Ảnh hƯỞng sỨc khỎe cỦa Ô nhiỄm khÔng khÍ Ở hÀ nỘi: …

67Tạp chí Y học dự phòng, Tập XXIII, số 4 (140)

ẢNH HƯỞNG SỨC KHỎE CỦA Ô NHIỄM KHÔNG KHÍ Ở HÀ NỘI: TĂNGCƯỜNG NGHIÊN CỨU KHOA HỌC VÀ CHÍNH SÁCH NHẰM NÂNG CAO SỨCKHỎE

Nguyễn Việt Hùng1,2*, Lê Thị Thanh Hương3

1Trung tâm nghiên cứu Y tế công cộng và Sinh thái, Trường Đại học Y tế côngcộng, Hà Nội2SwissTPH, ILRI, Sandec/Eawag3Bộ môn Sức khỏe môi trường, Trường Đại học Y tế công cộng, Hà Nội

TÓM TẮT

Chất lượng không khí ở Hà Nội đang ngày càng xấu đi do sự gia tăng của dân số, phương tiện giao thôngcá nhân, khu công nghiệp và các nguồn khí thải từ các khu dân cư và ảnh hưởng đến sức khỏe con người.Tuy nhiên hiện nay chưa có nhiều nghiên cứu về ảnh hưởng sức khỏe của ô nhiễm không khí (ÔNKK)cũng như thiếu sự hợp tác giữa các cơ quan nghiên cứu và các nhà quyết định chính sách về việc này. Bàibáo này sẽ phân tích tổng quan hiện trạng ÔNKK ở Hà Nội và các nghiên cứu đã thực hiện về ÔNKK, baogồm các nguồn phát thải cũng như các khung luật pháp về chất lượng không khí. Chúng tôi sẽ phân tíchcác đánh giá tác động sức khỏe của ÔNKK, tập trung đề cập các thiếu hụt của các nghiên cứu này cũngnhư mối quan hệ tương hỗ giữa các nhà nghiên cứu và các nhà hoạch định chính sách trong công tácquan trắc chất lượng không khí và bảo vệ sức khỏe con người do ÔNKK. So sánh với các bài học ở cácnước và những nghiên cứu hiện tại ở Việt Nam, chúng tôi đề xuất và thảo luận hướng nghiên cứu dùngcách tiếp cận đánh giá nguy cơ nhằm tăng cường các nghiên cứu và chính sách để nâng cao sức khỏe doÔNKK ở Hà Nội.Từ khóa: Ô nhiễm không khí, đánh giá nguy cơ, quyết định chính sách, đánh giá tác động sức khỏe

*Tác giả: Nguyễn Việt HùngĐịa chỉ: Trường Đại học Y tế công cộngĐiện thoại: 04.6�73316�Email: [email protected]

Ngày nhận bài: 8/4/�013Ngày gửi phản biện: 11/4/�013Ngày đăng bài: �8/6/�013

I. ĐẶT VẤN ĐỀ

Trái với xu hướng ở các nước phương Tâynơi mà chất lượng không khí đang dần được cảithiện thì ô nhiễm không khí (ÔNKK) ở các đôthị lớn ở Châu Á không những rất cao mà cònngày càng xấu đi [1]. Hà Nội là thành phố lớnthứ hai ở Việt Nam với dân số 6,5 triệu người,trong đó có �,5 triệu người sinh sống ở các quậnnội thành. Theo các nghiên cứu của Hopke vàCohen và cộng sự trong năm �008, Hà Nội làmột trong những thành phố có tình trạngÔNKK tồi tệ nhất ở khu vực Châu Á [�]. Mộtnghiên cứu thử nghiệm về phơi nhiễm vớiÔNKK do giao thông ở Hà Nội đã chỉ ra rằng

nồng độ bình quân bụi khí PM10 lên tới 455µg/m3[3]. Nồng độ PM10 trung bình theo nămđo ở các vùng đô thị là 11� µg/m3 năm �003,vượt xa so với mức �0 µg/m3 mức giới hạnnhằm bảo vệ sức khỏe con người do Tổ chức Ytế thế giới (WHO) qui định [4] [5]. Một số dựán do văn phòng Châu Âu thực hiện nhằm đánhgiá chất lượng không khí ở Châu Âu đã chỉ raviệc cần phải rà soát lại hướng dẫn về đánh giátác động của chất lượng không khí lên sức khỏecon người của WHO do những tác động nàyxảy ở mức độ thấp hơn so với tiêu chuẩn củaWHO [6]. Hopke và Cohen và cộng sự năm�008 đã kết luận rằng khí thải giao thông lànguyên nhân chủ yếu gây ra ÔNKK tại Hà Nội

68 Tạp chí Y học dự phòng, Tập XXIII, số 4 (140)

và nồng độ các bon đen - một dạng bồ hóng tạora từ khí thải giao thông - là rất cao [�]. Ngoàira, khí thải công nghiệp và khí thải từ nhà bếpcủa các hộgia đình cũng là những nguồn gâyÔNKK [7]. ÔNKK xung quanh và trong nhàđang trở thành nguyên nhân lớn nhất gây tửvong do môi trường ở Việt Nam, được đánh giálà ngang bằng với nguyên nhân gây tử vong dothuốc lá [8].

