müzik tarihi-ders notları_4

8/17/2019 müzik tarihi-ders notları_4

1/35

MÜZ!K TAR!H!

Temel Tanımlar:

Müzik : seslerle dü"ünme, sesler aracılı#ıyla ya"amı duyumsama ve geli"tirme yolunda insan

gerçe#inin bütün ili"kileri içinde ara"tırılması ve aktarılması sanatı.

Sanat Müzi ! i : Besteci denilen ki"ilerin yaratı" olu"umunun ko"ulladı#ı ve sınırladı#ı bir bilinçiçinde verdikleri yapıtların tümüne denir. Avrupa'da 10 yy'dan sonra yapılmaya ba"lanmı"tır.(mimaro#lu)

" lkel Müzik : Daha yüksek bir kültür evriminden uzak kalmı" olmaları yüzünden sanat müzi#igelene#i edinememi" toplum öbeklerinin uyguladı#ı müzik.

Kültür : Tarihi, toplumsal geli"me süreci içerisinde yaratılan tüm de#erler ve araçların tümü.Bir toplum veya halk toplulu#una özgü dü"ünce ve sanat eserlerinin tümü.

Muhakeme, zevk ve ele"tirme yeteneklerinin ö#renim ve ya"antılar yoluyla geli"tirilmi" olan biçimi.

Müzik nasıl ba"ladı? Sachs'a göre müzik "arkı söyleyerek ba"lamı"tır. !lk ça# "arkıcısı iki de#i"ikyönteme ba"vurdu:1- Sözün do#urdu#u basit, bitevi "arkı söyleme biçimi olan logojenik- müzik 2- Sözlere çok az ba"lı, ta"kın, gücün, kızgınlı#ın bo" bırakılması ile ortaya çıkan patojenik müzik.

!kisinin birle"imi ise melojenik müziktir.

Çin Müzi!i

4000 yıllık bir geçmi"e sahiptir. Saray ve tapınaklarda kurumla"mı" bir gelenektir. Çinliler müzi#inyer ve gök arasındaki uyumu yansıtması gerekti#ine inanırlar. Müzi#in amacı halkı e#itmek ve iyiduygular a"ılamaktır.

Çin müzi#inin ilk teorisyeni olarak kabul edilen Lyng Lun, MÖ 2500'lü yıllarda Çin müzi#inin 5notasını düzenleyerek pentatonik -5sesli- bir düzen kurdu. Bu dizideki notaların adları sosyalsınıflar ve devlet i"leri vb gibi konularla ilgiliydi. (Kong, Çang, Kyo...) Pentatonik diziye Japonya,

Amerika, Grönland, ve dünyanın birçok bölgesinde rastlanır.MÖ 551-478 yılları arasında ya"amı" ünlü Çin bilgini Kung Fu Tseu (Konfiçyüs) müzi#e e#itim veahlak aracı olarak büyük önem vermi"tir. Eski ezgileri saptayıp birle"tirmi", yenilerini bestelemi"tir.!zleyen yıllarda müzik o kadar yaygınla"mı" ve halk arasında belirleyici olmu"tur ki MÖ 246'da!mparator Si Huang müzi#i yasaklamı"tır. Han hanedanı döneminde müzik yine geli"mi"tir. (MÖ206-MS 220) 10 ve 13. YY'lar arasında klasik dönemine ula"mı"tır. Bu dönemde tapınak ve saraykorolarına 300 çalgıcı e"lik eder. Tek sesli bir müzik söz konusu. Paralel 4 ve 5lilerle organumbenzeri bir çokseslili#in oldu#u da biliniyor.


2/35

Huang Çong (sarı çan - FA) sesinden ba"layan Liu denilen ( yasa demek) pentatonik sistemlebiçimlenen Çin gamı günümüzün kromatik dizisine benzeyen 12 Liu'ya dayanır. Çin müzi#indesesler ba#ımsız olarak duyulur. Belli görevleri yoktur ( yönleri, zorunlu ba#lantılar vs yoktur).

Çin çalgıları yapıldıkları malzemeye göre 8 grupta toplanır: Metal (çan, gong , 8-10 parçadan

olu"an kariyon), ta" (Sadece Konfiçyüs tapına#ında vardırlar. Te K'ing ), ipek telli (Kin- bir çe"itlavta-gitar), deri (davullar), su kaba#ı (saray orkestralarında kullanılan 17 borulu a#ız orgu Sheng ),toprak (Hiuan: pi"mi" topraktan yapılan küreli bir düdük), bambu kamı"ı (Ti denilen çapraz flütler),tahta (Konfiçyüs tapına#ında çalınan Çu ve Yu-kaplan biçiminde srtı tırtıllı, sürterek çalınır.)

Çin müzi#i Mısır müzi#ini etkilemi", o da Avrupa ve Ortado#u'yu etkilemi"tir. Bu anlamdaönemlidir. Bir görü"e göre Yunan filozofu Platon, Konfiçyüs'ün etkisindedir. Çin tiyatrosundamüzi#in ayrı bir önemi vardır. Sahnedeki olay evreleri arasında ba# görevi görür.

Japon Müzi!i

Japonya MS 300'lü yıllarda Kore'yi i"gal etti#i zaman Çin müzi#inden etkilendi ve bu sanatıbenimsedi. Japon çalgıları Çin çalgılarıyla büyük benzerlik gösterir. Su kaba#ından yapılan 17borulu Sho, bambudan yapılmı" çapraz flüt, büyük ve küçük davullar vs.. Koto adlı 13 telli çalgı kinadlı çin çalgısından kopyadır.

Japonlar 12 notalık diziyi ve pentatonik diziyi benimseyip kullanmı"lardır. Japonya'da gelenekselmüzik 3 grupta toplanabilir:1- Gagaku: Telli, üfleme ve gong gibi çalgıların kullanıldı#ı tapınak müzi#i, kutsal bir etkisi yok.2- Kagura: Yalnız sesle yapılan kutsal müzik. Süslemeli bir müziktir.3- Nogaku – kısaca NO : Din dı"ı oyun müzi#idir. De#i"ken, gergin karakterli ve a"ırı ifadecidir.Dar ses aralıkları içinde ve bir orkestra e"li#inde söylenir. Papon NO tiyatrosu. Yukarıdaki ikitürden de izler ta"ır. Avrupa'nın ortaça# kutsal oyunlarını hatırlatır; arya ve reçitativo benzeri sözve "arkı biçimleri vardır.

Hint Müzi!i

Hindistan'da da müzi#in 4000 yıllık bir geçmi"i vardır. Hint toplumunun temel bilgileri kültür, bilgianlamına gelen 'Veda' adlı kutsal kitaplarda toplanmı"tır. Müzik bilgilerini içeren kitaba iseSamaveda denir. Yani "arkı bilgisi. Bu bir çe"it teori kitabıdır. Bu kitaba göre müzik, tanrı Brahma

ve tanrıça Sarasvati'nin bulu"udur. O#ul Naredda ise Hintlilerin en eski çalgısı olan Vina'yıyapmı"tır. Hintliler için müzik din ile e"de#erdi. Tanrılar dönemi müzi#i hakkında bir bilgiye sahipde#iliz. Seylan adasından gelen ve 7000 yıl öncesine dayanan Ravanastron adlı çalgıyı efsanekral Ravana'nın icat etti#ine inanılır. E#ri bir ar "eyle çalınan bu çalgı tüm yaylıların atası sayılır.

Hint müzi#inde Raga adı verilen ses dizileri üzerine do#açlama yapılırdı. 132 raga vardır.Uygulamada 30 kadar raga kullanılır. 6 raga birinci derecede önemli, di#erleri ikincil ragalar.Raga renk, espri demek. Her raga farklı bir ortamı ve duyguyu anlatır. Mevsimler veya günün ayrısaatleri için farklı ragalar çalınır. Tanrı için ba"ka, e#lence için ba"ka ragalar var. Seslerbirbirinden ba#ımsız de#il; her dizide ana nota (vadi), ikincil nota (samavadi), kakı"an-disonans


3/35

(vivadi) nota var. diziler ini" ve çıkı"larda de#i"ikli#e u#ramaz.

Tala adı verilen ritim kalıpları do#açlama yapmak için kullanılır. Teorik olarak 108 tala üretilmi".Bunların pek azı uygulamada kullanılıyor. Yava", orta ve hızlı vuru"lardan olu"an ritmik kalıplarsöz konusu. 3+2+2, 7 zamanlı tala gibi..

Hint gamında oktav 22'ye bölünmü"tür. Böylece elde edilen komalara Sruti denir. Hint gamıSanskrit alfabesine göre yazılır: (Sa – Ri – Ga – Ma – Pa – Da – Ni – Sa)

Hint çalgılarının sö#u eski Asya çalgılarıdır. En önemlisi Vina'dır. !ki kaba#ı birle"tiren sap üzerinegerili 7 telli bu çalgı mızrapla çalınır. $ikara, bir çe"it Hint Tampurasıdır. Sitar , Avrupa gitarınıandırır; 7 tellidir. 13-17 perdesi var. Hint Rübabı yaylılara benzer ama mızrapla çalınır. Askeriborular, büyük boru Ramsinga, büyük ve küçük davullar, nakkare (nagar). Darbukalar, gong, zillervs..

Mısır Müzi!i

Eski Mısır'da ya"amın tüm evreleri anıt ve mezarlara, yazı, resim ve kabartmalar halindeyazılmı"lardır. Ancak müzik teorisiyle ilgili bir kayıt bulunamamı"tır. Mısır müzi#i MÖ 4000'lerekadar dayanmaktadır. MÖ 1600 yıllarında Çin etkileri olu"mu"; bu çalgılara yansımı"tır. EskiMısır'da dini ve dindı"ı müzik var. Arp, lir, flüt ve vurmalılardan olu"an orkestralar vardı. Büyükkorolar vs gibi büyük boyutlulu#u seviyorlardı. Kazılarda bulunan az sayıdaki çalgıdan anla"ıldı#ıüzere Eski Mısır'da gam tam ve yarım seslerden olu"uyordu. Mısır müzi#i !brani, Grek ve Hristiyanmüzi#ini# etkilemi"tir.

En yaygın telli çalgı arp. Arp, mısır kökenli bir çalgıdır. Büyük arpler yere, orta boylar dize,küçükler omuza konulup çalınırdı. Tel sayısı 4-7 arasında de#i"irdi. Ney, çifte flüt, orduda datrompet kullanılırdı. Bugünkü orgun atası olan su orgu da mısır kökenlidir. Enlemesine asılandavul, def vs di#er çalgılardır. Krotal, fildi"i veya ah"aptan yapılan iki çubuktur.

7 sesli gam kullanıldı#ı, koroların ünison söyledi#i, arplerin 4, 5 veya oktav aralıkla e"lik etti#idü"ünülür.

Grek Müzi!i

Antik Yunan müzi#i hakkında bilgilerimiz bu sanatı tam olarak anlayabilecek kadar yeterli de#ildir.Mimari, heykel, "iir, tiyatro sanatlarına baktı#ımız zaman hayran olunacak bir sanat ya"amlarıoldu#unu görürüz. Müzi#in de bu boyutlarda oldu#u dü"ünülür ama fazla kanıt bulunamamı"tır.MÖ 9. Yy'da ortaya çokmı" büyük destanlar "lyada ve Odisseia büyük ozan Homeros tarafındanyaratılmı"tır. Burada müzik ile ilgili ilk kanıtlar mevcut. Yarı konu"ma yarı "arkı söyleme biçimiolan reçitatif biçiminde bu destanların söylendi#i kabul edilir. Bunu bir veya birkaç çalgı e"likler.


4/35

Eski Yunan'da müzik, bütün erdemlerin kayna#ı sayılırdı. Yunan dü"ünürleri müzi#in ahlaküzerindeki etkilerini açıklamı"lardır. Ki"iyi olumlu ve olumsuz etkileyen müziklerdenbahsetmi"lerdir. Müzik devletin görevleri arasındaydı. !yi besteler kutsal sayılırdı. Bu "arkılaranomos adı verilir ve hiç bir de#i"iklik yapılmazdı. Dinsel ve askeri törenler, ölüm, dü#ün, hasat gibiolaylarda müzik kullanımı önemliydi. Edebiyat tarihi ve müzik tarihi birbiriyle ili"kilidir. Olimpiyat

oyunlarında müzi#e yer verilir.

MÖ 6-4. Yy'lar arası Atina kültür merkezi durumundaydı. Sophokles, Euripides, Aristofanes gibifilozofların eserleri müzikle çerçevelenip çalgıcılar tarafından e"liklenmi"tir. Panteon'un ete#indein"a edilmi" 3000 ki"ilik Akropol anfisinde günlük temsiller yapılırdı. Müzik ile tiyatro iç içegeçmi"ti. Festivaller çok önemliydi. MÖ 776'dan itibaren Olimpiyadlar her 4 yılda birdüzenlenmekteydi.

MÖ 535 yılında ba"ladı#ı bilinen Yunan tiyatrosunda koro anlatıcı rolündeydi. Eser aralarında"arkılar söylenirdi.

Ba"lıca Yunan müzik kuramını MÖ 5. Yy'da ya"amı" Pisagor 'a dayandırabiliriz. Pisagor Mısır'dayeti"mi" bir bilgin. Esasen matematikçidir. Ses titre"imlerinin sayısı, ses aralıkları vs gibikonularda açıklamalar yapmı"tır. Eski yunanda hem alfabetik hem nömatik müzik yazısı kullanıldı.Müzi#in çalgı veya ses için olu"una ba#lı olarak yazı de#i"iyordu. Grekler aralarında ilgi olmayan 8gam kullandılar. Platon bunları ayrıntılı olarak açıklamı"tır. Duygululuk, sava" ruhu, dinginlik vsgibi de#i"ik ortamlarda de#i"ik gamlar çalınırdı.

