mümtaz-er türköne - türklük-ve-kürtlük

8/2/2019 Mmtaz-er Trkne - Trklk-ve-Krtlk

1/97

Mmtaz'er Trkne _ Trklk ve KrtlkKitaplar, uygarla yol gsteren klardr.

UYARI:

www.kitapsevenler.com

Kitap sevenlerin yeni buluma noktasndan herkese merhabalar...Cehaletin yenildii, sevginin, iyiliin ve bilginin paylald yer olarakgrdmz sitemizdekitm e-kitaplar, 5846 Sayl Kanun'un ilgili maddesineistinaden, engellilerin faydalanabilmeleri amacylaekran okuyucu, ses sentezleyici program, konuan "Braille Not Speak", kabartmaekranvebenzeri yardmc aralara, uyumluolacak ekilde, "TXT","DOC" ve "HTML" gibiformatlarda, tarayc ve OCR (optikkarakter tanma) yazlm kullanlarak, sadece grmeengelliler iin,hazrlanmaktadr. Tmyle cretsiz olan sitemizdekie-kitaplar, "Engelli-engelsiz elele"dncesiyle, hibir ticari ama

gzetilmeksizin, tamamen gnlllkesasna dayal olarak, engelli-engelsiz Yardmsever arkadalarmzn youn emeisayesinde, grme engelli kitap sevenlerinistifadesine sunulmaktadr. Bu e-kitaplar hibirekilde ticari amala veyakanuna aykr olarak kullanlamaz, kullandrlamaz. Aksi kullanmdan doabilecektmyasalsorumluluklar kullanana aittir.Sitemizin amac asla eser sahiplerine zarar vermek deildir.www.kitapsevenler.comweb sitesinin amac grme engellilerin kitap okuma hak ve zgrln yceltmekve kitap okuma alkanln pekitirmektir.Sevginin olduu gibi, bilginin de paylaldka pekieceine inanyoruz.Tm kitap dostlarna, grme engellilerin kitap okuyabilmeleri iin gsterdikleriabalardan veyaptklar katklardan tr teekkr ediyoruz.Bilgi paylamakla oalr.

LGL KANUN:5846 Sayl Kanun'un "altnc Blm-eitli Hkmler" blmnde yeralan "EKMADDE 11" : "ders kitaplar dahil, alenilemi veya yaymlanm yazl ilim veedebiyat eserlerinin engelliler iin retilmi bir nshas yoksahibir ticar amagdlmeksizin bir engellinin kullanm iin kendisi veyanc bir kii tek nsha olarakya da engellilere ynelik hizmet veren eitim kurumu, vakf veya dernek gibikurulular tarafndan ihtiya kadar kaset, CD, braill alfabesi ve benzeriformatlarda oaltlmas veya dn verilmesibu Kanunda ngrlen izinler alnmadan gerekletirilebilir."Bu nshalar hibirekilde satlamaz, ticarete konu edilemez ve amac dnda kullanlamaz vekullandrlamaz.Ayrca bu nshalar zerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerinbulundurulmas ve oaltm amacnn belirtilmesi zorunludur."

bu e-kitap Grme engelliler iin dzenlenmitir.Kitap taramak gerekten incelik ve beceri isteyen, zahmet verici bir itir. Nemutlu ki, bir grmeengellinin, dzgn taranm ve hazrlanm bir e-kitab okuyabilmesinden duyduusevinci paylaabilmektm zahmete deer. Sizler de bu mutluluu paylaabilmek iin bir kitabnztarayp,[email protected] gndermeyi ve bu isimsiz kahramanlara katlmay dnebilirsiniz.Bu Kitaplar size gelene kadar verilen emee ve kanunlara sayg gstererek ltfenbu aklamalar silmeyiniz.


2/97

Siz de bir grme engelliye, okuyabilecei formatlarda, bir kitap armaanediniz...Teekkrler.Ne Mutlu Bilgi iin, Bilgece yaayanlara.Tarayan: Gkhan Aydner

Mmtaz'er Trkne _ Trklk ve KrtlkTRKLK VE KRTLKUfuk Kitaplar: 89 Sosyal Bilimler Dizisi: 17ISBN: 978-975-6065-60-0Yayna Hazrlayan: Faruk TuncerTashih-Redaksiyon: Seyfullah IkKapak: Murat Acar Dzen: Ufuk KitaplarBask-Cilt: Pasifik Ofsetobaneme Mah. Kalender Sok. No:5 34350 Yenibosna/stanbul Tel: {0 212) 551 1119 Ufuk Kitaplar 2008 Bu kitabn yayn haklar sakldr. Yayncdan izinalnmadan ksmen veya tamamen yeniden yaymlanamaz.

T.C. Kltr Bakanl Sertifika No: 1106-34-002992 Ufuk Kitaplar bir Fon DaAjans A.. kuruluudur.1. Bask: Nisan 2008Ufuk KitaplarCumhuriyet Cad. No: 209/4, 34373, Harbiye, stanbul, TrkiyeTel: (0 212) 232 17 51 Faks: (0 212) 231 82 34 '/ Online Sat:www.ufukkitap.comTRKLK VE KRTLKMMTAZ'ER TRKNEII!MMTAZ'ER TRKNE1956 ylnda stanbul, skdar'da dodu. lkokulu Erzurum'da, ortaokuluLleburgaz'da, liseyi Ankara'da bitirdi. 1978'de Siyasal Bilgiler Fakltesi'ndenmezun oldu. Ayn akltede siyaset bilimi alannda master ve doktora yapt. Gaziniversitesi Kamu Ynetimi ve Uluslararas likiler blmlerinde retim yesiolarak altSiyas, Tarih, Din ve Kltrel Boyutlaryla slam ve iddet; Trkiye'nin KaypHalkas; slamcln Douu; Trk Modernlemesi; Siyaset; Cemaleddin Efgani;Modernleme, Laiklik ve Demokrasi isimli kitaplar bulunuyor.indekilerYayncnnNotu...........................................................................................9nsz ..........................................................................................................11Takdim .......................................................................................................151"Terr Sorunu"ndan "Krt Sorunu"na...............................21Trk ve KrtKimlikleri .........................................................................26Asimilasyon YerineEntegrasyon............................................................312Bir mkn Olarak "Siyasallama".............................................37atmann kiTaraf .............................................................................38OvadaSiyaset.........................................................................................39


3/97

SiyasallaanPKK...................................................................................41Ya PKKSiyasallarsa? ..........................................................................43

zm DeilDemagoji..........................................................................44Tek Bayrak, Tek Millet ve TekDevlet.....................................................46Askeri zm Yerine Siyaszm.......................................................48Trkiye Barn Bulabilirmi? ................................................................49"iddetsizlik Ortam": Krt Sorununda Yeni Bir Balang.................51Nevruz 2007: iddetinTkenii .............................................................52Nevruz: Yeni Yl-Yeni

Balang............................................................54PKK ve niterDevlet ............................................................................55Etnik Siyasetin YeniDengeleri................................................................56Trklk ve KrtlkAntitez Olan Krtln Kart Olan Tez: Trklk..:..... 59Milliyetilik veUlusalclk.....................................................................61"Trklk"Nedir? .................................................................................65"Su Akar, TrkBakar".........................................................................67Sizce Bir Terslik Yokmu?......................................................................68ok KltrlToplum ...........................................................................69Trklerin KamuHaklar ........................................................................70"301'inTrkl"................................................................................72Kimlik Aray m, Milliyetilikmi? .....................................................74"BizKimiz?".........................................................................................75Modernlemenin Tezahr OlarakMilliyetilik...................................78ok KltrlGelenek ...........................................................................78KartKimlikler..................................................................................83


4/97

Kimlikler Ne eYarar? ........................................................................85Kimlikler Gndelik Hayatmz inde Ne e Yaryor? .........................86KimliklerinDiyalektii ....................................................................

.....87Trk Kimlii Bir catm? ......................................................................89Pandora'nnKutusu .............................................................................90DinlerinYkselii .................................................................................93Trk ve KrtMilliyetileri ...................................................................94Sol Krt

Milliyetilii ..........................................................................95MHP"ninncelikleri............................................................................96Ankara ve Diyarbakr'a Kar stanbul Milliyetilii.....99Sorun Siyasal m, Sosyalmi? .............................................................100ounluunSorumluluu ..................................................................102iddetinSimetrisi ...............................................................................104Tehditler veFrsatlar...........................................................................105"Trkiye'nin KrtMeselesi"...............................................................107Trkiye'nin MilliyetilikTrleri .........................................................109 l: stanbul, Ankara veDiyarbakr.................................................111AnkaraMilliyetilii...........................................................................112stanbulMilliyetilii .........................................................................113indekilerDiyarbakr ...........................................................................................115Yeni BirModel....................................................................................115Kardelik..............................................................................................116Trk UlusalBilinci............................................................................. 117


5/97

stanbulFark ......................................................................................117Ortak Payda:stanbul.........................................................................120

6iddetin KaranlkDnyas..........................................................123TerrleMcadele ................................................................................125iddetindeolojisi................................................................................127Huzur ..................................................................................................129"KaranlkSava"..........................................................................

.......130Din ve EtnikTerr.............................................................................132KuzeyIrak ...........................................................................................133

Psikolojik Savalarn FarklHedefleri..................................................135Balyozla SinekEzmek .........................................................................136PsikolojikSava ...................................................................................1387BizimKrtler.....................................................................................141"Krt Realitesi"nden "KrtSorunu"na .............................................142Trkiye Blnecekmi?........................................................................146KrtlerinOnuru.................................................................................144Elbette TekMillet! ..............................................................................148Kardelik..............................................................................................150KrtMilliyetilii ................................................................................152KrtKemlizmi...................................................................................155Diyarbakr vemed............................................................................1578


6/97

Devletin ve Toplumun Hafzas................................................161Vatan veTeferruat ..............................................................................163"Hyanet-i VataniyeKanunu" ............................................................166

Vatan Sevmek ve Vatana hanetEtmek .............................................168Askerizmler..................................................................................1708 ? Trklk ve Krtlk"24 YlnKomutanlar"........................................................................173PKK Kime RehberlikEdiyor? .............................................................,. 175Devletin Yeni KrtPolitikas ..............................................................177

ResPublica ..........................................................................................178Krt Sorunu KarsndaDevlet ..........................................................1799eteler ve DerinDevlet.................................................................183etecilik ...............................................................................................183"Derin Devlet" veEkyalk ................................................................185"ete veya DerinDevlet" ....................................................................186"Derin Devlet'inTasfiyesi ..................................................................190Derin Devlet ve Kuv-yiMilliye .........................................................192Devlet Etrafnda DnenParanoyalar.................................................193Derin DevletinKltlmesi .............................................................196SilahnGlgesi ....................................................................................197emdinliDosyas.................................................................................200Devlet Cinayet lermi? ......................................................................201emdinli'dekiHutular.........................................................................203emdinliddianamesi..........................................................................204Mddeiumumi'ninOnuru.................................................................208DreyfusDavas..................................................................................209


7/97

Kurumlarntibar .............................................................................210Devleti, KoruyuculardanKorumak ....................................................212"Bizim ocuklar"

Saolsun .................................................................213Karmandeks.....................................................................................217YAYINCININ NOTUSon 25 yldr yaananlar ortada. Bir ksm gereklerin anlalmas, sorunlarnzm, problemlerin tamiri adna bu sre olduka uzun bir zaman. Oysa geriyednp bakldnda alnan mesafe bir arpa boyu bile deil!Artk daha ne kadar yaadmz sorunlar grmezden gelmeye devam edeceiz. Vedaha ne kadar zaman kangren hlini alm problemlerimizi telemeyi srdreceiz.Belki de yaanan sorunlarn kendisi kadar, nasl dile getirildikleri de nemli.Tanmlamalar, sorunlara verdiimiz deeri gstermesi bakmndan 'can alc'olabiliyor.