Để giải quyết vấn đề ÔNKK ở Hà Nội, trongmột thập kỉ qua hàng loạt các hoạt động đãđược thực hiện trong đó có sự tham gia củanhiều bên liên quan. Các tổ chức của Thụy Sỹcùng với các tổ chức nước ngoài khác nhưChương trình hợp tác Thụy Sỹ - Việt Nam vềlàm sạch không khí, Mạng lưới làm sạch khôngkhí ở các thành phố Châu Á, hay cơ quan Hợptác phát triển Đan Mạch cũng tham gia nhữnghoạt động này. Những chương trình này tậptrung vào giám sát chất lượng không khí, đánhgiá các biện pháp đo lường số liệu từ các trạmquan sát hiện có, hoặc dự báo sự thay đổi củachất lượng không khí trong những kịch bảnchính sách khác nhau [4] [9]. Tất cả các chươngtrình trên nhằm thúc đẩy những cách tiếp cậncó sự tham gia và chủ yếu tập trung vào chínhsách và các hoạt động nhằm giảm thiểu ÔNKK,trong đó bao gồm cả những kế hoạch quan trắcmới đang được thực hiện tại Hà Nội. Tuy nhiên,các nghiên cứu liên quan đến sức khỏe do ảnhhưởng của ÔNKK-một trong những yếu tốquan trọng của chính sách bền vững, hướng tớinhu cầu của người dân địa phương - lại chưađược quan tâm. Hơn nữa, những cố gắng trongcông tác quan trắc ÔNKK và chính sách chưađược đặt trong bối cảnh của y tế công cộng, mộttrong những lĩnh vực giúp cập nhật và củng cốchính sách về làm sạch không khí trong tươnglai.

Cho dù người dân ý thức được chất lượngkhông khí ở Hà Nội hiện đang ở mức rất thấp,những bằng chứng khoa học về những ảnhhưởng của chất lượng không khí lên sức khỏecủa người dân địa phương này cho đến nay gầnnhư không có. Các bằng chứng ở các nướcphương Tây cho thấy việc cải thiện bền vữngchất lượng không khí dựa trên những bằngchứng thu được có thể đạt được một cách hiệu

quả thông qua việc củng cố song song bốn lĩnhvực bao gồm: 1) Nghiên cứu và quan trắc chấtlượng không khí; �) Nghiên cứu về ÔNKK vàsức khỏe; 3) Đánh giá toàn diện tác độngÔNKK lên sức khỏe con người; 4) Quản lý vàthiết lập chính sách làm sạch không khí mộtcách hợp lý. Do hiện còn thiếu những nghiêncứu y tế công cộng và đánh giá tác động nêncác cơ quan chính phủ gặp khó khăn trong việcthực hiện các biện pháp đối phó với ÔNKK.Hơn nữa việc thiếu vắng những đánh giá ảnhhưởng của ÔNKK lên sức khỏe của người dânlàm cho việc xác định gánh nặng bệnh tật doÔNKK gây nên cũng như những thiệt hại kinhtế liên quan không thể thực hiện được.

Như đã chỉ ra trong những báo cáo cập nhậtgần đây về chất lượng không khí toàn cầu, chấtlượng không khí ở Việt Nam được dự đoán làsẽ ngày một xấu đi [1]. Từ mấy thập kỉ gần đây,số lượng phương tiện giao thông cá nhân tănglên nhanh chóng trong khi đó hệ thống giaothông công cộng lại hạn chế. Việc đánh giáđược gánh nặng sức khỏe trong tương lai vànhững lợi ích của chính sách làm cho không khísạch hơn rất quan trọng cho việc xây dựng cácchính sách môi trường.

Để xây dựng chương trình làm sạch khôngkhí tại Việt Nam thông qua việc mở rộng cácchương trình về sức khỏe môi trường đangđược thực hiện (tăng cường những nghiên cứuvề ÔNKK và những hoạt động lồng ghép đánhgiá ảnh hưởng lên sức khỏe) cần có sự hợp tácgiữa các cơ quan nghiên cứu về chất lượngkhông khí, các nhà lập pháp và các nhà khoahọc nghiên cứu về sức khỏe môi trường ở HàNội. Các chính sách và những hoạt động hiệntại liên quan tới vấn đề ÔNKK và những chínhsách mới cần phải được phân tích để tìm hiểusự ảnh hưởng của chúng tới cộng đồng.

II. HIỆN TRẠNG ÔNKK Ở HÀ NỘI VÀCÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN

2.1. Các nghiên cứu đã thực hiện về ÔNKKở Hà Nội

Thông qua các chương trình phát triển, rấtnhiều hoạt động liên quan tới việc đánh giá chấtlượng không khí đã được thực hiện ở Việt Nam


và Hà Nội trong 10 năm qua.Việt Nam là thànhviên của mạng lưới “Không khí sạch cho cácthành phố châu Á”(CAI-Asia). CAI-Asia đãđược thành lập vào năm �001 bởi Ngân hàngphát triển châu Á (Asian Development Bank),Ngân hàng thế giới (World Bank), và Chươngtrình Hợp tác trong vấn đề môi trường giữa HoaKỳ và Châu Á (USEAP), USAID. Mạng lướinày nhằm thúc đẩy nâng cao chất lượng khôngkhí của các thành phố với mục đích chính là phổbiến “Kiến thức cho chính sách và hoạt độnggiúp giảm ÔNKK, khí nhà kính phát sinh từgiao thông, năng lượng và các yếu tố khác”CAI-Asia là một nền tảng cho các hoạt độngliên quan khác như khuyến khích phát thải sạchhơn cho phương tiện có động cơ.

