Nicole Macura Sztuka Nowych Mediów

Rok 2011/2012 s9626

3

Wystawa odbywa się w interesującym historyc-znie kontekście. Dzięki wynalazkowi Johannesa Gutenberg’a umiejętność powielania tekstu pisane-go, pierwotnie przynależna wyłącznie kopistom manuskryptów, stała się powszech na, udostępniając książki szerokiemu gronu czytelników. Wynalazek druku wpłynął na humanizację wiedzy i stał się początkiem rozwoju systemu edukacji, a wraz z nim popularyzacji publikacji, począwszy od ulicznych pamfletów do gazet. Społeczna wartość druku stała się tematem publicznej debaty.

Typografia kinetyczna – litery w ruchu retrospekcja typografii filmowej od początków kina do naszych czasów.

Wystawa medialna.Gutenberg-Museum, Mainz, Niemcykuratorzy: Anja Stöffler, Ralf Dringenberg

Tego rodzaju cechy semantyczne znaleźć można przede wszystkim w filmach dla dzieci, czego doskonałymprzykładem może być The Many Adventures of Winnie the Pooh, film Disney’a z 1977. Typografia jest tutajanimowana raczej konwencjonalnie. Mały miś i litery przemieszczają się, skacząc jak żabki. Tekst rozwiewasię jak suche liście lub „skrapla”, jak deszczyk w inter-akcji z Kubusiem.

W 450 lat po wynalazku Gutenberga, wraz z powst-aniem pierwszych obrazów ruchomych, w 1893 roku animowana litera stała się konkrecyjną formą pub-likacji tekstu, w stosunku do ruchomej czcionki. Litery nabrały trójwymiarowej, dynamicznej formy. Mogły teraz występować, aktywnie przeobrażając się z form statycznych w ruchome. Wykorzystując wszystkie pro-cesy fizycznych przekształceń: mogły wyparowywać, przenikać się, rozpływać, poprzez swoje zachowanie nabierając cech antropomorficznych.

Będąc retrospektywnym przeglądem ruchomej typo-grafii wystawa Moving Types odzwierciedla kulturowe,techniczne i estetyczne przemiany przekazu medial-nego. Początkowo statyczna informacja czołówek fil-mowych i slajdów dialogowych, z epoki kina niemego, rzeczywiście została ożywiona. Kontrolowanie czasu i przestrzeni projekcji pozwoliło na sterowanie uwagą widza oraz procesem czytania. Dało nowe narzędziaprojektantom komunikacji wizualnej, umożliwiając dodanie informacji, elementów interakcji, bądź połączenia z dźwiękiem.

Celem wystawy było przedstawienie zarówno procesu przemian, jak i obecnego stanu oraz przyszłych perspektyw animowanej typografii.Organizatorzy wystawy skupili się na przedstawieniu następujących aspektów ruchomego tekstu:

– innowacji technicznych,– metod estetyczno-formalnych w ukazywaniu przestrzeni,– wpływu przedstawianych treści na formę plastyczną projektów.

Nowinki techniczneInnowacje techniczne wpływały na przykład na proces reprodukcji filmów z początkiem XX wieku (np. Pfarrers Töchterlein, 1912), rozwoj technik 3D (czołówka Supermana, 1977) czy kontrolę ścieżki ruchu – motion tracking – (czołówka Stranger than Fiction, 2006) oraz obecny rozwój stereoskopii (napisy końcowe The Green Hornet, 2011) i tekstowych instalacji w przestrzennych – by wymienić tylko kilka poruszanych tematów.

Formalno-estetyczne metody ukazy-wania przestrzeniTa część odnosi się do syntaktycznych parametrów projektowych typografii skonfigurowanej z obrazem, lub zintegrowanej z podłożem (np. poprzez zastosow-anie maski), lub typografii, która samoistnie trans-formuje w obraz. Sukces tych projektów polega na zastosowaniu specjalnych środków, oprogramowania lub jego parametrów tworzonych, by określić kształt, barwę, ruch itd. – spójną wizualnie całość, wolną od arbitralnych nakazów powszechnie dostępnego softwaru. Dobrym przykładem może tu być Arte Info: krój pisma i jego rozmiar są zintegrowane, ruch jest zgodny z geometrią perspektywy obrazu, dramaturgia oddaje ideę Panta Rei – never stand still – nigdy nie pozostawać w bezruchu. Stanowi nieprzerwane con-tinuum, płynnie pojawiając się w czasie rzeczywistym.