Soruna yllarca Gneydou ya da PKK sorunu dedik. Oysa sorunun adnn dorukonulmas problemin yar yarya zmn de salyordu. Ancak srarla bundankandk.Sorun, grmezden geldiimiz, anlamsz kelimeler ardna hapsetmeye altmzsorunlardan biridir. Ancak "Krt sorununa" gelene kadar, hangi manialarn ya daengellerin almaya alld herkesin malmu.Sorun Ankara'dan farkl, Diyarbakr'dan daha farkl grnyor olabilir. Oysaakl- selim sahibi kimseler iin, stanbul'un zm modeli olabilecei bir tezolarak ortada duruyor. Kargaa ortamnda sergilenen beceriksizlikleri, "Balyozlasinek ezmek" biiminde alglayamayanlara, mizahn gcyle Boaz havasnn10Trklk ve Krtlkbir neri olarak deerlendirilmesi, bu kitabn nemli argmanlarndan birinioluturuyor.Siyaset bilimci Mmtaz'er Trkne, uzun zamandan beri konu zerine kafa yoruyor.Dnyor, konuuyor, tartyor ve yazyor. Elinizdeki kitap bu uzun srecinbir rn. Trkiye'nin gndeminde her geen gn daha fazla yer igal eden busorunu farkl ynleriyle gzler nne seriyor. Trklk ve Krtlk, Trkiye'nincan alc bu sorununa, "teferruat" kabilinden deil de, sorumluluk bilinciylenem veren bir siyaset bilimcinin kaleminden ayr bir nem kazanyor.Elinizdeki kitabn nemli bir dier yan da, konuyla ilgili sorunlar vesrtme alanlarn, sadece farkl boyutlaryla ortaya koymakla kalmayp, aynzamanda zm nerileri, iine dlen bu fsid daireden nasl klabileceininyol haritasn da gstermesidir.lgiyle okuyacanz bir kitap.NSZZaman gazetesine, Krt sorunu hakknda yazdm yazlardan biri zerine,Mula'da niversite rencisi olan bir Krt gencinden ksa bir mail gelmiti:Ben, ana dile saygdan ve farkl bir ana dil ile byyenlerin toplum iindeektii zorluklardan bahsediyor ve ancak empati duygusu ile baz eylerikavrayabileceimizden bahsediyordum. Gen ise adeta, "sizin syledikleriniz debir ey mi?" der gibi, srf ana dili Trke olmad iin karlat birfelketi anlatyordu. Anlatt ey gerekten de, bir delikanlnn banagelebilecek benim ise aklmdan hi gemeyecek bir felketten baka bir eydeildi. Krt genci niversitede okurken bir Trk kzna k oluyor. Srfduygularn Trke olarak yeteri kadar ifade edemeyecei korkusuyla aknitiraf edemiyor. Bana "iine dtm bunalm anlayabiliyor musunuz?" diyesoruyordu.ok byk siyas kavramlarla, teorilerle, stratejik ve taktik analizlerle elealdmz ve birbirimizi yiyip bitirdiimiz sorunlarn byke bir ksmnnarkasnda, aslnda o Krt gencinin kara sevdaya dnen ak gibi insan sorunlarduruyor. Gya insan korumak ve kurtarmak iin girdiimiz aprak labirentlerde


8/97

insann kendisini kaybediyoruz. Halbuki insan, her biri koskoca dnyalar olarakbizim kendisini sdrmaya altmz kalplar krarak karmza kyor.Bizi12Trklk ve Krtlksaklandmz iri laflarn ve teorilerin arkasndan kartarak, bize insan

olduumuzu, karmzda duran soruna insanca bakmamz gerektiini hatrlatyor.Trkiye'nin Krt sorunu, dier btn sorunlarn ipotek altna alan en byksorunu. Bu sorun, dnyadaki benzerleri gibi znde bir etnik sorun. Yine heretnik sorun gibi kendine zg bir kimlii, rengi ve biimi var. En bata unubilmemiz lzm: dnyann hemen her lkesinde var olan etnik sorunlar,toplumlarn birbirinden nefret etmesinden neet ediyor. Toplumu, etnik kaynaklatmalardan korumak iin bir insan haklar ve aznlk hukuku gelitiriliyor.Evrensel hukuk da devletlere, toplumdaki atmalar nlemek ve aznlounlua kar korumak iin baz prensipler veriyor. Ksaca toplum sorunkartyor, devletler ise zmeye alyor.Bizde ise "Krt sorunu"nun uzun gemiine ramen bu durumun tam tersi szkonusu. Toplumda gemite bir Trk-Krt kartl hi olmad. Dklen onca kanaramen bugn de hl yok. Sorunu siyaset retti ve iinden klmaz hle

getirdi. Buna ramen toplum siyasetin zerine ykledii bu ar yk, kavganntaraf olmadan tamaya devam ediyor. O zaman zm iin gzlerimizi toplumaevirmeli ve her eye ramen onun bu sorunu bar iinde gtrme yeteneinianlamal ve zmeliyiz. Sonra da toplumdan aldmz bu zm siyas katatamal ve bir "siyas zm"e ulamalyz. Bu konuya, eli kalem tutan herkesgibi ok uzun zamandan beri kafa yoruyorum. Frsat bulduka, gndem oldukayazyorum. Yazdklarmn arasnda, baz orijinal neriler ve analizler de var.Mesel, Ankara'nn Cumhuriyet'in kuruluu ile temsil ettii ideolojiye Ankaramilliyetilii, bunun karlnda Krt tepkisine de Diyarbakr milliyetiliiadn veriyorum. Bu ikisinin de zm imknsz kldn, areyinszzengin armlar olan stanbul milliyetiliinde aramak gerektiinibelirtiyorum.ok masum gibi grnen kltr milliyetiliinin, hem Trkler hem de Krtlerasndan, insan kendi tercihinin eseri olmayan kltre gre tasnif ettii iin"Kltr rkl"na uzand tezinin, iyiniyetle nasl tahripkr olduumuza biremsal tekil ettiini sylemek, nemle zerinde durduum hususlardan bir dieri.Yine Krt milliyetiliinin rettii Krt Kemlizmi'nin, Krt toplumu iin cidditehlikeler barndrdna dikkat ekmek de bir baka nemli nokta.Bu ve benzeri fikirleri deiik zamanlarda ele aldm. Yaymcm Faruk Tuncer, bufikirlerin derli toplu bir ekilde okuyucuya ulamas gerektiini syledi veortaya bu kitap kt. Yazdklarm gzden geirdim, bazlarn btnyleyeniden yazdm, aradaki boluklar doldurdum. Yine de, yazld tarihinaktalitesinin izleri baz metinlerde kald.Hatalarmzn balanaca umuduyla.Mmtaz'er Trkne stanbul/Ankara 2008TAKDMTrkiye, blgesinde gvensiz, kendi iinde kavgal, ekonomisi zayflam veban kaldrp evresine bakamayacak kadar batakla gmlm bir lke halinegelecek. Tanmlayamadmz sorunun nmze koyduu tehdit bu. Bu tablo,Allah'n bize izdii kader deil; bizim bugn verdiimiz kararlarn, aldmztedbirlerin ve yapp-ettiklerimizin sonucu olarak deiebilecek bir hayalettenibaret...Rivayet muhtelif, ancak hakikat tek... Adna ne dersek diyelim, Trkiye'ningeleceini belirleyecek esasl bir sorunu var. Uzun yllar buna "Gneydousorunu" diyerek bir blge ile snrladk. 30 bin cana mal olunca, ismini "Terrsorunu" olarak deitirdik. Soruna Tayyip Erdoan'n babakan sfatyla bir grupaydnla grmesinde "Krt sorunu" tabirini kullanmas ile, zal ile balayan veDemirel'in "Krt realitesi" tanmyla devam eden izginin yeni bir safhasolarak koskoca bir "Etnik sorun'^ dnt.Adlandrma zerindeki tartmalar bir kenara koyarak, sorunun ok ynl, cilve ncelikli ynleri zerinde ittifak edebiliriz. ncelikle, blgesel dengeler


9/97

ve d politikamzda bu sorun belirleyici bir nemi hiz. Blgemizde talarntamam yerinden oynad, Irak'ta ABD igalinin sona ermesinden sonra, yepyeni birOrtadou tablosu ile karlaacaz. ABD projesi mesafe ala-16Trklk ve Krtlkcak. Adn koyamadmz sorun, bu gelimelerin temel itici glerinden birini

tekil edecek. Eski Kara Kuvvetleri Komutan, Abdullah calan'n, KuzeyIrak'taki Krt liderlerinin nn amak iin Trkiye'ye teslim edildiini iddiaetti. Bu iddia doru ise PKK, yeniden "stt" terr bahanesiyle tasfiyeedilecek ve Trkiye, bu sefer "terr" sorununun izdmn farkl boyutlardayayacak. br yandan AB yolculuumuz, bu soruna bakmz ve ele altarzmz, reform paketleri eklinde nmze konulan ev devleri ile zatendeitirdi. Gelimelere gre, AB gzerghnda ilerlememizi belirlemeye devamedecek.Terrn kendine gre bir muhakemesi var: Yeni kurbanlar listesine eklediizaman cenaze trenleri ve gerginliklerle toplumun nasl sarsldn okyakndan biliyoruz. fke ve nefret karlkl olarak yeniden trmanrsa,toplumun her kesimine yaylan dehet, gndelik hayatn bir paras halinegelecek. Artan terr, gvenlik ihtiyacn artracak. Artan gvenlik ihtiyac ise

zgrlkleri parantez iine alacak. Demokrasi, akan kann yannda bedeli okar bir lkse dnecek ve snrlandrlacak. Hatta rafa kaldrlmas biletartlacak. Elinde silah bulunanlarn hkim olduu, kurallar belirledii vegc kulland bir lkede yaayacaz. Siyas kimlikler, parti politikalararasndaki farkllklar ve kutuplamalar, bu sorun karsndaki tutumlara, hattatutumlar arasndaki nanslara gre belirlenecek. Ekonomi, hem terrn artrdmaliyetlerle, hem de terrn nlenmesi iin ayrlan devs btelerle ba etmeyealacak. Bak srtnda giden dengeler, kuvvetle muhtemeldir ki bozulacak.Bu sorunu zecek sihirli bir denek yok... Ksa vdede bu sorunu btnylezecek kesin ve nihai bir zmden bahsetmek de gereki deil. Gerekibakld zaman bu sorun, ksa vadede ancak katlanlabilir boyutlaraindirilebilir veya ynetile-bilir dzeyde tutulabilir. Bunun iin ise, fkeninve nefretin uza-Takdimnda, sorunu smrerek beslenenlerin burnunu sokamad; akln, saduyununhkim olduu bir alann yaratlmas ve bu alanda gl ve kalc bir konsenssnina edilmesi gerekir. na edeceimiz eyin ad, toplumsal ve siyasal bartr.Bar dnda zm olduunu iddia edenler ya art niyetli ya da gzn kanbrm olanlardr. Bu barn tesis edilmesinin ise baz n artlar var.Bunlardan ilki, sorunun adn doru koymaktr. Geri kalan ise, kavgann ikitarafnn da savata cephane olarak kullandklar ii bo inanlar, nyarglargzden geirmeleri, sndklar ve kendilerini ifade ettikleri mevzileriyeniden lp bimeleridir.Sadece ezberlenmi, zerinde hi dnlmeden tekrarlana-gelen ve "kutsal" ilanedilen alanlarn aslnda hurafelerden ibaret olduunu fark etmemiz ve hepsizerinde yeniden dnmemiz gerekiyor. Sorunun adn, bizi zme yaklatrmannn art olarak doru koymalyz. Arkasndan, "Milli birlik ve btnlk"mitinin, gerekten birletirici ve btnletirici, stelik bar bir yorumunaihtiyacmz var. Son olarak, etnik kimlikleri birbiri karsnda eit ve uyumluklacak, farkllklar bar iinde yaatacak, tarihe ve gereklere sayglizahlar ile zerimizde dolaan kara bulutlar datacak bir rzgrestirebilmeliyiz. Bir kelebein kanat rpmasnn birka yl sonraki kasrgannsebebi olabileceini iddia eden kaos teorisine kar; hep birliktecierlerimizdeki havay fleyerek datamayacamz kara bulut var m?Bir soruna koyduunuz isim veya tanmn, bu sorunu ortaya karan sebebiaklamas gerekir. Aksi takdirde sonular sebep saymak gibi telfisi mmknolmayan bir mantk hatasnn iine deriz. Trkiye'nin yaad sorun bir etniksorundur. Her lkede olduu gibi, Trkiye'de de farkl etnik gruplar bulunuyor.Bunlarn iinde farkl bir dil konuan, sayca da olduka faz-18Trklk ve Krtlk


10/97

la bulunan bir etnik grup olan Krtler, iinde bulunduklar artlardan, devletkarsndaki durumlarndan ikyeti olduklarn sylyorlar. Sadece sylemeklekalmyorlar, rgtleniyorlar, siyas parti kuruyorlar, mevcut yasalarnsnrlarn da zorlayarak, "hak" talep ediyorlar. Yine bu etnik grubun iindebulunduu artlar bahane eden, zgrlk, zerklik, federasyon, hatta bamszdevlet kurmay bir hak olarak gren birileri ayaklanyor ve terr eylemlerine

giriiyor. ayet sorunu, karmza kan "terr" ile snrlayp, onunla mcadeleetmekle yetiniyorsak, terrn yeerdii batakla ulama frsatmz hi yokdemektir. Adn doru koymak iin sormamz gereken soru udur: "Etnik bir sorunolmasayd, terr var olabilir miydi?" Bu soruya demagoji yapmadan cevapveriyorsak, kartabileceimiz tek sonu var: Trkiye'deki sorunun ad "Krtsorunu"dur."Krt sorunu" tanmndan kaanlarn, bu kapdan girildii zaman karlatklarmanzaradan korktuklarn biliyorum. Bu kapdan, bata dil olmak zere "kltrelhaklar" dnyasna giriliyor. Ancak bu korkunun hibir eye faydas yok. Zira,Trkiye aslnda bu kapy at ve evinin iini de bu istikamette epeyce dzenesoktu. 1999'dan itibaren AB'nin nmze koyduu ve bizim de hzla hayatageirdiimiz reform paketlerinin arlkl konusu, bu sorunlar zmekti.Krtlere aznlk stats verilmesi AB belgelerine sk sk yansyor. Btn

dnyayla birlikte, Trkiye'yi de iine alp srkleyen gelimelere, 1923'teLozan'da edinilen mevzide kalarak direnemezsiniz. steseniz de, srarl vekararl olsanz da direnemezsiniz. Trkiye'nin de taraf olduu uluslararasszlemeler ve zellikle AB srecinde stlendii deiiklikler, Lozan'naznlklarla ilgili hkmlerini devlet dzenimiz iin uzak bir nostalji halinegetirdi. Lozan'da sadece gayri mslimlerle snrladmz aznlk tanmmzlayer alabileceimiz bir dnya artk yok. En son bizim de tarihsel ola-Takdim19rak model aldmz Fransa'nn, lkesinde aznlklar olduunu reddetmektenvazgemesi ile ortaya kan durumu anlamamz gerekiyor. Aznlk haklarntanmak iin aznlklarnz tek tek tanmanz gerekmiyor. Aznlk haklar,dnyann zd biimde, aznlk mensubu bireylerin bireysel haklar olarakdzenleniyor ve insan haklar iinde ba keyi igal ediyor."Krt sorunu"nu tanmak demek, ounluk karsnda sayca az olan etnik grubamensup bireylere btn dnyada tannan haklarn Krtlere de tannmas anlamnageliyor. Bu haklar da, kendi kimliini ifade edebilmek, dilini serbestekonumak, kendi dilini renme ve retme hakk ile medya aralarn kullanmakgibi kltrel haklar, ifade ve rgtlenme zgrl gibi siyasal haklar iinealyor. Bunlarn ou "dil aznl"na tannan haklar ihtiva ediyor.Trkiye'nin onayn bekleyen Avrupa Konseyi'nin "Avrupa Blgesel veya AznlkDilleri art" ile "Ulusal Aznlklarn Korunmasna likin ereve Szlemesi"bu haklar detayl olarak dzenliyor. Bu haklar, ayrntlar dnda ABreformlar ile zaten tannm bulunuyor. Ayrca, Avrupa nsan HaklarMahkemesi'ne bireysel bavuru yolunun almas ile, yarg sistemimizin buhaklara dolayl olarak uyma sreci kendiliinden iliyor. yleyse sorun ne?"Krtlere bu haklar verirsek arkasndan bamszlk isterler" korkusunun vebuna dayal savunmann maddi bir temeli kalmadna, yani bu haklarn naldna gre, neden sadece "terr sorunu" demekte srar ediliyor?ki sebep akla geliyor: lki, fke ve nefret ile glgelenmi cehalet veaklszlk. Efsanelerle yryen alkanlklardan kurtulmay akl edemeyenlerarkaik bir mevzide direniyor. Birileri de alkanlklarn yaratt cehennemeodun tayarak gz doldurmaya alyor. kincisi ise "terr" den beslenenlerinhesab olmal Sadece silahlarn konutuu yerde elbette elinde silah20Trklk ve Krtlkolanlar dnda herkes susacaktr. Anayasamzn "Trkiye devleti lkesi vemilleti ile blnmez bir btndr" hkmne, hangi tanm hizmet edecektir? Krtsorunu mu, terr sorunu mu?zm tek: 70 milyon insann kendisini eit ve onurlu vatandalar olarakgrdkleri bir ereveyi oluturmak. Bu zme ulamak iin farkl yntemler