Trong khuôn khổ của dự án cung cấp thôngtin về môi trường và trợ giúp các hoạt động quảnlý và chính sách môi trường, do Cơ quan Pháttriển Quốc tế Đan Mạch (DANIDA, �003-�006)tiến hành, một luận tiến sĩ (do chính phủ ViệtNam, DANIDA, và Viện Nghiên cứu Môi trườngQuốc gia Đan Mạch tài trợ) đã đánh giá điều kiệnkhông khí ở Hà Nội và chỉ ra một số yếu tố ảnhhưởng đến chất lượng không khí [9]. Cũng trongluận văn này, các mô hình phân tán khác nhau đãđược phát triển và đánh giá tiềm năng trở thànhcông cụ cho đánh giá và quản lý chất lượngkhông khí cho tương lai tại Việt Nam.Tuy nhiên,luận văn này cũng chỉ ra một số thách thức trongviệc áp dụng các mô hình nói trên trong bối cảnhchất lượng của số liệu không cao.

Chương trình Không khí sạch Việt Nam-Thụy Sỹ (SVCAP) là một dự án tài trợ bởi Cơquan Phát triển và Hợp tác Thụy Sỹ (SDC) vàokhoảng giữa năm �004 tới năm �008. Mục đíchcủa SVCAP là giúp cho tình trạng ÔNKKkhông bị trầm trọng thêm. Nghiên cứu bao gồm

việc xây dựng các kế hoạch để thực hiện mộthệ thống giám sát chất lượng không khí, mộtchiến dịch lấy mẫu dài hạn lần đầu tiên ở ViệtNam cũng như xây dựng một chương trình canthiệp phát thải thí điểm cho Hà Nội. Nghiên cứukhuyến nghị một một kế hoạch hành độngnhanh chóng để nâng cao nhận thức về tác độngcủa ÔNKK và sức khỏe tại Hà Nội, và đối thoạitrên các mặt chính sách, kinh tế và quy định đểthúc đẩy các chiến lược cho việc cải thiệnÔNKK ở Hà Nội [10]. Trong tương lai, việcthành lập một mạng lưới giám sát ÔNKK rộnghơn và xây dựng các phương pháp dự báonhững thay đổi trên biểu đồ phát thải trongtương lai nhằm hỗ trợ cho việc ra quyết định vềcác vấn đề liên quan.

2.2. Thực trạng ô nhiễm không khí ở Hà Nội2.2.1. Các văn bản quy phạm pháp luật liênquan tới chất lượng không khí

Ngoài Luật Bảo vệ môi trường và tiêu chuẩnmôi trường quốc gia được ban hành vào năm�005, các khung quy định quốc gia hiện nayxung quanh việc kiểm soát ÔNKK ở Việt Namhầu hết bao gồm hàng loạt quyết định cho việcgiảm phát thải (Bảng 1). Ở Hà Nội, chất lượngkhông khí kém đã được giải quyết với một sốchương trình bổ sung nhằm giảm bụi phát sinhtừ hoạt động giao thông vận tải và xây dựng,tuy nhiên các biện pháp này đã được chứngminh là không cải thiện được chất lượng khôngkhí. Năm �010, kế hoạch hành động về chấtlượng không khí được xây dựng nhằm thúc đẩychất lượng không khí, tầm nhìn đến năm �0�0trong đó nêu rõ sự cần thiết phải xây dựng chiếnlược cho việc giám sát chất lượng không khí tốthơn, tăng cường năng lực, nhận thức, và môhình hóa ÔNKK[10].


Văn bản quy phạm pháp luật Nội dung

Cấp quốc gia

Luật Bảo vệ Môi trường (2005)Quyết định số 265/2003, Chiến lược Bảo vệ MôiTrường đến năm 2010 và tầm nhìn 2020Quyết định số 249/2005, Tiêu chuẩn phát thải chocác phương tiệnQuyết định số 64/2003Quyết định số 79/2006Tiêu chuẩn môi trường Quốc gia

Kiểm soát khí phát thảiThiết lập các chương trình ưu tiên để cải thiện chấtlượng không khí đô thịÁp dụng tiêu chuẩn khí thải Euro 2Xử lý các cơ sở ô nhiễm nặng Giảm tiêu thụ năng lượng

Chất lượng không khí môi trường xung quanh, chấtgây ô nhiễm độc hại, khí thải công nghiệp, khí thảigiao thông (Euro 2 tương đương)

Cấp Thành phố Hà Nội

Chương trình giảm thiểu khói bụi (2005)

Kế hoạch hành động cho bảo vệ môi trường Hà Nộitới năm 2010, tầm nhìn 2020

Quyết định số 02/2004

Yêu cầu đối với các công trình xây dựng

Kế hoạch cải thiện chất lượng không khí bởi Sở tàinguyên môi trường, Phòng Môi trường và Nhà ở

