PUSZCZA NAPIWODZKO-RAMUCKA

OBSZARY NATURA 2000 W POLSCE:

OSOP „Puszcza Napiwodzko-Ramucka” po³o¿ony jest w po³udniowej czêœci województwa warmiñsko-mazurskiego, na terenie powiatu nidzickiego (gminy: Janowo, Nidzica), olsztyñskiego (gminy: Olsztynek, Purda, Stawiguda) i szczycieñskiego (gminy: DŸwierzuty, Jedwabno, Pasym, Szczytno – gm. wiejska, Wielbark). Jego powierzchnia wynosi 116 604,6 ha.

Ostoja obejmuje du¿y kompleks lasów Puszczy Napiwodzko-Ramuckiej. Krajobraz tego rejonu uformowany zosta³ podczas ostatniego zlodowacenia. RzeŸba terenu jest bardzo urozmaicona – ró¿nice w wysokoœci dochodz¹ do 70 m, a najwy¿szy punkt wznosi siê na 229 m n.p.m. (Z³ote Góry). Krajobraz morenowy dominuje w czêœci pó³nocno-wschodniej, natomiast czêœæ po³udniow¹ zajmuj¹ rozleg³e, lekko wyniesione sandry. Elementem charakterystycznym i unikalnym w skali kraju s¹ przebiegaj¹ce procesy sufozyjne, których efektem s¹ m.in. leje sufozyjne wystêpuj¹ce w po³udniowo-zachodniej czêœci kompleksu.

Po³udniowa czêœæ puszczy nale¿y do dorzecza Wis³y, a pó³nocna – Prego³y. Najwiêksz¹ czêœæ terenu odwadnia rzeka Omulew. Pó³nocn¹ i po³udniow¹-zachodni¹ czêœæ odwadnia £yna, która p³ynie dolin¹ wciêt¹ na 30-40 m w otaczaj¹ce j¹ wzgórza. Wyp³ywa ona z obszaru Ÿródliskowego znajduj¹cego siê k. Nidzicy, który jest chroniony jako rezerwat. Po³udniowy skraj obszaru nale¿y do zlewni rzeki Orzyc. Sieæ hydrograficzn¹ ostoi uzupe³niaj¹ niewielkie rzeki i strumienie, liczne bezodp³ywowe jeziorka, oczka wodne, torfowiska niskie oraz torfowiska przejœciowe.

Charakterystyczn¹ cech¹ ostoi jest du¿a liczba jezior, oko³o 100 z nich ma powierzchniê ponad 1 ha, jednak wiêkszoœæ to niewielkie i œredniej wielkoœci zbiorniki. Do najwiêkszych nale¿¹ Jezioro £añskie (1 070 ha), Pluszne (867,5 ha), Sasek Wielki (866 ha), Koœno (562 ha) i Omulew (502 ha). Pod wzglêdem trofii przewa¿aj¹ jeziora eutroficzne i mezotroficzne, ma³o jest jezior dystroficznych.

W puszczy dominuj¹ siedliska borowe, zw³aszcza boru œwie¿ego i boru mieszanego. Niewielkie fragmenty zajmuje bór bagienny, bór wilgotny oraz bór chrobotkowy. W czêœci pó³nocnej zachowa³y siê wiêksze po³acie lasów gr¹dowych. Lasy liœciaste reprezentowane s¹ tak¿e przez ³êgi, olsy i zaroœla wierzbowe. Ok. 15% powierzchni ostoi stanowi¹ tereny rolnicze.

W po³udniowej czêœci ostoi znajduj¹ siê unikalne pod wzglêdem przyrodniczym tereny by³ego poligonu Muszaki. Wiêkszoœæ otwartych pól taktycznych by³ego poligonu i przylegaj¹ce do nich rozleg³e torfowiska niskie chronione s¹ jako strefa ochrony cietrzewi (pow. prawie 2 500 ha).

W granicach ostoi po³o¿onych jest 11 rezerwatów przyrody oraz czêœciowo 2 obszary chronionego krajobrazu.