11/97

var. Farkl yntemler iinde de en ok birbirimizi anlamaya ve empati duygusuile ortak zme ulamaya ihtiyacmz var.Elinizdeki kitap gl bir empati duygusu ile zme giden yolu aydnlatacakyzlerce lambadan biri olma iddias tayor."Terr Sorunu "ndan "Krt Sorunu"na...

Krt sorunu"nun semptomlar, terr olaylar boy gsterdii zaman devlet katnda"milli birlik ve btnlk" vurgular artyor. Devletimizin teki yaps,Anayasamzn "devletin lkesi ve milleti ile blnmez btnl" prensibikuvvetle hatrlatlyor. Babakan'n "Krt sorunu" kna bir cevap olduutartlan, hatta "postmodern uyar" olduu bile ne srlen MGK toplantsndansonra yaynlanan bildiri, bu vurguyu derli toplu zetliyor: "TrkiyeCumhuriyeti'nin kurulu felsefesindeki temel dnceye uygun olarak Anayasa'dacumhuriyetin nitelikleri belirtilmi; ulusun bamszln ve tmln,lkenin blnmezliini; demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olancumhuriyeti korumak; dil, din, etnik kken, cinsiyet ayrm gzetmeksizinkiilerin ve toplumun gnen, huzur ve mutluluunu salamak, devletin temel amave grevleri arasnda saylmtr." Anayasamzn muhtelif yerlerinde, kanunlardave devleti temsil edenlerin beyanlarnda sklkla yer alan "mill birlik ve

btnlk" vurgusu, ok yaygn olarak, etnik farkllklar ve bu arada Krtleriyok saymak olarak yorumlanyor. ayet zm aryorsak bugn bu22 ? Trklk ve Krtlkyorumun tam tersi bir yorumda uzlama salamak zorundayz. lkenin teki yapsve "mill birlik ve btnlk" ancak farkl olanlarn gnll katlm ilesrdrlebilir. Gnll katlm iin ise, etnik farkllklarn bir zenginlikolarak grlmesi, kendilerini ifade edecek vasata kavumalar, yukardabelirtildii gibi herkesin kendisini "dil, din, etnik kken ve cinsiyet farkgzetmeksizin" eit ve onurlu vatandalar olarak grebilmeleri gerekir. Ksacabirlik ve btnlk, tekdzelikte, tek tipletirmede deil oulculuk iindearanacak ve kendisini gsterecektir. "Krt sorunu" tanm ve uzantlar, buyorumla karmza "mill birlik ve btnlk" iin bir n art olarak kacaktr.niformasz, yani tek formu olmayan mill birlikAskerlik meslei, meslek gruplar arasnda farkl bir yerde durur. Bu meslektengeinilmez, yaanr. Bu meslei seerek, hayatn peinen vatan iin fedaetmeyi kabul eden biri, zerinde tad niformay da bir hayat biimi olarakkiilii ile btnletirir. Hayata ve dnyaya, lkesindeki ve dardakigelimelere bu niformann ve meslein verdii perspektifle bakar ve yorumlar.Askerlik mesleinin vazgeilmez iki prensibi vardr: Dzen ve disiplin. Hereyi, rtbeleri, niformalar, cephaneleri, silahlar, grevleristandartlatrmak, hareketleri kurallara balamak yani tek tipletirmek dzeni;hiyerarik i blm iinde stlere mutlak itaat disiplinini ifade eder. Birordunun rgtlenmesi, savama yetenei ve savata gsterdii baar bu ikiprensibe ne lde uyulduuna baldr. Askerin siyaset zerinde arlnnhissedildii anlarda bu iki prensip, kendiliinden n plna kar. Geerli"milli birlik ve btnlk" yorumumuz da, Cumhuriyet'in koruyucusu ve kollaycsolan askerin bak asn yanstr. Bu bak asna gre; btn kamusalmeknlarda tek dil konuulursa, btn kadnlarn ba ak olursa, okullarda hervatanda ayn eitimi alr, herkes ayn eye inanrsa"Terr Sorunu"ndan "Krt Sorunu"na...dzen ve disiplin salanr, bylelikle "mill birlik ve btnlk" pekimi olur.Farkl eylere inanlmas, farkl dillerin konuulmas, farkl kyafetleringiyilmesi, farkl dncelerin dile getirilmesi dzeni bozar; milli birlik vebtnlmz tehlikeye girer. Kadnlarn ba rtl kamusal meknlara girmesiirticaya; farkl dillerin konuulmas blnme ve ayr bir devlet kurma isteineyol aar. Bu yzden, mmkn olan en geni snrlar iinde btn farkllklaryasaklanr ve toplum adeta zorla ayn kalbn iine sokulur.Hlbuki gelimi, kalknm, ilerlemi dnyada, ksaca ada medeniyet iinde,bunun tam tersi olan bir prensip hakimdir: nsanlar zgr braklr. zgrlkyaratcl ve sorumluluu getirir. Srekli yasaklarla, reit olmam ocukmuamelesi gren bir topluma gre, zgr braklan bir toplumun kiilii, gc veakl geliir ve keskinleir. Hrslarnn, heveslerinin peinde koan insanlar


12/97

birbiriyle rekabet ederek, daha iyiyi yakalayp ilerlerken, birlikte yaamannasgari artlarn da olutururlar. Farkl dnceler zgrce rekabet eder; zgrtartma ortamlar bireyleri de toplumu da olgunlatrr. Demokrasinin sunduufrsatlar ile, kendi iradesinin eseri olan bir siyas sistem iinde yaayanbirey, kendini ortaya koymann verdii tatminle, toplumla ve siyasal sistemiyani devleti ile btnleir. Dardan gelecek saldrlar ile sarslmayacak bir

milli birlik ve btnlk tablosu ortaya kar. Toplum, asgari mtereklerde,rejimin temel esaslarnda, birlikte yaamann artlarnda yle birleir ki,doal bir nitelik kazanan "milli birlik ve btnlk"ten sz etmek, kimseninaklna bile gelmez.Cumhuriyet iin, hl blnme-paralanma kbuslar yayorsak, "Sevr paranoyas"ile yatp kalkyorsak, bu durum askeri yorumun iflas ettiine delildir. flaseden bu yorumun somut rnei, 12 Eyll ynetiminin 1983 tarihinde kard 2932sayl24Trklk ve Krtlkyasadr. Bu yasa, Krteye daha nce var olmayan yasaklar getirmiti. 1990'lardabu yasaklarn kaldrlmas iin gereksiz tartmalar yaanmas bir yana;zerinde durulmas gereken en nemli husus yasann Krtler zerinde yaratt

krlmadr. Bu tarihten bir yl sonra balayan ve 15 yl devam eden silahlkalkma boyunca bu yasann koyduu yasaklarn kkrtc bir motif olarakgndemde tutulduunu inkr edebilir miyiz? lave olarak soralm: Bu yasaylaTrkiye ne kazand?Yaadmz 82 yllk tarihin sonunda, niformal "milli birlik ve btnlk"yorumundan vazgememiz gerekiyor. Bu yorum mesleki bir deformasyondur; toplumunuzanda tutulmas gerekir. ocuun ahsnda "szde vatanda" sfatnkullanarak koskoca bir toplumu yaralayarak; farkl dnen aydnlardan "nefretetmeyi" komuta ettii orduya mal ederek "milli birlik ve btnlk" salanamaz."Mill birlik ve btnlk" demokratik oulculuk iinde, zgr bir toplumda,alternatif saysz zm retmek gibi bir sorumluluk stlenen sivil iradeninkuatc ve kucaklayc kanatlar altnda tesis edilebilir. Nitekim, GenelkurmayBakanmzn "sivil iradenin stnlne" dair szlerini, profesyonel birciddiyetle grd noksanln itiraf olarak yorumlamamz gerekir. Askeri zmtektir. Sivil zm ise kendi iinde rekabet eden, saysz ve snrszalternatifler sunar. Bu kadar ok alternatifin iinde de mutlaka ie yarayanlarolacaktr."Krte dil kurslar lkeyi bler" diye iddetle muhalefet edenlere, bukurslarn bir yl sonra talep noksanl yznden teker teker kapanmalar bircevap deildir. Sivil irade, anadili Krte olmayanlara, lkenin batsndakimerakllara Krte kurslar aarak "mill birlik ve btnlk" iin yeni birkanal aabilir. Onca aba ve emekle plnlanan ve fiyasko ile sonulanan"psikolojik harekf'larn yerine, demokratik rekabet iinde bir parti liderininiki cmlesi btn iklimi deitirebilir. Yine ancak"Terr Sorunu"ndan "Krt Sorunu"na... ? 25sivil bir irade, Trkiye'nin birliini ve blnmezliini salayacak gcnAnkara'da deil stanbul'da fazlasyla mevcut olduunu fark edebilir. Bugzeller gzeli ehrin ekim gc, daha ka etnik toplumu tek bir bayranats altnda tutmaya yeter. "Krt sorunu" tanm kabul edilirse, Krtlerin dilve kimlik haklarndan bahsedilirse terr trmanr, tezinin hibir anlam yok.Evrensel standartlarda, birka ayrnt dnda zaten tannmam bir ey kalmad.znt duyacamz tek ey, "tannan haklar"n Trkiye Cumhuriyeti devletitarafndan deil, Avrupa Birlii tarafndan verilmi olmas. Bu haklardanbahsedildii zaman terr rgtnn muhatap kabul edilmesi de doru bir argmandeil. Haktan, hukuktan, ikyet konusu olan sorunlardan bahsedildii,yasaklarn kaldrlmas konuulduu zaman silahlarn deil, siyasetin nalyor. Silahlar sustuu zaman ise terr simsarlar marjinalleiyor. "Trkdevleti terrle ba edebilir, ama siyas mcadeleyi gsleyemez" tezini dilegetirenleri ise peinen art niyetli olarak mahkm etmemiz gerekir. Bu tez,asker zmlerin de gerekesi olarak dile getiriliyor. Toplumda var olmayan birblnmeyi siyasal dzeye tayacak olan ey siyaset deil, terrdr. Silahlarndkt kan karlkl nefret ve fke uurumlar yaratr. Trkiye topraklarndan