Giảm khói bụi trong lĩnh vực xây dựng

2.2.2. Nguồn phát thải và chất lượng khôngkhí

Trong năm �008, một nghiên cứu đánh giáphát thải không khí từ các nguồn đốt cháy đãđược thực hiện để xác định nguồn ÔNKK chínhở Hà Nội, trong đó lấy năm �005 là năm cơ sở[10]. Đánh giá này đã được thực hiện bằng cáchsử dụng một công cụ tính toán đơn giản để xácđịnh mức độ hoạt động của các lĩnh vực trongtoàn quốc, của ngành công nghiệp và giaothông vận tải và các yếu tố phát thải từ các địaphương hoặc các khu vực khác tùy thuộc vàodữ liệu sẵn có. Nghiên cứu đánh giá cho thấyPM10 được phát thải chủ yếu từ các hoạt độngcông nghiệp, cao hơn so với lượng PM10 trongkhí thải giao thông, trong khi đó NO� phần lớnđược tạo ra từ các phương tiện giao thông.

Trong một nghiên cứu gần đây nhằm đánh giávề tiềm năng sử dụng kỹ thuật mô hình phân tánđể vẽ bản đồ nồng độ ÔNKK tại Hà Nội, lượngkhí thải xe máy đã được chứng minh là nguồnphát thải chính của các phương tiện giao thông,chiếm 9� - 95 % của tất cả các khí thải xe cộ vàđóng góp 56 % lượng khí thải NOx, 65 % lượngkhí thải SO�, 94 % CO và 86 % PM10 [9].

Trên toàn quốc hiện có �1 trạm giám sát chấtlượng không khí, trong đó có 5 trạm giám sátchất lượng không khí tự động và hai trạm lưuđộng tại Hà Nội. Từ những năm 90, các thiết bịđã đo lường theo giờ các chỉ số PM10, NO�,SO�, CO và mức độ O3 tại các tại cùng một thờiđiểm và các thời điểm khác nhau. Trung bình hàngnăm như báo cáo trong năm �003 với một trongcác trạm Hà Nội được thể hiện trong Bảng �.

Chỉ số ô nhiễm Trung bình Lớn nhất

CO (µg/m3) 2520 8750

NO2 (µg/m3) 33 90

SO2 (µg/m3) 38 142

PM10 (µg/m3) 112 589

O3 (µg/m3) 19 42

Bảng 2: Nồng độ trung bình năm 2003 ở mức nền của môi trường đô thị tại Hà Nội [10]

Bảng 1. Các văn bản pháp lý để quản lý chất lượng không khí ở Việt Nam và Hà Nội [10].


Trước đây, các trạm đo lường không khí tạiHà Nội chủ yếu đo điều kiện không khí ở cáckhu đô thị nhưng hiện nay các trạm này chỉđo các chỉ số không khí tại các trục đườnggiao thông do sự phát triển nhanh của Hà Nội.Các thiết bị được Bộ Tài nguyên và Môitrường (Bộ TN & MT) cung cấp. Một số cơquan sử dụng thiết bị này nhưng lại không cóqui định chung về phương pháp xử lý sốliệu.Tại một vài trạm quan trắc, một số nghiêncứu ngắn hạn trong vài tuần đến vài tháng đãđược áp dụng. Tuy nhiên, vẫn chưa có đánhgiá nào về chất lượng của số liệu về ÔNKKsử dụng trong nghiên cứu sức khỏe.

Kế hoạch đề xuất về hành động chất lượngkhông khí cho Hà Nội trong năm �010 đề xuấtthêm bảy trạm giám sát chất lượng không khítự động, hơn 5 trạm hiện đang được sử dụng.Sở Tài nguyên và Môi trường chịu tráchnhiệm thực hiện kế hoạch. Ở giai đoạn đầutiên, Sở sẽ xây dựng và hoạt động ba trạmquan trắc chất lượng không khí tại các khuvực ÔNKK cao (được đặt vào năm �015). Cácchất gây ô nhiễm phải được theo dõi, tuynhiên phương pháp và địa điểm đặt trạm quantrắc không được thảo luận với hoặc khôngnhận được sự đồng thuận của tất cả các bênliên quan như các chuyên gia y tế công cộngÔNKK. Trong một số trường hợp, chỉ sốPM�.5 được cho là tốt hơn hết để đại diện chomức độ ÔNKK thay vì dùng các chỉ số PM10

và như dự kiến ban đầu. Trong trường hợpnày, có thể sử dụng chỉ số PM�.5. Dữ liệu trênPM�.5 chỉ được thực hiện thông qua các dự ánnghiên cứu nhưng chủ yếu bị giới hạn trong�4 giờ lấy mẫu trong khoảng thời gian ngắn[11] [1�]. Điều kiện khí hậu cũng góp phầnlàm tăng mức độ ÔNKK tại Hà Nội. Các điềukiện xoáy nghịch kéo dài trở lại sau khi giómùa đông bắc tăng cường (lạnh tăng vọt) xảyra giữa tháng 11 và tháng � góp phần làm chochỉ số PM10 tăng cao trong vòng một ngày[11].2.3. Đánh giá tác động sức khỏe của ÔNKKở Hà Nội

Nhiều bằng chứng khoa học đã chỉ ra rằng

ÔNKK, đặc biệt là các hạt bụi lơ lửng từ cácquá trình đốt cháy ở các dạng khác nhau có thểgây ra những tác động lớn đến sức khỏe conngười [13]. Hơn nữa, nhiều nghiên cứu ở ThụySỹ và các nước khác đã cho thấy việc sinh sốnggần các trục đường giao thông lớn sẽ làm tăngnguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe [14].