Yunan makamları 4 tetrakord'tan olu"an 15 notalık bir diziye dayalıdır. Bu makamların tümüinicidir. Bu dizilere Grek ülkelerinin isimleri verilmi"tir: Dorya, Lidya, Frigya.. böylece Hristiyanlı#akadar ula"an bu diziler kilise makamlarına dönü"mü", daha sonra da majör ve minör dizilerinkökenini olu"turmu"tur.

Yunan çalgıları arasında Cythare(kitara) – bir çe"it lir- yumu"ak sesli, sanat tanrısı Apollon'unsimgesiydi. Aulos - Asya kökenli bir çe"it obua- sivri, sinirli bir sese sahip. $arap tanrısı Dionisostapına#ındaki törenlerde çalınırlardı. Ezgilerin sadece insanları de#il hayvanları da etkiledi#ineinanılırdı. Aulos daha çok dramada, kitara ise tapınak müzi#inde kullanılırdı.

Roma Müzi!i

Yunan uygarlı#ının dü"ü"ü Roma'nın dünyada yeni bir güç haline gelmesini hazırladı. Roma

!mparatorlu#u Helen (Yunan-Grek) !mparatorlu#u'nu yendi ve yenilenin kültürünü benimsedi.Yunan kültürü önce Roma'yı, sonra Orta Avrupayı etkiledi. .Roma kültürünün materyalistolmasından dolayı Yunan sanatının burada yozla"tı#ı öne sürülmektedir. Romalılar Grek ve Mısırçalgılarını benimsediler, kendilerine özgü bir çalgı yaratmadılar. Tibia -kır flütü, kaval – favoriçalgılarıdır. Org önemliydi. Trombonun atası olan Buccina gibi çalgılar mevcuttu. Zafer kutlamakiçin yapılan tapınak törenlerinde, örne#in Mars tapına#ında söylenen ilahilere kalkanları birbirinevurararak e"lik ederlerdi.

Bizans Müzi!i (Do#u Roma !mparatorlu#u)


5/35

Grek dizileri batıya Bizans'ın kilise müzi#i aracılı#ıyla ula"mı"tır. Bizans müzi#inin do#rudando#ruya Antik Yunan müzi#inin devamı oldu#u kanısı do#ru bulunmamaktadır. Bizans kilise müzi#iAntik Yunan gelene#ini yıkmı" oldu#undan dolayı bu müzi#in nitelikleri üzerine kesin bilgiler yoktur.Bizans müzi#i ba"langıcında Yahudi müzi#inin etkisi altında geli"en yeni bir gelene#in örne#iydi.

Tek sesli, kesin ölçüler olmayan, özgür ritimli bir müzikti. 12. ve 13. Yy'dan kalma el yazıları Bizansmüzi#i hakkında bilgilenmemizi sa#lar. Bunlar klasik Bizans müzik gelene#inin örnekleridir. 13.Yy'dan ba"layarak kilise müzi#inde çok notalı ve süslü geçitlerin kullanılmasıyla çözülmeyeba"lamı", 18. Yy'da Türk ve Arap müziklerinin etkisinde kalmı" bu müzik farklıla"mı"tır.

Yahudi Müzi!i (!branilerin müzi#i)

Bu müzi#e ili"kin bilgiler din kitaplarından elde edilmi"tir. Yahudilerin tapınak müzi#i Levit denilenrahip müzisyenlerin hakimiyetindeydi. Süleyman peygamber ça#ında tapınak törenlerinde Hasasradenilen trompet, Magrefa denilen org, Zilçal denilen zil ba"lıca çalgılarıydı. En önemli çalgıları#ofar adı verilen koç boynuzudur. Halil denilen bir tür zurna da önemi bir çalgı. Santur'a

benzeyen Pesanterin di#er bir çalgı.

$arkılar antifonal tarzda söylenirdi: Rahip söyler; halk tekrarlar. Ya da iki grup halinde biri söylerdi#eri tekrarlar. Bu Hristiyanları da etkilemi"tir. !lk hristiyanların ilahi müzikleri Havari Pierre'in 1.Yy'da Antakya'dan getirdi#i Yahudi ilahileridir.

Çokseslili!in Geli$imi

Ortaça#-Romanesk- Gotik – Rönesans

Ön Ortaça! : "sa'dan MS 1000 Yılına kadar

!lk Hristiyanlar Roma Arenalarındaki ölümlerin, puta tapma törenlerinin, çılgın e#lencelerin müzi#iolarak kabul ettikleri o günün müzi#inden uzakla"mı"lardır. MS. 54 yılında Antakya'dan Roma'yagiden Aziz Piyer, oradakilere saflı#ın, alçakgönüllülü#ün ifadesi olan ilahiler ö#retmi"tir. Müzikdo#udan gelmi"tir. Bu müziklere yani, kutsal kitabın sözleri üzerine yapılan ilahilere Psalmodie denmekte ve Hristiyan müzi#inin ba"langıcını Antakya'dan gelen 1400 ilahi olu"turmaktadır.

MS 323'te !mparator 1. Konstantin Hristiyanlı#ı Roma'nın resmi dini olarak tanımı"tır. Do#u Roma;Bizans olu"mu", ba"kenti Konstantinople (!stanbul) olmu"tur.

!lk Hristiyanların reddetmesine kar "ın zamanla halk müzi#i kiliseye sızmı"tır. Milano PsikoposuAmbrosius (340-397)'un bestelemi" oldu#u dini tören müzikleri o dönemin halk müzikleriniiçermi"tir. Bu durum giderek kilise için kaygı verici olunca bu defa Papa Gregorius (540-604)Hristiyan törenlerini belli bir kalıba sokmak için tören müzi#indeki yabancı ö#eleri ayıklamı",müzi#in de#i"tirilmemesi için o dönemki nota yazıları olan nöma'lardan yararlanmı"tır. Bu ilahilereGregorian Chants (Gregor $arkıları) denmi", -ya da Plain Chants (Saf $arkılar)- bu müzikgünümüze kadar gelmi"tir. Gregor, Schola Cantorum denilen okulları Roma'da ve di#er "ehirlerdegeli"tirmi"tir. Manastırlar müzi#in ö#retildi#i yerler olmu"tur.

476'da Roma !mparatorlu#u yıkılınca 10 asır boyunca etkisini gösterecek olan Orta Ça# ba"lamı"


6/35

oldu. Fanatizm ve "iddet dolu bu karanlık ça# yine de Avrupa'da insanlı#ın geli"mesine engelolamamı", Rönesans'ı do#urmu"tur.

Kilise, ayinlerde çalgı çalınmasını ve 650 yılında da kadınların "arkı söylemesini yasaklamı"tır.$iddetli tartı"malardan sonra 7. Yy'da org kiliseye kabul edilmi"tir. Müzik, din adamları ve

misyonerlerin elinde güçlü bir araç olmu"tur. Latince bilmeyenler, eski inançlarından vazgeçmeyenler üzerinde sihirli bir etkisi olmu" ve Hristiyanlı#a katılmı"lardır.

Kilise sanatın evrimiyle ilgili kaygılardan çok dinsel kaygılarla tören müzi#ini düzenlemek adınamüziksel giri"imlerde bulunmu"tur. !leriki zamanlarda bireysel yaratı"a ortam hazırlamı"tır.Hristiyanlı#ın bu ilk 10 yüzyılı karanlık ça#lar olarak adlandırılmı"tır. Bu durum müzik sanatı için degeçerlidir.

Nota Yazımı:

Ortaça#'da uzun süre notalar harflerle adlandırılmı"tır. Bir filozof ve devlet adamı olan Boethius

(480-524) Grek kaynaklarına dayanan "De Institutione Musica" adlı kitabı yazmı"tır. Dizideki herbir sesi bir harf ile adlandırmayı ilk ortaya atan odur. Bugün !ngilizce ve Almanca konu"anülkelerde la, si, do yerine A,B,C denilmesinin nedeni budur. Bu teknik, ezgilerin gerçekçi birbiçimde saklanması için yeterli bulunmadı ve eskiden beri kullanılan, Yunanca'da 'i"aret' anlamınagelen neuma'lardan yararlanıldı. Bunlar ezginin ini" çıkı"larını yakla"ık olarak belirtebileni"aretlerdi. Ancak ezgiyi bilen birinin anılarını tazelemeye yarıyorlardı. Müzik kaydetmenin dahasa#lamla"ması için ba"langıç noktasına bir çizgi konuldu. Böylece tek çizgili dizek-porte ortayaçıktı. Daha sonra 2.3.4. çizgi eklendi ve bunlar farklı renklerle boyandı. Do sarı, fa kırmızı vs. 10Yy'da insan gırtla#ının çıkarabilece#i en kalın sese A denildi sonra BCDEFG. Sonra daha kalına Geklendi, ona Gama denildi. Gam sözü buradan gelmektedir. !lk oktavı izleyen sesler küçükharflerle, üçüncü oktav ise aa, bb, cc,, gibi harflerle belirtildi. Bu yazıya GREGOR müzik yazısı dendi.

Romanesk Dönem: 1000-1150

Günümüz nota yazısıyla ilgili en önemli isim Guido D'AREZZO'dur (995-1050) müzik teori veprati#iyle u#ra"an papazların belki de en ünlüsüdür. Papanın emriyle müzik yazısıyla ilgilibulu"larını kilise müzi#ine uygulamı"tır. Hucbold'un Organum'da paralellik kuramına kar "ı çıkmasıve cümle kadansları için yeni kurallar koymasıyla tanınır. Bugün kullandı#ımız solmizasyon

denilen bulu" ona aittir. Guido St. Jean Baptist için yazılmı" bir ilahinin sözlerinden yararlanaraksolfeji yaratmı"tır. Her dizenin ilk hecesini kullanarak :

ut queant laxis resonore fibris mira gestorum famuli tuorum solve pollutilabii reatumsancte ionnes


7/35

ut hecesi "arkı söyleme tekni#ine uymadı#ı için do olarak de#i"tirilmi"tir. Günümüzdeki sol, fa vedo anahtarları da G C ve F harflerinden türetilmi"tir. Notaların süre de#erlerinin ortaya çıktı#ı yıllarise 1100 civarıdır: Garlandialı Johannes ve Parisli Franco ve Cologne'li Franco nota de#erlerininolu"umunda önemli rol oynamı"lardır.

Hristiyan müzi!inde biçim:

Missa'lar ve Office'ler.

Office'ler günlük tapınmalardır ve günde 8 kere yapılırlar. 3 de#i"ik müzik biçimi söylenir:psalmodiya, magnificat ve ilahiler.

Missa (Mes, Mass-Katolik kilisesinde en önemli tören müzi#i) 9. Yy'daki düzeni :

1- Antienne – Antifoni tarzında koroya kar "ı koro olarak söylenir.

2- Litanie (isaya yakarı"- ) ve Hymne'ler (sözleri kutsal kitaba dayalı olmayan "ükür duaları)

3- Graduel – yani responsorium-cevaplı "arkı. rahip tarafından söylenen "arkıya koro cevap verir

4- Alleluia – !branice'de tanrıya "ükrediniz demek. Dinamik ve gösteri"li bir parça.

5- Offertorium: "araplı ekmek töreninden sonraiki koro nöbetle"e söyler.

6- Communion: Antifonik, takdis töreninden sonra söylenir.

Bu törenin çe"itli fazları arasında sırasıyla

1- kirie eleison 2- gloria in excelsis Deo3- Credo4- Sanctus5- Agnus Dei adı verilen ortak "arkılar söylenir.

!ki "ekil Missa var: 1- Monodique yani tek sesli; gregor "arkılarından olu"ur.2- Polifonik: çokseslili#in geli"meye ba"ladı#ı yıllardan itibaren olu"mu"tur.

Örnek: Guilliaume de Machaut, Notre Dame Missa'sı, Ars Nova dönemi.

Gotik Ça# 1150 ön- 1300orta-1400son

10 Yy sonlarına do#ru Avrupa hemen her yönden istila tehdidi altındadır: Güneyde !slam,Kuzeyde Norman, Do#uda Hun, Tatar, Slav.. Bu durum korunmayı gerektiren bir yönetim biçimido#urmu"tur. Feodalite rejimi ve $övalyelik kavramı böylece do#mu"tur. Müzikte de köklü birde#i"im ba"lamı"tır.


8/35

Önceleri $övalyeler sadece sava"çı özellikleri olan soylulardı. Haçlı seferleri onların uzak ülkelerive kültürleri tanımalarına yol açtı. Bunların varlı#ı din adamlarının halk üzerindeki etkisini azalttı.Ve böylece o zamana kadar etkin olan kilise müzi#ine hiç benzemeyen bir müzik olu"tu. Sava"takurulan dostluklar, ya"amın de#eri, sevgi gibi temalar müzi#e girdi. Bunlar önce soyluların, sonra

halkın ya"amına ta"ındı.

Ya"am akarsu ve yol kenarlarında in"a edilen ve çevresinde ya"ayanlara bekçilik eden $atoçevrelerinde devam ediyordu. Bu "atolara yolu dü"en gezgin "övalyeler onuruna yemekler verilir,küçük arp ya da gigua'sını yanında ta"ıyan "övalye yarı konu"ma yarı "arkı tarzındakimüzi#inisöyler, "atonun kızı "arkının sonunda ona bir çiçek verirdi. Gezgin "arkıcıların bu"arkılarına pek çok kültürün izleri karı"mı"tır. Bu gezgin "arkıcılara 'bulu"çu' anlamına gelenTroubadour dendi. !lk defa orta Fransa'da rastlanan troubadourlar arasında prens ve "övalyeleroldu#u gibi saz "airleri de vardı. Fransa'da Minstrel, Almanya'da bunlara Minnesinger (minnesevgi demek), !ngilterede Harper vs gibi isimlerle hitap edildi.

