moduli g publik për vendet përfituese nga...

GModuli

Menaxhimi i kontratësG1 MenaxhiMi i kontratës 1

G2 ZGjidhja e MosMarrëveshjeve

në MenaxhiMin e kontratës 32

G3 Matja e perforMancës së

kontratës 86

Trajnim në prokurimin publik për vendeT përfiTuese nga ipa

Moduli

G

Menaxhimi i kontratës


pjesa

1

1 G-

Seksioni 1: Hyrje 2

Seksioni 2: Përshkrimi 4

Seksioni 3: Ushtrime 37

Seksioni 4: Përmbledhja e kapitullit 41

1 -

2G-

SEKSIONI

1


MOdulI

G

PJESA

1Menaxhimi i kontratës

SEKSIONI 1 HYRJE

1.1 ObJEKtIvat

objektivi i këtij moduli është ndërgjegjësimi i pjesëmarrësve për:

1. një përkufizim të menaxhimit të kontratës

2. procesin e menaxhimit të kontratës

3. problemet dhe pasojat rreth ndryshimeve të kontratës

4. Burimet e ndryshimeve të kontratës

5. proceset për trajtimin e ndryshimeve

6. veprimin e duhur për të garantuar që pagesa mund të autorizohet

dhe të kryhet sipas kontratës

7. një përsëritje të hapave të nevojshëm për përfundimin e një kontrate

1.2 ÇëSHtJE të RëNdëSISHmE

kur një autoritet kontraktues ka akorduar një kontratë, ai duhet të monitoroj nëse mallrat,

shërbimi ose punimet që janë duke u ofruar nga operatori ekonomik po ofrohen sipas

specifikimeve. kjo do të thotë të kesh mundësinë të kontrollosh dy gjëra:

n Që bën atë çka i kërkohet të bëjë - që do të thotë, se mallrat janë sipas përshkrimit,

shërbimi që duhet të realizohet po ofrohet mirë dhe sipas standardeve të cilësisë

dhe çmimit për të cilët është rënë dakord, dhe se punimet janë ndërtuar

ashtu siç synohej

n kostot e kërkesës nuk janë më të larta nga ato të parashikuarat

Sqarimi

për arsye të praktikës së mirë, arsye ligjore dhe politikash ose për arsye të tjera, është fakt i

njohur që zyrtari i prokurimit që kryen prokurimin nuk mund të jetë personi që menaxhon

kontratën. për të shmangur përdorimin e lodhshëm të termave të shumëfishtë, teksti i

mëposhtëm i referohet rolit të zyrtarit të prokurimit si personi që menaxhon kontratën në

emër të autoritetit kontraktues, pavarësisht titullit të tij.

3G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi


PJESA

SEKSioNi

1Hyrje

1.3 LIdHJEt

lidhjet me modulet e tjera shfaqen në të gjithë tekstin e këtij dokumenti. sidoqoftë ky

modul përmban lidhje kryesore me modulet:

Modulin B2 për ciklin e prokurimit

Moduli B3 për rolin e zyrtarit të prokurimeve

Modulin B4 për rolin e palëve të interesuara

Modulin c4 për procedurat dhe teknikat e prokurimit

Modulin G3/B6 për matjen e performancës

Modulin G2 për zgjidhjen alternative të mosmarrëveshjeve

Modulin e1 për përgatitjen e specifikimeve

1.4 RëNdëSIa

Zyrtarët e prokurimit duhet të kuptojnë që kontratat dhe marrëdhëniet me operatorët

ekonomikë duhet të menaxhohen gjatë të gjithë plotësimit të kërkesës për autoritetin

kontraktues.

1.5 INfORmacIONI LIGJOR I dObISHëm pëR t'u paSuR Në dISpOzIcION

një përshkrim i çështjes së Gjed-së pressetext

pressetexte nachtrichtenagentur v republik osterreich – bund C-454/06

4G-

SEKSIONI

2


MOdulI

G

PJESA


SEKSIONI 2 pëRSHKRImI

2.1 HYRJE

Menaxhimi i kontratës mund të përkufizohet si:

hapat që i mundësojnë autoritetit kontraktues dhe operatorit ekonomik të

përmbushin detyrimet e tyre brenda kontratës, në mënyrë që të arrijnë objektivat e

përcaktuara nga kontrata

kur një autoritet kontraktues bie dakord për një kontratë me një operator ekonomik,

marrëveshja nuk mund të lihet që të ecë vetë – ajo duhet të menaxhohet. kontratat janë

shpeshherë të ndërlikuara dhe mund të përfshijnë shumë persona, mund të marrin ose të

zgjasin shumë kohë, dhe mund të konsumojnë shumë burime. prandaj është thelbësore që

ato të menaxhohen siç duhet.

kryesore për procesin e menaxhimit të suksesshëm të kontratës është vetëdija se zyrtarët

e prokurimit duhet të planifikojnë, të bëjnë, të kontrollojnë dhe të veprojnë. cikli "planifiko,

bëj, kontrollo dhe vepro" (pdca) është krijuar nga teoricieni amerikan i viteve 1950 edward

deming, i cili shpenzoi kohë të konsiderueshme duke këshilluar industrinë japoneze mbi

menaxhimin cilësor të përgjithshëm. diagrami i mëposhtëm përmbledh konceptin.

për sa i përket procesit të prokurimit, faza "planifiko" e ciklit të deming-ut i referohet fazave

që paraprijnë akordimin e kontratës dhe faza "bëj" i referohet aktivitetit të operatorit

ekonomik përgjatë kohëzgjatjes së kontratës. shumë zyrtarë prokurimi janë tepër të

kujdesshëm gjatë fazës "planifiko", por më pas ata e lënë operatorin ekonomik të 'bëjë' dhe

harrojnë të "kontrollojnë" dhe të "veprojnë". në kontekstin e prokurimit, "kontrollo" i referohet

verifikimeve dhe kontrolleve që përfshihen për të monitoruar performancën, dhe "vepro" i

referohet veprimeve të nevojshme për të siguruar që çdo performancë që ka dalë jashtë

parashikimeve të sillet përsëri brenda parametrave të kërkuar.

konTrollo

planifiko

bëjvepro

5 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

2


Përshkrimi

kur operatorët ekonomikë kuptojnë që personat nga autoriteti kontraktues nuk po

mbikëqyrin progresin e tyre, ata mund të bëhen të pakujdesshëm dhe furnizimi do të jetë

më pak se i pranueshëm, ose ata mund të krijojnë dhe kërkojnë ndryshime për zëra që

tashmë janë pjesë e kontratës, duke sjellë kështu kosto shtesë për autoritetin kontraktues.

Shënim nga praktika e mirë – menaxhimi efikas i kontratës

Menaxhimi efikas i kontratës është thelbësor për suksesin e kontratës. kjo përfshin zyrtarin

e prokurimit dhe palët e tjera të interesuara në autoritetin kontraktues, të cilët punojnë

aktivisht me personat nga operatori ekonomik për të arritur një furnizim në përputhje me

specifikimet e rëna dakord.

kontratat me pdca të pazbatuar në mënyre aktive kanë shumë më pak shanse që të

realizohen në mënyrë të suksesshme.

2.2 pROcESI I mENaxHImIt të KONtRatëS

veprimtaritë e menaxhimit të kontratës mund të grupohen gjerësisht në tre fusha që

mbulojnë fazat "bëj", "kontrollo" dhe "vepro" të pdca-së. ato janë:

n Menaxhimi i furnizimit të shërbimit

n Menaxhimi i marrëdhënieve

n administrimi i kontratës

Menaxhimi i furnizimit të shërbimit siguron që shërbimi po ofrohet sipas nivelit të kërkuar të

performancës dhe cilësisë, siç parashikohet në kontratë. Menaxhimi i furnizimit të shërbimit

konsideron performancën dhe menaxhon rrezikun nëpërmjet fazave 'bëj', 'kontrollo' dhe

'vepro' të pdca-së. përfshin vendosjen e kontrolleve dhe marrëveshjeve për nivelin e

shërbimit.

Menaxhimi i marrëdhënies synon që ta mbajë marrëdhënien midis operatorit ekonomik

dhe autoritetit kontraktues të hapur dhe konstruktive, duke synuar zgjidhjen ose lehtësimin

e tensioneve dhe identifikimin e problemeve potenciale në një fazë të hershme, duke

identifikuar ndërkohë edhe mundësitë për përmirësim. Marrëdhëniet duhet të jenë tërësisht

profesionale përgjatë fazës 'bëj' të pdca-së, dhe duhet të përfshijnë gjithashtu një përqasje

profesionale në menaxhimin e problemeve dhe zgjidhjen e mosmarrëveshjeve.

Menaxhimi i kontratës trajton administrimin formal të kontratës dhe ndryshimet në

dokumentacion gjatë jetëgjatësisë së kontratës. këto fusha të menaxhimit të kontratës

sigurojnë që aspektet e përditshme të zbatimit të kontratës të kryhen me efiçencë dhe

efektivitet. ato mund të formojnë veprimtari lidhur me çdo aspekt të pdca-së.

6 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

2


Përshkrimi

2.2.1 takimi përurues ose fillestar

për çdo kontratë të madhe është praktikë e mirë të mbahet një takim zyrtar fillestar ose

përurues pak pas akordimit zyrtar të kontratës. në këtë takim personat nga operatori

ekonomik dhe autoriteti kontraktues do të mblidhen për herë të parë në kontekstin e

kontratës për të cilën është rënë dakord. ata mund të jenë takuar më parë, por kjo do të

ketë qenë gjatë kohës që palët ishin në zhvillimin e procesit të prokurimit. në këtë takim

është thelbësore që të dyja palët (operatori ekonomik dhe autoriteti kontraktues) të lëvizin

nga një përqasje konkurruese në një bashkëpunuese – ato do të punojnë së bashku për

jetëgjatësinë e kontratës dhe të dyja dëshirojnë një rezultat të suksesshëm.

kushdo që do të përfshihet ngushtë në zbatimin e kontratës duhet të jetë i pranishëm në

takim dhe në mënyrë ideale i ulur rreth së njëjtës tavolinë. objektivat e takimit përfshijnë:

n kuptimin e roleve dhe të përgjegjësive të çdo të pranishmi

n diskutimin mbi zbatimin dhe/ose planin e projektit

n diskutimin e çështjeve që ndikojnë në funksionimin kontratës

n diskutimin mbi mekanizmave të kontrollit

shembulli i një axhende të detajuar për një takim përurues jepet në seksionin 3.2 më poshtë.

Çështje të tjera mund të dalin në pah gjatë takimit përurues. këto përfshijnë:

n perceptimin nga personat e autoritetit kontraktues rreth vërtetësisë dhe

besueshmërisë së deklaratave dhe premtimeve të bëra nga operatori ekonomik

përpara akordimit të kontratës

n kuptimin e nivelit të interesit që tregon operatori ekonomik për kontratën

n faktin nëse operatori ekonomik i ka kuptuar plotësisht kërkesat

n aftësitë specifike të personave që punojnë për operatorin ekonomik

n Masën e fleksibilitetit që të dyja palët janë të gatshme të tregojnë brenda

parametrave të lejuar

n Masën deri në të cilën operatori ekonomik mund të kërkojë shtesa ose ndryshime

n Masën deri në të cilën personat mund të punojnë së bashku

ndërkohë që përshtaten sugjerimet e vogla prej të dyja palëve, duhet të tregohet kujdes për të

shmangur praktikat korruptive, si për shembull ndryshimi i objektit të punës ose familjarizimi i

tepërt me njëri-tjetrin.

në fund, ky takim fillestar është një mundësi e rëndësishme për zyrtarin e prokurimit që

menaxhon kontratën të krijojë besueshmëri personale në sytë e personave nga operatori

ekonomik. përqasja e tij nuk duhet të jetë as shumë e butë dhe as shumë e ashpër:

n një përqasje që është shumë e butë mund të interpretohet si dobësi, duke i

sinjalizuar operatorit ekonomik që zyrtari i prokurimit mund të shfrytëzohet

lehtë. krijimi i kësaj përshtypjeje do të sillte shumë pretendime kontraktuale dhe

kërkesa për ndryshime përgjatë kohëzgjatjes së kontratës.

n një përqasje që është shumë e ashpër mund t'i distancojë personat

nga operatori ekonomik dhe pengon krijimin e një marrëdhënieje pune

konstruktive. krijimi i kësaj përshtypjeje mund të bëjë që personat e operatorit

ekonomik të mos jenë të gatshëm që të japin e të marrin në frymën e kontratës.

takimi duhet të zhvillohet në një mënyrë serioze, të qëndrueshme dhe të sjellshme. Mos

harroni - nuk ju jepet një rast i dytë për të lënë përshtypjen e parë!

7 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

2


Përshkrimi

2.2.2 menaxhimi i vazhdueshëm i kontratës

operatori ekonomik do ta zbatojë kontratën brenda objektit për të cilin është rënë dakord.

kjo mund të përfshijë furnizimin e mallrave dhe materialeve ose ofrimin e shërbimeve

dhe të punëve për autoritetin kontraktues. një pjesë thelbësore e fazës "kontrollo"

të pdca-së është fakti që persona nga të dyja organizatat ngrenë pika dhe çështje

në momentin që i identifikojnë ato dhe se personat në anën tjetër të marrëdhënies i

trajtojnë seriozisht dhe menjëherë problemet. nuk ka gjë më të keqe sesa një problem

që acarohet ndërmjet personave prej dy organizatave që duhet të punojnë së bashku.

Menaxhimi i vazhdueshëm i kontratës përfshin administrimin e një game veprimesh,

të cilat përfshijnë:

n Mirëmbajtjen e kontratës dhe kontrollin e ndryshimit

n Monitorimin e tarifimeve dhe të kostos

n procedurat e porositjes ose të furnizimit

n procedurat e marrjes dhe të pranimit

n procedurat e pagesës

n procedurat e buxhetit

n Menaxhimin dhe planifikimin e burimeve

n raportimin operativ dhe menaxhues

n Menaxhimin e aseteve

n takimet mbi ecurinë

2.2.3 Regjistri i problemeve

regjistri i problemeve është një mekanizëm për menaxhimin e problemeve. i regjistron ato

në kohën që ato shfaqen së bashku me masat e marra në përpjekjen për t'i zgjidhur ato. një

shembull i regjistrit të problemeve jepet në seksionin 3.3 më poshtë.

synimi i regjistrit të problemeve është të regjistrojë problemin dhe masat e marra për ta

zgjidhur atë. kontrata duhet të përfshijë një procedurë të përshkallëzuar për problemet

që nuk mund të zgjidhen. kjo procedurë do të përfshijë persona në nivele më të larta

të organizatës në një përpjekje për të zgjidhur problemin. një përdorim final i zgjidhjes

alternative të mosmarrëveshjes ose veprimet gjyqësore mund të jenë të përshtatshme nëse

procedura e përshkallëzuar dështon (shihni modulin f1 dhe G2).

2.2.4 mbledhjet shqyrtuese

Mbledhjet shqyrtuese janë një mënyrë praktike për të ruajtur kontrollin mbi një kontratë,

veçanërisht kur ajo është e komplikuar ose vazhdon për disa vjet. Më poshtë jepet një

axhendë tipik e një takimi shqyrtues për kontratën:

1. hyrje

2. kërkesat për falje

3. procesverbali i mbledhjes së kaluar

4. veprimet e papërfunduara nga mbledhja e kaluar

5. progresi – i planifikuari dhe ai aktual

6. nivelet e arritura të performancës

7. shqyrtimi i regjistrit të problemeve

8. veprimet korrigjuese të nevojshme

9. përmbledhja e veprimeve

8 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

2


Përshkrimi

10. data e mbledhjes së ardhshme

11. shpërndarja e procesverbalit

në disa kontrata një takim mujor operativ mund të jetë pjesë e procesit të menaxhimit

të kontratës, së bashku me një takim tremujor të drejtuesve ose të grupit drejtues duke

përfshirë persona të një niveli të lartë në secilën organizatë. këto takime duhet të jenë të

shkurtër dhe të organizuar mirë dhe të sigurojnë një mënyrë për raportimin, inkurajimin dhe

shpërblimin e progresit drejt qëllimit final.

në këto mënyra është e mundur që fazat "bëj", "kontrollo" dhe "vepro" të kontratës të

menaxhohen me sukses. tema e kontrolleve të kontratës trajtohet në seksionin 2.3 më

poshtë.

Shënim nga praktika e mirë – takimet

Mbledhjet shqyrtuese janë një mënyrë produktive komunikimi gjatë vazhdimësisë së një

kontrate dhe mosrealizimi i tyre mund të sjellë pasoja negative. ato duhet të organizohen

mirë dhe nuk duhet të marrin shumë kohë. në një rast, një operator ekonomik shkoi për një

takim me një person me pozicion të lartë në prokurime, ku vetëm iu tha se personi ishte

shumë i zënë për takimin, ashtu siç do të bënte normalisht. imagjinoni sinjalet që ky incident

u dërgoi personave nga operatori ekonomik.

2.2.5 menaxhimi i marrëdhënies

Marrëveshjet kontraktuale mund ta lidhin autoritetin kontraktues me një operator ekonomik

ose me një numër të vogël operatorësh ekonomikë në një shkallë të madhe ose të vogël,

dhe për disa kohë. në mënyrë të pashmangshme kjo marrëdhënie përfshin një shkallë

varësie. kostot e përfshira në ndërrimin e operatorit ekonomik ka gjasa që të jenë të larta

dhe, në çdo rast, realitetet kontraktuale mund ta bëjnë këtë gjë fare të pakëndshme. prandaj

është në interesin e vetë autoritetit kontraktues që ta bëjë këtë marrëdhënie të funksionojë.

tre faktorët kyçë të suksesit janë:

n Besimi dhe mirëkuptimi reciprok

n Çiltërsia dhe komunikimi i shkëlqyer

n përqasja e përbashkët në menaxhimin e performancës

duhet të ketë besim reciprok ndërmjet personave që punojnë në të dyja organizatat nëse

marrëdhënia duhet të funksionojë dhe nëse kontrata duhet të realizohet me sukses. faktorët

që ndihmojnë në vendosjen e marrëdhënies dhe që realizojnë përfitimet e duhura përfshijnë

pikat e mëposhtme:

n operatori ekonomik fiton njohje më të madhe në biznesin dhe stilin e menaxhimit

të autoritetit kontraktues, dhe për rrjedhojë i paraprin më shpesh kërkesat e

ndryshuara dhe/ose bën sugjerime/kontribute me iniciativën e tij me pritshmërinë

që kjo të mund ta përmirësojë shërbimin dhe/ose të ofrojë burime të tjera për

përfitimin reciprok. veç kësaj, operatori ekonomik mund të bëhet më efikas dhe,

për rrjedhojë, ta furnizojë këtë lloj shërbimi me një kosto më efektive.

n operatori ekonomik ndihet më i sigurt që të investojë për një kohë më të gjatë

- për shembull, në një infrastrukturë më fleksibël me sisteme më të mira ose

trajnime të stafit.

n autoriteti kontraktues përfiton nga njohja që ka mbi pikat e forta dhe dobësitë e

operatorit ekonomik dhe e fokuson kontratën dhe përpjekjen për menaxhimin e

kontratës në ato fusha ku ato do të sjellin rezultatin më të madh.

9 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

2


Përshkrimi

Shënim nga praktika e mirë – Komunikimi

komunikimi i mirë mund të jetë një aspekt mbështetës ose shkatërrues në menaxhimin e një

marrëdhënieje. shumë raste mosbesimi ose shqetësimi lidhur me performancën e dobët në

një marrëdhënie shërbimi vinë nga një dështim në komunikim.

2.3 KONtROLLEt E mENaxHImIt të KONtRatëS

2.3.1 Nevoja për të qenë në gjendje të maten

në rreshtin e parë të librit të tij, The Fallacies of Software Engineering, robert Glass përdor

citatin, "nuk mund ta kontrolloni atë që nuk mund ta matni", dhe pjesa tjetër e tekstit, e

ndërtuar mbi këtë thënie, argumenton që na nevojitet shkenca e metrikës për të kontrolluar

kaosin e zhvillimit të programeve kompjuterike.

programet kompjuterike janë një shërbim i paprekshëm dhe shfaqin problemet e tyre në

fushën e kontrollimit. një departament qeveritar kishte 200 kontrolle për sistemin e tij të

ti-së. kjo tingëllon e tmerrshme derisa kuptohet që ka 200 sisteme të ndryshme për t'u

kontrolluar.

kontrolli është thelbësor, dhe është e vërtetë që ju nuk mund ta kontrolloni atë që nuk mund

ta matni. Matja trajtohet në modulin B7 dhe G3. kontrollet trajtohen gjithashtu në modulin

B2 dhe B3.

2.3.2 Risku dhe menaxhimi i riskut

risku përkufizohet si pasiguria për rezultatin, qoftë kjo një mundësi pozitive ose një rrezik

negativ. në fushën e menaxhimit të kontratës, shprehja "menaxhimi i riskut" përfshin të gjitha

aktivitetet e nevojshme për të identifikuar dhe kontrolluar risqet që mund të kenë një impakt

në përmbushjen e një kontrate. është e rëndësishme të theksohet se është përgjegjësia e

autoritetit kontraktues që ta ruajë shërbimin kudo që të jetë e mundur.

shumë risqe që përfshihen në menaxhimin e kontratës lidhen me paaftësinë e operatorit

ekonomik për të furnizuar ose për të mos furnizuar në nivelin e duhur të cilësisë. këto risqe

përfshijnë:

n Mungesën e kapaciteteve

n transferimin e stafit kryesor të operatorit ekonomik diku tjetër, duke dëmtuar

cilësinë e shërbimit të ofruar

n ndryshimin e fokusit të biznesit të operatorit ekonomik në fusha të tjera pas

akordimit të kontratës, duke pakësuar vlerën e shtuar për autoritetin kontraktues në

marrëveshje

n Gjendjen financiare të operatorit ekonomik që degradon pas

akordimit të kontratës, duke vënë në rrezik aftësinë e tij për të ruajtur nivelet e

shërbimit për të cilat është rënë dakord

n kërkesën për shërbimin që është shumë më e madhe nga ajo që pritej dhe

operatori ekonomik nuk ka mundësi ta përballojë

n kërkesën për shërbimin që është shumë e ulët, që do të thotë se ekonomitë

e shkallë kanë humbur dhe kostot operative janë të larta në një mënyre jo

proporcionale

n transferimin e stafit të autoritetit kontraktues që ka njohuri mbi kontratën në një

departament tjetër ose lëvizjen në një organizatë tjetër, duke shkaktuar kështu

dobësimin e marrëdhënies

10 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

2


Përshkrimi

n autoritetin kontraktues që është i detyruar për të bërë kërkesa që nuk mund të

plotësohen, ndoshta si rrjedhojë e ndryshimeve në legjislacion

n Forcat madhore: faktorë përtej kontrollit të operatorit ekonomik që ndërpresin

furnizimin – për shembull, pamundësia për të shkuar në vendin e punës për

shkak të një katastrofe natyrore

n ndryshimet thelbësore në kërkesat e autoritetit kontraktues, ndoshta si rezultat

i ndryshimeve në politika, duke e shndërruar marrëveshjen të një prioriteti të

lartë ose të ulët ose duke ndryshuar nivelin e kërkesës për shërbimin

n paaftësinë e autoritetit kontraktues për të përmbushur detyrimet e tij kontraktore

aty ku risqet perceptohen ose parashikohen, autoriteti kontraktues dhe operatori ekonomik

duhet të punojnë së bashku për të vendosur se kush është përgjegjës për riskun, si mund

të minimizohet ai dhe si duhet menaxhuar ai nëse ndodh situata. në mënyrë ideale, këto

çështje duhet të trajtohen më përpara në dokumentet e kontratës. autoriteti kontraktues

do të synojë për vazhdimësinë e aktivitetit në të gjitha rrethanat e mundshme, edhe pse

vështirë të jetë një synim me kosto efektive. pyetjet që duhet të konsiderohen për çdo risk

individual përfshijnë:

n kush është më i aftë për t'i kontrolluar ngjarjet që mund të çojnë në ndodhjen e

riskut?

n kush mund ta kontrollojë riskun nëse ndodh situata?

n a preferohet nga autoriteti kontraktues që të përfshihet në kontrollin e riskut?

n kush duhet të jetë përgjegjës për një risk nëse ai nuk mund të kontrollohet?

n nëse risku i transferohet operatorit ekonomik:

a ka gjasa që të reduktohet kostoja totale e autoritetit kontraktues?

a do të jetë në gjendje operatori ekonomik t'i përballojë të gjitha pasojat

nëse risku ndodh?

a mundet që kjo të sjellë rikthimin e disa risqeve edhe njëherë

te autoriteti kontraktues?

një pikë kyçe është se në të shumtën e rasteve përgjegjësia përfundimtare për shërbimin

që autoriteti kontraktues u ofron klientëve dhe palëve të tij të interesuara (pacientët në

një spital, pasagjerët e një shërbimi autobusësh ose fëmijët në një shkollë) nuk mund t'i

transferohet operatorit ekonomik.

edhe pse operatori ekonomik mund të jetë nën presion të madh financiar për

mos-përmbushje të detyrimit të tij, ky presion nuk do ta kompensojë autoritetin

kontraktues për dështimin tij në përmbushjen e detyrimeve të tij dhe ofrimin

rezultateve thelbësore. për shembull, një shërbim i rëndësishëm ose një ndërtesë

mund të dështojë, duke vënë në rrezik jetët e qytetarëve.

edhe pse operatori ekonomik mund të mos arrijë të furnizojë, përgjegjësia

përfundimtare i mbetet autoritetit kontraktues. Zyrtarët e prokurimit që janë të

kujdesshëm duhet të jenë në dijeni të kësaj përgjegjësie dhe ta kenë atë parasysh

gjatë specifikimeve, përzgjedhjes së operatorit ekonomik dhe menaxhimit të

kontratës.

është thelbësore të konsiderohet i tërë zinxhiri i furnizimit kur analizohen risqet

e një kontrate dhe të ekzaminohen organizatat që furnizojnë një operator

ekonomik kurdoherë që një risk i madh është i përfshirë.

11 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

2


Përshkrimi

një faktor që mund të asistojë zyrtarin e prokurimit kur gjerat mund të fillojnë të shkojnë keq

është marrëdhënia që kanë personat e autoritetit kontraktues me personat nga operatori

ekonomik. kur marrëdhënia është e mirë, e hapur, e drejtë dhe e ndershme, një paralajmërim

i hershëm për bërjen realitet të riskut të afërt mund të jepet nëpërmjet marrëdhënies

normale të punës dhe mekanizmave të kontrollit. kur marrëdhënia është e dobët, personat

që punojnë për një operator ekonomik do të tentojnë ta fshehin problemin, i cili më pas

normalisht materializohet si një risk akoma edhe më i madh.

shihni modulin a4 për një trajtim të mëtejshëm të shpërndarjes së riskut në kontrata.

2.3.3 Nevoja për mençuri kur zgjidhet një mekanizëm kontrolli

kontrolli duhet të kryhet me mençuri. Mençuria në caktimin e kontrolleve të kontratës fillon

me matjet e performancës kundrejt të cilave janë kontrolluar dhe vlerësuar specifikimet

përpara se ftesa për ofertë (itt) të shpallej dhe kundrejt të cilave janë vlerësuar me pikë

ofertat. kontrollet e menaxhimit të kontratës duhet të jenë:

n të lidhura ngushtë me thelbin e kontratës

n kuptuar dhe pranuar prej personave të operatorit ekonomik dhe

autoritetit kontraktues

n në gjendje që të maten

n të fuqishme në veprimtarinë e tyre

n të afta për të ofruar më tepër vlerë sesa kostoja e veprimtarisë së lidhur me

grumbullimin e tyre

n të afta për të pasqyruar masa të lehta dhe të rënda

n të dobishme si një burim informacioni

raportimi i një niveli të lartë ose përmbledhës që është kryer në kohë është shumë më i

dobishëm sesa një informacion i saktë por i vonuar. është thelbësore për informacion e

marrë që të jetë i dobishëm, ose në mënyrë të brendshme ose sepse mund të përpunohet

njohuri

MenÇuri

të dhëna

inforMacion

ndërGjeGjshMëri

niveli i deTajiT impakTi mbi auToriTeTin

konTrakTues

12 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

2


Përshkrimi

për të dhënë njohuri mbi të cilat të bazohen vendime dhe veprime.

Zyrtarëve të prokurimit ju është sugjeruar të kenë një numër të vogël kontrollesh efektive

sesa një numër të madh kontrollesh që përdoren vetëm sepse informacioni mund përfitohet

dhe raportohet. në diagramin e mëposhtëm, niveli i detajit në një kontroll konsiderohet

kundrejt impaktit të biznesit që ai bën.

të dhënat e papërpunuara duhet të kthehen në informacion domethënës që do

t'i bëj njerëzit të ndërgjegjshëm për situatat dhe t'i japë atyre njohuri për të marrë

vendime të mençura.

të dhënat e papërpunuara që i hutojnë njerëzit nga volumi i tyre nuk do të japin

informacionin që do t'i mundësojë ata të marrin vendime të informuara.

të dhënat e papërpunuara që janë të paplota, me vonesë ose të padeshifrueshme

nuk do t'i mundësojnë personat që të marrin vendime të informuara.

2.3.4 fushat ku kontrollet janë të nevojshme

ndërmjet shpalljes së kontratës dhe fazës përmbyllëse, kontrollet janë të nevojshme në

hapat e mëposhtëm të procesit të prokurimit. natyra e këtyre kontrolleve do të diskutohet

në modulet B7 dhe G3. ato vetëm janë përmendur këtu:

hapi 27 njoftimi (konfirmimi nga oe)

ky lloj i njoftimit nuk trajtohet në lpp nr. 04/l-042 e as në legjislacionin

paraprak, por është përdorur në praktikë.

këto njoftime konsiderohen si komunikim i ndërsjellë në mes të ak-s

dhe oe-s si palë kontraktuese, i cili burimin e ka në kushtet e definuara

paraprakisht të kontratës së nënshkruar. autoritetet kontraktuese janë ato

që këto kushte i formalizojnë me dokumentin e urdhërblerjes (purchase

order, angl.) si sasinë, pozicionet e shërbimet e kërkuara, të cilat rrjedhin

nga kontrata.

autoritetet kontraktuese poashtu, janë ato që zgjedhin njësinë e cila do të

jetë pikë referimi për komunikim me oe-n për këtë aktivitet, por rëndom

kjo bëhet nga projektmenaxheri ose nga ekipi i caktuar për menaxhim të

kontratës, i cili kërkon konfirmimin e pranimit të këtyre kushteve. pikërisht

ky konfirmim nga oe paraqet hapin analog me atë që trajtohet si hapi 27

i ciklit të prokurimit, siç identifikohet në këtë material trajnimi.

ndërkaq, sa u përket konotacioneve etike të këtij komunikimi, në rastet

kur kemi të bëjmë me ndonjë falenderim apo shprehje të mirënjohjes për

bashkëpunim, këto aspekte i trajton kodi etik i prokurimit.

sjellja e zyrtarëve përgjegjës të cilëve u drejtohet falenderimi duhet të

jetë në kuadrin e normave të mirësjelljes afariste, pa rrezikuar të bie ndesh

me normat etike e ligjore.

hapi 28 kontroll për të siguruar furnizim në kohë

hapi 29 kontroll për të testuar cilësinë e punës në progres/së dorëzuar

hapi 31 kontroll për numërimin e faturave

hapi 32 kontroll për të siguruar pranimin e furnizimit

hapi 34 kontroll për të siguruar që vetëm personat e lejuar tërheqin artikuj nga

stoku

hapi 35 kontroll për të siguruar që është paguar për atë çka është pranuar

13 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

2


Përshkrimi

hapi 37 kontroll për të siguruar që janë nxjerrë mësime nga ky prokurim

për të ardhmen

hapi 38 kontroll për të siguruar që hedhja/asgjësimi të japë vlerë për paratë dhe

të mbrojë mjedisin

hapi 39 kontroll për të mbyllur kontratën në përputhje me praktikën e mirë

Moduli B2 – përshkruan ciklin e plotë të prokurimit.

2.3.5 marrëveshjet për nivelin e shërbimit

Marrëveshjet për nivelin e shërbimit janë një mënyrë e shkëlqyer për të siguruar kontroll

brenda një kontrate. duhet të ekzistojë një marrëveshje e detajuar lidhur me nivelet e

kërkuara të shërbimit dhe për rrjedhojë lidhur me performancën dhe cilësinë e pritur të

shërbimit që është për t'u furnizuar. këto marrëveshje të nivelit të shërbimit janë të përfshira

si pjesë e kontratës, shpesh në formën e planeve në kontratë. shpesh këto marrëveshje janë

të përbëra nga matje kyçe të performancës (kpi). Moduli B7 dhe G3 e trajton këtë çështje

në mënyrë më të detajuar. kontrata duhet të përcaktojë nivelet e shërbimit dhe kushtet në

të cilat një shërbim ose paketë shërbimesh është ofruar. duhet të përmend përgjegjësitë

reciproke dhe individuale.

duke përmendur qartë nivelin e kërkuar të shërbimit për të cilin është rënë dakord, të dy

autoriteti kontraktues dhe operatori ekonomik njohin dhe kuptojnë se cilat objektiva duhet

të realizohen në dorëzim dhe mbështetjen e shërbimeve.

të dyja palët duhet të bien dakord më parë mbi kompensimin për autoritetin kontraktues

nëse nivelet e shërbimit për të cilat është rënë dakord nuk janë arritur. po kështu, autoriteti

kontraktues mund të përfitojë nëse operatori ekonomik tejkalon nivelet e shërbimit për të

cilat është rënë dakord dhe mund të bie dakord për një regjim të pagesave bonus si një mjet

për të nxitur operatorin ekonomik.

nivelet e shërbimit dhe nxitjet duhet të kenë lidhje me kriteret kryesore mbi të cilat janë

bazuar specifikimet, vlerësimi i ftesës për ofertë, dhe gjykimi i ofertës së autoritetit kontraktor.

në këtë mënyrë mund të shihet se ato çështje, të cilat lindën në hapat formues të ciklit të

prokurimit, kalojnë deri në dorëzim.

shihni modulin a4 për diskutime të mëtejshme rreth matjes së niveleve të shërbimit.

14 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

2


Përshkrimi

2.4 vaRIacIONEt

sipas legjislacionit të prokurimit publik në kosovë, mundësa e aplikimit të ndryshimit

të kushteve të kontratës është mjaft e kufizuar. procedurat standarde të prokurimit e

minimizojnë mjaft shumë mundësinë e devijimit nga kërkesat e specifikuara në dosje të

tenderit. faktori i parë kufizues është çmimi fiks i kontratave (përjashim bëjnë çmimet e

bursës), pastaj kohëzgjatja e caktuar e kontratës e elemente tjera të definuara paraprakisht

në kërkesat e dosjes.

variacionet në aspektin ligjor trajtohen si pjesë e aktivitetit si:

1. variacionet në periudhën e para nënshkrimit të kontratës

2. variacionet gjatë menaxhimit të kontratës

1. variacionet që lidhen me kërkesat për menaxhim të procesit në fazën e para nënshkrimit

të kontratës kryesisht përfshijnë disa kushte të veçanta të kontratës të cilat mund të jenë

objekt i trajtimit si kushtet e pagesës, inspektimin e mallit, dorëzimin e mallit e variacione

tjera.

konkretisht, pjesën e kërkesave të definuara paraprakisht në dosje të tenderit e trajton neni

27 i ligjit të pp nr. 04/l-042 ku parashihet:

“ 1. përveç siç parashihet në paragrafin 2. të këtij neni(qe ka te beje me kontratat me vlere

minimale), autoriteti kontraktues do të përpiloj një dosje të tenderit që ofron informatat

përkatëse lidhur me kontratën në fjalë, duke përfshirë të gjitha termet dhe kushtet

materiale të saj, procedurat e zbatueshme të prokurimit, çfarëdo kërkese të aplikueshme të

përshtatshmërisë ose ndonjë kritere të përzgjedhjes, procedurat e ankesës si dhe informatat

e tjera përkatëse siç kërkohen nga ky ligj ose siç i sheh të domosdoshme autoriteti

kontraktues. nëse aktiviteti përkatës i prokurimit kërkon publikimin e njoftimit të kontratës,

dosja e tenderit duhet të përmbajë një kopje të njoftimit të tillë dhe informatat e tjera të

tilla përkatëse që mund të jenë të nevojshme për të qartësuar dhe plotësuar informatat që

gjinden në njoftimin e tillë. autoriteti kontraktues duhet të përcaktojë në dosjen e tenderit,

specifikimet teknike të zbatueshme dhe, aty ku është e përshtatshme, kërkesat ekzekutuese,

mundësinë e varianteve dhe informatat lidhur me nën-kontraktimin në pajtim me nenet 28,

29, 30 dhe 31 të këtij ligji.”

në këtë kontekst, pra këtu duhet veçuar edhe mundësinë e përgatitjes së varianteve të

specifikimeve teknike në dosje të tenderit. këtë mundësi e jep ligji aktual i prokurimit, duke e

precizuar edhe mënyrën e publikimit të kërkesës për variante, e cila duhet të definohet qartë

në fletën e të dhënave të tenderit (fdt).

variantet e specifikimeve teknike i trajton neni 29 i lpp –s.

