Νικηφόρος Βρεττάκος 100 Χρόνια από τη Γέννησή του

1912-1991Σύνδεσμος Φιλολόγων Δωδεκανήσου

2 Δεκεμβρίου 2012

ΑὐτοβιογραφίαΜεταφέρω ἀπὸ τόπο σὲ τόποτὴ λύπη μου, αὐτὸ τὸ καλύβιμὲ τὰ ἐλάχιστα πράγματα:

τὰ χαρτιά, τὶς μνῆμες, τὶς πέννες μου.Τὸ πιὸ μεγάλο μου ἀπ᾿ ὅλα

τὰ πράγματα, μὲςστὸν ἄδειο μου χῶρο,

εἶναι τὰ χέρια μου.

Αὐτοβιογραφία (ἀποσπάσματα)Μὴ μοῦ σκοτώσετε τὸ νερό.Μὴ μοῦ σκοτώσετε τὰ δέντρα.

Μὴ μοῦ ξεσκίστε αὐτὲς τὶς θεῖες σελίδες ποὺ τὶς γράψανετ᾿ ἀσύλληπτο φῶς κι ὁ ἀσύλληπτος χρόνοςκι ὅπου σταθῶ μὲ περιβάλλουν. Μὴ μοῦ σκοτώσετε τῆς γῆς τὸ ποίημα!......Ἐπιστρατέψετε τὴν αἰωνιότητα,ἀνάβοντας τὸ ἄστρο: «Ἀγάπη».Ἐπιστρατέψετε τὴν αἰωνιότητα, ἀνάβονταςψηλότερα ἀπ᾿ ὅλα, πάνω ἀπ᾿ τὸ ἕτοιμοβάραθρο, τὸ ἄστρο: «Ἀνθρώπινο μέτωπο!»......Σᾶς παρακαλοῦμε:Ἀφῆστε μας τὰ πράγματα. Μὴ μᾶς τὰ καῖτε.Ἀφῆστε τὰ ἔντομα νὰ βρίσκουνε τ᾿ ἄνθη τους.

Κάτω ἀπὸ σκιὲς καὶ φῶτα

Τὸν καιρὸ ποὺ γεννήθηκα-κεῖνα τὰ χρόνια, μοῦ ῾χε ὁ Θεὸς

φυλάξει τὰ δέντρα. Ἦταν ἀστέρια στὸν οὐρανό...Μπροστά μου ὁ Ταΰγετος στεκόταν ἀνέπαφος...

Ἦταν ὁ κόσμος τοῦτος τόσο ὄμορφος, ποὺ μπέρδευε εὔκολακανεὶς τὰ φαινόμενα...

Τὸν καιρὸ ποὺ γεννήθηκα-κεῖνα τὰ χρόνια,δὲν πλανιότανε οὔτε ὑποψία κακῆς φωτιᾶς στὸν ὁρίζοντα.

Δίχως πανίΔίχως πανί, δίχως κουπί, ἂν μᾶς σέρνει

ὁ γιαλός μας,δίχως ἄστρο ἂν μᾶς θέλει ἡ νύχτα,δίχως ἥλιο ἂν μᾶς καλεῖ ἡ ημέρα,

ποῦ εἶναι ο κόσμος;

• Η κάρτα που έστειλε ο Νικηφόρος Βρεττάκος στους φίλους του, την Πρωτοχρονιά του 1969, από την Ελβετία. Έγραφε: «Το άλλο του πόδι είναι ο σταυρός του Ιησού στον αιώνα μας». Νικηφόρος

«Δεν χρειάστηκε να περάσουν πολλές μέρεςγια να μου φανεί πως ο κόσμος χάθηκε.Η ζωή με σφυροκοπούσε,ένοιωθα σαν να ‘φυγααπό την πολιτεία και να ήρθα στην μοναξιά».

( Νικηφόρος Βρεττάκος – Εκλογή – Εκδόσεις Θεμέλιο – Αθήνα 1966 )

Ἡ Ἑλληνικὴ γλῶσσαὍταν κάποτε φύγω ἀπὸ τοῦτο τὸ φῶς

θὰ ἑλιχθῶ πρὸς τὰ πάνω ὅπως ἕναρυακάκι ποὺ μουρμουρίζει.Κι ἂν τυχὸν κάπου ἀνάμεσαστοὺς γαλάζιους διαδρόμους

συναντήσω ἀγγέλους, θὰ τοὺςμιλήσω ἑλληνικά, ἐπειδὴ

δὲν ξέρουνε γλῶσσες. Μιλᾶνεμεταξύ τους μὲ μουσική.

Μιὰ μυγδαλιὰ καὶ δίπλα της…

Μιὰ μυγδαλιὰ καὶ δίπλα της, ἐσύ. Μὰ πότε ἀνθίσατε; Στέκομαι στὸ παράθυρο καὶ σᾶς κοιτῶ καὶ κλαίω.Τόση χαρὰ δὲν τὴν μποροῦν τὰ μάτια.Δός μου, Θεέ μου, ὅλες τὶς στέρνες τ᾿ οὐρανοῦ νὰ στὶς γιομίσω.