Troubadourlar 12. ve 13. Yy'da sanatlarını geli"tirdiler. Fransada Kelt ozanları olan Barde'ler!rlanda, !skandinavya ve Galler'i gezdiler, canlı tarih gibiydiler, görüp ya"adıkları her "eyi müzikleanlatıyorlardı. Arp icracılı#ı geli"ti. Bardeler bazı kurallar koydular ve kendilerine Docteur esMusique ünvanı verdiler. Üç yılda bir toplanıp ustalı#ı ve çıraklı#ı belirlediler. Tüm Avrupayayayılan Troubadourlar eski efsaneleri de konu yaptılar; Nibelungen, Edda, Cid vs.. bunlar 19. yybestecilerine de ilham olmu"tur.

Troubadourların sonuncusu sayılan Adam de la Halle 1287'de ölmü"tür. En ünlü eseri Jeu deRobin et Marion'dur. (ÖRNEK MÜZ!K)

Bilgince yazılan kilise müzi#ine tepki olarak troubadour müzi#ini gösterebiliriz. Bu dönemlerdeantik ça#larda oldu#u gibi kentler son derece önemliydi. !lk zamanlar esnaf ve köylü "atolarınetrafına yerle"tiler, sonraları kalabalıkla"ıp "ehirleri olu"turdular. Ve güç kazandılar. Böylece "atoönemini kaybetmeye ba"ladı. Kentliler kendilerine kentsoylu adını verdiler: Burjuva. Bunlarbüyük i"ler, büyük eserler ve ihti"amlı bir ya"am pe"inde ko"maya ba"ladılar. Bunların müzi#itroubadourların müzi#inden daha ne"eli fakat dini içerikliydi. Bu ba#lamda yazı teknikleri deoldukça de#i"im içine girdi.

!lk çokseslilik ile ilgili olarak 7. Yy'da symphonie denilen 4lü ve 5lilerin üstüstle konulmasındanolu"an bir yapıdan bahsedilir. 10 Yy'da ise Huchbald adlı bir ke"i" (dervi"; dünya i"lerinden elçekip inzivaya çekilen..) Diyafoni adlı çokseslilikten söz etmi"tir. 12. Yy'da !ngiliz John Cotton

diaphonie'yi en az iki "arkıcı tarafından söylenen iki ayrı ses arasındaki uyum olarak tanımlamı"tır.Çok yaygın olmamakla beraber ilk çokses örneklerinde üstte ba" ses -vox principalis (cantusfirmus)-, altta ek sesler -vox organalis- vardır. Ba" sesler genelde gregor ezgileridir. 7. yy'danba"layarak org ile de seslendirilmi"lerdir.

Ek ses ba" sesi noktaya kar "ı nokta prensibine göre izler: point conuter point. Organum,kontrpuanın ilkel biçimidir. Gelecekte bütün çokses tekni#ini do#uracak olan biçimdir. Tek söz ved#i"ik ritimlerden olu"ur.

Dechant (discantus)tekni#i ise oranumun geli"ip ek sesin ba" sesi paralel olarak izlemeyip kar "ıt


9/35

olarak izlemesinden olu"ur . Sonraları paralel hareket yasaklanır: Motet biçimi ortaya çıkar.(motet sözcük demek. ) De#i"ik sözlere de#i"ik ritimler yazılmasından olu"ur. Ortaça#daki katıba#nazlı#ın çözülmesinin simgesidir. Üç ayrı sesin üst üste üç ayrı dilde aynı anda söylenmesidir.Latince söz kiliseye övgü, anadilde ses kiliseyi yerebilir. Din ve dindı"ı konusu olabilir. Çokseslie"liksiz -a capella- koro ile söylenir. Yapısı Dante'nin (1265-1321) !lahi Komedya'sına benzetilir:

dı" çerçevede dinsel ortaça# biçimi; içerikte dinsel ve din dı"ı ya"am kesitleri. J.S. Bach ile bubiçim doru#una ula"ır.

NOTRE DAME Okulu

12. Yy'da estetik ölçülere Fransızlar hakimdiler: Paris'te yapılan ünlü Notre Dame kilisesi etrafındabilgin ve sanatçıların çalı"maları da hızlanmı"tı. Bu çalı"malar sonucu ciddi eserler yaratılmı"tır.Notre Dame ekolünde Ars Antique ve Ars Nova denilen iki sanat hareketi var. Ars Antique (eskisanat) Leonin, Perotin (kontrpuanın öncüleri) ve Adam de la Halle'nin çalı"malarını kapsar. Budönemde füg'ün habercisi olan kanonlar çok kullanılır. Bu dönem organum partileri arasında üstses duplum, alt ses tenor dur. Birer "arkıcı tarafından söylenir. Tenor orgla da çalınırdı. Tenor ;

uzun, tutulan pedal sesleri anlamına gelir.

Ars Nova (yeni sanat ) ise Philippe de Vitry (1291-1361) ve Guillaume de Machaut (1300-1377)da biçimlenir. Machaut'un ballade, rondeau, chanson, motet ve missa türlerinde eserleri vardır.

Ars nova en parlak olarak !talya'da uygulanmı"tır. Floransalı kör orgcu Francesco Landini (1325-1397) önemlidir. Anadilde "arkı anlamına gelen Madrigal'ler önem kazanır. Do#a, a"k vbkonularda yazılmı" "iirlerin bestelenmesinden olu"an çok sesli eserlerdir.

Ortaça# Çalgıları:

Luth (lavta)gitarın atası ve viole (viele) kemanın atası 11. yy'da ortaya çıkar. Arp, Psalterion (santur) sonrasında virginal ve epineti hazırladı#ı için piyanonun atası sayılır. Tiz ve pes seslitrompetler, gayda, org, nakkare, bugünkü timbal'in atası, Ortaça#da orkestra anlayı"ı daha yoktu.

Ortaça# Müzik Biçimleri:

Conduit (conductus 2,3,4 partili ama tüm partiler aynı ritmi izler; organumdaki gibi.), Motet,Rondeau: çoksesli müzik biçimleriHalk $arkıları: Romans, pastörel, Chanson, ballade, vb.. tek veya çok sesli olabiliyorlardı.

15. ve 16. Yy müzi!i: flaman okulu

!ngiltere Norman'lar tarafından i"gal edildi#i zaman Notre Dame okulunun estetik anlayı"ı buradayaygınla"tı. Fransızların 1415'te Azincourt'da yenilmesiyle durum tersine döndü. Bu defa !ngilizSanatçılar Fransa'ya gidip saraya yerle"tiler.John Dunstable (1370-1453) bunların en ünlüsüdür.

Bu durum kar "ısında yeni etkinlik alanları arayan Fransız besteciler Flandre'a gittiler (Belçika-Hollanda). Flaman Okulu böylece ortaya çıkmı"tır. Bu okulun temsilcilerine Franco-Flaman


10/35

besteciler denmi"tir.

1420'lerde dindı"ı türler arasında Rondo öne çıkar. Guillliaume Dufay (1400-1474) "arkı stiline duruluk, sadelik sa#lamı"tır.Missa, Motet dini besteler; din dı"ı: chanson, madrigal, danslar bestelenmekteydi.

16. Yy'ın ilk yarısında Alman Kilisesi'nde Reform yapan Martin Luther (1483-1546) aynı zamandamüzisyendi. Flüt ve Lavta çalıyordu. Luther Alman kilisesinin törenlerini düzenlerken müzikte dede#i"iklikler ve yenilikler yaptı. Halk müzi#i ve kilise müzi#ini#n birle"mesi için çalı"tı. Luther'idestekleyen bazı bestecilerle birlikte Protestan Kilisesi için yeni eserler yaratıldı.

Ça#ın önemli müzik ustaları olan Flamanların etkileri !talya'ya kadar ula"tı. 14. yy'da Venedik enkalabalık "ehirlerden biriydi. Venedi#in sanat merkezi olan San Marco Kilisesi ünlü sanatçılarıçeken büyük orgu ile gururluydu. Burada dönemin en ünlü orgcusu Girolamo Frescobaldi (1583-1643) ve Roma'da en önemli besteci olan Pierluigi da Palestrina (1524-1594) müzik sanatınaönemli katkılarda bulunmu"lardır.

Palestrina 16. yy'ın ikinci yarısında dini ve dindı"ı müzi#in geli"iminde rol oynayan en önemliustalardan biridir. Özellikle kilise müzi#inde katkılarda bulnmu"tur. Kontrpuan tekni#ini zirveyeula"tırmı"tır. (ÖRNEK MÜZ!K)

Madrigaller bu dönemde zengin müzikal ö#eler içeriyorlardı.

Floransa Rönesans'ın be"i#i oldu.

3- RÖNESANS (yeniden do!u$) 1450-1600

Batı tarihinin en önemli dönemlerindendir. 15. ve 16. yy'larda co#rafi ke"ifler, görsel sanatlar veedebiyat geli"ir. Ortaça#ın karanlı#ından çıkıp önceki eski Yunan ve Latin sanatının yenidenke"fedilmesi, do#masıdır. Bilimde, sanatta, felsefede ve insanların günlük ya"amlarında önemliyenilikleri barındırır. !nsanlar bu dünyanın -kilisenin dedi#i gibi- ölümden sonraki hayat için birhazırlık evresi olmadı#ını, bugünün de ya"amaya de#er oldu#unu idrak ederler. Sanatçılar isekendi ki"isel duygularını dile getirmeye ba"larlar ve çevrelerini sorgulamaya ba"larlar.

Di#er sanat dallarıyla beraber müzikte de do#allı#ı yansıtan akıcı ve dans adımlarını yansıtan birtarz geli"ir. Dans müzi!i, danslara e"lik eden çalgılar, zenginle"en armonik yapı Rönesansmüzi#inin önemli özellikleridir.

Rönesans'ın be"i#i "talya'dır. Resim, heykel, mimari gibi alanlarda Leonardo Da Vinci,Michelangelo, Raphaello, Tiziano, Bellini ailesi, El Greco. Edebiyat dalında Montaigne,Cervantes, Marlowe gibi isimler önemlidir. Fen bilimlerinde Copernicus, Kepler, yeni yerlerinke"finde Macellan, Krisropf Kolomb önemlidir.

Müzikte Rönesans Burgonya ve Flaman besteciler tarafından ba"latılmı"tır. Guilliaume Dufay ve


11/35

John Dunstable müzikteki rönesans'ı ba"latan besteciler sayılırlar. 1400'lerde çok sesli chansonustası olan Dufay'dır.

Rönesans ile birlikte Avrupa'da her ulusun kendine özgü "arkı biçimleri ortaya çıkar: !ngiliz halkçarkısı: Carol, Fransız: $anson, Alman a"k "arkıları: Lied, !talya: Floransa karnaval "arkıları olan

Frottola'lar.

Rönesans motet'i tüm seslerin aynı metni söyledi#i birle"ik bir biçime dönü"mü"tür. Rönesansya"am biçimi dansların artmasına, danslar da çalgıların artmasına ön ayak olmu"tur. Böylece çalgıve çalgı toplulukları için yapılan besteler ortaya çıkar. Çalgılar sadece insan sesini e"liklemek içinkullanılmaktan çıkar ve çalgı müzi#i ba#ımsızlı#ını kazanır. (pavan, galliard, passamezzo danslarve müzikleri)

Musica Reservata (korunmu" müzik) : müzikle güfteyi-sözü- birle"tirme sanatı Rönesans'ınönemli bir özelli#idir. Sözlerle resim yapma sanatı olarak da bilinir, çok sayıda ezgi sözün anlamınıbulanıkla"tıraca#ından tek bir ezgi çizgisi armonize edilir. Böylece metnin anlamı öne çıkar.

Madrigal ve opera gibi vokal yapıtlarda beste-güfte uyumunun korunmasına yardımcı olmu"tur.

Madrigal1500'lü yıllarda Petrarca'nın canzoniere denilen a"k "iirlerini bestelemek için önce frottola müzikbiçimi kullanılmaya çalı"ılmı"tır. Bu biçimin tekdüze, yalın yapısı bu a"k "iirlerini yansıtmak içinyetersiz kalınca daha duygusal, dramatik Madrigal biçimi ortaya çıkar. Bu ça# madrigali 1300'lüyılların madrigali ile karı"tırılmamalıdır. Önceki, nakaratlarla söylenen yalın bir "arkı türüdür. 16. yymadrigalinde nakarat yoktur. Madrigal: matrix-anadilde- , mandra-a#ıl- ya da mateialis-özgürbiçim- sözcüklerinden türetilmi" olabilir. !lk !talyan madrigalleri 1520'lerde bestelenmi"tir. Orlando diLasso, Venosa prensi -karısı ve çccuklarını öldürtür- Carlo Gesualdo önemli bestecileridir.Palestrina ise madrigalleri kiliseye ta"ımı"tır.

15. yy'da Almanya'da matbaa icat edilir. Nota basımı ilk kez Venedik'te 1501'de Giovanni Petrucci tarafından yapılır. Böylece müzik daha geni" bir co#rafyada daha geni" kitlelere ula"maya ba"lar.