2. variacionet që lidhen me aktivitetet e Menaxhimit të kontratës parashihen në nenin 81

të lpp-s. paragrafi i fundit i këtij neni parasheh aktivitetet potenciale të cilat mund të jenë

objekt i ndryshimit dhe ne pjesen c - Menaxhimi i kontrates/ c01 - plani i menaxhimit te

kontrates te legjislacionit dytesor te krpp-se.

paragarafi 1.2. i nenit 81 te lpp-se, përcakton procedurat për këto në vijim sa herë që është e

nevojshme: (i) inspektimin e vendit të punimeve, materialeve dhe të objekteve të prodhimit;

15 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

2


Përshkrimi

(ii) sigurimin e dorëzimit efektiv, ruajtjen dhe sigurinë e artikujve të përfshira në kontratë; (iii)

caktimi i afatit të dorëzimit; (iv) variacionet /ndryshimet.”

poashtu, në kushtet e veçanta të kontratës, neni 2, për shembull, parashihet mundësia e

ndryshimeve të mëvonshme në procesin e dorëzimit të mallit:

“ paketimi, shënimi dhe dokumentacioni brenda dhe jashtë pakove duhet të jenë në pajtim

me kërkesat e dhëna në mënyrë të hapur në kvk, dhe i nënshtrohen ndryshimeve që mund

të urdhërohen më vonë nga autoriteti kontraktues.”

Megjithatë, disa situata praktike kërkojnë fleksibilitet në mundësitë e gjetjes së zgjidhjeve për

ridefinim të kushteve të caktuara.

këtu mund ta përmendim paqëndrueshmërinë e çmimeve në situatat inflatore që në kushtet

e kontratave me çmime fikse mund t’i dëmtojnë palët. poashtu, kontratat nuk përfshijnë

ndonjë mekanizëm revalorizues, i cili i korrekton diferencat në çmim për arsye të humbjeve

konjukturale (rasti i Qendrës së studentëve .docx)

rast tjetër tipik i ndryshimit të kontratave për arsye të ndryshimeve ligjore ka qenë rritja

e normës së tvsh-s nga 15 në 16 % në fillim të vitit 2010, e cila ka pas efekt në vlerat e

kontratave rrjedhëse, krahas problemeve në menaxhimin financiar të tyre (faturimi, pagesa,

buxheti).

ndërkaq, rasteve si rritja e vëllimit të punëve, shërbimeve përcjellëse, mirëmbajtjes,

ambalazhit, vonesave në ekzekutim të kontratave e situatave tjera të kësaj natyre u jepet

zgjidhje brenda kuadrit ligjor e institucional po edhe me vendime menaxheriale.

2.4.1 Çfarë është një ndryshim kontrate?

një ndryshim kontrate mund të përkufizohet si një ndryshim në objektivin origjinal të punës,

për të cilin është rënë dakord nga të dyja palët.

në mënyrë ideale, nëse kontratat janë të mirë themeluara, ato duhet të realizohen pa

ndryshime. specifikimet origjinale dhe ftesat për ofertë duhet të japin - ose t'i kërkojnë

operatorëve ekonomikë që të japin - mekanizma për të përballuar ndryshimet gjatë jetës së

kontratës, në përputhje me kushtet e kontratës për të cilat është rënë dakord. klauzola për

luhatjet e valutës dhe përshtatjes së kostos/çmimit janë shembuj të zakonshëm të masave

të tilla, ku nevoja për të bërë një ndryshim mund të parashikohet dhe integrohet brenda

kushteve kontraktuale.

në kontrata më të ndërlikuara, autoriteti kontraktues mund të konsiderojë të përfshijë në

kontratën origjinale një mekanizëm të ndryshimit të kostos për të lejuar që fleksibiliteti dhe

ndryshimi të pasqyrohen brenda objektivit të kontratës. ky fleksibilitet duhet të arrihet,

për shembull, duke specifikuar në kontratë së shërbimet shtesë mund të kërkohen kohë

pas kohe, duke i identifikuar në mënyrë të qartë këto shërbime shtesë dhe duke i kërkuar

operatorëve ekonomikë të propozojnë kosto për furnizimin e këtyre shërbimeve brenda

ofertës së tyre origjinale. Më pas këto kosto për të cilat është rënë dakord përfshihen në një

plan kontrate.

për shembull, në një kontratë shërbim kateringu, kjo mund të nënkuptojë që

ofruesit të këtij shërbimi t'i kërkohet të citojë se ofron "staf dhe ushqim për

mbrëmje pritjesh". një kusht i tillë do të ishte i pranueshëm, duke qenë se të gjithë

operatorët ekonomikë potencial mund të paraqesin një ofertë bazuar në këto

kondita dhe frekuenca e saktë e mbrëmjeve të pritjeve mund të mos dihet në fillim

të kontratës. Megjithatë, në këtë rast nuk do të ishte pjesë e objektit të kontratës

16 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

2


Përshkrimi

nëse operatori ekonomik dhe autoriteti kontraktues do të binin dakord që stafi i

shërbimit katering të lyente zyrat në mbrëmje. ky ndryshim do të ishte pa dyshim një

ndryshim material.

specifikimi i shërbimeve shtesë nuk duhet të përdoret si një tentativë për të shmangur

transparencën dhe konkurrencën.

Shënim paralajmërues

autoritetet kontraktuese duhet të jenë shumë të kujdesshëm kur konsiderojnë mundësinë

për të prezantuar një ndryshim në kontratën për të cilën është rënë dakord, veçanërisht

jashtë një mekanizmi kontraktual transparent dhe paraprakisht të pranuar për ndryshimet

në kosto. ka një rrezik jo të vogël që ndryshimi i një kontrate mund të rezultojë në akordimin

e një kontrate të re për qëllim të direktivës, përveçse kur aplikohet një prej përjashtimeve të

limituara. nëse ndryshimet sjellin akordimin e një kontrate të re, atëherë ky akordim i ri duhet

të jetë në përputhje me direktivën. pamundësia për të qenë në përputhje me dispozitat e

direktivës aty ku ndryshimet sjellin akordimin e një kontrate të re do të konsiderohen si një

akordim direkt i paligjshëm.

shihni modulin c4 për informacion rreth ku dhe cilët ndryshime të kontratës mund të

lejohen. shihni gjithashtu komentet e mëposhtme në çështjen pressetext.

diskutimi i mëposhtëm bazohet në supozimin që çdo ndryshim i propozuar është i lejueshëm

sipas legjislacionit acquis të Be-së.

2.4.2 Kur është i nevojshëm një ndryshim kontrate?

një ndryshim i kontratës mund të jetë i nevojshëm në rrethanat e mëposhtme:

n kur objektivi i punës ndryshon për t'u bërë më i madh ose më i vogël

n kur ka ndryshime në burimet ose pajisjet e kërkuara

n kur ndryshojnë tarifat që kërkohen sipas kontratës

n kur ka një zgjatje të kohëzgjatjes së kontratës

n kur ndryshojnë kushtet e kontratës

n kur ligjet kombëtare bëjnë ndryshime që ndikojnë mbi kontratën

2.4.3 arsyet prapa nevojës për një ndryshim

prapa nevojës për një ndryshim janë rrethanat ku:

n ka pasur planifikim të papërshtatshëm në periudhën që paraprin lidhjen e

kontratës;

n ka pasur vlerësime të papërshtatshme të ofertave të operatorëve

ekonomikë;

n ka vjetërsim;

n ndodh menaxhim i dobët i kontratës;

n ndodhin rrethana plotësisht të paparashikueshme;

n ka ndryshime legjislative.

planifikim i papërshtatshëm në periudhë që paraprin lidhjen e kontratës

planifikimi i papërshtatshëm në periudhën që paraprin lidhjen e kontratës është një shkak

17 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

2


Përshkrimi

kryesor i ndryshimeve. ato ndodhin kur personat që merren me procesin e prokurimit nuk

i përkushtojnë mjaftueshëm kohë veprimeve të periudhës që paraprin lidhjen e kontratës,

si për shembull përfshirja e palëve të interesuara, specifikimet, vendosja e kritereve të

performancës, dhe konsiderimin e kushteve. për rrjedhojë specifikimi dhe ftesa për ofertë

mund të mos kenë informacion të mjaftueshëm ose informacionin e saktë për t'i mundësuar

operatorët ekonomikë të kryejnë ofertën.

vlerësim i papërshtatshëm i ofertës

ndryshimet mund të lindin nga një analizë e pamjaftueshme e operatorëve ekonomikë dhe

e ofertave që ato i dorëzojnë autoritetit kontraktues, që rezulton në vetëdije të ndryshme

nga operatori ekonomik dhe autoriteti kontraktues për aspektet thelbësore të shërbimeve,

punimeve ose mallrave që janë për t'u furnizuar.

njerëzit mund të jenë devijues (që do të thotë se ata devijojnë nga një rrugë korrekte, e

pranueshme apo e zakonshme) madje edhe mashtrues. personat që punojnë për operatorët

ekonomikë vlerësojnë një nevojë, përgatisin një ofertë dhe nënshkruajnë kontratën. ato

mund të 'zbulojnë' që një punë tjetër shtesë por thelbësore duhet të kryhet para se të fillojë

puna kryesore. Zyrtari i prokurimeve mund të ketë supozuar që kjo punë ishte përfshirë, por

formulimi i ofertës së operatorit ekonomik mund ta përjashtojë në mënyrë të qartë punën

shtesë edhe pse sipas logjikës kjo punë ishte e nevojshme.

Shënim nga praktika e mirë – ndryshimet

ndonjëherë operatorët ekonomikë do të japin oferta të ulëta në tender në një tentativë për

të siguruar kontratën dhe më pas të rrisin përfitimet nëpërmjet ndryshimeve. nëse oferta

me çmim të ulët duket sikur është shumë e mirë për të qenë e vërtetë, atëherë ka gjasa që

të jetë shumë e mirë për të qenë e vërtetë!

vjetërsimi

këtu tregu furnizues mund të ketë ndryshuar dhe pajisja e specifikuar mundet që tani të

jetë e vjetër dhe e pamundur për t'u gjetur. programet dhe pajisjet kompjuterike janë

një shembull klasik. Megjithatë, specifikimi duhet të jetë largpamës dhe të parashikojë një

udhëzues zhvillimi. në këtë lloj situate një kontratë kornizë me mini-konkurrim mund të jetë

një qasje më e mirë në mënyrë që të reflektojë nevojat në ndryshim.

menaxhim i dobët i kontratës

Zyrtarët e prokurimit dhe palët e tjera të interesuara që janë naivë mund t'i nënshtrohen

argumenteve nga personat që punojnë për operatorin ekonomik se një pjesë e caktuar e

shërbimit nuk është brenda kontratës dhe për rrjedhojë një ndryshim është i nevojshëm.

duhet të tregohet kujdes që të mos paguhet për artikuj që janë përfshirë tashmë në kontratë.

formulimi i kontratës mund të jetë i paqartë, pavarësisht gjithë përpjekjeve të mëparshme

për qartësim, dhe mund të duhet të bihet dakord për një ndryshim. këto raste duhet të

integrohen në mësimin e nxjerrë nga kjo kontratë në mënyrë që të shmangen probleme të

tilla në të ardhmen.

Rrethana plotësisht të paparashikueshme

Me shumëllojshmërinë e madhe të kontratave të lidhura me autoritetet kontraktuese, është

18 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

2


Përshkrimi

e paevitueshme që disa kontrata do të kërkojnë ndryshime, ose për të plotësuar kërkesat në

ndryshim ose për të plotësuar kërkesa të arsyeshme nga operatori ekonomik.

Ndryshime legjislative

ndryshimet në legjislacion mund të sjellin ndryshime në kontratë.

2.4.4 praktikë gjyqësore e dobishme lidhur me ndryshimet

ndryshimet nuk mund të përdoren si një mekanizëm për të ri-dhënë, zgjatur, ndryshuar

ose krijuar një kontratë ndërmjet një autoriteti kontraktues dhe një operatori ekonomik.

ndryshimet duhet nga natyra të jenë të një natyre relativisht të vogël në kontekstin e

madhësisë dhe objektivit të përgjithshëm të kontratës. një menaxher i prokurimeve të

sektorit publik ka thënë se "rritja e punimeve me 50 000 GBp në një kontratë 5 000 000 GBp

është një ndryshim, por ndoshta jo materialisht i ndryshëm, ndërsa rritja e punimeve me

50 000 GBp në një kontratë 100 000 GBp është një ndryshim material madhor". ky koment

supozon që rritja është gjithashtu pjesë e objektit të kontratës fillestare. edhe aty ku ka një

ndryshim të vogël në kosto, kjo mund të spostojë riskun ndërmjet palëve dhe për rrjedhojë

mund të shikohet si një ndryshim 'material'.

Çështja "pressetexte" e 2008-ës (pressetexte nachtrichtenagentur v republik osterreich Bund

c-454/06) konsideroi rrethanat se kur një ndryshim i kontratës do të përbënte akordimin e

një kontrate të re, e cila duhet t'i nënshtrohet konkurrimit të mëtejshëm. Gjykata theksoi

rëndësinë sesa "materiale" janë ndryshimet ndaj kontratës origjinale:

"në mënyrë që të sigurojë transparencë të procedurave dhe trajtim të barabartë

të ofertave, amendamente të dispozitave të një kontrate publike gjatë aktualitetit

të kontratës konsiston në një akordim të ri të kontratës ... kur ato janë materialisht

të ndryshëm në karakter nga kontrata origjinale dhe, për rrjedhojë, janë të tillë që

tregojnë synimin e palëve për të ri-negociuar kushtet thelbësore të kontratës."

Gjykata jep udhëzime se kur një ndryshim i kontratës mund të konsiderohet si 'material'. do të

jetë material kur:

n sjell kushte të cilat, po të kishin qenë pjesë e procedurës fillestare të akordimit,

do të lejonin pranimin e tenderëve të tjerë përveç atyre që ishin pranuar

fillimisht, ose do të kishin lejuar për pranimin e një tenderi ndryshe nga ai që

ishte pranuar fillimisht;

n zgjeron në mënyrë të konsiderueshme objektivin e kontratës për të përfshirë

shërbime që fillimisht nuk mbuloheshin;

n ndryshon balancën ekonomike të kontratës në favor të kontraktorit në një

mënyrë që nuk ishte parashikuar në kushtet e kontratës fillestare.

2.4.5 Impakti i ndryshimeve

ndryshimet mund të kenë impakt direkt dhe indirekt. impaktet direkte mund të përfshijnë:

n rritjen/uljen e kostove të kontratës

n kontrata nën/mbi buxhet

n vonesa dhe zgjatje të afateve kohore për furnizim ose për projektet e punimeve

impaktet indirekte mund të përfshijnë:

n punë projektuese e çuar dëm

19 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

2


Përshkrimi

n punë projektuese shtesë

n veprimtari e çuar dëm ose e panevojshme

n ndryshime në ose anulim të porosive që operatori ekonomik mund të ketë bërë

me bazën e tij furnizuese

n Bërja e porosive shtesë nga operatori ekonomik dhe baza e tij furnizuese

n Zgjatja/shkurtimi i kohës dhe vonesave

n kosto pune joproduktive

n ri-programimin e kontratës për të pakësuar efektin e rritjes/uljes së kohës dhe

kostove

n kohe dhe para të drejtuesit të zyrës të shpenzuara shtesë nga operatorit

ekonomik, i cili mund të kërkojë shlyerjen e kostove të tija fikse

2.4.6 menaxhimi i ndryshimeve - minimizimi i numrit të ndryshimeve

ndryshimet janë përshkruar si një sëmundje. ilaçi më i mirë për këtë sëmundje është

parandalimi - duke u përpjekur të minimizohet mundësia e lindjes së një ndryshimi në radhë

të parë.

politika e deklaruar duhet të jetë ajo e shmangies së ndryshimeve kudo që të jetë e mundur,

dhe kjo duhet të bëhet e qarte në takimin përurues. një tjetër politikë duhet të jetë që vetëm

ndryshimet e hetuara plotësisht, kjo do të thotë ato që janë të lejueshme nga acquis, i Be-së

do të pranohen dhe atëherë vetëm me shkrim nga zyrtari i autorizuar i prokurimit.

takimi përurues duhet të gjithashtu të përdoret për të këshilluar operatorin ekonomik për

procedurën e ndryshimeve (shihni axhendën shembull në 3.2 më poshtë).

kur një operator ekonomik dorëzon një kërkesë për një ndryshim, zyrtarët e prokurimit

duhet të pyesin veten e tyre dhe palët e tjera të interesuara një numër pyetjesh depërtuese:

n a është kjo kërkesë dukshëm brenda objektivit të punës së kuptuar dhe për të

cilën është rënë dakord?

n a është kërkesa një keqinterpretim i specifikimit ekzistues apo i kushteve? a

nënkupton dhënia e sqarimeve se nevoja për ndryshim zhduket?

n a është ky ndryshim me të vërtetë i nevojshme, apo është "bukur ta keni"?

vlerësoni implikimet direkte dhe indirekte.

n a ka ndonjë mënyrë tjetër procedimi, e cila mund të ketë kosto më efektive?

n a është ndryshimi me të vërtetë një modifikim i kontratës aktuale apo është një

punë e re që kërkon një kontratë të re?

n a do t'i shkelë ndryshimi rregullat kombëtare të prokurimit apo bie ndesh me

ndonjë politikë të ofertimit konkurrues?

2.4.7 menaxhimi i ndryshimeve - minimizimi i impaktit të ndryshimeve që nuk mund të shmangen

nëse një ndryshim është me të vërtetë i nevojshëm dhe i lejueshëm, kontrata duhet të

përmbajë një dispozitë mbi kontrollin e ndryshimeve. procedura e kontrollit të ndryshimeve

duhet të sigurojë që një person i autorizuar, dhe vetëm ai person i autorizuar, ka përgjegjësinë

20 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

2


Përshkrimi

për të rënë dakord me një ndryshim. disa autoritete kontraktuese ngrejnë një komitet të një

niveli të lartë për të shqyrtuar nevojën për ndryshime dhe për të kërkuar alternativa.

për të minimizuar impaktin e ndryshimeve:

n përdorni të njëjtin kujdes kur bini dakord për një ndryshim siç do të bënit për

akordimin e një kontrate.

n Gjithmonë merrni një kuotim të qëndrueshëm të çmimit të ndryshimit. Mos

harroni që operatorët ekonomikë do të përpiqen t'i përdorin ndryshimet për

të maksimizuar përfitimin nga kontrata dhe mundet që fare mirë të vendosin

çmime të larta (ky është në fakt një akordim direkt pa konkurs) prandaj

gjithmonë sfidojeni çmimin.

n kuptoni konceptin e kostos marxhinale: operatori ekonomik do t'i ketë

përfshirë kostot fikse brenda çmimit bazë të kontratës, por këto kosto mund të

mos jenë të përshtatshme për elementë shtesë dhe duhet të përjashtohen nga

kostot e ndryshimeve.

n Mos bini dakord për një ndryshim të kontratës deri sa të dy ju (si zyrtar

prokurimi) dhe personi nga operatori ekonomik të bini dakord me shkrim për të

gjitha pasojat e ndryshimit për sa i përket kohës dhe kostos (duke përfshirë çdo

efekt dytësor në pjesët e tjera të prokurimit).

n Mos hezitoni të sillni një ndryshim për një ulje çmimi. shumë shpesh mendohet se

ndryshimet rezultojnë vetëm në rritje të kostos. ndonjëherë ju mund të vendosni

të fshini diçka nga objektivi i punës, i cili mund të rezultojë në një ulje të çmimit.

sërish bëni kujdes për efektet dytësor të mundshëm.

n siguroni që të dhëna të plota të mbahen që nga fillimi i kontratës. është një ide

e mirë të shënohet në një libër të dhënash për kontratën çdo incident që mund

të rezultojë në ndryshime.

n Mos u tundoni ta përdorni operatorin ekonomik për të bërë punë shtesë vetëm

sepse ai tashmë ndodhet në sheshin tuaj të punës.

n Mbajini të gjithë palët e rëndësishme të interesuara të përfshira në gjykimin e

çdo ndryshimi; këto palët të interesuara mund të përfshijnë prokurimin, kontratat,

aspektet ligjore, financat, përdoruesit përfundimtarë dhe/ose mbajtësin e

buxhetit.

n në rast urgjence, udhëzojeni operatorin ekonomik gojarisht, por konfirmoni me

shkrim pa vonesë, të njëjtën ditë nëse është e mundur.

2.4.8 procedura e thjeshtë e kontrollit të ndryshimeve

për të gjitha ndryshimet në kontratë duhet të zbatohet një procedurë e vetme e kontrollit

të ndryshimeve. pjesët e ndryshme të kontratës nuk duhet të kenë mekanizma të

ndryshëm kontrolli. Megjithatë, në këtë procedurë nevojitet përfshirja e fleksibilitetit për të

mundësuar trajtimin e çështjeve imediate, siç janë rastet urgjente. procedura për kontrollin e

ndryshimeve duhet të përmbajë një numër të caktuar hapash dhe një shpërndarje të qartë

të përgjegjësive duke mbuluar:

n kërkesën për ndryshim

n vlerësimin e impaktit

n përcaktimin e përparësive dhe autorizimin

n Marrëveshjen me operatorin ekonomik

21 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

2


Përshkrimi

n kontrollin e implementimit

n dokumentimin e vlerësimeve të ndryshimit dhe urdhrave

përgjegjësia për autorizimin e llojeve të ndryshme të ndryshimeve mund t'i përkas personave

të ndryshëm në autoritetin kontraktues, dhe procedurat e brendshme të dokumentuara

do të pasqyrojnë këtë përgjegjësi të përbashkët. veçanërisht, ndryshimet në kontratën e

përgjithshme, si ndryshimet në çmime që janë jashtë objektivit të mekanizmit të ndryshimit

të çmimit për të cilin është rënë dakord, duhet të kenë aprovimin e drejtuesve të lartë. Megjithatë në shumë raste do të jetë e mundur të delegohen kompetenca të kufizuara te

zyrtarët e prokurimit për të autorizuar ndryshime të vogla që ndikojnë shërbime të caktuara

ose marrëveshje të nivelit të shërbimit duke përdorur procese për të cilat është rënë dakord.

duhet të jetë rënë dakord për një procedurë për paraqitjen e kërkesave shtesë ndaj operatorit

ekonomik, duke përfshirë specifikimet e kërkesës, ndërlikimet kontraktuale, pagesat për mallrat/

punimet/shërbimet shtesë, dhe periudhat kohore të furnizimit. kjo procedurë duhet të përdoret

në konsultim me përgjegjësit për monitorimin e furnizimit të mallrave/punimeve/shërbimeve,

dhe aty ku përputhet me udhëzimet e brendshme ligjore duhet të trajtohet si një blerje e re.

Kjo kërkesë duhet të jetë e sinqertë dhe jo një tentativë nga personat që punojnë për operatorin ekonomik ose autoritetin kontraktues për të anashkaluar legjislacionin e prokurimit.

duhet të krijohen struktura të përshtatshme, me përfaqësuesit e menaxhimit të të dyve

autoritetit kontraktues dhe operatorit ekonomik, për të shqyrtuar dhe autorizuar kërkesat

për ndryshim. këto struktura mund të bëhen pjesë e komiteteve ekzistuese të menaxhimit,

ose role të reja për këshillimi e ndryshimeve mund të jenë të nevojshme.

2.5 paGESa

pagesa e operatorëve ekonomikë është një kontroll në vetvete, por pushteti që kanë

autoritetet kontraktuese në këtë fazë të procesit të prokurimit nuk duhet të përdoret për të

vonuar ose mbajtur pagesat në mënyrë të padrejtë nga operatori ekonomik që ka përfunduar

punën. diçka e tillë do të dëmtonte marrëdhënien ndërmjet operatorit ekonomik dhe

autoritetit kontraktues. ka tre faza deri në procesin e pagesës:

1. Marrja e kërkesës për pagesë

2. autorizimi dhe përputhja

3. transferimi i fondeve

ky proces është i trajtuar në modulin B2 (hapi 35 i procesit të prokurimit).

2.6 SHqYRtImI I pERfORmaNcëS dHE pëRmIRëSImI I vazHduESHëm

shqyrtimi i performancës (hapi 37 i procesit të prokurimit) pasqyron një krahasim nga

autoriteti kontraktues i performancës së mallrave, punëve, dhe shërbimeve kundrejt

kritereve të kuotuara, specifikuara dhe për të cilat është rënë dakord. Modulet a4, B7 dhe

G3 përfshijnë më tepër detaje mbi matjen e performancës, dhe veprimtari të rëndësishme

duhet të ndërmerren gjithashtu në fazën e përmbylljes, e cila mbulohet në hapin 39 të

procesit të prokurimit (shihni gjithashtu 2.7 më poshtë).

Matja është një pjesë thelbësore e procesit të prokurimit, por shpesh harrohet kur zyrtarët

e prokurimeve janë të përqendruar në një projekt vijues. Me një prokurim tepër të madh,

shqyrtimi pas zbatimit është një mjet i përshtatshëm.

22 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

2


Përshkrimi

përmirësimi i vazhdueshëm (hapi 37 i procesit të prokurimit) përfshin shqyrtimin e procesit

të prokurimit dhe mallrave, punëve, dhe shërbimeve të blera dhe identifikimin e zonave për

përmirësim, të cilat mund të zbatohen kur të realizohen prokurime të ardhshme.

Qëllimi i një shqyrtimi pas zbatimit është të vlerësojë nëse prokurimi ka sjellë përfitimet

për të cilat ishte krijuar në radhë të parë. është gjithashtu një mundësi për të regjistruar

mësimet e nxjerra, për të shtuar praktikat e mira, dhe për të regjistruar performancën e

operatorit ekonomik dhe të të gjithë ekipit të menaxhimit të projektit për referenca të

ardhshme kur të ndërmerret një projekt tjetër i ngjashëm.

2.7 mbYLLJa E KONtRatëS

objektivi i fazës përmbyllëse është të sigurojë që autoriteti kontraktues është i kënaqur

me furnizimin e mallrave, punimeve, dhe shërbimeve që ka blerë. faza përmbyllëse do të

shqyrtojë shpesh të gjithë procesin e prokurimit nga hapi parë e në vijim, dhe mund të

përfshijë të dy personin që drejtoi prokurimin dhe personin që menaxhoi kontratën - të dy

mund të kenë mësime për të nxjerrë.

Gjithashtu ofron mundësinë për të identifikuar sesa mirë kanë vepruar në projekt zyrtari i

prokurimit dhe anëtarët e tjerë të ekipit të palës së interesuar, si dhe për të shqyrtuar çfarë

mësimesh janë nxjerrë për të ardhmen si pjesë e përmirësimit të vazhdueshëm të procesit

të prokurimit.

një kontratë mundet të mos konsiderohet e përfunduar kur puna fizike në fjale të jetë

përfunduar ose mallrat të jenë furnizuar. fundi i vërtetë i kontratës është fundi i një

garancioni, i një periudhe pengu si kusht për mosplotësimin e detyrimit ose i një periudhe

përgjegjësie ndaj defekteve. Megjithatë, duhen kaluar faza të ndryshme deri sa të arrihet

kjo pikë. jo të gjitha prej këtyre fazave do të jenë të nevojshme për çdo proces prokurimi,

dhe zyrtarët e prokurimit duhet të zgjedhin procesin që plotëson vetë kërkesën dhe riskun

potencial në prokurim.

Mbyllja e kontratës nënkupton aktivitetin kur një nga hapat e cilësuar si, periudha e

garancisë,apo mbajtja e parave ose periudha e mënjanimit të defekteve janë aplikuar në

proceset respektive të prokurimit si më poshtë:

1. kontrata e furnizimi përfundon pas mbarimit të periudhës së garancisë.

2. kontrata e punës perfundon pas përfundimit të periudhës se mbajtjes së parave dhe

periudhës së mënjanimit të defekteve

3. kontrata e shërbimeve perfundon pas përfundimit të periudhës së mënjanimit të

defekteve.

këta hapa për mbyllje të kontratës nuk janë përmendur në lpp-n aktual e as në ligjet e

mëparshme, por ata janë trajtuar në dosjen e tenderit.

për më tepër shih në adresën në vijim:

http://krpp.rks-gov.net/

legjislacioni sekondar

shqip, anglisht

pjesa B - rregullat mbi procedurat e prokurimit

B15 dosja e tenderit - furnizim - procedurë e hapur

B16 dosja e tenderit- shërbime - procedurë e hapur

B17 dosja e tenderit - punë - procedurë e hapur

23 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

2


Përshkrimi

Shënim nga praktika e mirë – faza përmbyllëse

faza përmbyllëse është mundësia finale për personat që punojnë për autoritetin kontraktues

që të tregojnë se ata gjejnë diçka të papranueshme në procesin e prokurimit.

2.7.1 Inspektim i përbashkët i kërkesave të plotësuara

në momentin që operatori ekonomik deklaron se e gjithë puna (qoftë instalim, ndërtim ose

dorëzim) është përfunduar, detyra e parë do të jetë të ndërmerret një kontroll gjithëpërfshirës

për të konfirmuar përfundimin. kjo detyrë mund të jetë e zyrtarit të prokurimit ose e një

specialisti teknik të palës së interesuar.

është gjithmonë e këshillueshme të sigurohet që një inspektim tërësor i punës së përfunduar

është ndërmarr së bashku me operatorin ekonomik. ky inspektim do të sigurojë që asgjë

nuk ka kaluar pa u vënë re dhe se ka një njohje reciproke (pa mosmarrëveshje) të gjendjes

së produktit të përfunduar të dorëzuar, me një listë që specifikon mungesat ose defektet

e gjetura. ky inspektim mund të kryhet nga zyrtari i prokurimit dhe një specialist teknik

i palës së interesuar nga autoriteti kontraktues së bashku me menaxherin e projektit ose

menaxherin e kontratës nga operatori ekonomik. Çdo defekt që pranohet nga operatori

ekonomik si rezultat i këtij inspektimi duhet të ndreqet sa më shpejtë që të jetë e mundur.

2.7.2 Lista e mangësive

Gjatë inspektimit grupi do të hartojë një listë mangësish (disa here i referohet si një 'listë

grusht'). Mangësitë janë të meta të vogla që nuk konsistojnë në punë të papërfunduar apo

të kenë impakt madhor mbi funksionimin e kërkesës së plotësuar. lista e mangësive duhet

t'i jepet operatorit ekonomik dhe duhet të caktohen data realiste për riparimin e këtyre

mangësive. Më pas këto riparime kontrollohen nga specialisti teknik i grupit të interesit në

emër të autoritetit kontraktues. elementët në një listë mangësish mund të përfshijë:

n Gabime tipografike në dokumentet e dhënë nga operatorët ekonomikë

n dritare që nuk mbyllen në një ndërtesë

n një listë përmirësimesh nga pjesëmarrësit në një program trajnimi pilot

n ekrane të programeve kompjuterike që nuk e bëjnë kalimin në mënyrën e duhur dhe

nuk paraqesin të dhëna të reja

2.7.3 plotësimi dhe depozitimi i dokumenteve finale që pasqyrojnë planin përfundimtar

për çdo prokurim, por veçanërisht për kontratat e punëve, është thelbësore të mbahen të

dhëna të plota të të gjithë diagrameve, specifikimeve, listave, dosjeve të të dhënave, skicave

dhe dokumenteve që përshkruaj specifikimet e përfunduara të kërkesës që është tani në

vend. ka dy arsye për mbajtjen e këtyre të dhënave:

së pari, operatori ekonomik duhet të jetë i aftë të menaxhojë çdo veprim të

nevojshëm nën garancinë, pengun për mospërmbushjen e detyrimit ose

periudhën e përgjegjësisë ndaj defekteve.

së dyti, autoriteti kontraktues duhet të ketë informacion të plotë rreth skicës së

detajuar të projektit dhe specifikimeve, për të siguruar që kërkesa është ruajtur

në mënyrën e duhur. nëse më pas kërkohen modifikime të tjera, ka informacion

të plotë në dispozicion mbi të cilin të bazohet skica e ndryshuar.

24 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

2


Përshkrimi

në disa industri mund të ketë kërkesa të parashikuara në statut për mbajtjen e të dhënave të

detajuara për jetëgjatësinë e fabrikës deri në përfundimin e kohës së shfrytëzimit, e cila në

raste të tilla mund të jetë më tepër se 100 vjet nga data origjinale e ndërtimit.

2.7.4 përfundimi i komisionimit dhe testimit

aty ku është e nevojshme, komisionimi dhe testimi duhet të jenë një pjesë integrale e procesit

të transferimit të pronësisë së punimeve (ndërtesë ose urë), mallrave/pajisjeve (automjet,

sisteme kompjuterike ose fotokopje), ose shërbimeve (shërbime për automjete ose mjete

ajrore) te autoriteti kontraktues. Qëllimi i këtij procesi është eliminimi i problemeve fillestare

në përpunimin e kërkesës, në mënyrë që të jetë e gatshme për qëllimin për të cilin ishte

specifikuar fillimisht.

në projekte të komplikuara, ndonjëherë angazhohet një inxhinier komisionimi i pavarur

për ta ndërmarrë këtë proces me të dyja palët.

2.7.5 dorëzimi/pranimi nga autoriteti kontraktues

kjo është një procedurë formale për pranimin e kërkesës së përfunduar prej operatorit

ekonomik, dhe dokumentacioni duhet të përfshijë të gjitha të dhënat e testimit dhe të

komisionimit, udhëzuesit e mirëmbajtjes dhe të operimit, dhe skicat.

në disa kontratat publike të profilit të lartë, ndonjëherë organizohet një ceremoni dorëzimi

për të shënuar ndryshimin e pronësisë dhe fillimin e përdorimit të objektit nga autoriteti

kontraktues ose klientët e tij ose palët e interesuara.

2.7.6 Garancioni, paraja e mbajtur ose periudha e korrigjimit të defekteve

kushtet e kontratës përfshijnë një dispozitë për garancionin, pengun si kusht për mosplotësimin

e detyrimit ose periudhën përgjegjësisë ndaj defekteve. kjo periudhë do të ndryshojë sipas

kërkesës dhe me specifikimet e lëshuara nga autoriteti kontraktues, por garancioni nuk do të

përfshijë zëvendësimin e pjesëve me të meta ose veprime korrigjuese, siç është specifikuar në

dokumentin kontraktual.

duhet bërë një dallim midis veprimeve korrigjuese, të cilat do të merren në përputhje me

kushtet e marrëveshjes, dhe mirëmbajtjes dhe zhvillimit, të cilat përveçse kur specifikohet janë

normalisht jashtë kushteve të marrëveshjes.

legjislacioni dytësor i prokurimit i trajton detalisht aktivitetet që kanë të bëjnë me zbatimin e

kushteve të garancive për implementimin e kontratës.

