizliği

uygulaması yapma becerilerini kazandırmaktır.




Oyuncak bebek

Alt temizliğinde kullanılacak malzemeler

Masa

Faaliyet Maket bebek üzerinde modülde anlatıldığı

Ģekilde alt temizliği uygulaması yaptırılır.

1.7. Tuvalet Eğitimindeki Tutum ve DavranıĢların Çocuk

Üzerindeki Etkileri

Tuvalet eğitimi vermek için en uygun dönem 24 - 36 aylar arasıdır ancak çocuk

bahsettiğimiz becerilere sahip değilse son dönemde bakıcı değiĢimi, kardeĢ doğumu,

taĢınma, ölüm gibi hayatını ciddi anlamda etkileyecek değiĢiklikler söz konusu olmuĢsa,

kabızlık sorunu yaĢıyorsa, tuvalet eğitimini verece kiĢinin ruhsal sıkıntılarının olduğu ve çok

yoğun çalıĢtığı bir dönemse çocuğun yaĢı uygun olmasına karĢın tuvalet eğitiminin

ertelenmesi gerekebilir.

Çocuğun bedensel duyumlarını hissettiği, ihtiyaçlarını anlattığı, bunların

sorumluluğunu almayı ve bedensel sınırlarını öğrendiği dönem tuvalet eğitiminin baĢlaması

gereken dönemdir. Tuvalet alıĢkanlığı çoğu zaman iki yaĢ civarında kazanılır. Bu dönem

çocuğun, baĢkalarından gelen önerilere kolayca uyum göstermediği, sıklıkla yoğun

çatıĢmaların yaĢandığı bir döneme rastlar.

Çocuk bağımsız bir birey olma yolunda geliĢirken kendi bağımsızlığı ile baĢkalarının

onayı arasında bir denge oluĢturma çabası içindedir. Yine bu dönemde, çocuğun çiĢ ve

kakaya yüklediği anlam da yetiĢkinlerden farklıdır. Çocuklar bedenlerinde ürettikleri

nesnelere ilgi duyar. Onlar için bedenleri nasıl önemliyse bedenlerinden çıkan Ģeyler de çok

değerlidir. Ebeveynler, onları dıĢarı atıp kurtulmasıyla ilgili çocuğu ödüllendirdiğinde

çocuğun zihni karıĢır çünkü kendisi için çok değerli olan Ģeylerden ayrılmak istemeyebilir.

Çocuğun çiĢ ve kakasını tuvalete yapıyor olması bir anlamda anne ve babasını mutlu edecek

bir hediye niteliğini taĢır. Tuvalete oturmanın çocuğun kendi iyiliği ve rahatı için yapacağı

bir Ģey olduğu mesajının verilmesi iĢleri kolaylaĢtırabilir. Annesi ve babası tarafından

bağımsızlığı için yeterince desteklenen, giriĢimciliği nedeniyle cesaretlendirilen çocukların

kendilerine olan güvenleri artar ve geliĢimlerinin önü açılmıĢ olur.

14

Tuvalet eğitimine çocuğun hazır olmadığı bir dönemde baĢlamak ve bu konuda baskı

uygulamak, çocukta bazı ruhsal sorunların geliĢmesine neden olabilir. Çocuk ailesinin

beklentilerini karĢılayamadığını sezer ve buna bağlı baĢarısızlık duygusu yaĢar. BaĢarısızlığı

yüzünden anne babasının sevgisini kaybedeceğini düĢünebilir. Tuvalet eğitimine zamanından

önce odaklanıldığında çocuk, temizliğin, düzenliliğin, kontrollü olmanın anne babasında

olumlu duygulara yol açtığı kanısına varır. Böylece küçük çocuğun zihninde temizlik, titizlik

kavramlarıyla anne baba sevgisi arasında bir bağlantı kurulur. Ailesinin beklentilerini

karĢılayamadığı durumlarda ailesinin sevgisini kaybetmekten korkar; terk edilme kaygısı

geliĢebilir. Bununla birlikte erken baĢlanan tuvalet eğitimi ise çocukta bedeninin kendinin

değil de baĢkalarının denetiminde olduğu izlenimi yaratabilir. Benzer Ģekilde hiç eğitim

vermemek de çocuğun ruhsal geliĢimini olumsuz yönde etkiler.

Resim 1.11: Bebeğin tuvalet eğitiminde tutumu ve davranıĢları

ETKĠNLĠK 4: Öğrencilerin tuvalet eğitiminde izlemesi gereken tutum ve

davranıĢlarla ilgili drama yapmalarına rehberlik edilir.

Amaç Tuvalet eğitiminde izlemesi gereken tutum ve

davranıĢlarla ilgili drama yapma becerisi kazandırmak.


Faaliyet Rol oynama ve doğaçlama tekniği kullanılarak

tuvalet eğitiminde izlemesi gereken tutum ve

davranıĢlarla ilgili drama yapma

15

UYGULAMA FAALĠYETĠ YanlıĢ tuvalet eğitiminden kaynaklanan sorunlarla ilgili pano hazırlayınız.

ĠĢlem Basamakları Öneriler

YanlıĢ tuvalet eğitiminden kaynaklanan

sorunları araĢtırınız.

Kütüphaneler, kitaplar ve Yerel Ağ’ dan

(Ġnternet’ten) faydalanabilirsiniz. Gözlem

yapabilirsiniz.

Konuyla ilgili panoda kullanmak üzere

resimler bulunuz.

Kütüphaneler, kitaplar ve Yerel Ağ’ dan

(Ġnternet’ ten) faydalanabilirsiniz.

Pano için kullanılacak malzemeleri

hazırlayınız. Malzeme seçiminde özenli davranmalısınız.

YanlıĢ tuvalet eğitiminden kaynaklanan

sorunlarla ilgili pano hazırlayınız.

Pano hazırlarken temiz ve titiz

çalıĢmalısınız.

Panoyu uygun yere asınız. Herkesin görebileceği bir yer olmasına

dikkat etmelisiniz.

UYGULAMA FAALĠYETĠ

16

ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME

Bu faaliyet sonunda kazanımlarınızı aĢağıdaki soruları cevaplandırarak ölçünüz.

AĢağıdaki cümlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen

bilgiler doğru ise D, yanlıĢ ise Y yazınız.

1. ( ) Yenidoğanda temizlik genel temizlik (banyo) ve bölgesel temizlik (el, yüz, kulak

vb. vücut organlarının temizliği) olarak uygulanır.

2. ( ) Ġlk banyo göbek kordonu düĢtükten sonra yaptırılmalıdır.

3. ( ) Yenidoğanda lokal temizlik yaparken ıslak mendil kullanılmamalıdır.

4. ( ) Bebeğin el tırnaklarını haftalık, ayak tırnaklarını da uzadıkça kesmek gerekir.

5. ( ) Tuvalet eğitimi vermek için en uygun dönem 12-18 ayları arasıdır.

AĢağıdaki cümleleri dikkatlice okuyarak boĢ bırakılan yerlere doğru sözcüğü

yazınız.

6. ……………., genellikle idrar ve dıĢkının bebeğin tenine temas ettiği hassas deri

bölgesinde görülür.

7. Erkek üreme organı doğumda bir deri ile kaplıdır. Buna ………………………… adı

verilir.

8. Bazı çocukların saçlarında……………………… dediğimiz pullanmalar oluĢur. Bunu

önlemek için saça banyo öncesi badem yağı veya zeytinyağı sürüp yarım saat

bekletilmelidir.

9. …………………………………bebeğin kulak zarına zarar verebileceği gibi daha çok

pisliğin içeri kaçmasına da neden olabilir.

10. Bebeğin banyo yapacağı ortam, hava akımının olmadığı ve ……-…… °C ısıya sahip

bir yer olmalıdır.

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız. YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.

Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz.


17


Bu faaliyet sonunda 0-1 yaĢ çocuğunun giyinme gereksinimlerinin karĢılanmasına

yardımcı olabileceksiniz.

0-1 yaĢ çocuklarının giyinme gereksinimleri hakkında çeĢitli kaynakla ve Yerel

Ağ’ dan (Ġnternet’ten) bilgi edininiz.

Topladığınız bu bilgilere konu ile ilgili resimler de ekleyerek bir rapor

hazırlayınız.

Raporunuzdaki resimleri de kullanarak bir sunum hazırlayınız.

Hazırladığınız sunumu arkadaĢlarınızla paylaĢınız.

2. 0-1 YAġ ÇOCUKLARININ GĠYĠNME

GEREKSĠNĠMLERĠ

2.1. Bebek ve çocuk giysilerinin özellikleri

Bebek cildi hassas olduğundan giysilerine özen göstermek gerekir. Bebek ve çocuk

giysilerinde bulunması gereken özellikler Ģunlardır:

Bebek giysilerinin kullanıĢlı ve rahat olması gerekir. Seçilen her çeĢit giyside

dikkat edilmesi gereken ilk kural hareket serbestliğidir.

Pamuklu ve emici özelliği olan malzemelerden yapılmıĢ giysiler tercih

edilmelidir.

Sentetik malzemelerden yapılmıĢ giysiler bebeğin cildini tahriĢ edebilir. Her

zaman yumuĢak, kolay giydirilip çıkarılabilen ve düğme kullanılmayan giysiler

tercih edilmelidir.

Giysinin üzerinde metal ve sert plastik aksesuar, düğme vb. unsurlar

bulunmamalıdır.

Bebeğin cildinin tahriĢ olmasını önlemek için giysilerin üzerinde bulunan marka

etiketleri çıkarılmalıdır.

Bebeğin büyümesini engelleyecek giysiler kullanılmamalı, onun yerine omuz

kısmı ayarlanabilen giysiler, tek parçalı belsiz tulumlar, beli elastik pantolonlar,

kenarları geniĢ giysiler tercih edilmelidir.

Bebek giysileri seçilirken mevsime uygun giysiler seçilmelidir. Bebeğe yün

kazak ve giysiler yerine, pamuklu ve gerektiğinde kolayca giydirilip

çıkarılabilen (birkaç katlı) giysiler giydirilmelidir. Sıcaklık sıfırın altına

düĢmedikçe eldiven, atkı ve benzerlerinden de kaçınılmalıdır.


ÖĞRENME KAZANIMI

ARAġTIRMA

http://www.hthayat.com/etiket/bebek_giysileri

18

Ġlk 3-4 ay için pamuklu tulum giysiler tercih edilmelidir. 2 - 3 haftadan sonra

zıbın yerine pamuklu atlet ya da kısa kollu badiler daha uygun olabilir.

Ayaklarına mutlaka çorap, baĢına Ģapka giydirilmelidir.

Bebeğin yeni kıyafetlerinin önce yıkanması ve ardından da ütülenmesi gerekir.

Bebeğin giysileri cildinin tahriĢ olmaması için çamaĢır suyu ya da buna benzer

deterjanlarla yıkanmamalıdır. Bebeğin cildinde deterjan kullanımından

kaynaklanan kaĢıntı, kızarıklık oluĢabileceği gibi ilerleyen dönemlerde alerjik

kontakt dermatitler geliĢebilir bu nedenle bebeklere özel üretilen deterjanlar

veya sabun tozları tercih edilmelidir. Sıvı deterjanlar daha kolay durulanabildiği

için tercih edilebilir. Bebek giysileri çok iyi durulanmalıdır. Yıkanan giysiler

mutlaka açık havada kurutulmalı ve ütülenmelidir. Ütü sağladığı yüksek ısı

nedeniyle hijyenik etkiyi artırır. Yıkama sonrası bebeğin giysileri güneĢ gören

bir yerde kurutulmalıdır. GüneĢ ıĢınları bazı bakterilerin yok olmasına yardım

eder.