Bu dönem !ngiltere'de VIII Henry ve Elizabeth ça#ıdır. Müzik burada aydın kitlenin ve toplumun birparçası olarak geli"ir. Shakespeare, Francis Bacon gibi edebiyatçıların yanında William Byrd,Orlando Gibbons, Thomas Morley ve John Dowland gibi müzisyenler önemlidir. Elizabeth iyi bir"arkıcı ve virginal çalıcısıdır. Müzik ve sanatı destekler. !ngiltere katolik kilisesinden ayrılıp kendikurallarını uygulamaya ba"ladı#ında !ngiliz besteciler anthem bestelemeye ba"larlar. ThomasTallis'in elizabeth'in 40 do#um günü onuruna besteledi#i Lamentation of Jeremiah bu dönem

protestan müzi#inin ba"yapıtlarındandır. (ÖRNEK MÜZ!K)

Çalgılar:

Klavyeli çalgılar: klavsen, virjinal, epinet, klavikord, Telli çalgılar: lavta, tahta üflemeliler: flüt, yan flüt, curtalbakır üflemeliler: trompet, sacbut, kornetvurmalılar: türklerin tanıttı#ı kös benzeri davullar, üçgen, ksilofon .


12/35

Viyol Ailesi

çe"itli boyutlarda yapılan Rönesans çalgısı. Yaylı çalgı. Keman ailesinin atası. 1550'lerden sonra!spanyol vihuela çalgısına yay eklenmesiyle olu"mu"tur. O dönemde çalgının tel sayısı da ülkeyegöre de#i"iklik göstermekteydi. Viola d'amore, viola da braccio -kol viyolası-, viola da gamba -

bacak viyolası- gibi türleri vardı.

Keman: !lk önemli yapımcısı !talya'da Brescia kasabasında Gasparo da Salo (1540-1609). DahaSonra Cremona'da Amati ailesi kemanı geli"tirir. Andrea Guarneri (1626-1698) ve AntonioStradivari (1644-1737) en büyük keman yapımcılarıdır. Stradivari 1000'i a"kın keman, viyola veviyolonsel yapmı"tır. A#aç seçimi, titizlik ve vernik paha biçilmez olmalarının sebebidir. Keman1600'lü yıllarda orkestra içinde kendine yer bulur. Soprano sesin kar "ılı#ıdır ve orkestraların özünüolu"turur. 1608'de Monteverdi ilk defa Orfeo Operası'nda orkestraya keman katar.

BAROK DÖNEM1600-1750

Erken Barok

Barok müzi#i !talya'da do#ar ve !talyan bestecilerin etkisinde geli"ir. Venedik, Floransa, Napoli vedinsel müzikle ilgili olarak Roma, ayrı birer müzik merkezidir. 1500'lü yılların ortalarından 1650'lerekadar !talyan etkisi hissedilir, daha sonra Fransa'da da ulusal müzik geli"im gösterir. Almanya ise30 yıl sava"larında yıprandı#ından dolayı Barok dönemin sonunda do#ru önemli bestciler yeti"tirir.

Rönesas'la birlikte kilise sınırlarının dı"ına çıkan sanatçılar dı" dünyada yeni destekçiler ve sanatkoruyucuları ararlar. Soylu aileler sanatçılara maa" ba#lar. Soylular kendi orkestra ve operalarınıkurarlar. Fransa'da 14. Louis'nin sarayı, !ngiltere, !spanya, Almanya, ve küçük !talyan sitelerindepapalar, imparatorlar ve krallar müzi#e destek olurlar.

Galileo,(1564-1642) ve Newton (1642-1727) gibi bilim insanlarının bilim ve matematik üzerinieke"ifleri yeni icatlara yol açar. !laç, madencilik, denizcilik, endüstri geli"ir. Bu dönemde soylularegemenliklerini giderek artırırlar. Halkın a"a#ı katmanlarının sıkıntılarına aldırmadan "atafatlıhayatlar ya"arlar. Krallıklar son yıllarını ya"amaktadır çünkü halk kitlelerinin mutsuzlu#u FransızDevrimi'ne (1789) yol açacaktır. Krallıklar ve imparatorlukların güvenirli#i azalacak, kamu yönetimi

kavramı önem kazanacaktır. 1700'lere kadar babadan o#ula geçen hanedanlıklarla yönetilenBourbonlar, Habsburglar vs..'ın baskılarına kar "ın halk ve aydınlar özgürlük, e"itlik, karde"liksloganlarıyla kendi gücünü fark edecektir.

Barok ne demek? : Bu terim ilk kez Fransız felsefeci Puluche iki ünlü kemancının yorumunutartı"ırken birinin yorumu için biçimsiz inci anlamında barok kelimesini kullanır (1746). 1600-1750yılları arasında üretilen yapıtların fazla karma"ık, a"ırı süslü, düzensiz ve zevksiz bularak küçükdü"ürmek için bir sonraki ça# olan Klasik dönem sanatçıları tarafından kullanılır.Barok müzikteki duygusal abartı o dönemde yapılan yüksek ve a"ırı süslü katedrallerle (mimari)paralellik gösterir.


13/35

Barok Müzi#in Genel Özellikleri :

En temel kavram: kar "ıtlık: kontrast. Sonorite (ses dolgunlu#u), yapıtın yürüyü"ü, ritim, anlatımve ruhsal derinlikte kontrast vardır. Sonoritede kar "ıtlık orkestrayı ikiye bölerek elde edilir. Bu

konçertonun do#u"unu hazırlar. Kar "ı kar "ıya getirilen ayrı tınılardaki çalgılar birbirleriylesava"ırlar. Co"ku, kahramanlık, gizem vs. gibi duyguları anlatmak için kontrast kullanılır.

Gürlük – ses düzeyinin alçalıp yükselmesi- müzi#in ifade zenginli#i kazanmasını sa#lar. Bu olguBarok dönem boyunca geli"ir.

!deal ses anlayı"ı Rönesans'ta ba#ımsız seslerin yarttı#ı çokseslilik iken Barok'ta temel bir bas vesüslü bir tiz sesin sade bir armoni anlayı"ıyla birle"tirilmesinden do#ar.

Basso Continuo -sürekli bas- anlayı"ı Barok müzi#in bir özelli#idir ve Geç Barok dönemdeortadan kalkar.

Armoni, kadans -durgu- ve ritim ö#elerinde geli"meler görülür. Kadans sözün bitti#ini belirtengüçlü bir durgudur. Armonideki olgunluk bestecilere uyu"umsuz akorları (disonans) kullanma"ansı verir. Uyumsuz akorlar, kromatizm gibi ö#eler daha bilinçli olarak müzikte kullanılmayaba"lar.

Majör ve minör ses dizileri do#ar. Tüm armoniler tonik üzerine üçlülerle kurulan akorlarla ili"kiliolarak düzenlenir. Modülasyon -geçici olarak ton de#i"tirme- tonik notanın üstünlü#ününkorunması ko"uluyla gerçekle"tirilir.

Önemli Erken-orta Barok Bestecileri:

Gabrieli, Monteverdi, Frescobaldi, Carissimi, Torelli, Corelli (!talyan), Purcell (!ngiliz), Lully(Fransız), Pachelbel (Alman)

OPERA'nın (lirik dram) do#u"u:

Floransa'da Kont Giovanni Bardi'nin sarayında bir grup aydın Rönesans'ın etkisiyle AntikYunan'daki müzikli dramları tekrar olu"turma çabasına giri"mi"lerdir. Camerata adlı bu grupta"airler, besteciler, "arkıcı ve çalgıcılar bulunmaktaydı. Yaptıkları eserlere drama per musica adınıvermi"lerdir. Yunan tragedyalarının perde aralarında yer alan intermezzo bölümleri zamanla

daha geni" bir toplulukla çalınan ba"lı ba"ına bir müzik biçimi halini almı"tır. Konusunu do#adanalan-pastoral- "iirler ve madrigal komedileri operanın öncüleri olmu"tur.

Opera sözcü#ü !talyanca'da eser demektir. !lk operalar reçitatif lerden olu"ur. Bunlar konu"madilinin ritimsel özelli#i vurgulanarak konu"ur gibi söylenen, metnin anlamını ön plana çıkaranbölümlerdir. Opera, solistleri, korosu, orkestrası, kostümü, sahnesi, ı"ı#ı, dramatik oyunu ilemüzi#e uyarlanmı" tiyatrodur. Barok ça#da opera Opera Sacra (kutsal opera), Opera Seria (ciddiopera) ve Opera Buffa (komik opera) diye ayrılırdı.

!lk opera Floransa karnavalında oynanan, Rinuccini'nin "iirsel metni üzerine düzenlenen, Peri'nin


14/35

besteledi#i Dafne'dir. (1597). Bu operadan günümüze çok az bir bölüm ula"abilmi"tir.

Önemli bir örnek Claudio Monteverdi'nin (1567-1643) 1607'de yazdı#ı Orfeo Operası'dır.Monteverdi e"ini genç ya"ta kaybetmesi, veba salgınları vb yüzünden bir dönem kendini dinevermi"tir. Opera ve madrigal bestecisidir. Orkestrasyonu ça#da"larından ileridir, aria, düet ve triolar

kullanması, çözülmemi" akorlara yer vermesi, minör dominant yedili ve tritonu ilk kez kullanmasıilerici özellikleridir. Monteverdi Orfeo Operası'nda ilk defa yaylıları kullanmı" ve tremolo, pizzicatove glissando gibi teknikleri de kullanmı"tır.

ORNEK MÜZ!K: Jordi Savall: Tocata Ritornello Dal mio Permesso amato

1600'lü yıllarda Monteverdi ile ünlenen !talyan Operası onun ça#da"ları Rossi ve Cavalli ile stilizeolur ve yapayla"ır. Cavalli e#lenceli operalarında ses ustalı#ına önem vermi"tir. Ve kastrato müzi#ine kapı açmı"tır. Müzik soloda yo#unla"ır ve derinli#ini kaybeder. Bu yeni bir moda yaratır:Bel Canto tekni#i; güzel "arkı söyleme. 18. Yy Napoli'sinde geli"en bu müzik Napoliten adını alır.Scarlatti napolitenin kurucusu olarak bilinir.

Floransa Operası söze önem verir. Güzel sese önem veren Napoli'de etkileyici ezgiler öne çıkar.Napoli'nin en yetenekli bestecisi: Giovanni Battista Pergolesi'dir (1710-1736) La Serva Padronave !l Maestro di Musica operaları komik operanın öncüsü sayılır.

!talya'nın dı"ına ta"an opera tüm dünyayı fetheder. Avrupa ve Amerika'da popüler hale gelir.

!ngiltere'de Henry Purcell (1659-1695) !talyan etkisini kırıp !ngiliz esteti#inin bu dönemdeki ilkürünlerini vermi"tir. Westminister kilisesi ve sonrasında krallık "apeli orgcusu olan Purcell tiyatro,kilise, çalgı müzi#i, antik "arkı, kutsal "arkı vs her türden müzik yapmı"tır. 6 operası vardır. Didove Aeneas önemlilerindendir.

Fransa'da Jean Baptiste Lully (1637-1687) 1669'da Paris Operası'nı kurar. Avrupa'nın o dönemkien önemli orkestrasını kurar ve sistemli çalı"malarıyla ön plana çıkar. Floransa do#umludur fakatFransız zevkine de ba#lı kalır. Fransa'da Lully'e gelinceye kadar önemli bir opera bestecisininortaya çıkmamasınn nedeni halkın bale ile yetinmesiydi. Paris operası için Lully her yıl 1 operayazdı. Operaların ba"ında yer alan 3 bölümlü (çabuk-yava"-çabuk-Monterverdi ve Scarlatti stili)symphonia'larında (Lully: yava"-hızlı ve menuet) gelece#in senfonisini hazırladı.

Arya: belli bir kalıp içinde orkestra e"li#inde söz ve müzi#in birle"imidir. Opera, kantata veoratoryolarda arya çok önemlidir. Bazen operaların kendisinden çok aryalar dinlenmek için operaya

gidilir. Bugünkü assolist-yıldız "arkıcı gelene#i – primadonna- buradan kaynaklanır. Arioso ise -arya benzeri- anlamına gelip reçitatif ile arya arasındaki ezgidir.

Kastrato gelene#i; 1700'lere kadar sahnelere kadınların çıkması, koroda bile yer almaları yasaktı.Kadın rolleri için sesi çatlamadan hadım edilmi" erkeklerin sesi kullanılırdı. Çocuk soprano, ya dakastrato olarak bilinen bu sesler gö#üs kafesi ve ci#erler geli"ip çocuk sesinin saflı#ı korundu#uiçin çok güçlüydü. Parlak bir tekni#e sahiptiler. Çok popüler olan kastratolar çok yüksek maa" alırlardı. Senesino, Farinelli, .... Son kastrato Moreschi 1922 yılında ölmeden önce bir plakyapmı"tır.


15/35

Fransa'da 14. Louis'nin emriyle Jean Baptiste Lully (1632-1687) ilk Fransız Operasını besteler:

Oratoryo17.yy'da önemli biçimlerdendir. Solo sesler, ses grupları, koro ve orkestra tarafından icra edilendini dram'a denir. Oratoryo sözcü#ü Orave; dua etmek demek. Oratoryo bu sözcükten gelir.

Do#umu operayla aynı döneme rastlar. !talya'da ortaya çıkar. Biçimini Romalı Cavalieri veCarissimi (1605-1674) gibi bestecilere borçlu. Bu oratoryolar sahne için de#il kilise içindü"ünülmü"lerdir. Daha sonra operayla oratoryo birbirinden ayrılmı", rakip biçimler olmu"lardır.Oratoryoda solo ve korolar arasına aria, düet, trio gibi parçalar yerle"tirilir, orkestra e"li#i parçalarıayırmaya yarar. Uvertür, intermezzo ve mar "lar sadece orkestra tarafından çalınır.Önemli örneklerinden biri Alessandro Stradella'nın San Giovanni Battista'sıdır. (ÖRNEKMÜZ!K)

Kantata

Barok dönemle ortaya çıkan Kantata orta barok dönemde kilisede ve kilise dı"ında popüler halegelir. Önceleri monodi olarak lavta e"li#inde söylenen madrigal gibi ortaya çıkmı" ve geli"mi"tir.Kantatanın metni dramatik bir öyküdür. 15 dakikayı a"maz. Bir oda içinde ya da kilisede oynanmakiçindir. Dekor, reji gerektirmez. Scarlatti önemli bestecilerindendir. Kantata '"arkıyla söylemekiçin' anlamındadır. Latince'de cantare "arkı söylemek demektir.

