İnŞaat teknolojİsİ taŞ yapilarda...

T.C.

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

İNŞAAT TEKNOLOJİSİ

TAŞ YAPILARDA TEMİZLEME

Ankara, 2013

Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve

Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak

öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmış bireysel öğrenme

materyalidir.

Millî Eğitim Bakanlığınca ücretsiz olarak verilmiştir.

PARA İLE SATILMAZ.

i

AÇIKLAMALAR

GİRİŞ

ÖĞRENME FAALİYETİ – 1

1. TAŞ TEMİZLEME

1.1.Tanım

1.2.Teşhis

1.3.Temizleme Teknik ve Yöntemleri

1.3.1. Atomize Su ile Temizlik

1.3.2. Kimyasal Temizlik

1.3.3. Mekanik Temizlik

1.3.4. Diğer Yöntemler

1.4. Temizlik Yöntemlerinin Seçiminde Dikkat Edilecek Hususlar

1.5. Analitik Rölöve Üzerinde Temizlik Tekniğinin Belirlenmesi

UYGULAMA FAALİYETİ

KONTROL LİSTESİ

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

ÖĞRENME FAALİYETİ – 2

2.TAŞ TEMİZLİĞİ YAPMAK

2.1. Hazırlık

2.2. Temizlik Teknik ve Yöntemini Belirlemek

2.2.1 Atomize Su Püskürtme Yolu ile Temizlik Yapmak

2.2.2. Kimyasal Temizlik Yapmak

2.2.2.1. Temizleyici Jel ile temizlik

2.2.2.2. Kağıt Hamuru ile temizlik uygulaması

2.2.3. Küçük el Aletleri ile Mekanik Temizlik Yapmak





MODÜL DEĞERLENDİRME

CEVAP ANAHTARLARI

KAYNAKÇA

İÇİNDEKİLER

ii

ALAN İnşaat Teknolojisi

DAL/MESLEK Restorasyon

MODÜLÜN ADI Taş Yapılarda Temizleme

MODÜLÜN TANIMI

Taş yüzeylerde oluşan kirlilik ve oluşum nedenleri ile

çeşitli taş temizliği yöntemlerini anlatan öğrenme

materyalidir.

SÜRE 40/32 +

ÖN KOŞUL “Taşın Mimaride Kullanımı”, “Doğal Taşları

Sınıflandırma ve Tespit Etme”, “Taş Bozulmalarını

Teşhis Etme” modüllerini almış olmak.

YETERLİK Taş yapılarda temizleme yapmak

MODÜLÜN AMACI

Genel Amaç

Gerekli çalışma ortamı sağlandığında tarihi yapılarda görülen yüzey kirlilikleri tespit edebilecek ve farklı tekniklerle taş temizliği yapabileceksiniz. Amaçlar

Tarihi eserlerde görülen yüzey kirliliklerini teşhis edeceksiniz.

Temizleme teknik ve yöntemlerini öğreneceksiniz.

Belirlenen yöntemle temizlik yapabileceksiniz.

EĞİTİM ÖĞRETİM

ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Ortam:

Derslik, Kütüphane, Uygulama yapılacak restorasyon

şantiyeleri

Donanım:

Sunum ve görsel anlatım araçları,

Konu ile ilgili kitap, dergi, rapor, makale, vb.

dokümanlar, Fotoğraf makinelerinden aktarım yapmak

ve yansıtmak için gerekli bilgisayar ve projeksiyon

cihazı donanımı

Temizlik uygulamaları için gerekli olan ekipman,

kimyasal karışımlar, uygulamalarda kullanılacak

kıyafet, eldiven, gözlük vd.

ÖLÇME VE

DEĞERLENDİRME

Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra, verilen

ölçme araçlarıyla kazandığınız bilgileri ölçerek, kendi

kendinizi değerlendirebileceksiniz.

Öğretmeniniz, modül sonunda, hazırlanan ölçme aracını

uygulayarak kazandığınız bilgi ve becerileri

değerlendirecektir.