Resim 2.1: KullanıĢlı ve rahat bebek kıyafetleri

2.2. Bebek ve Çocuğu Giydirirken Dikkat Edilmesi Gereken

Noktalar

Yenidoğanlar kendilerine acemice dokunulduğunu hemen anlar. BaĢın arkaya

kaçırılması ve bacakların boĢlukta bırakılması gibi durumlarda hemen tepki verir, bir nedene

bağlanamayan ağlama ve korkma davranıĢları gösterir. Bebeğin beĢiğinden her kaldırılıĢında

ya da kucağa her alınıĢında kendisini güvende hissetmesi çok önemlidir. Aynı duygu

bezlerinin ya da giysilerinin değiĢtirildiği sırada da uyandırılmalıdır. Bez ve giysi değiĢtirme

sırasında bebeği tedirgin eden boĢlukta kalma duygusu annenin yüzünü yavrusunun yüzüne

yaklaĢtırarak tatlı bir sesle konuĢması sayesinde önlenebilir.

Bebeğin sürekli güvende kalma gereksinimini karĢılayan en temel etken annesinin

sesidir. Sol kolla bebeğin sırtını çevrelerken sağ kolla kalçalarından kavramak en uygun

bebek tutma pozisyonudur. Bu biçimde bebeğin kafası yavaĢça annenin omzuna dayanabilir.

Yeniden yerine konan bebeğin sıkıca ve güvenli bir biçimde tutularak yavaĢça bırakılması

gerekir. Bebeği bırakırken yatağa doğru iyice eğilerek önce sol kol açılıp baĢ ve sırt

yerleĢtirilir sonra bebeğin kucaktan yavaĢça ayrılması sağlanır.

http://www.google.com.tr/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=0CAcQjRxqFQoTCKva5oLI8sgCFYIYDwodiD0D6Q&url=http://blog.milliyet.com.tr/bebeginizin-giysilerini-secerken/Blog/?BlogNo=463553&psig=AFQjCNGy9W5ui_G8Bu76kNIY1qITaPme_Q&ust=1446581977893468

19

Resim 2.2: Bebek Giysi DeğiĢimi

Bebeğin altını bezlemek ve giysilerini değiĢtirmek oldukça basit ve alıĢılması kolay

bir iĢlemdir ama bu iĢler elden geldiğince yumuĢak ve özenli yapılmalıdır. Bebeklerin

giysileri değiĢtirilirken yapılması gerekenler Ģunlardır:

Tulum gibi aĢağıdan çıkarılan giysiler ve bezler için bebek düz bir yere yatırılır.

Yukarıdan çıkarılan giysilerle uğraĢmak bebeğin baĢ, kol ve bacaklarını sürekli

oynatması yüzünden daha zordur. ĠĢi kolaylaĢtırmak için bebek kucağa

alınmalıdır.

Bacak bacak üstüne atılır ve bebeğin yerleĢtirileceği yere yumuĢak bir örtü

koyulur. Çıkarılacak kazak koltuk altına kadar sıyrılır.

Sol elle bebeğin sağ kolu yukarı kaldırılır ve giysinin kolu sağ el ile çıkarılır.

Aynı Ģekilde öbür kol da çıkarılır.

Giysiyi baĢtan çıkarmak için giysinin yakası sağ elle geniĢletilir, sol elin

baĢparmağıyla giysinin burun ve kulaklara takılması önlenir.

Bebeği giydirmek için aynı yol tersinden izlenir. Önce giysinin yakası bebeğin

baĢından geçirilir. Sonra kollar tek tek giydirilir. Kolları giydirmek için sol elle

kazağın kolu geçirilirken sağ elle bebeğin kolu desteklenir.

Bebeğin giysilerini değiĢtirme süreci anne babayla bebek arasında iletiĢimin geliĢtiği

değerli anlardır. Giysi değiĢimi sırasındaki dokunuĢlar bebekte sevgi, güven ve benzer

duyguların geliĢmesini sağlar.

ETKĠNLĠK 1: Bütün öğrencilerin model üzerinde giysi giydirme ve çıkarma

konusunda uygulama yapmalarına rehberlik edilir.

Amaç Öğrenciye model üzerinde giysi giydirme çıkarma becerilerini

kazandırmaktır.


Etkinlikte kullanılacak

eğitim yardımcı

malzemeleri

Oyuncak bebek

Bebek giysileri

Sandalye

Masa

Faaliyet Maket bebek üzerinde modülde anlatıldığı Ģekilde

elbiseler giydirilir.

Maket bebek üzerinde modülde anlatıldığı Ģekilde

elbiseler çıkartılır.

20


Giyinme becerisini desteklemeye yönelik materyal hazırlayınız.


Giyinme becerisini desteklemeye yönelik

materyalleri araĢtırınız.

DeğiĢik kaynak kitaplardan ve Yerel Ağ’ dan

(Ġnternet’ten) yararlanabilirsiniz.

Hazırlayacağınız materyali seçiniz.

AraĢtırma sonucunda seçeceğiniz materyalin

amacınıza, çocuğun yaĢına ve geliĢim

özelliğine uygun olmasına dikkat ediniz.

Giyinme becerisinin desteklenmesine

yönelik materyal yapımında kullanılacak

malzemeleri belirleyiniz.

Materyal seçiminde titiz davranınız.

Materyalinizi hazırlayınız. Materyal hazırlarken dikkatli davranınız.

Materyalinizi sınıfla paylaĢınız. Materyaliniz hakkında arkadaĢlarınızdan görüĢ

alabilirsiniz.


21


Bu faaliyet sonunda kazanımlarınızı aĢağıdaki soruları cevaplandırarak ölçünüz.



1. ( ) Ġlk 3 - 4 ay için pamuklu tulum giysiler tercih edilmelidir.

2. ( ) Kıyafetlerin üzerinde metal ve sert plastik malzemeler bulunmamalıdır.

3. ( ) Yıkama sonrası bebeğin giysileri güneĢ gören bir yerde kurutulmalıdır.

4. ( ) Bebeğin giysileri cildi tahriĢ edecek çamaĢır suyu ya da buna benzer deterjanlarla

yıkanmamalıdır.

5. ( ) Bebeğin yeni kıyafetleri yıkandıktan sonra ütülenmelidir.

6. ( ) Bebeğe yün kazak ve giysiler yerine, pamuklu ve gerektiğinde bir kiĢinin kolayca

giydirip çıkarılabileceği "birkaç katlı" giysilerden oluĢmalıdır.

7. ( ) GüneĢ ıĢınları bazı bakterileri yok eder.

8. ( ) Tulum gibi aĢağıdan çıkarılan giysiler ve bezler için bebek düz bir yere

yatırılmalıdır.

9. ( ) Bebek giysileri için özel üretilen deterjanlar veya sabun tozları tercih edilmelidir.

10. ( ) 2-3 haftadan sonra pamuklu atlet ya da kısa kollu badiler yerine zıbın daha uygun

olabilir.


yazınız.

11. ………….. sağladığı yüksek ısı nedeniyle hijyenik etkiyi artırır.

12. Bebek için seçilen her çeĢit giyside dikkat edilmesi gereken ilk kural "……………

………………….." dir.

13. Bebek cildine uygun olmayan deterjan kullanımına bağlı olarak …………….,,…...

gibi yan etkiler oluĢabilir.

DEĞERLENDĠRME



Cevaplarınızın tümü doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçiniz.


22

ÖĞRENME FAALĠYETĠ-3

Bu faaliyet sonunda 0-1 yaĢ çocuğunun uyku ve dinlenme gereksinimlerinin


0-1 yaĢ çocuklarının uyku ve dinlenme gereksinimleri hakkında farklı

kaynaklardan (Ġnternet, dergi vb.) bilgi edininiz.


hazırlayınız.

Raporunuzdaki resimlerle pano hazırlayınız.


3. 0-1 YAġ ÇOCUKLARININ UYKU VE

DĠNLENME GEREKSĠNĠMLERĠ

3.1. Çocuklarda Uyku ve Dinlenmenin Önemi

Bebeklerin sağlıklı geliĢimi için kesintisiz gece uykusu en az beslenme kadar

önemlidir çünkü bebekler gerçekten de uyuyarak büyür. Uyku sırasında özellikle karanlıkta

melatonin hormonu salgılanır. Bu hormon, bağıĢıklık sisteminin güçlenmesinde önemli bir

role sahiptir aynı zamanda hipofiz bezinin daha fazla büyüme hormonu salgılanmasına neden

olur. Uyku sırasında bebeğin çalıĢmayan kasları da çalıĢır ve enerji depoları yenilenir.

Bebekler uyurken beyinleri çalıĢır, geliĢir.

Bebekler uyanık kaldığı sürece oynamıĢ olduğu oyunlardan elde etmiĢ olduğu bilgileri

uyku sırasında organize ederek beyne kaydeder. Uyku süresi ve kalitesi bütün bu

geliĢmelerin olabilmesi için çok büyük önem kazanır. Ġyi uyumuĢ ve dinlenmiĢ bir bebek,

uyku öncesi kazanmıĢ olduğu bilgileri beynine düzenli bir Ģekilde kaydetmiĢ olarak güne

daha enerjik baĢlar. Bebekler böylece uyanık kaldığı sürece yeni Ģeyler öğrenmeye daha

istekli olur.

3.2. Uyku ve Dinlenme Saatleri

Bebeğin sağlıklı büyümesi için düzenli bir uyku alıĢkanlığının da olması

gerekmektedir. Ġlk aylarda bebekler, gece ve gündüzü ayırt edemez. Bazen bütün günü

uyuyarak geceyi ise uyanıp ağlayarak geçirirler. Zaman içinde gece uykusu daha uzun süreli

olmaya, gündüz uykusu ise azalmaya baĢlayacaktır. Uyku gereksinimi yaĢ büyüdükçe

azalmaktadır.

ÖĞRENME KAZANIMI

ARAġTIRMA

ÖĞRENME FAALĠYETĠ-3

23

Yenidoğan bir bebeğin uyku gereksinimi yaklaĢık 16,5; 3 aylıkken15; 9 aylık

olduğunda 14; 18 aylık olduğunda 13,5 iken; 3 yaĢına geldiğinde 12 saate inmektedir ayrıca

bebeklerin 3 yaĢına gelene kadar gece uyku ihtiyaçları olduğu gibi gündüz uykusuna

gereksinimleri de vardır. Yine yaĢ büyüdükçe gece uykusu artarken gündüz uykuları

azalmaktadır. Bebek 6 aylıkken gecede kabaca 2'Ģer saatlik, 2 kez hafif uyku ve kalan sürede

derin gece uykusu uyur. 9 aylık olduğunda ise hafif uykuların süresi 30 dakikaya inerken

toplam uyku süresi 14 saat olur. Bebek bir yaĢına girdiğinde günlük uyku süresi yaklaĢık 13-

14 saatken bunun 11 saati gece uykusu hâline gelecektir. Bebeklerde beklenen uyku döngüsü

Tablo 1’de özetlenmiĢtir.

Resim 3.1: Bebeğin Uyku Zamanı

3.3. Uyku Döngüsü GeliĢimi Basamakları

Çocuğun yaĢı Çocukta beklenen uyku örüntüsü

Yenidoğan Günde yaklaĢık 12-16 saat uyur.