I. GaRaNcIONI

Garancioni paraqet një instrument juridik që aplikohet për sigurimin e zbatimit të kontratës.

dosja e tenderit për furnizime i trajton detalisht situatat dhe mënyrën e aplikimit të garancionit.

këto situata kanë të bëjnë me:

n nënkontraktimin;

n dhënien e dokumentave;

n cilësinë e furnizimit;

n shërbimet pas shitjes;

n pranimin përfundimtar të furnizimit(kur aplikohet);

25 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

2


Përshkrimi

kjo tematikë rregullohet në nenet 4 – 5 dhe nenet 24 – 26, të cilat në mënyrë eksplicite

udhëzojnë palët se si do të duhej t’u përgjigjen obligimeve reciproke gjatë periudhës së

garancisë për të gjitha situatat respektive të listuara më lartë.

konkretisht, këto nene trajtojnë:

Neni 4 - Nën-kontraktimi

4.5 nëse nënkontraktuesi ka marrë ndonjë obligim të vazhdueshëm që vazhdon për një

periudhë që e tejkalon atë të periudhës së garancisë nën kontratë ndaj furnizuesit, përkitazi

me furnizimet që i jep nënkontraktuesi, furnizuesi duhet që, në çfarëdo momenti pas skadimit

të periudhës së garancisë, t’i transferojë menjëherë te autoriteti kontraktues, me kërkesë

dhe shpenzime të autoritetit kontraktues, përfitimet e obligimeve të tilla për kohëzgjatjen e

garancisë së skaduar.

Neni 5 - dhënia e dokumentave

5.1 nëse është e nevojshme, brenda 30 ditësh nga nënshkrimi i kontratës, autoriteti

kontraktues duhet t’i japë furnizuesit pa pagesë atëherë kur është e nevojshme, një kopje të

skicave të përgatitura për realizimin e kontratës dhe kopje të specifikimeve dhe dokumenteve

tjera të kontratës. furnizuesi mund të blejë kopje tjera të këtyre skicave, specifikimeve dhe

dokumenteve tjera, në rast se ato mund të gjenden. pas lëshimit të certifikatës së garancisë, ose

pas pranimit final të saj, furnizuesi i kthen autoritetit kontraktues të gjitha skicat, specifikimet

dhe dokumentet tjera të kontratës.

Neni 24 - Obligimet për garanci (dosja e tenderit për furnizime)

24.1 furnizuesi do të garantojë që furnizimet të jenë të reja, të papërdorura, të modeleve

të fundit dhe të përfshijë të gjitha përmirësimet e kohëve të fundit në dizajn dhe materiale,

përveç nëse kërkohet ndryshe në kontratë. furnizuesi do të garantojë që asnjë nga furnizimet

të mos kenë defekt që shkaktohet nga dizajni, materialet apo mjeshtëria. kjo garanci do të

mbetet e vlefshme në atë mënyrë që saktësohet në kvk.

24.2 furnizuesi do të jetë përgjegjës për mënjanimin e defekteve, ose dëmeve në ndonjë

pjesë të furnizimeve të cilat mund të paraqiten, apo të ndodhin gjatë periudhës së garancisë

dhe të cilat:

a) rezultojnë nga përdorimi i materialeve defektive, mjeshtërisë së gabueshme ose dizajnit

jo të mirë nga furnizuesi; ose

b) rezultojnë nga veprimet ose mosveprimet e furnizuesit gjatë periudhës së garancisë; ose

c) shfaqen gjatë ndonjë inspektimi të bërë nga autoriteti kontraktues ose në emër të tij.

24.3 furnizuesi me shpenzime të veta do ta përmirësojë defektin ose dëmin sa më shpejt

që kjo të mund të praktikohet. periudha e garancisë për të gjithë artikujt e ndërruar ose

të riparuar do të fillojë përsëri nga data në të cilën është bërë ndërrimi ose riparimi sipas

vlerësimit të autoritetit kontraktues. periudha e garancisë do të vazhdohet vetëm për atë pjesë

të furnizimeve që është ndikuar nga ndërrimi apo riparimi.

24.4 nëse shfaqet ndonjë defekt ose ndodh ndonjë dëm gjatë periudhës së garancisë,

autoriteti kontraktues do ta lajmërojë furnizuesin. nëse furnizuesi nuk arrin ta kompensojë

dëmin nga ndonjë defekt ose një dëm brenda afatit kohor të paraparë në njoftim, autoriteti

kontraktues mund të:

26 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

2


Përshkrimi

a) korrigjojë defektin apo dëmin vetë, ose të punësojë dikë tjetër për ta bërë punën në

rrezikun dhe me shpenzimet e furnizuesit, në të cilin rast kostoja e shkaktuar nga autoriteti

kontraktues do të zbritet nga paratë që duhet të paguhen ose garancitë që mbahen prej

furnizuesit ose nga të dy;

b) në rast se nuk ka sasi të duhur ose asnjë garanci nuk është efektive kërkoni që të merrni

shumën e duhur nga furnizuesi; ose

c) të ndërpresë kontratën.

24.5 obligimet e mirëmbajtjes do të parashihen në kvk dhe në specifikimet teknike. nëse

kohëzgjatja e periudhës së garancisë nuk është e specifikuar, ajo do të jetë 365 ditë. periudha e

garancisë do të fillojë në datën e pranimit të përkohshëm.

Neni 25 - Shërbimet pas-shitjes

25.1 shërbimet pas-shitjes, nëse kërkohen në kontratë, do të jepen në pajtim me të dhënat

e parapara në kvk. furnizuesi do të marrë përsipër të realizojë ose të organizojë realizimin e

mirëmbajtjes dhe të riparimit të furnizimeve dhe të sigurojë shpejt pjesët rezervë. kvk mund

të saktësojnë që furnizuesi të sigurojë ndonjë ose të gjitha materialet e mëposhtme, njoftimet

dhe dokumentet që kanë të bëjnë me pjesët rezervë që i prodhon apo i distribuon furnizuesi:

a) pjesët rezervë të cilat autoriteti kontraktues mund të vendosë t’i blejë nga furnizuesi, duke

kuptuar që ky vendim nuk do ta lirojë furnizuesin nga obligimet e garancisë sipas kontratës.

Neni 26 - pranimi përfundimtar të furnizimit

26.1 pas skadimit të periudhës së garancisë ose, në rastet kur ka më tepër se një periudhë,

pas skadimit të periudhës së fundit, dhe atëherë kur të jenë zgjidhur të gjitha defektet apo

dëmet, autoriteti kontraktues do t’i lëshojë furnizuesit një certifikatë të pranimit përfundimtar,

me një kopje autoritetit kontraktues, duke cekur datën në të cilën furnizuesi i ka plotësuar

obligimet e tij sipas kontratës dhe në mënyrë të tillë që autoriteti kontraktues të jetë i kënaqur.

certifikata finale e pranimit do të lëshohet nga autoriteti kontraktues brenda 30 ditësh nga

skadimi i periudhës së garancisë ose menjëherë pasi riparimet eventuale që janë kërkuar sipas

nenit 24 të jenë përfunduar në mënyrë të tillë që të jetë i kënaqur autoriteti kontraktues.

II. paRaJa E mbaJtuR (dEpOzItI)

paraja e mbajtur(depoziti) poashtu paraqet një mjet juridik që aplikohet për sigurimin e zbatimit

të kontratës. kjo formë e sigurimit, kryesisht aplikohet tek kontratat pë punë, e cila për arsye të

likuiditetit të lartë paraqet mjetin më efikas të sigurimit. dosja e tenderit për punë i trajton

detalisht situatat dhe mënyrën e aplikimit të depozitit në para. këto situata kanë të bëjnë me:

n avanset dhe zbritjet e tyre suksesive në pagesë gjatë realizimit të kontratës;

n pagesat periodike dhe përfundimtare deri në kalim të periudhës garantuese për eliminimin

e defekteve;

nenet në vijim të dosjes së tenderit për punë ofrojnë kuadrin më detaj rregullativ të aplikimit

të kësaj forme të sigurimit, si:

Neni 16 - pagesa (dosja e tenderit për punë)

16.2 pagesat do të rregullohen për zbritje për pagesat paradhënie dhe të mbajtjes. autoriteti

kontraktues duhet të paguaj kontraktuesit shumën e certifikuar nga Menaxheri i projektit

brenda 30 ditëve nga data e çdo certifikate. nëse autoriteti kontraktues bën një pagesë me

vonesë, kontraktuesit do ti paguhet interes për pagesë me vonesë në pagesën e ardhshme.

interesi do të llogaritet nga data në të cilën pagesa duhet të ishte bërë, deri në datën kur pagesa

është bërë me vonesë, e rregulluar sipas bankave vendase për kredi në sektorin e ndërtimit.

27 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

2


Përshkrimi

Neni 21 - mbajtja e parasë (dosja e tenderit për punë)

21.1 shuma, e specifikuar në kvk, do të ndalohet nga çdo pagesë e kontraktuesit deri në

përfundim e tërë të punëve.

21.2 Me lëshimin e certifikatës mbi përfundimin e punëve nga ana e Menaxherit të projektit,

shuma totale e ndaluar do t’i paguhet kontraktuesit kur të kaloj periudha garantuese e

defekteve dhe Menaxheri i projektit ka vërtetuar se defektet e njoftuara nga Menaxheri i

projektit kontraktuesit para përfundimit të kësaj periudhe janë korrigjuar. kontraktuesi mund të

zëvendësoj paratë e mbajtura me garancion bankar “me kërkesë”.

III. pERIudHa E ELImINImIt të dEfEKtEvE

në fakt, periudha e eliminimit të defekteve është e lidhur ngushtë me 2 format e përmendura më

sipër të sigurimit të zbatimit të kushteve të kontratës, përkatësisht respektimit të marrëveshjes

për kryerjen e punimeve apo shërbimeve sipas kërkesave të definuara në kontratë.

dosja e tenderit pë punë po edhe dosja për shërbime i parashohin të gjitha këto detaje, duke

i rregulluar marrëdhëniet mes palëve deri në përmbushjen përfundimtare të punimeve e

shërbimeve. në disa nene të këtyre dokumenteve përfshihen të gjitha detyrimet reciproke

përmbyllëse të cilat çojnë në përfundimin formal të kontratës, duke i mbuluar rreziqet si:

n riparimi i defekteve në kohën dhe standardin e duhur;

n përgjegjësia dhe sigurimi i vendpunishtes e punëtorëve, përkatësisht pronës së afërt;

ndërkaq, këto nene në të dyja dokumentat respektive i trajtojnë edhe veprimet reciproke të

palëve sipas radhës dhe shtrirjes së tyre kohore deri në eliminimin e të gjitha defekteve në këtë

periudhë të mbetur nën garanci.

këto situata dhe veprime formalo-juridike specifikohen në nenet në vijim të të dyja dosjeve

respektive, si:

Neni 6 - Obligimet e Kontraktuesit (dosja e tenderit për punë)

6.7 kontraktuesi do të siguroj që të gjitha punët që ai/ajo do të bëjë, si dhe riparimin e defekteve

gjatë realizimit të punimeve do të bëhen në kohë dhe në përputhje me standardet, praktikat,

metodat dhe procedurat ekzistuese dhe për më tepër me shkallën e aftësisë dhe zellit, e cila do

të pritet nga një kontraktues i aftë dhe me përvojë që ka ndërmarr punë të ngjashme.

Neni 7 - përgjegjësia dhe Sigurimi i Kontraktuesit (dosja e tenderit për punë)

7.1 nga data e fillimit e deri sa të lëshohet certifikata e korrigjimit të defekteve, rreziqet e

lëndimeve personale, vdekja, dhe humbja ose dëmtimi i pronës (përfshirë, pa kufizim, punët,

impiantet, Materialet, dhe pajisjet) janë rreziqet e kontraktuesit dhe pronës së afërt.

7.2 kontraktuesi duhet të siguroj një sigurim nga dita fillimit të punimeve deri në fund të

periudhës garantuese të defekteve në shumat e përcaktuara në kvk për ngjarjet e mëposhtme

të cilat janë për shkak të rreziqeve të kontraktuesit:

humbje ose dëmtim i punëve, impianteve dhe Materialeve;

humbje ose dëmtim i pajisjeve;

humbje ose dëmtim i pronës (përveç punëve, impianteve, Materialeve dhe pajisjeve) në lidhje

me kontratën; dhedëmtim personal ose vdekje.

28 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

2


Përshkrimi

7.3 kontraktuesi brenda 15 ditëve pas nënshkrimit të kontratës duhet t’i dërgojë autoritetit

kontraktues policën dhe certifikatën për sigurim që ka për qëllim kompensimin e nevojshëm

për të siguruar humbjen apo dëmet e pësuara.

7.4 në qoftë se kontraktuesi nuk ofron një sigurim të tillë atëherë kontrata do të konsiderohet

e anuluar dhe kontraktuesi do të përjashtohet nga pjesëmarrja në aktivitetet e prokurimit për

jo më pak se një vit.

7.5 në qoftë se ekzistojnë arsye të mjaftueshme dhe bindëse për zgjatjen e afatit të ofrimit të

certifikatës mbi sigurim, autoriteti kontraktues mund të zgjasë afatin e caktuar për dorëzimin

e certifikatës mbi sigurimin ose te eliminojë sigurimin dhe të zbresë çmimin e shpërblimit nga

fitimi i kontraktuesit.

Neni 9 - Inspektimi dhe testimi (dosja e tenderit për punë)

autoriteti kontraktues do të emëroj “Menaxherin e projektit”, të cekur në kvk, i cili do të jetë

përgjegjës për mbikëqyrjen e ekzekutimit të punëve gjatë tërë kohës, duke filluar që nga dita

e parë e fillimit të punëve e deri në skadimin e periudhës garantuese të defekteve dhe për

raportim për çdo hollësi autoritetit kontraktues.

Qëllimi i mbikëqyrjes është të kontrollojë cilësinë e punëve dhe cilësinë e materialeve të

përdorura në pajtim me specifikimet teknike të rëna dakord.

kohën dhe vendin për testim do ta caktojë Menaxheri i projektit.

9.4 koston e testimit si dhe çdo gjë tjetër ne lidhje me testimin do ti sigurojë kontraktuesi, në

pajtim me specifikimet teknike të rëna dakord.

9.5 në qoftë se Menaxheri i projektit ose kontraktuesi nuk pajtohen me rezultatet e testimit,

mund te caktojnë kohën dhe vendin për ri-testim. koston e ri-testimit e siguron pala e cila

ka gabuar në rezultatet e testimit. në qoftë se pas testimit, Menaxheri i projektit konstaton se

cilësia e materialeve nuk është e cilësisë së materialeve të specifikuara, ka të drejtë të kërkojë

nga kontraktuesi ndërrimin e materialit pa ndryshuar çmimin kontraktues.

Neni 13 - Korrigjimi i defekteve (dosja e tenderit për punë)

13.1 Menaxheri i projektit do të njoftoj kontraktuesin mbi ndonjë defekt para përfundimit

të periudhës garantuese të defekteve, e cila fillon në përfundim. kohëzgjatja e periudhës

garantuese të defekteve është përcaktuar në kvk. periudha garantuese e defekteve do te

zgjatet deri sa te përmirësohen defektet.

13.2 Çdo here që epet njoftim mbi defektet, kontraktuesi do t’i korrigjoj defektet brenda afatit

kohor të specifikuar në njoftimin e Menaxherit të projektit.

13.3 kontraktuesi do t’i eliminojë defektet dhe do të arrijë cilësinë e duhur të punës brenda

kohës së caktuar nga Menaxheri i projektit dhe kjo do të arrihet pa ndryshimin e çmimit të

kontratës.

13.4 në qoftë se kontraktuesi nuk ndërmerr masa për të korrigjuar defektet e evidentuara nga

Menaxheri i projektit brenda afatit të caktuar, Menaxheri i projektit do t’i vlerësojë defektet ose

do të angazhojë një person të tretë për t’i eliminuar defektet.

13.5 autoriteti kontraktues do të kërkojë nga kontraktuesi kompensim ose do të kalkulojë

shumën e vlerësuar në çmimin përfundimtar të kontratës.

29 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

2


Përshkrimi

Neni 18 - Korrigjimi i defekteve (dosja e tenderit për shërbime)

18.1 autoriteti kontraktues do të njoftojë ofruesit e shërbimeve për çdo defekt para përfundimit

të kontratës. periudha garantuese e defekteve do të zgjatet për aq kohë sa defektet të

korrigjohet.

18.2 sa herë njoftimi për një defekt është dhënë, ofruesi i shërbimeve duhet të përmirësoj

defektin e njoftuar brenda kohës së specifikuar në njoftimin e autoritetit kontraktues.

18.3 nëse ofruesi i shërbimeve nuk e ka korrigjuar defektin brenda kohës së specifikuar në

njoftimin e autoritetit kontraktues, autoriteti kontraktues do të vlerësojë koston e korrigjimit të

defektit, ofruesi i shërbimeve do të paguaj këtë shumë, dhe do pasoj një dënim për mungesë

ekzekutimi që llogaritet siç përshkruhet në nenin 13.1

Neni 24 - përfundimet dhe certifikata e pranimit të punëve (dosja e tenderit për punë)

24.1 pasi që kryesisht të jenë përfunduar të gjitha punët dhe të kenë kaluar të gjitha testet e

kompletimit të punëve te përshkruara në kontratë, kontraktuesi mund të njoftoj Menaxherin e

projektit me një njoftim me shkrim se do t’i kryej të gjitha punët e diskutueshme gjatë periudhës

Garantuese të defekteve. ky njoftim dhe ky zotim se tëgjitha punët e diskutueshme do te

kompletohen gjate periudhës garantuese për defekte do te merren si kërkese e kontraktuesit

për Menaxherin e projektit për lëshim te certifikatës-mbi-pranim te punëve.

24.2 Brenda 21 ditëve te pranimit te kësaj kërkese Menaxheri i projektit ose do te lëshoj

certifikatën e pranimit te punëve, duke cekur datën, sipas mendimit te tij, e përfundimit te

punëve ose do te jap instruksione për punët te cilat duhet te kryhen nga ana e kontraktuesit

para lëshimit te kësaj certifikate.

24.3 kontraktuesi, me pëlqimin e Menaxherit te projektit, ka te drejtën e pranimit te kësaj

certifikate brenda 21 ditëve te kompletimit te punëve dhe te përmirësimit te defekteve te

cekura.

24.4 autoriteti kontraktues do të marrë përsipër vend punimin dhe punët brenda shtatë ditëve

nga lëshimi i certifikatës së përfundimit nga Menaxheri i projektit.

Neni 25 - Llogaritja përfundimtare (dosja e tenderit për punë)

25.1 kontraktuesi do t’i dorëzojë Menaxherit te projektit llogarinë e cila përfshin në detaje

të gjitha punët te cilat duhen ti paguhen kontraktuesit sipas kontratës para përfundimit të

periudhës garantuese për defekte. Menaxheri i projektit do te lëshoj certifikatën e periudhës

garantuese te defekteve dhe do te certifikoj cilëndo pagese finale e cila duhet ti paguhet

kontraktuesit brenda 15 ditëve pas pranimit te llogarisë nga ana e kontraktuesit nëse nuk vëren

te meta. nëse llogaritja përfundimtare e kontraktuesit nuk është e plotë apo është e pa saktë,

Menaxheri i projektit brenda 15 ditësh do të paraqesë një plan që paraqet fushëveprimin e

korrigjimeve dhe shtesave që janë të nevojshme. nëse llogaria përfundimtare edhe pas

ri-dorëzimit akoma mbetet e pakënaqshme, Menaxheri i projektit do të vendos mbi shumën e

cila do ti paguhet kontraktuesit dhe do t’a lëshoj certifikatën mbi pagesën.

shihni gjithashtu modulin c2 mbi kushtet e kontratës.

30 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

2


Përshkrimi

2.7.7 Lëshimi i certifikatës finale

aty ku është e përshtatshme, mund të lëshohet një certifikate finale. një kusht tipik kontrate që

përshkruan lëshimin e një certifikate finale mund të shprehet:

“"certifikata finale që do të lëshohet nga autoriteti kontraktues në fund të periudhës

së përgjegjësisë ndaj dëmeve do të jetë detyruese ndaj të dyja palëve dhe do

të ofrojë evidence përfundimtare se puna është përfunduar sipas pëlqimit të

autoritetit kontraktues dhe në përputhje me kontratën.”

certifikata konfirmon realizimin përfundimtar të projektit.

2.7.8 Rënia dakord mbi llogaritë finale dhe kryerja e pagesës

në moment që certifikata finale është lëshuar, nuk duhet të ketë pagesa të pashlyera dhe zyrtari i

prokurimeve duhet të kontrollojë për të siguruar që është rënë dakord mbi llogarite finale dhe se

të gjitha pagesat janë kryer. autoriteti kontraktues mund të dëshirojë të kontrollojë që operatori

ekonomik i ka paguar operatorët e tij ekonomikë.

2.7.9 Lëshimi i fletëobligacioneve të performancës, depozitit dhe formave tjera te sigurimit

sipas lpp dhe legjislacionit dytësor parashihen disa instrumente financiare që sigurojnë

përmbushjen e kontratës. sidoqoftë, në praktikën e prokurimit në kosovë njihen 2 forma kryesore

të këtyre sigurimeve, si:

1. siguria e ekzekutimit të kontratës

2. sigurimi i paradhënies (kundër garancioni për avans)

3. paraja e mbajtur (depoziti)

të gjitha këto instrumente financiare përdoren në funksion të sigurimit të përmbushjes së

performancës në zbatim të kontratës por, koha/momenti i aplikimit të tyre ndryshon. poashtu

dallojnë për nga vlera monetare, validiteti po edhe mënyra e realizimit(arkëtimit) të tyre.

1. SIGuRIa E EKzEKutImIt

neni 63 i lpp 04/l-042 e rregullon në mënyrë mjaft eksplicite sigurinë e ekzekutimit të kontratave

si dhe instrumentat financiare që pranohen për këtë qëllim ,si në pikën 5 të këtij neni:

“ sigurimi i ekzekutimit mund të bëhet në: (i) para të gatshme apo formë të ngjashme, si p.sh,

transfer bankar (ii) çek të vërtetuar, letër krediti, bono të performancës, ose siguri bankare; të

lëshuara nga një bankë me reputacion që merr mbi vete ti bëjë pagesën autoritetit kontraktues,

pa vërtetime të mëtutjeshme apo kushte, dhe pa zbritje, ndonjë shumë deri në shumën e

specifikuar, në pranimin e kërkesës me shkrim të autoritetit kontraktues në rast se operatori

ekonomik është në shkelje të obligimeve ndaj autoritetit kontraktues. autoriteti kontraktues

duhet të përcaktojë në dosjen e tenderit kushtet shtesë që duhet përmbushur nga autorizuesi i

sigurimeve të ekzekutimit.”

karakteristikat themelore të aplikimit të këtij lloj sigurimi i detalizon legjislacioni dytësor,

gjegjësisht dosja e tenderit, ku përcaktohen kushtet si:

n karakteri i sigurimit (çfarë sigurohet/çka mbulon)

n vlera

n validiteti

n forma

n kushtet tjera të zbatimit

31 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

2


Përshkrimi

për më tepër mund të lexohet në dosje të tenderit(shih: siguria e ekzekutimit.docx)

2.paRadHëNIa

aplikohet në raste më të rralla dhe u nënshtrohet rregullave të prokurimit si dhe rregullave tjera

financiare si ligjit mbi financat publike e ligjit mbi Buxhetin

legjislacioni dytësor i prokurimit, përkatësisht neni 20 i dosjes së tenderit për punë i trajton

detajet:

20.1 autoriteti kontraktues do të bëjë pagesë paradhënie kontraktuesit të shumave të

përcaktuara në kvk nga data e caktuar në kvk kundër depozitës nga kontraktuesi i një

Garancioni të pakushtëzuar Bankar në një formë dhe nga një bankë të pranueshme për

autoritetin kontraktues në sasi dhe valutë të barabartë me parapagim. Garancia do të mbetet

në fuqi deri sa të bëhet pagesa e parë, por shuma e garancisë duhet të reduktohet në mënyrë

progresive nga shuma që paguhet nga kontraktuesi. interesi nuk do të paguhet për parapagim.

20.2 kontraktuesi do të përdorin parapagimin vetëm për të paguar pajisjet, materialet dhe

shpenzimet e tjera të nevojshme posaçërisht për kryerjen e punëve. kontraktuesi duhet të

dëshmoj se pagesa paradhënie është përdorur në këtë mënyrë me furnizim të kopjeve të

faturave ose dokumenteve të tjera për Menaxherin e projektit.

20.3 parapagim do të paguhet duke zbritur shuma proporcionale nga pagesat përndryshe për

shkak të kontraktuesit, pas orarit të përqindjeve të përfunduar të punëve në bazë të pagesës.

3.mbaJtJa E paRaSë (dEpOzItI)

Qëllimi i përdorimit të këtij instrumenti juridiko-financiar është që të sigurojë korrigjimin e

defekteve deri në eliminimin përfundimtar të tyre. kjo formë sigurimi aplikohet tek kontratat

pë punë dhe më detalisht specifikohet në kushtet e veçanta të kontratës. aspektet operative

të zbatimit të tij rregullohen në nenin 21 - Mbajtja e parasë (dosja e tenderit për punë), ku

përcaktohet:

“21.1 shuma, e specifikuar në kvk, do të ndalohet nga çdo pagesë e kontraktuesit deri në

përfundim e tërë të punëve.

21.2 Me lëshimin e certifikatës mbi përfundimin e punëve nga ana e Menaxherit të projektit,

shuma totale e ndaluar do t’i paguhet kontraktuesit kur të kaloj periudha garantuese e

defekteve dhe Menaxheri i projektit ka vërtetuar se defektet e njoftuara nga Menaxheri i

projektit kontraktuesit para përfundimit të kësaj periudhe janë korrigjuar. kontraktuesi mund të

zëvendësoj paratë e mbajtura me garancion bankar “me kërkesë”.

ndërkaq, tek kontratat për punë si para të mbajtur konsiderohet edhe siguria e ekzekutimit

(neni 22 i dosjes për punë) kur lëshohet në para, ngase ka të njëjtin karaker dhe funksion të

sigurimit të zbatimit të kontratës.

në momentin kur garancioni, pengu i mosplotësimit të detyrimit ose periudha e përgjegjësisë

ndaj defekteve është përmbushur me sukses dhe është rënë dakord për llogaritë finale, nuk

është e nevojshme që të mbahen para si peng për plotësimin e detyrës, garancione bankare

për plotësimin e detyrimit ose forma të tjera sigurimi, dhe për rrjedhojë këto mund të hiqen.

shihni modulin c3 për informacion të mëtejshëm lidhur me garancionet bankare dhe forma të

tjera të sigurimit.

32 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

2


Përshkrimi

2.7.10 fundi formal i kontratës

aktivitetet përfundimtare të ciklit të prokurimit përmbyllen me pranimin formal të furnizimit,

shërbimit apo punëve. kjo fazë trajtohet detalisht në legjislacionin dytësor të prokurimit,

përkatësisht në dosje të tenderit.

këtu përfshihen aktivitetet e kontrollit të cilësisë së furnizimit apo shërbimit, të cilat përveç

verifikimit fizik të tyre në pranim , realizohen edhe me inspektim dhe teste të cilat rëndom

janë barrë e furnizuesit. kuptohet që këto aktivitete formalizohen me lëshimin e dokumentave

përkatëse si certifikatat e pranimit të punëve,certifikatën e periudhës garantuese, llogaritë

përfundimtare , certifikatat mbi pagesën e tj. poashtu, këtu definohen bartësit e këtyre

aktiviteteve në organizatë si dhe disa nga afatet ligjore për përmbushjen e tyre.

nenet në vijim të dosjeve respektive paraqesin detajet e këtyre veprimeve , si:

Neni 17 - Kontrolli i kualitetit (dosja e tenderit për shërbim)

17.1 parimi dhe modalitetet e inspektimit të shërbimeve nga autoriteti kontraktues do të jenë si

në kvk. autoriteti kontraktues do të kontrollojë punën e ofruesit të shërbimeve dhe të njoftojë

atë për çdo defekt që është gjetur. kontrolli i tillë nuk do të ndikojë në përgjegjësitë e ofruesit

të shërbimeve. autoriteti kontraktues mund të udhëzojë ofruesit e shërbimeve të kërkojnë një

defekt dhe të zbulojnë dhe provojnë çdo shërbim që autoriteti kontraktues konsideron se

mund të ketë një defekt. periudha garantuese e defekteve është si në kvk.

Neni 22 - Operacionet e verifikimit (dosja tenderit për furnizim)

22.1 furnizimet nuk do të pranohen derisa të jenë realizuar verifikimet dhe testet e caktuara me

shpenzime të furnizuesit. inspektimet dhe testet mund të realizohen para transportit, në pikën

e dorëzimit dhe/ose në destinimin final të mallrave.

22.2 autoriteti kontraktues, gjatë progresit të dorëzimit të furnizimeve dhe para se të merren

furnizimet, duhet të ketë fuqinë që të urdhërojë ose të vendosë:

a) heqjen nga vendi i pranimit, brenda asaj kohe ose kohësh siç është specifikuar në urdhër, të

të gjitha furnizimeve të cilat, sipas mendimit të autoritetit kontraktues, nuk janë në pajtim

me kontratën;

b) zëvendësimin e tyre me furnizime të mira dhe të përshtatshme;

c) heqjen dhe ri-instalimin e mirë të pajisjeve, pa marrë parasysh testet e mëparshme të tyre

ose pagesat e pjesshme të tyre, ose ndonjë instalim që lidhet me materialet, mjeshtërinë

ose dizajnin për të cilin është përgjegjës furnizuesi, e që sipas mendimit të autoritetit

kontraktues nuk është në pajtim me kontratën;

d) që puna e bërë ose mallrat e dorëzuara apo materialet e përdorura nga furnizuesi janë ose

nuk janë në pajtim me kontratën, ose që furnizimet apo një pjesë e tyre nuk i plotësojnë

kërkesat e kontratës.

22.3 furnizuesi, sa më shpejt që është e mundur dhe me shpenzime të veta, duhet t’i evitojë

defektet e specifikuara. nëse furnizuesi nuk vepron sipas këtyre urdhrave, autoriteti kontraktues

do të ketë të drejtë të punësojë persona tjerë për t’i zbatuar urdhrat dhe të gjitha shpenzimet që

janë pasojë e kësaj, apo që do të shfaqen për shkak të kësaj, autoriteti kontraktues do t’i zbresë

nga paratë që do të paguhen ose të cilat do të bëhen obligim për t’iu paguar furnizuesit.

33 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

2


Përshkrimi

22.4 furnizimet që nuk janë të cilësisë së kërkuar do të refuzohen. një shenjë speciale mund t’u

vendoset furnizimeve të refuzuara. shenja nuk duhet të jetë e atillë që t’i ndryshojë ato, apo

të ndikojë në vlerën e tyre komerciale. furnizimet e refuzuara furnizuesi do t’i heqë nga vendi i

pranimit, nëse këtë e kërkon autoriteti kontraktues, brenda një periudhe që e saktëson autoriteti

kontraktues, dhe nëse kjo nuk realizohet ato do të hiqen me të drejtë me shpenzim dhe me

rrezik të furnizuesit. të gjitha punët që përfshijnë materialet e refuzuara do të refuzohen.

Neni 24 - përfundimet dhe certifikata e pranimit të punëve (dosja e tenderit për punë)

24.1 pasi qe kryesisht te jene përfunduar te gjitha punët dhe te kenë kaluar te gjitha testet e

kompletimit te punëve te përshkruara ne kontrate, kontraktuesi mund te njoftoj Menaxherin e

projektit me një njoftim me shkrim se do ti kryej te gjitha punët e diskutueshme gjatë periudhës

Garantuese te defekteve. ky njoftim dhe ky zotim se të gjitha punët e diskutueshme do te

kompletohen gjate periudhës garantuese për defekte do te merren si kërkese e kontraktuesit

për Menaxherin e projektit për lëshim të certifikatës-mbi-pranim te punëve.

24.2 Brenda 21 ditëve te pranimit te kësaj kërkese Menaxheri i projektit ose do te lëshoj

certifikatën e pranimit te punëve, duke cekur datën, sipas mendimit tëtij, e përfundimit te

punëve ose do te jap instruksione për punët te cilat duhet te kryhen nga ana e kontraktuesit

para lëshimit te kësaj certifikate.

24.3 kontraktuesi, me pëlqimin e Menaxherit te projektit, ka te drejtën e pranimit te kësaj

certifikate brenda 21 ditëve te kompletimit te punëve dhe te përmirësimit te defekteve te

cekura.

24.4 autoriteti kontraktues do të marrë përsipër vend punimin dhe punët brenda shtatë ditëve

nga lëshimi i certifikatës së përfundimit nga Menaxheri i projektit.

Neni 25 - Llogaritja përfundimtare (dosja e tenderit për punë)

25.1 kontraktuesi do t’i dorëzojë Menaxherit te projektit llogarinë e cila përfshin në detaje

të gjitha punët te cilat duhen ti paguhen kontraktuesit sipas kontratës para përfundimit të

periudhës garantuese për defekte. Menaxheri i projektit do te lëshoj certifikatën e periudhës

garantuese te defekteve dhe do te certifikoj cilëndo pagese finale e cila duhet ti paguhet

kontraktuesit brenda 15 ditëve pas pranimit te llogarisë nga ana e kontraktuesit nëse nuk

vëren te meta. nëse llogaritja përfundimtare e kontraktuesit nuk është e plotë apo është e pa

saktë, Menaxheri i projektit brenda 15 ditësh do të paraqesë një plan që paraqet fushëveprimin

e korrigjimeve dhe shtesave që janë të nevojshme. nëse llogaria përfundimtare edhe pas

ri-dorëzimit akoma mbetet e pakënaqshme, Menaxheri i projektit do te vendos mbi shumën e

cila do ti paguhet kontraktuesit dhe do te lëshoj certifikatën mbi pagesën.

fundi i garancionit, i pengut si kusht për mosplotësimin e detyrimit ose i periudhës së

përgjegjësie ndaj defekteve konsiderohet të jetë 'fundi i kontratës'. nga kjo pikë e në vijim,

nëse produkti dështon në plotësimin e pritshmërive, e vetmja rrugë ligjore që ka autoriteti

kontraktues është të padisë për dëme në gjykatë. prandaj është jashtëzakonisht e rëndësishme

që përpara se të lëshohet certifikata finale të kryhet një kontroll i plotë dhe final për t'i treguar

autoritetit kontraktues se kërkesa është plotësisht e gatshme për qëllimin.

34 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

2


Shtojca e përshkrimeve

Dokumentet shabllon

34 E-

HYRJE

ky seksion përmban një shembull axhende për takimin përurues, një shembull të listës së

problemeve dhe listës së kontrollit të fazës përmbyllëse.

SHtOJcë pëRSHKRuESE SHEmbuJ dOKumENtESH

1. SHEmbuLL axHENdE pëR taKImIN pëRuRuES

Më poshtë gjendet një shembull axhende për një takim përurues:

takim përurues

1. Objekti i takimit dhe Hyrja

2. Organizimi i menaxhimit 2.1 rolet dhe përgjegjësitë e autoritetit kontraktues

2.2 rolet dhe përgjegjësitë e operatorit ekonomik

2.3 përfshirja e nën-operatorëve ekonomikë

3. performanca dhe administrimi 3.1 procedurat e ndryshimit

3.2 proceset e faturimit

3.3 nivelet e kërkuara të performancës

3.4 Marrëveshjet e pagesës të lidhura me performancën

3.5 inspektim i përbashkët

3.6 Marrëveshjet e auditimit

3.7 autoritet për të ndalur punën

3.8 pyetësor për mjedisin

3.9 takimet shqyrtuese për operimin dhe menaxhimin

3.10 Menaxhimi i sigurisë

3.11 procedurat graduale për trajtimin e problemeve të pazgjidhshëm

3.12 proceset për ngritjen dhe trajtimin e problemeve

4. Siguria 4.1 kartat e identitetit të operatorëve ekonomikë

4.2 nevoja për të vërtetuar identitetin/kontrollet e sigurisë

4.3 tërheqja e aksesit nga sheshi i punës

5. Lehtësirat në sheshin e punës

5.1 përdorimi dhe vendndodhja e lehtësirave në sheshin e punës

5.2 kufizimet që aplikohen ndaj stafit të operatorit ekonomik

5.3 përdorimi i shërbimeve publike

5.4 akomodimi i operatorit ekonomik

5.5 përdorimi i pajisjeve të operatorit ekonomik

6. Çfarëdo çështjeje tjetër

7. data dhe vendi i mbledhjes së ardhshme

35 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

2



Dokumentet shabllon

2. SHEmbuLL I NJë REGJIStRI të pRObLEmEvE

regjistri i problemeve që tregohet më poshtë riprodhohet më mirë në një format për së gjeri.

disa organizata përdorin sisteme të përbashkëta të ti-së për ta ndarë regjistrin e problemeve

mes tyre.

