nekropsİ ve - avys.omu.edu.tr...çalkantı sesi:Ödem, asites, plöral effüzyon, diare ......
TRANSCRIPT
NEKROPSİ ve DEMONSTRASYON
13. Hafta
Makroskobik Tanı Nekroskopik Tanı Patolojik-Anatomik Tanı
2
Kadavranın doku ve organlarının çıplak göz ile
incelenmesine nekroskopik, patolojik-
anatomik veya makroskobik inceleme
denir.
3
Hastalık Teşhisi
Ölüm Nedeni
Uygun yöntem
Azami Dikkat
Bulgular?
4
Uygun teknik-
ekipman
Gözlem
Lezyonlar-Tanım
Kayıt
TANI
- Ön tanı
- Kesin tanı
Bilgi
-Zaman -Çaba -Para
5
UYGUN NEKROPSİ YÖNTEMİ-
Üstünkörü-gelişigüzel olmayan teknik
GÖZLEM-Lezyonları görebilme-ayırt edebilme
yeteneği
TANIMLAMA-YORUMLAMA
(Konum, büyüklük, ağırlık, renk, kıvam, koku,
yüzey, kesit yüzü v.s.)
KAYIT
(Nekropsi sırasında
kabaca yapılabilir) 6
Teknik ve Nekropsi Öncesi
Hayvan sahibinin izni olmadan asla nekropsiye başlama-Mümkünse hayvan sahibinin gözü önünde yapma!
Nekropisde tüm organ ve dokuları kapsayacak şekilde bütün karkasın inceleneceğini unutma
Hayvan türü ve klinik teşhise uygun olarak, tekniği kısaca zihninde tasarla
Nekropsi öncesi tüm ekipmanın hazır olduğundan emin ol (personel, dezenfektanlar, aletler, fiksatifler v.s.)
Nekropsiye önyargılı bir teşhisle başlama ve her zaman sürprizlere açık ol-önlem al!
7
GÖZLEM:
Patolojik değişikliklerin, belli teknik ve duyuları kullanarak araştırılıp saptanmasıdır.
Bu işlem çoğunlukla inspeksiyon ve kısmen palpasyon ile yapılır.
Koku bazen ses gibi duyular bu aşamada yardımcı olabilir.
8
Patolojik değişikliklerin tam ve doğru tanımlanması ve kaydedilmesi için gözlemlerin belli bir sıra
çerçevesinde ve yöntemine göre dikkatli yapılması ön koşuldur.
Dikkatli bir gözlem her şeyden önce organ ve dokuların normal anatomik yapısının, topografik
konumunun ve fizyolojik durumunun bilinmesine bağlıdır.
9
Gözlemlerde organ ve dokuların incelenmesi metodik yapılmalıdır. Yani belirlenen bir sıra
içerisinde incelenmelidir.
Organ ve dokuların incelenmesi sistem sırasına göre yapılabilir. Örneğin solunum sistemi burun boşluğundan akciğere kadar,
sindirim sistemi ise ağızdan anüse kadar incelenir.
Tercih edilen yol nekropsi işlem sırasına göre lezyonların tanımlanmasıdır.
Çünkü bu düzende çok az şey gözden kaçar ve kayıtta lezyonların hatırlanması daha kolay olur. Bu sayede organlarda şekillenen
lezyonların birbiri ile ilişkisi de daha iyi gözlenebilir. 10
Tanımlama:
Gözlemler ile tespit edilen makroskopik bulguların karakteristiğinin
belirtilmesidir.
Bir organ ya da dokunun tümünde veya bir kısmında oluşan değişikliğin
tanımlanmasıyla patolojik-anatomik diagnoza gidilir.
11
Tanımda, patolojik değişiklikler yanında
postmortal değişikliklerin de dikkate alınması
gerekir.
Çünkü zaman ve diğer faktörlere bağlı olarak gelişen postmortal değişiklikler, patolojik değişikliklerin örtülmesine ve yanlış tanımlanmasına neden olabilir.
12
13
Tanımlar hastalık ve ölüm nedenini açıklayacak şekilde yapılmalı ve bunun için de
bütün organ ve lezyonlar tek tek ve açık bir şekilde belirtilmelidir.
Tanımlarda subjektif olmaktan kaçınılmalıdır.
Bazen de kadavrada belli belirsiz bulgularla karşılaşılır ve karar vermekte
güçlük çekilir. Böyle durumlarda anamnezden de yararlanılmalıdır.
Kimi olaylarda ise klinik bilgiler (klinik tanı), nekropsi tanımıyla
örtüşmeyebilir. 14
Karşılaşılan bulguların tanımlanması öz, kısa; her zaman, her kişi için aynı anlamı çağrıştıracak, yalın
kelimeler seçilerek, objektif ölçülerde yapılır.