2-3 aylık 3-4 saat aralıksız uyur ve beslenmek için uyanır, aktif uyku

%43’e düĢer. 3 aylık olduğunda çocukların %71’i tüm gece

boyunca uyur.

4 aylık Geceleri daha uzun uyur, gündüz daha az uyur.

6 aylık Günde yaklaĢık 11-14 saat uyurken 5-6 saatlik uyku

döngüsünde 1-2 kez uyanır, uyandıktan sonra çocukların 1/3 –

1/2’si kendi kendine yeniden dalar, çocukların %84’ü tüm gece

boyunca uyur.

10 aylık Çocukların %90’ı tüm gece boyunca uyur.

12 aylık Günde toplam yaklaĢık 10-13 saat uyurken aktif uyku %30’a

düĢer.

3.4. Uyku Problemlerinin Nedenleri

Bir bebeğin daha doğumundan baĢlayarak uyku düzenine geçmesi ve sağlıklı bir uyku

alıĢkanlığı kazanması gerçekten önemlidir. Bebeklerde görülen uyku problemleri

Ģunlardır:

http://www.google.com.tr/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=0CAcQjRxqFQoTCKfCwqDM8sgCFYYWDwodQyYA2w&url=http://www.milliyet.com.tr/-uyku-egitimi-nin-zararlari-pembenar-detay-bebek-1563678/&bvm=bv.106379543,d.bGg&psig=AFQjCNFKV0x5-Ps0xlWG18jTi7W5Re2L_w&ust=1446583036530367

24

Sık uyanma: Özellikle bebeklerde uykunun sık sık bölündüğü görülmektedir.

Bu durumun pek çok nedeni olabilir. Anneyi yanında görmeye alıĢmasından,

uykuya dalma zorluğuna kadar hastalıklardan, korkulu rüyalara kadar birçok

sebeple bebekler ve çocuklarda sıklıkla uyku bölünmesi görülebilir.

Beslenme amaçlı uyanma: Bebeklerde gece uyanmalarının en sık görülen

sebeplerinden biri budur. Acıkan bebek beslenme ihtiyacının karĢılanması

amacıyla uyanır ve bir süre sonra bu tamamen alıĢkanlık oluĢması nedeniyle

devam eder.

Uykuya dalamama: Hemen hemen herkesin, her zaman yaĢayabileceği bir

uyku sorunudur. Küçük çocuklarda ve bebeklerde anneden ayrı kalmak, kendi

uyku düzenini kazanamamıĢ olmak, karanlıktan ya da bilinmeyen varlıklardan

korkmak gibi birçok sebebi olabilir. 6-12 aylık bebeklerin %25-50’sinde gece

uyanmaları görülür. Uyku düzensizlikleri temel olarak iki ana baĢlık altında

değerlendirilir;

Organik nedenler: Daha önceleri uykuları düzenli olan bir bebekte uyku

sorunları ortaya çıkmıĢsa organik nedenleri ayırt etmek gerekir; burun

tıkanıklığı, idrar yolu enfeksiyonu (yangı / iltihap), böbrek taĢları, raĢitizm,

demir eksikliği anemisi, bağırsak parazitleri, inek sütü alerjisi, gastroözofageal

reflü, diĢ çıkarma, tıkayıcı uyku apnesi sendromu ve üst hava yolları direnç

sendromu gibi.

Organik olmayan nedenler: Bebek ve annenin gün içindeki yorgunluğu, stres

yaratan durumlar, ailenin bebeği uyutma alıĢkanlığı, gece sık besleme uyku

düzenini bozan belli baĢlı etkenlerdir. Bunun dıĢında anne babalar zaman zaman

bebeklerinin kısa uyanıklık sürelerini yanlıĢ algılayabilmektedir. Zaman zaman

uyanmanın doğal bir Ģey olduğu unutulmamalı, bu uyanıklık hâllerinde uzun

süreli ilgi göstererek bebeğin uyku düzeni daha da bozulmamalıdır. Yolculuk ve

hastalık gibi geçici değiĢiklikler de önceki uyku düzenini bozabilir.

Uyku düzensizliği yaĢayan bebeklerde öncelikle organik nedenler araĢtırılmalıdır.

Eğer böyle bir neden bulunamadıysa zaman içinde bebeğin gündüz uyku süresinin 3-4 saatle

kısıtlanması, gece beslenme miktarı ve süresinin yavaĢ yavaĢ azaltılması gibi önlemler

düĢünülebilir.

3.5. Uyku ve Dinlenme AlıĢkanlığı Kazandırmak Konusunda Dikkat

Edilecek Noktalar

Bebeğe düzenli uyku alıĢkanlığı kazandırmak için Ģunlar yapılmalıdır:

Ġlk 6 aya kadar gece beslemeleri ve güven ortamı yaratmak amacıyla bebek

anne ve babanın yatak odasında ancak kendi yatağında yatırılabilir. 6 aydan

sonra artık kendi odasında yatma zamanı gelmiĢtir.

Bebeğin gece uykusu düzeni gibi gündüz aktivitelerini de düzene sokulursa

gece rutinini daha kolay kabullenir. Eğer hep aynı saatlerde yer, oynar, uyur ve

aynı anda yatağa giderse daha rahat uyur.

25

Anne ve babalar bebeğe pek çok yeteneği kazandırdıkları gibi uykuya kendi

kendine dalmaları konusunda da yardımcı olabilirler. Ġlk aylarda kolik sancıları

anne babaları uyutmazken bebek büyüdükçe diĢ çıkarma dönemi, gündüz

yaĢanan korkuların rüyalarda tekrarlanması, annenin iĢe baĢlaması ile terk

edilme korkusu, anne sütünün kesilme dönemi gibi çeĢitli nedenler geceleri

uyanmaya yol açabilir.

Bazı bebekler etrafta çok fazla uyaran olduğunda, kalabalık ortamlarda, eve

yabancıların gelmesi ve aĢırı aktivite yapılan bir günün sonunda uyuyamazlar.

Anne baba ile fazla zaman geçirmek isteyen bazı çocuklar da uykuya direnir.

8-9. aylardaki uyku problemleri büyük bir olasılıkla bebeğin yeni öğrenmeye

baĢladığı ve çok zevk aldığı oturmak, yuvarlanmak, yerde sürünmek ve hatta

birkaç adım atmak gibi aktivitelerden uzak kalmak istememesi olacaktır. Bu

baĢarılar onu çok heyecanlandıracak ve uyumak istememesine, uyusa bile

uyanıp yeniden pratik yapmak istemesine neden olacaktır.

Bebek kendini sakinleĢtirip uykuya dalamazsa ağlamaya baĢlayacaktır.

Öncelikle bebeğin fiziksel gereksinimlerinin karĢılandığı; yani karnının tok,

altının kuru, ortam ısısının yeterli olup olmadığı tespit edilmelidir. Bebeğin kısa

bir süre sonra tekrar uyuyabileceğini düĢünülerek aĢırı gürültü, ıĢık gibi

uyaranlar verilmemelidir. Bebek yatağından uzaklaĢtırılmadan sakinleĢtirilmeye

çalıĢılarak bir süre onunla konuĢulmalıdır. AlıĢtığı uyku rutinlerindeki değiĢim

bebek de uyku problemine yol açabilir. Bir süre sonra alıĢkanlık yaratacağı için

bu uygun bir davranıĢ değildir.

Ortalama 20 derecelik ısısı olan sessiz, loĢ bir ortam uyku için idealdir. Bebek

her gün aynı ortam ve aynı saatte uyutulmaya çalıĢılmalıdır. Yatak güvenli,

kenarları yumuĢak, yatak örtüleri pamuklu ve yumuĢak olmalıdır. Bebeğin

sevdiği yumuĢak bir oyuncak yatağa konulabilir.

Uykudan önce banyo rahatlatıcı olabilir. Hafif bir müzik, hafif sallama

hareketleri uykuya dalmayı kolaylaĢtırabilir. Uykudan önce aĢırı heyecan

yaratıcı aktivitelerden kaçınmak gerekir.

Bebekler için uygun uyku saati akĢam 7 - 8.30 arasıdır. Daha geç saatlerde

bebek çok yorulmuĢ olduğundan uykuya dalmakta zorluk çekebilir. Bu

yorgunluk anne babalara çok farklı görünebilir, bebek duvarlara tırmanacak

kadar uyanık ve canlı olabilir. Bu durum, kesinlikle uyku vaktinin geçirilmiĢ

olduğunun iĢaretidir.

Gece uykusu rutini; banyo yaptırmak, masal okumak, ninni mırıldanmak gibi

aktiviteler bebeği sakinleĢtirip onun uyumasına yardımcı olacaktır. Bütün bu

aktiviteler hep aynı sırayla sakin ve huzurlu hareketlerle uygulanıp bebeğe gece

uykusunun huzur ve mutluluk verici olduğunu hissettirmek gerekmektedir.

Bebekler düzeni sever, aktivitelerin hep aynı sırayla yapılması ve arkadan ne

geleceğini bilmeleri onları heyecanlandırır ve mutlu eder. Günlük aktivitelerde

de hep aynı sıra ve saatler uygulamalı, bu düzeni benimsediğinde uyku vaktini

daha kolay kabullenecektir.

26

Bebeğin uyuyabilmesi için sallanma, ilgi ve ninni söylenmesi gibi aktivitelere

ihtiyaç duymaması gerekmektedir. Eğer uyuyabilmesi için özel bir aktiviteye

ihtiyaç duyuyorsa gece her uyanıĢında aynı aktiviteyi sağlamadan tekrar uykuya

dalamayacaktır. Örneğin bebek ayakta sallanarak uyutuluyorsa her seferinde

aynı aktiviteyi isteyecektir.

Ağlayan bebeğin yanına gidilmezse bebek, ailesinin onu yeterince sevmediği

hissine kapılacaktır. Ağlamaktan vaz geçmelerinin nedeni ise ailenin ilgisinden

ümidi kesmiĢ olmalarıdır. Burada Ģu soru sorulmalıdır: "Fazla ilgilenmeden

bebeğimi nasıl uyuturum?" değil, "Bebeğime sevildiğini, önemsendiğini

hissettirip nasıl kendi kendine uyumasını sağlayabilirim?" olmalıdır.

AlıĢtığı uyku rutinlerinde bir değiĢim, bebekte uyku problemine yol açabilir

(örneğin; odasının ya da yatağının değiĢmesi veya birlikte uyuduğu sevdiği bir

oyuncak hayvanının kaybolması gibi). 12-14. ay arasında bebekler rüya

görmeye baĢlarlar ki bu da onun ĢaĢkınlıkla ya da korkuyla uykudan

uyanmasına sebep olabilir.

Ġlk iki yıl anne baba, pek çok defa bebeğin odasına giderek onu sakinleĢtirmelidir.

Bebek, anne babasının kendisinin ihtiyaçlarına cevap verdiğini ve onlara güvenebileceğini

öğrendiğinde huzur içinde uykuya dalacaktır.

27

UYGULAMA FAALĠYETĠ 0-1 yaĢ döneminde uyku ve dinlenmenin önemi konulu broĢür hazırlayınız.


Çocuklar için uyku ve dinlenmenin önemi

nedir? AraĢtırınız.

DeğiĢik kaynak kitaplardan ve Yerel Ağ’ dan

(Ġnternet’ten) yararlanabilirsiniz.