Zależność treści i formy.Ta część odnosi się do takich działań koncep-cyjnych, w odniesieniu do treści, jakie obserwu-jemy w czołówce Kyle Coopera do Seven (1995). Estetykę wizualną tego obrazu kształtują sporadycznie nakładane, trudne do odszyfrowania litery i słowa. Krótkie ujęcia, szybki montaż i powiększenia sugerują historię detektywistyczną. Podobnie w The Cabinet of Dr. Caligari (z 1920) – typografia odkrywa szalony charakter doktora poprzez zaburzoną kompozycję w przestrzeni. Reklamy Artists against piracy stanowią inny, bardzo dobry przykład podobnych zabiegów formalnych. Litery tańczą w takt muzyki, objaśniając proces kreacyjny zastosowany przez kompozytorów. Aspekty znaczeniowe zauważalne w Kubusiu Puchat-ku pojawiają się w filmie edukacyjnym Lisa’s World. Głęboko polityczny kontekst zostaje przedstawiony w bardzo uproszczonej formie, poprzez zastosowanie stylistyki charakteryzującej dziecięce opowieści.

The Cabinet of Dr. Caligari (1920)

Kyle Cooper Seven (1995)

5

Z ponad 500 zgromadzonych, wybraliśmy 230 przykładów ruchomej typografii i przedstawiliśmy je w sześciupanelach tematycznych. Prace zostały zaaranżowane chronologicznie. Podzieliliśmy je na tematyczne „chmurydanych” w przestrzeni wystawienniczej. W każdej z nich, na najniższym poziomie znajdują się praceprzeznaczone dla dzieci. Obsyarz tematzcyne to:

Wybór czołówek i typografii filmowej od filmu nieme-go do czasów współczesnych, kina 21 wieku – grupaobejmująca typografię występującą w filmach lub poprzedzająca (jak „filmy przed filmem” Saula Bassa oddające charakter głównego obrazu) od statycznych sekwencji plansz do współczesnej animacji kompute-rowej.

Czołówki i typografia filmowa.Sztuka i eksperyment w typografii zawiera wybitne, wyjątkowe, pionierskie prace związane z ruchomą typografią jak np. iPad Light painting i zdobywcę Os-cara w kategorii filmów krótkometrażowych film Logo-rama. Znajdują się tu także eksperymenty Marcela Duchampa, Len Lye, Jenny Holzer i Paula Sharitsa (kilka reprezentatywnych prac).

Działania artystyczne i eksperymentalne

„Filmy przed filmem” Saul Bass

W obszarze reklamy działania typograficzne skupiają się na prezentacji produktu i marki. Często projekty w tej branży odzwierciedlają artystyczne mody stylistyczne i możliwości techniczne swoich czasów. Można tu zaobserwować rozwój formy od banerów, składanych ręcznie, do w pełni zdygitalizowanych spotów komercyjnych. W 1897 Thomas Alva Edison animował typografię, przewijając na rolce zapisaną wstęgę. Obecnie typografia często stanowi temat filmu, jak w dwóch reklamach ASICS i Water Less from Levi’s – obu z 2011. Obie reklamy używają innych form typografii: jedna związana jest z biegnącymi ludźmi (technika: kontrola ścieżki ruchu– motion tracking, kategoria estetyczna: typografia cyfrowa – digital typography), druga komunikuje działania ekologicznie odpowiedzialne (technika: zdjęcia poklatkowe stop-motion i cyfrowa postprodukcja, kategoria estetyczna: typografia narzędziowa, wykonywana odręcznie / techniki analogowe).

ReklamyJenny Holzer

„filmy przed filmem” Saul Bass

Od Boba Dylana do Björk typografia często odgrywa ważną rolę w klipach muzycznych. Typografia wizuali-zuje lirykę, podkreśla treść lub zamysł artystyczny, jak w osadzonym w przestrzeni urbanistycznej Nowego-Jorku The Child Alexa Gopher’a.

Videoklipy muzyczne

Typografia korporacyjna zawiera czołówki informa-cyjne i telewizyjne. Od dynamicznych identyfikacji projektowanych dla stacji telewizyjnych, do czołówek programów jak np. Dr. Who (BBC) (awansował do poziomu klasyki gatunku).

Typografia korporacyjna

Niezaleznie od następujących, kolejnych przemian w technikach medialnych typografia ciągle pełni funkcje informacyjne. Jest nierozłącznym elementem tej dyscypliny projektowej. Przedstawiliśmy przykłady kompleksowych systemów faktów i danych zaprojek-towanych w sposób ułatwiający odbiorcy percepcję informacji.