W ostoi wystêpuje co najmniej 35 gatunków ptaków z Za³¹cznika I Dyrektywy Ptasiej oraz 13 gatunków z Polskiej Czerwonej Ksiêgi Zwierz¹t. OSOP Puszcza Napiwodzko-Ramucka jest jedn¹ z trzech najwiêkszych krajowych ostoi rybo³owa , a tak¿e jedn¹ z 10 najwa¿niejszych ostoi cietrzewia.

Obszar jest wa¿n¹ w skali kraju ostoj¹ wilka i ¿ó³wia b³otnego. Jest równie¿ miejscem wystêpowania wielu zagro¿onych i gin¹cych roœlin, jak chamedafne pó³nocna, brzoza niska Betula humilis, sasanka otwarta, lipiennik Loesela, w¹tlik b³otny, wielosi³ b³êkitny.

U¿ytkowanie terenów rolniczych w sposób przyjazny dla przyrody jest niezbêdne dla zachowania cennych gatunków fauny i flory zwi¹zanych z krajobrazem rolniczym na terenie OSOP Puszcza Napiwodzko-Ramucka.

Realizacja programów rolnoœrodowiskowych, promuj¹cych utrzymanie trwa³ych u¿ytków zielonych poprzez ekstensywn¹ gospodarkê ³¹karsk¹ oraz pastwiskow¹, na terenie ostoi umo¿liwi zachowanie optymalnych warunków siedliskowych – miejsc lêgów, tokowisk oraz ¿erowania – dla gatunków krajobrazu otwartego, takich jak derkacz, cietrzew, orlik krzykliwy.

Przynale¿noœæ terenu do sieci Natura 2000 jest swego rodzaju etykiet¹ informuj¹c¹ o jego unikatowych walorach przyrodniczych w skali Unii Europejskiej, wokó³ których promowaæ mo¿na rozwój na szczeblu lokalnym, w tym sprzyjaæ rozwojowi turystyki.

Na terenie ostoi, nad brzegami jezior usytuowane s¹ pola biwakowe (np. w m. D³u¿ek, Warcha³y, Rekownica), oœrodki wypoczynkowe (m.in. w m. Warcha³y, Narty, Nowy Dwór) i wsie letniskowe (Maróz, Pluski, Narty, Warcha³y, D³u¿ek, Rekownica, Kucbork), oferuj¹ce ró¿norodne formy zakwaterowania. Atrakcyjnie po³o¿one miejscowoœci posiadaj¹ status miejscowoœci letniskowych (m.in. £ysa Góra, Micha³ki, Mi³uki, Leleszki, Krzywonoga, Grom, Pasym, Tylkowo). Nad Jeziorem Maróz zlokalizowany jest oœrodek Wiatraki, który organizuje kursy nauki nurkowania. Niew¹tpliw¹ atrakcj¹ turystyczn¹ jest Aquapark w Pluskach, nad Jeziorem Plusznym. Doskona³ym miejscem do uprawiania sportów wodnych jest np. jezioro Œwiêtajno z kilkoma wypo¿yczalniami sprzêtu. Ró¿norodnoœæ ichtiofauny zachêca do uprawiania wêdkarstwa.

Turystów na tereny Puszczy przyci¹ga tak¿e bogactwo runa – grzyby, jagody, maliny i je¿yny.

W ramach turystyki aktywnej mo¿na korzystaæ z atrakcyjnych szlaków turystycznych: kajakowych (rzekami Omulew i £yna), pieszych oraz rowerowych (szlaki: Genera³a Samsonowa i Bursztynowy, trasy: Jedwabno – D³u¿ek, Kurki – Olsztynek, Stawiguda – Pluski – Olsztyn) oraz edukacyjnych (np. œcie¿ka edukacyjna przy rezerwacie "Koniuszanka II", œcie¿ka przy rezerwacie "Jezioro Or³owo Ma³e", œcie¿ki zwiedzania rezerwatu przyrody "�ród³a rzeki £yny", œcie¿ka dydaktyczna w okolicy miejscowoœci D³u¿ek, leœna œcie¿ka dydaktyczna miêdzy Wielbarkiem a G³uchem).