Εἰρήνη εἶναι ὅταν...Εἰρήνη, λοιπόν,εἶναι ὅ,τι συνέλαβα μὲς ἀπ᾿ τὴν ἔκφρασηκαὶ μὲς ἀπ᾿ τὴν κίνηση τῆς ζωῆς. Καὶ Εἰρήνηεἶναι κάτι βαθύτερο ἀπ᾿ αὐτὸ ποὺ ἐννοοῦμεὅταν δὲν γίνεται κάποτε πόλεμος.Εἰρήνη εἶναι ὅταν τ᾿ ἀνθρώπου ἡ ψυχὴγίνεται ἔξω στὸ σύμπαν ἥλιος. Κι ὁ ἥλιοςψυχὴ μὲς στὸν ἄνθρωπο.(ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ ἔργο: Δυὸ ἄνθρωποι μιλοῦν γιὰ τὴν εἰρήνη τοῦ κόσμου)

Τὸ παιδὶ μὲ τὴ σάλπιγγαἊν μποροῦσες νὰ ἀκουστεῖς,θὰ σοῦ ἔδινα τὴν ψυχή μου

νὰ τὴν πᾶς ὡς τὴν ἄκρη τοῦ κόσμου.Νὰ τὴν κάνεις περιπατητικὸ ἀστέρι ἢ ξύλα

ἀναμμένα γιὰ τὰ Χριστούγεννα στὸ τζάκι τοῦ Νέγρου

ἢ τοῦ Ἕλληνα χωρικοῦ. Νὰ τὴν κάνεις ἀνθισμένη μηλιὰστὰ παράθυρα τῶν φυλακισμένων. Ἐγὼ

μπορεῖ νὰ μὴν ὑπάρχω ὡς αὔριο.Ἂν μποροῦσες νὰ ἀκουστεῖςθὰ σοῦ ἔδινα τὴν ψυχή μου

νὰ τὴν κάνεις τὶς νύχτεςὁρατὲς νότες, ἔγχρωμες,στὸν ἀέρα τοῦ κόσμου.

Νὰ τὴν κάνεις ἀγάπη.

Γαλήνη

Κρεμάστη ἀνάστροφα ἡ σελήνη πάνω στὸ χάος τὸ γαλανὸκι ὁ Θεὸς προσμένει τὸ Θεό του σὰν ἄνθρωπος στὸν οὐρανό.

Πλούμιτσα

Πρόσμενες νὰ μὲ δεῖς ὅπως τὸ δέντροποῦ κουνιέται ἀπὸ τ᾿ ἄνθη του!.. Ὅμως ὄχι!

Χρειάζεται πολὺς ἥλιος γιὰ ν᾿ ἀνθίσεις! 

Το όμορφο, δίπατο σπίτι, το οποίο ο Νικηφόρος Βρεττάκος ονειρευόταν να επιδιορθώσει από το 1972,

για να γίνει πνευματικό κέντρο για νέους διανοούμενους, ολοκληρώθηκε με σχεδόν 40 χρόνια καθυστέρηση.  

«Η στερνή μου αναχώρηση θα γίνει από τούτο εδώ το σημείο.Γι' αυτό δεν θα πρέπει ν' απομακρύνομαι.

Θα μου στείλει ο ΄Ηλιος ένα αμάξι χρυσό με ηνίοχα, ολόρθη, ντυμένη

στα ολόλευκα την αγάπη».

Ο Νικηφόρος Βρεττάκος με τον Μυριβήλη και τη γυναίκα του Γκόρκι [Максим Горький, Maksim Gorky]

Ο Νικηφόρος Βρεττάκος στο Αλβανικό Μέτωπο

(1940-1941)

Νικηφόρος Βρεττάκος και Άγγελος Σικελιανός

Μαζεύω τὰ πεσμένα στάχια

Μαζεύω τὰ πεσμένα στάχια νὰ σοῦ στείλω λίγο ψωμί,

μαζεύω μὲ τὸ σπασμένο χέρι μου ὅ,τι ἔμεινε ἀπ᾿ τὸν ἥλιονὰ σοῦ τὸ στείλω νὰ ντυθεῖς. Ἔμαθα πὼς κρυώνεις.Τὴν πράσινή σου φορεσιὰ νὰ τὴν φορέσεις τὴν Λαμπρή!Θὰ τρέξουν μ᾿ ἄνθη τὰ παιδιά.Θὰ βγοῦν τὰ περιστέρια,κ᾿ ἡ μάνα σου μὲ μιὰ ποδιά, πλατιά, γεμάτη ἀγάπη!Πάρε ὅποιο δρόμο, ὅποια κορφή, ρώτα ὅποιο δένδρο θέλειςΜ᾿ ἀκοῦς; Οἱ δρόμοι ὅλης της γῆς βγαίνουνε στὴν καρδιά μου!Μὴν ξεχαστεῖς κοιτάζοντας τὸ φῶς. Τ᾿ ἀκοῦς;... Νἀρθεῖς!

Επανάσταση

«Είμαι μια επανάσταση μέσα σε κάθε επανάσταση υπέρ των δικαίων που δεν προβλέπει τη σκέπη τους καμιά επανάσταση».

Νικηφόρος Βρεττάκος