Standart kavramlar, nekropside
bulunmayanların da zihninde bulguların tam
olarak canlanmasını sağlar.
15 Picasso
• Lezyon?
• Birçok lezyon vardır, fakat hiçbirisi normal değildir!
• Patolojik değişiklik-Patolojik bulgu
• Patolojik lezyon?
16
• Nekropsinin en önemli kısmı; lezyonun görülmesi ve tanımlanmasıdır:
– Fizyolojik değişiklikler
– Normal yapılar
– Artifaktlar
– Postmortem değişiklikler
17
Çeşitli hastalıkların seyri sırasında o hastalığa özgü şekillenen makroskobik değişiklikler
(primer lezyonlar) tam olarak tanımlanmalıdır.
Bir kısım hastalıklarda, hastalığa ilgili primer lezyon görülmeyebilir. Ancak oluşumu
bakımından primer lezyonu yansıtan sabit kalan sekonder lezyonlar yardımıyla o
hastalığın tanısına varılabilir.
18
Örneğin deride;
• Primer lezyonlar: Vezikül, bulla,
• Sekonder lezyonlar: kabuklanma, pullanma, ülserasyon, peteşi
19
Nekropside karşılaşılan bazı patolojik bulgular, bir hastalığa
özel olmamakla birlikte, bir hastalık grubunu gösterebilir.
Bir değişiklik bir başka değişikliği maskelemiş olarak ortaya çıkabilir.
20
Nekropside birbirinden bağımsız hastalık bulgularıyla karşılaşmak
olasıdır.
Nekropside her olayda makroskobik bulguların ortaya
çıkması beklenmemelidir.
21
Yerleşim
Renk
Büyüklük veya ağırlık
Şekil
Kıvam
Sayı veya yüzdesi
İçerik
Kokusu 22
Dağılım
Organ
Unilateral-Bilateral
Fokal-Multifokal
Lokal yaygın-diffuz
Tüm vücut-Lokalize-
generalize
Lokalize-generalize
Süre
Perakut
Akut
Subakut
Kronik
Kronik aktif
Şiddet
Minimal
Orta
Belirgin
Veya Hafif-şiddetli
Neden
Verminöz
Bakteriyel
Kimyasal
Viral
Travmatik
Tümöral
Diğer…
Tipi
Krüpöz
Hemorajik
Purulent
Fibrinöz
Fibrino-purulent
Diğer…
23
Nekropsi:
• Kozmetik-yüzeysel nekropsi
• Standart nekropsi
• Detaylı-tam nekropsi
24
• Yerleşim: Derideki veya başka organdaki lezyonun yeri-kranial-kaudal-sol-sağ taraf-
– sağ tiroid-sol adren-karaciğerin diafragmatik yüzü v.s.
25
• Renk:Temel renklerin kullanımı önemlidir. Koyu, parlak, alacalı, çizgili, noktalı v.s.
26
• Büyüklük:Metrik birimler kullanılmalıdır. Zorunda olmadıkça meyve, sebze büyüklükleri kullanmayınız. Cetvel yararlı olabilir.
27
• Şekil: Ovoid, yuvarlak, konikal, düz, nodüler, lobular, kıvrımlı, diskoid, benekli, soğansı, kama şekilli, fusiform, tabakalı, salkım, dantela düzgün v.s.
28
• Kıvam ve tekstür:Yumuşak, sert, sıkı, fluktuan, gaz-dolu, kırılgan, vizköz, mukoid, gelatinöz, ipliksi, şişkin, kuru, yoğun-koyu, kazeöz, krepitant, adeziv, pütürlü, granüler, esnek, homojen v.s.
29
• Sayı-miktar ve yaygınlık: Mümkünse sayı verilmelidir. Yemek kitabı tariflerinden kaçınınız. Birkaç veya çok az gibi kelimelerle belirtmeyiniz. Onlarca, düzinelerce, yüzlerce olabilir. Yüzde ile verilen ölçü, lezyon yaygınlığı için yargısal bir öneme sahiptir.
30
• İçerik:Herhangi bir boşluktaki içeriğin miktar ve yapısının doğal mı yoksa patolojik mi olduğu kadar; ağırlığı, rengi, kokusu, kıvamı ve şekli de belirtilmelidir. GI sistem ve uterus içeriğinin tanımı bazen adli olgularda yararlıdır.
31
Ayrıca:
• Koku: Değerlendirilmesi en zor olan özelliklerden birisidir. Oldukça tanımlayıcı özellik sağlayabilir. Örneğin kokuşmuş tereyağ kokusu, elma suyu, soğan, sarmısak v.s.