Atrakcj¹ turystyczn¹ s¹ równie¿ pomniki przyrody (np. D¹b Napoleona w okolicy miejscowoœci Nowe Borowe, Aleja Dêbowa w okolicy D³u¿ka) oraz zabytki i miejsca zwi¹zane z histori¹ regionu, np. Trakt Biskupi (Ba³dy – Butryny – Przykop), pozosta³oœci bunkrów (w okolicy D³u¿ka, Czarnego Pieca i Ma³szewa), zabytkowe budynki mieszkalne i gospodarcze, liczne przydro¿ne kapliczki, symboliczne przejœcie graniczne miêdzy Warmi¹ i Mazurami w miejscowoœci £ajs. Wart zwiedzenia jest równie¿, po³o¿ony poza ostoj¹, skansen w Olsztynku bêd¹cy jednym z najstarszych w Polsce.

Turystyka to szczególna dziedzina ¿ycia, uznawana za jeden z najwa¿niejszych czynników rozwoju lokalnej gospodarki. Jednak¿e stawiaj¹c na rozwój turystyki w gminie nale¿y odpowiednio kreowaæ ³ad przestrzenny, tworzyæ warunki do rozwoju bazy s³u¿¹cej w sposób optymalny coraz liczniejszym turystom. Nale¿y równie¿ m¹drze kszta³towaæ swoje wspó³dzia³ania z jednostkami odpowiedzialnymi za ochronê skarbów przyrody i kultury.

PLB280007

Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków

RDOÚ w OlsztynieAl. Marsz. J. Piùsudskiego 7/9, 10-575 Olsztyn

tel. (89) 52 32 378fax (89) 52 32 405olsztyn.rdos.gov.pl

OPIS OBSZARUMO¯LIWOŒÆ ROZWOJU ROLNICTWA I TURYSTYKI

Wydano przez RDOÚ w Szczecinie na podstawie danych dostarczonych przez RDOÚ w Olsztyniew ramach projektu „Oswoiã Naturæ – ogólnopolska kampania na rzecz dialogu o Naturze 2000”

Sfinansowano ze œrodków Narodowego Funduszu

Ochrony Œrodowiska i Gospodarki Wodnej

FOT. CZ.HO£DYÑSKI, H.IGNATOWICZ, Z.P¥GOWSKI, M.SZYMKIEWICZ, E R.FUCHS, M.MELLIN

.SZYMKIEWICZ,

G³ównymi celami ochrony OSOP Puszcza Napiwodzko-Ramucka s¹: ochrona populacji dziko wystêpuj¹cych gatunków ptaków, utrzymanie i zagospodarowanie ich naturalnych siedlisk zgodnie z wymogami ekologicznymi, przywracanie zniszczonych biotopów oraz tworzenie biotopów.