Sonata -çalgıyla çalmak için – anlamındadır. Sonare (!t.) Latince'de tınlamak, ses çıkarmakanlamına gelir.

Sonraları klavyeli çalgılar için yazılan parçalarda kullanılacak toccata sözcü#ü ise Latincedokunmak anlamına gelen toccare'den türemi"tir.

Çalgı Müz#i biçimleri: Sonat-Konçerto

Sonat, bölümleri olan bir çalgısal biçimdir. Önceleri kilise için sonata da chiesa ve saray için sonatada camera diye iki çe"it sonat olu"ur. Barok sonatta 3-6 bölüm vardır. Erken barokta bir veya ikiçalgı içindir. Olgun barokta trio sonata'ya dönü"üp geli"ecektir.

Konçerto, !talyancada kar "ıtlık, zıtlık demek. Tek bir çalgının tüm çalgı toplulu#una kar "ı durması,ondan ayrılıp kendini duyurması, sonra tekrar birle"mesidir. Solo-tutti. Önceleri kilisede geli"ir ve

Torelli tarafından çalgı müzi#ine uyarlanır.

Konçerto Grosso (büyük konçerto) : Barok dönemde çalgı toplulukları için yazılmı" en önemlimüzik biçimidir. Bir yanda solocular (concertino) di#er yanda ise büyük çalgı toplulu#u (ripieno yada grosso-ritornello bölümünü çalanlar) yer alır. !lk olarak 1700'de Corelli bu biçimi uygulamı"tır.Genelde 6 bölümlüdür. Yava"-hızlı-yava"-hızlı vb.. gibi bölümlerden olu"ur.

ÖRNEK MÜZ"K: Arcangelo Corelli, Concerto Grosso op. VI, n.4 (parte 1)


16/35

Süit: (!talya'da 'sonata da camera'): Her biri de#i"ik ülkelerin dansı olan aynı tondaki parçalarınkar "ıt tempolarda dizilmesinden olu"ur. Prelude (giri"), Allemande (Alman dansı), Courante(Fransız), Sarabande (!spanyol) ve Gigue (!ngiliz) diye adlandırılan dans müzi#i esinli parçalarabazen Menuet, Gavotte veya Arya da eklenebilir.

Tema ve Varyasyon (Çe"itleme): Barok dönemin ba"ından sonuna kadar giderek geli"en birbiçimdir. Aynı temanın de#i"ik biçimlerle tekrar yorumlanmasıdır. Bu tarzda yazılan eserleretoccata, fantasia, corale, prelude adları da verilir.

Ricercare (Riçerkar- sözlük anlamı: ara"tırma): Bölmesiz, sürekli akan, füg veya kanon benzeriyapıtlardır. Fantasia veya capriccio da denir.

ÖRNEK MÜZ!K: Ricercar dopo il Credo - Girolamo Frescobaldi.

Barok Ça#da Çalgılar: Lavta, klavsen, org, yaylı çalgılar,

ÖRNEK MÜZ!K: Pachelbel Kanon

Vize Sonrası:

OLGUN BAROK DÖNEM" (1700-1750) -Geç Barok-

Sosyal-Politik-Sanatsal ve teknolojik durum:

18. yy'ın ilk yarısı soyluların egemenliklerini giderek artırdıkları ve bunu yaparken halkın sıkıntılarınıgörmezden geldikleri bir ça#dır. Bu sıkıntıların sonunda krallıkların itibarı sarsılacak, yüzyıl sonunado#ru gerçekle"ecek Fransız Devrimi'yle (1789) kamu yönetimi kavramı dünya düzeninde önemlihale gelecektir. Bu ça#da babadan o#ula geçen bir biçimde halkın sırtından beslenen soylularatepki duyulmaya ba"lanmı"tır. Halk ve aydınlar özgürlük ça#ını ba"latmak için altyapılarını budönemde olu"turmu"lardır. Voltaire, John Locke gibi yazar-filozoflar özgürlük kavramını ve ortasınıfın yöneticili#i gibi kavramları övmekteydiler. Özgürlük, e"itlik, karde"lik gibi kavramlar telaffuzedilmeye ba"landı.

Dr Jenner a"ıyı, Fahrenheit termometreyi bulmu"tur. Diderot tüm bilgilere herkes sahip olabilsindiye ansiklopedileri düzenleyip basmı"lardır. Köyden kente göç ya"anmakta, endüstride geli"meler

sa#lanmaktadır.Müzikte 18. yy'ın ilk yarısı, ikinci yarısındaki Haydn, Mozart, Beethoven gibi bestecilerihazırlamı"tır. Geçmi" ça#ların müzik tekni#inin gelece#in tekni#ini hazırlayacak bir biçimdedüzenleme ça#ıdır.

"talya özellikle opera'sıyla Avrupa müzi#inin merkezi sayılabilir. Avrupa'nın birçok "ehrindenyüzlerce müzisyen kendilerini geli"tirebilmek için !talya'ya gitmektedirler. Di#er taraftan Almanya,!talya'nın en büyük rakibi haline gelmektedir.


17/35

Müziksel Yapı

Bu dönem yapıtları önceki Barok dönemden oldukça farklıdır. Müzi#in yapısında tutarlılık gözeçarpar, daha geni" solukludur ve denge ön plandadır. Müzik eserlerinin özü daha da güçlenmi",

dı" yapıları belirginle"mi"tir. Tonal duygu 17. yy boyunca geli"en bir armoni tekni#idir. 18. yy'da doru#a ula"mı"tır. Örne#in DoMajör düz, açık ve beyaz rengi ça#rı"tıran, açık sözlü, ne"eli ve ince dü"ünceli duygularıbetimlemek için kullanılmı"tır. Re minör ise si bemol ve do diyez alır ve mor rengi ça#rı"tırır. Buyüzden requiem ve oratoryolar ço#u zaman bu tonlarda yazılır. Tutkulu, gizemli, ruhsal bir duyguyarattı#ı iddia edilirdi.Olgun Barok'ta denge; tarz-teknik-anlatım arasındaki ili"kide korunmu"tur. Erken ve Orta barokdeneysel ça#lar; olgun barok ise bu deneylerin meyvelerinin toplandı#ı ça#dır.

Londra'da halk konserleri – 1670'lerde !ngiliz kemancı Banister'in kiralık bir odada ba"latı#ı halkiçin konser gelene#i Olgun Barok ça#da Fransa ve Almanya'da da ortaya çıkar. Amerika'da ilk

konserler 1730'lu yıllarda Boston'da verilmeye ba"lanmı"tır.

OPUS: Op kısaltmasıyla gösterilir: Sözlük anlamı eser demektir. Op 46: bestecinin yazdı#ıeserler arasında kronolojik olarak hangi sırada oldu#unu gösterir fakat her zaman bu sayıyagüvenilemez. Çünkü ço#u besteci yapıtlarına eser sayısı koymamı"tır.Mozart Köchel sayısı ile belirtilir: K134 gibiHaydn HOB ile belirtilir.J.S. Bach ise BWV (Bach W erke Verzeichnis) ile derlenmi"tir.

P"YANO: 1709 yılında, ça#ın müzikal gereklerinin bir sonucu olarak 'gravicembalo col pian e forte'yani; salt dokunmayla hafif ve güzlü çalabilen klavyeli çalgı demek olan, sonradan kısaltılmı" adıylapiyano; Bartolomeo Kristofori tarafından icat edilmi"tir. Floransa'lı bir çembalo yapımcısıdır.Günümüze kalan 2 Cristofori piyanosundan biri New York Metropolitan müzesindesergilenmektedir. Böylece crescendo ve diminuendo giderek yaygınla"acak ve önceki döneminbitevi gürlük anlayı"ı yava" yava" terk edilecektir..

LAVTA yava" yava" kullanımdan kalkacak, bunun yerine kullanımı daha kolay olan gitar popülerhale gelmeye ba"layacaktır.

Müzik ele$tirisi !ngiltere (The Spectator), Fransa (Mercore de France) ve Almanya'da (Mattheson-Critica Musica)bir meslek olarak görülmeye ba"lanmı", konuyla ilgili çe"itli yayınlar ortaya çıkmaya

ba"lamı"tır.

Besteciler:

Domenico Scarlatti (1685-1717) !talyan besteci, Opera ve kilise müzi#i eserleri yazmı" olmasının yanında en fazla !spanya'daPrenses Barbara için yazmı" oldu#u –tek bölümlü, 3-4 dakikalık- klavsen sonatlarıyla bilinir veklavsen müzi#inin babası sayılır. Alessandro Scarlatti'nin o#ludur. Esas sonat biçimi KlasikDönem'de geli"mi"tir ve bu parçalar ileriki formun hazırlayıcıları sayılır. Arpejler, süslü geçitler,ellerin çapraz duruma geçmesi gibi birçok yeniliklerle piyano müzi#inin birçok ö#esini de


18/35

hazırlamı"tır. Lizbon ve Madrid'de ya"amı", Madrid'de ölmü" ve oraya gömülmü"tür.Örnek Müzik: Scarlatti-Sonata Op: 381 Mi Minör

Giuseppe Tartini (1692-1770) Kendini geli"tirmi" bir ki"i olan !talyan besteci ve kemancı Tartini günümüzde '$eytan Trili' keman

sonatıyla tanınır. Corelli'nin keman tekniklerine yenilerini eklemi" ve tüm Avrupa'da ünkazanmı"tır. Din ve hukuk e#itimi almı", sonrasında kemana yönelmi"tir. Daha hafif bir yay, dahakalın teller kullanılması gibi yeniliklerde bulunmu"tur. 1728 yılında Padua'da kurdu#u keman okuluNardini gibi büyük kemancı bestecilerin yeti"mesine olanak sa#lamı"tır.Örnek Müzik: Vanessa Mae – Devils Trill !

Torelli: ilk keman konçertosunu yazan ki"idir.

Antonio Vivaldi (1678-1743): Barok dönemin temel bestecilerinden biridir. Özellikle konçertobiçiminin geli"mesine önayak olmu"tur. Vivaldi 500’den fazla konçerto bestelemi"tir. Babası da birkemancıdır. Kızıl saçlarından dolayı „Kızıl Saçlı Papaz“ olarak anılır. 1704-1740 yılları arasında

Ospedale della Pieta’da (yetim kızlar için müzik okulu) ö#retmen, besteci ve "ef olarak görevyapmı"tır. Bu okulunn konserleri çok popülerdi. Vivaldi’nin birçok konçertosu 13-18 ya"larıarasında olan bu kızların düzeyine göre yazılmı"tır. Vialdi aynı zamanda baba mesle#i olan operaile de u#ra"mı"tır. Bu konudaki bestecili#i ve yönetmenli#i de bilinmektedir. Ço#u Venedik içinolan 45 operası vardır. 1740’ta sevgilisi olan "arkıcı Anna Giraud ile Viyana’ya gider ve orada ölür.Ölümünden sonra 100 yıl kadar unutulduktan sonra Vivaldi’nin müzi#ine ilgi duyan J.S.Bach’ıke"feden Mendelssohn, dolayısıyla Vivaldi’yi de tekrar ke"fetmi"tir. Oratoryolar, senfonileri yanındaEn bilindik yapıtı ‚Mevsimler‘ adını ta"ıyan, her biri bir mevsimi anlatan 4 keman konçertosudur. Bukonçertolarda açık bir biçimde müziksel anlatımla resim çizmeyi ba"armı"tır. Gök gürültüsü, hasatzamanı, buzdaki kayganlık, baharda öten ku"lar bu eserin çalgılarla çizdi#i bazı sahnelerdir.

Örnek Müzik : Mevsimler, ilkbahar: 1. Bölüm.

Jean Philippe Rameau(1683-1764): 18. Yy’ın en önemli Fransız bestecilerindendir. Operaları ileünlüdür. Armonik e"likleriyle operayı zenginle"tirmi"tir. Orkestra olanaklarını geli"tirmi", reçitativove aryayı daha anlatımcı hale getirmi"tir. Koroyu dramatizmi artırmak amacıyla kullanmı"tır.Rameau’nın birçok operasının librettosunu yazan ünlü yazar Voltaire önemli bir destekçisidir. Ustabir klavsen, org ve kemancıdır. Müzik kuramları ile ilgili kitapları vardır. Akorlar ile ilgili kurallarısa#lamla"tırmı"tır. Italyan komik operasına kar "ı Fransız operasının savunulmasıyla ‚Guerre des

Bouffons‘ (palyaçolarla sava") denilen ünlü ele"tiri sava"ları meydana gelmi"tir.Örnek müzik: Klavsen için Gavotte.

François Couperin (1668-1733): Bach gibi müzisyen bir aileden gelmekteydi. Orgcu veklavsenciydi. Önemli bir müzik kuramcısı ve besteciydi. Yenilikçi bir besteci olması ile le grand-büyük lakabı ile tanınır. Anlatıcı müzi#in öncülerindendir. Daha sonraki izlenimci bestecilerin atasısayılır. (bunlar da Fransız!) Bach, Couperin’in klavye çalma yönteminden etkilenmi", kitabınıincelemi"tir. Couperin ise !talyan besteci Corelli’nin etkisindedir ve onun geli"tirdi#i trio-sonat


19/35

biçimini Fransa’ya getirmi"tir. Ömrünün önemli bir bölümünü Paris’te Saint Gervais kilisesininorgculu#unu yaparak geçirmi"tir. Karl için, kilise için ve halk için yazdı#ı eserler vardır.