Grafika informacyjna

Dzięki wzrostowi produkcji materiałów i kanałów dys-trybucji w ciągu dwóch ostatnich dekad obserwujemy dramatyczny wzrost liczby projektów dynamicznych. W kontekście miejsca wystawy, pytając o ich zamysły artystyczne i metody pracy, przeprowadziliśmy z grupą międzynarodowych projektantów wywiady. Niektóre z nich włączyliśmy do wystawy. Zawsze interesowali nas ludzie stojący za dziełem artystycznym, ich idee, koncepcje, wysiłki twórcze. Chcielibyśmy zwrócić uwagę na dwie odrębne rzeczy: przekonania i me-tody towarzyszące pracy twórczej. Zainspirowana tradycyjną chińską kaligrafią (tusz i woda), Gundela Kleinholdermann używa gąbki na kiju, pisząc wodą wiersz na betonowej ścieżce, między budynkami muzeum – Seilergasse. Zmienny w czasie proces, związany z zanikaniem tekstu poprzez naturalny proces parowania na wietrze, zwraca naszą uwagę na efem-eryczny charakter zapisu, tworząc istotny kontekst dla poezji Ody Schäfer. Musimy znaleźć się w odpowied-nim czasie i miejscu, by odczytać zapis, kiedy powstaje i nim zniknie. Przeciwieństwem pracy Gundeli Klein-holdermann są projekty paryskiej agencji projektowej H5 i zespołu Ludovica Houplaina.

Wywiady z projektantami

Krótki film Logorama, zdobywca Oscara w 2009, przed-stawia logotypy i znaki korporacyjne 3D. Architektura korporacyjna 3D (3D brand architecture) bazuje na pla-nie Los Angeles. Używa znanych logotypów, tworząc przestrzeń urbanistyczną, przez którą narrator wiedzie nas do zakończenia historii kulminacyjnym trzęsieniemziemi, będącym jednocześnie końcem przedstawionego świata. Te dwa przykłady wskazują jak szeroka jest rozpiętość prezentowanych prac, ale także jak bardzo rozwinęły się narzędzia charakter-ystyczne dla profesji, jaką jest typografia.

7

Koncepcja wystawy

Fasada medialnaTemat wystawy prezentuje się sam, na zewnątrz bud-ynku muzeum. Przechodnie i widzowie mogą wysłaćwiadomość, sms. Treść odczytają na fasadzie. Tekst jest odczytywany, interpretowany komputerowo i wysyłany do systemu oświetlenia LED, widocznego w przewiązce, między dwoma budynkami muzeum. Czyni to fasadę częścią wystawy. Kolor projekcji zmie-nia się, w zależności od natężenia ruchu, rejestrow-anego sensorami w sąsiedztwie fasady. Naszą ambicją było nie tylko zamanifestowanie obecności w przestrzeni publicznej, ale także umożliwienie wid-zom uczestnictwa w ekspozycji, poprzez publikację ich przesłania. Okazało się to bardzo dobrym pomysłem. Instalacja Media fasade stała się symbolem ruchomej typografii 21 wieku.

Przestrzeń medialna„Moving Types”jest interdyscyplinarną wystawą medialną. Nie tylko poprzez medialną reprodukcję, ale także dlatego, że sama w sobie stanowi medium. Od początku, świadomie, nie chcieliśmy wystawiać 230 prac na 230 monitorach. Naszym priorytetem było zobrazowanie współczesnych możliwości medialnych.Ekrany / monitory zostały odsunięte od trzonu ekspozycji, wytyczając jej granice i stanowiąc ścianki opakowania. Przywykliśmy wspólnie wychodzić do kina, by obejrzeć film, a potem siadać w domu przy telewizorze. Obecnie nieustannie jesteśmy online, mniej lub bardziej podłączeni do internetu i infor-macji poprzez nasze urządzenia osobiste. Niezależnie gdzie się znajdujemy możemy obserwować ludzi, którzy używają ich, podobnie jak my. Na wystawie każdy, pojedynczy, podświetlony kubus reprezentuje jeden eksponat. Wszystkie połączenia z obiektami są cyfrowo zdefiniowane. tak zwane QR codes (kody QR), stanowią adresy prowadzace do eksponatów. By uzyskać dostęp do eksponatu potrzebny jest tablet PC (iPad 2), lub jakiekolwiek urządzenie smart-ekranowe, z czytnikiem optycznym i oprogramowaniem identy-fikujacym kody QR. Kody QR wyświetlane na białych, luminescencyjnych kubusach, zawieszonych na stalowych linkach, w wyznaczonych falistymi podsta-wami modułach, tworzą przestrzeń wystawy.Wszystkie sześciany sa uporzadkowane