Çështja nr.

data I ngritur nga

përshkrimi zgjidhja për të cilën është

rënë dakord

veprim i ndërmarrë

nga

data e mbylljes së problemit

36 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

2



Dokumentet shabllon

3. LISta E KONtROLLIt të fazëS pëRmbYLLëSE

kjo listë kontrolli është marrë nga zyra e administrimit për teknologjinë e informacionit në shtetin

e pensilvanisë shBa. http://www.oit.state.pa.us kjo faqe përmban një numër modelesh të

dobishme.

aksesi

a janë marrë të gjitha kartat e sigurisë? p/J

a janë çaktivizuar llogaritë e aksesit në outlook? p/J

a është çaktivizuar ose modifikuar aksesi në programet kompjuterike? p/J

produktet për furnizim

a janë përfunduar dhe aprovuar të gjithë produktet që duhej të furnizoheshin? p/J

a janë vendosur të gjithë produktet për furnizim dhe të dhënat financiare të lidhura me to në një vend të centralizuar dhe të sigurt për lehtësi në akses?

p/J

a janë marrë dokumentet e skicimit për të gjithë produktet e furnizuar (jo dokumente në pdf)?

p/J

transferimi i njohurive

a ka pasur transferim të duhur të njohurisë mbi përbërësit kyç të projektit? p/J

a janë identifikuar dhe trajnuar të gjithë administratorët kryesorë të sistemit? p/J

a ka ekipi i mirëmbajtjes akses në të gjitha lehtësirat që mund t'i ndihmojnë ata për të mirëmbajtur produktet për furnizim të projektit?

p/J

tranzicion

a ka pasur komunikim për të treguar se projekti (ose faza e projektit) po mbaron?

p/J

a është liruar apo transferuar i gjithë stafi i projektit? p/J

a janë zgjidhur të gjitha faturat dhe detyrimet financiare? p/J

37 G-

SEKSIONI

3


MOdulI

G

PJESA


uSHtRImI 1 mENaxHImI I KONtRatëS

në një modul të mëparshëm ne e përkufizuam menaxhimin e kontratës si një prej katër teksteve

të mëposhtëm. a e mbani mend se cili është ai? jemi treguar pak të mprehtë këtu: këtu ka

elementë të përqasjes së duhur në të gjitha përkufizimet, por njëri është ai i preferuari.

1. është të punosh ngushtë me personat nga operatori ekonomik për të siguruar që ata i qëndrojnë

fjalëve të kontratës dhe plotësojnë nevojat e autoritetit kontraktues, duke shpërdoruar sa më

pak që të jetë e mundur për të siguruar që prokurimi të zhvillohet në koston e përgjithshme më

të ulët.

2. është të mbash të lumtur operatorin ekonomik, të sigurosh që ata ta përfundojnë prokurimin

në kohë dhe brenda buxhetit.

3. janë hapat që i mundësojnë autoritetit kontraktues dhe operatorit ekonomik të përmbushin

detyrimet e tyre brenda kontratës, në mënyrë që të arrijnë objektivat e kërkuara nga kontrata.

4. janë hapat që lidhen me organizimin e realizimit të kontratës pasi dokumentet janë nënshkruar

nga të dyja palët në mënyrë që operatori ekonomik të furnizojë mallrat dhe shërbimet e

kërkuara.

SEKSIONI 3 uSHtRImE

38 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

3


Ushtrime

uSHtRImI 2 10 pYEtJEt

dhjetë pyetjet e mëposhtme kërkojnë përgjigjen "e vërtetë" ose "e gabuar". lexojini me kujdes

dhe më pas vendosni nëse thënia është e vërtetë apo e gabuar. ne i kemi ndryshuar fjalët e tekstit

që keni parë për ta bërë më të vështire në disa raste.

pyetja E vërtetë

E gabuar

1 nuk ka presion për organizimin takimit përurues

2 veprimtaritë në procesin e menaxhimit të kontratës përfshijnë

menaxhimin e furnizimit të shërbimit, menaxhimin e marrëdhënieve dhe

administrimin e kontratës

3 është e përshtatshme që të mbahet një qëndrim i rreptë në takimin

përurues

4 Mbledhjet shqyrtuese janë një e keqe e nevojshme, ku ne i trajtojmë

sertë operatorët ekonomikë

5 tre faktorët kyçë për të pasur sukses në menaxhimin e marrëdhënieve

janë:

n një njohje reciproke e klimës ekonomike

n Çiltërsia dhe komunikimi i shkëlqyer

n përqasja e përbashkët në menaxhimin e performancës

6 në një marrëdhënie të mirë, një operator ekonomik do të ndihet më

i sigurt në investimin afatgjatë – për shembull, në infrastrukturë më

fleksibël, sisteme më të mira ose trajnime të stafit

7 regjistrat e problemeve është vendi ku regjistrojmë turfullimet e

operatorëve ekonomikë

8 është më mirë ta ndërroni orarin e një mbledhjeje shqyrtuese sesa një

prej drejtuesve të lartë të autoritetit kontraktues të lajmërojë në minutën

e fundit mospjesëmarrjen e tij

9 Gjatë një kontrate, autoriteti kontraktues do të arrijë të njohë mirë pikat e

forta të operatorit ekonomik

10 Gjatë takimit përurues mund të krijohen perceptime nga personat

e autoritetit kontraktues rreth vërtetësisë dhe besueshmërisë së

deklaratave dhe premtimeve të bëra nga operatori ekonomik përpara

akordimit të kontratës

39 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

3


Ushtrime

uSHtRImI 3: mINImIzImI I NumRIt të NdRYSHImEvE dHE ImpaKtIt të tYRE KuR atO NdOdHIN

ky dokument përmban një tabelë me pesëmbëdhjetë deklarata/pyetje që duhen pyetur rreth

ndryshimeve. në kontekstin e tyre të gjitha deklaratat janë të vërteta, por nga informacioni që ju

keni nuk është e qartë nëse për këto deklarata mund të thuhet se:

n minimizojnë numrin e ndryshimeve, ose

n minimizojnë impaktin e ndryshimeve mbi autoritetin kontraktues kur ato ndodhin

detyra juaj është të përcaktoni se cilit prej këtyre dy opsioneve i referohet secila deklaratë. secila

deklaratë ka vetëm një rrugë, majtas ose djathtas. për t'ju ndihmuar, të dytës i është përgjigjur në

mënyrë të saktë.

minimizon numrin e

ndryshimevedeklarata

minimizon impaktin e

ndryshimeve

1. a është kjo kërkesë dukshëm brenda qëllimit të punës së

kuptuar dhe për të cilën është rënë dakord?

2. tregoni të njëjtin kujdes kur bini dakord për një ndryshim siç

do të tregonit në dhënien e një kontrate.

3. Gjithmonë merrni një kuotim detyrues të çmimit të

ndryshimit. Mos harroni që operatorët ekonomikë do të

përpiqen t'i përdorin ndryshimet për të maksimizuar përfitimin

nga kontrata dhe mund që

fare mirë të vendosin çmime të larta – ky është në fakt

një dhënie e drejtpërdrejtë pa konkurrim – prandaj gjithmonë

kundërshtojeni çmimin.

4. kuptoni konceptin e kostos marxhinale – operatori

ekonomik do t'i ketë përfshirë kostot fikse brenda çmimit

bazë të kontratës, por këto mund të mos kenë lidhje me

shtesat dhe duhet të përjashtohen nga ndryshimet.

5. a është kjo realisht e nevojshme apo është "bukur ta kemi"?

vlerësoni implikimet direkte dhe indirekte.

6. a ka ndonjë mënyrë tjetër veprimi, e cila mund të ketë

kosto më efektive?

40 G-


Moduli

G

PJESA

1

SEKSioNi

3


Ushtrime

minimizon numrin e

ndryshimevedeklarata

minimizon impaktin e

ndryshimeve

7. Mos bini dakord për një ndryshim të kontratës deri sa të dy,

ju (si zyrtar prokurimi) dhe personi nga operatori ekonomik,

të bini dakord me shkrim për të gjitha pasojat e ndryshimit

në kohë dhe në kosto (duke përfshirë çdo efekt dimino ndaj

pjesëve të tjera të prokurimit).

8. a është me të vërtetë një modifikim i kontratës aktuale apo

është një punë e re që ka nevojë për një kontratë të re?

9. a do t'i shkelë ndryshimi rregullat kombëtare të prokurimit

apo bie ndesh me ndonjë politikë të ofertimit konkurrues?

10. siguroni që të gjitha të dhënat e plota të mbahen që nga

fillimi i kontratës. Mbajtja e një regjistri për kontratën ku

shënohet çdo gjë që ndodh që mund të rezultojë në

ndryshime është një ide e mirë.

11. Mos u tundoni që ta përdorni operatorin ekonomik për të bërë

punë shtesë vetëm sepse ata tashmë ndodhen në sheshin tuaj

të punës.

12. a është një interpretim i gabuar i specifikimit ekzistues

apo i kushteve të kontratës? a nënkupton sqarimi se do të

zhduket nevoja për ndryshim?

13. Mbajini të gjitha palët përkatëse të interesuara të përfshirë në

çdo ndryshim që po konsiderohet. kjo mund të përfshijë zyrën

e prokurimit, të kontratave, atë juridike, të financës, përdoruesit e

fundit dhe/ose specialistët e buxhetit.

14. në rast urgjence, udhëzojeni operatorin ekonomik gojarisht,

por plotësojeni konfirmimin me shkrim sa më shpejt të jetë

e mundur – brenda ditës nëse mundeni.

41 G-

SEKSIONI

4


MOdulI

G

PJESA


pYEtJE vEtë-tEStImI

1. Çfarë do të thotë pdca, dhe përse ka lidhje me menaxhimin e kontratës?

2. veprimtaritë e menaxhimit të kontratës mund të grupohen gjerësisht në tre fusha që

mbulojnë pjesën "bëj", "kontrollo" dhe "vepro" të pdca-së. cilat janë ato?

3. ekziston një presion që takimi përurues të realizohet sa më shpejt të jetë e mundur nga

momenti që nënshkruhet kontrata. e vërtetë apo e gabuar?

4. cilat janë objektivat e takimit përurues?

5. plotësoni vendet bosh në tekstin e mëposhtëm:

synimi i regjistrit të problemeve është të regjistrojë problemin dhe

për ta zgjidhur atë.

kontrata duhet të përfshijë një për problemet

që nuk mund të zgjidhen.

6. Mungesa e kapacitetit, ndryshimet themelore dhe forcat madhore ishin tre risqe që

përfshiheshin në menaxhimin e kontratës. a mund t'i kujtoni tre risqet e tjera?

7. kontrollet e menaxhimit të kontratës duhet të jenë të lidhura ngushtë me thelbin e

kontratës. ky ishte një prej gjashtë faktorëve kryesorë të kontrolleve të kontratës. a është e

vërtetë se deklarimet e mëposhtme janë gjithashtu faktorë kryesorë? kontrollet e kontratës

duhet të jenë:

n në gjendje që të maten

n të fuqishme në veprimtarinë e tyre

n të afta për të ofruar më tepër vlerë sesa kostoja e veprimtarisë së lidhur me

grumbullimin e tyre

8. plotësoni vendet bosh në këto fjali:

për nivelin e shërbimit janë një mënyrë e shkëlqyer

për të brenda një kontrate.

duhet të ekzistojë një marrëveshje e detajuar e niveleve të kërkuara të shërbimit dhe

për rrjedhojë edhe e pritur e shërbimit që do të

ofrohet.

9. Normalisht ndryshimet janë lajm i mirë për autoritetin kontraktues apo për operatorin

ekonomik?

10. cilat janë rrethanat e mundshme prapa nevojës për një ndryshim të lejuar?

SEKSIONI 4 pëRmbLEdHJa E KapItuLLIt

Moduli

G


Zgjidhja e mosmarrëveshjes në menaxhimin e kontratës

pjesa

2

32 G-

Seksioni 1: Hyrje 33




Shtojca 1: Direktiva e BE-së 2008/52/KE 70

Shtojca 2: Marrëveshja e ndërmjetësimit sipas modelit të CEDR-së 82

Shtojca 3: Zhvillimet ndërkombëtare për ndërmjetësimin 87

32 -

33 G-

SEKSIONI

1


MOdulI

G

PJESA

2Zgjidhja e mosmarrëveshjes në menaxhimin e kontratës

SEKSIONI 1 HYRJE

1.1 ObJEKtIvat

objektivi i këtij moduli është ndërgjegjësimi i pjesëmarrësve për:

1. rëndësinë e ruajtjes së marrëdhënieve të punës me operatorët ekonomikë sa herë që

është e mundur

2. nevojën për të hartuar dispozita kontrate të përshtatshme që trajtojnë zgjidhjen e

mosmarrëveshjes, përfshirë negocimin dhe klauzolat e përshkallëzimit

3. kuptimin e saktë të një game procedurash për zgjidhjen alternative të mosmarrëveshjes,

siç janë: ndërmjetësimi, pajtimi, vendimi gjyqësor, arbitrazhi dhe çështja gjyqësore

4. procedurat bazë të përfshira në përdorimin e këtyre alternativave

5. avantazhet dhe disavantazhet përkatëse të procedurave të mësipërme

6. roli i një sërë organeve të përfshira në zgjidhjen ndërkombëtare të mosmarrëveshjes

7. Zhvillimet e fundit në Bashkimin europian lidhur me zgjidhjen e mosmarrëveshjes


n ndikimi në tregti i mosmarrëveshjeve dhe si mund të minimizohen sa më shumë

kostot/ndikimi negativ i tyre në organizimin e prokurimit

n përpjekjet nga Bashkimi europian dhe nga shtetet individuale për të përmirësuar

proceset për zgjidhjen e mosmarrëveshjes nëpërmjet masave legjislative dhe

organizimeve vullnetare, p.sh. kodet e praktikës

1.3 LIdHJEt

lidhjet me modulet e tjera shfaqen në të gjithë tekstin e këtij dokumenti. Megjithatë, janë

lidhjet kryesore me modulet:

Moduli B2 për proceset e prokurimit

Moduli B3 për rolin e zyrtarit të prokurimeve

Moduli G1 për menaxhimin e kontratave

Moduli G3 për matjen e performancës në prokurimin publik

34 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi


PJESA

SEKSioNi

1Hyrje

1.4 RëNdëSIa

Mosmarrëveshjet për oficerët e prokurimit janë çështje të kushtueshme dhe që marrin

shumë kohë; ato duhet të trajtohen në mënyrë efektive dhe efikase. oficerët e prokurimit

duhet të kuptojnë se çfarë përfshihet në një proces të zgjidhjes së mosmarrëveshjes, në

mënyrë që të jenë në gjendje të asistojnë në mënyrën më të efektshme në këtë proces.

1.5 INfORmatat LIGJORE pëR zaK ( ZGjidhja alternative e kontesteve)

ky seksion do të lidhet me fusha të tjera që i referohen më nga afër informacionit ligjor.

n ligji për prokurim publik në kosovë, nr. 04/l-042, data 05.10.2011

n rregullat e prokurimit të lëshuara nga krpp (link:http://krpp.rks-gov.net//)

n rregullorja e punës e organit shqyrtues të prokurimit dhe paneleve shqyrtuese ,

(link: http://oshp.rks-gov.net/)

n ligji për ndërmjetësim nr.03/l-057, data 03.10.2008

n ligji për arbitrazhin nr.02/l-75, 26.01.2007

n ligji mbi marrëdhëniet detyrimore i vitit 1978

35 G-

SEKSIONI

2


MOdulI

G

PJESA



2.1 paSqYRë (zGJIdHJa E KONtEStEvE Në mENaxHImIN E KONtRatavE)

ky përshkrim merr në konsideratë rëndësinë e ruajtjes së marrëdhënieve të punës me

operatorët ekonomikë dhe më pas shqyrton se çfarë nënkuptohet me ZaM (Zgjidhje

alternative e mosmarrëveshjes), ndërmjetësim, pajtim, vendim gjyqësor dhe çështje

gjyqësore. jepet një përshkrim se çfarë ndodh me secilën nga këtë raste dhe më pas

merren në konsideratë avantazhet e secilit opsion të ZaM-së. Më pas përshkrimi shqyrton

marrëveshjet që janë bërë për arbitrazhin ndërkombëtar dhe zhvillimet e kohëve të fundit

për të nxitur një përdorim më të madh të ndërmjetësimit, para përshkrimit të nismave të

Be-së dhe të nismave të tjera që janë aktualisht në zhvillim e sipër, lidhur me ZaM-në. së

fundmi, janë dhënë shembuj specifikë të klauzolave kontraktuale për ZaM-në.

përshkrimi do të përfshijë diskutime lidhur me temat e mëposhtme:

n shembuj të llojeve të çështjeve që mund të çojnë në konflikt dhe mosmarrëveshje

me furnizuesit (specifikim i papërshtatshëm, etj.)

n përkufizime për ndërmjetësimin, pajtimin, vendimin gjyqësor, arbitrazhin dhe

çështjen gjyqësore

n krahasimi i proceseve të përfshira

n vlerësimi i avantazheve dhe disavantazheve përkatëse për secilën procedurë të

mësipërme

n arbitrazhi ndërkombëtar, sidomos roli i Gjykatës së arbitrazhit ndërkombëtar në

londër

n Zhvillimet e kohëve të fundit në gjithë botën për të nxitur ndërmjetësimin para

zgjidhjes së detyrueshme të mosmarrëveshjes

n Bashkimi europian dhe nismat e MB-së lidhur me zgjidhjen alternative të

mosmarrëveshjes që është aktualisht në zhvillim e sipër

n klauzolat kontraktuale dhe marrëveshjet e ndërmjetësimit për të trajtuar

mosmarrëveshjet e mundshme

n Mekanizmat kombëtare dhe ndërkombëtare të zbatimit lidhur me shpalljet e

fituesve

Materialet e referuara në përshkrim përfshijnë:

n direktivën e Be-së për Zgjidhjen alternative të mosmarrëveshjes (2008)

n dokumentin e Gjelbër të Be-së për ZaM 2002 (argumentet në favor që të çojnë në

direktivën e re)

n klauzolat e modelit ZaM nga Qendra për Zgjidhjen e Mosmarrëveshjeve

(organizata e bazuar në MB që nxit përdorimin e ndërmjetësimit)

n Marrëveshja e ndërmjetësimit sipas modelit të cedr-së, botimi i 10-të (2008)

n raporti i Ministrisë së drejtësisë në MB për ZaM-në brenda departamenteve

qendrore të qeverisë në MB - shembuj dhe statistika (2008)

n shembuj të mosmarrëveshjes për ndërmjetësim dhe arbitrazh dhe rezultatet e tyre

36 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi

2


Përshkrimi

përgjatë të gjithë manualit të trajnimit, do të nxitet përdorimi i materialeve të mësipërme,

sidomos klauzolat model të ZaM-së dhe marrëveshja model e ndërmjetësimit. aty ku është e

mundur, do të përfshihet informacion statistikor për të sugjeruar tendenca dhe domethënie

të rëndësishme. do të jepen shembuj praktikë të procedurave të ZaM-së.

Zgjidhja e mosmarrëveshjeve, në kuptimin e saj më të gjerë, përfshinë çdo proces që mund të sjellë përfundimin e tyre.

teknikat e zgjidhjes së kontesteve mund të shihen si një spektër që variron nga më e thjeshta, negociatat informale midis vetë palëve, pastaj formalitetit në rritje nëpërmjet ndërhyrjes ose me direktivë nga burimet e jashtme e deri te një seancë gjyqësore e plotë me rregulla strikte të procedurës.

një fakt duhet bërë i qartë, Zgjidhja alternative e kontesteve (Zak) nuk është zëvendësim për sistemin e stërngarkuar gjyqësor, por vetëm e plotëson atë. Megjithatë, Zak ofron përparësi të shumta ndaj zgjidhjes tradicionale të kontesteve nga ana e gjykatave.

në kosovë ka munguar kuadri i plotë ligjor dhe institucional për zgjidhjen alternative të kontesteve. viteve të fundit është shënuar një përparim në këtë drejtim me nxjerrjen e 2 ligjeve që e mbulojnë këtë fushë.

duhet përmendur se tash ekziston ligji mbi arbitrazhin (02/l-75, viti 2007), në bazë të të cilit është themeluar tribunali i përhershëm i arbitrazhit i kosovës pranë odës ekonomike të kosovës.

poashtu, është nxjerrë ligji për ndërmjetësim ( nr.03/l-057, viti 2008) dhe hapi i parë për zbatimin e këtij ligji është bërë me themelimin e komisionit për ndërmjetësim nga Ministria e drejtësisë e kosovës.

2.2 qaSJa

seksioni 2 përmban nënseksionet e mëposhtme:

2.2.1 pse është e rëndësishme të ruhen marrëdhëniet e punës me operatorët

ekonomikë?

2.2.2 Çfarë nënkuptohet me:

n ZaM?

n ndërmjetësim?

n pajtim?

n vendim gjyqësor?

n arbitrazh?

n Çështje gjyqësore?

2.2.3 Çfarë ndodh në secilën nga proceset e mësipërme?

2.2.4 cilat janë avantazhet e ndërmjetësimit/pajtimit?

2.2.5 cilat janë avantazhet e vendimit gjyqësor?

2.2.6 cilat janë avantazhet e arbitrazhit?

2.2.7 cilat janë avantazhet e çështjes gjyqësore?

2.2.8 Çfarë marrëveshjesh janë bërë për arbitrazhin ndërkombëtar?

2.2.9 cilat kanë qenë zhvillimet e kohëve të fundit për të nxitur një përdorim më të

madh të ndërmjetësimit?

37 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi

2


Përshkrimi

2.2.10 cilat nisma të Be-së dhe MB-së lidhur me ZaM-në janë aktualisht në zhvillim e

sipër?

2.2.11 Çfarë klauzolash të kontratës për ZaM duhet të merren në konsideratë për t'u

përfshirë në një kontratë tregtie me një operator ekonomik?

2.2.12 përmbledhje

shtojca 1 direktiva e Be-së 2008/52/ke

shtojca 2 Marrëveshja e ndërmjetësimit sipas modelit të cedr-së

2.2.1 pse është e rëndësishme të mbahen marrëdhëniet punuese me operatorët ekonomikë?

ashtu siç e keni parë tashmë në modulin B2 (proceset e prokurimit), është e rëndësishme të

miratohen shumë aktivitete para lidhjes së kontratës me qëllim shmangien e problemeve

gjatë menaxhimit të kontratës pas lidhjes së saj.

për këtë arsye, është e rëndësishme t'i përmbahemi parimeve dhe procedurave bazë që

janë dhënë tashmë në modulin B2. Mosveprimi në këtë mënyrë do të rriste rrezikun e

përballjes me probleme të mëdha me operatorët ekonomikë dhe mund të çojë lehtësisht

në mosmarrëveshje të kushtueshme.

Megjithatë, edhe me proceset e përshtatshme para lidhjes së kontratës, ka raste kur ndodhin

mosmarrëveshje dhe këto mosmarrëveshje do duhet të zgjidhen.

këto mosmarrëveshje mund të lindin për një sërë arsyesh. Mund të ketë një ndryshim në

politikën qeveritare që ka pasoja domethënëse në kërkesat e performancës së kontratës.

Buxhetet mund të ulen, gjë që përsëri mund të ketë pasoja për marrëdhëniet kontraktuale

në të ardhmen. riorganizimi i qeverisë mund të rezultojë në kontrata që transferohen në një

tjetër autoritet kontraktues të krijuar rishtazi - dhe ndonjëherë në më shumë se një. Masat

transitore mund të mos funksionojnë aq lehtësisht sa do të dëshirohej. rregulloret e reja

dhe legjislacioni (qoftë nga legjislacioni vendas qoftë si rezultat i direktivave dhe traktateve

të Be-së) mund të kërkojnë modifikime thelbësore për marrëveshjet kontraktuale ekzistuese.

të gjitha çfarë u përmendën më sipër mund ta vendosin theksin kryesor te marrëdhëniet

ndërmjet autoritetit kontraktues dhe operatorëve ekonomikë me të cilët ai ka kontrata

tregtie. ndonjëherë këto vënie të theksit shkaktojnë mosmarrëveshje - debate. duhet

të caktohen procedurat e duhura për të siguruar një mekanizëm për zgjidhjen e këtyre

mosmarrëveshjeve.

përshkrimi i mëposhtëm do t'ju tregojë një sërë alternativash për të trajtuar problemin.

përshkrimi do të identifikojë këto procedura alternative për mosmarrëveshjen, do të

përcaktojë secilën prej tyre dhe do të krahasojë dhe do të ballafaqojë pikat e tyre të forta

dhe të dobëta si dhe do të përshkruajë disa nga zhvillimet e kohëve të fundit që po ndodhin

brenda Bashkimit europian dhe gjetkë.

parimisht, në çdo raport kontraktual, ndërtimi dhe kultivimi e marrëdhënieve të partneritetit

përmes komunikimit të duhur mes palëve ka rëndësi kruciale.

Megjithatë, praktika tregon se përkundër vullnetit të mirë për komunikim preventiv apo

edhe planifikimit të drejtë të çdo hapi të procesit të prokurimit, asnjëherë nuk mundet të

eliminohen krejtësisht burimet e kontesteve.

në këtë kontekst, metodat alternative të zgjidhjes së konflikteve padyshim se kanë

avantazhet e veta, si në shpejtësinë e tejkalimit të kontestit, ekonomizimin në kohë, por

38 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi

2


Përshkrimi

edhe në zvoglimin e shpenzimeve.

Megjithatë, duke i parë specifikat e funksionimit të prokurimit publik në përgjithësi, e në

veçanti prokurimit në kosovë, metodat alternative të zgjidhjes së konflikteve determinohen

thellë edhe nga kuadri ligjor tejet i formalizuar i prokurimit, i cili nuk lë shumë hapsirë për

format tjera më praktike të zgjidhjes së kontesteve. në fakt, e vetmja mundësi më e butë e

tejkalimit të mosmarrëveshjeve parashihet në kpk, e cila mbështetet në vullnetin e mirë të

palëve për zgjidhje miqësore të kontestit,por kjo nuk është e formalizuar me asgjë dhe nuk

ka ndonjë mekanizëm zbatimi.

pse ndodh kështu?

në nenin 41.1 të kushteve të përgjithshme të kontratës (kpk) si pjesë e dosjes së tenderit,

decidivisht parashihen 2 forma të zgjidhjes së kontestit:

“nëse nuk mund të arrihet zgjidhje brenda 30 ditësh nga fillimi i procedurës miqësore për

zgjidhje të mosmarrëveshjes, secila palë mund të kërkojë:

a) vendim nga gjyqi; ose

b) vendim arbitrimi në pajtim me kvk ”

duhet veçuar se autoritetet kontraktuese si menaxhues të fondeve publike, në këtë

aspekt janë mjaft të kufizuara në zgjedhjen e alternativave ndërmjetësuese të zgjidhjes së

kontesteve. vijat e veprimit të tyre janë të paracaktuara me ligj, kështuqë çdo ndërmarrje

alternative në vetvete bartë edhe frikën e përgjegjësisë në rast të mossuksesit.

poashtu, mungesa e kuadrit ligjor që i rregullon këto forma të zgjidhjes së kontesteve e

ngushton shumë këtë mundësi në kosovë, përkundër iniciativave që rregullativa e

marrëdhënieve detyrimore të modernizohet (ende zbatohet ligji i marrëdhënieve

detyrimore i vitit 1978).

prandaj, kultivimi i raporteve të partneritetit me operatorët gjithnjë kanë kosto më të ulët

financiare e kohore, se sa përshkallëzimi i kontesteve.

2.2.2 Çfarë nënkuptojmë me zgjidhje alternative të mosmarrëveshjes (zam)?

Zgjidhja e mosmarrëveshjes, në kuptimin e gjerë të fjalës, përfshin çdo proces që mund

të sjellë dhënien fund të një mosmarrëveshjeje. teknikat për zgjidhjen e mosmarrëveshjes

mund të shihen si një spektrum që varion që nga negociatat jozyrtare ndërmjet vetë palëve,

nëpërmjet rritjes së formalitetit dhe ndërhyrjes më shumë udhëzuese nga burimet e jashtme,

deri te seanca e plotë dëgjimore me rregulla strikte të procedurës.

Zgjidhja alternative e mosmarrëveshjes (ZaM) është një term i zakonshëm i cili ka të bëjë me

një sërë procesesh, përfshirë përdorimin e një pale të tretë të jashtme dhe e cila mund të

konsiderohet si një alternativë e çështjes gjyqësore (ekzistojnë debate nëse arbitrazhi është

ose jo një formë ZaM-je). teknikat për zgjidhjen e mosmarrëveshjes përfshijnë:

Negocimin - forma më e zakonshme për zgjidhjen e mosmarrëveshjes, ku vetë palët

përpiqen të zgjidhin mosmarrëveshjen.

Ndërmjetësimin - një formë private dhe e strukturuar negocimi, e cila fillimisht nuk është

detyruese, që asistohet nga një palë e tretë. nëse arrihet zgjidhja, ajo mund të kthehet në një

kontratë ligjërisht detyruese.pajtimin – është i ngjashëm me ndërmjetësimin, por pajtuesi

mund të propozojë një zgjidhje.

vendimin gjyqësor - një ekspert udhëzohet për të vendosur mbi një çështje teknike - për

shembull, siç është përdorur në Mbretërinë e Bashkuar për mosmarrëveshjet lidhur me

39 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi

2


Përshkrimi

ndërtimet, ashtu siç parashtrohet në ligjin e vitit 1996 për grantet e shtëpive, për ndërtimet

dhe restaurimet, ku vendimet janë detyruese për palët të paktën në mënyrë të përkohshme

pra, derisa të kërkohet një proces i mëtejshëm.

arbitrazhin - një proces formal, privat dhe detyrues ku mosmarrëveshja zgjidhet me vendim

të një pale të tretë të caktuar, që është gjyqtari ose gjyqtarët.

Çështjen gjyqësore - procesi formal ku pretendimet kalohen në gjykatat civile dhe kryhen

në mënyrë publike. Gjykimet janë detyruese për palët, që i nënshtrohen të drejtave për

apelim.

Më poshtë jepen informacione të tjera për secilën metodë, përfshirë një tregues për

avantazhet e çdo metode.

2.2.2.1 zaK (adR) - të GJItHa fORmat

avantazhet e saj janë:

n shpejtësia

n kursimet në kosto

n konfidencialiteti

n ruajtja e marrëdhënieve

n gama e zgjidhjeve të mundshme

n kontrolli i procesit dhe i rezultatit

nëse nuk jeni të aftë të arrini një zgjidhje nëpërmjet negocimit, do t'ju duhet të merrni në

konsideratë se çfarë metode ose metodash të zgjidhjes së mosmarrëveshjes do të ishin të

përshtatshme. Mbani mend se mund të jetë ende e mundshme ose madje e nevojshme të

vazhdohet negocimi si pjesë ose përkrah formave të tjera të zgjidhjes së mosmarrëveshjes.

Megjithatë, në disa juridiksione, për shembull, sapo të kenë filluar procedurat gjyqësore

zyrtare, format e tjera të zgjidhjes së mosmarrëveshjes nuk mund të përdoren më.

kjo materie e trajton rëndësinë e ruajtjes së marrëdhënieve të punës me operatorët

ekonomikë. Gjithashtu, trajton konceptin dhe format e Zgjidhjes alternative të kontesteve

(Zak), si negociata, ndërmjetësimi, pajtimi, gjykimi, arbitrazhi dhe vendimi gjyqësor.

nga gjashtë metodat e përmendura të adr-s, në kosovë janë përdorur 3 metoda në sferën

e kontesteve ekonomike në kuptim të gjerë, por jo edhe në prokurim publik.

ligji i prokurimit publik e rregulloret dytësore, pra njohin vetëm zgjidhjet si,

1. Zgjidhja miqësore e mosmarrëveshjeve parashihet në dokumentat e dosjes së tenderit.

kjo çështje trajtohet detalisht në dosje të tenderit.

• Konkretisht,Neni20,pika1e2edosjespërshërbimeparasheh:

20.1 palët duhet t’i bëjnë të gjitha përpjeke për të zgjidhur në mënyrë miqësore të

gjitha mosmarrëveshjet që mund të ndodhin ndërmjet tyre. sapo të shfaqet ndonjë

mosmarrëveshje, palët do ta lajmërojnë njëra tjetrën me shkrim për qëndrimet e tyre

në mosmarrëveshje dhe për ndonjë zgjidhje që ata konsiderojnë se është e mundshme.

nëse cilado palë e sheh të dobishme, palët do të takohen dhe të mundohen ta zgjidhin

mosmarrëveshjen. pala do të i përgjigjet kërkesës për zgjidhje miqësore brenda 15 ditësh

pas kërkesës. periudha maksimale që jepet për arritjen e kësaj zgjidhjeje do të jetë 30 ditë

nga fillimi i procedurës. nëse përpjekja për të arritur zgjidhje miqësore dështon ose nëse

pala dështon të përgjigjet me kohë ndaj kërkesave për zgjidhje, të dyja palët do të jenë të

lira të vazhdojnë në fazën e ardhshme të procedurës së zgjidhjes së mosmarrëveshjes duke

e lajmëruar tjetrën.

40 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi

2


Përshkrimi

20.2 nëse procedura e zgjidhjes miqësore të mosmarrëveshjes dështon, palët mund

të merren vesh të përpiqen të pajtohen përmes institucionit të specifikuar në kvk. nëse

nuk mund të arrihet zgjidhja brenda 30 ditësh pas fillimit të procedurës së pajtimit, secila

palë do të ketë të drejtë të vazhdojë në fazën e ardhshme të procedurës së zgjidhjes së

mosmarrëveshjes.

• Ndërkaq,tekdosjaetenderitpërpunëepërfurnizim,kjoçështjetrajtohetgjerësishtnë

nenin 31, pikat 1 e 2:

“31.1 palët do t’i bëjnë të gjitha përpjekjet për të zgjidhur në mënyrë miqësore të gjitha

mosmarrëveshjet që mund të ndodhin ndërmjet tyre. sapo të shfaqet ndonjë mosmarrëveshje,

palët do ta lajmërojnë njëra tjetrën me shkrim për pozitën e tyre në mosmarrëveshje dhe

për ndonjë zgjidhje që ata konsiderojnë se është e mundshme. nëse cilado palë e sheh

të dobishme, palët do të takohen dhe të mundohen ta zgjidhin mosmarrëveshjen. pala

do të i përgjigjet kërkesës për zgjidhje miqësore brenda 15 ditësh pas kërkesës. periudha

maksimale që jepet për arritjen e kësaj zgjidhjeje do të jetë 30 ditë nga fillimi i procedurës.

nëse përpjekja për të arritur zgjidhje miqësore dështon ose nëse pala dështon të përgjigjet

me kohë ndaj kërkesave për zgjidhje, të dyja palët do të jenë të lira të vazhdojnë në fazën e

ardhshme të procedurës së zgjidhjes së mosmarrëveshjes duke e lajmëruar tjetrën.

31.2 nëse procedura e zgjidhjes miqësore të mosmarrëveshjes dështon, palët mund të

merren vesh të përpiqen të pajtohen përmes institucionit të specifikuar në kvk. nëse

nuk mund të arrihet zgjidhja brenda 30 ditësh pas fillimit të procedurës së pajtimit, secila

palë do të ketë të drejtë të vazhdojë në fazën e ardhshme të procedurës së zgjidhjes së

mosmarrëveshjes.”

2. Zgjidhja e mosmarrëveshjeve me procedurë gjyqësore - është alternativa më e zakonshme

të cilën e zgjedhin palët kontraktuese për zgjidhje të kontesteve.

në fakt, është përmendur edhe më lart se këtë çështje e precizon legjislacioni dytësor. fjala

vjenë, në nenin 21 të dosjes së tenderit për shërbime jepen këto mundësi për zgjidhje të

mosmarrëveshjes, ku secila palë mund të kërkojë:

a. vendim nga gjyqi

b. vendim arbitrimi në pajtim me kvk

në këtë mes duhet sqaruar se alternativa e arbitrazhit për zgjidhje të konfliktit mund të

kërkohet vetëm nëse është përcaktuar në kushtet e veçanta të kontratës, kuptohet me

vullnetin e palëve kontraktuese, të cilat e përcaktojnë edhe autoritetin për arbitrazh.

këtu paraqitet një diagram ku tregohen llojet e ndryshme të zgjidhjes alternative të

mosmarrëveshjes dhe lidhja e tyre me njëra-tjetrën.