AÇIKLAMALAR

i

Sevgili Öğrenci,

Kirlilik ve kirliliğin yarattığı bozulma süreçleri tarihi yapıları - özellikle taş yapıları -

tehdit eden önemli unsurlardır. Özellikle 19. yüzyıldan günümüze endüstrileşme hızıyla

paralel olarak yoğun bir atmosferik kirlilik söz konusudur. Günümüzde eski eser

onarımlarının önemli bir adımı olarak temizlik uygulamaları öne çıkmaktadır.

Restorasyon müdahaleleri kapsamında yapılacak olan temizlik çalışmalarında hangi

tekniğin-yöntemin uygulanacağı önemli bir karardır. Taş bozulmaları modülü kapsamında

detaylı olarak anlatılan bozulma süreçleri ile taşın sınıflandırılması modülünde aktarılan taş

türleri, özellikleri ve seçim kriterleri de dikkate alınarak temizleme modülünde anlatılan

temizlik yöntemlerinden uygun olan seçilecektir. Modülde uygulamalarda dikkat edilecek

hususlar hakkında da bilgi verilmektedir.

“Taş Restoratötü” eğitim paketinin beşinci modülü olan “Taş Yapılarda Temizleme”

modülü ile tarihi yapılarda uygulanan farklı temizlik yöntemlerine ilişkin teorik bilginin yanı

sıra uygulama teknikleri hakkında da bilgi sahibi olabileceksiniz.

GİRİŞ

ii

Bu modül ile taş koruma ve restorasyon uygulamaları kapsamında taş yüzeylerde oluşan

kirlilik ve oluşum nedenlerini tanımlayabilecek, çeşitli taş temizliği yöntemlerini

öğreneceksiniz.

Tarihi bir yapıda kirli yüzeyleri gözlemleyiniz. Kirliliğin oluşum nedenlerini

araştırınız.

1. TAŞ TEMİZLEME

1.1. Tanım

Taşınmaz kültür varlıklarının (anıt eserler) hava kirliliği, atmosfer etkileri, trafik, kullanım

şekli, kullanıcı etkisi ve malzemenin bozulma etkenleri (tuzlar, asit yağmuru vb.) ile siyah

bir kabukla kaplanmış olduğu sıkça görülür. Temizlemenin amacı çözünmeyen veya az

çözünen kabuk oluşumlarının, çözünebilir tuzların, çeşitli restorasyon tabakalarının, is, toz,

mikro organizma, parazit bitkilerin ve kuş veya hayvan pisliklerinin uzaklaştırılmasıdır

(Resim 1.1, Resim1.2).

Taş yapıların yüzeyinde oluşan kirliliklerin uzaklaştırılması için çeşitli yöntemler

geliştirilmiştir. Kullanılan her yöntemin kendine özgü kullanım koşulları, yararları ve

sakıncaları bulunmaktadır.

Resim 1. 1: ve Resim 1. 2: İstanbul Üniversitesi Kapısı ve Mirahur Hasan Ağa Çeşmesi Taş

Kirliliği Örnekleri

ÖĞRENME FAALİYETİ–1

ARAŞTIRMA

AMAÇ

2

1.2.Teşhis

Temizlik öncesi ilk adım; taşın mevcut durumunun ve kirliliğin teşhisidir. Uygun yöntemi

belirlemek için bu basamak ihmal edilmemelidir. Doğru seçim ancak malzemenin tanınması

(mineralojik, petrografik, kimyasal ve fiziksel özellikleriyle) ve çevre mekanizmasının (CO2,

SO, NH, NO2, is, toz gibi hava kirliliği, çözünebilir tuzlar, nem – ısı değişikliği, biyolojik

etkenler, taşın işlenme şekli ve kullanılan bağlayıcılar vs.) malzeme üzerinde neden olduğu

değişim veya bozulmaları belirledikten sonra mümkün olabilir.

1.3. Temizleme Teknik ve Yöntemleri

Uygulanacak olan temizlik yöntemi; taşın türüne ve mevcut durumuna, çevresinde bulunan

diğer yapı malzemelerinin durumuna, uzaklaştırılacak olan kirliliğin türüne ve miktarına

bağlı olarak seçilir.

Tamamen zararsız ve kesin sonuç veren bir temizlik yöntemi yoktur. Bu nedenle doğru

yöntemin (en zararsız ve en etkili) belirlenmesi oldukça önemlidir. Bazı durumlarda iki veya

daha fazla temizlik yöntemi bir arada kullanılabilir.