Các nghiên cứu thực hiện gần đây đã xâydựng phương pháp nhằm đưa những bằngchứng mới nhất để đánh giá gánh nặng bệnhtật do ÔNKK gây ra [15]. Những nghiên cứunày cho thấy tác động sức khỏe của khí thảigiao thông là rất lớn [16]. Trong khi các bằngchứng này hầu hết dựa vào những nghiên cứuở các nước phương Tây, một nghiên cứu mớiđã khẳng định tác động của ÔNKK trên diệnrộng ở các nước thu nhập thấp và các nền kinhtế mới nổi [17]. Ở Hà Nội, phương tiện giaothông chủ yếu là xe máy và sử dụng nhiên liệuchất lượng không cao. Khí thải từ phương tiệnnày kết hợp với nguồn thải công nghiệp và cácnguồn khí thải từ các khu dân cư có thể gâynên một loại ÔNKK tổng hợp mà người dânđịa phương có thể bị phơi nhiễm và hệ quả làảnh hưởng đến sức khỏe.

Những gánh nặng sức khỏe do ÔNKK gâynên đòi hỏi nhà chức trách phải tích hợpnghiên cứu ảnh hưởng về y tế công cộng trongnhững nghiên cứu về ÔNKK [18] [19].Những đánh giá mới đây đã đưa vào mô hìnhđánh giá tác động sức khỏe những vấn đề liênquan đến việc sống gần đường giao thông, vàÔNKK ở thành thị. Không chỉ đơn thuần làđánh giá bệnh tật, việc tập trung vào đánh giánhằm giải đáp những câu hỏi của nhà chứctrách địa phương sẽ được quan tâm hơn trongnhững bản đánh giá này.

Báo cáo Gánh nặng Bệnh tật toàn cầu gầnđây đã cung cấp số liệu về các loại bệnh tậtcủa Việt Nam [8] (Hình 1). ÔNKK (trong đócó chỉ số bụi hô hấp) là gánh nặng bệnh tậtthứ 5 trong bảng xếp hạng hơn 60 yếu tố nguycơ được đánh giá. Trong khi nghiên cứu nàyđã cố gắng đưa ra những con số ước tính cấpkhu vực và toàn cầu thì những thống kê cụ thểcho những thành phố lại không có.

7� Tạp chí Y học dự phòng, Tập XXIII, số 4 (140)

Hình 1. Gánh nặng bệnh tật phân bổ cho 15 yếu tố nguy cơ năm 2010 tính bằng % DALY ở Việt Nam

Tại Hà Nội hiện chưa có một đánh giá nàovề ảnh hưởng của ÔNKK mặc dù một vài đánhgiá thực hiện bởi SVACP có nêu ra một số vấnđề về ÔNKK [10]. Trong nghiên cứu này, nồngđộ trung bình của PM10 được dự báo cho năm�0�0 bằng cách tính toán tổng lượng khí thải từtất cả các nguồn. Sử dụng phương pháp đánhgiá gánh nặng bệnh tật và sử dụng số liệu từ mộtsố báo cáo khác, sự thay đổi về ảnh hưởng củasức khỏe giữa năm tiến hành nghiên cứu (�005)và thời điểm ước lượng trong tương lai được thểhiện trên một số kết quả, chẳng hạn tỉ lệ tử vonghay các bệnh hô hấp cấp tính. Phân tích này chỉra rằng tử vong do các bệnh liên quan đếnÔNKK sẽ tăng gấp 4 lần vào năm �0�0 nếunhững biện pháp và công nghệ mới không đượcáp dụng. Tuy nhiên, bản đánh giá không tínhđến những nguồn cụ thể tại địa phương gópphần gây ÔNKK như việc sử dụng quá nhiềuxe máy, hay một số tác nhân gây bệnh khác lạikhông được tính đến. Tử vong do các bệnh liênquan đến tim phổi chiếm tỉ lệ rất cao trong gánhnặng bệnh tật tại Việt Nam, vì vậy, đánh giá tácđộng sức khỏe cần quan tâm đến những yếu tốdịch tễ này. Cần có cách tiếp cận hiệu quả để sử

dụng những chỉ số ô nhiễm liên quan đến việctiếp xúc với khí thải giao thông chính xác vàhiệu quả và so sánh kết quả trong những hoàncảnh chính sách khác nhau và ở những thờiđiểm khác nhau.Tỉ lệ tử vong này sẽ giúp xácđịnh được đâu là phương pháp và cơ hội hiệuquả nhất để giảm ÔNKK và ảnh hưởng củaÔNKK lên sức khỏe cộng đồng ở Hà Nội.