BroĢürde kullanabileceğiniz resimleri

araĢtırınız.

DeğiĢik kaynak kitaplardan ve Yerel

Ağ’ dan yararlanabilirsiniz.

AraĢtırmanızdan elde ettiğiniz bilgileri

analiz ediniz.

Bilgilerin konuya ve amaca uygun

olmasına dikkat ediniz.

Resimlerle yazının birbiriyle uyumlu

olmasına özen gösteriniz.

BroĢür hazırlamada kullanacağınız

malzemeleri temin ediniz.

Malzemeleri seçerken özenli

davranınız.

BroĢürünüzü hazırlayınız. BroĢür hazırlarken temiz ve düzenli

çalıĢınız.

BroĢürünüzü sınıfla paylaĢınız. ArkadaĢlarınızın hazırladığı

broĢürlerle karĢılaĢtırabilirsiniz.


28


ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME Bu faaliyet sonunda kazanımlarınızı aĢağıdaki soruları cevaplandırarak ölçünüz.



1. ( ) Bebekler için uygun uyku saati akĢam 9 -10.30 arasıdır. Daha geç saatlerde bebek

çok yorulmuĢ olur ve uykuya dalmakta zorluk çeker.

2. ( ) Bebeğin uyuyabilmesi için sallanma, ilgi ve ninni söylenmesi gibi aktivitelere

ihtiyaç duymaması gerekir.

3. ( )12-14. ay arasında bebekler rüya görmeye baĢlar bu nedenle ĢaĢkınlıkla ya da

korkuyla uykudan uyanmasına sebep olabilir.

4. ( ) Bebekler 3 yaĢına sunun yanında gündüz uykusuna da gereksinim duyar.

5. ( ) Uykudan önce heyecan yaratan aktiviteler bebeğin uyumasını kolaylaĢtırır.

6. ( ) Uyku alıĢkanlığındaki değiĢiklik bebekte uyku problemine neden olur.

7. ( )Bebeğin rahat uyuyabilmesi anne babasının yanında yatmasına bağlıdır.

8. ( ) Bebeğe öz güven duygusu vermek için uyandığında ya da ağladığında yanına

gidilmemelidir.

9. ( ) 6-12 aylık bebeklerin % 25-50’sinde gece uyanmaları görülür.

10. ( ) Uyku gereksinimi yaĢ büyüdükçe artar.


yazınız.

11. Uyku sırasında özellikle karanlıkta ……………………. hormonu salgılanır.

12. Bebekler için uygun uyku saati akĢam …………….. arasıdır. Daha geç saatlerde

bebek çok yorulmuĢ olur ve uykuya dalmakta zorluk çeker.

13. Uykudan önce …………… rahatlatıcı olabilir.

14. AlıĢtığı uyku rutinlerinde bir değiĢim bebekte …………. problemine yol açabilir

(örneğin odasının ya da yatağının değiĢmesi, birlikte uyuduğu ve sevdiği bir oyuncak

hayvanının kaybolması gibi).

15. ………………………, ………………………., …………………………. gibi

aktiviteler bebeği sakinleĢtirip uyumasına yardımcı olacaktır.

DEĞERLENDĠRME



Cevaplarınızın tümü doğru ise “Modül Değerlendirmeye geçiniz.

29


Bu faaliyet sonunda 0-1 yaĢ çocuğunun beslenme gereksinimlerinin karĢılanmasına

yardımcı olabileceksiniz.

0-1 yaĢ çocuklarının beslenme gereksinimleri hakkında farklı kaynaklardan

(Yerel Ağ, dergi vb.) bilgi edininiz.


hazırlayınız.

Anne sütünün yararları ile ilgili pano hazırlayınız.


4. 0-1 YAġ ÇOCUKLARININ BESLENME

GEREKSĠNĠMLERĠ

4.1. Süt Çocukluğunda Beslenmenin Önemi

Yeterli ve dengeli beslenme yaĢamın her döneminde önemlidir. Büyümenin en hızlı

olduğu bebeklik döneminde beslenme ayrı bir önem taĢır. Ġkinci yaĢın sonuna kadarki

dönem, çocuklarda büyüme ve geliĢmenin en hızlı olduğu süreçtir. Sağlıklı baĢlangıç için bu

sürece dikkat etmek gerekir. Çocukluk çağı hastalıklarının en önemli ölüm nedenlerinden

biri olan büyüme geriliği, bazı vitamin ve mineral eksikliği, ishal en sık 0-2 yaĢ grubu

çocuklarda görülmektedir. Büyümenin en hızlı olduğu bu dönemde oluĢan büyüme

geriliğinin iki yaĢ sonrasında düzeltilmesi oldukça güçtür. Bu nedenle süt çocuğu ve küçük

çocukların beslenmesiyle ilgili alıĢkanlıkların bu dönemde kazandırılması ve annelerin bu

konuda bilinçlendirilmesi gerekmektedir.

4.2. Süt Çocuğunun Beslenmesinde Temel Ġlkeler

Yenidoğan bir bebek için en uygun besin ANNE SÜTÜ’dür. Anne sütü bebeğin

sağlıklı olması, tüm besin öğeleri gereksinmelerinin karĢılaması, kolaylıkla sindirilebilmesi

ve enfeksiyonlara karĢı koruması açısından yeri doldurulamaz bir besindir. Yenidoğan bir

bebeğe ĠLK 6 AYLIK dönemde SADECE ANNE SÜTÜ verilmelidir.


ÖĞRENME KAZANIMI

ARAġTIRMA

30

Bebek, doğumdan sonraki ilk yarım saatte emzirilmelidir. Emzirme süresince (öncesi

ve sonrası) bebeğe hiçbir içecek verilmemelidir. Ġlk 6 ayda bebeklere sadece anne sütü

verilmelidir. Tamamlayıcı besinlere 6 aydan önce baĢlanmamalıdır. 6 ayın üzerindeki tüm

bebekler tamamlayıcı besin almalıdır ve anne sütüne tamamlayıcı besinler ile birlikte 2

yaĢına kadar veya daha fazla devam edilmelidir.

Bebeğin sağlıklı büyüme ve geliĢmesinin sağlanması uygun besinlerin verilmesi ile

olanaklıdır. Anne sütü ilk 6 ay tek baĢına yeterli olur ancak bu dönemden sonra bebekler

gereksinmelerini tek baĢına karĢılayamadıkları için bebeklerin beslenme programlarına ek

besinler verilmelidir.

Resim 4.1: Anne Sütü ile Beslenme

Anne sütünün tek baĢına süt çocuğunun enerji ve besin öğeleri gereksinimini tam

olarak karĢılamadığı dönemde baĢlayan ve diğer yiyecek içeceklerin anne sütü ile birlikte

verildiği sürece tamamlayıcı beslenme adı verilmektedir. Tamamlayıcı beslenme anne

sütünden eriĢkin birey beslenmesine geçiĢ dönemi olarak da adlandırılmaktadır. Bu dönemde

bebek değiĢik tat, lezzet ve yapıda besinlerle tanıĢır.

Tamamlayıcı besinler, geçiĢ besinleri (süt çocuğu için özel hazırlanmıĢ besinler) ve

aile yemekleri (ailenin diğer fertlerinin sofrada tükettiği besinler) olmak üzere iki grupta

incelenmektedir. Tamamlayıcı beslenme ile birlikte emzirmenin sürmesi çocuk sağlığı

açısından önem taĢımaktadır. Uygun zamanda baĢlatılan ve kurallara uygun Ģekilde

sürdürülen tamamlayıcı beslenme, bebeğin bir yaĢ civarında aile sofrasındaki yiyecekleri

tüketebilecek olgunluğa ulaĢmasını sağlar. Tamamlayıcı besinlere zamanında baĢlanmalı;

besinler yeterli, güvenilir ve uygun olmalıdır.

Emzirilen süt çocuğunun tamamlayıcı besinlerden alması gereken günlük öğün sayısı

6-8. ay arasında, 2-3; 9-11. ay arasında 3-4; 12-24. ay arasında 3-4 kez olmalıdır. Eğer her

öğünde alınan besinin enerji yoğunluğu düĢükse veya bebek emzirilmiyorsa öğün sıklığı

arttırılmalıdır. Öğün sıklığının gerekenden daha fazla olması anne sütünün daha az

alınmasına yol açar ayrıca fazla miktarda besin hazırlığına, besinin uzun süre saklanmasına,

bulaĢma riskinin artmasına, güç ve zaman kaybına neden olmaktadır. Emzirilen bebekler

için uygun tamamlayıcı besinler Ģunlardır:

http://www.google.com.tr/url?sa=i&rct=j&q=&esrc=s&source=images&cd=&cad=rja&uact=8&ved=0CAcQjRxqFQoTCIHwh__P8sgCFUMWDwodUQcI8g&url=http://www.milliyet.com.tr/anne-sutu--yasam-boyu-hastaliklardan-koruyor-pembenar-detay-bebek-1505863/&psig=AFQjCNGwm41X4pu5sxzh44ykDd_KoOFkig&ust=1446583993788981

31

Süt: Taze inek sütü büyümekte ve geliĢmekte olan çocuklar için önemli bir

besin kaynağıdır ancak altıncı aydan önce sindirim sisteminde mikro düzeyde

kanamalara yol açması, düĢük demir içeriğine, yüksek protein ve sodyum

içeriğine sahip olması (anne sütüne göre 2 - 3 kat daha fazla), anne sütünün

yerini almaması gibi özellikleri nedeniyle inek sütü bazı ülkelerde dokuzuncu

aydan önce önerilmemektedir ancak inek sütünün demir yetersizliği anemisine

neden olmaması için diyetin geri kalanının demir içeriği ve günlük verilen süt

miktarı da önem taĢımaktadır.

Ġnek sütü: Ġnek sütü Amerika ve Ġngiltere’de yaĢamın ilk 1 yılından sonra,

Kanada ve Danimarka’da 9. aydan sonra, Ġsveç’te ise 10. aydan sonra

önerilmektedir. Bununla birlikte inek sütü ülkemizde altıncı aydan sonra

tamamlayıcı besinlerin hazırlanmasında, az miktarlarda kullanılmaktadır.

Anne sütü miktarı yeterli düzeyde ise 6. aydan sonra (>500 ml/gün), bebeklere

ayrıca inek sütü vermeye gerek yoktur. Anne sütünün azaldığı durumlarda veya

ticari mamaların alınamadığı durumlarda ailenin ekonomik durumu göz önüne

alınarak 6. aydan itibaren diğer besinlerle birlikte inek sütü verilebilir. Ancak

inek sütü tek baĢına, baĢka hiçbir tamamlayıcı besin verilmediğinde kansızlığa

neden olabilir.

Ġnek sütünün geç süt çocukluğu döneminde aĢırı tüketilmesi, bebeklerin yeni

tat ve lezzetlere alıĢmasını ve besinlerin çeĢitlendirilmesini engeller, yeme

iĢlevlerinin geliĢimini geciktirir. Ayrıca inek sütü demir içeriği ve biyo

yararlılığı düĢük olması nedeniyle tek baĢına aĢırı tüketilmesi durumunda demir

eksikliğine neden olabilir.

Resim 4.2: Ġnek Sütü ile Beslenme

Devam mamaları: 6. aydan sonra ek besinlere baĢlanan bebeklerde kullanılan

ve bebeklerin zaman içinde değiĢen enerji ve besin öğeleri gereksinmelerine

uygun hazırlanmıĢ, önemli besleyici özelliklere sahip süt bileĢenleridir. Demir,

çinko, C vitamini, kalsiyum, fosfor, β-karoten ve elzem aminoasitlerden zengin

besinlerdir.