1.3.1. Atomize Su ile Temizlik

Atomize Su ile Temizlik; yüzeydeki çözünebilir kirlilikleri ve taş ile tam olarak bağ

kurmamış kirlilikleri uzaklaştırmak için basit ve en çok kullanılan yöntemdir. Bu yöntemde

su yüzeye atomize (zerrecikler halinde) püskürtülür (Resim 1.3). Atomize (zerrecikler

halinde) olarak yıkanan yüzey küçük el fırçaları, diş fırçası vb. aletlerle fırçalanır (Resim 1.4,

Resim1.5). Su zerreleri yüzeye direkt olarak püskürtülmemeli ve bu yöntem çok yıpranmış

taşlara uygulanmamalıdır. Bu yöntem özellikle soğuk hava şartlarında (+15ºC altında)

uygulanmamalıdır.

Resim 1. 3: Atomize su püskürtme yöntemiyle temizlik

3

Resim 1. 4: Kirli yüzeylerin fırçalanması ve Resim 1. 5: Fırça ve suyla temizlik

1.3.2. Kimyasal Temizlik

Kimyasal temizleme yöntemleri genel olarak kontrol edilmesi zor uygulamalar olduklarından

çok fazla önerilmeyen yöntemlerdir. Burada anlatabileceğimiz iki tür kimyasal yöntem

vardır. Bunlar; Temizleyici Jeller ile Absorblayıcı Kil ve Kâğıt Hamurları ile yapılan

uygulamalardır.

Temizleyici Jeller, dik yüzeylere uygulanmak için kalınlaştırıcı eklenmiş çok zayıf bazik

karışımlardır. Böylece çözelti halindeki aktif madde temizlenecek yüzeyle devamlı temas

halinde ama taşın iç kısımlarına nüfus etmesi azaltılmış şekilde olur (Resim 1.6). Ph’ının 7-8

(nötr veya çok az bazik) civarında tutulması, yıpratıcı etkiyi azaltmak ve zararlı yan

ürünlerin oluşmasını önlemek için gereklidir. Jelin etkinliğini arttırmak için, uygulama

esnasında, üzerinin ince plastik örtü veya alüminyum folyo ile kapatılarak çözücünün

buharlaşmasına engel olunması gerekir. Jel taş üzerinden alınıp, yüzey su ve gerekirse

plastik fırça ile temizlendikten sonra taş deiyonize suyla yıkanarak bazik kimyasal maddeler

tamamıyla uzaklaştırılmalıdır. Bu yöntemi kimyasal maddelerin yıkanarak uzaklaştırmanın

çok güç olduğu gözenekli taşlarda uygulamak sakıncalıdır.

Amonyum

bikarbonat

Amonyum karbonat

Paraloid B72

Resim 1. 6: Kimyasal temizlik uygulamasında kullanılan malzemeler

4

Bir diğer yöntem de absorblayıcı kil ve kâğıt hamurları ile yapılan temizliktir. Killer arasında

sepiolite ve attapulgite, en iyi sonuç verenlerdir. Bunların bileşimi ve yapısı birbirine benzer

özelliktedir. Killer temizlenecek yüzeye yerleştirildiğinde, yapılarından dolayı etkili olarak

istenmeyen kirlilikleri alırlar. Bu yöntemi tuz, yağ, mum, benzeri sorunları olan yüzeylerin

temizlenmesinde kullanmak oldukça faydalıdır. Fazlaca kullanılan kâğıt hamuru özellikle

çözünebilir tuzlar gibi inorganik kirliliklerin temizlenmesinde kullanılır (Resim 1.7,

Resim1.8)

Resim 1. 7: Kimyasal temizlik uygulaması

Resim 1. 8: Kimyasal temizlik uygulaması

5

Kimyasal temizlik sonrasında uygulama yapılan yüzeyden kimyasalın tamamen

uzaklaştırılması gerekmektedir. Yüzeyde kimyasal kalıntısı kesinlikle bırakılmamalıdır.