13/97

kacak bamsz bir Krt devleti ancak terrn yaratt uurumun bir tarafndageliip serpilebilir. Siyasetin grevi uzlamak ve zm retmektir. 70 milyonubir arada tutacak deerleri, sonsuz bir enerji ile retecek olan alansiyasettir. Parti tercihlerini bir kenara brakarak siyas yelpazemizin btnnebakalm: MHP'sinden CHP'sine kadar her parti uzlamann zeminini oluturmak iinseferber deil mi? Silahlar sustuu zaman Krt siyaseti yapanlar da farkl

sesleri ve zmleri dile getirmiyorlar m? Unutmayalm; dnyada her devlet,halk arasnda etnik farkllklardan kaynaklanan dmanlklar ve ayrmclgidermek iin aznlk po-26Trklk ve Krtlklitikalar gelitiriyor; biz ise devlet katnda siyas olarak yaratlanfarkllklar ortadan kaldrmak, siyasetin toplum zerindeki ykn azaltmakiin aba harcyoruz. Ksaca iimiz kolay."Kafalar krmak yerine saymak, mermi yerine oy atmak", iddet yerine bulunantek zmdr. Biz buna demokrasi diyoruz. Kendine, hatta farkl etnik bilincesahip yelerine bile gvenen bir toplum olabilmemiz iin, kendi frsatlarmzyaratmamz gerekiyor. Korkunun, paranoyalarn egemen olduu niformal zmleran kapatp, cesaretin ve zgvenin egemen olduu oulcu-sivil zmlerin

zengin dnyasnda yol almaya balamalyz. Bugn, hemen vermemiz gereken kararbu.Trk ve Krt KimlikleriKrt siyaseti yapanlar "Trk" ismine, devletimizin "niter-ulus devlet"niteliine itiraz ederek, karsna "Krt" kimliini koyuyorlar. "Trk" ismi vevasf, bylelikle asimilasyon politikalarnn delili olarak sunuluyor. Hattaburadan saldrgan rklk tezleri retiliyor. stismar etmeye ve edilmeyeolduka msait bir alan... Buradan kafalar kartrp, birbiriyle atankimliklerin altn doldurmak ve birlikte var olmas mmkn olmayan dman ikitaraf yaratmak kolay. Kolay ama bu, toplumun yaad tarihe ve iselletirdiikiilie uygun deil. "Trk" sfat, Krt kimliinin kar kutbunda yer almyor.st ve alt kimlikler snflandrmasnn tesinde bir eyden bahsediyorum.Trkleri tekiletirerek Krt milliyetilii deirmenine su tayanlarn bukimliklerin ina edildii tarihi anlamalar lzm. Bu tarih sadece bu kimlikleriaklamyor; bugn yaadklarmz, stelik gelecekte bamza gelecekleri deanlatyor.Bugn eer "Trk ulusal kimlii" diye bir eyden bahsediyorsak, Trkler bukimliin olumas iin aba harcayanlar ara-"Terr Sorunu"ndan "Krt Sorunu"na...snda en son srada anlmas gereken etnik grubu olutururlar. Hatta Krtlerinbu kimlie yapt pozitif katk Trklerden bile fazladr.II. Merutiyet yllarna gelene kadar Trk olan Trk bir isim yoktur.Trkln ilk kitabn yazan, Trklerin ar rka mensup stn bir rk olduunuispatlamaya girien isim, Polonyal bir asilzade olan Mustafa Celaleddin Paa(Kont Borzec-ki)'dr. Bulgar asll Ahmet Vefik Paa ikinci isimdir. lk Trkelgati neretmenin yannda, Trkl derli toplu bir dnceye dntrenkii, Arnavut emseddin Sami'dir. Tekin Alp Yahudi'dir. "Primo Trk ocuu" gibihikyelerde damardan Trklk alayan mer Seyfettin ve "zmc" hikyesini"lah bir kudretin, ebed bir feyzin var ey Trk" diye noktalayan Ahmet HikmetMftolu, gnmzn Trk edebiyatnn hl alamayan ismi Nihal Atsz gibierkez'dir. "Trk oluyum bu bayran yz dnmez kuluyum/ Yreimde Ouz Han'nyldrml kini var" msralarnm yazar olan air Kemal Fevzi, bu iiriyazdktan alt yl sonra eyh Said isyannda aslan bir Krt'tr. Ziya Gkalp'inDiyarbakr'dan stanbul'a uzanan ve Ankara'da noktalanan maceras Cumhuriyet'ede damgasn vuran "Trkln Esaslar"Y ortaya karmtr. Trk kkenli,ama nc snf bir air olan Mehmet Emin Yurdakul, kendisine Trkl,slamc ideolojinin mbeiri kabul edilen Cemaleddin Afgani'nin aladnsylemektedir. Bedizzaman Said Nurs'nin, Osmanl'nn son demlerinde Krt veArap airetleri arasnda dolaarak "Trk propagandas" yapmas (Mna-zarat) daayn erevenin iine girmektedir. Btn bu isimlerin hepsinin ortak amac birTrk milleti vcuda getirmektir.


14/97

Btn bu abalarn arkasndaki niyeti doru anlamalyz. Bu gayretleringsterildii yllarda yangn her yeri sarmtr. 93 Harbi ve Balkan Savalarile, koca imparatorluktan arta kalan sadece28Trklk ve Krtlkbir enkazdr. Farkl dillerden, soylardan akl erenler, bu enkaz kurtaracak bir

dayanak aramaktadr. Smrgecilii ateleyen milletler anda bu dayanan admillettir. Ancak bir milletin oluturaca diren hatt ile bamsz ve zgrbir devletin ats altnda yaanabilir. Ortada millet olmaya en yakn duran daTrklerdir. Bu yzden herkes elbirlii ile Trk milletini yaratmaya, bunun iinde Trk milli kimliini oluturmaya girimitir. Osmanl mparatorluu'nunklleri arasndan doan "Trk ulusal devleti" ni kuranlar, bu trajik tarihinmantn temsil etmektedir. Trkiye Cumhuriyeti devletinin kurucu kadrosuerkezler ve Makedonyallardr. Her iki grup da kkleriyle bal olduklartopraklar kaybetmi, elde bulunan vatan toprann deerini hakkyla kavramve buna gre davranm nesillerdir. Bunun doal gerei, bir ulus devlet kurmak,bunun iin de bir ulus yaratmaktr. Trk ulusal devleti iin Trkletirilen ilketnik topluluk da Trkler olmutur.2005 Nevruz'unda Mersin'de ocuun bayra yere atmalaryla balayan

gerginlikler zerine, Zaman gazetesine yaz yazm, ortaya kan milliyetitepkileri "ounluun blcl" olarak nitelemi ve rkln, bu topraklariin imknsz olduunu sylemitim. Etyen Mahupyan, yazdklarma zarif birgndermede bulunarak, farkl bir boyuta iaret etti. (Zaman, 29.8.2005) Osmanlsisteminin, dayand cemaat hiyerarisi iinde bir "millet-i hkime" reterek,bir kimliin yani Mslmanlarn dierlerine stnln zaten iselletirdiini;modernlikle birlikte Mslmanlarn yerine Trklerin getiini ve bu seferstnln rksal bir ierik kazandn belirtiyor. Ben rkln butopraklardaki gemii ve bugn hakknda hl derin pheler besliyorum.Fransz htilali'nin dnyaya yayd prensipten tarihi en fazla deitireni,ncs olan "kardelik" ilkesidir. Osmanl-"Terr Sorunu"ndan "Krt Sorunu"na...larn "uhuvvet-i siyasiye" diye tercme ettii bu prensip, milliyetilik adnverdiimiz eydir. Bu prensibin din cemaat hiyerarilerine gre eitletiricibir mant vardr. mparatorluun ok milletli yapsn, dalmann sebebiolarak gren Cumhuriyet'in kurucular, bu yzden ulus devleti ve bir milletyaratma iini ok ciddiye almlardr. Milletin varl, devleti, lkeyi vehalk savunmann gl bir mevziidir. Bu millet savunmac bir anlaynrndr. "Yurtta sulh, cihanda sulh"u, "Misak- Mill" ci, ksaca elde kalansavunmak zerine ina edilen bu mevzide rklk, sadece arzi olarak, zamannicab gerei ortaya kabilmitir. Dnyada rkln ykseldii 30'lu yllardaTrk kafataslarnn snflandrlmas, II. Dnya Sava'nda Almanya'nnyenileceinin anlalmas zerine de 1944'te Trk-Turanclarn yarglanmasbalamtr. Atatrk milliyetiliinin sistematik bir referansa dnmesinin1980 sonrasna tekabl etmesi de ayn sebeptendir. Irklk, bu savunmacmilliyetilii sarsaca iin hep arzi kalmtr. Yzyllar boyu, rk ve dilintesinde din inancn belirleyici olduu, dolaysyla rklarn kart birtoplumdan bir millet oluturmaya kalktnzda rklktan uzak durmanzgerekir. ok yakndan tandm milliyeti sylemin rk referans alan ksmnnhep marjinal kalmas ve siyasete tanamamas bu yzdendir. Osmanl devletricali Krtlerden nefret ederdi. Bunun sebebi, Krtlerin farkl bir etniktopluluk olmas deil, ounluunun gebe olmasyd. Ayn ekilde Osmanlmerkezi, Yrk airetlerinden de Arap bedevilerden de holanmazd. Avar beyiDadalolu ile Krt airet reislerinin isyanlar arasnda bu yzden bir farkyoktur.Krt kimliinin tezahrleri olarak bugn yeniden yaratlan efsaneler, aslndaTrkmen gebelerle paylalan ortak zelliklerdir. Krt kimlii bu yzdenyzyllar boyu dil ile korunan farkl bir etnik topluluu ifade etmektedir.Trkiye'de mevcut di-30 ? Trklk ve Krtlker etnik gruplardan Krtleri farkl klan, onlarn corafi olarak otokton birhalk olmasdr. Dil, corafya ve airet yaplar soyu da muhafaza ettii iin,


15/97

Krt milliyetilii modern aa tercme edildii zaman rkla akdurumdadr. Din, ortak ba oluturduu iin, tpk Arap milliyetiliindeolduu gibi fark tebarz ettirecek nitelik olarak rk n plna kmaktadr.Trk ve Krt sfatlarnn karlad kimlik, bu yzden birbirinin mteradifideildir. Ancak iki kimliin yekdierini tekiletirmesi ile her ikisininbirbirine benzeyecei bir sre yaanabilir.

Kimlikler, yaanm tarihselliin rnleridir. Etnik bir topluluk olarak trajikbir tarihe sahip olan Krtlerin kimlik politikalar ile siyas hayallerinibirbirinden ayrmamz gerekir. Evrensel olarak hakl ve meru kimlik taleplerive haklar, bulunduklar lke iinde nnde sonunda gerekleecektir. Siyashayaller ise konjonktre bal olarak deimektedir. calan'n staliniststratejisi, Trkiye Krtlerini, blge dengeleri iinde basit bir aracadntrd. Terr zerine kurulu bu strateji, Trkiye'ye ar bedeller detti.Irak Krtleri de, arkalarna aldklar d destekle ayaa kalktklarnda hephsranla karlatlar. 1975'te Irak ordusu karsnda yalnz kaldklarnda,Kissinger, "Krtlere neden yardm etmiyorsunuz?" sorusuna, "Diplomasi,misyonerlik deildir" cevabn vermiti. Bugn Kuzey Irak'taki Krt varl dadiplomatik hesaplarn deimesi ile bir gnde sona erebilir. Yaanm tarih,Krtlere, yaadklar devlet snrlar iinde huzur ve bar iinde yaama

yollar aramalar gerektiini gsteriyor.Trkiye'nin bir "Krt sorunu" var. Bu sorun grmezden gelinecek ve yok saylacakbir sorun deil. Bu sorunu zmek ise ounluun ve ounlua srtn dayayansiyasetilerin grevi. Trkiye'nin ayrca, bir "mill birlik ve btnlk" sorunuvar. Bu sorunu zmek de, bata Krt siyaseti yapanlar olmak zere, yine btnsiyasetilerin grevi."Terr Sorunu"ndan "Krt Sorunu"na... ? 31Bir yol ayrmndayz. Pein hkmlerimizi, fkelerimizi, ince hesaplarmz,iktidar mcadelesinde kazanacamz mevzilerin formllerini, doldurduumuzyumurta kfelerinden kurtulup sakin bir ekilde dnelim ve karar verelim. Heriki taraf iin de grnen gelecek: Kaybedeceklerimiz yannda bugn fedaedeceklerimiz devede kulak kalacaklar.Asimilasyon Yerine EntegrasyonBata iaret ettiim yol ayrmn tekrarlamalym. 70 milyon, hep birlikteuurumun kenarnda yol alyoruz. Trkiye, iine gmld "Krt sorunu" ilenefessiz kalabilir; blgesinde byk glerin oyunca haline gelebilir,ekonomisi terr bataklnda batabilir, gcn, enerjisini tketebilir ve kandenizi etrafnda birbirine dman bir topluma dnebilir. Veya, i sorunlarnadalet iinde zerek ikiye katlad enerjisi ile hem toplumuna daha fazlarefah, hem de uluslararas alanda daha fazla g ve itibar kazanabilir. Bununiin iinde her trl farkl sesin olduu siyasete ihtiyacmz var; sorununzmszlnden medet umanlar da dhil olmak zere.1993'te "Krt realitesini tanyorum" diyen Demirel, Babakan Erdoan "Krtsorunu"nu telffuz ettii zaman, "Trkiye'nin terr meselesi var. Meseleyi terrolay olmaktan kartp baka bir yere gtrrseniz, terr azdrrsnz" dedi.CHP lideri Baykal da ayn izgide, sorunu zmek iin terre destek verenlerintehis edilmesini, "terre kar ok kararl bir tavrn btn toplum tarafndansrdrlmesi"ni nerdi. Mesele, bu tecrbeli siyasetilerin syledii gibisadece bir "terr sorunu" ise, bu sorunun stesinden gelmek, elinde silaholanlarn sorunudur. Bunun istihbarat, propaganda gibi teknik ayrntlarvardr. Gvenlik gleri terrle mcadele edecek, bunun iin kaynak, eleman veyetki isteye-32 ? Trklk ve Krtlkcektir. Topluma den de gvenlik glerine moral destek olmaktan ibarettir.Peki, sorunu "terr" snrlar iinde tutarsak zebilir miyiz? Hatta terr sonaererse, sorun zlm olur mu?"Milletler a"nn balamas ile birlikte ayrlk bakaldrlarla ba etmeyealan ve isyan bastrma konusunda, yeryznde en fazla tecrbeye sahip birdevletimiz var. Bu devletin, 1821 Srp isyanndan bugne kadar, yaadtecrbelerin bir zeti duruyor arkamzda. Devletin askeri adan en zayf olduuzamanlarda bile isyanlar asker tedbirlerle sona erdirmekte hibir zaman birsknts olmamtr. kan her isyan bastrlmtr. Ama isyanlarn sonunda da