32

KaĢık mamaları, hazır ek besinler: Altıncı ayın sonundan itibaren ek

besinlere geçiĢ döneminde kaĢık mamaları, bebeklerin günlük diyetlerine

eklenmek suretiyle verilen besinlerdir. Bunlar; biyolojik değeri yüksek süt

protein, bitkisel protein, sindirimi kolay bitkisel yağ, sukrozu en düĢük

seviyelere indirilmiĢ karbonhidrat ve biyolojik değeri yüksek süt mineraller

(kalsiyum ve fosfor gibi) ve demir içermektedir.

Resim 4.3: KaĢık Mamaları ile Beslenme

Yoğurt: Yoğurt ile sütün bileĢimi arasında mayalanma (fermantasyon) sonucu

bazı değiĢiklikler oluĢmaktadır. Temel farklılık ise laktoz yoğunluğundadır.

Fermantasyon ile sütteki laktozun % 20’si parçalanarak yoğurtta laktik aside

dönüĢmektedir. Bu nedenle yoğurttaki laktoz miktarı süte kıyasla daha

düĢüktür. Fermantasyon, sıvı Ģekildeki sütün raf ömrünü uzatmakta ve düĢük

pH oluĢturarak mikroorganizmaların üremesini engellemektedir. Laktik asit

üretiminin artması ile pH: 3,7 - 4,3’e çıkar.

Yoğurt, kefir, peynir fermente süt ürünüdür. Fermente sütlerin sıvı süt ile besin

içeriği aynıdır. Protein, kalsiyum, fosfor, riboflavin yönünden zengindir.

Fermantasyon yoluyla laktoz, glukoz ve galaktoza parçalanır. DüĢük pH,

“hem” olmayan demirin emilimini kolaylaĢtırır. Laktobasillus bulgaricus’un

barsak mukozasını koruyucu iĢlevi vardır. Laktobasillus bulgaricus doğal

bağıĢıklamada etkili ve antiviral özelliğe sahip sitokinlerden interferon-α ve β

üretimini uyararak hücresel bağıĢıklığı arttırır.

Peynir: Bebek beslenmesinde peynir pastörize sütten yapılmıĢ ve tuzsuz olması

koĢuluyla 9. ayda küçük miktarlarda kullanılabilir.

Et: Et, önemli miktarda biyolojik değeri yüksek protein ve biyo yararlılığı

yüksek demir ve çinko gibi mineralleri, B6 ve B12 vitaminlerini içerir. Etin yağ

oranı enerji değerini arttırırken besin değerini düĢürür. Etin lifli yapısı, bebekler

tarafından tüketilmesini güçleĢtirdiğinden diğer tamamlayıcı besinlerin (sebze

püreleri vb.) içinde kıyılmıĢ ya da küçük parçalara ayrılmıĢ Ģekilde

kullanılmalıdır.

Karaciğer: Çok zengin protein ve mikro besin öğeleri kaynağıdır. Yağ oranının

düĢük olması, kolay piĢmesi, püre hâline gelebilmesi dolayısıyla kullanılması

nadir önerilen tamamlayıcı besinlerdendir. B12 vitamininin iyi bir kaynağı olan

karaciğer 1 yaĢından sonra ve sağlıklı hayvanlardan elde edilmesi koĢuluyla az

miktarlarda kullanılabilir.

33

Balık ve deniz ürünleri: Balık, biyolojik değeri yüksek protein ve esansiyel

aminoasit kaynağıdır. A, K ve B grubu vitaminleri, fosfor ve çinko kaynağıdır.

Kılçık kısımları ile yenilebilen balıklar iyi bir kalsiyum kaynağıdır. Somon,

tuna, sardalya, uskumru, ringa balığı gibi yağlı balıklar yüksek oranda omega-3

çoklu doymamıĢ yağ asitleri içerir ve bu yağ asitleri nöro motor geliĢim için

önemlidir. Tuzlu su balıkları iyi bir iyot kaynağıdır.

Yumurta: Yumurtanın sarısı demir A vitamini ve B grubu vitaminlerden

zengindir. Alerjik olması nedeni ile altıncı aydan önce önerilmez. Salmonella

besin entoksikasyonu riski olduğundan iyi piĢirilmeli veya ayarı katı kıvamda

tüketilmelidir. Yumurtanın proteinleri ısı etkisi ile katılaĢır. Yumurtanın akı 60 0C’de sarısı ise 70

0C’de katılaĢır. Normal katılaĢmıĢ fakat fazla piĢirilmemiĢ

yumurtanın sindirimi kolaydır. Besin değerinin yüksek olması ile ucuz ve

kaliteli protein kaynağı olması en önemli üstünlüğüdür. Altıncı aydan itibaren

yumurta sarısına az miktarlarda baĢlanmalı ve her gün verilmelidir. Yumurta

beyazı alerjen etki gösterebileceği için 8-9. aylarda baĢlanabilir.

Tahıllar: Tahıllar içerisinde kalitesi en yüksek olan pirinç, en düĢük olanı mısır

proteinidir. Bu nedenle bebek beslenmesinde tahıl kaynağı olarak hem protein

kalitesinin yüksek hem de sindiriminin kolay olmasından dolayı pirinç

kullanılması önerilmektedir. Tahıllar A ve C vitaminleri yönünden fakirdir.

Kuru baklagiller: Kuru baklagiller (kuru fasulye, nohut, mercimek, barbunya,

soya fasulyesi vb.) çoğu toplumlarda tüketilen ana besinlerdendir ve tahıllarla

birlikte tüketildiğinde önemli bir besin kaynağıdır.

Sebze ve meyveler: Meyve ve sebzeler, çok sayıda vitamin, mineral,

antioksidan ve lif içerir. Önemli bir C vitamini kaynağıdır. Sebze ve meyveler B

grubu vitaminleri açısından da zengindir. Koyu yeĢil yapraklı sebzeler; A

vitamini, folat, magnezyum, potasyumdan zengindir. Turuncu renkli sebze ve

meyveler A vitamini yönünden zengindir. Sebzelerdeki vitamin kayıplarını en

aza indirmek için, yeneceği veya piĢirileceği zaman kesilmesi, az suda kısa

sürede piĢirilmesi, piĢirme suyunun dökülmemesi, piĢerken soda eklenmemesi

ve piĢirildikten sonra hemen tüketilmesi gerekmektedir. Sebze ve meyvelerin

satın alınırken mevsimine göre seçilmesi uygundur.

Patates: Patates de temel besinlerdendir. NiĢastadan zengin olması dolayısıyla

enerji sağlar. Proteinden fakirdir. Önemli oranda C vitamini ve tiamin

içermektedir.

Meyve suyu: Taze sıkılmıĢ meyve suları iyi bir C vitamini kaynağıdır. Bitki

kaynaklı besinlerdeki HEM (hemoglobin molekülü parçası) olmayan demirin

emilimini artırır. Ancak fazla miktarda tüketilmesi anne sütünün yerini almasına

ve besin değeri yüksek diğer besinlere karĢı iĢtahsızlığa neden olabilmektedir.

Sukroz ile birlikte tüketilmesi diĢ çürüklerine yol açmaktadır. Bu nedenle,

meyve suyunun günde 250 ml’den daha fazla tüketilmesi önerilmemekte, C

vitamini kaybını önlemek için taze olarak sıkıldıktan hemen sonra tüketilmesi,

sıkıldıktan sonra bekletilmemesi gerekmektedir. Turunçgillerin suyu bebekte

gaza neden olabileceği düĢüncesiyle 6-9. aylardan sonra verilmelidir.

34

Pekmez: Pekmez meyvelerin genellikle üzüm sularının kaynatılarak

yoğunlaĢtırılması ile elde edilir. Pekmez karbonhidrat (glukoz ve fruktoz),

demir, potasyum ve kalsiyumdan zengindir. Ġki yemek kaĢığı pekmezde (20 g) 2

mg demir ve 80 mg kalsiyum bulunmaktadır.

Resim 4.4: Bebeğin Sağlıklı Beslenmesi ve Büyümesi Ġçin Alması Gereken Besin Ögeleri

4.3. 0-1 YaĢ Dönemindeki Bebeklere Verilmemesi Gereken Besinler

Çay: Çay, süt çocukları ve küçük çocuklara önerilmez. Ġçeriğinde tanin olması

demir ve diğer mineralleri bağlayıcı özelliğinden dolayı demir eksikliğine, içine

eklenen Ģeker ise iĢtahsızlığa ve diĢ çürümelerine neden olur.

Bitki çayları: Papatya çayı, yeĢil çay vb. bitki çaylarının da demir emilimini

azaltıcı etkisi vardır.

Bal: Bal fruktoz (%41), glukoz (%41) ve suyun (%18) bileĢiminden

oluĢmaktadır. Clostridium botulinum sporlarını içerebilmesi nedeni ile botulizm

riski taĢır. Süt çocuklarının mide asidi düzeyi düĢük olduğundan bu sporları

öldüremez, bu nedenle bir yaĢından küçük çocuklara bal önerilmez.

ġeker: ġeker vücuda enerji sağlar, baĢka bir besin değeri bulunmamaktadır. BoĢ

enerji kaynağı olduğu için bebek beslenmesinde Ģeker yerine pekmez veya süt

Ģekeri laktozun kullanılması daha doğru bir yaklaĢımdır. Ayrıca çocuklarda

fazla tüketilmesi iĢtahsızlığa ve diĢ çürüklerine, ileriye dönük hatalı beslenme

davranıĢlarının geliĢmesine ve dolayısıyla ĢiĢmanlığa neden olmaktadır.

Bakla: Toksinli baklanın neden olduğu zehirlenme anemi ve yüksek ateĢle

karakterizedir. Toksinli bakla yenildikten 24-48 saat sonra etkisi görülür.

Zehirlenme taze çiğ baklanın yenmesi ile olur. Bakla piĢirildiği zaman toksinin

etkisi kalmaz. Favizme neden olabileceği düĢünüldüğünden süt çocukluğu

döneminde bakla önerilmez.

35

Aylar Tamamlayıcı Besinler

0-6 ay Sadece anne sütü verilmelidir.

6.ay Anne sütüne devam edilir.

Yoğurt, meyve suyu, sebze suyu ve püresi, pekmez, Ģekersiz muhallebi

(süt + pirinç unu) verilebilir.

Besinlerin hazırlanmasında inek sütü küçük miktarlarda kullanılabilir.


Yoğurt, meyve suyu, sebze suyu, pekmez, pirinç unu, pirinç, yumurta sarısı

(tam), et (balık, tavuk etleri ve kırmızı et), bitkisel yağlar, sebze, püre veya

sebze çorbası verilebilir.


Yoğurt, meyve ve sebze suyu, et (balık, tavuk etleri ve kırmızı et), kuzu

veya tavuk karaciğeri, bitkisel yağlar, iyi ezilmiĢ ev yemekleri (kıymalı ve

sebzeli), tahıl, kırmızı mercimek, kuru fasulye, nohut ezmeleri verilebilir.


Yoğurt, meyve veya taze sıkılmıĢ meyve suyu, sebze suyu, yumurta (tam)

veya pastörize peynir verilebilir.

Aile sofrasına oturtulup kendi deneyimlerine göre seçim (ev yemekleri,

dolmalar, kıymalı sebze yemekleri, mercimek, tarhana, unlu ve yoğurtlu

çorbalar, makarna, pilav vb.) yapılabilir.