41 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi

2


Përshkrimi

2.2.2.2 Çfarë nënkupton ndërmjetësimi?

ndërmjetësimi është negocim me asistimin e një pale të tretë asnjanëse. procesi i

ndërmjetësimit është në njëfarë mënyre si një diplomaci lëvizëse - palët takohen në

mbledhje të përbashkëta ose të mëvetësishme, me ndërmjetësuesin i cili lëviz ndërmjet

tyre, në përpjekje për të gjetur pikat e përbashkëta dhe për t'u bazuar mbi to. ky duhet të

trajtohet si një ushtrim krejtësisht vullnetar dhe secila palë mund të tërhiqet në çdo fazë.

ndërmjetësimi nuk kërkon kushte kontraktuale të rëna dakord paraprakisht në mënyrë që

të miratohet, por nëse është hartuar një dispozitë e tillë në kontratë (p.sh., një klauzolë për

zgjidhjen alternative të mosmarrëveshjes) ajo mund t'i detyrojë palët të përdorin procesin,

megjithëse njëra nga palët ose të dyja mund të kenë ndryshuar mendje.

Megjithëse një zgjidhje fillimisht nuk është ligjërisht detyruese për palët, është e zakonshme

për të që të dokumentohet dhe të nënshkruhet si një marrëveshje e zbatueshme sipas

kontratës.

Shembull

ndërmjetësimi tani përdoret gjerësisht për çështjet tregtare në MB (duke përmendur rastet

që përfshijnë departamentet qeveritare), shpesh për mosmarrëveshjet me shumë palë dhe

me rëndësi të madhe. Mbi 75% e ndërmjetësimeve në tregti përfundojnë me zgjidhje, ose

në momentin e ndërmjetësimit ose brenda një kohe të shkurtër pas tij.

në MB, ndërmjetësimi nxitet nëpërmjet sistemit gjyqësor. Që prej vitit 1999, procedurat e

reja gjyqësore deklarojnë se:

“Menaxhimi i një rasti aktiv përfshin … nxitjen e palëve që të përdorin një procedurë ZAM-je nëse

gjykata e konsideron këtë të përshtatshme”.

një sërë gjykatash në MB, përfshirë Gjykatën tregtare, shpesh nxjerrin urdhra për ZaM, edhe

përballë kontestimeve të njërës ose më shumë palëve.

arbitrazhipajtimi

negocimi

ndërmjetësimi

vendimi

gjyqësor Çështja

gjyqësore

"vazhdimësia" e procedurave të zgjidhjes

zgjidhja me marrëveshje

zgjidhja me ndërhyrje

përcaktimi i palës së tretë

zbatimi ligjor

n I shpejtë

n I pakushtueshëm

n Jozyrtar

n Bashkëpunues

n I kontrolluar nga palët

n Relacional

n I tejzgjatur

n I kushtueshëm

n Zyrtar

n I zbatuar

n I kontrolluar nga të tjerët

n Kontradiktor

42 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi

2


Përshkrimi

sipas legjislacionit në kosovë, ndërmjetësimi është një proces më pak formal në të cilin palët e

përfshira në kontest përzgjedhin një ose më shumë persona të paanshëm (“ndërmjetësues”)

për t’u ndihmuar në arritjen e një zgjidhje të kënaqshme për të dyja palët. për dallim nga

procesi gjyqësor dhe arbitrazhi, këtu palët mbajnë kontrollin mbi proces dhe ndërmjetësuesi

nuk nxjerr aktgjykim.

ligji për ndërmjetësim i delegon përgjegjësi të konsiderueshme komisionit për ndërmjetësim

të caktuar nga Ministria e drejtësisë për të hartuar legjislacionin sekondar.

ndërmjetësimi, si formë private, vullnetare dhe e strukturuar e negociatave, e ndihmuar nga

një palë e tretë që fillimisht është jo detyruese, nuk imponon zgjidhjen. por, nëse zgjidhje

arrihet, atëherë ajo mund të bëhet një kontratë detyruese.

legjislacioni i prokurimit nuk e formalizon këtë mënyrë të zgjidhjes së kontestit, por përmend

vetëm përpjekjet për zgjidhje miqësore, të cilat janë pa formë juridike, e as nuk parashihen

mekanizmat e ndërmjetësimit.

2.2.2.3 Çfarë nënkuptohet me pajtim?

kjo është diçka e ngjashme me ndërmjetësimin, vetëm me një ndryshim. një pajtues, përveçse

mund të shërbejë si një lehtësues për të nxitur palët që të zgjidhin mosmarrëveshjen mes

tyre, ai do të jetë në gjendje të japë një rekomandim lidhur me rezultatin e mosmarrëveshjes.

rekomandimi nuk është detyrues dhe palët mund të zgjedhin që ta refuzojnë atë. Megjithatë,

procesi do të ketë tendencë që të zgjasë pak më shumë se ndërmjetësimi pasi pajtuesit do

t'i duhet të njihet më shumë me argumentet dhe me çështjet me qëllim dhënien e një

rekomandimi të përshtatshëm.

2.2.2.4 Çfarë nënkupton “gjykimi”?

Shembull

termi "vendim gjyqësor" përdoret pothuajse ekskluzivisht në MB për zgjidhjen e

mosmarrëveshjes duke përfshirë këtu kontratat për ndërtesat dhe ndërtimet. sipas ligjit

të vitit 1996 për grantet e shtëpive, për ndërtimet dhe restaurimet, kontratat për ndërtimet

duhet të përfshijnë një dispozitë për vendimin gjyqësor, me gjyqtarin që jep një vendim

brenda 28 ditëve të referimit. vendimi i gjyqtarit është detyrues derisa të arrihet një

përcaktim përfundimtar me marrëveshje, arbitrazh ose çështje gjyqësore, ose derisa palët

ta marrin vendimin e gjyqtarit si përfundimtar. për këtë arsye, vendimi gjyqësor është një lloj

i ndryshëm nga format e tjera të ZaM-së, të cilat janë fakultative dhe më pak të lidhura me

një fushë të vetme subjekti. ashtu si çështja gjyqësore dhe arbitrazhi, vendimi gjyqësor është

një proces kontradiktor.

43 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi

2


Përshkrimi

vendimi gjyqësor dhe arbitrazhi kanë shumë të përbashkëta - palët bien dakord se cili

duhet të luajë rolin e "gjyqtarit", të atij që do të paraqesë çështjen dhe të atij që do të marrë

gjykimin. Megjithatë ka ndryshime të dukshme në qasje, megjithëse mbetet një konfuzion

i madh në fushën e biznesit lidhur me kuptimet e tyre përkatëse. në fakt, terminologjia

e përdorur në kontratë nuk është vendimtare për sa i përket procesit që do të aplikohet

në rast të një mosmarrëveshjeje. për shembull, kontrata mund të specifikojë përdorimin e

"vendimit gjyqësor". nëse kontrata vazhdon me përshkrimin e procedurave që janë kryesisht

të ngjashme me arbitrazhin, gjykatat mund të këmbëngulin për përdorimin e arbitrazhit.

kjo formë edhepse është e afët me konceptin e ndërmjetësimit ( dallimi i vetëm është në

faktin se ndërmjetësi si palë e tretë mund ta propozojë zgjidhjen) nuk zbatohet në praktikën

tonë juridike. nuk ka ligj, as mekanizma zbatimi pë këtë formë të Zak.

2.2.2.5 Çfarë nënkuptohet me arbitrazh?

arbitrazhi është një proces nëpërmjet të cilit palët bien dakord se duhet marrë një palë e tretë

e pavarur për të marrë një vendim i cili është detyrues për palët. kompetenca (juridiksioni) e

gjyqtarit mund të rrjedhë nga pëlqimi reciprok i palëve, nga një urdhër gjykate ose nga një

statut i cili tregon qartësisht përdorimin e arbitrazhit. Zgjedhja e gjyqtarit do të jetë në dorë

të palëve për ta vendosur ose sipas një metode për të cilën ato kanë dhënë pëlqimin e tyre.

Gjyqtari duhet të veprojë në mënyrë të paanshme dhe të drejtë, duke zbatuar parimet bazë

të drejtësisë për procedurat (shikoni më poshtë).

2.2.2.6 disa ndryshime ndërmjet arbitrazhit dhe vendimit gjyqësor

duke sjellë në mendje pikat e mësipërme, mund të identifikohen disa ndryshime të qarta

ndërmjet arbitrazhit dhe vendimit gjyqësor. Gjyqtari merr një vendim i cili nuk është detyrues

(përveçse kur është rënë dakord për të kundërtën në mënyrë specifike). ai/ajo shqyrton

provat dhe bën hetimet e duhura. si një ekspert, aftësitë dhe gjykimi i tij/i saj përdoren për

të formuluar një vendim.

përkundrazi, një gjyqtar, merr një vendim i cili është vendimtar dhe detyrues pasi ka dëgjuar

prezantimet nga të dyja palët sipas parimeve bazë të drejtësisë. "Gjyqtari" duhet të jetë i

paanshëm (p.sh., duke mos pasur interesa personale me mosmarrëveshjen ose në lidhje me

palët) dhe ai/ajo u jep të dyja palëve mundësinë e barabartë për të prezantuar çështjet e

tyre. kjo kërkesë ka implikime për të garantuar kohën e duhur për përgatitje dhe të drejtën

për përfaqësim ligjor gjatë paraqitjes së çështjes. në këtë mënyrë arbitrazhi është më i plotë

dhe kërkon më shumë kohë.

2.2.2.7 pse “gjykimi”(adjudication) është shfaqur viteve të fundit

prezantimi i vendimit gjyqësor ishte një reagim ndaj disa dështimeve gjithnjë e më

të shpeshta të arbitrazhit. fillimisht, arbitrazhi u vendos për të siguruar një metodë më

jozyrtare, më të shpejtë dhe më pak të kushtueshme për zgjidhjen e mosmarrëveshjeve sesa

procedurat në gjykata. Megjithatë, në fillim të viteve '90, opinioni e konsideronte arbitrazhin

si diçka zyrtare, të ngadaltë dhe të kushtueshme, pjesërisht si rezultat të përfshirjes gjithnjë

e më shumë të avokatit. ndërmjet kritikave të tjera, u argumentua se procedura imitonte

veprimet gjyqësore, të cilat i zgjasnin seancat dëgjimore po aq sa dhe çështjen gjyqësore

dhe mund të kushtonte akoma më shumë. Gjithashtu ishte relativisht e lehtë të apeloje

kundrejt vendimit të gjyqtarit dhe çështja e mëpasshme e apelimit mund të zgjaste me vite

nëpër gjykata për të arritur në një vendim.

44 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi

2


Përshkrimi

është argumentuar se, megjithëse ka disa raste ku mosmarrëveshjet janë kaq të rëndësishme

dhe/ose komplekse sa për të justifikuar procedurat e detajuara të arbitrazhit, ka dhe shumë

të tjera që nuk kërkojnë një saktësi të tillë. ajo që është më e rëndësishme është një zgjidhje e

shpejtë e mosmarrëveshjes, edhe nëse është arritur mbi bazën e një shqyrtimi të imtësishëm.

vendimi gjyqësor ka siguruar këtë qasje alternative, edhe pse është më sipërfaqësore. duke

qenë se vendimi gjyqësor është një qasje më e shpejtë dhe më pak e kushtueshme, nuk do

të ishte me vend të merrej një vendim përfundimtar dhe detyrues. Megjithatë, palët mund

të zgjedhin për ta arritur atë me marrëveshje.

nuk njihet në praktikën juridike në kosovë.

2.2.3 Çfarë ndodh në ndërmjetësim ose në pajtim

Struktura - ndërmjetësimi është kryesisht një proces fleksibël pa procedura fikse por

struktura ka tendencë të jetë si më poshtë. në një takim të hapur e të përbashkët, secila palë

përcakton shpejt pozicionin e saj. kjo ndiqet nga një sërë takimesh private konfidenciale

midis ndërmjetësuesit dhe secilit prej ekipeve prezente në ndërmjetësim. kjo mund të çojë

në takime të përbashkëta midis disa ose të gjithë anëtarëve të secilit ekip. nëse arrihet një

zgjidhje, kushtet e saj duhet të jenë me shkrim dhe të firmosen.

Kohëzgjatja - pjesa më e madhe e ndërmjetësimeve në tregti zgjasin një ditë dhe shumë

pak prej tyre zgjasin më shumë se tre ditë. një numër i konsiderueshëm përfundojnë brenda

një muaji që pas nisjes dhe kjo periudhë mund të shkurtohet deri në disa ditë aty ku është

e nevojshme.

Ndërmjetësuesi - roli i ndërmjetësuesit është të lehtësojë negociatat. ndërmjetësuesi nuk

do të shprehë pikëpamjet për pozicionin e një prej palëve, megjithëse ai/ajo mund t'i pyesë

palët për pozicionet e tyre për të siguruar që të jenë sa më objektivë që të jetë e mundur

për pikat e tyre të forta dhe të dobëta dhe për argumentet ligjore dhe tregtare të palës(ëve)

tjetër/të tjera. ndërmjetësuesi do të përpiqet që t'i bëjë palët të fokusohen tek e ardhmja dhe

tek nevojat e tyre tregtare në vend që të analizojnë ngjarjet e së shkuarës dhe të përpiqen të

vendosin të drejtat e tyre ligjore. është e rëndësishme për ndërmjetësuesin që të ketë bërë

trajnim për ndërmjetësim; është e rëndësishme për ndërmjetësuesin që të ketë eksperiencë

ose edhe njohuri të çështjes lidhur me mosmarrëveshjen.

pjesëmarrësit - ekipi që ndjek ndërmjetësimin duhet të jetë sa më i vogël që të

jetë e mundur por duhet të përfshijë dikë ("negociatori udhëheqës"), i cili preferohet

të jetë drejtues i lartë ose punonjës nga njëra prej organizatave pjesëmarrëse, me

autoritet të plotë për të zgjidhur mosmarrëveshjen ditën e ndërmjetësimit, pa qenë e

nevojshme që t'i drejtohen të tjerëve të cilët nuk janë të përfshirë në ndërmjetësim.

negociatori udhëheqës teorikisht nuk duhet të jetë përfshirë drejtpërdrejt në ngjarjet që

lidhen me mosmarrëveshjen.

në rastin kur është vërtet e pamundur për negociatorin udhëheqës që të ketë autoritetin e

plotë për zgjidhje, personi pjesëmarrës duhet të ketë aq kompetencë sa rekomandimi i tij/

saj për zgjidhje të ndiqet nga çdo person ose organ që jep vendimin përfundimtar. fakti që

marrëveshja detyruese për zgjidhje nuk mund të arrihet ditën e ndërmjetësimit dhe arsyeja

për këtë duhet t'u bëhet e qartë palëve të tjera në kohën e duhur para ndërmjetësimit. pjesa

më e madhe e ekipeve të ndërmjetësimit përfshijnë një avokat, por një përfaqësim i madh

ligjor në ekip rrallë është i dobishëm ose i nevojshëm.

45 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi

2


Përshkrimi

përgatitja - secila palë zakonisht përgatit një përmbledhje të shkurtët të pozicionit të saj (jo

vetëm të çështjes ligjore) për ndërmjetësuesin dhe palën tjetër, së bashku me dokumentet

kryesore mbështetëse. këto dokumente shkëmbehen ndërmjet palëve dhe u dërgohen

ndërmjetësuesit, të paktën një javë para ndërmjetësimit. palët duhet të hyjnë në një

marrëveshje ndërmjetësimi sapo të bihet dakord për hollësitë e ndërmjetësimit (p.sh., vendi,

koha, emri i ndërmjetësuesit).

ka një ngjashmëri të konsiderueshme midis ndërmjetësimit dhe pajtimit. pajtimi është

tërësisht vullnetar dhe ndërmerret mbi bazë konfidencialiteti. palët përgatisin deklarata për

pikëpamjet e tyre lidhur me çështjen e debatuar për t'ia dërguar pajtuesit, i cili fillon një

hetim duke intervistuar palët. ndryshe nga gjyqtari, ai/ajo nuk është i/e detyruar të ndjekë

parimet bazë të drejtësisë (shikoni më poshtë). pajtuesi miraton një metodë hetimore,

duke kontrolluar mbledhjen e të dhënave dhe duke marrë në pyetje palët e përfshira Më

pas organizohet një takim në të cilën pajtuesi fillon të krijojë një opinion (mundësisht me

prezencën e një "eksperti" për të asistuar dhe për të dhënë këshilla lidhur me çështjet teknike).

ai/ajo do të shprehë pikëpamjet e tij/të saj lidhur me pikat e forta dhe të dobëta të çështjeve

të palëve dhe do të japë mendimin sesi mund ta analizojë gjyqtari mosmarrëveshjen. kjo

është bërë pjesërisht për të nxitur një zgjidhje të mundshme ndërmjet palëve. në rast se kjo

nuk arrihet, pajtuesi do të japë rekomandimin e tij/të saj.

Shënim nga praktika e mirë

Mund të jepen pikat e mëposhtme rreth rekomandimit të pajtuesit:

n është vetëm mendimi i pajtuesit.

n nuk justifikohet me arsye (përveçse kur kërkohet në mënyrë specifike).

n nuk është detyruese ("pa cenim").

n është një zgjidhje praktike, jo domosdoshmërisht në harmoni absolute me ligjin

përkatës.

n procesi mund të kërkojë rreth tre muaj për t'u përfunduar.

46 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi

2


Përshkrimi

2.2.4 avantazhet e ndërmjetësimit/pajtimit

n shpejtësia (për ndërmjetësim, vetëm pak ditë; për pajtim, jo më shumë se

dy ose tre muaj)

n i pakushtueshëm (ndonjëherë më pak se 1% e shumës së diskutuar)

n konfidencial

n jodetyrues

n palët në gjendje për të pranuar zgjidhjen

n rezultate fleksible (shkëmbime tregtare, etj.)

n nxit marrëdhëniet e ardhshme tregtare me palën tjetër

ndërmjetësimi ose pajtimi duhet të merret gjithnjë në konsideratë në rastet ku:

n kostoja e çështjes gjyqësore pritet të jetë në mënyrë joproporcionale me

pretendimin;

n palët janë të bllokuara në negociatat për zgjidhje;

n kompleksitetet e ligjit, faktet ose marrëdhëniet kanë të ngjarë t'i zgjasin

procedurat dhe kanë gjasa që të rezultojnë në një apelim të një gjykimi;

n ka shumë veprime që përfshijnë disa palë;

n çështjet janë mjaft komplekse dhe përshijnë disa palë;

n çështjet e përfshira janë delikate ose kërkojnë zbulimin e informacioneve delikate;

n palët nuk dëshirojnë publikim.

Megjithatë, janë një grup rastesh të cilat nuk janë të përshtatshme për ndërmjetësim ose për

pajtim, në të cilat:

n nevojitet të vendoset një precedent ligjor, tregtar ose një precedent tjetër;

n disponohet shpejt dhe në mënyrë efikase një përmbledhje e vendimit të gjykimit;

n palët kërkojnë ndërhyrje emergjente nga gjykata për lehtësi mbrojtëse;

n kërkohet vazhdimisht publikim;

n nuk ka interes të vërtetë për zgjidhje.

2.2.5 cilat janë avantazhet e ”gjykimit” ( adjudication)

n i shpejtë: kuadri kohor i caktuar prej 28 ditësh në MB - nuk njihet në praktikën

juridike në kosovë.

n Më pak i kushtueshëm (sesa arbitrazhi ose çështja gjyqësore)

n Gjyqtari vepron si një ekspert sa sa si një gjyqtar (rregullat e provave janë më pak

kërkuese ndaj një gjyqtari)

n vendimi i gjyqtarit bazuar në aftësi, eksperiencë si dhe në prova

n jodetyrues, përveçse kur bihet dakord si një kusht kontraktual

disa disavantazhe të vendimit gjyqësor krahasuar me arbitrazhin:

n proces më pak i plotë, me më pak mundësi për palët që të paraqesin të gjitha

provat

n vendim i përkohshëm, përveçse kur është detyrues me marrëveshje ndërmjet

palëve

n nuk lejohet përfaqësim ligjor (në MB) - nuk njihet në praktikën juridike në kosovë.

47 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi

2


Përshkrimi

ashtu siç shihet më lartë, arsyeja kryesore për zhvillimin e vendimit gjyqësor ishte të

kapërceheshin disa nga problemet me të cilat është përballur arbitrazhi gjatë 30 viteve të

fundit të shekullit 20. ajo çka nevojitej ishte një proces i cili do të ishte relativisht i shpejtë, i

pakushtueshëm, i lirë nga përpikëria e kohës që nevojitej dhe nga saktësia e rregullave dhe

e kërkesave të arbitrazhit.

2.2.6 cilat janë avantazhet e arbitrazhit kundrejt çështjes gjyqësore?

n Mund të jetë më pak i kushtueshëm

n shpesh më i shpejtë

n Më pak i dëmshëm për reputacionin e biznesit (private)

n Më i lehtë për të vazhduar biznesin me palën tjetër (më pak polemizues)

n Më pak rrezik për zbulimin e informacioneve konfidenciale (private)

n ekspertiza e gjyqtari për biznesin

n nivel më i lartë gjykimi (më shumë aftësi për të dhënë një vendim pragmatik)

2.2.7 cilat janë avantazhet e procedurës gjyqësore?

avantazhet e çështjes gjyqësore janë:

n shqyrtimi i plotë i provave dhe i argumenteve

n vendimtare, përfundimtare dhe detyruese

n ideale nëse mosmarrëveshja bazohet mbi një pikë të ligjit

n shpejtësia e procedurës mund të imponohet nga rregullat e gjykatës (ndryshe nga

arbitrazhi)

n ndihma ligjore (mbështetja financiare) disponohet nëse personi i përfshirë në

çështje gjyqësore është i varfër (në MB)

Megjithatë, mbani mend se në një pjesë të madhe të rasteve, disavantazhet e çështjes

gjyqësore i tejkalojnë përfitimet (shikoni avantazhet e arbitrazhit krahasuar me çështjen

gjyqësore).

Shembull:

një shembull ekstrem i aspekteve negative të çështjes ligjore që ka ndodhur kohët e

fundit në MB.1 u vendos ngritja e një çështjeje në Gjykatën e lartë ndërmjet Multiplex Constructions (UK) Ltd dhe Cleveland Bridge UK Ltd (2008) për një mosmarrëveshje

ku përfshihej ndërtesa e stadiumit të ri të futbollit Wembley, që është fusha kombëtare

e futbollit në angli. pas shumë vitesh mosmarrëveshjeje ndërmjet dy kompanive të

ndërtimit, u arrit më në fund një gjykim. Gjyqtari i kritikoi të dyja kompanitë për dështimin

e përpjekjeve të tyre për të zgjidhur mosmarrëveshjen në faza të ndryshme, para gjyqit

dhe gjatë gjyqit. si rezultat, kostot ligjore kanë qenë në rritje të shpejtë. këto kosto

përfshinin fotokopjimin e dokumenteve të gjyqit (550 dosje të mëdha) që kushtojnë

afërsisht 1 milion GBp. secila palë ka punësuar një ekip ekspertësh, avokatë të lartë dhe

një numër të madh personeli mbështetës. në total, dy palët kishin shpenzuar 22 milion

GBp për tarifat ligjore - shumë më tepër sesa humbjet që kishin pretenduar kundër njëri-

tjetrit. sipas gjyqtarit, shuma të mëdha parash dhe një sasi kohe për organizimin ishin

harxhuar për qëllime të padobishme.

48 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi

2


Përshkrimi

procedura gjyqësore fillon në momentin kur asnjëra prej marrëveshjeve paraprake ndihmëse

nuk ka pasur sukses dhe se zakonisht operatori ekonomik akoma ka ankesë ndaj autoritetit

kontraktues, por nuk do të thotë që edhe palët tjera nuk kanë të drejtë ankese.

poashtu duhet të precizohet se në sistemin tonë juridik kur rastet procedohen me procedurë

gjyqësore, atëherë ndërpritet çdo formë alternative e zgjidhjes së kontesteve.

në proceset e kontesteve në prokurim publik, sipas lpp, e vetmja shkallë gjyqësore që ka

kompetencë në kontestet e prokurimit është Gjykata supreme e kosovës.

2.2.8 cilat kanë qenë marrëveshjet për arbitrazh ndërkombetar?

janë ngritur disa organe ndërkombëtare për të siguruar shërbime arbitrazhi për palët

që ndodhen në shtete të ndryshme. këto organe përfshijnë Gjykatën ndërkombëtare

të arbitrazhit të dhomës ndërkombëtare të tregtisë, filialin ndërkombëtar të shoqatës

amerikane të arbitrazhit gjykatën e arbitrazhit ndërkombëtar të londrës (lcia), Qendrën e arbitrazhit ndërkombëtar të Hong-kongut dhe Qendrën e arbitrazhit ndërkombëtar të singaporit (siac).

Informacioni i mëposhtëm jep një përshkrim të punës të Gjykatës së arbitrazhit në Londër. Organet e tjera të arbitrazhit ndërkombëtar të radhitura më lartë ofrojnë shërbime të ngjashme dhe kanë pika të forta të ngjashme.

2.2.8.1 Studim dosjeje

shumë biznese kryesore ndërkombëtare ua besojnë mosmarrëveshjet e tyre Gjykatës së

arbitrazhit në londër (lcia). shumë çështje janë teknikisht dhe ligjërisht komplekse dhe

shifrat që diskutohen shkojnë deri në miliarda dollarë amerikanë. palët vijnë nga një numër i

madh juridiksionesh si dhe traditash, qoftë të së drejtës civile, apo të common law-t.

objekti i kontratave në mosmarrëveshje është i gjerë dhe i ndryshëm dhe përfshin të gjitha

aspektet e tregtisë ndërkombëtare, përfshirë telekomunikacionin, sigurimet, shfrytëzimin e

naftës dhe gazit, ndërtimin, transportin e mallrave, aviacionin, farmaceutikën, marrëveshjet

e aksionarëve, it-në, financat dhe bankat.

2.2.8.2 Gjyqtarët

lcia-ja mban një bazë të gjerë të dhënash për gjyqtarët me një sërë kualifikimesh dhe me

ekspertizë profesionale (ligjore dhe joligjore).

Baza e të dhënave nuk është një listë e mbyllur, megjithatë, palët janë të lira për të caktuar

gjyqtarët të cilët nuk ndodhen në bazën e të dhënave. në mënyrë të ngjashme, lcia-ja do të

kërkojë gjyqtarë jashtë bazës së saj të të dhënave atëherë kur është e nevojshme.

2.2.8.3 Kostot

kostot e lcia-së dhe tarifat që kërkohen nga gjykatat që ajo cakton, nuk bazohen në shumat

që janë në diskutim. kostot bazohen në kohën e shpenzuar nga administratori dhe po ashtu

nga gjyqtarët.

2.2.8.4 zbatimi i vendimeve

për shumë palë për të cilët një zgjidhje vendimtare dhe detyruese është shumë e

rëndësishme, çështja e zbatimit është ndoshta më bindësja dhe më e qëndrueshmja.

49 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi

2


Përshkrimi

rregullat e institucioneve kryesore të arbitrazhit ndërkombëtar, përfshirë lcia-në, sigurojnë

veçanërisht se çdo vendim do të jetë përfundimtar dhe detyrues dhe do të pranohet

menjëherë. duke rënë dakord për të qenë të kufizuar nga rregullat, palët zakonisht

përjashtojnë çdo të drejtë apelimi për pretendimet në gjykatën kombëtare e cila mund të

ketë juridiksionin për të dëgjuar një apelim të tillë.

aftësia për të zgjidhur mosmarrëveshjet në një forum asnjanës dhe zbatueshmëria e

vendimeve detyruese shpesh citohen si avantazhet kryesore të arbitrazhit ndërkombëtar

kundrejt zgjidhjes së mosmarrëveshjeve në gjykatat vendase. për këtë pikëpamje ka një

mbështetje të vetme ligjore. një vendim ndërkombëtar që rrjedh nga një vend që është

palë e konventës së nju-jorkut të vitit 1958 mund të zbatohet në një vend tjetër, që është

gjithashtu nënshkrues, njëlloj sikur të ishte vendosur nga një gjykatë vendase. këtu jepet një

shembull i këtij koncepti të rëndësishëm: le të supozojmë se shtete a dhe B kanë rënë dakord

për të zgjidhur mosmarrëveshjet e tyre në shtetin c dhe që të treja këto shtete janë palë të

konventës së nju-jorkut. kjo do të thotë se edhe pse arbitrazhi do të ndodhë në shtetin c,

vendimi që rezulton mund të zbatohet në shtetin a (ose në shtetin B) njëlloj sikur të ishte një

vendim gjyqësor që është marrë në një nga gjykatat vendase të atij shteti. (nga ana tjetër,

nuk ka një marrëveshje ekuivalente për njohjen ndërkombëtare të vendimeve gjyqësore.)

kështu që palët në kontratat ndërkombëtare mund të vendosin për përcaktimin e vendit për

arbitrazh të mosmarrëveshjes së tyre në një shtet të tretë, asnjanës, duke ditur se vendimi

përfundimtar mund të zbatohet lehtësisht në çdo shtet që është nënshkrues i konventës së

nju-jorkut. pjesa më e madhe e vendeve të tregtisë së lirë e kanë ratifikuar këtë konventë.

2.2.8.5 asnjanësia

palët e marrëveshjeve ndërkombëtare mund të shqetësohen për faktin se gjykatat

kombëtare të palës me të cilën ato po lidhin kontratë mund të tregojnë njëanshmëri në

mënyrë instiktive ose madje dhe të dukshme në favor të një pale të së njëjtës kombësi. Qoftë

nëse këto shqetësime janë të bazuara mirë ose jo, gjykatat ndërkombëtare dhe administrata

e një institucioni të njohur arbitrar mund të konsiderohet që ofron një nivel më të lartë

asnjanësie sesa gjykatat.

arbitrazhi është një nga mënyrat alternative dhe efikase të zgjidhjes së kontesteve. Bizneset

në kosovë janë të interesuara në zgjedhjen e shpejtë dhe jo burokratike të kontesteve.

e vetmja formë alternative e zgjidhjes së kontestit jashtë sistemit gjyqësor në prokurim publik

njihet arbitrazhi, nëse kjo është definuar në kushtet e veçanta të kontratës (kvk),sipas nenit 21

të dosjes së tenderit.

arbitrazhi është një proces për zgjidhjen e kontesteve në të cilin një ose më shumë persona

të paanshëm (“arbitra”) të përzgjedhur nga palët, nxjerrin aktgjykimin duke u bazuar në

meritat e rastit.

përderisa arbitrazhi është i ngjashëm me procesin gjyqësor, sepse arbitrat, sikurse edhe

gjyqtarët, nxjerrin vendime të detyrueshme, arbitrazhi është shumë më i shpejtë se procesi

në gjykatë. oda ekonomike e kosovës është institucioni përgjegjës i autorizuar për përpilimin

e rregullave të procedurës, krijimin e sistemit për administrimin e lëndëve, kodin e mirësjelljes

për arbitra dhe përzgjedhjen dhe trajnimin e tyre.

arbitrazhi është procedurë e cila ditëve të tashme globalisht dominon në kontestet në mes të

bizneseve. kontestet më të komplikuara dhe me vlera më të mëdha zgjidhen nga tribunalet e

arbitrazheve nëpër botë.

50 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi

2


Përshkrimi

ndërkaq, në kosovë funksionon tribunali i përhershëm i arbitrazhit të kosovës në kuadër të

odës ekonomike të kosovës.

në vazhdim është bashkangjitur një shembull i arbitrazhës, i cili është përdorur si material

trajnimi për arbitrat në kosovë.

http://www.oek-kcc.org/ (sherbimet>arbitrazha).

2.2.9 cilat janë zhvillimet e kohëve të fundit që kanë ndodhur brenda bashkimit Europian dhe gjetkë, që mund të nxisin një përdorim më të madh të ndërmjetësimit?

në shtojcën 3, është një artikull që tregon disa nga zhvillimet më kryesore lidhur me

ndërmjetësimin që ndodh në të gjithë botën. Gjithashtu aty theksohen arsyet për këto

nisma, të cilat janë të ndryshme.

2.2.10 cilat janë nismat e bE-së dhe të mb-së që janë ndërmarrë kohët e fundit lidhur me zgjidhjen alternative të mosmarrëveshjes (zam)?

Bashkimi europian ka treguar një interes në rritje për zgjidhjen alternative të mosmarrëveshjes

(ZaM) në dekadat e fundit. në prill të vitit 2002, komisioni europian publikoi dokumentin e

Gjelbër (dokument diskutimi) lidhur me zgjidhjen alternative të mosmarrëveshjes. në korrik

të vitit 2004, komisioni organizoi qarkullimin e një kodi të sjelljes për ndërmjetësuesit,

i cili u aprovua dhe u miratua nga një numër i madh ekspertësh ndërmjetësimi dhe në

tetor 2004, komisioni përshtati dhe paraqiti një propozim në parlamentin europian dhe në

këshillin europian për përgatitjen e një direktive që fokusohet në disa aspekte të caktuara të

ndërmjetësimit lidhur me çështjet civile dhe tregtare. direktiva u miratua më 21 maj 2008.

dokumenti i Gjelbër, kodi i sjelljes dhe direktiva për ndërmjetësim formojnë që të gjitha një

pjesë të detyrës aktuale të Bashkimit europian, që është krijimi i një rajoni lirie, sigurie dhe

drejtësie dhe veçanërisht përmirësimi i aksesit në drejtësi. është pikëpamja e komisionit

sipas së cilës "nxitja e përdorimit të ndërmjetësimit dhe e formave të tjera të ZaM-së,

ndihmon në zgjidhjen e mosmarrëveshjeve për të shmangur shqetësimin, kohën dhe

koston që lidhet me çështjen gjyqësore të bazuar në gjykatë dhe në këtë mënyrë ndihmon

qytetarët dhe bizneset në rrugën e duhur për të siguruar të drejtat e tyre ligjore".

51 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi

2


Përshkrimi

2.2.10.1 Kodi i sjelljes për ndërmjetësuesit

kodi i sjelljes për ndërmjetësuesit vendos një sërë normash që mund të aplikohen në

praktikën e ndërmjetësimit dhe që mund të zbatohen nga organizatat e ndërmjetësimit. ai

u hartua në bashkëpunim me një numër të madh organizatash dhe individësh, përfshirë

ndërmjetësuesit e aftë dhe të tjerë të interesuar për ta parë ndërmjetësimin të zhvillohet në

Bashkimin europian. kodi u miratua në një takim që mblodhi këta ekspertë, në korrik 2004

dhe komisioni “ishte shumë i kënaqur që u përfshi për të pasur mundësinë të asistonte në këtë

proces”.

2.2.10.2 direktiva për zgjidhjen alternative të mosmarrëveshjes (direktiva 2008/52/KE)

direktiva për zgjidhjen alternative të mosmarrëveshjes vazhdon procesin e nxitjes së

përdorimit të ndërmjetësimit (ose ZaM-në) si pjesë e qëllimit të saj për rritjen e aksesit

në drejtësi. ajo aplikohet vetëm për mosmarrëveshjet ndërkufitare (ku organizatat në

mosmarrëveshje u përkasin shteteve të ndryshme). Megjithatë, komisioni e ka bërë të

qartë se shtetet anëtare të Be-së mund të miratojnë direktivën në një bazë të gjerë për të

përfshirë mosmarrëveshjet që ndodhin brenda një shteti të vetëm.

sipas direktivës, shtetet anëtare duhet të autorizojnë gjykatat të sugjerojnë ndërmjetësim

për ata që janë të përfshirë në çështje gjyqësore, pa i detyruar ata ta përdorin atë. Megjithëse

marrëveshjet për zgjidhjet, të arrira nëpërmjet ndërmjetësimit kanë përgjithësisht më

shumë gjasa që të zbatohen vullnetarisht, direktiva kërkon nga shtetet anëtare që të

vendosin një procedurë, nëpërmjet së cilës një marrëveshje mund të konfirmohet, me

kërkesë të palëve, në një gjykim, vendim ose në një instrument tjetër të një gjykate ose të

një autoriteti publik. kjo do të mundësojë njohje dhe zbatim reciprok të marrëveshjeve

për zgjidhje nëpërmjet Be-së sipas të njëjtave kushte si ato për gjykimet dhe vendimet e

gjykatës.

për të nxitur përdorimin më efikas të ndërmjetësimit, shtetet anëtare duhet të garantojnë

që palët që nuk pengohen më vonë për të filluar procedurat gjyqësore ose arbitrazhin

në lidhje me mosmarrëveshjen për shkak të përfundimit të periudhave të kufizimit gjatë

procesit të ndërmjetësimit.

përveç kësaj, për të nxitur përdorimin e ndërmjetësimit, as ndërmjetësuesit dhe as ata

të përfshirë në procesin e ndërmjetësimit nuk detyrohen të japin prova në procedurat

gjyqësore lidhur me informacionin e përftuar gjatë procesit të ndërmjetësimit.