Örnek Müzik: Le tic toc- klavsen

George PhilippTelemann (1681-1767): Ya"amı boyunca Almanya’nın en büyük bestecisisayılmı"tır. Eserlerinin çoklu#undan dolayı kesin sayı bilinmemektedir. Müzi#i kendi kendineö#renmi"tir. Hamburg kiliselerinde müzik yönetmenli#i yapmı"tır. J.S. Bach’ın yakın arkada"ıdır.Müzi#i yalın ve melodiktir.

Örnek Müzik: Tafel Musik (ziyafet müzi#i)

George Frideric Handel(1685-1759): J.S. Bach ile aynı yıl do#mu"tur. Ya"amının son yıllarındaBach gibi görme duyusunu yitirmi"tir. Hiçbir ulusal tarza ba#lı kalmayıp zamanının uluslararası

nitelikli bestecisi olarak anılır. Eserlerinde Alman a#ırba"lılı#ı, italyan tatlı dili, fransız görkemi veingiliz korallerini birle"tirir. 42 ya"ından sonra !ngiliz vatanda"ı olur. Opera, oratoryo, kantata vedüetleri ile ünlüdür.

Örnek Müzik: Rejoice ve halelujah / su müzi#i: menuet. (bir konçerto grosso örne#idir. Kral I.George’un Thames nehrinde verdi#i parti için yazılmı"tır. )

J.S. Bach:

Batı müzi#inin temel ta"ı olarak kabul edilen Johann Sebastian Bach (1685-1750) ya"amıboyunca Almanya sınırlarından hiç dı"arı çıkmadan son 250 yılın müzi#ine yön vermi"tir.Çevresindeki bestecilerden !talyan sonat ve konçertosunu ve Fransız süit ve uvertür biçimleriniö#renmi"tir. En çok, Lutherci kilise için müzik yaptı#ından dini eserleri oldukça fazladır. Kilisekantatları, oratoryolar, missalar pasyonlar, motetler ve org müzi#i günümüze ula"an 1000’den fazlaeserinin ço#unlu#unu olu"turur.

J.S. Bach 18. Yy’a kadar olan müzik sanatının geli"imini kendi müzi#iyle özetlemi", müziksanatının tüm ö#elerini yerle"tirici bir besteci olmu"tur. Böylece ileriki yeniliklere yol açıcı bir yapıyasahiptir. Süit biçimini ve füg yazım tekni#ini doru#una ula"tırımı"tır. Bach müzikle ilgili olarak

kendi ça#ına kadar olup biten her "eye son sözü söylemi"tir denilebilir. Böylece kendinden sonragelen bestecilerin yeni arayı"lar içerisine girmesini sa#lamı"tır.

Sonraki klasik dönem bestecilerinden Mozart ve Beethoven ona büyük saygı duymu"lardır. Bachya"amı böyunca en ünlü ve popüler besteci de#ildi ve ölümünden sonra bir süreli#ine unutulmayayüz tutmu"tur. Bach’ın gerçek de#erinin yeniden ke"fedilmesi 19. Yy’da gerçekle"ir. 1802’de J.N.Forkel Bach’ın ilk biyografisini yayınlar. 1829 yılında besteci Felix Mendelssohn’ın rastlantı sonucubir kasap dükkanında paketleme ka#ıdı olarak kullanılmak üzere duran J.S. Bach’ın Aziz MattaPasyonu’nun notalarını bulması sonucu önce Berlin’de seslendirilmesi sonra 1850’de Bachderne#inin kurulu"u gerçekle"ir. 1900’lere kadar bulunan tüm yapıtları basılır. Busoni, Hindemith,


20/35

Stravinski, Villa Lobos, $ostakoviç, Schönberg, günümüz caz, pop müzikleri Bach’tan do#rudanetkilenmi"lerdir.

Adı bütün Orta Avrupa’ya yayılmı" olan Bach ailesi 200 yıl boyunca önemli müzisyenleryeti"tirmi"tir. Ataları Weit Bach, Türingenli bir de#irmenciydi. Luth çalıyordu. O#lu Hans gitar

çaldı. Üç torunu ve onların 5 o#lu ünlü orgcular olduar. Böylece Bach‘lar Avrupa’ya yayıldılar.Halle’li Bach, Milano’lu Bach, Londra’lı Bach... 21 ünlü müzisyen Bach ailesinden çıkmı"tır.

JS Bach Eisenach‘ta 1685’te do#du. Babası Johann Ambrosius saray müzisyenli#i yapıyordu.Bach babasından keman ve akrabaları Johann Christoph Bach’tan org ö#reniyordu. Bach ailesiyıllık toplantılarda biraraya gelip bazen 120 ki"i olarak müzik yapıyorlardı. Be#enilen eserlerailenin özel ar "ivinde saklanırdı.Bach 9 ya"ınndayken anne ve babası kısa aralıklarla ölür. 1695’te a#abeyi Johann Christoph’unyanına te"ınır ve ondan org dersleri alır. 1700’de Lüneburg’da St. Michael kilise korosuna katılır.1705’te ünlü orgcu Buxtehude’nin org çalı"ını dinlemek ve ö#ütler almak için 320 km yol yürüyerekLübeck’e gider. 1707’de kuzeni Maria Barbara ile evlenir. Çalı"tı#ı bazı kiliselerden tutucu

oldukları ve müzi#ini be#enmedikleri için ayrılır. Bu dönemde 6 çocu#undan Carl Philip EmanuelBach ve Wilhelm Friedemann Bach ileride ünlü besteciler olacaktır.

1717’de Cöthen Sarayında Prens Leopold’un hizmetine girer. Burada ilk e"i ölür ve 1 yıl içindekorist Anna Magdalena ile evlenir ve 13 çocu#u olur. Bunların da ikisi ; Johann ChristophFriedrich ve Johann Christian Bach ünlü besteciler olur. Anna Magdelena adlı iki ciltlik albümBach’ın klavsen ö#retmek amacıyla e"ine yazdı#ı çalı"malardır. 1722’ye kadar Cöthen’de kalanBach, keman konçertolarını, !ngiliz ve Fransız Süitlerini, Brandenburg Konçertolarını ve E" Düzenli Klavye için eserlerini burada yazar. Burada Prens Leopold’un etkisiyle daha çok din dı"ıeserler yazmı"tır. Prens evlenince Bach Leipzig kilisesi müzik yöneticisi olur. Ve ölünceye kadarbu görevde kalır, Aziz Matta Pasyonu ve 300 kadar dini eseri burada yazar.

Gençli#inden beri ay ve mum ı"ı#ında bestelerini yazmasından dolayı gözleri zayıflar ve 1749’dagörme duyusu çok azalır. Temmuz 1750’de 66 ya"ında ölür.

Örnek Müzik: Kahve Kantatası (din dı"ı vokal yapıt), Brandenburg Konçertoları (orkestra müzi#i – konçerto grosso), Solo Keman için Sonat ve Partitaları (oda müzi#i),

Bach ve Haendel’in Ölümü ve 18. YY’ın ikinci yarısı

Avrupa’da siyasi, ekonomik ve sosyal geçi" süreci olan 1700’lerin ortaları, o dönemki tüm sanatlarıda etkilemi"tir. Amerika’nın ba#ımsızlı#ı, Fransız !htilali gibi olaylar dünyaya yeni bir görünümkazandırmı"tır. 1700’lerin sonunda gerçekle"en buı iki olayın hazırlayıcıları 1740’lı yıllardanitibaren ortaya çıkmı"tır.

Bu geçi" sürecinde gösteri"li krallık sarayları Barok müzi#in parıltılı sesleriyle doluydu. Bu ortamdamüzik, soyluları heyecanlandırmak ha da duygulandırmaktan çok sevimli bir e#lence aracı


21/35

durumundaydı. Bu nedenle çalgı müzi#inden çok duyguları daha basitçe dı"avuran Opera önplandaydı.

1700’lerin ortalarında uzun süredir müzik dünyasının lideri olan !talya bu üstünlü#ünü kaybetmi"tir.Avrupa’nın tüm yollarının kesi"me noktasında yer alan eski ve ünlü bir "ehir yakla"ık 150 yıl

boyunca müzik dünyasının ba"kenti olacaktır: Viyana. Sanatçı ve bilim insanlarının 1700’lüyıllarda Viyana’da toplanması, Avusturya’nın ba"kentinde kozmopolit bir ortam yaratmı"tır. Fransızzerafeti, Slav melankolisi, !talyan ne"esi, Alman a#ırba"lılı#ı Macar gururlulu#u ve !spanyolazameti bir potada erimi"tir. 1750’lerde halk operaya doymaya ba"lar ve çalgı müzi#i ön planaçıkmaya ba"lar. Bu ça#da soylular gibi davranmaya ba"layan zenginler bu çalgı müzi#iningeli"mesinde önemli rol oynamı"lardır. Zenginlerin saraylarında bulunan küçün müzik topluluklarıev sahibi ve ailesinin hizmetçi kadrosunda yer aldılar. Yaz gecelerinde serenadlar, kı"ta odamüzi#i dinletileri moda oldu. Ev sahipleri viyola çalabilen bir ahçı veya iyi flüt çalması "art olan odahizmetçisi gibi gazete ilanları vermeye ba"ladılar.

Christoph Willibald GLUCK (1714-1787)

Bohemya’da do#an Gluck müzi#i Cizvitler Okulu’nda ö#enmi"tir. $an, klavsen, keman ve orgdersleri almı"tır. Mesle#e Prag’da ba"lar. Daha sonra Viyana’ya, oradan da Milano’ya gider vebesteci Sammartini ile çalı"ır. 1741’de lirik dram’a yönelir. Londra’ya giderken Paris’ten geçer veorada Rameau’nun eserlerini dinleme fırsatını bulur. 1750’lerde Gluck operaları en iyi Avrupasahnelerinde sergileniyordu.

Bu noktadan sonra Gluck dramatik müzik sanatının, sözlerin melodinin esiri olarak de#il, sözlerinustalıklı olması gerekti#inden yola çıkaran Monteverdi’nin formülünü izledi ve operanınbaya#ıla"madan kurtulamasını bu "ekilde ba"armaya çalı"tı. !talyan "air Casabigi ile ortaklık edipeski Grek trajedisinin ‚insani‘ yönlerini operaya ta"ıdılar. Orféo ve Eurydice operası bu anlayı"ınilk ürünlerindendir. Burada "iiri odak noktası yapar ve müzi#i "iiri güçlendirici bir araç olarakkullanır. Vokal süslemelerin, yapay uzatmaların "iirin yapısını bozmasına izin vermeyen buanlayı"ın yanında perde açılmadan önce orkestranın seslendirdi#i uvertür’de de yalınlık veoperanın bir müzikal özeti olmasını sa#lar.

Örnek Müzik: Orféo ve Eurydice - J'ai perdu mon Eurydice

Müzikte Klasik Dönem’i Hazırlayan Akımlar:

ROKOKO (1726-1775)

Paris’te ortaya çıkan bu sanat akımına Fransa’da XV. Louis döneminde özellikle soylu kesim önemverir. Rokoko tarzı müzikte gözlemlenen özellikler:! Ciddi ve uzun de#il kısa, küçük biçimlerden olu"an bestelerdir.! Hafif, zarif, e#lenceli, kolay anla"ılır ve a"ırı süslü yapıtlardır.! Barok dönemin karma"ık kontrapuntal yapısına uymayan, bunun tersini savunan bir görü"ün

ürünüdürler.


22/35

! Çalgı müzi#inde rokoko en fazla klavsen müzi#inde etkili olur. Couperin ve Rameau bu akımıtemsil eder.

! O#ul Johan Christian Bach oda müzi#i eserlerinde bu akımı kullanarak klasik döneminhazırlayıcıları arasında bulunur.

! Style Galant (gösteri"li, nazik tarz) deyi"i bu dönem yapıtları için kullanılır.

Örnek Müzik: Pergolesi : La Serva Padrona Intermezzo-II

FIRTINA ve GER"L"M

1750’LERDE Alman kültür ya"amı Fransız Rokoko’su ile italyan müzik tekmi#inin etkisindedir.Alman klasik müzik tarzı Klasik Dönem’le birlikte geli"ecektir. 1770’lerde Alman toplumundakiderin duyarlılı#ı simgeleyen Sturm und Drang – yani fırtına ve gerilim akımı adını Klinger’in birromanından alır. Bu akıma, Klasik dönemden sonra ortaya çıkacak olan romantizm akımınınhabercisi oldu#undan dolayı ön-romantizm adı da verilir.

Süslü olmaktan uzak, daha sade bir müzik diline yo#unla"an bu tarz, soyluların müzi#i de#il, halkınmüzi#idir. Fırtına ve Gerilim akımı müzi#i Barok dönemin özelli#i olan kar "ıtlık – kontrast- ilkesinikorumu" ve tempoda, nüanslarda, armonide ve kromatizm olgularında abartarak kullanmı"tır.

Örnek Müzik: Haydn 39. Senfoni – menuet.

MANNHEIM OKULU

Almanya’nın Güneybatısında Carl Theodor’un valili#inde Mannheim sarayı ola#anüstü müzik

sevgisiyle tanınıyordu. Bir !talyan opera toplulu#u, Fransız komedi toplulu#u, Avrupa’nın de#i"ikyerlerinden gelen çok iyi yeti"mi" sanatçıların olu"turdu#u bir orkestra da bulunmaktaydı.Mannheim okulu denilen bu olu"uma senfoniciler ya da çalgıcılar da denilmekteydi.