1.3.3. Mekanik Temizlik

Mekanik temizlik genel olarak iki başlık altında toplanır. Bunlardan ilki; küçük el aletleri

(spatül, bisturi vb.) (Resim 1.9, Resim 1.10). ile yüzeydeki kir tabakasının hassas bir şekilde

sökülmesidir (Resim 1.11, Resim 1.12).

Resim 1. 9: ve Resim 1. 10: Bisturi ve spatül örnekleri

Resim 1. 11: ve Resim 1. 12: Bisturi ile mekanik temizlik

Diğer mekanik temizlik yöntemi ise özellikle geniş taş yüzeylerde oldukça etkili bir temizlik

yöntemi olan kontrollü kumlamadır. Bu yöntemde özel olarak tasarlanmış kontrollü

kumlama cihazı ile uygulama gerçekleştirilir. Cihazın çalışma prensibi; haznesindeki mikro

cam küre, kum veya alümina gibi aşındırıcıları hortum ve özel bir başlık aracılığıyla,

istenilen basınçta yüzeye püskürtmektir. Püskürtme hortumunun ağız çapı ve püskürtme

basıncı (hızı) ayarlanabilmektedir. Kontrollü kumlamada basıncın 1,5 – 3atm arasında

olması ve uygulamanın özel eğitim almış kişiler tarafından gerçekleştirilmesi gerekmektedir

(Resim 1.13, Resim 1.14).

6

Resim 1. 13: ve Resim 1. 14: Kontrollü kumlama uygulaması

Bina cephesinde işleme ve süsleme olan yüzeylerde form kaybına sebep olması nedeniyle

mekanik temizlikten kaçınılmalıdır.

1.3.4. Diğer Yöntemler

Teknolojinin gelişimine paralel olarak geliştirilen cihazlar, yeni teknik ve yöntemler temizlik

uygulamalarında kullanılmak üzere arge çalışmaları yapılmaktadır. Bu kapsamda öne çıkan

tekniklerden biri lazer ışını ile temizlik diğeri de kuru buz ile temizliktir. Lazer ışını ile

temizleme; özellikle küçük taşınır objelerin temizliğinde ve tablo restorasyonlarında sıklıkla

kullanılmaktadır. Oldukça pahalı bir yöntem olması sebebiyle tarihi yapıların cephe

temizliğinde çok tercih edilen bir yöntem değildir. Bir diğer teknik olan kuru buz yöntemi

tarihi yapıların taş, tuğla, ahşap gibi farklı malzemeye sahip yüzeylerinde denenmektedir.

Teknik yüzeye zarar vermeden temizliği sağlamaktadır ancak kullanılan cihazların ve ham

maddenin maliyeti geniş alanlarda kullanım açısından pahalıdır.

1.4. Temizlik Yöntemlerinin Seçiminde Dikkat Edilecek Hususlar

Su emme değeri yüksek, gözenekli yapıya sahip olan taşlarda, aşınmış yüzeylere kuru

temizlik yöntemlerinin seçilmesi ve mümkün olduğu kadar küçük el aletleri ile müdahale

edilmesi uygundur.

Zararlı temizlik yöntemleri;

Asit- baz kullanılarak yapılan temizleme,

Kontrolsüz kuru – yaş kumlama ile temizleme,

Tarak, tel fırça, spiral veya zımpara ile mekanik temizlik

Yüksek basınçlı su veya buharla temizleme,

Yakarak temizleme

Zararlı yöntemler olup çok özel durumlar haricinde eski eser restorasyonu kapsamında

uygulanması sakıncalıdır.

7

1.5. Analitik Rölöve Üzerinde Temizlik Tekniğinin Belirlenmesi

Analitik rölöve çalışmaları; tarihi yapılarda malzeme, bozulma vb. tespit

çalışmalarında ve uygulamaya yönelik müdahale kararlarında önemli bir yere sahiptir.

Temizlik tekniğini belirlenmesinde de analitik rölöveler üzerinde müdahale yöntemleri ifade

edilmelidir.