16/97

ayrlklar hedeflerine ulamlardr. Bunun tek istisnas, milliyetlersorununa, kapsaml bir reform alan olarak bakan Tanzimat paalarnn aldklarbaarl sonulardr. Merak edenler, 1866-69 Girit syan karsnda diplomatbir sadrazam olan l Paa'nn ald tedbirlere ve getirdii dzenlemelerebakabilir. "Devlet kimlerle muhatap olmaldr?", "zm iin hangi zenginalternatifleri retmelidir?" sorularna cevap verenlerin, bu tecrbeleri de

dikkate almalar lzm. Devlet aklnda var olmas gereken tarih bilinci, etniksorunlarn "terr" ile snrlandrlarak zlemeyecei olmaldr. stelik,sorunu salt bir "terr sorunu" olarak kabul etmenin, "terre teslim olmak"anlamna geldii de ancak bu yolla anlalabilir.Sorunu terre indirgeyen yaklamn siyasetten gelmesini, Demirel ve Baykal iinherhalde baka sebeplerle aklamak gerekir. "Krt sorunu" konusunda en hassasve tepkili kitleleri temsil ettii varsaylan MHP'nin, beklenenin tam tersinesrekli bar ve uzlama mesajlar vermesi baka trl aklanamaz. MHPliderinin "iek bahesi" benzetmesi ve partililerini kitlesel terrn uzandatutmak iin gsterdii aba, mutlaka itibar edilmesi gereken sorumlu ve yapcbir tutuma iaret ediyor. Siyasetinin grevi, sorunu "terr" olarak tanmlaypsorum-"Terr Sorunu"ndan "Krt Sorunu"na... ? 33

luluktan kamak yerine, zm iin elinden gelen abay gstermek ve temsilettii kitleleri bir istikamette seferber etmektir. Trkiye'de basit siyaskar hesaplarnn stne kabilen her siyasetinin katkda bulunabileceisalam bir uzlama ve bar ortamn oluturma potansiyeli mevcut. Evrenselolarak ittifak edilen demokratik deerler, insan haklar ve hukuk prensipleri,insanlar kendilerini bir haktan veya ayrcalktan yoksun hissetmedenuzlaabilecei ortak ereveyi oluturur. Buna ilve edilecek ey, toplumlarnpsikolojilerini ve eilimlerini gzeten aklc politikalardr. ttifak edilecekhususlarn banda "Krt sorununu" bir demokratikleme ve zgrlk sorunu olarakkabul etmek geliyor.Demokrasi dediimiz zaman, sadece iktidarn halkn rzasna dayanmasn savunanbasit bir prensipten bahsetmiyoruz. Trkiye'nin, lke iinde ve dnda,ekonomisinden diplomasisine, refahndan uluslararas itibarna kadar dayanden nemli gten bahsediyoruz. Bugnn dnyasnda Trkiye, kazanlarndemokrasisi ile salyor ve salamaya devam edecek. Blge dengelerindekiyerimizi, ilikilerimizdeki avantajmz demokrasimize borluyuz. Tekrarlyorum,bazlarnn lks olarak niteledii bir siyasal prensipten deil, lkemizi glklan bir unsurdan bahsediyorum. Trkiye'yi koruyan, gvenliini salayan gnedir? Demokrasisi mi, ordusu mu? Bu soruya verilecek gereki bir cevapdemokrasimizin deeri hakknda da fikir verecektir.yleyse "Krt sorunu" iin demokrasi iinde bulunacak zmler, hemdemokrasimizi glendirecek, hem de demokrasimiz zerinden her alanda nmzaacaktr. Demokrasi iinde gelitireceimiz zm iin iki nemli stnlmzvar: Devlet tecrbesi ve halkn uzlama ve bar iinde yaama yetenei. Devletbizim dmzda, bizden stn bir varlk deil, bizim yani insanlarn bir arada,bar ve gven iinde yaamasn temin34Trklk ve Krtlkeden bir kurumdur. Devletimiz ise birlikte yaama konusunda engin bir tecrbeyikendi geleneinde bir araya getirmitir. Bu gelenek adalete dayanr. Toplumancak dil prensipler etrafnda bir arada tutulabilir. Devlet bunun iin adaletiamadan datmal ve her birey devletin adaletine gven duymaldr. Bugn bunahukuk devleti diyoruz. Devletin gcn ve stlendii grevleri temsil edenlerin,hukukla snrl kalmas, hukuk dna kt zaman ceza grmesi bu yzden oknemlidir. Terr, devleti hukuk dna kmaya zorlar. Terrn bu arsnadirenen ve hukuku her hal ve artta yaatan devlet, terrn amacna ulamasnada engel olur.Yllarca sren bktrc, kahredici terre ramen, toplum iinde "Trk ve Krtdmanl" ortaya kmamtr. Terr yllarnda, bir btn olarak toplum danemli bir snavdan gemitir. Btn dnyada ve uluslararas rgtlerde, zmiin aba harcanan aznlk sorunlar, halklarn dmanlyla ortayakmaktadr. nsanlarn farkl olanlara duyduklar kin ve fkeyi gidermek, zm


17/97

aranan temel sorunu ifade etmektedir. Bunun iin ok kltrllkle, kimlikpolitikalaryla zmler aranmakta, topluma uzlamac ve bar bir bilinaktarlmaktadr. Trkiye'de ise aksine sorun toplumda deil, siyasal alandazlecek evsaftadr. En byk avantajmz da budur.yleyse sorunu "terr sorunu" olarak snrlamak ve alabildiince geni biralanda toplumsal ve siyasal bara katkda bulunacak modeller, nlemler ve

politikalar zerinde tartmalyz. Byle bir tartma ile harekete geecekentegrasyon srelerinin aya olduunu dnyorum:Herkesin soruna demokrasi ve hukuk iinde zm aranmas istikametinde bir ortakzeminde bulumas; terrn sistematik ve koulsuz olarak reddedilmesi ilk ayaoluturuyor. "Krt sorunu" bal altnda, siyasal temsil, zgrlkler, batadil olmak"Terr Sorunu"ndan "Krt Sorunu"na...35zere kltrel haklarn evrensel standartlarda tannmas, hatta pozitifayrmcln tartlmas ikinci admdr. Krt siyaseti yapanlarn, TrkiyeCumhuriyeti devletinin toprak btnl ve egemenlik haklar ile bunlarn bayrakgibi sembolleri konusunda gsterecekleri dikkat ve hassasiyet ise nc ayaoluturuyor.

Bu ayak zerinde konumak, tartmak, zm aramak; arada ne kadar beyhudeaba ve yanl anlamalar olursa olsun, btn farkllklaryla Trkiye'yi terrnsrkleyecei karanlklardan daha iyi bir gelecee tayacaktrBir mkn Olarak "Siyasallama"Trkiye'nin istihbarat kuruluu olan MiT'in, emekli st dzey yneticilerindenCevat ne, mrnn 41 ylnn MiT'te geirmi, "Krt sorunu" konusundauzmanlam nemli bir isim. Cevat ne, "80 yllk bir sorun var olduuna vetartldna gre... demek ki zlmemi ve bugne kadar uygulanan politikalarbaarsz olmutur" diyor. ne bu szleri, 13-14 Ocak 2007 tarihleri arasndaAnkara'da yaplan "Trkiye Barn Aryor" konferansn deerlendirirkensyledi. Bu konferans dzenleyenler, 1984 ylndan beri Trkiye'nin dkyounlukta yaad atmann dorudan taraflarndan biri: Demokratik ToplumPartisi (DTP)'nin nclnde gerekletirilen Konferans'n amac, iddetin sonaerdirilmesi ve barn kalc hale getirilmesi. Trkiye 1984'ten beri 40 binvatandam, bugn sona ermesi istenen iddete kurban verdi. iddetin sonaerdirilmesini isteyenler, Abdullah calan'n hl temsil ettii ve devlettarafndan terr rgt olarak nitelenen PKK (Krdistan i Parti-si)'nin daak veya rtl destekileri. Bu konferansta, PKK'nn tek tarafl olarak ilanettii atekesin uzatlmasn ve Krt sorununun bar yntemlerle zlmesinisavunuyorlard. Bar38 ? Trklk ve Krtlkars, bugne kadar izlenen politikann, yani iddet yntemlerinin iflasanlamna geliyor. Bar, zmszln ve aresizliin balad yerde devreyegiriyor. Cevat ne'i resm kurumlarda var olan ve kendisini pek fazla elevermeyen akln ve bu konudaki birikimin temsilcisi olarak kabul edersek, devletde izledii politikalarn iflasn ilan etmi oluyor. Sonrasnda emekligenerallerin zeletirilerinin bu istikamette gelimesi, ne'i devlette gelieneletirel vizyonun da temsilcisi yapyor. Krt sorunu ekseninde atan ikitaraf da, e zamanl olarak bugne kadar kullanlan yntemleri ve izlenenpolitikalar eletiriyor ve iflasn ilan ediyor.Gemie snger ekip yeni bir balang yaplabilir mi?atmann ki TarafTrkiye'nin etnik sorunu, dier lkelerin etnik sorunundan farkl seyretti.Dorudan iki toplum kesimi arasnda etnik bir atma ortaya kmad. atmadevlet ile Krtler ve onlar temsil eden rgtler arasnda yaand.Yunanistan'da Makedonlarla Yunanllar, Kuzey rlanda'da Katolik ve Protestanlararasnda yaanan bir dmanln benzeri Trklerle Krtler arasnda grlmedi.Aksini iddia edenlerin varlna ramen, yakn zamanlarda bir Trk-Krtatmas ihtimli de grlmyor. Tarihsel gelenek, inan ortaklnn, etnikayrm bastrmasna imkn salyor. Krtlerin otokton halklar olarak sakinolduklar Gneydou blgesinin, ekonomik olarak grece gerilii Bat'ya ynelikg tevik ediyor. Trkiye'deki Krt nfusunun yaklak yars Ankara'nn


18/97

batsnda, zellikle Ege kylarnda ve stanbul evresinde yayor. Bu durum,bamszlk veya federalizm isteyen Krt seperatizmini de zayflatyor. Uzunyllar metropol ehirlerden Gaziantep'in belediye bakanln yapan, Krtsiyas evrelerindeBir imkn Olarak "Siyasallama" ? 39de sayg gren Celal Doan, tam da bu noktay vurgulad: Komu lkelerin

Krtlerinin kendi lkelerinde mutlu olmadklarn, Trkiye'de ise 20 yldr akankana ramen, toplumun kavga halinde olmamasna sevinmemiz gerektiini syledi.Bu zet tablo sorunun toplumsal bir sorun olmadn, siyasal bir sorun olduunugsteriyor. Muhatap devletin kendisi. Silahl mcadeleyi reddeden bir Krtsiyasal hareketi karsnda devletin de bugne kadar uygulad politikalardeitirmesi gerekiyor. Geleneklerine ve geleneksel deerlerine bal, kapaltoplum yapsn srdren Krtler, bugn geldikleri noktada onurlu bir geriekilme frsat aryorlar. Yeni bir balang iin af taleplerini bileKonferans'n sonu bildirgesinde yer ald ekilde "kamuoyu vicdann rencideetmeyecek" bir ereve iinde dile getiriyorlar.Orhan Pamuk'tan nce Nobel Edebiyat dl'ne yakn grlen Krt asll romancYaar Kemal'in, Konferans'ta yapt konuma da aslnda toplumsal uyuma vurguyapyordu. "Gerilla" kelimesini "terrist" kelimesi yerine kulland iin

eletirilen bu mehur edebiyat, konumasnn byke bir blmn Trk-Krtkardeliine ayrmt.Ovada Siyaset: ?Mehmet Aar DYP lideri iken "siyasallama"y "ovada siyaset" nitelemesi ileterre kart bir alternatif olarak siyas literatre yerletirdi. Sz gerektenyaratc ve tam olarak yleydi: "PKK'nm atekes arsna karlk olarak,"dada silahla dolaacaklarna ovada siyaset yapsnlar" demiti. Bu sz, Krtsiyasetinin temsilcilerine iddet yntemlerinin terk edilmesi durumunda, zgrcesiyas faaliyette bulunma vaadi demekti. Muhafaza-kr-milliyeti DYP'nin lideriolan Mehmet Aar, Gneydou'da40 ? Trklk ve Krtlkiddetin yaygn olduu yllarda polis gcnn banda bulunmu, ahin tutumlarile dikkat ekmiti. Gelinen noktada onun Krtlere siyas zgrlk vaadindebulunmas, izlenen devlet politikalarn reddeden ve devleti eletiren bir tutumolarak yorumland. Nitekim Genelkurmay Bakan allmn dnda bir polemiegirmekten ekinmedi. Bar Konferans'nda Mehmet Aar'n szne skayaplan atflar, bu yaklamlarn bar araylara katkda bulunduunugsterdi. Nitekim, Aar'n izdii ereve Bildirge'ye de gemi bulunan genelaf talebi ile uyumlu. Gerekten devlet dnda kalan siyas aktrlerin Krtsorunu karsndaki tutumlar da, sorunun bymesini engelliyor. Krtsiyasetilerin tam kar kutbunda yer alan ve srekli olarak "armilliyetilik'Te sulanan MHP, Trk-Krt atmasn nlemek konusunda kararlbir tavr sergiledi. Aka taraftarlarnn saysn arttrmas ve siyas kazansalamas beklenen atmac tavrlardan kand ve taraftarlarn atmadanuzak durmak konusunda sert bir dille sk sk uyard.Konferans'ta konuulanlar ve sonu bildirgesinde yer alan ibareler, farklevrelerden yeterli ilgiyi grd. Konferans' sert bir ekilde eletirenlerinbile "yeni bir balang" ihtimlini ciddiye aldklar anlalyor. 20 yldroluan bir jargon var. iddet ortamnda bu jargon, kullanann yer ald tarafsembolize ediyordu. Bugn, bu yerleik jargonu aan, bar merkeze alan ortakbir dilin gelitirilmesi gerekiyor. Dorudan zme ulamak bu safhada bir haylizor. zm iin ok uzun bir mesafenin almas, karlkl ok fazla emeinharcanmas gerekli. Bu aamada tartma usul ve adabna dair bir ortak anlaygelitirilmeli. Bu yzden "Trkiye Barn Aryor" konferansnn sonubildirgesinde yeni bir anayasa gibi esasa mteallik atflardan nce usle dairneriler daha nemli grnyor. Mesel Sonu Bildirgesi'nde yer alan u ifadegerekten nemli: "Bar dilde ba-Bir mkn Olarak "Siyasallama" ? 41latlmal; tekiletirici, yabanclaarc ve dmanlatrc tm sylemler terkedilmeli, siyasetin dili, iddete yol aan ayrmclktan ve milliyetiliktenarndrlmaldr. Siyasette soy mensubiyetine dayandrlan milliyeti sylem vezc yaklamlar, kartn da dourmakta, yurttalar arasndaki gven ve birlik


19/97

ortamnn olumasna zarar vermektedir." Bu szleri bugne kadar iddeti yntemolarak benimsemi veya onaylam Krt siyasetinin bir zeletirisi olarak daokumak mmkn. Etnik milliyetilii, ounluk mensubiyeti karsnda var edentemel dayanak, burada eletirilen "soy mensubiyeti" deil mi?Trkiye, kilitlendii Krt sorununda yeni bir balangcn btn unsurlarnasahip. iddet, geride kalan uzun yllar iinde btn gerekelerini tketti.