Để có một chính sách giảm thiểu ÔNKKhiệu quả, cần có sự kết hợp của nhiều yếu tốnhư chính sách đô thị hợp lý và sự tham gia củanhiều bên liên quan. Một điều tra thực hiện vàonăm �005 và �006 về quản lý chất lượng khôngkhí đô thị ở Hà Nội chỉ ra rằng nhà quản lý ưutiên giảm thiểu ùn tắc giao thông và ÔNKK ởlĩnh vực giao thông, còn người dân địa phươnglại quan tâm đến việc cải thiện chất lượng giaothông công cộng và phát triển vùng không gianxanh [�0]. Đánh giá tác động sức khỏe củaÔNKK có thể so sánh với kết quả của nhiềuchiến lược mang tính giả thiết khác nhau trongđó có cả những chiến lược do tất cả các bên liênquan đề xuất nhằm củng cố quyết định ưu tiêny tế công cộng vào những nghiên cứu vềÔNKK.


2.4. Những nghiên cứu ảnh hưởng sức khỏecủa ô nhiễm không khí ở Hà Nội

Trong khi các cấp độ ÔNKK ở Hà Nội đangchỉ ở mức trung bình, phơi nhiễm với ô nhiễmdo giao thông lại cao hơn so với các đô thị ChâuÂu. Một nghiên cứu thử nghiệm đưa ra đượcnhững ước lượng ban đầu về phơi nhiễm cánhân với PM10 và CO khi tham gia giao thôngở bốn con đường chính ở Hà Nội đã cho thấygiá trị trung bình của nồng độ PM10 đạt tới455μg/m3 với nộng độ đạt tới 580 μg/m3 khi đixe máy, và 495 μg/m3 khi đi bộ, 408 μg/m3 khidi chuyển bằng ô tô, và �6� μg/m3 khi đi xe buýt[�1]. Các loại phương tiện khác nhau cùng vớitình trạng sức khỏe khác nhau của mỗi ngườicó thể dẫn tới những hậu quả khác nhau về sứckhỏe khi người dân phải phơi nhiễm vớiÔNKK, và hậu quả này sẽ khác nhau so vớicộng đồng ở Châu Âu hay Mỹ. Do những ướctính về gánh nặng bệnh tật bị chi phối bởi nguycơ được sử dụng trong các mô hình, việc nghiêncứu về các đánh giá nguy cơ là rất cần thiết.Một nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng tỉ lệviêm mũi dị ứng ở người lớn cũng như một sốkết quả liên quan đến bệnh hen ở các vùngthành thị ở Hà Nội là 30%, cao hơn so vớinhững vùng nông thôn là 10% [��]. ÔNKK ởtrong nhà và ngoài trời từ lâu đã là nguy cơ làmgia tăng bệnh hen suyễn trong khi đó ô nhiễmdo khí thải giao thông là nguyên nhân gây nênbệnh hen ở trẻ em. Tuy nhiên phân tích khôngtìm hiểu vai trò của các yếu tố nguy cơ liênquan đến môi trường đối với người dân HàNội. Hiện tại, việc thiếu những nghiên cứu vềảnh hưởng sức khỏe giữa ô nhiễm không khí vàsức khỏe ở Hà Nội là rào cản cho truyền thôngvề sự quan trọng của ÔNKK với các nhà hoạchđịnh chính sách.

Đến nay chưa có nghiên cứu nào về ảnhhưởng của ÔNKK ngoài trời hàng ngày và tỷ lệtử vong tại Hà Nội. Loại nghiên cứu này thườngđược thực hiện đầu tiên và sẽ góp phần vào việctiến hành một kế hoạch nghiên cứu sâu hơn vềảnh hưởng sức khỏe do ÔNKK ở các quốc giaphát triển [�3] .Sáng kiến nghiên cứu APHEAở châu Âu đã cho thấy, các nhà khoa học tiếnhành những nghiên cứu như trên đã được đánhgiá cao bởi chính quyền địa phương và các đối

tác trong các cuộc thảo luận chính sách địaphương. Một nghiên cứu gần đây được tiếnhành tại thành phố Hồ Chí Minh là minh chứngcho việc các nghiên cứu dạng này có thể giúpđưa các vấn đề ÔNKK lên chương trình nghị sựtrong nước cũng như quốc tế tại Việt Nam [�4].Nghiên cứu này nhằm mục tiêu thu hẹp nhữngthiếu hụt về hiểu biết về những ảnh hưởng củaÔNKK tới sức khỏe cộng đồng ở Việt Nam.Nghiên cứu tại thành phố Hồ Chí Minh tậptrung vào điều tra mối liên hệ giữa mức độtrung bình ÔNKK hàng ngày và tình trạng nhậpviện vì viêm nhiễm cấp tính đường hô hấp dưới(ALRI) ở trẻ em. ALRI là gánh nặng bệnh tậtlớn nhất ở trẻ em chỉ sau bệnh tiêu chảy ở hầuhết các nước có thu nhập thấp. Kết quả cho thấyphơi nhiễm với không khí bị ô nhiễm làm tăngsố lượng trẻ nhập viện trong mùa khô (tháng 11đến tháng 4), mà NO� và SO� là nguyên nhânchính. Sự gia tăng nguy cơ mắc ALRI dao độngtừ 7 % đến 18 % mỗi khi khí NO� tăng 10μg/m3. Kết quả này có thể giúp nâng cao nhậnthức về vấn đề chất lượng không khí và nhữngảnh hưởng tới sức khỏe. Nghiên cứu cũng xácđịnh nhu cầu về đánh giá chất lượng của số liệuhiện có về ô nhiễm không khí trước khi sử dụngchúng cho các nghiên cứu sâu hơn.