Megjithëse direktiva u miratua në vitin 2008, shtetet anëtare të Be-së nuk do të kërkohen ta

zbatojnë atë deri në maj 2011. ashtu si me direktivat e Be-së, ka një periudhë vonese, duke

u dhënë shteteve anëtare mundësinë për të marrë në konsideratë sesi mund të zbatohen

sa më mirë kërkesat, duke marrë parasysh ligjet dhe procedurat ekzistuese.

52 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi

2


Përshkrimi

2.2.10.3 qendra për zgjidhjen efektive të kontesteve (cEdR)

analog me funksionin e Qendrës cedr në ndërmjetësim mund të shihet edhe funksioni

i oshp-s si institucion publik, i cili është organ i pavarur për shqyrtim administrativ të

ankesave në prokurim public në kosovë.

shih: http://oshp.rks-gov.net

formular për parashtrim të ankesës (M.Word) shkarko

këtu ekziston vetëm forma standarde për ankesat, kurse për marrëveshje nuk ka formë

të standardizuar. ndërkaq, si vendim perfundimtar përshkruhen të dhënat bazike për

veprimet që duhet të merren nga palët në procedure të ankesës.

në MB, ka pasur progres të konsiderueshëm në përdorimin e ndërmjetësimit si në sektorët

publikë ashtu dhe në ata privatë.

qendra për zgjidhjen efektive të mosmarrëveshjes (cedr) është një organ

ndërmjetësimi dhe për zgjidhjen alternative të mosmarrëveshjes me vendndodhje në

londër. ajo u themelua si një organizatë jofitimprurëse në vitin 1990, me mbështetjen e

konfederatës Britanike të industrisë (cBi) dhe të një numri biznesesh dhe firmash ligjore

britanike, për të nxitur zhvillimin dhe përdorimin e Zgjidhjes alternative të mosmarrëveshjes

(ZaM) dhe të ndërmjetësimit në mosmarrëveshjet tregtare.

fillimisht, fokusi i cedr-së ishte domosdoshmërisht i përqendruar në MB, ku në fillim

të viteve '90, ndërmjetësimi nuk ishte integruar mirë në mosmarrëveshjet në fushën e

biznesit. nëpërmjet punës me fushatat dhe me trajnimet, cedr-ja shërbeu për të ndikuar

në sistemin e drejtësisë civile. në vitin 1996, kryetari i Gjykatës së lartë në angli, lordi

Harry Woolf, publikoi "access to civil justice report" (raporti mbi drejtësinë civile), i cili

nxiti përdorimin e ZaM-së, që u ndoq nga rregullat e procedurës civile në vitin 1999, e

cila i mundësoi gjykatësit që të vendosin si sanksion një tarifë për një nga palët kundrejt

refuzimit ose mohimit të ZaM-së. këto udhëzime panë rritjen e përdorimit të ZaM-së dhe

veçanërisht, të ndërmjetësimit, në MB. paralel me këtë, ishte rritja e kërkesës për shërbimet

e cedr-së lidhur me zgjidhjen e mosmarrëveshjes dhe trajnimin. Që prej mesit të viteve '90

e më pas, fokusi i cedr-së u bë ndërkombëtar, duke filluar me nxitjen e ndërmjetësimit në

vende të tjera të europës, me punën lidhur me çështjet ndërkombëtare, më pas me krijimin

e aleancës ndërkombëtare për ofrimin e shërbimit të ndërmjetësimit Medal (2005) dhe

me krijimin e qendrës së parë ndërkombëtare të ndërmjetësimit në kinë me këshillin kinez

për promovimin e tregtisë ndërkombëtare (ccpit).

cedr solve është arma e cedr-së për shërbimin e zgjidhjes së mosmarrëveshjes. Çdo

biznes ose firmë ligjore që përballet me një mosmarrëveshje mund të thërrasë një

këshilltar çështjeje, i cili do të japë këshilla dhe do të jetë në gjendje të rekomandojë një

ndërmjetësues të licencuar ose një person asnjanës për të zgjidhur mosmarrëveshjen e

tij. një numër ndërmjetësuesish më të mirë janë të disponueshëm vetëm nëpërmjet këtij

shërbimi, por cedr solve tregon se ka mbi 130 ndërmjetësues të licencuar në panelin e

tij të ekspertëve, përfshirë 50 ndërmjetësues drejtpërdrejt të disponueshëm (përfshirë

lordin Woolf). ky shërbim ka dhënë këshilla për mbi 13 000 mosmarrëveshje deri tani dhe

ndërmjetëson në afërsisht 700 mosmarrëveshje në vit.

në vitin 2007, cedr-ja ngriti një komision për arbitrazhin ndërkombëtar, të drejtuar nga

lordi Woolf dhe profesori kaufmann-kohler, për të shqyrtuar marrëveshjet në arbitrazhin

ndërkombëtar dhe për të bërë rekomandimet sesi institucionet arbitrare dhe gjykatat

mund t'u japin palëve sa më shumë ndihmë. komisioni përbëhet nga 75 ekspertë nga

fusha dhe bën konsultime për 45 organizata që u përkasin juridiksioneve të ndryshme.

53 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi

2


Përshkrimi

cedr-ja është marrë me trajnimin e ndërmjetësuesve për mbi 15 vjet dhe programi i saj

"aftësitë për trajnimin e ndërmjetësuesve" mendohet gjerësisht të jetë më i miri në botë.

Me një staf mësimor prej 30 ndërmjetësuesish me eksperiencë, cedr-ja ka trajnuar deri tani

më shumë se 3000 ndërmjetësues nga vende të ndryshme.

Brenda qeverisë qendrore të MB-së, ka pasur nxitje të konsiderueshme për ndërmjetësim

në mosmarrëveshjet tregtare me operatorët ekonomikë. në progres Raportin e ministrisë së drejtësisë (prill 2009), qeveria e MB-së ishte në gjendje të jepte prova për

përdorimin në rritje të ndërmjetësimit, duke përfshirë departamentet qeveritare qendrore

dhe agjencitë.

2.2.10.4 Rastet aktuale të përdorimit të zam-së

Gjatë periudhës së fundit të raportimit (2007/08), ZaM-ja është përdorur në 374 raste, me 271

prej tyre që kanë rezultuar me zgjidhje, duke kursyer kostot me vlerë 26,3 milion GBp.

krahasuar me rezultatet e vitit të kaluar (2006/7), ZaM-ja u provua në më shumë raste (374

në vend të 311, me një numër zgjidhjesh disi më të lartë, prej 72% në vend të 68%).

këtu jepen disa shembuj të mosmarrëveshjeve aktuale:

Hm të ardhurat dhe dogana (HmRc)

një partneritet ligjor kishte një mosmarrëveshje me hMrc-në për detyrimet financiare mbi

të ardhurat, duke u kthyer shumë vite pas. u krye një ndërmjetësim duke përdorur skemën e

ndërmjetësimit të bazuar në gjykatën e kontesë, nëpërmjet përdorimit të shërbimeve të një

financieri si ndërmjetësues. u arrit një zgjidhje, e cila pasqyroi pikat e dobëta të bazuara në

fakte për të dyja anët, duke u kursyer të dyja palëve kohën dhe koston e konsiderueshme që

do të kërkohej nga gjyqi i kontesë i cili do të zgjaste dy ose tre ditë.

departamenti për mjedisin, ushqimin dhe Çështjet Rurale (defra)

në shtator 2007, defra ndërmjetësoi në një mosmarrëveshje me një kompani në biznesin

e mbledhjes dhe shitjes së spermës së gjedhit sipas një licence të lëshuar nga defra në

përputhje me rregulloret e inseminimit artificial. ndërmjetësimi lidhej me një pretendim të

ngritur dhe me një numër pretendimesh të mundshme ndërmjet defra-s dhe kompanisë.

kompania kishte dy pretendime të mëvetësishme kundër defra-s për neglizhencën e

treguar në testimin e buajve për infektim nga sëmundjet. ishin bërë gabime në realizimin

e kontrolleve të nevojshme shëndetësore te buajt dhe në regjistrimin e rezultateve. këto

gabime kishin çuar në dëmtim serioz të procesit të karantinës të cilit duhet t'i nënshtroheshin

kafshët para marrjes së spermës, duke shkaktuar kështu si pasojë humbje në biznesin

e pretenduesit. defra kishte gjithashtu një numër pretendimesh për debit kundrejt kësaj

kompanie për tarifa të papaguara, e cila po shpresonte t'i vendoste përballë dëmeve të

pretenduara në çështjen gjyqësore.

ndërmjetësimi u krye nga një ndërmjetësues avokat në zyrën private të gjykatësit në

Mançester dhe u arrit një zgjidhje e favorshme, e cila pasqyronte çështjen gjyqësore dhe

vënien në rrezik të reputacionit të defra-s.

54 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi

2


Përshkrimi

departamenti i punës dhe i pensioneve/departamenti i Shëndetësisë (dWp/dH)

shërbimet ligjore të dWp/dh-së, që veprojnë për llogari të jobcentre plus (jcp),

ndërmjetësuan në mënyrë të suksesshme në zgjidhjen e një pretendimi mosmarrëveshjeje

për një pjesë të fitimit nga shitja e pronës së një organizate që ofron punësim për personat

me aftësi të kufizuara. jcp pretendonte se i takonte 75% e fitimit nga shitja e pronës.

Megjithatë, as pretenduesi dhe as i akuzuari nuk mund të jepnin një kopje të nënshkruar

të marrëveshjes, prandaj dhe askush nuk mund të provonte ligjërisht pretendimin e tyre.

ndërtesa në fjalë u shit për 1 milion GBp, por kishte kreditorë të tjerë. shërbimet ligjore të

dWp/dh-së negociuan një zgjidhje me avokatët e të akuzuarit, pasi u sigurua shlyerja e të

gjithë kreditorëve. Zgjidhja shmangu koston që mund të kishte të bënte me një çështje

gjyqësore të mundshme të tejzgjatur.

shërbimet ligjore të dWp/dh-së vepruan në mënyrë të suksesshme për llogari të

jobcentre plus (jcp) për të arritur një marrëveshje me një ofrues trajnimi lidhur me pagesat

e debatueshme të shërbimit të trajnimit. jcp deklaroi se dokumentacioni nuk mbështeste

pagesat e rezultuara që ata kishin pretenduar. Mosmarrëveshja u ndërmjetësua, nëpërmjet

së cilës i akuzuari pranoi të rimbursonte jpc-në me 60 000 GBp.

dy shembuj të pretendimeve të vogla që përfshijnë qytetarët, të cilët u ndihmuan nga

ndërmjetësimi për mosmarrëveshjet e tyre me operatorët ekonomikë:

tatuazhi i shtrembër

pretenduesi ishte i pakënaqur me tatuazhin e tij pasi i dukej "shtrembër" (pra nuk

ishte i drejtë) dhe ngriti një pretendim prej 2500 GBp kundrejt pronarit të sallonit

të tatuazheve për të mbuluar koston për heqjen e tij. pronari tha se pretendimi

duhet të ishte ngritur kundrejt "artistit" përkatës pasi të gjithë artistët ishin të

vetëpunësuar. Megjithatë, ndërmjetësimi u krye, u tregua tatuazhi dhe pronari

i sallonit të tatuazheve e pranoi se ishte vërtet e shtrembër. pronari tha se do t'i

ndërpresë shërbimet e artistit në fjalë për shkak të standardit të dobët të punës

së tij. Megjithatë, pretenduesi nuk dëshironte që të ishte ai shkaktari që dikush

të humbiste punën. në vend të kësaj, i akuzuari ofroi të korrigjonte punën duke

e mbuluar tatuazhin e pasaktë me një model që do të fshihte të gjithë modelin

ekzistues. palët vendosën bashkërisht për një model dhe çështja u zgjidh pa

shkëmbyer para.

fustani i nusërisë

një pretendim prej 1950 GBp u ngrit kundrejt një dyqani për rimbursimin e plotë

të fustanit të nusërisë. pretenduesi kishte provuar një fustan të të njëjtit model,

kishte bërë një depozitim dhe kur fustani erdhi, ajo bëri provën e parë dhe pagoi

pjesën e mbetur të çmimit. Megjithatë, ajo këmbëngulte se modeli nuk ishte i

njëjtë me atë që ajo kishte provuar kur kishte bërë porosinë. ajo deklaroi se stresi

që i kishte shkaktuar ky incident kishte bërë që të shtynte dasmën e saj dhe të

blinte një fustan tjetër në vend të tij. të akuzuarit thanë se e ishin njoftuar për herë

të parë për këtë çështje kur i dashuri i saj i kishte kontaktuar për t'u thënë se asaj i

duhej të blinte një fustan tjetër sepse ajo ishte shumë e zhgënjyer me atë që ata

i kishin shitur. ndërmjetësimi rezultoi me një zgjidhje të pranuar, me kusht që të

akuzuarit të shisnin fustanin në emër të pretenduesit si një artikull për shitje, pa

mbajtur komision, në dyqanin e tyre me një çmim fillestar prej 900 GBp.

55 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi

2


Përshkrimi

2.2.11 Çfarë klauzolash kontraktuale për zgjidhjen e mosmarrëveshjes duhet të merren në konsideratë për përfshirjen në një kontratë tregtie me një operator ekonomik?

përfshirja në kontratë e një klauzole që u kërkon palëve të përpiqen të zgjidhin çdo

mosmarrëveshje që rrjedh nga një kontratë nëpërmjet një forme të ZaM-së, duhet të

rrisë mundësitë e zgjidhjes së një mosmarrëveshjeje të tillë para se palët t'i drejtohen

gjykatës ose të përdorin arbitrazhin.

përfshirja e një klauzole ndërmjetësimi në një kontratë ka avantazhin e:

n nxitjes së palëve për të marrë në konsideratë një proces, i cili ndryshe nga

negocimi, mund të mos u ndodhë atyre domosdoshmërisht;

n paraqitjes së një procesi specifik, i cili u jep palëve një kuadër të qartë për të

eksploruar zgjidhjen;

n përfshirjes së një pale asnjanëse, të trajnuar për të lehtësuar komunikimin

ndërmjet palëve dhe e përgatitur për një zgjidhje të pranuar dhe të

qëndrueshme;

n ndryshimit të fokusit të palëve nga ngjarjet e së shkuarës, drejt realitetit të së

tashmes dhe nevojave në të ardhmen;

n arritjes së mundshme të një zgjidhjeje detyruese, duke qenë se 70% e

ndërmjetësimeve arrijnë një zgjidhje detyruese të pranuar, pavarësisht një

ndërprerjeje të mëparshme;

n mbajtjes dhe/ose zhvendosjes së procesit të negocimit jashtë arenës publike;

n arritjes së një zgjidhjeje të hershme dhe të suksesshme të mosmarrëveshjes,

duke siguruar kështu kursime të konsiderueshme në kostot ligjore dhe të

menaxhimit dhe duke e çliruar biznesin për të pasur më shumë përpjekje

produktive.

56 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi

2


Përshkrimi

Shembuj ndërmjetësimi

shembull tipik i ndërmjetësimi mund të trajtohet:

pROcEdImI I aNKESëS Në ORGaNIN SHqYRtuES të pROKuRImIt (OSHp)

shembull ndërmjetësimi paraqet parashtimi i ankesës së operatorit ekonomik ndaj

vendimit të autoritetit kontraktues në oshp.

oshp-ja është përgjegjëse për zbatimin e procedurave ankimore për shqyrtimin

e lëndëve të prokurimit sipas pjesës ix të lpp-s, nr. 04/ l-042 dhe ka autoritet dhe

përgjegjësi ligjore për këtë funksion.

procedurën formale të ankimimit operatori ekonomik e inicon, duke e plotësuar dhe

deponuar formularin standard për ankesë, krahas deponimit të një pagese për ankesë.

Mëtej, oshp-ja në bazë të kërkesës - ankesës me shkrim të palës ankuese , është

i autorizuar që ta shqyrtojë atë dhe konform afateve ligjore të nxjerrë një vendim

me shkrim për mënyrën e vendosjes së asaj lënde, objekt i të cilës është shqyrtimi i

prokurimit publik.

procedura e ankimimit shqyrtohet dhe zhvillohet përmes paneleve shqyrtuese , të cilat i

cakton kryetari i oshp-s. nëse oshp konstaton se autoriteti kontraktues ka bërë shkelje

të ligjit si fjala vjenë, autoriteti kontraktues ka cekur emrin e brandit; ak ka paraqitur

specifika teknike diskriminuese ose, pa ndonjë arsye të bazuar ka diskualifikuar ndonjë

operator ekonomik etj., atëherë urdhëron që lënda të kthehet në favor të oe-s ankues.

ndërkaq, nëse oshp konstaton se autoriteti kontraktues ka vepruar konform rregullave,

atëherë urdhëron që procesi të vazhdoje sipas këtyre rregullave atje ku ka mbetur,

ndërsa operatorit ekonomik do t’i konfiskohet depoziti i ankesës.

për më tepër mund t’i referoheni adresës:

http://oshp.rks-gov.net

klauzolat e ndërmjetësimit (shpesh të quajtura klauzola "ZaM") mund të jenë të thjeshta

në përmbajtje, si shembulli i mëposhtëm:

”nëse lind ndonjë mosmarrëveshje në lidhje me këtë pajtim, palët do të

përpiqen ta zgjidhin atë me ndërmjetësim në përputhje me procedurën e

ndërmjetësimit sipas modelit të cedr-së. përveçse kur është rënë dakord për të

kundërtën ndërmjet palëve, ndërmjetësuesi do të caktohet nga cedr-ja."

klauzola e ndërmjetësimit mund të jetë më e detajuar dhe më specifike në kërkesa. Më

poshtë jepet një shembull:

57 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi

2


Përshkrimi

“nëse lind ndonjë mosmarrëveshje në lidhje me këtë pajtim, palët do të

përpiqen ta zgjidhin atë me ndërmjetësim në përputhje me procedurën e

ndërmjetësimit sipas modelit të cedr-së për lokaliZiMin. përveçse kur është

rënë dakord për të kundërtën ndërmjet palëve, ndërmjetësuesi do të caktohet

nga cedr-ja. për të filluar ndërmjetësimin, një palë duhet të njoftojë me shkrim

("njoftimi për ZaM") palën[ët] tjetër/e tjera të përfshirë në mosmarrëveshje,

për të kërkuar ndërmjetësim. një kopje e kërkesës duhet t'i dërgohet cedr-së.

ndërmjetësimi do të fillojë jo më vonë se [ ] ditësh pas datës së njoftimit për

ZaM. asnjë palë nuk mund të fillojë procedurat gjyqësore/arbitrazhin në lidhje

me çdo mosmarrëveshje që lind nga ky pajtim derisa kjo palë të jetë përpjekur

ta zgjidhë mosmarrëveshjen me ndërmjetësim dhe vetëm nëse ndërmjetësimi

të ketë përfunduar ose nëse pala tjetër nuk ka marrë pjesë në ndërmjetësim, me

kusht që e drejta për të ndërmarrë veprime ligjore nuk cenohet nga vonesa."

klauzola e mëposhtme mund të miratohet për kontratat ndërkombëtare ku palët

ndodhen në shtete të ndryshme:

”nëse lind ndonjë mosmarrëveshje në lidhje me këtë pajtim, palët do të

përpiqen ta zgjidhin atë me ndërmjetësim në përputhje me procedurën

e ndërmjetësimit sipas modelit të cedr-së. përveçse kur është rënë dakord

për të kundërtën ndërmjet palëve, ndërmjetësuesi do të caktohet nga cedr-

ja. ndërmjetësimi do të kryhet në [qyteti / shteti që nuk i përket / asnjë prej

palëve] dhe gjuha në të cilën do të kryhet ndërmjetësimi do të jetë [ ].

Marrëveshja për ndërmjetësim që përmendet në procedurën model do të

udhëhiqet, interpretohet dhe do të zbatohet në përputhje me ligjin substantiv

të [anglisë dhe uellsit]. Gjykatat e [anglisë] do të kenë juridiksionin ekskluziv

për të zgjidhur çdo pretendim, mosmarrëveshje ose ndryshim që mund të

lindë nga ose në lidhje me ndërmjetësimin. nëse mosmarrëveshja nuk zgjidhet

nga ndërmjetësimi brenda [ ] ditësh që nga fillimi i ndërmjetësimit ose

brenda asaj periudhe më të gjatë për të cilën palët kanë rënë dakord me

shkrim, mosmarrëveshja do t'i drejtohet dhe do të zgjidhet më në fund nga

arbitrazhi. cedr-ja do të jetë organi përcaktues dhe do të drejtojë arbitrazhin.

cedr-ja do të aplikojë rregullat e uncitral-it që janë në fuqi në momentin kur

fillon arbitrazhi. për çdo arbitrazh që fillon në zbatim të kësaj klauzole, numri

i gjyqtarëve do të jetë [1 – 3] dhe qendra ose vendi i ligjshëm ku do të kryhet

arbitrazhi do të jetë [londra, angli].”

para se të miratohet ndonjë procedurë ndërmjetësimi, është e këshillueshme të nxitet

negocimi për të arritur zgjidhjen e nevojshme. një klauzolë e cila u kërkon palëve

në mënyrë të qartë të përfshihen në negociata vullnetare, do të ishte një klauzolë

e dobishme. kjo klauzolë mund të përfshinte një kërkesë për përshkallëzimin e

mosmarrëveshjes, duke specifikuar se, nëse negociatat e para janë të pasuksesshme,

çështja do të transferohet në një nivel më të lartë menaxhimi brenda dy organizatave

(e specifikuar nga pozicioni i punës). Menaxherët e lartë do të japin më pas një

kuadër kohor brenda së cilës do të bëhen përpjekje për arritjen e zgjidhjes. nëse kjo

gjë dështon, dispozita e mësipërme e ZaM-së mund të bëhet funksionale.

58 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi

2


Përshkrimi

Më poshtë jepet një shembull për llojin e dispozitës së përfshirë, shpesh e quajtur

"klauzola e përshkallëzimit të mosmarrëveshjes":

zgjidhja e mosmarrëveshjeve

1. procedura e përshkallëzimit

nëse lind ndonjë mosmarrëveshje nga kontrata, palët do të përpiqen ta zgjidhin

atë përmes negocimit. në rast të ndonjë mosmarrëveshjeje, ndryshimi ose

çështjeje interpretimi që lind ndërmjet palëve, asnjë nga palët nuk do të ndjekë

një zgjidhje tjetër (qoftë nëpërmjet ndërmjetësimit, ashtu siç parashtrohet në

klauzolën # ,qoftë nëpërmjet çështjes gjyqësore), derisa të përmbushet plotësisht

procedura e përshkallëzimit që përfshihet në programin [...].

2. Ndërmjetësimi

nëse palët nuk janë në gjendje të zgjidhin mosmarrëveshjen në përputhje

me klauzolën #.1 brenda 21 ditëve, palët do të përpiqen ta zgjidhin atë me

ndërmjetësim në përputhje me procedurën e ndërmjetësimit sipas modelit të

Qendrës për Zgjidhjen e Mosmarrëveshjeve (cedr) ("procedura model").

3. Nisja e ndërmjetësimit

për të filluar një ndërmjetësim, pala duhet të bëjë një njoftim me shkrim nëpërmjet

agjentit të saj të autorizuar ("njoftim për ZaM") palës tjetër (duke ia drejtuar agjentit

të saj të autorizuar) për të kërkuar një ndërmjetësim në përputhje me klauzolën #.2.

një kopje e kërkesës duhet t'i dërgohet cedr-së.

4. mosmarrëveshjet lidhur me ndërmjetësimin

nëse ka një pikë lidhur me kryerjen e ndërmjetësimit (përfshirë caktimin e

ndërmjetësuesit) mbi të cilën palët nuk arrijnë të bien dakord brenda 14 ditëve që

nga data e njoftimit për ZaM, cedr-ja, me kërkesë të palëve, do të vendosë mbi

atë pikë për palët, pasi është konsultuar me to.

5. afati kohor i ndërmjetësimit

ndërmjetësimi do të fillojë jo më vonë se 28 ditë pas datës së njoftimit për ZaM.

6. Ndërmjetësimi paralelisht

Çdo palë që fillon procedurat gjyqësore ose arbitrazhin duhet të fillojë

ndërmjetësimin ose të japë një njoftim për ZaM palës tjetër për procedurat

gjyqësore ose për arbitrazhin, brenda 21 ditëve.

7. Ndërmjetësimi para çështjes gjyqësore

asnjë palë nuk mund të fillojë asnjë procedurë gjyqësore apo arbitrazh në lidhje

me një mosmarrëveshje që lind nga kontrata derisa palët të jenë përpjekur ta

zgjidhin atë me ndërmjetësim dhe pasi të ketë përfunduar ndërmjetësimi.

59 G-

SEKSIONI

3


MOdulI

G

PJESA


SEKSIONI 3 uSHtRImE

uSHtRImI 1

1. identifikoni fazat kryesore para lidhjes së kontratës që duhen kryer para shpalljes së kontratës

fituese

2. identifikoni problemet e mundshme që mund të shfaqen nëse nuk zbatohen siç duhet fazat e

mësipërme

60 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi

3


Ushtrime

uSHtRImI 2

plotësoni diagramin e mëposhtëm duke identifikuar secilën nga llojet e ndryshme të

procedurave për zgjidhjen e mosmarrëveshjes:

përshkrimi Lloji

një proces formal, privat dhe detyrues ku mosmarrëveshja

zgjidhet me vendim të një pale të tretë të caktuar

një formë private dhe e strukturuar negocimi, e cila fillimisht nuk

është detyruese, që asistohet nga një palë e tretë. nëse arrihet

zgjidhja, ajo mund të kthehet në një kontratë detyruese me ligj.

forma më e zakonshme për zgjidhjen e mosmarrëveshjes, ku

vetë palët përpiqen të zgjidhin mosmarrëveshjen

procesi formal ku pretendimet kalohen në gjykatat civile dhe

zhvillohen në mënyrë publike. Gjykimet janë detyruese për palët

që kanë të drejta për apelim.

një ekspert udhëzohet për të vendosur mbi një çështje

teknike - e përdorur fillimisht në Mbretërinë e Bashkuar për

mosmarrëveshjet lidhur me ndërtimet, ashtu siç parashtrohet

në ligjin e vitit 1996 për grantet e shtëpive, për ndërtimet dhe

restaurimet, ku vendimet janë detyruese për palët të paktën

në mënyrë të përkohshme – pra, derisa të kërkohet një proces

i mëtejshëm

një formë private dhe e strukturuar negocimi, e cila fillimisht nuk

është detyruese, që asistohet nga një palë e tretë, por kjo e fundit

mund të japë një rekomandim për sa i përket përfundimit

61 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi

3


Ushtrime

uSHtRImI 3

identifikoni se cila lloj zgjidhjeje e mosmarrëveshjes përputhet më shumë me deklarimet e

mëposhtme.

në një ose dy raste, më shumë se një procedurë mund të jetë e saktë:

deklarata procedurat

1. është diçka e ngjashme me

diplomacinë lëvizëse

2. ky proces është ideal nëse

mosmarrëveshja bazohet në një pikë të

ligjit

3. ky proces zakonisht kryhet brenda

ditës por mund edhe të zgjasë deri në

tre ditë

4. vendimi është detyrues derisa të

arrihet një përcaktim përfundimtar

5. duhet të zbatohen rregullat e

parimeve bazë të drejtësisë

6. ai përshtat një metodë hetimore,

duke kontrolluar mbledhjen e të

dhënave dhe duke marrë në pyetje

palët e përfshira

7. në Mbretërinë e Bashkuar, procesi

duhet të kryhet brena 28 ditëve

8. nuk është detyrues por një zgjidhje

praktike, jo e domosdoshmërisht në

harmoni absolute me ligjin përkatës

62 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi

3


Ushtrime

uSHtRImI 4 aRbItRazHI KuNdREJt ÇëSHtJES GJYqëSORE?

1. sa avantazhe të arbitrazhit kundrejt çështjes gjyqësore mund të identifikoni?

avantazhet e arbitrazhit kundrejt çështjes gjyqësore

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

2. jepni një shpjegim të shkurtër për secilën nga pikat e mësipërme, duke treguar se në

çfarë mënyre kanë prioritet në krahasim me çështjen gjyqësore.

63 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi

3


Ushtrime

uSHtRImI 5

plotësoni kutitë e mëposhtme, me përgjigjet e duhura. ju kërkohet vetëm që të jepni përgjigje

që lidhen me format e tjera të zgjidhjes së mosmarrëveshjes. Merrni për shembull, Shpejtësinë për

të vendosur: për negocim, përgjigjja është "i shpejtë"; për Çështjen gjyqësore, përgjigjja mund të

jetë “mund të zgjasë me vite”.

Negocimi Ndërmjetësimi pajtimi

shpejtësia për të

vendosur

shpejtësia për zgjidhje

kostoja

konfidencialiteti

ndikimi te marrëdhëniet e

biznesit

vendimi gjyqësor

arbitrazhi Çështja gjyqësore

shpejtësia për të

vendosur

shpejtësia për zgjidhje

kostoja

konfidencialiteti

ndikimi te marrëdhëniet e

biznesit

64 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi

3


Ushtrime

uSHtRImI 6

ju lutemi, lexoni artikullin në faqet e mëposhtme dhe më pas përgjigjuni kërkesës së mëposhtme:

identifikoni se në cilin vend të botës ndërmjetësimi (ose ZaM-ja) po pëson zhvillim dhe jepni

arsyet se pse po ndodh ky zhvillim.

Mësime nga eksperiencat e kohëve të fundit

Nga James South, Drejtor i Trajnimit, CEDR

Publikuar në buletinin informativ të Komitetit të Ndërmjetësimit IBA, shtator 2008

po t'i hedhim një shikim të shpejtë modelit të fundit të punës së cedr-së, do të vërejmë rritjen e

interesit në nivel global të përdorimit të ndërmjetësimit për mosmarrëveshjet në fushën civile dhe

tregtare. në vitin 2005, 90% e punës me trajnimet dhe konsultimet realizohej në MB, në vitin 2008,

50% e trajnimeve dhe e konsultimeve ishte në nivel ndërkombëtar dhe 15% e rasteve të cedr-së

përfshinte palët ndërkombëtare. këto shifra ilustrojnë se rritja e interesit për ndërmjetësim në nivel

ndërkombëtar në dy vitet e fundit ka qenë e konsiderueshme dhe aty ku kryeson trajnimi, vijnë më

pas shërbimet e ndërmjetësimit: edhe e anasjella e kësaj është e vërtetë: sa më shumë që përhapet

ndërmjetësimi, ne fillojmë të marrin mësime për praktikën më të mirë.

ndërmjetësimi tashmë është një kundërhelm i njohur për mosmarrëveshjet në fushën civile dhe janë

organizuar një sërë projektesh të drejtësisë civile. duke qenë se këto projekte përfshijnë të mësuarit sesi

mund të funksionojë ndërmjetësimi në vende të veçanta, mund të nxirren pikat kyçe të të mësuarit

rreth zhvillimit të ndërmjetësimit në fushën civile për ta përdorur në juridiksione të ndryshme.

nuk ka asnjëherë një arsye të vetme motivimi ose force për miratimin e ndërmjetësimit në një

vend të caktuar. normalisht ka një sërë arsyesh për marrjen në konsideratë të ndërmjetësimit dhe

ky artikull kërkon të shqyrtojë disa nga arsyet dhe t'i ilustrojë ato me disa shembuj specifikë dhe

të mund nxjerrim disa mësime prej tyre rreth zhvillimit të kësaj fushe.

pa vonesë

ulja e vonesës për të përfshirët në çështjen gjyqësore për të zgjidhur mosmarrëveshjet e tyre dhe më

pas ulja e numrit të punëve të prapambetura të çështjes në gjykata është, jo në mënyrë të habitshme,

një nga motivuesit kyç për juridiksionet në botë që të marrin në konsideratë ndërmjetësimin. vonesat

dhe punët e prapambetura janë probleme të pazakonta, megjithatë në disa juridiksione ato janë

serioze.

një shembull i tillë është india, ku sistemi i drejtësisë civile ka relativisht kosto të ulëta për të

përfshirët në çështje gjyqësore, të drejtë për apelim pothuajse të pakufizuar dhe më pak se

një sistem efikas të menaxhimit të çështjes në gjykata. për rrjedhim, nuk është e pazakontë të

dëgjosh raste të çështjeve që kanë dashur pesë vjet për të dalë në gjyq (dhe kjo ndodh para

apelimit). për këtë arsye, india është e interesuar në ndërmjetësim si një nga metodat për të

zbutur këtë problem. janë filluar një sërë programesh ndërmjetësimi të bazuara në gjykatë, për

shembull një formë e ndërmjetësimit të detyrueshëm në gjykatat e ulëta në deli. cedr-ja është

duke punuar aktualisht në indi mbi një projekt të financuar nga Banka Botërore, për të këshilluar

një organ të ZaM-së të financuar nga shteti sesi mund të nxisë rritjen e ndërmjetësimit, si dhe

të trajnimit të ndërmjetësuesve në mënyrë që gjyqësori të ketë besim për t'ua referuar çështjet

ndërmjetësuesve kompetentë.

65 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi

3


Ushtrime

Studimi i biznesit

nëse kostot për ndjekjen e një veprimi janë të larta, vonesat të gjata dhe zbatimi i vështirë i

kontratave, kjo gjë do të rriste kostot për biznesin vendas në tregjet gjithnjë e më konkurruese.

kjo qëndron sidomos për sipërmarrjet e vogla dhe të Mesme (sMe-të) ku kostot për zbatimin

e kontratave janë shpesh të pabarabarta me shumën në diskutim. për rrjedhojë, kjo mund të

ndikojë në biznesin ndërkombëtar, pasi investitorët do të dekurajohen nëse nuk mund të

zbatojnë kontratat në mënyrë të efektshme. prandaj dhe një sistem i ZaM-së i cili minimizon këto

probleme shihet si një mënyrë për përmirësimin e klimës së biznesit.

në rastin e pakistanit, raporti "të bërit biznes" i Bankës Botërore tregoi se, sipas një vlerësimi

konservator në karaçi, kryeqëndra tregtare e pakistanit, duhen 880 ditë për të zbatuar një kontratë

që kërkon 47 procedura. përveç kësaj, 90% e rasteve që fillohen në gjykata, në të vërtetë shkojnë

në gjyq. krahasojeni këtë me 10% në MB. ishin këto statistika që nxitën korporatën financiare

ndërkombëtare (ifc) të financonte me 1 milion $ + projekt për të bërë të mundur përfshirjen e

ndërmjetësimit në gjykatat e karaçit.

cedr-ja ka punuar me ifc-në për këtë projekt që prej vitit 2006. projekti ngriti Qendrën për

Zgjidhjen e Mosmarrëveshjeve në karaçi (e hapur në shkurt 2007) dhe trajnoi 56 ndërmjetësues

për t'i siguruar qendrës shërbime cilësore ndërmjetësimi. për rrjedhojë, kjo i dha Gjykatës së

karaçit besimin për t'ia referuar çështjet ndërmjetësimit, në një përpjekje për të ulur numrin e

punëve të prapambetura dhe për të përmirësuar klimën e biznesit, me 65 çështje tregtare të

ndërmjetësuara vitin e parë.

në të njëjtën mënyrë ashtu si dhe palët në një çështje gjyqësore mund ta zgjasin procesin ose të

fshihen pas tij sipas qëllimeve të tyre, e njëjta gjë ndodh në ndërmjetësim. Me ndërmjetësimet

e para në karaçi, ekzistonte rreziku që palët mund ta përdornin procesin si një tjetër sistem me

kosto të ulët, ku janë të mundura shtyrjet dhe vonesat e shpeshta. duke qenë se avokatët dhe

palët ishin mësuar me këtë mënyrë të zgjidhjes së mosmarrëveshjeve, ky ishte një model origjinal

për t'u ndjekur dhe kështu që ndërmjetësuesit kishin (dhe ende kanë) për të punuar shumë për të

ndryshuar sjelljen duke paraprirë problemet (siç është nevoja për autoritet), duke e treguar atë si

një proces të ndryshëm dhe një punë të vështirë për t'i mbajtur palët në tryezë dhe për t'i rezistuar

thirrjeve për shtyrje.