Ufukta yeni bir yol ve farkl bir dnya grnyor. indeki etnik sorununu dilbir ekilde hal yoluna koymu olan Trkiye'nin, Irak bata olmak zere, blgeselsorunlara da bar katklarda bulunaca aikr. Blge etnik bileenlerineayrlrken Trkiye'nin etnik sorununu aacak yetenei gstermesi, gerektenbartan yana olan uluslararas aktrler iin de bir frsat nitelii tayor., ?Siyasallaan PKKGenelkurmay Bakan bu konferans farkl bir ekilde tanmlad: "Son zamanlardaKrt konferanslaryla PKK, insan haklar ve aznlk sorununa indirgenipuluslararas platforma tanmak isteniyor. Trk milletinin uyarak olmas lzm."Cumhuriyet gazete-siyse bu szleri, "Yaar Bykant, dzenlenen konferanslarlaterr rgtnn siyasallatrlmak istendiine dikkat ekti" ekline evirerekverdi. Meselenin zn anlatan kelime doru seilmi. Sorun, "PKK'nn

siyasallamas tehlikesi" olarak tanmlanyor. Birbirinden bamsz gibi grnenbtn sorunlar bir zincir-42 ? Trklk ve Krtlkle birbirine balayan en merkez sorunumuz olan "Krt sorunu" hakkndakonuuyoruz. Kimsenin hata yapma, yanl anlalma, nereye gideceinikestiremedii bir lf syleme lks yok. "PKK'nn siyasallamas tehlikesi" nedemek? PKK, siyasallarsa ne olur? PKK neden bugn siyasallamaya alyor?Karnzdaki rgt silahl bir kalkma iindeyse, siz de elinize silah alpkar koyar, stesinden gelirsiniz. Peki, siyasallarsa ne yaparsnz? Burgtn siyasallamas Trk vatan ve devleti iin byk bir tehlike ise, buadamlarn akllar bugne kadar neredeydi? Silaha sarlmak yerine nedensiyasallamadlar? iddet yntemleri yerine neden siyasal yntemleri tercihetmediler?Genelkurmay Bakan bize bir oyundan bahsediyor. Bugn PKK'nn birok lketarafndan bir terr rgt olarak kabul edildiini hatrlatyor. Sonra, Krtkonferanslarnn sonu bildirgelerine dikkat ekiyor. "PKK'y baka bir kimliedntrmek mmkn mdr?" Bykant, herhalde uluslararas alanda meru kabuledilecek bir siyas kimlii kastediyor ve "baz evreler"in bunu mmkn grmesizerine gndem u ekilde belirleniyor: "nsan haklar ve aznlklar(a)indirelim. ok uluslu hale getirelim, siyas platforma tayalm. Yalnz isiyasetle alkas yok, uluslararas siyaset de var" diye ekliyor. Yukardasorduumuz sorularn cevaplarna, bu yorumun izinden giderek ulaabilir misiniz?Bir terr rgt, siyasal meruiyet peinde ise silahlara veda etmek zorunda.Siyasallamadan neden korkalm?PKK, "Krdistan i Partisi" demek; bugne kadar silahl yntemleri benimsedi.Bu yntemler iin "terr" kelimesinin kullanlmas doru; nk terr, siyasalamalarla, halk yldrmak ve bezdirmek iin iddet kullanmak demek. "PKK'nnsiyasallamas" ibaresi temelden yanl; nk PKK zaten iddet yntemlerini debenimseyen siyasal bir rgt. "Siyasallama" ile "meruiyet kazanma"kastediliyorsa, o zaman kritik kavramlar yanl kul-Bir mkn Olarak "Siyasallama" ? 43lanlyor. PKK, iddet yntemleri ile siyasal amacna ulamaya alt iinbir "terr rgt". imdi vaat edilen ama henz gereklemeyen ey iddetyntemlerinin tamamyla terk edilmesi.Genelkurmay Bakannn bahsettii konferanslarda ite bunlar konuuluyor. PKK,siyasallamaya alrken iddet yntemlerini terk etmeye zorlanyor. Kimzorluyor? Bu konferanslarda diyalog kurmaya alt muhataplar. Diyalogarad insanlar, "atekes" deil "silahl yntemleri btnyle terk ettiiniaklamas" artn nne koyuyor. yle ya, barn konuulduu yere silahlagirilmez. Silah tehdidi ile bar gereklemez."Silahl kalkma"ya kar techizatlanm Trk Silahl Kuvvetleri'nin,"siyasallama"ya kar are retmesi eyann tabiatna aykr. Bu i sivil


20/97

siyasetilerin ii. Bykant'm resm ekilde "terr sorunu" olarak nitelenen"Krt sorunu"nu btnyle "PKK sorunu"na indirgeme hatasn hibir siyasetiyapmaz. u soruya evet cevab vermek mmkn m: PKK siyasallarsa, yanisilahtan vazgeerse terr sona erer mi?"PKK'nn siyasallamasnn bir tehlike deil bir frsat olduunu grebilmek iinsiyasetin zengin zmler reten dnyasnda yaamak, siyaseti olmak art.

Mesel calan'n mral'dan "niter devlefi savunmas, acaba bir "tehlike" mi,yoksa "frsat" m?Ya PKK Siyasallarsa!CHP lideri Deniz Baykal'n, Aar'n "dadan insinler ovada siyaset yapsnlar"vecizesinin izinden giderken syledikleri, temsil edici bir retorii yansttiin hatrlanmaya deer: " 'Dadan in, ovada siyaset yap' deyince terrist bununasl anlar? yle anlar: 'Benim niye terr yaptm biliyorsunuz. Gel siyasetyap dediinize gre, demek ki benim terr yapmamn gerekelerini kabul44 ? Trklk ve Krtlk ??ediyorsunuz. Ovada siyaset yap diyerek, benim taleplerimi karlayacanz mima ediyorsunuz?' terristin anlayaca budur. Bu terr durdurmaz, azdrr.Arkasndan 'iki milletli anayasa yazalm' talebi gelir, af talebi gelir."

(Ankara Kulisi, CNN Trk) Bu szler zl bir ifade ile "ya PKK siyasallarsa"korkusunu yanstyor Baykal, devletimizde egemen olan bir gr dile getiriyor.ncelikle Trk Silahl Kuvvetleri bu gre yakn duruyor. Baykal'dan nceGenelkurmay Bakan, Aar'n "ovada siyaset" nerisini polemik konusu yaparak"iddetle knam" ve "dadan inen insan nasl siyaset yapacak ki?" diyesormutu. Arkasndan bir ordu komutanmz PKK'nn "siyasallamas" tehlikesinedikkat ekmiti. Grnrde devletin silahl gcn sevk ve idare edenlere veonlarn szcln stlenen Baykal gibi siyasetilere u yaklamn egemenolduu anlalyor: Etnik ayrlklk karmza iddet yntemlerini kullanarakkarsa stesinden gelebilir, hi olmazsa kontrol altnda tutabiliriz. Amaiddeti brakp bar yntemleri denerlerse zaafa deriz; nk silaha kardonanml ve birikimliyiz, siyasete kar deil.Bu yaklam doru mu? Bu yaklama yani silahl zme feda edilecek canlar,insan endieleri bir kenara brakalm; zira hibir insan gereke bu yaklamiin deer tamaz. Bu zm tarzn savunanlar sadece devletin bekasn ve almenfaatlerini dikkate alr. O zaman u soruyu soralm: Salt silahla devletikorumak mmkn m?zm Deil DemagojiAklc bir devlet cihazna sahip olmak, hatta mill birlik ve btnln salambir ekilde tesis etmek, demokrasisini ve hukukunu devlete hkim klmak iin denmzde bir imkn duruyor.Bir mkn Olarak "Siyasallama" ? 45Bu frsat deerlendirmek, bu imkn kullanmak iin basmakalp retoriklerin sdnyasn amamz gerekiyor. Baykal'n batan aa demagoji kokan szleri gibi.Baykal bizi korkutmaya alrken kendini ele veriyor. Aar'n szleri terryapan hakl kartr ve arkasndan "iki milletli anayasa talebi gelir", "aftalebi gelir" diyor. Dikkat edelim "iki milletli anayasa gelir" demiyor, "afgelir" demiyor; "talebi gelir" diyor. Demagojiyi tehir etmek iin bir bilgivermemiz, bir de soru sormamz lzm: "ki milletli anayasa talebi" zaten var.Bu talep siyaset yapanlarca zaten dile getiriliyor ve ceza takibata konu bileedilmiyor; af talebi de yle. Hatta siyas otonomi, coraf otonomi talepedenler, bu talebe kar kan (Orhan Doan gibi) Krt siyasetileri de var.Kltrel otonomiyi formle eden Muammer Deer var. Dahas, bamszlk talepeden marjinal bir grup bile var. Demek ki "talep" etmenin "dadan inmek'leilgisi yok. Tersine iddet, zaten mevcut olan bu taleplerin bazlarna desteksalamak iin var. Baykal'n mantnn tersine iddet yerini btnyle siyaseteterk ederse, baz talepler silahl desteini kaybetmi olacak. Zira bu talepler,dadakiler ovaya indii zaman gndemimize girecek konular deil ki? stelikBaykal diyor ki, "siyaset yap demek, terrn gerekelerini kabul etmektir." Buhkm Baykal'n stne reklendii sol siyasetin talihsizlii hakknda da fikirveriyor. "Terr brak siyaset yap", dediiniz zaman terrn gerekelerini naslkabul etmi olursunuz? Ad zerinde siyaset yapyorsunuz, yani tartyorsunuz,


21/97

stelik zgrce tartyorsunuz. Byle bir mantn siyaseti tarafndankullanlmas siyasetin toptan reddedilmesi deil mi? O zaman bir eyi savunmakyerine bir eyin st rtlyor. nk biz, demokratik hakkmz kullanarak bumantkszla u soru ile karlk veriyoruz: iddetin durmasndan nedenkorkuyorsunuz? Bir devlet nasl olur da, kendisine kar silahl kalkmayagirienlerin silah brakmasndan, dadan inmesinden ve siyaset yapmasndan en-

_46 Trklk ve Krtlkdie eder? Bir siyaseti neden "iddet yerine siyaset" seeneine, stelikkendisini de ie yaramaz hale getirecek bir ekilde kar kar. Hatta dahaileri gider ve u soruyu sorarz: Bu PKK'llar aptal m? Neden bugne kadarsiyaset yerine iddet yntemlerini kullandlar?Tek Bayrak, Tek Millet ve Tek DevletAsker zme dolayl destek veren samimi ancak naif bir endie de var. Buendie sahipleri siyasetin blnme getireceini dnyorlar. Bu endieler genilde Krtler hakknda n yarglara dayanyor. Ezberden sk tekrarlananitirazlar, aslnda bir zayfl ve zgven yokluunu gsteriyor. Diyorlar ki,"Adam ayrlmay kafasna koymu. Siyasetin yolu alrsa blnme iin daha uygunbir zemin bulacak. nce gelsin benim bayrama sayg gstersin, ondan sonrasiyaset yapsn." Bu itirazn naiflii siyasetin zaten yaplyor olmasnda.