2.5. Đánh giá nguy cơ – tiếp cận nghiên cứunhằm tăng cường các nghiên cứu và chínhsách nhằm nâng cao sức khỏe do ô nhiễmkhông khí ở Hà Nội

Với những lí do nêu trên, chúng tôi thấyrằng những thông tin và bằng chứng về ảnhhưởng của của ÔNKK lên sức khỏe ở Việt Namcòn rất hạn chế, những nghiên cứu khởi điểmvà khai thác sâu ở lĩnh vực này là cần thiết vàquan trọng để tăng cường sự hiểu biết cũng nhưcung cấp thông tin cho hoạch định chính sách.Chúng tôi đề xuất cách tiếp cận dựa vào đánhgiá nguy cơ để thực hiện những nghiên cứu mớivề lĩnh vực ÔNKK và sức khỏe cần được xâydựng. Hiện tại, chúng tôi đang xây dựng nghiêncứu “Tác động sức khỏe của ô nhiễm không khíở Hà Nội: Tăng cường các nghiên cứu khoa họcvà chính sách nhằm nâng cao sức khỏe” Cácnhà nghiên cứu và các Bộ liên quan như Bộ Ytế và Bộ Tài nguyên và Môi trường đã thảo luận


với nhau để đề xuất nghiên cứu này và sự hợptác này là rất quan trọng.

Mục tiêu của nghiên cứu này là đưa cácnghiên cứu về sức khỏe môi trường và đánh giáảnh hưởng sức khỏe vào quá trình ra quyết địnhchính sách. Mục tiêu cụ thể là: i) Tập hợpnhững chuyên gia quan trắc ÔNKK, nhà lãnhđạo, các bên liên quan trong việc đưa ra quyếtđịnh liên quan tới vấn đề này và các cơ quanhoạt động về y tế công cộng ở Hà Nội thôngqua những phương pháp tiếp cận có sự tham giaxác định và phát triển các chương trình khungvề đánh giá ảnh hưởng của ÔNKK lên sức khỏecon người ở Hà Nội dựa trên nhu cầu và sựtương thích về chính sách, ii) Phát triển phươngpháp và thực hiện đánh giá ảnh hưởng củaÔNKK lên sức khỏe con người như đã đề cậpở mục tiêu đầu tiên. Đánh giá gánh nặng bệnhtật gây nên bởi ÔNKK hiện tại và những lợi íchcủa việc triển khai các chính sách về chất lượngkhông khí của chính quyền địa phương. iii)Trao đổi kiến thức trong việc thực hiện phântích tổng quát mối quan hệ giữa các cấp độ ônhiễm không khí hàng ngày và tử vong.Nghiên cứu tổng quát này sẽ là công cụ chínhtrong việc củng cố những nghiên cứu về sứckhỏe và thông báo tác hại của ÔNKK vớinhững bên có liên quan.

Một trong những cách tiếp cận chính làphương pháp đánh giá nguy cơ sức khỏe mà cáchoạt động chính sẽ là:

- Xây dựng cơ sở dữ liệu và cho tra cứu mở(open access) về số liệu quan trắc ÔNKK vàbệnh tật. Bộ TNMT đã và đang làm về số liệuquan trắc nhưng cần nhân rộng thêm. Tiếp tụcphát triển thêm các hệ thống quan trắc tự độngkết hợp với phương pháp theo dõi thụ động vàsinh học (biomonitoring).

- Nghiên cứu ảnh hưởng sức khỏe củaÔNKK: tận dụng các số liệu sẵn có của quảntrắc đã và đang làm, kết hợp với các số liệu củabệnh viện và hệ thống y tế nói chung phát triểnnghiên cứu đánh giá phơi nhiễm.

- Xây dựng các mô hình đánh giá nguy cơÔNKK tác động lên sức khỏe.

- Truyền thông tin về ảnh hưởng ÔNKK lênsức khỏe đến các bên liên quan: người dân chịunguy cơ cao từ đó đề xuất các biện pháp quản lí

nguy cơ.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Brauer, M., et al., Exposure assessment forestimation of the global burden of diseaseattributable to outdoor air pollution. EnvironSci Technol, �01�. 46(�): p. 65�-60.

�. Hopke, P.K., et al., Urban air quality in theAsian region. Sci Total Environ, �008.404(1): p. 103-1�.

3. Saksena, S., et al., Commuters’ exposure toparticulate matter and carbon monoxide inHanoi, Vietnam: a pilot study. East-WestCenter Working Papers. EnvironmentalChange, Vulnerability, and Governance Se-ries. No. 64. pp30., �006.

4. Tuan, N.Q., et al., A �0�0 Vision: An Inte-grated Policy Reform for Air Quality Man-agement in Hanoi, Viet Nam. Available atSSRN: http://ssrn.com/abstract=1�9377� orhttp://dx.doi.org/10.�139/ssrn.1�9377�,�008.

5. WHO, World Health Organization. WHOAir quality guidelines for particulate matter,ozone, nitrogen dioxide and sulfur dioxide.Global update �005. Summary of risk as-sessment. WHO/SDE/PHE/OEH/06.0�.�005.

6. WHO, Review of evidence on health aspectsof air pollution – REVIHAAP Project. �013,WHO Regional Office for Europe: Scher-figsvej 8 DK-�100 Copenhagen Ø, Den-mark.