Osi¹gniêciu celów ochrony s³u¿yæ bêdzie:?zachowanie dotychczasowego sposobu u¿ytkowania gruntów, a w przypadku zaprzestania ich u¿ytkowania rolnego przeciwdzia³anie ich zarastaniu celem utrzymania ¿erowisk dla ptaków zwi¹zanych z terenami otwartymi, w szczególnoœci dla orlika krzykliwego i bociana bia³ego;?zabezpieczenie strefy przybrze¿nej jezior oraz zachowanie terenów niezurbanizo-wanych, stanowi¹cych miejsca lêgowe i ¿erowiska dla ptaków zwi¹zanych z terenami otwartymi, poprzez opracowanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego;?zapewnienie spokoju wokó³ miejsc gniazdowych i na najwa¿niejszych ¿erowiskach p³ochliwych gatunków ptaków drapie¿nych poprzez ograniczenie ruchu turystycznego na jeziorach oraz w lasach, efektywne egzekwowanie zakazu wjazdu pojazdów motorowych na tereny leœne (w szczególnoœci quadów i motorów terenowych);?ochrona starych drzewostanów, zw³aszcza na siedliskach podmok³ych, a tak¿e ochrona wszystkich zamieraj¹cych i martwych drzew jako siedlisk i miejsc gniazdowania dziêcio³ów oraz niektórych sów i ptaków szponiastych, np. orlika krzykliwego;?powstrzymanie sukcesji zbiorowisk zaroœlowych na œródleœnych ³¹kach oraz na nieu¿ytkowanych ³¹kach poza terenami leœnymi celem ochrony biotopów lêgowych derkacza i ¿erowisk bociana bia³ego, orlika krzykliwego i ¿urawia;?promowanie ekstensywnej gospodarki ³¹karskiej oraz pastwiskowej dla zachowania optymalnych warunków siedliskowych i zmniejszenie œmiertelnoœci m.in.. derkacza;?zachowanie miejsc lêgów, tokowisk oraz ¿erowania gatunków krajobrazu otwartego (np. derkacza, cietrzewia, orlika krzykliwego) poprzez utrzymanie trwa³ych u¿ytków zielonych w ramach programów rolnoœrodowiskowych, w tym zapobieganie wczesnemu pierwszemu pokosowi;?ochrona równowagi troficznej jezior poprzez ograniczanie sp³ywu do ich zlewni jeziora pochodz¹cych z nawo¿enia u¿ytków rolnych lub œcieków gospodarczo-bytowych, budowa lokalnych oczyszczalni œcieków i kanalizacji;?niedopuszczenie do zubo¿enia lub zachwiania struktury iloœciowej i gatunkowej zasobów rybnych jezior mog¹ce wp³yn¹æ na zmniejszenie efektywnoœci polowañ bielika, rybo³owa i kani czarnej, a w konsekwencji spowodowaæ spadek sukcesu reprodukcyjnego i kondycji ptaków.

Szczegó³owe warunki utrzymania i odtwarzania w³aœciwego stanu ochrony poszczególnych gatunków ptaków okreœlone zosta³y wstêpnie w zadaniach ochronnych zawartych w Planie wspó³pracy lokalnej dla obszaru „Puszcza Napiwodzko-Ramucka”. Zostan¹ one zweryfikowane i uszczegó³owione w planie zadañ ochronnych dla tego obszaru.

Zidentyfikowane lub potencjalne zagro¿enia dla ptaków i ich siedlisk na terenie OSOP Puszcza Napiwodzko-Ramucka to m.in.: ?zmiana sposobu u¿ytkowaniu gruntów, w tym przekszta³canie gruntów ornych i nieu¿ytków pod zabudowê; ?brak planów zagospodarowania przestrzennego na terenach przylegaj¹cych bezpoœrednio do linii brzegowej jezior oraz œródleœnych polan i enklaw, a co za tym idzie nasilaj¹ca siê presja na zabudowê otwartych przestrzeni zarówno pod zabudowê mieszkaniow¹, jak i rekreacyjn¹;?niekontrolowana presja turystyczno-rekreacyjna – m.in. zwiêkszony ruch jednostek p³ywaj¹cych po jeziorach, wjazdy do lasu quadami;?przebudowa starych drzewostanów, ubytek drzew dziuplastych;?naturalna sukcesja roœlinnoœci krzewiastej i drzew oraz zalesianie siedlisk nieleœnych;?intensyfikacja gospodarki ³¹karskiej, w tym nawo¿enie i przyspieszenie terminu pierwszego pokosu;?sp³yw do zlewni jezior biogenów pochodz¹cych z nawo¿enia u¿ytków rolnych lub œcieków gospodarczo-bytowych powoduj¹cy zanieczyszczenie i eutrofizacjê wód;?melioracja, osuszanie œródpolnych oczek i bagienek;?nieprawid³owa gospodarka rybacka przejawiaj¹ca siê nadmiern¹ eksploatacj¹ zasobów rybnych.

SIEÆ OBSZARÓW NATURA 2000WOJEWÓDZTWO WARMIÑSKO-MAZURSKIE

ZAGRO¯ENIACEL OCHRONY