Taş yüzeylerin temizliğinde; öncelikle yüzeydeki kirliliğin türü, miktarı, yoğunluğu

ve niteliği belirlenmelidir. Ardından kirlilik miktarına ve niteliğine göre uygun temizlik

yöntemi seçilir. Seçilen yöntemler haritalama (mapping) yöntemiyle yapıya ait krokiler

üzerinde gösterilmelidir. Özellikle cephelerde yapılan ve kullanılacak yöntemi ayrıntılı

olarak ifade eden görünüş krokileri uygulamada yol göstericidir.

Temizlik tekniğini analitik rölövede gösterilmesi;

Temizlik uygulaması yapılacak olan tarihi yapının cephe krokileri çizilir.

Krokisi çizilen cephelerde görülen kirlilikler tespit edilir.

Kirlilik türleri için lejant hazırlanır. (Bknz. Taş Bozulmalarını Teşhis Etme Modülü)

Lejanta bağlı olarak taş yüzeyde görülen kirlilikler kroki üzerinde işaretlenir.

Temizlik uygulaması için müdahale krokisi hazırlanır.

Taş yüzeyde kullanılacak temizlik yöntemleri kirliliğin miktarına ve niteliğine bağlı

olarak belirlenir.

Temizlik yöntemleri lejant ile ya da uygulama notu olarak kroki üzerine işlenir.

Küfeki taşı silmelerde kontrollü kumlama

yöntemiyle temizlik yapılacaktır.

Mermer plastır yüzeylerinde sulu temizlik

yapılacaktır.

Mermer çeşme aynasında AB 57 temizleyici

jel ile temizlik yapılacaktır.

Resim 1. 15: Çizim üzerinde ifade edilen uygulama notu örneği

8

Resim 1. 16: Çizim üzerinde uygulama notu örneği

9

Resim 1. 17: Temizlik müdahalelerinin lejantta farklı renklerle gösterimi

Resim 1. 18: Temizlik müdahalelerinin lejantta farklı renklerle gösterimi

10

Resim 1. 19: Temizlik müdahalelerinin lejantta farklı tarama şekilleri ile gösterimi

Resim 1. 20: Temizlik müdahalelerinin lejantta farklı tarama şekilleri ile gösterimi

11

Öğretmeniniz tarafından belirlenecek olan bir eski eserde; analitik rölöve üzerinde taş

temizliği gerektiren yüzeyleri işaretleyiniz.

İşlem Basamakları Öneriler (İşlemin Yapılmasına İlişkin

Öneriler)

Tarihi yapının öğretmeniniz tarafından

belirlenen cephesinin krokisini çiziniz.

Krokisini çizdiğiniz cephede gördüğünüz

kirlilikleri tespit ediniz.

Kirlilik türleri için lejant hazırlayınız.

Lejanta bağlı olarak taş yüzeyde görülen

kirlilikleri kroki üzerinde işaretleyiniz.

Temizlik uygulaması için müdahale krokisi

hazırlayınız.

Taş yüzeyde kullanılacak temizlik

yöntemlerini belirleyiniz.

Temizlik yöntemlerini lejant ile ya da

uygulama notu olarak kroki üzerine

işleyiniz.

Şantiyedeki güvenlik kurallarına uyunuz.

Temiz, düzenli ve dikkatli çalışınız.

Zamanı ve malzemeyi iyi kullanınız.

Taşın cinsi ile kirliliğin miktarını ve tipini

doğru olarak tanımlayınız.


12

KONTROL LİSTESİ

Bu faaliyet kapsamında aşağıda listelenen davranışlardan kazandığınız becerileri

Evet, kazanamadığınız becerileri Hayır kutucuğuna (X) işareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1 Tarihi yapının öğretmeniniz tarafından belirlenen cephesinin krokisini çizdiniz mi?

2 Krokisini çizdiğiniz cephede gördüğünüz kirlilikleri tespit ettiniz mi?

3 Kirlilik türleri için lejant hazırladınız mı?

4 Lejanta bağlı olarak taş yüzeyde görülen kirlilikleri kroki üzerinde işaretlediniz mi?

5 Temizlik uygulaması için müdahale krokisi hazırladınız mı?

6 Taş yüzeyde kullanılacak temizlik yöntemlerini belirlediniz mi?

7 Temizlik yöntemlerini lejant ile ya da uygulama notu olarak kroki üzerine işlediniz

mi?

DEĞERLENDİRME

Değerlendirme sonunda “Hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden geçiriniz.

Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Bütün cevaplarınız

“Evet” ise “Ölçme ve Değerlendirme”ye geçiniz.

13

Aşağıdaki cümlelerin sonunda boş bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen bilgiler doğru

ise D, yanlış ise Y yazınız.

1. (…..) Atomize su ile temizlik özellikle soğuk hava şartlarında (+15ºC altında)

uygulanmalıdır.

2. (…..) Atomize su yüzeye dik açılı olarak uygulanmalıdır.

3. (…..) Kimyasal temizliğin; kimyasal maddelerin yıkanarak uzaklaştırmanın çok güç

olduğu gözenekli taşlarda uygulamak sakıncalıdır.

4. (…..) Mekanik raspa uygulaması diğer raspalara göre kısa süreli bir uygulama olup;

malzeme maliyeti ve işçilik maliyeti azdır.

5. (…..) Temizleyici killer; tuz, yağ, mum vb. sorunları olan yüzeylerin temizlenmesinde

oldukça etkilidir.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarı ile karşılaştırınız. Doğru cevap sayısını belirleyerek kendinizi

değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız sorularla

ilgili konuları ilgili faaliyete dönerek tekrar inceleyiniz.

ÖĞRENME FAALİYETİ–2


14

Bu modül ile taş koruma ve restorasyon uygulamaları kapsamında; gerekli ortam

sağlandığında farklı yöntemlerle taş temizliği yapabileceksiniz.

Tarihi eser restorasyonu yapılan bir şantiyeyi ziyaret ederek kullandıkları taş

temizlik yöntemleri hakkında bilgi alınız.

Temizlik uygulamasında kullanılan malzeme, araç ve gereçleri maddeler halinde

yazınız.

2. TAŞ TEMİZLİĞİ YAPMAK

2.1. Hazırlık

Yapılacak olan tüm Restorasyon uygulamaları öncesinde çalışma tulumları giyilir. Temizlik

uygulaması süresince mutlaka eldiven, koruyucu iş gözlüğü ve maskesi ile baret

kullanılmalıdır (Resim 2.1).

Resim 2. 1: Uygulama öncesi hazırlık; çalışma tulumu, eldiven, koruyucu iş gözlüğü ve

baret

2.2. Temizlik Teknik ve Yöntemini Belirlemek

Temizlik uygulaması yapılacak olan taşın cinsi, fiziksel ve kimyasal özellikleri belirlenir.

Taş üzerindeki kirliliğin cinsi ve miktarı belirlenir. Analitik rölöve üzerinde lejant ile ya da

bilgi notu şeklinde belirlenmiş olan temizlik tekniğine göre uygulamaya başlanır. Yapıya ait

restorasyon - koruma projesi hazırlanmamışsa alanda temizlik uygulamasının yöntemi

AMAÇ

ARAŞTIRMA

15

belirlenebilir. Taş yüzey üzerinde farklı teknikler kısmi olarak denenir. En etkili sonucu

veren yöntem seçilerek uygulamaya başlanır.

2.2.1 Atomize Su Püskürtme Yolu ile Temizlik Yapmak

Kirliliğin bulunduğu taş yüzeye atomize (zerrecikler halinde) olarak su püskürtülür.

Suyun yüzeye direkt uygulanmasından kaçınılmalı, su yüzeye açılı olarak

püskürtülmelidir.

Uygulama sırasında taş yüzeyin aşırı su emmesi engellenmeli, yapılan çalışma

düzenli kontrol edilmelidir.

2.2.2. Kimyasal Temizlik Yapmak

2.2.2.1. Temizleyici Jel ile temizlik;

Kullanılacak olan temizlik jeli (AB 57, Amonyum bikarbonat vb.) uygulama

yapılacak yüzey alanına yetecek miktarda hazırlanır.

Hazırlanan jel kıvamına göre yüzeye fırça ya da elle sürülerek uygulanır.

Kurumasını engellemek için uygulamanın üstü streç film ile hava almayacak

şekilde kapatılır. Uygulama çalışma öncesinde belirlenen süre boyunca bekletilir.