Bayraa dair samimi endieye ise u cevap verilebilir: Krmz zemin zerinebeyaz ay-yl-dz bayrak yapan ey, 72 milyonun birliinin sembol olmasdr.Krtleri bir kenara brakp kendi kendimize soralm: Bu anl bayran,Krtlerin de nemli bir nfus halinde yer ald 72 1 milyonluk bir milletitemsil ettiine, sen inanyor musun? Sen inanmyorsan, Krt'ten ne bekliyorsun?Asl bayraa saygszlk Krd kendinden ayr grmek deil mi? Her yere Trkbayra dikerek bayraa sayg gstermi olmazsnz, sadece gsteri yapmolursunuz. Bayraa sayg, onun temsil ettii deerlere, birlie ve btnle,bamszla sahip kmaktr. Her ferdini ierecek ekilde 72 milyona sahipkmaktr. Her lkede etnik sorun, ounluun zecei bir sorundur. ounluk,kendisini gzden geirmek yerine aznl sulama kolayclna kapld zaman,o lkeyi tek para halinde tutmak zorlar. ounlukBir mkn Olarak "Siyasallama" ? 47aznl ayr ve gayr grmeye baladktan sonra, aznla ayrlk ryalargrmekten baka are brakmaz.Korkular, paranoyalar bir kenara brakalm. Biriken aclar, bu aclarnbytt fkeler var. Sz konusu olan 40 bin can. Etnik terrn kurban olan 40bin insan. Bu 40 bin insann yaknlarn ve eini dostunu hesaba katarsak,Trkiye'de acdan ve fkeden payna deni almayan kimse kalmam gibigrnyor. Bu fke iddeti doallatryor. Doallk Trkiye'yi iddete mahkmediyor. fkenin sonucu olan iddet yine iddeti douruyor; akln ve saduyununegemen olaca siyasete hayat hakk tanmyor. fkeyi bastrmak, saduyuyuegemen klmak art.Ben Krt deilim. Ne kadar empati kursam da ana dili Krte olan biri gibidnemem, yaananlar bir Krt gibi alglayamam. Ben ancak bir ehitcenazesinde babasnn resmini tarken dimdik duran ocuk olabilirim. Askerliinfarkl bir meslek olduunu, ailenin btn fertleriyle birlikte yapldnbilebilirim. Her cenaze haberinin bir asker ocuunda depretirdii babasnkaybetme korkusunu hissedebilirim. Bir askerin omuz omuza arprken kaybettiiarkadana duyduu vefay ve onu ehit edenlere duyduu fkeyi anlayabilirim.Bir PKK militannn dadaki lm haberinin ailesine nasl ulatn bilemem.Geride kalan yaknlarnn neler hissettiini, neler dndn anlayamam.Acnn nasl derinlere ilediini, bu acdan ne sonular devirdiklerinikavrayamam. Ama vatandalarn tek bir devletin ats altnda yaatmaya gayreteden devlet bykleri ve siyasetiler anlamak zorundalar. fkenin ve kavgannyerine bar iinde birlikte yaamann yolunu bulmak, bana da Krtlere degstermek zorundalar. nk ancak, iddetin dndaki zmlerle "tek devlet'iyaatmak mmkn olabilir.40 bin dramn iine sd iddet ykl gemi, doal olarak atmaya kiiselbir nitelik kazandrr. te asl bastrlmas gere-Trklk ve Krtlk


22/97

ken ey budur. Devlet kan davas gtmez. Devlet intikam almaz. Devlet hukuklavar olur, hukukla yaar. Devletin kulland silah da, meru iddet de hukukuhkim klmak iindir. iddet ortamnn devamn, intikam duygusu iin, kandavas iin vazgeilmez grenler arkalarn dayadklar devlete ihanet etmiolurlar. Devletin grevi yaralar sarmak, gnlleri onarmaktr. Bunu salayacakolan ey silah deil siyasettir.

Asker zm Yerine Siyas zmOnca yldan sonra Cumhuriyetimiz iin hl blnme-paralanma korkusuyayorsak, daha fazla korkmak yerine nerede hata yaptmz tekrar tekrardnmek zorundayz. Nerede yanl yaptk? Gemiten ders kartp, zmnerede aramalyz?PKK terr doal olarak asker zm n plna kard. Terr iflsn ilanederken asker zmde srar etmek, Trkiye'yi zmszle mahkm etmekdemektir. iddet, ar basksn toplum zerinden kaldrnca, zmlerkendiliinden ortaya kar. Trkiye'nin inkr edilemeyecek bir etnik sorunu var.Bu sorun yllar boyu bask ile, yok saylarak nihayetinde iddet yntemleri ileyzn gsterdii zaman asker tedbirlerle zlmeye alld. Bu zmlerinrettii kurumlamalar, alkanlklar var. Trkiye'nin 72 milyonu kardee birarada yaatacak dinamiklerinin hayat bulabilmesi, toplumu yeniden ortak paydalar

etrafnda buluturabilmesi iin bu alkanlklarn hemen terk edilmesi gerekir.iddetin ortadan kalkmas ile siyas zmlerin ortal kaplamas,farkllklar yaatacak oulculuu da mmkn klacaktr. PKK terr ile Trkdevleti arasnda skan Gneydou halknn da zgr bir ortama ve farkl siyaszmleri tartmaya ihtiyac var. Trkiye'nin btnletirici dinamikleri vegelenekle-Bir mkn Olarak "Siyasallama" ? 49ri, ayrtran ve blen etkenlerinden daha fazla. Yeter ki bu dinamiklerin hayatbulmasna imkn tannsn.Sorunu PKK sorunu olarak grmek, dnyaya miyop gzlklerle bakmaktr. Sorunu PKKsorununa indirgeyenler, farknda olmadan PKK'ya geni bir meruiyet alanayorlar. PKK koordinatrl diye bir unvan tesis etmenin, her konuda PKK'dandem vurmann baka anlam var m?PKK'nn siyasallamasndan korkmak niye? Brakalm siyasallasn. Kanunlarmzortada; su ileyenler hukuk devletini tanm olacaklar. Trkiye bylelikleiddet lgnln geride brakacak. Silahn deil saduyunun egemen olduuartlarda bizim de Krtlerin de syleyecei ok sz var. Bu szlerin hibiriyaralayc olmayacaktr.Btnyle Krt sorununun siyasallamasndan endie edenlerin, elinde silahbulunduranlar olmas ve Baykal gibi demagoglardan ibaret kalmas doal. Bu durumbile tek bana Trkiye'yi halk merkeze alan sivil siyasetilerin ynetmesigereine hakl bir gereke oluturuyor.Trkiye Barn Bulabilir mi? ,"Bulabilir mi?" sorusuna hep bir azdan "bulmal!" cevabn verebilmeliyiz.Bulmal, bulmas iin herkes zerine deni yapmal. iddetin glgesi toplumunzerinden kalkt zaman, akln ve saduyunun egemenlii balyor. zerinde hidnlmeden tekrarlanan ezberlenmi szleri, silah sesleri arasnda, kiminhangi kampa ait olduunu anlamak iin dinliyorsunuz. fke akl esir alyor,intikam duygular mantnza hkmediyor. iddetin zm olmadn fark edecekferaseti gsterdikten sonra ezberler bozulmaya balyor. iddet zmszldikte ederken her eyi siyaha ve beyaza boyar. Akl ve saduyu ise nanslar,50 ? Trklk ve Krtlkakl kadar ok olan zmleri serer nnze. 1984'ten beri Trkiye'nin yaadiddetin, bu iddeti plnlayan ve srdrenleri getirdii yer neresi? Kim nekazand?"Trkiye Barn Aryor" konferansnda, duvara asl bez afiin zerindeki ibare, Krt sorununda yeni bir safhann baladn gsterdi: "Her trl iddetve ayrmcl reddetmek", "zm Trkiye'nin i dinamiklerinde aramak","Yaananlarn herkesin ortak acs olduu gereinden hareket etmek". Birincisiiddeti mahkm edip, kavgasz-grltsz zmlerin nn aarken, etnik ayrmreddetmek iradesi gsteriyor. kincisi, "d mihrak" yerine Trkiye'nin iinden


23/97

kacak irade ve inisiyatifleri koyuyor; sonuncusu da gemite yaanan "ortak"aclara saygy ve empatiyi vurguluyor. Bu Almn Karl Ne Olmal?"Eyvah PKK siyasallayor!" korkusu, tam anlamyla "iddet"!, sorunuynetebilmek iin tek are gren kr ve gvensiz bir kavrayn ifadesi.Gvensizlik hem topluma, hem de devlete kar. Hlbuki hem topluma, hem deTrkiye'nin iddetin ortadan kalkt artlarda seferber edebilecei

potansiyeline gvenmemiz lzm. Blnmeden korkanlarn, Trkiye'yi tek parahalinde tutan tutkaln kimyas zerinde yeniden dnmeleri art. Kuzey Irakfaktr iin bile ayn gven duyulmal. Trkiye Ankara'dan ibaret deil; Erbilve Sleymaniye Diyarbakr'dan ok stanbul'a yakn. Bir imparatorluk bakiyesiolan bu toplumun farkllklar bir arada yaatma konusundaki tecrbesinihatrlamak bile geni ufuklara ayor bizi."Krt sorunu" hl bir Trk-Krt sorunu deil. Etnik ayrmclk her eye ramenbu toplumun zihin haritasna giremedi. Sorun devlet katnda tanmland ve devletpolitikalarna konu edildi. 1984'ten bu yana sren PKK terr nasl kendinitketti ise, devlet katnda yrtlen politikalarn da zm olmad anlald.Bir mkn Olarak "Siyasallama" ? 51Sorun toplumsal deil, siyasal bir sorun; ama zecek olan toplumun kendisi.Krtlerin eit ve onurlu vatandalar olduklarna ikna edilmeleri ounluun

grevi. ounluun "Krt sorunu"na "kendisini farkl hissedenin hukukuna sayg"duyarak yaklamas art. "Onlar bamsz devlet kurmak istiyor" endiesininyerini, saygnn, sevginin ve empatinin kuvvetlendirdii, birlii ve btnlpekitiren abalarn almas lzm. ktidar ihtimli olmayan sayca az olanlarikyet ederler; lkeyi tek para halinde tutmak ncelikle ounluunsorumluluudur.Silahlar sustuu zaman szn arl devreye giriyor. Konuacak ok ey var.Kltrel haklar temelinde, kltrel farkllklara dayal ok kltrl kimlikpolitikalarnn "kltr rkl"n beslediini fark etmeliyiz. Gnmzderklk biyolojik temelde deil kltr ekseninde yaplyor. nsanlar kenditercihleri olmayan ama kimliklerini belirleyen kltrlere mahkm etmeklekalmyor; kltrleri, tpk rk gibi mutlak bir deer mertebesine ykseltiyor."iddetsizlik Ortam":Krt Sorununda Yeni Bir BalangTrkiye uzun yllarn siyasal iddetle i ie yaad. 1960'l yllarnsonlarndan itibaren balayan ideolojik kutuplamalar, giderek trmanan iddetolaylarn tetikledi. 1980 ylna gelindiinde, Trkiye byk ksm niversiteanda olan toplam 5 bin vatandan bu olaylarda kaybetmiti. 12 Eyll askerdarbesinin ardndan ksa bir sre durulan iddet ortam bu sefer PKK terr ileyeniden trmana geti. 1999 ylna gelene kadar 30 bin kiinin bu etnik terrgirdabnda hayatn kaybettii kabul ediliyor. Trkiye'nin temel etnik sorunuolan Krt sorununu da iinden klmaz hale getiren bu iddet ortam, uzunzamandr kay-52 ? Trklk ve Krtlkbolmua benziyordu. 2007'nin Nevruz Kutlamalar, korkulann ve beklenenin aksinekan dklmeden geince, bar umutlar iin de bir dnm noktas oluturdu.Nevruz 2007: iddetin TkeniiAraya kan girebilirdi. Uzun zamandr herkes tetikte, endie iinde bekliyordu.Cumhurbakanl seimi, havay bulandryor; provokasyon beklentisiniarttryordu. Korkulan olmad Ufak-tefek asayi olaylar dnda, 2007 Nevruz'uuyanan baharla uyumlu bar ve kardelik bayram olarak kutland. Bize rahatnefes aldran kutlamalardan sonra yiidin hakkn teslim etmeliyiz. Karmzakan bar tablosu zerinde en ok emek ve pay sahibi olanlar, bata DTPlilerolmak zere Krt siyasetinin nde gelen simalar idi.DTP Genel Bakan Yardmcs Srr Sakk'n gnler ncesinden, Nevruzgerginliklerinde kendilerinin de gnahsz olmadklarn itiraf etmesi, Krtsiyasetilerinin her szne phe ile bakanlarn bile dikkatini ekmiti. YineNevruz'a ynelik "bar ve atmasz bir ortamda kutlama" eklinde formleedilen sistematik bar arlar, yasal olmayanlar da dhil ayn merkezlerininisiyatifi ile yaplmt. Diyarbakr'daki kutlamalardan kk bir ayrnt buarlarn ciddiyetine de rnek tekil ediyor: Tertip Komitesi, Valiliinyasaklad sloganlarn atlmamas, pankartlarn almamas konusunda olaanst


24/97

aba harcyor. Sloganlar kontrolden knca areyi mziin sesini amaktabuluyor. Katlmn nceki yllara gre azln bile provokasyonlara frsatvermeme endiesine balamak gerekir. Diyarbakr ve stanbul'daki ufak tefekolaylar dnda son yllarn en sakin 21 Mart gn yaand.Trkiye 2007 Nevruz'unda ok iyi bir snav verdi. Bu snavdan kartacamzdersler olmal.

Bir mkn Olarak "Siyasallama" ? 53Mesel u soruyu soralm: "Neden provokasyon yaanmad?" ayet infial uyandranbir iddet eylemi olsayd, bu eylemin provokasyon olduu ortaya kacakt. Kimsede bu provokasyona gelmeyecek, provokatrlerin hesab ters tepecekti. Demek kiprovokasyon uyarlar, caydrc bir etki yapyor.kinci olarak uzun zamandr bar arlar yapan, niter yap iinde zmarayan DTPli siyasetilerin ve Krt entelijansiyasnn samimiyeti kantland."Trkiye Barn Aryor" konferans ile iddial bir k yapan ve iddetinbtnyle sona ermesi konusunda umut vaadeden siyasetiler, iddialarnn altndoldurmu oldular.Hkmet kanad ve asayi gleri de, 21 Mart'a dair derin endieler tamalarnaramen, toplumu germemek iin ortal sakin tutmaya ve tedbirleri dk birprofilin arkasna saklamaya gayret ettiler.