Bu okulun ba"ında Johann Stamiz (1717-1757) bulunuyordu. Bohemya asıllı usta kemancıStamitz orkesta üyelerini seçmekteydi. 50 kadar senfoni bestelemi"tir.

Johann Stamitz’in liderli#inde o#ulları Carl ve Johann Anton Stamitz, Richter, Schobert, CarlDitters von Dittersdorf gibi besteciler de bu ekolün temsilcileridir. Bu sanatçılar belli bir amacayönelik yöntemli bir biçimde bilimsel temellere dayanarak dengeli ve düzenli bir orkestra gelene#iolu"turmu"lardır. Çalgı müzi#i ve senfonik biçim konusunda, çalgıların tını ve nüansları ile ilgili

ayrıntılı çalı"malar yapıldı. Bu sanatçılar kendi orkestraları için yazdıkları zor bestelerde kendiustalıklarına güvenirler. Zor nüanslar; arı vızıltısından gök gürültüsüne dönü"ebilen sesler buekolün ürünüdür.

!talya’da Gluck’un ö#retmeni olan Sammartini, Bach’ın O#lu Johann Christian Bach ve Mozart’ıetkilemi" olan bu besteci Mannheim okulundan etkilenmi"tir. Yine !talya’da Luigi Boccherini Mannheim okulunu örnek almı"tır. Fransa’da Gossec (Fransız !htilali bestecisi) bu okuldanetkilenmi"tir.Bu okulun yol açtı#ı en önemli müzikal geli"me senfoni konçertant biçiminin geli"mesi olmu"tur.


23/35

Çalgıların yeni bulunmu" tını özellikleri nefesli çalgıların toplu olarak orkestrayla kar "ıla"tırarakkullanılmasına yol açmı" (Stamitz Vali’nin avda kullandı"ı av boruları, trompteler ve davullarıtoplayıp orkestraya katmı"tır); sonrasında piyanonun, kemanın bu yönde kullanılmasıgerçekle"mi"tir.

Örnek Müzik: Stamitz: Keman ve viyola için konsertant senfoni: rondo.

KLAS"K DÖNEM (1750(Bach’ın ölümü)- 1827 (Beethoven’in ölümü))

Müzikte Klasik Dönem 18. Yy’ın ikinci yarısı ile 19.Yy’ın ba"larını kapsayan bir zaman aralı#ındasanat müzi#inde estetik e#ilimin karakterini belirler.

Klasik Ne Demek: Sanatta klasism dengeli ve tarafsız anlatımla birle"tirilmi" yapı netli#i demektir.Klasik sözcü#ü tartı"ılmaz örnek nitelikleri ile kavranan eserler ve onların yaratıcıları için kullanılanbir terimdir.

Eski ça#ların klasik kültürü kusursuz olarak tanımlandı#ından, herhangi bir "eyin klasikle"mi" oldu#unu söylemek, onun, kendi benzerleri arasında bir örnek olu"turacak kadar mükemmeloldu#unu anlatır.

Eski Yunan ve Roma sanatındaki klsikle"mi" de#erleri yeniden yaratmak, yüzyıllar boyu de#eriniyitirmeyen yapıtlar ortaya koymak Klasik dönem sanatçılarının ba"lıca amacıydı. 18. Yysanatçıları, Rönesans’ta oldu#u gibi, Eski Yunan klasiklerini inceleyip örnek almı"lardır. 1748yılında Pompei kalıntılarının ortaya çıkarılmasının bunda önemli bir etkisi vardır.Klasik sözcü#ü müzikte hafif olanla ciddi olanı birbirinden ayırmak için kullanılmı"tır. Klasik müzik,gündelik de#il, ça#lar boyu güzelli#ini ve de#erini yitirmeyen müzik olarak dü"ünülmü"tür.

Aydınlanma:

Aydınlanma (Enlightenment) akımı Newton ve Descates gibi bilim adamlarının çalı"ma ve bulu"larısonucu hümanistik -insancıl- felsefenin kilisenin dogmalarına üstün gelmesi olarak açıklanabilir.!ngiltere’de Locke ve Home; Fransa’da Meontesquieu ve Voltaire, Rousseau gibi filozoflar önemkazanır. Müzikte özellikle Rousseau’nun görü"leri Barok müzi#in çok karma"ık olması ve müzi#inamaçlarından saptı#ı yönündedir ve müzi#in sadele"mesini savunur. Do#allık kavramı önemkazanır. Kral ve kilise gibi otoritelerin yerini bireyselli#in almması savunulur. Dünyevi, deneysel,"üpheci, özgürlükçü, e"itlikçi ve ilerici olmak gerekir.

Aydınlanma felsefesinde birey çok önemlidir ve toplumsal örgütler, bilim, din, sanat vs bireyehizmet etmelidir. Eskiden soylulara hizmet eden müzik artık orta sınıfın daha da fazla ilgialanındadır. Orta sınıfın be#enisi ve ilgisi müzisyenler için önem kazanır.

Amerikan Ba#ımsızlık Bildirgesi ve Fransız Devrimi en önemli iki toplumsal olaydır. Uluslararasıkarde"lik kavramı bu dönemde önem kazanır ve kozmopolit bir yapı olu"ur. $iirden çok düzyazıça#ıdır.


24/35

Klasik dönemde ezgi ve armonide yenilikler : - ilyaso#lu

Klasik dönem müzi#inde, uzun cümleli, süzlü ve kontrapuntal yazıya dayalı Barok tarzı yerini dahaparlak, sade ve net bir müzik yazısına bırakmı"tır. Bu yeni tarz daha az dolgun ama daha akıcıdır.Bu ça#da kontrouana dayalı bir teknikten çok, artık homofonik (armoniye dayalı bir teknik) bir

yakla"ım kullanılır. Bu durum partilerden birinin daha belirgin olmasını gerektirir. Çok sade birarmoni kullanılmı"tır. 7li akorlara bile az rastlanır denilebilir.

Barok dönemde besteci bir müzik temasını ba"ta duyurduktan sonra eserin sonuna kadar butemayı katı okmayan bir kontrastla sürdürür. Klasik dönemde ise eserin de#i"ik bölümleri içindekar "ıtlıklar olu"turulur. Böylece müziksel fikir sürekli bir de#i"im içindedir.

Netlik kavramı her "eyin üstündedir. Mannheim okulunun bulu"ları ve kısa ve net müzik cümleleriorkestraların tek bir enstrumanmı" gibi kullanılmasına olanak sa#lamı"tır. Klasik dönemdeböylelikle virtüözite geli"meye ba"lamı"tır.

Klasik dönemde müzik biçimleri Klasik dönemin en önemli müzik biçimi sonattır. Bu bir çalgı müzi#i formudur. Müzik biçimlerindesonat allegrosu olarak da bilinen bu yazım biçimi senfonilerde, oda müzi#inde, konçertolardasıklıkla kullanılmı"tır. Klasik dönem sonat biçimi 3 veya 4 bölümden olu"ur. Sonat allegrosu:serim-geli"tirme-yeniden serim bölümlerinden olu"ur. Önceleri Alessandro Scarlatti’ninçabuk/a#ır/çabuk barok sinfoniası operaların ba"ında çalınıyordu. Mannheim okulunda Stamitz isesenfonileri 2 temalı olarak kurgulamı"tır. Bach’ın o#ullarından Karl Philip Emmanuel Bach veScarlatti’nin o#lu Domenico Scarlatti Almanya ve !talya’da sonat biçiminin yaratıcısı olarak kabuledilirler. Piyano, keman çello vs için yazılabilirler. Bununla beraber; Trio, quartet, quintet, sextet, septet, oktet, nonet ve dixtuor için de yazılırlar.

Senfoni

Orkestra için sonat biçiminde yazılır. Klasik sonat biçimi; birinci bölüm sonat allegrosu, ikincibölüm a#ır tempolu "arkı ya da varyasyon, e#er eser üç bölümlüyse üçüncü (son) bölüm çabuk birrondo veya dört bölümlüyse 3. Bölüm bir menuet, son bölüm ise rondo biçiminde yazılır.

Konçerto

Senfoninin geli"mes barok konçerto grosso’yu unutturdu. Solo-tutti kontrastının yerini klasik

dönemde tek bir solist ve orkestra aldı. Bu yeni konçerto 3 bölümlüydü. Bu solo çalgılar ba"takeman ve piyano, klavsen, çello, klarinet vs.. solistin rolü bu konçertolarda güçlendirildi. Parıltılı biranlatım ilk bölümü, a#ır bir ikinci bölüm ve çabuk bir son bölüm vardır.

Senfoni orkestrası ve #eflik

Klasik dönemde ve günümüzde de en önemli çalgı toplulu#udur.Senfoni sözcük olarak: Birlikte ses vermek demektir.Senfoni opera uvertürlerinden do#ar. 1700 öncesinde bu toplulukları sürekli bas çalıcısı yönetir.


25/35

Barok dönem eserleri çalınırken günümüzde de orkestrayı ba" kemancılar yönetir. Orkestralarkalabalıkla"ınca "eflik kavramı önem kazanır. Klasik dönem bu yapının yerle"ti#i bir zamandır.Klasik dönem orkestraları bugünün orkestralarının temeli olmakla birlikte günümüz orkestralarındandaha küçük yapıdadırlar. 1770’lerde Haydn’ın orkestrası yakla"ık 25 ki"iydi. Yaylılar, flüt, 2 obua,2 fagot,2 korno ve klavsenden olu"ur.

Önemli Besteciler:

Franz Joseph Haydn (1732-1809)

Müzik tarihinde en uzun ya"ayan bestecilerden biridir. ‚Baba haydn‘ olarak anılır. Avusturya’da birarabacının o#lu olarak do#ar. Babası müzi#i çok sever; ailede müzisyen yoktur. 6 ya"ındaykenbabası Haydn’ın müzik yetene#ini ke"feder ve Hainburg müzik okuluna ba"latır. 18 ya"ına kadarkoristlik yapan Haydn, Porpora’dan müzik dersleri alır. Klavsen ve piyano için parçalar vedivertimentolar yazar (e#lence müzi#i). 1761’de Prens Esterhazy sarayında göreve ba"lar veya"amı boyunca burada üretir. 25 opera, 107 senfoni, quartetler yazar. 1768-74 yılları arasında

Fırtına ve Gerilim akımından etkilenir. Veda senfonisive Güne" quartetleri minör tonlarda olup budönem yapıtlarıdır. 1785 yılında Mozart ile tanı"ır ve uzun yıllar dost kalırlar. 1791 yılındaLonndra’ya gider ve 18 ay orada kalır. Burada büyük saygı görmü"tir. Daha sonra Viyana’yadönüp Beethoven’in ö#retmeni olur. Sonrasında ikinci kez Londra’ya gidip Londra Senfonileri’niyazar. Londra’dan döndükten sonra yazdı#ı Yaratılı" Oratoryosu gerçek bir ba"yapıttır. Buoratoryo insanın do#al ya"amdaki saf yönlerini anlatmaktadır. 31 Mayıs 2809’da öldü#ündeNapoleon’un orduları Viyana’yı bombalamaktadır. Cenazesi Fransız komutlanlarla birlikteMozart’ın requemi çalarken kaldırılır. Klasik tarzın yaratıcısı olarak tarihe geçer. HOB 100 askerisenfonisi Türk Mehter müzi#inin etkisindedir. Karde"i Michael Haydn da önemli bir besecidir.

Örnek Müzik: Yaratılı" Oratoryosu’ndan Die Himmel Erzahlen Die Ehre

Re Majör Çello Konçertosu – Rondo

Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791)

Johann Chrysostomus Wolfgangus Theophilius, Salzburg’da dünyaya gelir. Babası LeopoldMozart felsefe e#itimi almı" ‚Violinschule‘ kitabunun yazarı olan çok önemli bir müzik adamıdır.Saray bestecisi ve orkestra yöneticisidir. Kızkarde"i Marianna da iyi bir klavsencidir. Mozart 6ya"ındayken 4 menuet ve 1 sonat bölümü besteler. Bu çocuk dehanın bir benzerine yüzyıllar byu

rastlanmamı"tır. Müzik tarihinin dahi çocu#u deyi"i Mozart için kullanılır. Günümüzde bile müzik vehayatın birçok alanında popüler olan Mozart çok kısa hayatında 600’den fazla eser yazmı"tır.Mozart’ın müzi#i saf, katıksız müzik olarak nitelendirilir. Mozart’ın babası leopold, o#lunun birmüzik dahisi oldu#unu ke"fedince kendi kariyerini bırakıp çocuklarının e#itimiyle ilgilenir ve o#ulMozart’la Orta avrupa turnesine çıkar. Mozart hemen her eserini bir sipari" üzerine yazmı"tır fakatbunu yaparken daha geni" halk kitlelerini hayal etmi"tir. Prens,, kont vs sipari"lerinin ho"a gitmesiiçin do#um günleri, bahçe e#lenceleri vs için serenadlar, divertimentolar yazmı"tır.

Örnek Müzik: Eine Kleine Nachtmusik- 1. Bölüm.


26/35

Çocuk Mozart Münich, Viyana(!mparatoriçe Maria Theresa ve !mparator I Francis), Fransa (ParisVersailles Sarayı), !ngiltere (Londra Kral ve Kraliçe; burada babası rahatsız oldu#u için JohannChristian Bach Mozart’a babalık eder.), Hollanda ve !talya’ya konser turnelerinde bulunur; de#i"ikinsanlar tanır ve de#i"ik kültürlerin müziklerini ö#renir. !talyan, Fransız ve Alman tarzlarınıözümser.