Stili dhe përmbajtja

ndërmjetësimi mund të shihet gjithashtu si një pjesë të reformës më të gjerë të drejtësisë civile.

në angli dhe në uells kjo gjë filloi me reformat e Woolf-it, që çuan në rregullat e procedurës

civile të prezantuara në vitin 1999, duke lejuar vonimin e procedurave për ndërmjetësim, si dhe

kostot e penalizimeve për refuzimin e ndërmjetësimit në mënyrë të paarsyeshme. këto rregulla

dhe gatishmëria e gjykatës për t'i përdorur ato, ka pasur një ndikim të mirëdokumentuar në

përdorimin e ndërmjetësimit në MB.

hong-kongu i është nënshtruar të njëjtit rishikim me rregullat e reja të procedurës civile që pritet

të publikohen këtë vit të cilat do ta shohin ndërmjetësimin mjaft të stimuluar për çështjet civile.

kjo ka bërë të mundur që shoqata e avokatëve në hong-kong dhe shoqëria e ligjit në hong-

kong të punojnë me cedr-në për të trajnuar ndërmjetësuesit me qëllim parapritjen e rritjes së

mundshme të kërkesës për shërbime ndërmjetësimi.

66 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi

3


Ushtrime

ndërmjetësimi mund të jetë gjithashtu tërheqës si një metodë për të sinjalizuar reformat më

të gjëra sociale. kina, për shembull, në zhvendosjen e saj drejt një ekonomie të bazuar më

shumë në treg, ka kuptuar rëndësinë e përdorimit të tij për të zgjidhur mosmarrëveshjet tregtare

ndërkombëtare. prandaj dhe shërbimi për pajtim i qeverisë, ccpit-ja në partneritet me cedr-në,

kanë ngritur Qendrën anglo-kineze për Zgjidhjen e Mosmarrëveshjes dhe ne kemi bashkëpunuar

me ta për të ngritur një qendër ndërmjetësimi.

shembulli më i mirë i ndërmjetësimit që kontribuon në një reformë më të gjerë sociale është në

zhvillimin e ndërmjetësimit në një sërë shtetesh të europës lindore. duke qenë se këto shoqëri

post-komuniste, që prej njëzet vjetësh e në vazhdim, kalojnë në qasje të bazuara në treg, mënyra

si shteti ndërvepron me qytetarët e tij po shndërrohet nga mbrojtja e të drejtave të individëve te

fuqizimi individual. në kombinim me këtë është fokusi për përmirësimin e reputacionit të shtetit

nëpërmjet efikasitetit në rritje dhe nivelit më të ulët të korrupsionit. ndërmjetësimi është parë si

një proces që përforcon këto mesazhe.

në kroaci, sapo kam mbaruar së punuari mbi një projekt dyvjeçar për të krijuar një program pilot

ndërmjetësimi në Gjykatën tregtare të Zagrebit. përveçse kjo gjë kërkonte një punë të konsiderueshme

për të integruar ndërmjetësimin në proceset e gjykatës, ajo kërkonte gjithashtu të menduarit në një

perspektivë më të gjerë. në këtë program, gjykatësit përfaqësues shërbenin si ndërmjetësues, diçka

të cilën ne fillimisht, me eksperiencën tonë të common law-t e kemi parë si të pazakontë. Megjithatë

programi pilot funksionoi mirë, me mbi 200 çështje të referuara për ndërmjetësim vitin e parë dhe

gjykata tani është mbajtur si model për të siguruar një shërbim më të gjerë për qytetarët e kroacisë.

një tjetër shembull është Bosnje-hercegovina, e cila që prej ndalimit të akteve të dhunës, i është

nënshtruar reformave sociale masive në të gjitha nivelet. ajo ka sistemin më gjithëpërfshirës të

ndërmjetësimit në rajon për mosmarrëveshjet civile. ifc-ja ka financuar një projekt për të krijuar

dy programe të bazuara në gjykatë në sarajevë dhe Banja-lukë dhe ekziston gjithashtu shoqatë

ndërmjetësuesish e cila tani ka autoritetin shtetëror për të licencuar ndërmjetësuesit. në tre vitet

e fundit janë kryer mbi 1500 ndërmjetësime, duke rezultuar në hapjen e 9,3 milion € fonde të

bllokuara. ndërmjetësimi tashmë është një pjesë qendrore e strategjisë së drejtësisë për Bosnje-

hercegovinën. cedr-ja është angazhuar këtë vit nga Ministria e drejtësisë, për të hartuar planin e

veprimit të ndërmjetësimit për katër vitet e ardhshme, ku detajohen hapat që duhen ndërmarrë

për të vazhduar zhvillimin e ndërmjetësimit.

fqinjësia globale

është interesant fakti se kam vënë re shfaqjen e një tendence të motivimeve mbikombëtare të

shteteve për të marrë në konsideratë ndërmjetësimin si një tregues të ambicieve, për t'u bashkuar

dhe për të ndërvepruar në "fshatin global" gjerësisht të njohur. kjo tendencë është ajo për të cilën

mendoj se duhet të shikojmë në vitet e ardhshme, pasi ajo do të fillojë të ketë një rëndësi gjithnjë

e më të madhe.

europa paraqet shembuj të mirë të këtyre tendencave. Së pari, janë ish-shtetet e Jugosllavisë, tashmë

të interesuara për t'u pranuar në Bashkimin Europian. Efektshmëria e drejtësisë civile lokale shihet si një

kriter për pranim dhe për rrjedhojë miratimi i proceseve të drejtësisë "moderne", siç është ndërmjetësimi,

konsiderohen si një tregues i qëndrueshmërisë në këtë fushë.

67 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi

3


Ushtrime

së dyti, pranimi direktivës së Be-së këtë vit lidhur me ndërmjetësimin ndërkufitar nga parlamenti

europian do të thotë se të gjitha shtetet anëtare do t'i nxisin palët që të përdorin ndërmjetësimin

për të zgjidhur mosmarrëveshjet ndërkombëtare.

direktiva e Be-së ka përfshirje të gjerë, pasi duke qenë se biznesi në europë mësohet me

ndërmjetësimin e mosmarrëveshjeve ndërkufitare, ato do të kërkojnë gjithashtu të veprojnë në

të njëjtën mënyrë në pjesë të tjera të botës ku ekzistojnë problemet me zbatimin e kontratës,

me vonesat dhe klimën e dobët të biznesit. së fundmi, nëse kërkesa për ndërmjetësim ekziston

aty, me dëshirën për të qenë pjesë e fshatrave globalë, shtetet të cilat nuk e kanë zhvilluar

ndërmjetësimin do të fillojnë ta marrin më seriozisht atë.

[një shembull tjetër i zhvillimit global të ndërmjetësimit gjendet në ukrainë. në vitin 2008, është

krijuar një program për trajnimin e ndërmjetësuesve në Qendrën e ndërmjetësimit në kiev, duke

nxitur ndërmjetësimin e mosmarrëveshjeve të përbashkëta qeveritare dhe një alternativë më pak

të kushtueshme për çështjen gjyqësore].

68 G-

SEKSIONI

4


MOdulI

G

PJESA



1. cilat janë avantazhet e ndërmjetësimit/pajtimit kundrejt formave të tjera të zgjidhjes së

mosmarrëveshjes (vendimi gjyqësor, arbitrazhi, çështja gjyqësore)?

2. kur do të ishte e përshtatshme të përdorej ndërmjetësimi ose pajtimi për të zgjidhur një

mosmarrëveshje me një operator ekonomik?

3. kur nuk do të ishte e përshtatshme të përdorej ndërmjetësimi ose pajtimi për të zgjidhur një

mosmarrëveshje me një operator ekonomik?

4. cilat janë avantazhet kryesore të çështjes gjyqësore?

5. cilat janë avantazhet kryesore të përdorimit të procedurave ndërkombëtare të arbitrazhit në

krahasim me gjykatat vendase në rast mosmarrëveshjeje me një operator ekonomik të huaj?

6. si e ka nxitur komisioni europian miratimin e ndërmjetësimit në mosmarrëveshjet tregtare

që prej vitit 2000?

7. në çfarë mënyre përpiqet direktiva europiane për ndërmjetësimin (2008) të nxisë

ndërmjetësimin në mosmarrëveshjet ndërkombëtare ndërmjet kompanive që ndodhen në

shtete të ndryshme?

8. cilat janë arsyet (ose avantazhet) për të futur një klauzolë ndërmjetësimi në kontratë në rast

negocimi me operatorët ekonomikë?

9. cilat faza të zgjidhjes së mosmarrëveshjes do të ishin të përshtatshme për të përparuar në

përpjekjen për të zgjidhur një marrëveshje me një operator ekonomik?


69 G-


Moduli

G

PJESA

2

SEKSioNi

4


Përmbledhja e kapitullit

buRImE të tJERa

faqet e mëposhtme të internetit kanë informacione për zam-në:

www.oek-kcc.org/Cached - similar

http://krpp.rks-gov.net/

Bashkimi europian: http://eur-lex.europa.eu(direktiva për ZaM-në, kodi i sjelljes

për ndërmjetësuesit, dokumenti i Gjelbër për ZaM-në)

Qendra për Zgjidhjen e Mosmarrëveshjes: www.cedr.co.uk(Marrëveshja e ndërmjetësimit sipas modelit të cedr-së)

Organet e arbitrazhit Ndërkombëtar:

icc Gjykata ndërkombëtare e arbitrazhit: www.iccbo.org

Gjykata e arbitrazhit ndërkombëtar e londrës: www.lcia-arbitration.com

filiali ndërkombëtar i

shoqatës amerikane të arbitrazhit: http://adr.org

Qendra e arbitrazhit ndërkombëtar e hong-kongut: www.hkiac.org

Qendra e arbitrazhit ndërkombëtar e singaporit: www.siac.org

konventa e nju-jorkut: www.uncitral.org(zbatimi i vendimeve të arbitrazhit ndërkombëtar)

sistemi i Gjykatës angleze: www.hmcourts-service.gov.uk

70 G-G2 N Ax 1, 2 & 3 SPS E180210 1

Directive 2008/52/EC of the European Parliament and of theCouncil

of 21 May 2008

on certain aspects of mediation in civil and commercial matters

THE EUROPEAN PARLIAMENT AND THE COUNCIL OF THE EUROPEAN UNION,

Having regard to the Treaty establishing the European Community, and in particularArticle 61(c) and the second indent of Article 67(5) thereof,

Having regard to the proposal from the Commission,

Having regard to the Opinion of the European Economic and Social Committee [1],

Acting in accordance with the procedure laid down in Article 251 of the Treaty [2],

Whereas:

(1) The Community has set itself the objective of maintaining and developing an area of freedom, security and justice, in which the free movement of persons is ensured.To that end, the Community has to adopt, inter alia, measures in the field of judicial cooperation in civil matters that are necessary for the proper functioning of theinternal market.

(2) The principle of access to justice is fundamental and, with a view to facilitatingbetter access to justice, the European Council at its meeting in Tampere on 15 and 16 October 1999 called for alternative, extra-judicial procedures to be created by theMember States.

Appendix 1 – EU Directive 2008/52/EC SHtOJca 1 dIREREKtIva E bE-Së 2008/52/KE

71 G-

G2 N Ax 1, 2 & 3 SPS E180210 2

(3) In May 2000 the Council adopted Conclusions on alternative methods of settlingdisputes under civil and commercial law, stating that the establishment of basic principles in this area is an essential step towards enabling the appropriatedevelopment and operation of extrajudicial procedures for the settlement of disputesin civil and commercial matters so as to simplify and improve access to justice.

(4) In April 2002 the Commission presented a Green Paper on alternative disputeresolution in civil and commercial law, taking stock of the existing situation as concerns alternative dispute resolution methods in the European Union and initiatingwidespread consultations with Member States and interested parties on possiblemeasures to promote the use of mediation.

(5) The objective of securing better access to justice, as part of the policy of theEuropean Union to establish an area of freedom, security and justice, shouldencompass access to judicial as well as extrajudicial dispute resolution methods. This Directive should contribute to the proper functioning of the internal market, inparticular as concerns the availability of mediation services.

(6) Mediation can provide a cost-effective and quick extrajudicial resolution ofdisputes in civil and commercial matters through processes tailored to the needs ofthe parties. Agreements resulting from mediation are more likely to be complied with voluntarily and are more likely to preserve an amicable and sustainable relationshipbetween the parties. These benefits become even more pronounced in situationsdisplaying cross-border elements.

(7) In order to promote further the use of mediation and ensure that parties havingrecourse to mediation can rely on a predictable legal framework, it is necessary to introduce framework legislation addressing, in particular, key aspects of civilprocedure.

(8) The provisions of this Directive should apply only to mediation in cross-borderdisputes, but nothing should prevent Member States from applying such provisions also to internal mediation processes.

(9) This Directive should not in any way prevent the use of modern communicationtechnologies in the mediation process.

(10) This Directive should apply to processes whereby two or more parties to across-border dispute attempt by themselves, on a voluntary basis, to reach an amicable agreement on the settlement of their dispute with the assistance of a

72 G-

G2 N Ax 1, 2 & 3 SPS E180210 3

mediator. It should apply in civil and commercial matters. However, it should notapply to rights and obligations on which the parties are not free to decide themselves under the relevant applicable law. Such rights and obligations are particularlyfrequent in family law and employment law.

(11) This Directive should not apply to pre-contractual negotiations or to processesof an adjudicatory nature such as certain judicial conciliation schemes, consumer complaint schemes, arbitration and expert determination or to processesadministered by persons or bodies issuing a formal recommendation, whether or not it be legally binding as to the resolution of the dispute.

(12) This Directive should apply to cases where a court refers parties to mediation orin which national law prescribes mediation. Furthermore, in so far as a judge may act as a mediator under national law, this Directive should also apply to mediationconducted by a judge who is not responsible for any judicial proceedings relating to the matter or matters in dispute. This Directive should not, however, extend toattempts made by the court or judge seised to settle a dispute in the context of judicial proceedings concerning the dispute in question or to cases in which the courtor judge seised requests assistance or advice from a competent person.

(13) The mediation provided for in this Directive should be a voluntary process in thesense that the parties are themselves in charge of the process and may organise it as they wish and terminate it at any time. However, it should be possible undernational law for the courts to set time-limits for a mediation process. Moreover, the courts should be able to draw the parties’ attention to the possibility of mediationwhenever this is appropriate.

(14) Nothing in this Directive should prejudice national legislation making the use ofmediation compulsory or subject to incentives or sanctions provided that suchlegislation does not prevent parties from exercising their right of access to the judicial system. Nor should anything in this Directive prejudice existing self-regulatingmediation systems in so far as these deal with aspects which are not covered by thisDirective.

(15) In order to provide legal certainty, this Directive should indicate which dateshould be relevant for determining whether or not a dispute which the parties attempt to settle through mediation is a cross-border dispute. In the absence of a writtenagreement, the parties should be deemed to agree to use mediation at the point intime when they take specific action to start the mediation process.

73 G-

G2 N Ax 1, 2 & 3 SPS E180210 4

(16) To ensure the necessary mutual trust with respect to confidentiality, effect onlimitation and prescription periods, and recognition and enforcement of agreements resulting from mediation, Member States should encourage, by any means theyconsider appropriate, the training of mediators and the introduction of effectivequality control mechanisms concerning the provision of mediation services.

(17) Member States should define such mechanisms, which may include havingrecourse to market-based solutions, and should not be required to provide any funding in that respect. The mechanisms should aim at preserving the flexibility ofthe mediation process and the autonomy of the parties, and at ensuring thatmediation is conducted in an effective, impartial and competent way. Mediators should be made aware of the existence of the European Code of Conduct forMediators which should also be made available to the general public on the Internet.

(18) In the field of consumer protection, the Commission has adopted aRecommendation [3] establishing minimum quality criteria which out-of-court bodies involved in the consensual resolution of consumer disputes should offer to theirusers. Any mediators or organisations coming within the scope of that Recommendation should be encouraged to respect its principles. In order to facilitatethe dissemination of information concerning such bodies, the Commission should set up a database of out-of-court schemes which Member States consider as respectingthe principles of that Recommendation.

(19) Mediation should not be regarded as a poorer alternative to judicial proceedingsin the sense that compliance with agreements resulting from mediation would depend on the good will of the parties. Member States should therefore ensure thatthe parties to a written agreement resulting from mediation can have the content of their agreement made enforceable. It should only be possible for a Member State torefuse to make an agreement enforceable if the content is contrary to its law, including its private international law, or if its law does not provide for theenforceability of the content of the specific agreement. This could be the case if theobligation specified in the agreement was by its nature unenforceable.

(20) The content of an agreement resulting from mediation which has been madeenforceable in a Member State should be recognised and declared enforceable in the other Member States in accordance with applicable Community or national law.This could, for example, be on the basis of Council Regulation (EC) No 44/2001 of 22 December 2000 on jurisdiction and the recognition and enforcement of judgmentsin civil and commercial matters [4] or Council Regulation (EC) No 2201/2003 of 27 November 2003 concerning jurisdiction and the recognition and enforcement ofjudgments in matrimonial matters and the matters of parental responsibility [5].

74 G-

G2 N Ax 1, 2 & 3 SPS E180210 5

(21) Regulation (EC) No 2201/2003 specifically provides that, in order to beenforceable in another Member State, agreements between the parties have to be enforceable in the Member State in which they were concluded. Consequently, if thecontent of an agreement resulting from mediation in a family law matter is notenforceable in the Member State where the agreement was concluded and where the request for enforceability is made, this Directive should not encourage the partiesto circumvent the law of that Member State by having their agreement made enforceable in another Member State.

(22) This Directive should not affect the rules in the Member States concerningenforcement of agreements resulting from mediation.

(23) Confidentiality in the mediation process is important and this Directive shouldtherefore provide for a minimum degree of compatibility of civil procedural rules withregard to how to protect the confidentiality of mediation in any subsequent civil and commercial judicial proceedings or arbitration.

(24) In order to encourage the parties to use mediation, Member States shouldensure that their rules on limitation and prescription periods do not prevent the parties from going to court or to arbitration if their mediation attempt fails. MemberStates should make sure that this result is achieved even though this Directive does not harmonise national rules on limitation and prescription periods. Provisions onlimitation and prescription periods in international agreements as implemented in theMember States, for instance in the area of transport law, should not be affected by this Directive.

(25) Member States should encourage the provision of information to the generalpublic on how to contact mediators and organisations providing mediation services. They should also encourage legal practitioners to inform their clients of the possibilityof mediation.

(26) In accordance with point 34 of the Interinstitutional agreement on better law-making [6], Member States are encouraged to draw up, for themselves and in theinterests of the Community, their own tables illustrating, as far as possible, the correlation between this Directive and the transposition measures, and to make thempublic.

(27) This Directive seeks to promote the fundamental rights, and takes into accountthe principles, recognised in particular by the Charter of Fundamental Rights of theEuropean Union.

75 G-

G2 N Ax 1, 2 & 3 SPS E180210 6

(28) Since the objective of this Directive cannot be sufficiently achieved by theMember States and can therefore, by reason of the scale or effects of the action, be better achieved at Community level, the Community may adopt measures inaccordance with the principle of subsidiarity as set out in Article 5 of the Treaty. Inaccordance with the principle of proportionality, as set out in that Article, this Directive does not go beyond what is necessary in order to achieve that objective.

(29) In accordance with Article 3 of the Protocol on the position of the UnitedKingdom and Ireland, annexed to the Treaty on European Union and to the Treaty establishing the European Community, the United Kingdom and Ireland have givennotice of their wish to take part in the adoption and application of this Directive.

(30) In accordance with Articles 1 and 2 of the Protocol on the position of Denmark,annexed to the Treaty on European Union and to the Treaty establishing theEuropean Community, Denmark does not take part in the adoption of this Directive and is not bound by it or subject to its application,

HAVE ADOPTED THIS DIRECTIVE:

Article 1

Objective and scope

1. The objective of this Directive is to facilitate access to alternative disputeresolution and to promote the amicable settlement of disputes by encouraging the use of mediation and by ensuring a balanced relationship between mediation andjudicial proceedings.

2. This Directive shall apply, in cross-border disputes, to civil and commercialmatters except as regards rights and obligations which are not at the parties’ disposal under the relevant applicable law. It shall not extend, in particular, torevenue, customs or administrative matters or to the liability of the State for acts andomissions in the exercise of State authority (acta iure imperii).

3. In this Directive, the term "Member State" shall mean Member States with theexception of Denmark.

Article 2

76 G-

G2 N Ax 1, 2 & 3 SPS E180210 7

Cross-border disputes

1. For the purposes of this Directive a cross-border dispute shall be one in which atleast one of the parties is domiciled or habitually resident in a Member State other than that of any other party on the date on which:

(a) the parties agree to use mediation after the dispute has arisen;

(b) mediation is ordered by a court;

(c) an obligation to use mediation arises under national law; or

(d) for the purposes of Article 5 an invitation is made to the parties.

2. Notwithstanding paragraph 1, for the purposes of Articles 7 and 8 a cross-borderdispute shall also be one in which judicial proceedings or arbitration following mediation between the parties are initiated in a Member State other than that inwhich the parties were domiciled or habitually resident on the date referred to inparagraph 1(a), (b) or (c).

3. For the purposes of paragraphs 1 and 2, domicile shall be determined inaccordance with Articles 59 and 60 of Regulation (EC) No 44/2001.

Article 3

Definitions

For the purposes of this Directive the following definitions shall apply:

(a) "Mediation" means a structured process, however named or referred to, wherebytwo or more parties to a dispute attempt by themselves, on a voluntary basis, toreach an agreement on the settlement of their dispute with the assistance of a mediator. This process may be initiated by the parties or suggested or ordered by acourt or prescribed by the law of a Member State.

77 G-

G2 N Ax 1, 2 & 3 SPS E180210 8

It includes mediation conducted by a judge who is not responsible for any judicialproceedings concerning the dispute in question. It excludes attempts made by the court or the judge seised to settle a dispute in the course of judicial proceedingsconcerning the dispute in question.

(b) "Mediator" means any third person who is asked to conduct a mediation in aneffective, impartial and competent way, regardless of the denomination or profession of that third person in the Member State concerned and of the way in which the thirdperson has been appointed or requested to conduct the mediation.

Article 4

Ensuring the quality of mediation

1. Member States shall encourage, by any means which they consider appropriate,the development of, and adherence to, voluntary codes of conduct by mediators andorganisations providing mediation services, as well as other effective quality control mechanisms concerning the provision of mediation services.

2. Member States shall encourage the initial and further training of mediators in orderto ensure that the mediation is conducted in an effective, impartial and competent way in relation to the parties.

Article 5

Recourse to mediation

1. A court before which an action is brought may, when appropriate and havingregard to all the circumstances of the case, invite the parties to use mediation in order to settle the dispute. The court may also invite the parties to attend aninformation session on the use of mediation if such sessions are held and are easily available.

2. This Directive is without prejudice to national legislation making the use ofmediation compulsory or subject to incentives or sanctions, whether before or after judicial proceedings have started, provided that such legislation does not prevent theparties from exercising their right of access to the judicial system.

78 G-

G2 N Ax 1, 2 & 3 SPS E180210 9

Article 6

Enforceability of agreements resulting from mediation

1. Member States shall ensure that it is possible for the parties, or for one of themwith the explicit consent of the others, to request that the content of a writtenagreement resulting from mediation be made enforceable. The content of such an agreement shall be made enforceable unless, in the case in question, either thecontent of that agreement is contrary to the law of the Member State where the request is made or the law of that Member State does not provide for itsenforceability.

2. The content of the agreement may be made enforceable by a court or othercompetent authority in a judgment or decision or in an authentic instrument in accordance with the law of the Member State where the request is made.

3. Member States shall inform the Commission of the courts or other authoritiescompetent to receive requests in accordance with paragraphs 1 and 2.

4. Nothing in this Article shall affect the rules applicable to the recognition andenforcement in another Member State of an agreement made enforceable in accordance with paragraph 1.

Article 7

Confidentiality of mediation

1. Given that mediation is intended to take place in a manner which respectsconfidentiality, Member States shall ensure that, unless the parties agree otherwise, neither mediators nor those involved in the administration of the mediation processshall be compelled to give evidence in civil and commercial judicial proceedings or arbitration regarding information arising out of or in connection with a mediationprocess, except:

(a) where this is necessary for overriding considerations of public policy of the Member State concerned, in particular when required to ensure the protection of thebest interests of children or to prevent harm to the physical or psychological integrityof a person; or

79 G-

G2 N Ax 1, 2 & 3 SPS E180210 10

(b) where disclosure of the content of the agreement resulting from mediation isnecessary in order to implement or enforce that agreement.

2. Nothing in paragraph 1 shall preclude Member States from enacting strictermeasures to protect the confidentiality of mediation.

Article 8

Effect of mediation on limitation and prescription periods

1. Member States shall ensure that parties who choose mediation in an attempt tosettle a dispute are not subsequently prevented from initiating judicial proceedings or arbitration in relation to that dispute by the expiry of limitation or prescription periodsduring the mediation process.

2. Paragraph 1 shall be without prejudice to provisions on limitation or prescriptionperiods in international agreements to which Member States are party.

Article 9

Information for the general public

Member States shall encourage, by any means which they consider appropriate, theavailability to the general public, in particular on the Internet, of information on how to contact mediators and organisations providing mediation services.

Article 10

Information on competent courts and authorities

The Commission shall make publicly available, by any appropriate means,information on the competent courts or authorities communicated by the Member States pursuant to Article 6(3).

Article 11

80 G-

G2 N Ax 1, 2 & 3 SPS E180210 11

Review

Not later than 21 May 2016, the Commission shall submit to the EuropeanParliament, the Council and the European Economic and Social Committee a report on the application of this Directive. The report shall consider the development ofmediation throughout the European Union and the impact of this Directive in the Member States. If necessary, the report shall be accompanied by proposals to adaptthis Directive.

Article 12

Transposition

1. Member States shall bring into force the laws, regulations, and administrativeprovisions necessary to comply with this Directive before 21 May 2011, with the exception of Article 10, for which the date of compliance shall be 21 November 2010at the latest. They shall forthwith inform the Commission thereof.

When they are adopted by Member States, these measures shall contain areference to this Directive or shall be accompanied by such reference on the occasion of their official publication. The methods of making such reference shall belaid down by Member States.

2. Member States shall communicate to the Commission the text of the mainprovisions of national law which they adopt in the field covered by this Directive.

Article 13

Entry into force

This Directive shall enter into force on the 20th day following its publication in theOfficial Journal of the European Union.

Article 14

Addressees

81 G-

G2 N Ax 1, 2 & 3 SPS E180210 12

This Directive is addressed to the Member States.

Done at Strasbourg, 21 May 2008.

For the European Parliament

82 G-

G2 N Ax 1, 2 & 3 SPS E180210 13

ModelMediationAgreement

Appendix 2 – CEDR Model Mediation Agreement

SHtOJca 2 dIREKtIva E bE-Së 2008/52/KE

83 G-

G2 N Ax 1, 2 & 3 SPS E180210 14

CEDR Model Mediation Agreement

THIS AGREEMENT dated IS MADE BETWEEN

Party A

........................................................... of . .............................................................

Party B

...........................................................of . ............................................................. (together referred to as “the Parties”)

The Mediator ...........................................................of . .............................................................

(a term which includes any agreed Assistant Mediator)

and

CEDR Solve of IDRC, 70 Fleet Street, London EC4Y 1EU

in relation to a mediation to be held

on . ........................................................................................................................ at . .........................................................................................................................

(“the Mediation”)

concerning a dispute between the Parties in relation to

..............................................................................................................................

..............................................................................................................................

..............................................................................................................................

(“the Dispute”)

IT IS AGREED by those signing this Agreement THAT:

The Mediation

1 The Parties agree to attempt in good faith to settle the Dispute at theMediation. All signing this Agreement agree that the Mediation will be

84 G-

G2 N Ax 1, 2 & 3 SPS E180210 15

conducted in accordance with its terms and consistent with the CEDR SolveModel Mediation Procedure and the CEDR Code of Conduct for Mediatorscurrent at the date of this Agreement.

Authority and status

2 The person signing this Agreement on behalf of each Party warrantshaving authority to bind that Party and all other persons present on thatParty’s behalf at the Mediation to observe the terms of this Agreement, andalso having authority to bind that Party to the terms of any settlement.

3 The Mediator is an independent contractor and not an agent of CEDRSolve, and neither the Mediator nor CEDR Solve is an agent for any of theParties in relation to the Dispute or this Agreement.

4 Neither the Mediator nor CEDR Solve shall be liable to the Parties forany act or omission in relation to the Mediation unless the act or omission isproved to have been fraudulent or involved wilful misconduct.

Confidentiality and without prejudice status

5 Every person involved in the Mediation:

will keep confidential all information arising out of or inconnection with the Mediation, including the fact and terms ofany settlement, but not including the fact that the Mediation is totake place or has taken place or where disclosure is required bylaw to implement or to enforce terms of settlement; and

5.2 acknowledges that all such information passing between theParties, the Mediator and CEDR Solve, however communicated, is agreed tobe without prejudice to any Party’s legal position and may not be produced asevidence or disclosed to any judge, arbitrator or other decision-maker in anylegal or other formal process, except where otherwise disclosable in law.

6 Where a Party privately discloses to the Mediator any information inconfidence before, during or after the Mediation, the Mediator will not disclosethat information to any other Party or person without the consent of the Partydisclosing it, unless required by law to make disclosure.

7 The Parties will not call the Mediator or any employee or consultant ofCEDR Solve as a witness, nor require them to produce in evidence anyrecords or notes relating to the Mediation, in any litigation, arbitration or otherformal process arising from or in connection with the Dispute and theMediation; nor will the Mediator nor any CEDR Solve employee or consultantact or agree to act as a witness, expert, arbitrator or consultant in any suchprocess.

85 G-

G2 N Ax 1, 2 & 3 SPS E180210 16

8 No verbatim recording or transcript of the Mediation will be made in anyform.

Settlement formalities

9 No terms of settlement reached at the Mediation will be legally bindinguntil set out in writing and signed by or on behalf of each of the Parties.

Fees and costs of the Mediation

10 The Parties will be responsible for the fees and expenses of CEDRSolve and the Mediator (“the Mediation Fees”) in accordance with CEDRSolve’s Terms and Conditions of Business current at the date of thisAgreement.

11 Unless otherwise agreed by the Parties and CEDR Solve in writing,each Party agrees to share the Mediation Fees equally and also to bear itsown legal and other costs and expenses of preparing for and attending theMediation (“each Party’s Legal Costs”) prior to the Mediation. However,each Party further agrees that any court or tribunal may treat both theMediation Fees and each Party’s Legal Costs as costs in the case in relationto any litigation or arbitration where that court or tribunal has power to assessor make orders as to costs, whether or not the Mediation results in settlementof the Dispute.

Legal status and effect of the Mediation

12 Any contemplated or existing litigation or arbitration in relation to theDispute may be started or continued despite the Mediation, unless the Partiesagree or a Court orders otherwise.

13 This Agreement is governed by the law of [England and Wales] andthe courts of [England and Wales] shall have exclusive jurisdiction to decideany matters arising out of or in connection with this Agreement and theMediation.

14 The referral of the dispute to the Mediation does not affect any rightsthat exist under Article 6 of the European Convention of Human Rights, and ifthe Dispute does not settle through the Mediation, the Parties’ right to a fairtrial remains unaffected.

Changes to this Agreement

15 All agreed changes to this Agreement and/or the Model Procedure are set out asfollows:

86 G-

G2 N Ax 1, 2 & 3 SPS E180210 17

Signed

Party A

Party B

Mediator

CEDR Solve

87 G-G2 N Ax 1, 2 & 3 SPS E180210 18

Appendix Three – International Developments in Mediation

Lessons from recent experiences

By James South, Director of Training, CEDR

Published in the IBA Mediation Committee Newsletter, September 2008

A quick look at CEDR’s recent work pattern highlights the increased in interest

globally in the use of mediation for civil and commercial disputes. In 2005, 90% of

training and consultancy work was UK-based, in 2008 50% of our training and

consultancy is international and 15% of CEDR cases involve international parties.

These figures illustrate that the increased interest in mediation internationally in the

last two years has been dramatic and where training leads, mediation services

follows: and the converse is true: as the use of mediation spreads we begin to learn

lessons about best practice.

Mediation is now a well-known antidote to civil disputes, and a number of civil justice

projects have been set up. As these projects involve learning how mediation can

work in particular countries, one can distil key learning points about developing civil

mediation that we can take to different jurisdictions.

There is never just one motivating reason or force for the adoption of mediation in a

particular location. Normally there are a number of reasons for mediation being

considered, and this article seeks to examine some of the reasons and illustrate them

with some specific examples and from these, distil some lessons we can all learn

about developing this field.

Without delay

Reducing the delay to litigants in resolving their disputes and subsequently

decreasing case backlogs in the courts is, unsurprisingly, one of the key motivators

for jurisdictions around the world to consider mediation. Delay and backlog

uncommon problems, yet in some jurisdictions they can be acute.

An example is India, where its civil justice system has relatively low costs for litigants,

an almost unrestricted right of appeal and a less than efficient system of case

management in the courts. Consequently it is not unusual to hear instances of well

over five years for cases to come to trial (and that is before any appeal). As a result

of this India is interested in mediation as one of the methods to alleviate this problem.

A number of court-based mediation programmes have been started, for example a

form of mandatory mediation in the lower courts in Delhi. CEDR is currently working

in India on a project funded by the World Bank, advising a state funded ADR body,

SHtOJca 3 zHvILLImEt NdëRKOmbëtaRE Në NdëRmJEtëSIm

88 G-

G2 N Ax 1, 2 & 3 SPS E180210 19

on how to stimulate growth in mediation as well as training mediators so that the

judiciary can have confidence in referring cases to competent mediators.

The business case

If the costs of pursuing an action are high, delays long, and enforcement of contracts

difficult, this will increase the costs to domestic business in increasingly competitive

markets. This is especially so for Small and Medium Enterprises (SMEs) where costs

of enforcing contracts are often disproportionate to the amount in dispute. In turn this

can impact on the international business, as investors will be discouraged if they

cannot enforce contracts effectively. Accordingly an ADR system which minimises

these issues is seen as a way of improving the business environment.

In the instance of Pakistan, the World Bank’s ‘Doing Business’ report showed that, at

a conservative estimate, in Karachi, the commercial capital of Pakistan, it takes 880

days to enforce a contract with 47 procedures required. In addition, 90% of cases

initiated in the courts actually go to trial. Compare this to around 10% in the UK. It

was these statistics that prompted the International Finance Corporation (IFC), to

fund a $1 million+ project to establish mediation in the Karachi Courts.

CEDR has been working with the IFC on this project since 2006. The project has

established the Karachi Centre for Dispute Resolution (opened February 2007),

trained 56 mediators to provide quality mediation services to the centre. In turn this

has given the Karachi Court confidence to refer cases to mediation in an attempt to

reduce back-log and improve the business environment, with 65 commercial cases

mediated in the first year.

In a similar fashion to the way in which parties in litigation can extend or hide behind

the process to suit their own ends, the same is possible in a mediation. With the first

mediations in Karachi, there was a danger of parties using the process as another

low cost system, where frequent adjournments and delays are possible. Because

lawyers and parties were used to this way of resolving disputes it was a natural

pattern to fall into and therefore mediators had (and still have) to work hard to change

behaviour by anticipating problems (such as the need for authority), signalling it as a

different process and working hard to keep parties at the table and resisting calls to

adjourn.

Style and substance

Mediation can also be seen as a part of wider Civil Justice Reform. In England and

Wales this started with the Woolf Reforms, leading to the Civil Procedure Rules

introduced in 1999, allowing a stay of proceedings for mediation, as well as costs

penalties for unreasonably refusing mediation. These rules, and the court’s

willingness to use them, have had a well-documented impact on the use of mediation

in the UK.

Hong Kong has undergone a similar review with new civil procedure rules due to be

published this year which will likely see mediation heavily encouraged for civil cases.