Bylelikle Trkiye 2007 Nevruz'unu, gelecek iin daha byk umutlar besleyerekgeirdi. Endie, yerini gelecek yllar da kucaklayan bir iyimserlie brakt.Katks olan herkesi gerekten kutlamak gerekir.Karmzda ok daha nemli bir sonu duruyor: iddet tkeniyor. Srekli iddetile bir arada yaamaya alm Trkiye, bar ortamnn kalc nimetleri iindeyaamaya balyor. Hatrlayalm: 1960l yllarn sonundan bugne kadar ksafaslalar dnda hayatmzn bir paras haline gelen siyasal iddet, ortamnkanksayarak yaadk. Gndelik hayatmz, ekonomimizi, siyas hesaplarmz hepiddetin vazgeilmez bir veri olduu artlarda srdrdk. Bu arada ok ama okar bedeller dedik.Herkes kendince dersini alma benziyor. iddetin bir are, bir zm olduunudnenler mflis tccarlar gibi dolayor ortalkta. Geriye iddeti iktidarnvazgeilmez arac olarak grenlerin de durumu fark etmeleri kalyor.54 ? Trklk ve KrtlkGzlerimizdeki perdeleri kaldralm. iddet artlarnda ezberlediklerimizigzden geirelim. Gemie bir snger ekerek yeni bir dnyay ina etmeyegirielim. Barn ve huzurun arsna kulak verelim. 70 milyonun her ferdini,onurlu, eit ve mutlu vatandalar halinde yaatacak areleri elbirlii ilebulalm.Bazen areler basit bir ayrntda saklanyor; Nevruz'daki "w" harfi gibi.Nevruz manzaralarnda grnd gibi, toplumdan ykselen zm dalar denizlerengelleyemiyor. Devlet katndaki zmleri ise bir tek harf engellemeye yetiyor.Nevruz: Yeni Yl-Yeni BalangKadim toplumlar, tabiatn yeniden canlanmasn, yani Bahar'n geliini oknemsemilerdi. 21 Mart, bu yzden Bahar yannda yeni yln da balad ilk gnolarak kabul edilmiti. "Nevruz", kelime olarak "yeni gn", stlah kullanmdada "yeni yln ilk gn" ksaca "ylba" anlamna geliyor. Pagan halklar,tabiat artlarna fazlasyla baml yaadklar iin bu gne zel bir anlamatfetmiler, zorlu k artlarnn sona eriini ve tabiatn yeniden uyannbayram ilan etmilerdi. 21 Mart, standart bir tarih olarak btn kadimtoplumlarn "Bahar Bayram"dr. Hititler, Smerler, Msrllar, Yunanlar kendibereket tanrlarna (daha ok tanralarna) adadklar bugn yln en nemlign olarak cokulu festivallerle kutlamlardr. Trkiye'de hem Trklerde hemde Krtlerde devam eden gelenein ise Zerdt dinine kadar uzand kabuledilmektedir. Bu eski gelenekler, din ieriini ve anlamn kaybetmesineramen, toplumda ok canl karlklar olduu iin yaamaya devam ediyor.Orta Asya'dan Anadolu'ya ok farkl halklar arasnda kutland gibi 21 MartTrkler ve Krtler arasnda da ortak bir gnBir mkn Olarak "Siyasallama" ? 55olarak kabul grmektedir. Krtlerin aksine Trkler arasnda ok fazlanemsenmeyen bu gn, devlet politikas olarak destek buldu. Zira devlet, bugnn Trk ve Krtler arasnda bir ayrm hatt olarak yerlemesini doru


25/97

bulmamt. Nevruz'un Trk gelenekleri arasnda da yer aldn biraz ge farketmi, Krtlerin "etnik" nitelik atfettii bu gn resmiyet atfederek yaknzaman nce "Ergenekon Bayram" olarak devletletirmiti. Bu yzden her yldevlet bykleri ve siyasetiler Nevruz trenlerine itirak ediyor ve nevruzunsimgesi olan ve eski bir Zerdt adeti olan atein zerinden atlama ritelini,televizyon kameralar nnde tekrarlyorlard. Nitekim bu yl da ayn grntler

ekranlara yansd.PKK ve niter DevletPKK'nn, mral'da zel artlar iinde cezaevinde yatan kurucusu Abdullahcalan'n hl tartmasz lideri olduunu herkes kabul ediyor. calan,avukatlara yazdrd notlar ile bu rgtn temel stratejisini belirliyor vetaraftarlarna mesajlarn iletiyor. Avukatlara yazdrd ve bilahareyaymlanan notlara gre calan, PKK'y ortadan kaldrmay hedefleyen birTrkiye-ABD ortak harektnn mevcudiyetine inanyor. Bu harekt nlemek iintaraftarlarna nerdii temel strateji birka ana eksenden meydana geliyor. Bueksenin banda, PKK'nn Trkiye'nin niter yapsna sahip kmas geliyor.Kuzey Irak destekli HAK-PAR ve KADEP gibi, PKK insiyatifi dndaki yeni Krtsiyas partilerine de, bu eksen zerinden kar kyor. Krtlerin federatif biryapyla Trkiye iinde yer almasn talep eden bu partilere kar federasyona

kar karak ve Trkiye'nin niter yapsn srarla savunarak, kendi izgisinivurguluyor. kinci olarak da, yer yer terr eylemlerini yeniden balatmatehdidinde bulunmasna ramen "iddet-56 Trklk ve Krtlksizlik ortam"n tercih ettii, bar yntemleri kulland anlalyor.calan, iddet yntemlerinin PKK'nn tasfiyesine hakl bir gereke sunacanfark etmi grnyor.Kuzey Irak'ta bir Krt siyas varlnn giderek glenmesi, Trkiye'deki Krtsiyasetinin de paradokslarla dolu temel blnme eksenini oluturuyor.Barzani'nin Gneydou Anadolu'da etkinliinin ve nfuzunun artmas TrkiyeKrtlerinin bir ksmn, zellikle PKK izgisini rahatsz ediyor. TrkiyeKrtleri, siyas birikim ve entelektel yetenek asndan kendilerini,dierlerinden stn gryorlar. Airet yaplarnn ve tarikat balarnn enhzl zld ve bireylemenin en yaygn olduu Krt nfus, saysal stnlklebirlikte Trkiye'de bulunuyor. Buradan, belli belirsiz bir ncelik kartmalardoal. Ayrca Trkiye Krtleri, dierleri gibi blgesel homojenlikten hzlauzaklayor. Bat'da yayor. PKK'nn ve DTPli politikaclarn coraf veyasiyas federasyona kar kmalarnn, bir de byle reel bir sebebi bulunuyor.Etnik Siyasetin Yeni Dengeleri2007 banda Ankara'da toplanan Krt Konferans'nda iddial ve samim bir bararay n plna kmt. Bu araya ramen, Krt siyasetinin i dengelerinikorumann zor olduu, sonu bil-dirgesindeki savrulmalarla ortaya kmt."Atekes'in karlkl olmas" yani, Trkiye Cumhuriyeti tarafndan da resmenilan edilmesini istemek gibi, imknsz grnen neriler, "iddetsizlikortam"nn doal dengelerinin bir gei srecine ihtiya duyduunu gsteriyordu.Nevruz kutlamalarnda da benzer savrulmalarn ve dengeleme abalarn iaretlerigrnd. Dnemin DTP Genel Bakan Ahmet Trk'n Nevruz'da yapt konumadasorunlara "birlik iinde (yani niter yap iinde) zm" nerisi, buna kar"im-Bir imkn Olarak "Siyasallama" ? Jhac, inkarc" politikalara direni ars bu yeni evreye uygun dilin dahaoturmadn gsteriyor. Ayn ekilde tannm Krt kadn politikac LeylaZana'nn "Biz kendimizi anakkale'de ve Kbrs'ta ispatladk" sz, ortakgemie, yani mill btnle vurgu anlamna geliyordu. Buna karlk ismi,Talabani'yi, Barzani'yi ve calan' Krtlerin liderleri olarak sralamas daayn lde yadrgand.Krt sorununun atei snmedi. Gven ortamnn karlkl olarak takviye edilmesive iki taraf arasnda ortak bir dilin olumas gerekiyor. iddet ortamndagelien ve yerleen alkanlklarn, hi sorgulanmadan tekrarlanan basmakalphkmlerin gzden geirilmesi art. Psikolojik atmosferin lml ve yapcolmas, bir ok sorunun zmnn de n art olarak grnyor. Btn bunlarsalayacak bir ortak payda giderek taraftar kazanyor ve yerleiyor. Bu ortak


26/97

payda, iddetin mahkm edilmesi ve bar yntemlerin her eye ramen tercihedilmesinden ibaret.Antitez Olan Krtln Kart Olan Tez: TrklkGenlik yllarndaki Trk milliyetilii idealini olduu gibi koruyan eski bir,dostumla muhabbet ediyoruz. Kan kaynayan iki gen sohbete dardan dhil oldu.Onlar da sk Trk milliyetileri. Memleket ahvali zerindeki konuma,

kanlmaz olarak terre ve Krt ayrlklna doru kayyor. Genlerden biri,Krtln verdii zararlar sralamaya balarken, benim arkada genlerinkalplam dncelerini ve dengelerini bozan sert bir hamle yapyor. Soruyor:"Sen Trk olduun iin Trk deil misin?". Gen gururla "evet" cevabnveriyor. Darbe u soru ile geliyor: "E onun da Krt olduu iin Krt olmahakk yok mu?"Birileri Trk olduu iin Trklk yaparsa, Krt olann da Krtlk yapmahakk domaz m? Ben bu soruyu biraz daha ileri gtryorum. Trk olanlarnTrklk yapmas, Krt olanlarn Krtlk yapmasna sebep olmaz m?Kimlik politikasnn zerine karak siyas hedeflere kilitlenen Krtmilliyetilii, Trk milliyetiliinin anti-tezi deil mi? Bu sorunun cevabn,ulusalc faizmden muhafazakr milliyetilie kadar geni bir yelpaze oluturanmilliyetiliklere bakarak vermek gerekmez mi?

60Trklk ve Krtlk2005 Nevruz'u olayl gemiti. ocuk yata gencin Trk bayran yereatmasnn grntleri haber programlarnda yer alnca Trkiye ayaa kalkt. Herilde bayra kapan darya frlad. Ksa zamanda rgtl protestolar balad veortalk gerildi. Ertesi gn Zaman gazetesinin yorum sayfasna uzun bir yazyazdm. "Trkiye'yi Krtler deil Trkler blecek" ikazm, epeyce tartmayayol at. Sylediimin hl arkasndaym. lkeyi tek para halinde tutmasorumluluunun ounlua ait olduunu sylemitim. Bunun iin ounluun sorumluve dikkatli davranmasn, sayca az olanlara kar sayg ve sevgisini her hal veartta gstermesi gerektiini belirtmitim. Sayca az olan etnik gruplarnayrlk sevdasna kaplmasna kar, birlii salama sorumluluunun, ounluaait olduunu vurgulamtm. Trk Ocaklar Genel Merkezi'nden aradlar.Trkleri yani kendilerini suladm ve bu sulamalar aklamam gerektiinisylediler. 37 kiiye, dncelerimi Trk Ocaklar Genel Merkezi'nde anlattm.Karmdakilerin hepsi, Trk milliyetiliine hayatlarn adam, bu uurdafedakrlklarda bulunmu nemli ve saygn isimlerdi. Ortak paydalar, 12Eyll'n hemen hepsinin zerinden silindir gibi gemesiydi. Hepsiyle aramzdaderin ve eski bir hukuk vard. Szlerimi dikkatle dinlediler.Uzun bir giri ve deerlendirmeden sonra u soruyu sordum: "Annenizdenrendiiniz dil yasaklansa ne yapardnz?" Dervi tabiat, hi eilmeyentavizsiz kiilii ve verdii snavlarla yaayan bir efsaneye dnen en eskidostlardan biri, herkesin iinde u net cevab verdi: "Daa kardm." Sabahakadar zengin anekdotlarla devam eden sohbette hemen herkes hemfikirdi. Su,devlet katnda izlenen politikalarda ve uygulamalarda idi. Trkler Krtlnne anlama geldiini biliyorlard. ounluk olmann sorumluluunu mdrik idiler.Empati duygusu ile yaklaabiliyorlard.Antitez Olan Krtln Kart Olan Tez: Trklk ? 61deolojilerin hep sonu olduuna inandm. nsanlarn hayat plnlamak veyerlerini tayin etmek iin deil, bulunduklar yeri aklamak ve merulatrmakiin ideolojilere mracaat ettiklerini bilirim. Trk milliyetiliini, Krtmilliyetiliinin emsali olarak takdim ederken bu farkl milliyetiliklerintemsil ettii farkl merulatrmalara gz atmak kanlmaz.Trkiye'nin ideolojik fay hatlarnn getii yerleri ve kesime noktalarngrebilmek iin ideolojilerin "buulu gzlkleri"ni kartmak gerekir. nkideolojilerin her biri, toplumda var olan tarihsellikten ve yaanantoplumsallktan bir iz, bir iaret ve tortu tar. ou zaman da karmzatoplumda yaananlarn dorudan bir tezahr olarak kar.Milliyetilik ve Ulusalclk v ,Milliyetilik yaygn, kkl ve gl yaps ile nelerin tezahrdr?MHP milliyetilii ile ulusalcl bir araya getirme abalar neden sonuvermemitir?


27/97

MHP milliyetiliinde muhafazakr tonlar neden her zaman ok gldr?Milliyetilikten bahsettiimiz zaman sadece bugne ait olmayan, tarihin rs veekici arasnda dvle dvle ekillenen bir ideolojiden bahsediyoruz. Bu yzdenyukardaki sorulara, tarihe ve toplumlarn hayat ihtiyalarna eilmeden cevapveremeyiz.ncelikle milliyetiliin modernleen toplumlarn ideolojisi olduunu fark

etmemiz gerekir. Kendi cemaatine, ky yaamna gml olarak yaayan toplumlardamilliyetiliin izine bile ra

mümtaz-er türköne - türklük-ve-kürtlük

Documents