tematycznie i chronologicznie w osobnych panelach. Jak w przypadku Internet of Things informacja jestudostepniana z podanych adresów. Przestrzeń ekspozycji przywołuje kompozycję QR code. Um-ieszczone w niej tablice umożliwiają dopisanie nazw brakujących „pikseli” - eksponatów – do wystawy. Kubusy w sposób symboliczny odwołują się do formy czcionki Gutenbergowskiej, którą można wielokrot-nie rearanżować tworząc zmienne konfiguracje. QR codes stanowiły także podstawę dla planu ustawienia paneli wystawy. Medium używane do prezentacji wystawy stanowi odpowiednik tablicy 21 wieku – iPad. Jak żadne inne urządzenie i Pad oddaje róznorodne możliwości manipulowania zapisem w naszych czasach. iPady udostępniane odwiedzającym wystawę są wyposarzone w opro-gramowanie App, umożliwiające skanowanie QR codes i uruchamianie projekcji. To oprogramowanie App daje poczucie przynależności do sieci i umożliwia zebranie – ocenę – dzielenie informacji. Wiele portali społecznościowych takich jak LinkedIn, vimeo, you-tube, twitter – by wymienić najważniejsze – wpływa na sposób w jaki posługujemy się mediami. Wystawa przywołuje współczesne sposoby komunikacyjne sto-sowane przez te portale.

Pole udostepnianiaW specjalnym dziale ekspozycji – sharing area – możliwe jest wyświetlanie wybranych projekcji na wielkim ekranie. Ta przestrzeń sharing area jednocześnie pozwala odwiedzającym dzielić się swoimi wyborami, będąc hołdem dla współczesnych mediów. Wybrane kody QR, pobierane z indywidu-alnych urządzeń smart-ekranowych odwiedzających publikowane są na dużym ekranie. Projekcja od-bywa sie w czasie rzeczywistym. Dodatkowo sharing area obrazuje ewolucje mediów. Zgromadziliśmy na niewielkiej powierzchni dokumenty wspaniałych osiągnięć, reprezentujących postęp i rozwój komunikacji. Zdigitalizowane obrazy w formie liniiczasowej prezentują przebieg tej ewolucji.

Ekologiczna odpowiedzialnośćStrona internetowa, Biblioteka internetowa, katalog internetowy. Dla gości odwiedzajacych naszą wystawęwydrukowaliśmy zestaw kodów QR. Umożliwia im to dostęp do biblioteki medialnejna naszej stronie internetowej www.moving-types.com. i tym samym ponownie udostępnia wszystkie materiały filmowe, doktórych uzyskaliśmy prawa autorskie. Katalog zasadza sie na tej samej idei. Ponad 80 prac zostało udostępnionych poprzez kody QR z możliwością wyświetlania na smartfonach i tablets (Apple lub An-droid) z oprogramowaniem App. Tym samym drukowany katalog przekształcił się w rodzaj kina. Stu-denci projektujacu kody QR inspirowali się pracami lub odnosili do ich treści. Współczesne skanery QR mogą odczytywać kody, również z uwzględnieniem dystorsji wynikających ze zmiennej perspektywy. Katalog: www.moving-types.de/katalog.html

Oboje zaangażowani w pracę z animowana typografią od wielu lat, zarówno jako projektanci, jak i badacze i nauczyciele. Od lat prowadzili badania poświęcone parametrowi czasu w projekcie, co zaowocowało kolekcją ponad 500 międzynarodowych, nieprzeciętnych estetycznie i artystycznie dynamicznych obiektów typograficznych.W konsekwencji prowadząc do wystawy poświęconej tej tematyce. W rezultacie powstała wystawa

„Moving Types – Letters in Motion” w Gutenberg Museum w Mainz (Moguncja), jako część projektu “City of Science”. Wystawa zaplanowana jako mobilna będzie pokazywana także w innych ośrodkach jak Galery in Museum Prediger w Schwäbisch Gmünd po 22 kwietnia 2012, następnie zaś we Francji, Holandii i w Polsce.

Uniwersytet Sztuk Stosowanych, Media-Design, Mainz,Niemcy,

Anja Stöffler,

Uniwersytet Projektowy, Schwäbisch Gmünd,Niemcy

Ralf Dringenberg,