!lk yayımlanan yapıtları Pariste basılan keman-piyano sonatlarıdır. 1777’de bu kez annesi ileAlmanya ve Fransa turnesine çıkar; Mannheim’de Mannheim orkestrası üyelerinden birinin kızıolan 15 ya"ındaki Aloysia Weber’e a"ık olur. 1 yıl sonra Paris’e gittiklerinde annesi oradahastalanır ve ölür.

Salzburg’a tekrar döndü#ünde saray orgcusu olur. Psikopos ile anla"amayınca Viyana’ya yerle"ir.Ö#retmenlik ve bestecilikle geçinmektedir. A"ık oldu#u kız Aloysia da ailesiyle Viyana’ya gelmi" vebir tiyatrocuyla evlenmi"tir. Bu dönemde Saraydan Kız Kaçırma Operası’nı yazar. Mozart buradaAloysia’nın kızkarde"i Konstanze Weber ile evlenir. Babası bu evlili#i hiç onaylamaz. Evlili#i içinDo minor Missa’yı yazar. Mozart artık usta bir kemancı ve piyanist olarak ün yapmı"tır. 1780’li

yıllarda birçok piyano konçertosu yayımlanır. Viyana Operası için yazdı#ı Figaro’nun dü#ünüsükse yapmı"tır. Constanze’nin masrafları Mozart’ı daha çok para kazanmaya yöneltir.

Örnek Müzik: Mozart Piyano Konçertosu no 21, K467, Do Majör-Andante

1787’de Saraydan Kız Kaçırma ve Figaro’yu yönetmek için Prag’a gider. Burada Don GiovanniOperası’nı yazmak için sipari" alır. Mozart artan bor "larından dolayı 1784’te Mason Locası’na üyeolur ve oradan bir arkada"ı (Michael Puchberg) borçlarını öder. Don Giovanni’den sonra Mozart’ındaimi iyimserli#i azalır ve içine kapanır. 1791’de Sihirli Flüt Operası’nı yazar.

Örnek Müzik: Sihirli Flüt Operası: Gece Kraliçesi’nin Aryası.

Bu çalı"ma temmuz ayında ismini vermeyen bir patronun garip habercisinin bir sipari"iyle kesintiyeu#rar. Bir ölüm duası yazması istenmektedir: Requem. Yüklü bir ücret kar "ılı#ı, bu eseri, sankikendi ölümü için bestelermi" gibi yazmaya ba"lar. Bu dönemde sa#lı#ı oldukça bozulmu"tur.Mozart Requiem’in Lacrimosa bölümünü ölüm dö"e#inde ö#rencisi ve dostu Süssmayr’a dikteettirir. Geri kalan taslakları bırakarak 5 aralıkta ölür. Fırtınalı havadan dolayı cemazesine kimseninkatılmadı#ı, ölüsünün Viyana dı"ında St. Marx adlı yoksul mezarlı#ına atıldı#ı söylenir.

Örnek Müzik : Mozart Requiem K 626: Lacrimosa

Mozart’ın Müzi#i:Her müzik biçimi için yazmı"tır. Ça#da"ları Mozart’ı anla"ılması güç olarak nitelemi"lerdir. Klasikdönemin öz ve biçim dengesini korumu", Fransız Rokoko akımının zarif, ne"eli ve süslü anlatımını;Mannheim orkestrasının dengeli ve sa#lam enstrumantasyonunu; !talyan güzel "arkı söyleme –belcanto- tekni#ini, Alman Fırtına ve Gerilim akımının karamsarlı#ını birle"tirmi"; senfoni, opera,quartet ve konçerto repertuarına önemli katkılar koymu"tur.

Klasik Dönem müzi#inde Türk etkisini en çok duyuran besteci de Mozart’tır. Bazı sonat, konçertove operalarında Türk vurmalı çalgılarını ve tınılarını kullanmı"tır.


27/35

Örnek Müzik: K.331 Piyano Sonatı, La Majör: Son bölüm: Rondo Alla Turca

Ludwig Van Beethoven (1770-1827)

Beethoven müzik tarihi kapsamında en çok incelenen bestecilerin ba"ında gelmektedir. Bununnedeni Klasik dönemden Romantik döneme geçi"te bir köprü olmasıdır. Beethoven eserleri vedü"ünceleri ile bir sembol ve bir otoritedir. $efkatli ve kaba, hassas ve öfkeli, idealist ve maddeci,insanların karde"li#ine inanan bir münzevi, aristokrat dostlarının sundu#u ayrıcalıkları kabul eden,hürriyet a"ı#ı bir ki"ilik…

Beethoven’ın eserleri klasik bir anlayı"la yazılmı" fakat romantizm ö#eleriyle birle"mi" niteliktedir.Beethoven müzikolog ve ara"tırmacı yazarlar için her zaman çok ilgi çekici bir besteci olmu"tur.Bunun nedeni 1816’dan itibaren a#ırla"an i"itme duyusundan dolayı tuttu#u konu"ma defterleri(bugün Berlin Müzesi’nde sergilenmektedir) nin bize onun ya"amı ile ilgili çok aytıntılı bilgiler

vermesidir. Bu defterler 10.000 sayfanın üzerindedir.

16 Aralık 1770’te Ren nehri kıyısındaki Bonn kasabasında do#ar. Babası Prenslik kilisesinde tenorolarak görev yapmaktadır. 1778’de gerçekte 8 ya"ında olmasına ra#men babası onu 6 ya"ındakipiyano virtüözü olarak sahneye çıkarır. 13 ya"ındayken Beethoven’ın ilk eserleri yayınlanmayaba"lar.

Fransa’ya yakın olu"u Beethoven’ın cumhuriyetçi dü"ünceyi tanımasına yol açmı" ve demokrasiya"amı boyunca en büyük ideali olmu"tur. Daha önceleri müzik, yüksek sınıf insanlarıntekelindeyken Beethoven gerekli gördü#ü yerlerde bazı kuralları bozmu", pudralı peruk ça#ındanilk uzakla"an besteci olarak tanınmı"tır. Günlü#üne ‚ Gücü yetti#ince iyilik yapmak, her "eyden çokhürriyeti sevmek, bir taht önnünde bile olsa gerçe#i de#i"tirmemek‘ cümlesini yazmı"tır.

Ö#retmeni Neefe, Beethoven için burs ara"tırmaları yapmı"tır. Bunun sonnucunda BeethovenViyana’da kendisini Mozart’a dinlettirdi. Annesi ölünce Bonn’a döndü ve Londra’dan dönmekteolan Haydn’la kar "ıla"tı. Avusturyalı Kont Waldstein Beethoven’a yeni bir Viyana yolculu#uhazırladı. Bu yolculuktan itibaren Beethoven müzik çalı"malarına hız vermi"tir.

Eserleri özgürlük dü"üncesini destekler niteliktedir. Corolian, Egmont, Prometheus uvertürleriönemlidir. III. senfonisini Fransız !htilali kahramanı Napoleon Bonapart’a adamı"; Napoleonkendisini imparator ilan ednce de eserin ismini Eroica olarak de#i"tirmi"tir.

1795 yılında sa#ırlık hastalı#ı ba"ladı ve bu Beethoven’ı daha karamsar bir insan yaptı. Beethovenkendisini yava" yava" sosyal ya"amdan geri çeker, daha ha"in ve vah"i bir ki"ilik haline gelir.Bütün yalnızlar gibi beethoven da do#aya tapıyordu. Pastoral senfonisi, bu do#a sevgisinin engüzel örne#idir.

Napoleon sava"ları sonucu Viyana’da sosyal yapı de#i"mi", müzisyenleri destekleyen eskiaristokratlar yokolmu", yeni zenginler ise sanatı destekleyecek birikim ve olgunlukta de#ildiler.Vals kralları günün ilahları oldular. Beethoven yoklukla dolu günler geçirmeye ba"ladı. Bu aradasa#ırlı#ı ilerlemekteydi.


28/35

Beethoven ilk eserlerinde varlı#ı hissedilen Barok ile yakın gelece#in Romantizm’i arasında tekba"ına bir köprü olu"turmu"tur. Çalgı müzi#i olan senfoniye insan sesi katması (9. Senfoni),piyano sonatlarının bölümleri gerekli gördü#ü biçimde geni"letip daraltması, sonat formundayazılan eserlere menuet yerine scherzo kulllanması önemli de#i"ikliklerdir. Sonatları önceki ça#da

oldu#u gibi soyluları e#lendiren oda müzi#i eserleri de#il; bestecinin yüre#ini ortaya koydu#u,tutkulu, kahramanca, trajik birer "iir gibidir. Schumann’a göre Beethoven’ın oda müzi#i eserleriaklın ve ruhun ula"abilece#i son sınırdır. 1822’de Fidelio Operası’nın genel provasını yöntemeyeçalı"ırken dostu Schindler onu durması için bir notla uyardı ve oradaki herkesin aslındaduymadı#ını anladı#ını gördü. Bu olay Beethoven için ömrünün sonuna kadar acı bir anı oalarakkaldı.

Beethoven’ın müzik ya"amı 3 yaratıcı dönemde incelenir.

1. Dönemde Haydn ve Mozart’ın etkisindedir. 1795-1802 yılları arasını kapsayan bu dönemde

Pathetique, Ayı$ı!ı, Waldstein gibi piyano sonatlarını yazar. Keman piyano için Kreutzer sonatı,ilk üç piyano konçertosu ve ilk iki senfonisi bu dönem eserleridir.

Örnek Müzik: Patetik sonat ilk bölüm.

2. dönem 1802-1817 yıllarını kapsar ve Eroika senfonisi ile ba"lar. Bu eserle Beethoven tamamenkendi müzik dilini ortaya koymaya ba"lar. 4. Ve 5. Piyano konçertoları, op 53’ten ba"layan piyanosonatları, Do Majör Missa’sı, Fidelio Operası, Op 61 Keman Konçertosu, Corolian, Egmont uvertürleri, 3-8 senfonileri bu dönem yapıtları arasınnda en ünlüleridir.

Örnek Müzik: Keman Konçertosu 3. Bölüm.

3. Dönem Beethoven’ın ya"amının son 10 yılını kapsar. Missa Solemnis, 9. Senfoni, son dönemyaylı çalgılar dörtlüleri, son piyano sonatları bu dönem yapıtlarıdır.

Örnek Müzik: 9. Senfoni. Son bölüm

26 Mart 1827’de öldü. Cenazesinde tüm Viyana ayaktaydı, cenazesini 8 ünlü müzisyen ta"ıdı.

ROMANT"K DÖNEM (1830-1900)19. Yy’da burjuva sınıfı aristokrasiyi yıkar. Eski gelenekler, imparatorluklar, anla"malar ortadankalkmaya ba"lar. Ve Romantizm akımı ortaya çıkar. ‚ben‘ kavramı ön plandadır. Gerçekolmayanın ara"tırılı"ı, dü" gücü ve fanteziyle sezdirilen "eylerin içten ve sırlı bir tarzla gerçe#eba#lanması Romantizm dü"üncesinin açılımı olabilir. Sanatta misti!in felsefesi, tutkular,heyecanlar, gece, yokluk gibi konular romantik sanatçıların ilgi alanındadır. Klasisizm kurallarınkatılı#ı içinde bo#ulurken romantizm ise a"ırılık, giderek gözü ya"lı bir duygululuk içindetükenecektir. Klasik tarzda biçim özü belirlerken romantizmde yapıtın özü biçime yön verecektir.


29/35

Edebiyatta Alexander Dumas, Honore de Balzac, Victor Hugo (Fransa), John Keats (!ngiltere),Johann Wolfgang von Goethe (Almanya) gibi yazarlar; felsefede Kant, Hegel, Schopenhauer veNietzche önemlidir.

Müzikte romantizm saf müzik yerine konulu müzi#i getirecektir. Lied yeni ekolün en uygun anlatım

yolu olur. Ezgisel yapı giderek daha yo#un ve karma"ık bir görünüm aldı. Yedili ve dokuzluakorlar sıkça kullanıldı, kromatizm, modülasyonlar sıklıkla romantik dönem müzi#indegözlemlenebilir.

Romantik dönem müzi#inde tempo ve nüans i"aretleri de karma"ıkla"ır. Allegro yerine bestecekendi allegrosunu belirlemek için molto allegro non troppo yazacaktır. Ffff, pppp gibi gürlüki"aretlerine rastlanır. Minör tonlar daha çok kullanılır.

Biçim olarak piyano e"likli lied’ler yanında vals, polonez, mazurka gibi stilize danslar, nocturne,fantezi, romans, konser etüdü gibi piyano eserleri, senfonik "iirler, programlı senfoni, konseruvertürleri, solo konçerto, opera romantik dönemin en fazla ürün verilen biçimleridir.

Senfonik "iir: bir konuya, bir programa dayalı tek bölümlü orkestral eserlerdir. Senfonik eserleringeli"mesi sonucu 19. Yy orkestrası boyutlarını büyüterek ses hacmini artırdı ve üflemelilerde 3’erligruplarla çalmaya ba"ladı.

Romantik dönemle beraber amatör yorumcuların yerini ‚virtüöz‘ yorumcular almı"tır. Klasikdönemde her iyi ailenin üyesi bir çalgı çalarak yeti"ir, ünlü besteciler bu ki"ilerin çalması içineserler yazarlardı. 19. Yy’da ise amatörler ile besteciler ve yapıtlar ayrılmı"lardır. Böylece kendiçalgısının ustası olan virtüöz yorumcular ortaya çıkar.

Romantik dönemde bu

müzik tarihi-ders notları_4

Documents