Streç film açılarak temizleyici jel yüzeyden alınır, hiçbir kalıntı kalmayacak

şekilde yüzey yıkanır. Gerekli görülmesi durumunda uygulama tekrar edilir.

2.2.2.2. Kağıt Hamuru ile temizlik uygulaması;

Uygulamada kullanılacak temizlik çözeltisi (Amonyum bikarbonat, AB57 vd.)

hazırlanır. (Resim2.2)

Resim 2. 2: Kimyasal temizlik çözeltinsin hazırlanması

Kirli taş yüzeyine kağıt hamuru uygulanır.

16

Resim 2. 3: ve Resim 2. 4: Çözeltinin yüzeye uygulanması

Hazırlanan çözelti fırçayla sürülerek kağıt hamuruna iyice emdirilir (Resim 2.3,

Resim 2.4).

Resim 2. 5: ve Resim 2. 6: Kimyasalın kapatılması

Kurumasını engellemek için uygulamanın üstü streç film ile hava almayacak

şekilde kapatılır (Resim 2.5, Resim 2.6).

Uygulama çalışma öncesinde belirlenen süre boyunca bekletilir.

Streç film açılarak hamur yüzeyden alınır, bol suyla yüzeyde kimyasal kalıntısı

kalmayacak şekilde yüzey yıkanır (Resim 2.7).

17

Resim 2. 7: Uygulamanın yüzeyden alınması

Gerekli görülmesi durumunda uygulama tekrar edilir.

2.2.3. Küçük el Aletleri ile Mekanik Temizlik Yapmak

Uygulamada kullanılacak olan küçük el aletleri (spatül, bisturi vb.) hazırlanır.

Taş yüzeyindeki kir tabakası (özellikle siyah kabuk oluşumları), niteliksiz harç ve

sıvalar küçük el aletleri kullanılarak hassas mekanik yöntemle temizlenir (Resim 2.8,

Resim2.9)

Resim 2. 8: ve Resim 2. 9: Bisturi ile mekanik temizlik uygulaması

18

Uygulama 1: Öğretmeniniz tarafından belirlenecek olan bir eski eserde atomize su

püskürtme yolu ile temizlik yapınız.


Öneriler)

Temizlik öncesi hazırlık yapınız.

Taş cinslerini belirleyiniz.

Kirlilik miktarını ve tipini belirleyiniz.

Kullanılacak araç – gereçleri hazırlayınız.

Yüzeye atomize su püskürtünüz.

Plastik Fırçalar ile yüzeyi fırçalayarak

kirleri çıkartınız.

Uygulama yapılacak olan tarihi eserin

rölöve – analitik rölöve, restitüsyon ve

restorasyon projelerinin hazırlanmış, ilgili

koruma kurulu tarafından onaylanmış

olmalıdır.

Restorasyon uygulaması öncesi gerekli

izinlerin alınmış olduğundan emin olunuz.

Uygulama başlamadan önce çalışma

tulumunuzu giyiniz.

Uygulama esnasında eldiven, gözlük vb.

ekipmanları kullanınız.


Uygulamada kullanılacak ekipmanların

temizlik ve bakımlarını yapınız.






19

Uygulama 2: Öğretmeniniz tarafından belirlenecek olan bir eski eserde kimyasal yöntemle

temizlik yapınız.


Öneriler)




Kullanılacak kimyasal karışımı

hazırlayınız.

Yüzeye kimyasal karışımı uygulayınız.

Kimyasal karışım uygulanmış yüzeyi hava

almayacak şekilde kapatınız.

Uygulama yapılan yüzeyi açarak kimyasalı

yüzeyden uzaklaştırınız.

Su ve fırça ile yüzeyi fırçalayınız.





olmalıdır.




tulumunuzu giyiniz.











20

Uygulama 3: Öğretmeniniz tarafından belirlenecek olan bir eski eserde küçük el aletleri ile

mekanik temizlik yapınız


Öneriler)




Kullanılacak araç – gereçleri hazırlayınız.

Bisturi vb. aletler ile küçük hamlelerle

yüzeydeki kirliliği kazıyınız.





olmalıdır.




tulumunuzu giyiniz.










Uygulama yaparken özgün taşa zarar

vermeyiniz.