32
• Dağılım ve yüzey görünümü: Fokal veya multifokal, lokal yaygın, diffuz birçok durumu iyi tanımlar. Total, dağınık, çizgisel, tabakalı ifadeleri kullanılabilir. Ülserli, kıllı, düz, çökük, düzensiz, aşınmış, çukur, kabarık, parlak, donuk, pullu, membranöz terimleri yüzey tanımlamada oldukça yararlıdır.
33
• Ses:
– Krepitan-Patlayan hava sesi: amfizem, gaz oluşturan bakteriler
– Çamurda yürüme tarzında çıkan ses veya sıvı çalkantı sesi:Ödem, asites, plöral effüzyon, diare
– Sert-tok ses-taş benzeri çıkan ses, sert zemine vurulduğunda çıkan ses-Kemik, mineralize matriks
34
35
Solid organlar
• Lezyonun saptandığı organ
• Pozisyonu, çevre dokularla ilgisi ve bağlantısı
• Büyüklük ve şekil
• Ağırlık
• Renk (gölge, ton, gerçek renk)
• Görünüm
• Kıvam
• Tekstür, bütünlük, kesti yüzü
• Koku 36
Boşluklu organlar
• Lezyonun olduğu organ
• Görünüm
• Bütünlüğün tekstürü, açılan yüzeyler
• İçerik:
– Yapısı
– Miktar-hacim
– Kıvam
– Berrak-bulanık
– Renk
– Koku
37
• Herhangi bir organın normal renkleri:
– Doku veya organın ilk rengi-hücre sayısı veya stromaya göre değişir
– Özel pigmentler veya adipoz doku-myelin, myoglobin, steroidler, safra
– Vasküler yataktaki mevcut kan miktarı
Gözler bu renklerin üç özelliğini net olarak görür.
38
• Koyu renkli organlar
– Yüksek pigment/doku oranı: kas, dalak, karaciğer
• Açık renkli organlar
– Düşük pigment/doku oranı veya yüksek yağ içeriği: akciğer, beyin
39
RENK OLASI NEDEN TANISAL ÖRNEKLER
BEYAZ veya BOZ- BEYAZ RENK
Neoplaziler: Lenfosit
-lenfoid hiperplazi -Malign lenfoma -Lenfoid leukemi -Granülositik lökemi
Sellüler karsinoma (hücreden zengin)
-Dar stromalı veya fibröz stromasız sellüler karsinom -lenfoid hücreden zengin olan karsinomlar -seminom, lenfom, malign lenfom Lipom-liposarkom
Koagulasyon nekrozu Düz yapıda odaklar halinde ve bazı tipleri beyaz renktedir
Eksudat Bazıları beyaz-sarıdır ve kabarık görünür
Fibrozis Çökük tarzda beyaz renktedir
Hiperplazi-granulasyon dokusu
Granülasyon dokusu hafif pembedir (damar oluşumları)
40
RENK OLASI NEDEN TANISAL ÖRNEKLER
SARI Hematoidin (Fe’siz hemoglobin ürünü)
-Eski kanamalarda (hemorajik infarktüs)
Lipid -Yağ birikimi - Karaciğerde lipidozis, fatty liver
Testiste interstisyel hücre artışı (Leydig h.)
-Leydig hücre neoplazisi
Nötrofil granülosit artışı
-Apse
Safra pigmenti -Hepatitis, safra kanallarında tıkanma, Hemolitik hastalık
Karoten At, Jersey ve Guernsey ırklarında normal
Merkezi sinir sistemi Malasi
Kalsiyum birikimi Distrofik kireçlenme-yağ nekrozu
41
RENK OLASI NEDEN TANISAL ÖRNEKLER
SARI- KAHVE Lipokrom pigmenti -Yaşlılığa ilgili brown atrofi - Köpeklerde pankreas atrofisi
SARI- KAHVE veya YEŞİL Eozinofil granülosit -Sığırlarda eozinofilik myositis -Visceral larva göçü sırasında oluşan apseler
YEŞİL Aspirasyon pnömonisi Bitkisel materyale bağlı Pigmentli mantarlar
KAHVE Hemosiderin pigmenti (Fe’li hemoglobin)
-Eski kanamalar
SİYAH Melanin -melanom, melanosis
Hepatositlerde lipofuksin toplanması
-Yaşlı atlarda siyah karaciğer
Kömür tozu, is -antrakozis
SİYAH- YEŞİL Pseudomelanin -postmortal değişiklik (pseudomelanozis)
SİYAH- KOYU KIRMIZI Eritrosit -hiperemi-konjesyon -hipostatik konjesyon
42
• KIVAM
43