7. MONRE, Ministry of Natural Resourcesand Environment (MONRE). Vietnam En-vironment Report. MONRE. 170 pp. �010.

8. Institute for Health Metrics and Evaluation,Global Burden of Disease (GBD) Visualiza-tions. �013, Institute for Health Metrics andEvaluation.

9. Hung, N., Urban air quality modelling andmanagement in Hanoi, Vietnam. PhD thesis,Aarthus University, National EnvironmentalResearch Institute, Denmark. �11 pp. �010.

10.Guttikunda, S., et al., A �0�0 Vivion: An in-tegrated policy reform for air quality man-agement in Hanoi, Vietnam. Proceedings of


the 5th Annual Better Air Quality Confer-ence for Asian Cities, �008.

11.Hien, P., P. Loc, and P. Dao, Air pollutionepisodes associated with East Asian wintermonsoons. Science of the Total Environ-ment 409, 5065-5068, �011.

1�.Kim Oanh, N.T., et al., Particulate air pollu-tion in six Asian cities: Spatial and temporaldistributions, and associated sources. At-mospheric Environment, �006. 40(18): p.3367-3380.

13.Künzli, N., L. Perez, and R. Rapp, Air Qual-ity and Health. �010, ERS: Lausanne,Switzerland. p. 7�.

14.Hazenkamp-von Arx, M.E., et al., Impactsof highway traffic exhaust in alpine valleyson the respiratory health in adults: a cross-sectional study. Environ Health, �011.10(13): p. 1-9.

15.Künzli, N., et al., An attributable risk modelfor exposures assumed to cause both chronicdisease and its exacerbations. Epidemiology,�008. 19(�): p. 179-85.

16.Perez, L., et al., Chronic burden of near-roadway traffic pollution in 10 Europeancities (APHEKOM network). Eur Respir J,�013.

17.HEI, Health Effects Institute. Public healthand air pollution in Asia: Science Access onthe Net (1980–�007), �008:1-�8. �008.

18.Cohen, A.J., et al., .Urban Air Pollution. InComparative Quantification of HealthRisks: Global and Regional Burden of Dis-ease Attributable to Selected Major RiskFactors, 1st ed.; Ezzati, M., Rodgers, A. D.,Lopez, A. D., and Murray, C. J. L., Eds.;

World Health Organization: Geneva, �004;Vol. �, pp 1353– 1453. �004.

19.Lim, S.S., et al., A comparative risk assess-ment of burden of disease and injury attrib-utable to 67 risk factors and risk factorclusters in �1 regions, 1990-�010: a system-atic analysis for the Global Burden of Dis-ease Study �010. Lancet, �01�. 380(9859):p. ��4-60.

�0.Nugroho, S., et al., Measuring social capac-ity for urban air quality management inmegacities in South East Asia based on atti-tudinal survey in Jakarta and Hanoi.Porceeding International Sustainable Devel-opment Research Conference. , �010.

�1.Hung, N.T., et al., Air pollution modeling atroad sides using the operational street pol-lution model-a case study in Hanoi, Viet-nam. J Air Waste Manag Assoc, �010.60(11): p. 1315-�6.

��.Lam, H.T., et al., Increase in asthma and ahigh prevalence of bronchitis: results froma population study among adults in urbanand rural Vietnam. Respir Med, �010. 105(�): p. 177-85.

�3.Katsouyanni, K., et al., Short-term effects ofair pollution on health: a European approachusing epidemiological time-series data. TheAPHEA project: background, objectives, de-sign. Eur Respir J, 1995. 8: p. 1030-38.

�4.Le, T.G., et al., Effects of short-term expo-sure to air pollution on hospital admissionsof young children for acute lower respiratoryinfections in Ho Chi Minh City, Vietnam.Res Rep Health Eff Inst, �01�(169): p. 5-7�;discussion 73-83.


AIR POLLUTION AS A HEALTH ISSUE IN HANOI: AN OPPORTUNITY FORINTENSIFIED RESEARCH TO INFORM PUBLIC POLICY

Nguyen Viet Hung1,2, Le Thi Thanh Huong3

1Center for Public Health and Ecosystem Research (CENPHER), Hanoi School ofPublic Health 2Swiss TPH, ILRI, Sandec/Eawag3Department of Environmental Health, Hanoi School of Public Health

As a result of increasing in population, per-sonal vehicles, industrial zones and householdemission, the air quality in Hanoi is becomingdeteriorated and affecting human health. Thereis a gap in research on the relationship be-tween air pollution and human health and in-volvement of policy makers in these issues.This paper reviews all research related to airpollution in Hanoi as well as briefs on the cur-rent situation of the local air pollution, inwhich large attention will be paid to emissionsource and the legal framework for air quality

in Hanoi. We focus on filling the gap in previ-ous evaluations on impact of air pollution onhuman health and the collaboration betweenresearchers and policy makers in monitoringair quality and protecting human health. Fromthe lessons learned in other countries and theprevious studies in Vietnam, we recommendusing risk assessment as a tool to analyze therelationship between air pollution and humanhealth to inform policy.

Keywords: Air pollution, risk assessment,policy maker, health impact assessment.

Ảnh hƯỞng sỨc khỎe cỦa Ô nhiỄm khÔng khÍ Ở hÀ nỘi: …

Documents