21

Aşağıdaki cümlelerin sonunda boş bırakılan parantezlere, cümlelerde verilen bilgiler

doğru ise D, yanlış ise Y yazınız.

1. (…..) Uygulanacak olan temizlik yöntemi; taşın türüne ve mevcut durumuna,

çevresinde bulunan diğer yapı malzemelerinin durumuna, uzaklaştırılacak olan kirliliğin

türüne ve miktarına bağlı olarak seçilir.

2. (…..) Atomize su püskürtme yolu ile temizlikte taşın suyu iyice emmesi istenir.

3. (…..) Kimyasal temizlik esnasında taş yüzeye uygulanan temizleyici jelin hava alması

gerekir.

4. (…..) Taş yüzeyinin kimyasal temizlikte kullanılan temizleyici jelin uygulama

sonrasında arındırılması gerekir.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken tereddüt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri dönerek tekrarlayınız.

Cevaplarınızın tümü doğru “Modül Değerlendirme”ye geçiniz.


22

Aşağıdaki performans testi ile modülle kazandığınız yeterliği ölçebilirsiniz.

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1 Tarihi eser restorasyonu yapılan bir şantiyeyi ziyaret ederek

kullandıkları taş temizlik yöntemleri hakkında bilgi aldınız mı?

2 Temizlik uygulamasında kullanılan malzeme, araç ve gereçleri

belirlediniz mi?

3 Analitik rölöve krokisi çizdiniz mi?

4 Analitik rölöve krokisi üzerinde lejant ile temizlik müdahalelerini

gösterdiniz mi?

5 Atomize su püskürtme yolu ile temizlik yaptınız mı?

6 Kimyasal yöntemle temizlik yaptınız mı?

7 Küçük el aletleri ile mekanik temizlik yapınız mı?

DEĞERLENDİRME

Yaptığınız değerlendirme sonunda “hayır” şeklindeki cevaplarınızı bir daha gözden

geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanız öğrenme faaliyetini tekrar ediniz. Eksikliklerinizi

araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz.

MODÜL DEĞERLENDİRME

23

ÖĞRENME FAALİYETİ-1'İN CEVAP ANAHTARI

1. Y

2. Y

3. D

4. Y

5. D

ÖĞRENME FAALİYETİ-2'NİN CEVAP ANAHTARI

1. D

2. Y

3. Y

4. D

CEVAP ANAHTARLARI

24

AHUNBAY Zeynep, Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon, YEM Yayınları, İstanbul,

2007.

ASHURST John, DIMES Francis, Conservation of Building and Decorative Stone,

Volume 1 Butterworth-Heinemann.

ASHURST John, DIMES Francis, Conservation of Building and Decorative Stone,

Volume 2 Butterworth-Heinemann.

ERSEN Ahmet, GÜLEÇ Ahmet, ALKAN Nimet, KUDDE Esra, “Konservasyon

Raporu’nun Önemi, İçeriği ve Hazırlanma Adımları”, Restorasyon Konservasyon

Çalışmaları, Sayı 2, İBB KUDEB, İstanbul, s.3-16, 2009.

FEILDEN Bernard, Conservation of Historic Buildings, Elsevier, Oxford, 2003.

AKSOY Pınar, “Taş İşleme Sanatı”, Kâgir Yapılarda Koruma ve Onarım Semineri

Bildiri Kitabı, İBB KUDEB, İstanbul, 2009.

BRANDI Cesare, Theory of Restoration, Nardini Editore, Firenze, Italy, 2005.

HASOL Doğan, Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü, YEM Yayınları, İstanbul, 2005.

SÖZEN Metin, TANYELİ Uğur, Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, Remzi Kitabevi,

İstanbul, 1986.

TAYLA Hüsrev, Geleneksel Türk Mimarisinde Yapı Sistem ve Elemanları I ve II,

Türkiye Anıt Çevre T.Değ.Kor.Vakfı, İstanbul, 2007.

ULUENGİN Fatin, ULUENGİN Bülent, ULUENGİN Mehmet Bengü, Osmanlı Anıt

Mimarisinde Klasik Yapı Detayları, YEM Yayın, İstanbul, 2007.

KAYNAKÇA

İnŞaat teknolojİsİ taŞ yapilarda...

Documents