Tablo 4.1: Aylara göre beslenme tablosu

4.4. Süt Çocuğunun Enerji ve Besin Ġhtiyacı

Yenidoğan bir bebek, 6. ayında doğum ağırlığının yaklaĢık 2 katına, ilk yaĢın sonunda

3 katına uluĢmaktadır. Benzer Ģekilde zamanında doğan bir bebeğin beyin ağırlığı 350 gr

iken ilk yılın sonunda 11 kg’a ulaĢır. Çocuk iki yaĢına geldiğinde vücut ağırlığı, eriĢkin

ağırlığının ancak %18’ine eriĢmiĢken beyin ağırlığı, eriĢkinin %80’ine ulaĢmıĢ olur. Bu

nedenlerle doğumdan sonraki ilk yıllarda hem bedensel geliĢim hem de beyin geliĢimi,

büyüme ve geliĢme çok hızlı olduğundan yeterli ve dengeli beslenme daha da önem

kazanmaktadır.

Bu dönem bebeklerde enerji ve besin öğesi gereksinimleri diğer yaĢ

gruplarındakilerden çok daha fazladır. Özellikle ilk aylarda sindirim organları ve bunların

fonksiyonları, enzim aktiviteleri tam olgunlaĢmamıĢtır. Bu dönemde bebeklerin kendi

kendine beslenebilme yetenekleri sınırlı olduğundan verilecek besinlerin seçimi, hazırlama

yöntemi ve miktarının belirlenmesi için annenin veya çocuğun bakımından sorumlu kiĢinin

bu konuda bilinçli olması gerekmektedir.

Bebeğin sağlıklı geliĢebilmesi için dikkat edilmesi gereken hususlar aĢağıda

belirtilmiĢtir:

36

Sıvı: Bebeklik döneminde vücuttaki su oranı yetiĢkinlerden daha fazladır.

Sağlıklı bir yenidoğanın vücudunda yaklaĢık %78 oranında su bulunmaktadır.

Bebeklerde, günlük sıvı alımının vücut ağırlığı birimi (kg) baĢına 150-175 ml

veya günlük alınan enerji birimi (kkal) baĢına 1.5 ml olması önerilmektedir ve

bu miktar diğer yaĢ gruplarına göre yüksektir. Sıvı gereksinimi

karĢılanamadığında veya ishal, fazla terleme gibi vücuttan sıvı kaybını artıran

durumlarda bebekler, yetiĢkinlerden daha fazla etkilenir. Vücuttan kaybedilen

su oranı %10’a ulaĢtığında birçok metabolik süreç aksar daha fazla kayıp

gerçekleĢtiğinde yaĢam son bulur.

Enerji: Bebeklik döneminde, alınan enerjinin büyük bir bölümü bazal

metabolizma hızı için harcanmaktadır (%50-60). Büyüme ve geliĢme için

harcanan %25-35, fiziksel aktivite için harcanan ise % 15-25 kadardır. Ġlk üç

ayda büyüme için harcanan enerji, daha sonraki aylarda harcanandan daha

yüksek orandadır. Aylar ilerledikçe fiziksel aktivite için harcanan enerji artmaya

baĢlar. Genel olarak ilk altı aylık dönemde bebekler için önerilen enerji 108

kkal/kg iken ikinci altı ayda ortalama 98 kkal/kg’ dır.

Protein: Hızlı büyüme ve geliĢmeye paralel olarak bebeklik ve çocukluk

döneminde protein gereksinimi yüksektir. Protein gereksinmesi erken bebeklik

döneminde (0-6 ay), 6-12 aylar arasındaki bebeklere göre daha yüksektir. Bebek

anne sütü ile besleniyor ise vücutta tamamı kullanılan örnek proteini alıyor

demektir.

Karbonhidratlar: Karbonhidratlar vücudun temel enerji kaynağıdır. Ġlk altı

ayda bebeğin ihtiyaç duyduğu enerjinin yaklaĢık %40-50’si karbonhidratlar

tarafından sağlanmaktadır.

Yağlar: Yağlar da bebeğin ihtiyaç duyacağı enerjinin karĢılanacağı

kaynaklardan biridir. Anne sütündeki yağ oranı, sağladığı enerjinin %40-55’i

kadardır ve bebeğin gereksinimini tam olarak karĢılamaktadır. Bebeğin ihtiyaç

duyduğu günlük enerjinin %30-35’inin yağlardan gelmesi veya vücut ağırlığı

birimi baĢına 3 g kadar yağ alımı önerilmektedir. Gereksinim

karĢılanamadığında yağda eriyen vitaminlerin vücutta kullanımı aksar.

Vitamin ve mineraller: Ġlk altı ay süresince bebeğin, K ve D vitamini dıĢında

bütün vitamin ve mineral gereksinimi tek baĢına anne sütü ile

karĢılanabilmektedir. Ancak altı aydan sonra baĢta demir olmak üzere vitamin

ve mineral gereksinimlerinin karĢılanabilmesi için uygun tür ve miktarda

tamamlayıcı besinlerle bebeğe destek verilmesi önemlidir. Günlük olarak

alınması gereken vitamin ve mineral miktarları Tablo 4.2’ de gösterilmiĢtir.

Vitamin Günlük önerilen Miktar Mineral Günlük önerilen Miktar

A vitamini 375-400 mcg retinol Kalsiyum 800-1200 mg

D vitamini 400 IU Fosfor 300-600 mg

E vitamini 5-10 IU Demir 5-10 mg

K vitamini 5-10 mcg Çinko 5 mg

C vitamini 30-50 mcg Sodyum 120 mg

Folik Asit 3-6 mcg Potasyum 500 mg

Tablo 4.2 Günlük olarak alınması gereken vitamin ve mineral miktarları çizelgesi

37

4.5. Anne Sütü ile Beslenmenin Önemi

Anne sütü; yenidoğanda uygun değer (optimum) büyüme ve geliĢme için gerekli olan

tüm sıvı, enerji ve besin öğelerini içeren, biyo yararlılığı yüksek, sindirimi kolay doğal bir

besindir. Günümüzde doğumdan sonra ilk 6 ay tek baĢına anne sütü ile beslenme ve altıncı

aydan sonra uygun tamamlayıcı besinlere geçilerek emzirmenin en az iki yaĢına kadar

sürdürülmesi Dünya Sağlık Örgütü ve Sağlık Bakanlıkları tarafından önerilmektedir. Anne

sütünün ve emzirmenin; çocuğun sağlığına, beslenmesine, geliĢimine psikolojik ve zekâ

geliĢimine de önemli ölçüde katkısı olduğu bilinmektedir.

Her canlının sütünün kendisine ve bebeğine özel olması anne sütünü yavru için

benzersiz bir besin maddesi yapan özelliktir. Erken doğmuĢ bir bebek için en ideal besin yine

kendi annesinin sütüdür. Çünkü bebeğin gereksinim duyduğu tüm maddeler yalnızca kendi

annesinin sütünde bulunmaktadır. YaĢamlarının ilk 6 ayı içinde bebeklere verilebilecek en

ideal besin anne sütüdür.

4.6. Anne Sütünün Yararları

Anne sütünün baĢlıca yararları Ģunlardır:

Bebeğin ayına göre alması gereken tüm besin öğelerini sağlar.

Bebeğin beden, zihin ve motor geliĢimini, en üst düzeyde sağlar.

Her an hazırdır. Isıtmak, piĢirmek, hazırlamak gerekmez.

Temizdir ve her zaman uygun sıcaklıktadır.

Anne ile bebek arasında duygusal bağ kurulmasını sağlar.

Anne sütü alan bebekler daha huzurludur.

Hastalıklara karĢı koruyan, bağıĢıklık sistemini güçlendiren özel

maddeler içerir.

Anne sütü alan bebeklerde yetiĢkin çağında görülen hastalıklara

yakalanma riski azalır (Ģeker hastalığı).

Bebeği ishale ve diğer enfeksiyon hastalıklarına karĢı korur.

Kemik, diĢ ve çene geliĢimine yardımcıdır.

Sindirimi kolaydır.

Bebeğin büyümesi için gereken hormonlar ve büyüme faktörlerini içerir.

Non-alerjiktir. Yani alerjiye neden olmaz.

Annenin yeniden hamile kalma riskini azaltır. Ancak tek baĢına bir

doğum kontrol yöntemi değildir.

Annenin sağlığını korur. Bazı kanser türleri ve kansızlık, emziren

kadınlarda daha az görülmektedir.

Doğumdan hemen sonra ilk 5-7 günde gelen sarı renkli koyu süte ağız sütü

denir. Diğer bir adı da kolostrumdur. Ağız sütünün özellikleri Ģunlardır:

38

Hastalıklara karĢı koruyucu maddeleri içerir.

Özellikle A vitamini ve çinkodan zengindir.

Bebeğinizin ilk aĢısı niteliğindedir.

Olgun süte oranla daha fazla protein içerir.

Doğumdan itibaren ilk bir hafta içinde oluĢabilecek sarılık görülme

riskini azaltır.

Ağız sütünden yararlanmak için bebek mutlaka doğar doğmaz emzirilmelidir.

Doğumdan itibaren annenin salgıladığı ağız sütü bir haftadan sonra yerini geçiĢ sütüne

bırakır. Doğumdan sonraki 3. haftada geçiĢ sütü tamamlanarak olgun süt gelmeye baĢlar. Ġlk

6 ay boyunca bebeğin gereksinimi olan tüm organik ve inorganik bileĢikleri olgun süt

içermektedir.

4.7. Emzirme Teknikleri

Bebeği emzirme tekniğinizin nasıl olduğu hem anne hem de bebek için çok önemlidir.

Anne için önemlidir çünkü oturuyor ya da yatar pozisyonda olma durumuna göre anneyi en

az Ģekilde yoracak teknik seçilmelidir. Çünkü emzirme hem fiziksel güç hem de sabır

gerektiren bir iĢtir. Bebek için önemlidir; onu yormayacak ve bütün enerjisini çene kaslarına

verecek pozisyonda tutulmalıdır. Bebeklerin emzirilmesi esnasında yaygın olarak kullanılan

4 teknik bulunmaktadır.

Kucaklama Ters Kucaklama Koltukaltı Yatarak Emzirme

Resim 4.5: Emzirme Teknikleri

Kucaklama tekniği: Bu teknik bebeğin yatar pozisyonda olduğu ve annenin

kucaklayarak onu emzirdiği tekniktir. Bu teknik daha çok normal zamanında

normal doğum yapan anneler için uygun bir tekniktir. Sezaryenle doğum yapan

anneler, kucaklama pozisyonunda bebeğin ağırlığı annenin ameliyat yerine

baskı uyguladığından bu tekniği ameliyat ağrıları azalana kadar kullanmaktan

kaçınabilir. Ayakaltına alçak bir tabure, sehpa veya benzeri bir Ģey konulur. Bu

annenin pozisyonunu yorulmadan korumasını sağlayacaktır. Bebeğin leğen

kemiği hizası annenin mide hizasında, burnu annenin meme hizasında olmalıdır.

Bu teknikte annenin omuzlarının ya da vücudunun üst kısmının bir miktar

bebeğe doğru eğilerek onun memeye daha dolay yerleĢmesine yardımcı olunur.

39

Bebeğin duruĢu yatay ya da kafası hafif yukarı gelecek Ģekilde hafif eğimli bir

duruĢ olmalıdır.