Kıvam • Peynirimsi-Caseous (like cottage cheese)
• Katı- Firm (solid to the touch)-Burun ucu
• Sıvı-Fluid (liquid, unclotted)
• Kırılgan-Friable (breaks apart easily)
• Kumlu-Gritty
• Sert-Hard-alın kemiği
• Deri benzeri-Leathery (like dried meat)
• Yay benzeri-Resilient (springs back)
• Lastik-Rubbery
• Yumuşak-Soft-kulak memesi kıvamı
• Süngerimsi-Spongy
• Kıvamlı-Viscous (thick, coagulated) 44
KIVAM OLASI NEDEN TANIMSAL ÖRNEK
YUMUŞAK Hücre ölümü, destek stromanın yıkımı
-Nekrotik doku -Beyaz kas hastalığı -Domuzların stres sendromu
Dejenerasyon -Parankim dejenerasyonu
Otoliz -Postmortal değişiklik
Hamur kıvamında Dokular arasında sıvı toplanması -Ödem
Süngerimsi kıvamda Dokular arasında gaz toplanması -Gazlı gangren
Peynir kıvamı Kazeifikasyon nekrozu -Tüberküloz
Krema kıvamı İrin -Apse içeriği
Fluktuan kıvam Sıvı toplanması -Kist, parazit kisti
Mum kıvamı Amiloid birikimi -Dalak, böbrek, karaciğerde amiloidozis
Elastik kıvam Kronik pasif konjesyon -Konjestif kalp yetmezliği
Sert kıvam Kollojen artışı -Fibrozis -Nedbe dokusu
Katı- sert kıvam Kıkırdak ve kemik tümörleri -Osteom, osteosarkom, kondrom, kondrosarkom,
Kalsifikasyon -Distrofik kireçlenme 45
• KOKU
46
KOKU OLASI NEDENİ
Nembutal veya ether kokusu
-Ötenazi yapılan hayvanlarda özellikle kalp ve akciğerde tatlı bir koku alınır
Acımış yağ kokusu -Yanıkara (sığırlarda Cl.chauvoei, domuz ve atlarda Cl.septicum ile oluşan hastalıklarda)
Laktik asit -Çok fazla tahıl alınmasıyla, fermentasyona ilgili olarak rumende ekşimiş koku gelir
Amonyak kokusu -Üre zehirlenmesinde mide ve rumen açıldığında gelir. -İdrar kesesi rupturlarında etten ve karın boşluğundan buna benzer koku gelir. Üremi...???
Kokuşma kokusu Taze kadavrada septik, gangrenli, irinli, olaylarda oluştuğu gibi aslında posmortal kokuşmayı belgeler.
Sarımsak kokusu Fosfor zehirlenmesi
Soğan kokusu Arsenik zehirlenmesi-soğan zehirlenmesi
Acı badem kokusu Siyanhidrik zehirlenmeleri Potasyum siyanür zehirlenmeleri
Elma suyu kokusu Gastrik hemoraji, yutulmuş kan
47
• SIVININ ÖZELLİĞİ VE YERLEŞİMİ
48
TOPLANAN SIVININ ÖZELLİĞİ VE YERİ OLASI NEDEN
PLEURAL BOŞLUK
Serofibrinöz -Erken bronkopnömoni -Pleural infarktüs
Fibrinopurulent -Lober, fibrinöz bronkopnömoni -Akciğer apsesi -Travmatik perfore retikülitis
Hemorajik -Hemorajik diatez -Neoplaziler
Kokuşmalı eksudat -Akciğerde aspirasyon pnömonisi, gangren -Özofagus rupturu
PERİKARDİAL BOŞLUK
Seröz -Şiddetli paraziter enfestasyonlar -Yeni doğan domuz yavrularında anemi
Serofibrinöz -Köpek ve sığırlarda üremi -Viral pnömoniler
Fibrinopurulent -Çevre dokulardan ilerleyen yangılar -Travmatik perikarditis
Hemorajik -Neoplazi -Kalp ve aorta rupturu -Aorta ve pulmoner artelerde aneurizma
49
TOPLANAN SIVININ ÖZELLİĞİ VE YERİ OLASI NEDEN
PERİTONEAL BOŞLUK
Seröz -Kalp yetmezliği -Karaciğer sirozu -Parazitizm -Hipoproteinemi
Serofibrinöz -Organlarda yangısal değişiklikler (peritonitis, enteritis)
Fibrinopurulent -Perforasyon -Postoperatif yangı
Hemorajik -Karın boşluğunda neoplaziler -Dalak, karaciğer rupturu -Barsaklarda patolojik vaziyet değişikliklerine ilgili kan durgunluğu -Hemorrhajik pankreatitis -Barsakta hemorajik infarktüs
Kokuşmalı eksudat -Barsak perforasyonu -Septik peritonitis
50