Ters kucaklama tekniği: Bu tekniğin “kucaklama” dan farkı; bebeğin yön

olarak aynı pozisyonda olmasına karĢın, annenin onu kucaklamak için diğer

kolunu kullanıyor olmasıdır. Bir baĢka ifadeyle bu kez bebeğin baĢı, annenin

iç dirseğine değil, diğer elinin avuç içine doğru yaslanmıĢtır. Yani kollar

yer değiĢtirmiĢtir. Bu teknik daha küçük bebekler ve emme güçlüğü çeken

bebeklerde daha çok iĢe yarayabilir. Bebeğin altına bir yastık koymak annenin

iĢini kolaylaĢtıracaktır. Ayakları annenin arkasına doğru, baĢ kısmı ise yüzüne

doğrudur. Bebeğin yüzü memeye, dudaklarının meme baĢına doğru yaklaĢtırılır.

El, bebeğin baĢının altına konur ve kol (diğer kol değil) ise yastığın üzerine

doğru bırakılır. Bundaki amaç bebeğin rahatlığını sağlamaktır. Bebeğin boyun

kaslarını yormamak için avuç içiyle onun baĢına destek olurken annenin kolu da

yastık üzerinde dinlendirilmiĢ olur ve aynı zamanda bebeğin sırt bölgesine de

destek sağlanır.

Koltukaltı tekniği: Adında anlaĢılacağı üzere bu teknikte, bebek annenin

koltuk altında basen seviyesinin biraz yukarısında tutulur. Yine bebeğin altına

bir yastık koymak annenin iĢini kolaylaĢtıracaktır. Ayakları annenin arkasına

doğru, baĢ kısmı ise önüne doğrudur. Bebeğin yüzü memeye doğru yaklaĢtırılıp,

onun dudaklarının meme baĢına doğru yaklaĢtırılır. Bu emzirme tekniği

Sezaryenle doğum yapmıĢ anneler için uygundur. Zira bebek bu teknikte

ameliyat yerine bir baskı uygulamaz. Ayrıca küçük bebeklerle emme güçlüğü

çeken bebekler için de diğer tekniklere göre daha uygundur. Ġri göğüslü

annelerle meme baĢı küçük olan anneler için de uygun bir tekniktir. Ayrıca ikiz

anneleri için de uygun bir tekniktir.

Yatarak emzirme tekniği: Bu teknikte anne emzirmeye baĢlamadan önce baĢ

ve sırtın altına yastık veya benzeri bir materyal koyulmalıdır. Amaç anneyi

konforlu bir Ģekilde, yormadan kısmen ya da tamamen yan yatar durumda

tutabilmektir. Bebek anneye dönük olmak üzere yan yatar pozisyonda olmalıdır.

Bebeğin baĢı annenin eli ile desteklenmelidir. Eğer meme baĢı bebeğin burun

seviyesinden çok yüksekte kalıyorsa bebeğin altına da (baĢ altına değil)

katlanmıĢ bir battaniye ya da küçük bir yastık koyulabilir. Böylelikle bebek

daha yüksek bir platforma konmuĢ olur ve meme ucuna daha kolay yanaĢması

sağlanır. Bu emzirme tekniği de sezaryen sonrasında ameliyat bölgesine baskı

olmasına engel olan bir tekniktir. Ayrıca gece uyku arasında uygulanan

emzirme için de uygun bir tekniktir.

Tüm emzirme teknikleri için ipuçları Ģöyle sıralanabilir:

Vücut için destek kullanımı: Sırt desteği olmayan koltuklar kullanılmamalıdır.

Koltuk ya da sandalyenin kolçak ve sırt desteği olmalıdır. Eğer arkalık sırta çok

uzaksa araya yastık koyulabilir. Kucaklama teknikleri kullanılırken bebeğe uzak

durulduğunda eğilmek zorunda kalınabilir, eğilmek yerine ayakaltına küçük bir

iskemle, sehpa ya da yastık koyulmalıdır. Böylelikle bebeği kendinize

yaklaĢtırmıĢ olursunuz. Yastıkla yapacağınız destekler yatar pozisyonda da

önemli ve yararlıdır. Hangi pozisyonu kullanıyorsanız kullanın bebeğiniz

40

memenize uzaksa bebeği memeye yaklaĢtırın, tersi pek sağlıklı bir durum

değildir.

Meme için destek kullanımı: Süt üretimiyle birlikte meme büyüyecektir. Bu

nedenle emzirme esnasında meme C-tutuĢuyla tutulur. C-tutuĢu elin memenin

altına gelecek Ģekilde tutulan ve iĢaret parmağın saatin 9, baĢparmağın ise saatin

3 olduğu noktaya yerleĢtirildiği tutuĢ pozisyonudur. Bu tutuĢ esnasında elin

Ģekli C harfine benzer. Parmaklar meme baĢınızdan 4-5 santim uzaklıkta olursa

bebek yanlıĢlıkla annenin parmaklarını ememez.

Bebek için destek kullanımı: Emzirmenin verimli olması ve bebeğin mutlu bir

Ģekilde iĢlemi tamamlaması için onun rahat ve konforuna özen gösterilmelidir.

Ancak bu durumda bebek konsantrasyonu emzirmeye harcamıĢ olur. Bu amaçla

anne ellerini, kollarını emzirme esnasında kullanılan yastığı vb. eĢyaları uygun

bir Ģekilde kullanmalıdır. Amaç bebeğin kafa, boyun, sırt ve kalçasını rahat ve

güvenli bir pozisyonda tutmasıdır.

Rutin dıĢına çıkma: Annen ve bebeğin en uygun emzirme pozisyonunu

bulmaları için değiĢik teknik ve pozisyon denemeleri gerekir. Anneler, süt

kanallarının tıkanmaması için meme tutuĢ yerlerini sıklıkla değiĢtirir. Çünkü her

tutuĢun meme baĢının değiĢik noktasına baskı yapacağı ve meme baĢlarının

hassaslaĢmasının da önüne geçmiĢ olunacağı düĢünülür. Ayrıca eğer her

emzirmede ilk emzireceğiniz meme (sağ ya da sol) seçimini sıklıkla

değiĢtirilirse annenin süt üretimi daha da artacaktır.

GevĢemek: Emzirme öncesinde annenin stres düzeyinin düĢük olması,

rahatlamıĢ olması gerekmektedir. Emzirme esnasında annenin yanında bir

bardak su, süt ya da meyve suyu bulundurması ve zaman zaman bunları içmesi

uygun olacaktır. Bu süt üretimini de artıracaktır.

4.8. Biberonla Beslenme

Resim 4.6: Biberonla beslenen bebek

Ġdeal olan annelerin ilk 6 ay boyunca bebeklerini anne sütü ile beslemeleridir. Ancak

herhangi bir nedenden dolayı biberon kullanmak gerekebilir. Biberonla beslemede dikkat

edilmesi gereken en önemli konu, bebeklerde mide rahatsızlıklarına ve ishale neden

olabilecek bakterilere karĢı aĢırı titiz olma zorunluluğudur. Eğer bebeği anne memesinden

ayırıp biberonla beslemeye geçmek gerekirse ( örneğin; iĢe baĢlama zorunluluğu ve düzenli

emzirme Ģansının olmaması hâlinde ) bu geçiĢi yavaĢ yavaĢ yapmak gerekir.

41

Biberonla beslenmeye geçecek olan bebeklerde, beslenmeye baĢlamadan

önce dikkat edilmesi gereken hususlar Ģunlardır:

Öncelikle bebeğe ne tür mama verilmesi gerektiği konusunda doktora

danıĢılmalıdır.

Bebeğin kullandığı mama sürekli değiĢtirilmemelidir aksi takdirde

bebeğin midesini bozabilir.

Biberon mamaları hazırlanırken üzerindeki tariflere harfiyen uymak

gerekmektedir.

Doktorun tavsiye edeceği miktarlardan fazla mama verilmemelidir. Bu

bebeğin aĢırı kilo almasına sebep olabilir.

Mamayı hazırlarken kullanılacak su, mutlaka önceden kaynatılıp

soğutulmuĢ su olmalıdır. Temiz içme suyu en az 10 dakika

kaynatılmalıdır.

Biberondaki mamayı ısıtmak için kesinlikle mikrodalga fırın

kullanılmamalıdır. Sıcak suda bekletilerek mama ısıtılmalıdır.

Biberon deliğinin çok büyük ya da küçük olmamasına dikkat edilmelidir.

Biberonu bebeğe vermeden önce birkaç damla bileğin iç kısmına mamayı

damlatarak mamanın sıcaklığı kontrol edilmelidir.

Bebeklerin biberonla beslenmeleri esnasında dikkat edilmesi gereken

hususlar Ģunlardır:

Bebeği biberonla beslerken duruĢ pozisyonu önemlidir. Bebek sırt

üstü asla yatırılmamalıdır. Bu hem güvenlik açısından hem de bebekle

sağlanacak temas açısından önemlidir. Bebeği oturur vaziyette kucağa

almak ve oturur vaziyete getirmek gerekir. Bu pozisyon bebeği biberonla

beslemek için uygundur. Bebek daha iyi beslenir. Sırt üstü yatıĢ

pozisyonunda bebeğin boğulma riski de bulunur.

Resim 4.7: Biberonla Beslenen Bebek TutuĢu

Bebeği biberonla beslerken bebekle ten teması ve göz teması kurmak

önemlidir. Bebeğe sevgiyle bakmak, ona seslenmek, o biberonla

beslenirken ona güzel Ģeyler söylemek bir anne için harika bir

deneyimdir. Anne ve bebek arasındaki bağı kuvvetlendirir ve sevgiyi

artırır.

42

Bebeği her zaman aynı tarafta tutmamak zaman zaman yön

değiĢtirmek iyi olacaktır. Yani bazen sağ tarafta bazen de sol tarafta

tutmak gerekir. Bu bebeğin görme ile ilgili kaslarının geliĢmesine de

yardımcı olacaktır. Bunun geliĢimine bebeğin anneyle kuracağı göz

teması yardımcı olur. Bir de bebeği besleyen kiĢi sürekli aynı tarafta

bebeği tutarsa kolunda zaman içinde ağrılar veya baĢka etkiler

görülebilir. Böylelikle bu sorunun da önüne geçilmiĢ olunur.

Bebek biberonla beslenirken haliyle hava yutması normal bir

durumdur. Bu yüzden gerek beslenme sırasında gerekse de beslenme

sonrasında bebeğin gazını çıkarmakta fayda vardır. Çünkü bebek gaz

birikmesinden dolayı rahatsız olacaktır.

Bebeği biberonla aĢırı derecede beslemeye çalıĢmak bebekte

gereğinden fazla kilo artıĢına sebebiyet vererek bebekte kilo

sorunlarının oluĢmasına yol açacaktır. Bebek zaten karnı doyduktan

sonra biberonu reddedecek ve daha fazla içmek istemeyecektir. Bebeği

bu konuda asla zorlamamak gerekir.

Bebeği asla ağzında biberonla uyumasına izin vermemek gerekir. Bu

durumda yine bebek için güvenlik sorunu doğurur ve ayrıca ağzında

biberonla uyuya kalan bebeklerde daha sonra bir takım diĢ çürümesi gibi

sorunlar ortaya çıkabilmektedir.

Bebeğin biberonla beslenmesi konusunda bir diğer önemli konu

Ģudur. Bazı anneler bir takım zorunluluklardan dolayı bebeklerini

biberonla beslemek durumunda kalırlar. Bu durum suçluluk duygularına

yol açabilir. ġunu unutmamak gerekir ki bebekler annelerinin duygularını

çok iyi hissederler. Bebek, annesindeki bu suçluluk duygusunu,

üzüntüsünü, yetersizlik duygularını hissedecek ve bu durumdan olumsuz

etkilenecektir. Bundan dolayı suçluluk duygusu hissetmek yerine bebeği

beslemenin getirdiği o annelik duygularını en güzel haliyle yaĢamak daha

olumlu bir davranıĢ olacaktır.

ETKĠNLĠK 1: Bütün öğrencilerin model üzerinde biberonla beslenme

tekniklerini uygulamalarına rehberlik edilir.

Amaç Öğrenciye model üzerinde biberonla beslenme tekniklerini

uygulamalarına becerilerini kazandırmaktır.


Etkinlikte

kullanılacak eğitim


Maket olarak kullanılacak oyuncak bebek

Biberon

Sandalye

Faaliyet Maket bebek üzerinde modülde anlatıldığı Ģekilde biberonla

beslenme teknikleri uygulaması yapabilmektir.

43

UYGULAMA FAALĠYETĠ Süt çocuğunda beslenmenin önemi ile ilgili sunum hazırlayınız.


Süt çocuğunda beslenmenin önemi ile ilgili

araĢtırma yapınız.

DeğiĢik kaynak kitaplardan ve internetten

yararlanabilirsiniz.

AraĢtırma sonuçlarını analiz ediniz. Analiz çalıĢmanızda konu bütünlüğüne dikkat

ediniz.

Sunum için gerekli hazırlıkları yapınız. Sunumunuzda akıllı tahta ve teknolojik araçları

kullanabilirsiniz.

Sunumunuzu sınıfla paylaĢınız. Sunumunuzda basit ve anlaĢılabilir bir dil

kullanmaya özen gösteriniz.


44

ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME Bu faaliyet sonunda kazanımlarınızı aĢağıdaki soruları cevaplandırarak ölçünüz.



1. ( ) Yenidoğan bir bebek için en uygun besin anne sütüdür.

2. ( ) Yenidoğan bir bebeğe ilk 6 aylık dönemde sadece anne sütü verildiğinde bebekte

kalsiyum eksikliği oluĢabilir.

3. ( ) Doğumdan sonraki ilk yarım saat ya da bir saatte emzirmeye baĢlanmalıdır.

4. ( ) Ġlk altı ay süresince bebeğin, K ve D vitamini dıĢında bütün vitamin ve mineral

gereksinimi tek baĢına anne sütü ile karĢılanabilmektedir.

5. ( ) Bebeğin rahat bir uykuya geçebilmesi için ağzında biberonla uyumasına izin

verilmelidir.


yazınız.

6. Anne sütünün tek baĢına süt çocuğunun enerji ve besin öğeleri gereksinmesini tam

olarak karĢılamadığı dönemde baĢlayan ve diğer yiyeceklerin, içeceklerin anne sütü ile

birlikte verildiği sürece ………………………. adı verilmektedir.

7. Bebeğin yatar pozisyonda olduğu ve annenin kucaklayarak onu emzirdiği tekniğe

……………. Tekniği adı verilir.

8. Doğumdan hemen sonra ilk 5 - 7 günde gelen sarı renkli koyu süte ……….. adı

verilmektedir.

9. Ağız sütü (kolostrum) bebeklerde doğumdan itibaren ilk bir hafta içinde oluĢabilecek

………….. görülme riskini azaltır.

10. Anne sütü bebeğin …… , ………ve………………… geliĢimini en üst düzeyde sağlar.

AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyarak doğru seçeneği iĢaretleyiniz.

11. AĢağıdakilerden hangisi bebek emzirme tekniklerindendir?

A. Ayakta emzirme tekniği

B. Biberonla emzirme tekniği

C. Kucaklama tekniği

D. Oturarak emzirme tekniği

E. Yatırarak emzirme tekniği

12. AĢağıdakilerden hangisi anne sütünün özelliklerindendir?

A. Anne sütünün aĢırı alan bebeklerde yetiĢkin çağında görülen Ģeker hastalığı gibi

hastalıklara yakalanma riski daha az alanlara nazaran yüksektir.

B. Anne sütünün aĢırı tüketimi bebeklerde ishale neden olur.

C. Anne sütü bebeklerde diĢ çürümesine neden olur.

D. Anne sütü bebeğin büyümesi için gereken hormonlar ve büyüme faktörlerini içerir.

E. Anne sütünün sindirimi zordur.


45

13. AĢağıdakilerden hangisi ağız sütü (kolostrum)’un özelliklerindendir.

A. Hastalıklara karĢı koruyucu maddeleri içerir.

B. Özellikle E vitamini ve demir açısından zengindir.

C. Doğumdan hemen sonra alınması bebeklerde sarılığa sebep olur.

D. Olgun süte nazaran protein açısından fakirdir.

E. Bebeklerde ağız sütü alımının bebek üzerinde herhangi bir faydası olduğu klinik

olarak tespit edilememiĢtir.

14. AĢağıdakilerden hangisi bebeğin enerji ve besin ihtiyacı için söylenebilir?

A. Protein gereksinmesi erken bebeklik döneminde (0-6 ay), 6-12 aylar arasındaki

bebeklere göre daha azdır.

B. Ġlk altı ayda bebeğin ihtiyaç duyduğu enerjinin yaklaĢık %40-50’si karbonhidratlar

tarafından sağlanmaktadır.

C. Bebeğin ihtiyaç duyduğu günlük enerjinin 50’sinin yağlardan alımı önerilmektedir.

D. Ġlk altı ay süresince bebeğin gereksinim duyduğu tüm vitamin ve mineral

gereksinimi tek baĢına anne sütü ile karĢılanabilmektedir.

E. Bebeğin vücudunda kaybedilen su oranı %30’a ulaĢtığında birçok metabolik süreç

aksar, daha fazla kayıp gerçekleĢtiğinde yaĢam son bulur.

15. 0-1 YaĢ dönemindeki bebeklere aĢağıda belirtilen besinlerin verilmesi uygundur?

A. Bal

B. Çay

C. Yoğurt

D. ġeker

E. Bakla

DEĞERLENDĠRME



Cevaplarınızın tümü doğru ise “Modül Değerlendirme” ye geçiniz.

46

MODÜL DEĞERLENDĠRME 0-1 YaĢ çocuğunun öz bakım becerilerini geliĢtirmeye yönelik bir materyal

hazırlayınız.

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız becerileri Evet,

kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

Öz bakım becerilerini desteklemeye yönelik materyalleri

araĢtırınız mı?

Hazırlayacağınız materyali seçtiniz mi?

Öz bakım becerilerinin desteklenmesine yönelik materyal

yapımında kullanılacak malzemeleri belirlediniz mi?

Materyalinizi hazırladınız mı?

Materyalinizi sınıfla paylaĢtınız mı?

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda “Hayır” Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.

Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız “Evet”

ise bir sonraki modüle geçmek için öğretmeninize baĢvurunuz.

MODÜL DEĞERLENDĠRME

47

CEVAP ANAHTARLARI

ÖĞRENME FAALĠYETĠ-1’ ĠN CEVAP ANAHTARI

1 D

2 D

3 D 4 D 5 Y 6 PiĢik 7 Sünnet Derisi 8 Konak 9 Kulak Çubuğu 10 24-26 °C

ÖĞRENME FAALĠYETĠ-2’ NĠN CEVAP ANAHTARI

1 D

2 Y

3 D 4 D 5 D 6 D 7 D 8 D 9 D 10 Y 11 Ütü

12 Hareket

Serbestisi

13 KaĢıntı,

kızarıklık

CEVAP ANAHTARLARI

48

ÖĞRENME FAALĠYETĠ-3’ ÜN CEVAP ANAHTARI

1 Y

2 D

3 D 4 D 5 Y 6 D 7 Y 8 Y 9 D 10 Y 11 Büyüme 12 19 00-20 30 13 Banyo 14 Uyku

15 Banyo ,Masal,

Ninni

ÖĞRENME FAALĠYETĠ-4’ ÜN CEVAP ANAHTARI

1 D

2 Y

3 D 4 D 5 Y 6 Tamamlayıcı beslenme 7 Kucaklama 8 Ağız sütü (kolostrum) 9 Sarılık 10 Beden, zihin ve psikomotor 11 C 12 D 13 A 14 D 15 C

49

KAYNAKÇA

AKYILDIZ Naciye, Anne ve Çocuk Sağlığı 1, Yapa Yayınları, Ġstanbul, 1999.

AKYILDIZ Naciye, Anne ve Çocuk Sağlığı 2, Yapa Yayınları, Ġstanbul, 1999.

AKYILDIZ Naciye, Sağlık Bilgisi, Yapa Yayınları, Ġstanbul, 1999.

ALTUĞ Rüçhan, Bebeklerde ve Çocuklarda Beslenme, ĠĢ Bankası Kültür

Yayınları, Ankara, 1990.

Anne Sütü ile Beslenmede DanıĢmanlık, Dünya Sağlık Örgütü, Cenevre, 1994.

ATASÜ Turgay, Derin KÖSEBAY, Gebelik ve Yenidoğanın Sağlığı Annenin

Kılavuzu, Milliyet Yayınları, 1972.

ÇANKIRILI Ali, Anneliğe Ġlk Adım Bebeğimi Büyütüyorum, TimaĢ Yayınları,

Ġstanbul, 2005.

ELEVLĠ Murat, Anne ve Çocuk Sağlığı, Elit Yayınları, Ġstanbul, 2002

EROĞLU SAMUR Gülhan, Anne ve Çocuk Beslenmesi, Pegem Akademi


GÜR Emel, Anne Sütü ile Beslenme, Türk Pediatri ArĢivi, 2007.

GÜR Köksal, Çocuk Hastalıklarında Beslenme Tedavisi, Hatiboğlu Yayınevi,

Ankara, 2000.

GÜR Köksal, Tamamlayıcı Besinler ve Bebek Beslenmesindeki Önemi, Türkiye

Klinikleri Pediatrik Bilimler Beslenme ve Metabolizma Hastalıkları Özel Sayısı,

Cilt/Vol:3, Sayı No: 6, 2007.

http://tegm.meb.gov.tr/dosya/okuloncesi/0-36ayliksaglikbakimeslenme. pdf, eriĢim

tarihi:15.09.2015, saat: 10.30

KARAAĞAOĞLU Nilgün, Anne ve Çocuk Beslenmesi, Pegem Akademi


www.basaksehirdh.saglik.gov.tr/.../19_07_2013 LOHUSALIKKĠTAP pdf, eriĢim

tarihi:11.09.2015, saat: 11.30

www.saglik.gov.tr/TR/dosya/1-36430/h/a-8-bebek--beslenmesi pdf, eriĢim

tarihi:05.Eylül.2015, saat: 17.00

KAYNAKÇA

http://tegm.meb.gov.tr/dosya/okuloncesi/0-36ayliksaglikbakimeslenme

http://www.basaksehirdh.saglik.gov.tr/.../19_07_2013

http://www.saglik.gov.tr/TR/dosya/1-36430/h/a-8-bebek--beslenmesi

Çocuk gelĠġĠmĠ ve eĞĠtĠmĠ yaş... · 2016. 3. 9. · bebek için uygun bir küvet ya da...

Documents