89 G-

G2 N Ax 1, 2 & 3 SPS E180210 20

This has led to both the Hong Kong Bar and Law Society of Hong Kong to work with

CEDR to train mediators in order to anticipate the likely increases in demand for

mediation services.

Mediation can also be attractive as a means of signalling wider social reforms. China,

for example, in moving towards a more market-based economy has recognised the

importance of its use to resolve international trade disputes. Accordingly the

Government’s conciliation service, CCPIT, in partnership with CEDR, has formed an

Anglo-Chinese Dispute Resolution Centre and we have been working with them to

establish a mediation centre.

The best example of mediation contributing to wider social reform is in the

development of mediation in a number of Eastern European states. As these Post-

communist societies, twenty years on, move to market-based approaches, the way

the state interacts with its citizens is being transformed - from protection of

individual’s rights to individual empowerment. Combined with this is a focus on

improving the reputation of the State through increased efficiency and less

corruption. Mediation is seen as a process that reinforces these messages.

In Croatia I have just finished working on a two-year project to establish a mediation

pilot programme in the Commercial Court of Zagreb. Apart from requiring

considerable work integrating mediation into the court’s processes, it also required

thinking ‘outside the box’. In this programme sitting judges were acting as mediators,

something we initially, with our common law experience found unusual. However the

pilot has worked well with over 200 cases referred to mediation in the first year and

the court has now been held out as a model for providing a wider service to the

citizens of Croatia.

Another example is Bosnia and Herzegovina, which since the cessation of hostilities

has undergone massive social reforms at all levels. It also has the most

comprehensive mediation system for Civil Disputes in the region. The IFC has

funded a project to establish two court-based programmes in Sarajevo and Banja

Luka, and there is a Mediators Association which now has state authority to licence

mediators. Over 1500 mediations have taken place in the last three years, resulting

in €9.3million of tied up funds being released. Mediation is now a central part of the

justice strategy for Bosnia and Herzegovina. CEDR has been engaged this year by

the Ministry of Justice, to draft the mediation action plan for the next four years,

which details the steps to be taken to continue to develop mediation.

Global neighbourhood

Interestingly I have noticed that there is an emerging trend of supra-national

motivations for countries to consider mediation as indicator of ambitions to join and

90 G-

G2 N Ax 1, 2 & 3 SPS E180210 21

interact in the proverbial ‘global village’. This trend is one which I think we should

watch in years to come, as it will begin to play increasing importance.

Europe presents good examples of these trends. Firstly there are the former member

states of Yugoslavia, now interested in acceding to the European Union.

Effectiveness of local civil justice is a criterion looked at for accession and therefore

the adoption of ‘modern’ justice processes, such as mediation, are considered an

indicator of suitability in this field*. Secondly the acceptance this year of the EU

Directive on cross-border mediation by the European Parliament means that all

member states will encourage parties to use mediation to resolve international

disputes.

The EU directive has wider implications, for as business in Europe gets used to

mediating cross-border disputes they will also look at doing the same in other parts of

the world where problems of contract enforcement, delay and poor business

environments exist. Ultimately if the demand for mediation is there, in a desire to

become part of global villages, countries which have not developed mediation will

begin to take it more seriously.

[Another example of global development of mediation is found in Ukraine. In 2008, a

programme for training mediators had been established at the Mediation Centre in

Kyiv, encouraging mediation of corporate governance disputes and a cheaper

alternative to litigation].

* italics added

Moduli

G


Matja e performancës së kontratës

pjesa

3

86 G-

Seksioni 1: Hyrje 87




86 -

87 G-

SEKSIONI

1


MOdulI

G

PJESA

3Matja e performancës së kontratës

SEKSIONI 1 HYRJE

1.1 ObJEKtIvat

objektivat e këtij kapitulli/seksioni janë të shqyrtohet, shpjegohet dhe kuptohet:

1. se përse matja e performancës së implementimit të kontratës është një aktivitet i

rëndësishëm dhe i nevojshëm

2. si mund të përdoren metodologjitë e matjes së performancës në matjen e

performancës së kontratave për shërbime, mallra dhe punë

3. kushtet paraprake për krijimin dhe implementimin e një mjedisi mbështetës për

matjen e performancës


Çështjet më të rëndësishme janë të kuptohet:

n Që matja e performancës është një faktor kyç për të siguruar se objektivat dhe

synimet e kontratës janë përmbushur dhe për të siguruar se detyrimet dhe të

drejtat e palëve në kontratë (blerës/ofrues) janë përmbushur saktësisht

n nevoja për një qasje sistematike ndaj projektimit dhe implementimit të matjeve

të performancës

n se përpunimi i një metodologjie për matjen e performancës duhet të jetë një

pjesë integrale e përgatitjes së ofertës dhe dokumentacionit të kontratës si edhe

duhet të kuptohet dhe të pranohet nga të gjitha palët kur nënshkruajnë një

kontratë

1.3 LIdHJEt

ekziston një lidhje veçanërisht e fortë midis këtij kapitulli dhe:

n Modulit B6 për matjen e performancës të organizmave të prokurimit

n Modulit B2 për përgjegjësitë e autoritetit kontraktues

n Modulit c2 për kushtet e kontratës

n Modulit e1 për përgatitjen e dokumenteve të tenderit

n Modulit G1 për menaxhimin e kontratës

1.4. RëNdëSIa

ky modul është i rëndësishëm për të gjithë profesionistët e përfshirë në prokurimin

publik, duke përfshirë politikbërësit, zyrtarët e prokurimit, menaxherët e kontratave,

specialistët teknikë, auditët dhe (jo më pak të rëndësishëm) operatorët ekonomikë.

1.5. INfORmacIONI LIGJOR I dObISHëm pëR t'u paSuR Në dISpOzIcION

ky modul nuk rregullohet nga ndonjë kërkesë ligjore specifike përveçse implikimeve

të mundshme të ligjit kombëtar për kontratat që përfshijnë matjen e performancës

së ekzekutimit të kontratës. Megjithatë, në mënyrë indirekte, parimet dhe objektivat e

përcaktuara në direktivat e ke-së dhe në traktat për rolin dhe zhvillimin e prokurimit

publik ofrojnë argumente të forta për ta bërë matjen e performancës një fushë

prioritare.

88 G-

SEKSIONI

2


MOdulI

G

PJESA


2.1 vëSHtRIm I pëRGJItHSHëm

ky seksion do të trajtojë matjen e performancës në një kontratë individuale dhe nuk trajton

performancën e autoriteti kontraktues në përgjithësi. Çështja e matjes së performancës së

autoritetit kontraktues mbulohet në modulin B6.

në këtë seksion ne do të shqyrtojmë një sërë çështjesh në lidhje me matjet e performancës

që janë njësoj për të gjitha llojet e kontratave dhe më pas theksoni disa çështje specifike që

dalin në matjen e performancës sipas kontratave të shërbimeve, mallrave dhe punëve.

ky seksion lidhet ngushtë me modulin G1 për menaxhimin e kontratës dhe gjithashtu me

modulin a2 dhe a4, të cilët mbulojnë lloje të ndryshme kontratash.

2.2 HYRJE

Matja e saktë dhe korrekte e performancës së kontratës dhe e lidhjes së saj me pagesat

mund të nxisë dorëzim më të mirë dhe të një cilësie më të lartë të kërkesave të kontratës.

ajo gjithashtu ofron përgjigjen përfundimtare për pyetjen nëse një kontratë e caktuar, por

gjithashtu një sistem prokurimi publik në të gjitha nivelet dhe në të gjitha pjesët e tij, punon

në mënyrë efikase dhe dorëzon "vlerë për paratë".

matja e performancës dhe kontrata

Qëllimi kryesor i kontratës me shkrim midis autoritetit kontraktues dhe operatorit ekonomik

është të parashtrojë qartë dhe në mënyrë gjithëpërfshirëse të drejtat dhe detyrimet e

palëve kundrejt njëra tjetrës dhe kundrejt palëve të treta të përfshira përsa i përket matjes së

performancës, elementët kyç të kontratës përfshijnë:

n specifikimin, i cili duhet të parashtrojë qartë kërkesat e autoritetit kontraktues,

përfshirë këtu se çfarë do të dorëzohet, kur, si dhe me çfarë standardesh.

përdorimi në rritje i specifikimeve të mbështetur në performancë dhe i kontratave

stimuluese thekson rëndësinë e matjes së performancës (shihni modulin a4 për

një diskutim të kontratave stimuluese).

n kushtet e përgjithshme të cilat përfshijnë:

kërkesat e përgjithshme të performancës si për shembull përputhja me

legjislacionin dhe standardet e përbashkëta për të gjitha kontratat;

kërkesat e veçanta të performancës që zbatohen për një kontratë të caktuar;

Bazën për të përcaktuar çmimin që do të paguhet;

Mënyrën sesi operatori ekonomik do të imponojë pagesën për

performancën e zakonshme në përputhje me standardet e kërkuara;

një program performance i cili parashtron masat e performancës specifike

për kontratën dhe pasojat e paaftësisë për të realizuar standardet e kërkuara,

duke përfshirë sanksionet që mund të zbatohen.


89 G-


Moduli

G

PJESA

3

SEKSioNi

2


Përshkrimi

përfitimet e matjes së performancës së kontratës

nga matja e performancës së kontratës dalin një sërë përfitimesh:

n Matja e performancës, si gjatë performancës së kontratës dhe pas përfundimit të

kontratës, ofron prova konkrete në lidhje me arritjen e efikasitetit dhe efektivitetit

(vlerë për paratë) në përgjigje të objektivave, qëllimeve dhe kërkesave të

vendosura për funksionimin e prokurimit individual.

n ajo ofron gjithashtu informacion dhe udhëzim për cilësinë, kapacitetin dhe aftësinë

e sistemit të prokurimit publik si në nivel kombëtar dhe në nivelin e autoritetit

kontraktues.

n autoriteti kontraktues do të marrë reagim dhe konfirmim të vlefshëm për nivelin

deri ku është planifikuar dhe menaxhuar në mënyrë efikase procesi i prokurimit,

sidomos në lidhje me projektimin e specifikimeve teknike ose të termave të

referencës, me zgjedhjen e strategjisë kontraktore dhe modelin e kontratës, me

zgjedhjen e procedurës së prokurimit, përcaktimin e kritereve të përzgjedhjes

dhe të shpalljes së fituesit dhe zhvillimin e vlerësimit të ofertës si dhe shpalljen e

kontratës fituese.

n procesi i vazhdueshëm i "mësimeve të nxjerra", që rezulton nga një sistem

efikas për matjen e performancës nëpërmjet të cilit mund të identifikohen

pikat e dobëta dhe të forta, do të prodhojë argumente dhe stimuj të mirë për

ndryshimin dhe përmirësimin e procesit të prokurimit në të gjitha pjesët e tij si

dhe në marrëdhëniet e brendshme dhe të jashtme;

n kur krahasimi i standardeve përdoret si një matje performance (shihni më poshtë),

autoriteti kontraktues do të jetë në pozitën për të krahasuar vetë performancën

dhe rezultatet e tij më autoritetet kontraktuese përgjegjëse për lloje të ngjashme

të funksioneve.

tiparet e përbashkëta për krijimin dhe matjen e performancës së kontratës

ka një sërë tiparesh të përbashkëta për vendosjen dhe matjen e performancës në shumicën

e kontratave, qofshin ato për punë, mallra ose shërbime. është e rëndësishme që për të

gjitha matjet e performancës së kontratës të ketë një qartësi dhe siguri për:

n treguesit dhe fushat specifike të performancës

n bazën sipas fushave përkatëse të performancës

n objektivin e performancës

n matjen specifike të performancës që do të zbatohet

kërkesat dhe matja e performancës do të parashtrohen në specifikim e rënë dakord

(specifikimet e tenderit së bashku me propozimin teknik nga operatori ekonomik dhe çdo

modifikim në ato specifikime për të cilat mund të jetë rënë dakord si pjesë e një procesi të

lejuar sqarimi). standardet e performancës parashtrojnë nivelet e kërkuara të shërbimit dhe

skemën e matjes së performancës. këto duhet të përfshihen si një program ose si programe

të kontratës.

kërkesat e performancës që janë të përbashkëta për shumicën e kontratave për punë, mallra

dhe shërbime janë:

n koha

n përfitimet/kostot

n cilësia (e zbatuar në kuptimin e gjerë të saj)

90 G-


Moduli

G

PJESA

3

SEKSioNi

2


Përshkrimi

Afatet kohore

pothuajse të gjitha kontratat caktojnë kohën (ose kohët) në të cilën pritet që operatori

ekonomik të realizojë detyrimet e tij sipas kontratës, pavarësisht faktit nëse ato detyrime

lidhen me përfundimin e punimeve, shpërndarjen e mallrave ose përfundimin e shërbimeve.

për kontratat më të vogla, sidomos ato që kanë një jetëgjatësi të shkurtër, ky afat kontraktor

dhe suksesi apo dështimi i operatorit ekonomik për të respektuar afatin mund të mjaftojnë

për të matur performancën e kontratës, por përsa i përket kontratave më të mëdha dhe

sidomos atyre që kanë një jetëgjatësi më të madhe, ka rëndësi pasja e një mjeti të saktë

të monitorimit të ecurisë drejt arritjes së afatit përfundimtar. kështu do të ndodhte për

shembull për një kontratë pune (të ndryshme nga punët shumë të vogla), për një kontratë

mallrash që përfshijnë më tepër se një furnizim ose një periudhë fabrikimi/furnizimi të gjatë

ose një kontratë për shërbime që do të ofrohet me faza.

Bazat që mund të përdoren me qëllim monitorimin e kësaj ecurie mund të përbëhen nga

një ose më shumë prej pikave të mëposhtme:

n një program i datave kyçe

n një program (i cili mund të variojë nga shumë i thjeshtë në shumë të detajuar)

n një parashikim i qarkullimit të parasë

n një kurbë e fuqisë punëtore

programi i datave kyçe ofron objektiva të qartë që operatori ekonomik duhet t'i përmbushë

dhe dështimi ose suksesi i tyre për t'i përmbushur këto data kyçe do të japë një tregues të

menjëhershëm të performancës së tyre. sidoqoftë duhet pasur parasysh se shumë kontrata i

japin operatorit ekonomik të drejtën për më shumë kohë gjatë të cilës të realizojnë detyrimet

e tyre nëse ata vonohen nga autoriteti kontraktues ose nga rrethana të caktuara që nuk janë

në kontrollin e tyre. Çdo matje e performancës së operatorit ekonomik në lidhje me kohën

duhet të marrë parasysh të drejtën e tyre (nëse ka) për kohë shtesë. Me fjalë të tjera, përpara

se të vendoset nëse operatori ekonomik ka pasur sukses apo ka dështuar në përmbushjen

e datave kyçe, është e nevojshme të merret në konsideratë fakti nëse datat kyçe duhet të

përshtaten për të marrë parasysh çdo kohë shtesë për të cilën atyre i është dhënë e drejta.

siç u përmend dhe më sipër, për një kontratë me një jetëgjatësi të madhe është e rëndësishme

të mund të monitorohet ecuria gjatë jetës së kontratës dhe jo vetëm në datat kyçe. kjo

ndodh sepse vendimet e rëndësishme mund të merren në varësi të asaj ecurie (p.sh. alokimi

i buxheteve, alokimi i stafit, shpallja fituese e kontratave të lidhura). për më tepër regjistrimi

i ecurisë aktuale do të ishte një burim i dobishëm informacioni për "mësimet e nxjerra" dhe

për krahasimin me projekte të tjera.

një dosje ecurie mund të krijohet duke regjistruar datat aktuale të fillimit dhe mbarimit

të aktiviteteve të treguara në një program të rënë dakord kundrejt datave të planifikuara.

sidoqoftë, programet duhet të përshtaten në atë mënyrë që t'i kushtojnë vëmendje

rrethanave që dalin, si për shembull mund të jetë e nevojshme të shmanget vonesa me

qëllim respektimin e datave kyçe. si rezultat është e nevojshme të përditësohet programi në

mënyrë të rregullt dhe të regjistrohet ecuria e programit të përditësuar.

91 G-


Moduli

G

PJESA

3

SEKSioNi

2


Përshkrimi

ecuria gjithashtu mund të monitorohet duke regjistruar qarkullimin aktual të parasë kundrejt

parashikimit. kjo normalisht kryhet duke prodhuar një grafik i cili tregon shumën totale

të parashikuar për t'u faturuar dhe shumën totale të faturuar në të vërtetë nga operatori

ekonomik në çdo kohë gjatë periudhës së kontratës. një grafik i tillë normalisht tregon dy

kurba në formën e shkronjës s. nëse operatori ekonomik po realizon një performancë të

mirë, dy kurbat do të jenë shumë afër me njëra tjetrën. nëse ecuria është e dobët, kurba e

ecurisë aktuale do të jetë më e sheshtë sesa është parashikuar.

një tregues i tretë i ecurisë mund të jetë niveli i fuqisë punëtore të shfrytëzuar. duke krahasuar

fuqinë aktuale punëtore me parashikimin e nevojave për fuqi punëtore, luhatjet në ecuri

mund të paraprihen përderisa, në shumicën e rasteve, rezultati do të jetë në përpjesëtim me

mjetet e përdorura.

dështimi për të arritur normat e parashikuara të ecurisë zakonisht nuk është një dështim

realizimi në sensin kontraktor (megjithëse në raste të rënda mund të jetë), por një dështim

i tillë zakonisht është një përparim i cili paralajmëron se datat kyçe nuk do të përmbushen.

Përfitimet/Kostot

ndërkohë që pothuajse të gjitha kontratat caktojnë kohën deri në të cilën operatorëve

ekonomikë u kërkohet të përmbushin detyrimet e tyre, është e sigurt që ato të gjitha tregojnë

çmimin që oe-ja duhet të paguajë. Çmimi mund të fiksohet ose mund t'i nënshtrohet

rregullimeve sipas rrethanave të përcaktuara. Çmimi që operatori ekonomik ka paguar

përfaqëson koston për autoritetin kontraktues. kur çmimi që i paguhet operatorit ekonomik

i nënshtrohet rregullimeve, ka shumë rëndësi për autoritetin kontraktues krahasimi i kostos

aktuale kundrejt buxhetit.

në shumicën e rasteve, ky krahasim do të shërbejë si matës i vetë performancës së autoritetit

kontraktues më tepër sesa një matës i performancës së operatorit ekonomik. është vetëm

një matje e performancës së operatorit ekonomik kur kontrata mundëson që operatori

ekonomik të paguhet mbi bazën e "kostos aktuale + tarifën" ose kur kontrata i kërkon

operatorit ekonomik të arrijë kritere të caktuara të performancës që kanë ndikim në kostot

operative të autoritetit kontraktues, për shembull, konsumimi i energjisë së një makine ose

e një ndërtese.

përsa i përket monitorimit të kohës, për kontrata e vogla ky monitorin mund të konsistojë

në një krahasim të thjeshtë midis çmimit të kontratës dhe shumës së paguar në fund ndaj

operatorit ekonomik. për kontratat më tepër komplekse, sidomos ato me një jetëgjatësi të

madhe ose ato të cilat ofrojnë mundësinë e rregullimeve në çmim, autoriteti kontraktues

do të dojë të monitorojë kostot gjatë gjithë periudhës së kontratës (dhe ndoshta, në rastin

e punëve ose makinerive, gjatë jetës funksionale të produktit të përfunduar), me qëllim që

të parashikohet çdo tejkalim buxheti dhe për të marrë masat korrigjuese. ai gjithashtu do të

dojë të kontrollojë se përfitimet e arritura i korrespondojnë mirë kostos së pësuar, pra që ai

arrin të marrë vlerë të mirë për paratë.

pika e fillimit për monitorimin e kostove duhet të jetë një buxhet i përgatitur mirë. kostot

aktuale të pësuara deri në atë datë dhe një përllogaritje e kostove në fund duhet të

krahasohen kundrejt këtij buxheti në intervale të rregullta. luhatjet midis kostove aktuale

92 G-


Moduli

G

PJESA

3

SEKSioNi

2


Përshkrimi

dhe kostove buxhetore duhet të hetohen me qëllim që të merren masa korrigjuese dhe që

të shërbejnë për kontratat e ardhshme. për shembull, në një kontratë pune, rritja e kostos

mund të jetë si rezultat i ndryshimeve në projektimin e kërkuar nga autoriteti kontraktues

për shkak të përgatitjes së dobët për projektin, gjë e cila mund të mënjanohet në projektet

e ardhshme. ose mund të jetë për shkak të kushteve të fshehta që askush nuk ka mundur t'i

parashikojë dhe të cilat kufizohen në fushën e këtij projekti të caktuar.

rregullimet do të duhet të kryhen në buxhet, aty ku është e nevojshme, por këto duhet të

jenë të shpjeguara dhe të justifikuara.

përveç monitorimit të kostos përfundimtare të kontratës, autoriteti kontraktues do të ketë

nevojë të monitorojë qarkullimin e parasë, d.m.th., nevojën e tij për fonde në çdo moment.

autoriteti kontraktues duhet të sigurohet që fondet janë të disponueshme për të paguar

operatorin ekonomik në kohën e kërkuar, sidomos kur shuma e kontratës është thelbësore

dhe pagesat duhen bërë në intervale gjatë një periudhe të gjatë kohore. për të bërë këtë, atij

do t'i nevojitet një parashikim i qarkullimit të parasë kundrejt të cilit të krahasojë qarkullimin

aktual të parasë (i ngjashëm më atë të përdorur për monitorimin e ecurisë – shihni më sipër).

të dhënat historike të fluksit të parasë mund të përdoren për të kontrolluar nëse autoriteti

kontraktues i ka parashikuar saktë nevojat e tij që në fillim. Mund të jetë gjithashtu shumë e

dobishme për të përcaktuar parashikimet e qarkullimit të parasë për projektet e ardhshme

të të njëjtës natyrë.

siç u tha dhe më sipër, autoriteti kontraktues do të dojë të përcaktojë nëse e ka arritur "vlerën

e mirë për paratë" një mënyrë për ta bërë këtë është nëpërmjet raporteve të vendosura që

në fillim dhe më pas të përllogaritura sërish kur punët, mallrat ose shërbimet vendosen në

përdorim. këto raporte të përllogaritura sërish mund të përdoren si baza për një krahasim

me kontrata të ngjashme. për shembull:

n kosto/km për ndërtimin e një rruge ose

n kosto/shtrat për ndërtimin e një spitali dhe kostot rrjedhëse të një spitali ose

n kosto/banor për mbledhjen e mbeturinave

Cilësia (e zbatuar në një kuptim më të gjerë)

subjekti i "vlerës së mirë për paratë" është i lidhur ngushtë me subjektin e cilësisë. autoriteti

kontraktues duhet të verifikojë se produkti përfundimtar që rezulton nga kontrata (qofshin

mallra, punë ose shërbime) i përmbush pritshmëritë. autoriteti do të dojë të sigurohet se

ai nuk ka pasur defekte kur është pranuar nga operatori ekonomik dhe do ta bëjë këtë

nëpërmjet mjeteve të inspektimit, proceseve të testimit ose të rishqyrtimit që janë specifikuar

në kontratë. Gjithashtu autoriteti do të dojë të verifikojë se produkti mbetet i përdorshëm

për jetëgjatësinë e kërkuar që i nënshtrohet mirëmbajtjes normale dhe se ai vazhdon të

përmbushë kriteret e performancës. kjo mund të kryhet duke krahasuar kostot operative

dhe të mirëmbajtjes me një buxhet ose nëpërmjet raporteve (siç u parashtrua më sipër), ose

nëpërmjet sondazheve për përmbushjen e pritshmërive të përdoruesit.

kështu që në lidhje me një spital të ri, autoriteti kontraktues do të dojë të ketë të dhëna të

regjistruara për të treguar se testet dhe inspektimet e kërkuara janë zhvilluar në mënyrën

e duhur gjatë ndërtimit dhe pas përfundimit. ai do të dojë të monitorojë shtrirjen dhe të

sigurojë ekzekutimin e duhur të punës së riparimit nga operatori ekonomik gjatë periudhës

së garancionit. ai do të dojë të monitorojë kostot e riparimit kundrejt një buxheti gjatë një

periudhe le të themi 10 vjeçare pas periudhës së garancionit. ai do të dojë të monitorojë

numrin e ditëve kur sallat e operacionit ose ambientet e tjera nuk mund të funksionojnë

për shkak të një defekti. ai do të dojë të monitorojë konsumin e energjisë dhe të ujit. ai

93 G-


Moduli

G

PJESA

3

SEKSioNi

2


Përshkrimi

duhet të kërkojë reagim të stafit në intervale të rregullta për të përcaktuar nëse funksionimi

i përmbush nevojat e tyre. ai gjithashtu duhet të mbikëqyrë pacientët për të vendosur nëse

ata janë të kënaqur. për shembull, të moshuarit ose personat me aftësi të kufizuar mund

të vënë re se distancat që ata duhet të ecin brenda spitalit janë të tepërta. ata mund të

mos jenë të kënaqur me numrin e vendeve të disponueshme në një dhomë pritje apo me

disponueshmërinë e tualeteve.

Gjatë monitorimit të cilësisë autoriteti kontraktues duhet gjithashtu të kontrollojë nëse

kriteret mjedisore dhe sociale janë/qenë përmbushur nga operatori ekonomik. sa vende

pune u hapën? a u punësuan persona me paaftësi fizike dhe mendore? sa trajnim u ofrua?

sa incidente sigurie ndodhën? sa ankesa u morën nga komuniteti vendor për zhurmën,

pluhurin ose ndotjen që vinte nga sheshet e punimeve?

për t'i përdorur në kontratat e ardhshme, autoriteti kontraktues duhet të mbledhë informacion

në lidhje me gatishmërinë dhe qëndrimin e operatorit ekonomik dhe marrëdhënieve midis

operatorit ekonomik dhe autoritetit kontraktues. një informacion i tillë mund të mbulojë, për

shembull, respektimin e procedurave (faturimin, sigurimin e cilësisë, raportimin), saktësinë

e informacionit të dhënë nga operatori ekonomik, numrin e "letrave të ankimimit" ose

lajmërimet për mospërmbushje të lëshuara kundrejt operatorit ekonomik (ose e kundërta) si

dhe norma e dështimit të testeve dhe/ose inspektimeve.

matjet e performancës në kontratat e shërbimeve

ashtu siç u përmend më sipër, dokumentet kyçe për matjen e performancës në kontratat e

shërbimeve janë specifikimi për të cilin është rënë dakord (specifikimet e tenderit së bashku

me propozimin teknik nga operatori ekonomik fitues dhe çdo modifikim ndaj atyre që mund

të jetë rënë dakord si pjesë e një procesi të lejuar qartësimi) dhe standardet e performancës

që parashtrojnë nivelet e kërkuara të shërbimit dhe skema e matjes së performancës. ato

duhet të përfshihen si programe në kontratë.

këto dokumente duhen harmonizuar dhe duhet të jenë në përputhje ne lidhje me

objektivat, detyrat dhe aktivitetet, rezultatet dhe produktet përfundimtare si dhe axhendat

duke përfshirë etapat me rëndësi dhe mekanizmat e mundshëm nxitës. kur autoriteti

kontraktues ka shpallur fituese një kontratë shërbimi ai duhet të monitorojë nëse shërbimi

është dorëzuar mirë dhe sipas standardeve dhe afateve të rëna dakord dhe të verifikojë se

kostot e shërbimit nuk janë më të larta seç pritej. është përgjegjësi e autoritetit kontraktues

të monitorojë cilësinë e shërbimit për të siguruar se ai është i kënaqshëm dhe të krijojë masa

të përshtatshme për të rregulluar performancën e dobët si edhe për të përcaktuar masat e

performancës.

Menaxhimi i performancës së shërbimit përfshin më tepër se thjesht përcaktimin nëse

shërbimet po dorëzohen në vëllimet dhe nivelet e rëna dakord ose brenda afateve kohore

të rëna dakord. cilësia e shërbimit që po dorëzohet gjithashtu duhet të vlerësohet.

Matja e cilësisë së shërbimit nënkupton krijimin dhe përdorimin e matësve të cilësisë – matje

të cilat mundësojnë matjen e cilësisë së një shërbimi. disa aspekte të cilësisë së shërbimit që

mund të vlerësohen janë plotësia, disponueshmëria, kapaciteti, besueshmëria, përmbushja e

afateve kohore, përdorshmëria, siguria, standardet, përdorshmëria, saktësia dhe përmbushja.

94 G-


Moduli

G

PJESA

3

SEKSioNi

2


Përshkrimi

disa aspekte të shërbimit janë të matshme në mënyrë numerike. ato mund të numërohen

dhe maten në një mënyrë të thjeshtë matematikore, si për shembull sasitë e transaksioneve.

aspekte të tjera të shërbimit janë më tepër të vështira për t'u matur dhe do të kishin nevojë

për një vlerësim subjektiv si për shembull përmbushja e pritshmërive të klientit.

është e zakonshme të vendoset një bazë për performancën e shërbimit ose për cilësinë e

shërbimit. ky mund të jetë niveli në të cilin shërbimi dorëzohet sipas një kontrate ekzistuese,

megjithëse tenderimi i një kontrate të re ofron një mundësi ideale për të rishqyrtuar

performancën e shërbimit aktual dhe standardet e cilësisë së shërbimit dhe për t'i rishqyrtuar

ato nëse është e përshtatshme.

Baza në përgjithësi përfshihet si pjesë e kontratës në programe, qoftë në specifikim ose

në një program specifik. Matjet e performancës dhe të cilësisë si dhe çdo përmirësim në

performancë ose cilësi gjenden kundrejt bazës. ka rëndësi të vendoset baza në mënyrë

të saktë me qëllim që të matet sesa mirë po ecën shërbimi dhe sa vlerë po ofron shërbimi

i ri krahasuar me marrëveshjet e mëparshme. duke qenë se objektivat dhe performanca e

operatorit do të përllogaritet në përputhje me bazën, ato do të kishin një interes të veçantë

për këtë.

disa aspekte të shërbimit do të jenë të vështira për t'u matur sepse ato përfshijnë

subjektivitetin. sidoqoftë, përsëri mbetet e rëndësishme të bihet dakord se çfarë do të matet

dhe si do të merret informacioni. intervistat, sondazhet për përdoruesin dhe rishikimet e

dokumentacionit shërbejnë si shembuj. aspektet subjektive nuk duhen neglizhuar thjesht

për faktin se teknikat matematikore nuk mund të zbatohen tek ato. është një çështje e

mbledhjes së informacionit dhe e analizimit të tij me sa më shumë objektivizëm të jetë

e mundur. shpesh janë aspektet subjektive të një shërbimi që maten gjatë afatit kohor

më të gjatë dhe kur ndodhitë e ndryshme do të ofrojnë perspektivat më të qarta. ato

gjithashtu kanë gjasa të jenë aspektet që ofrojnë mësimet më të qëndrueshme që do të

merren parasysh në prokurimin e shërbimeve të ardhshme. Moduli a4 përmban diskutim të

mëtejshëm mbi matjen e këtij lloji performance.

krahasimi i standardeve mund të përfshijë matjen e operatorit ekonomik që po ofron

shërbimin kundrejt më të mirit në industrinë e tyre, duke bërë krahasime midis proceseve

të ngjashme dhe/ose duke krahasuar çmimet për shërbime të ngjashme. krahasimi i

standardeve të operatorëve ekonomikë që po ofrojnë shërbime ndihmon në kompensimin

e rrezikut, në një marrëveshje shërbimi afatgjatë, të çmimeve dhe tarifave bazë që dalin

në mënyrë progresive jashtë normave të tregut dhe të industrisë (nëse është përfshirë në

kontratë një mekanizëm çmimi). Gjithashtu ndihmon në identifikimin dhe në dhënien e

prioritetit kundrejt hapësirave për përmirësim.

krahasimi i standardeve mund të përdoret gjithashtu për të vlerësuar nivelin deri ku po

arrijnë marrëveshjet e ndryshme nivelet e tyre të dëshiruara të përfitimeve nga investimet,

të rezultateve ose impakteve. kjo do të shërbejë kryesisht për të mësuar nga sukseset e

organizatave të tjera dhe për t'i përkthyer ato mësime në programe veprimi ose në mënyra

më të mira pune.

matjet e performancës në kontratat e furnizimit

Metodologjitë për matjen e performancës në lidhje me kontratat e furnizimit janë të

ngjashme me ato të diskutuara në kontekstin e kontratave të shërbimit. ato sillen rreth tre

faktorëve bazë të kohës, përfitimeve/kostove dhe cilësisë.

dokumentet kryesore rregulluese lidhur me kontratën për matjen e performancës këtu

95 G-


Moduli

G

PJESA

3

SEKSioNi

2


Përshkrimi

janë të njëjtë me ato që zbatohen për kontratat e shërbimit: specifikimi i rënë dakord

(specifikimet e tenderit së bashku me propozimin teknik nga operatori ekonomik fitues

dhe çdo modifikim ndaj atyre për të cilat është rënë dakord si pjesë e procesit të lejuar të

qartësimit) dhe standardet e performancës që parashtrojnë nivelet e kërkuara të shërbimit

dhe skemën e matjes së performancës. këto duhet të përfshihen si programe në kontratë.

një tjetër faktor i rëndësishëm ndikues është natyra e produkteve dhe e shërbimeve

shoqëruese (aty ku është e përshtatshme) si dhe kompleksiteti dhe përmasa e kontratës.

këta faktorë ndikojnë në zgjedhjen e modelit të kontratës. lloji i kontratës dhe i matjeve

të performancës së përdorura mund të ndryshojnë në mënyrë të konsiderueshme për

shembull midis një kontrate prokurimi që ndodh vetëm një herë për furnizimin e pajisjeve

shumë të sofistikuara dhe një kontratë kuadër katër vjeçare me bazë kohore për furnizimin e

ushqimeve dhe vakteve në spitale në një qytet të madh.

përsa i përket kontratave të shërbimit, tendenca në rritje për të përdorur specifikimet teknike

mbështetur në performancë dhe kontratat e stimuluara si dhe theksi i fortë mbi mënyrën në

të cilën menaxhohet një kontratë në lidhje me (p.sh.) logjistikën, administrimin, jetëgjatësinë

dhe mosdëmtimin e mjedisit, të gjitha këto i shtohen kompleksitetit të dorëzimit të

kontratës dhe hartimit të masave të performancës që lejojnë një matje të përshtatshme dhe

produktive të performancës së kontratës.

Funksionet bazë të matjes së performancës mund të përfshijnë veprimet e mëposhtme të

verifikimit:

n datat dhe programet e dorëzimit në përputhje me kontratën dhe vendosja e

sanksioneve nëse tejkalohen ato programe (dëmet e likuidueshme);

n cilësia dhe sasia e përshtatshme e mallrave;

n ofrimi i kënaqshëm i të gjitha shërbimeve shoqëruese si për shembull instalimi,

trajnimi, shërbimi dhe mirëmbajtja pas shitjes;

n cilësia dhe efikasiteti i duhur në përpunimin e dokumentacionit (p.sh. faturat dhe

pagesat);

n cilësia e komunikimit me autoritetin kontraktues (p.sh. rishikimi i ecurisë së

projektit);

n kosto në përputhje me kontratën si dhe rregullime dhe shtrirje të pranueshme të

kostos aty ku lejohet.

ushtrimi për matjen e performancës mund të përfshijë një sondazh për përmbushjen e

pritshmërive të përdoruesit. krahasimi i standardeve mund të jetë gjithashtu një mjet i

dobishëm për matjen e performancës sipas kontratave të furnizimit.

matjet e performancës në kontratat e punëve

Hyrje

në një fazë të hershme të ciklit të projektit duhet të ndërmerren një sërë vendimesh të

rëndësishme, ndër të tjera, zgjedhja e metodës për kryerjen e punimeve dhe forma

korresponduese e kontratës. Masat e performancës që do të përdoren varen shumë nga

natyra, përmasa dhe kompleksiteti i punimeve që do të kryhen, strategjia e zgjedhur e

kontraktimit, kontratat kornizë të vendosura dhe objektivat dhe matjet e performancës për

të cilat është rënë dakord. projektet e mbështetura në performancë dhe në specifikimet e

rezultateve, duke përfshirë skema të stimujve të mundshëm, kërkojnë monitorim shumë me

të fortë dhe një metodologji vlerësimi më të qartë krahasuar me kontratat më tradicionale

të punëve.

96 G-


Moduli

G

PJESA

3

SEKSioNi

2


Përshkrimi

Koment

fakti që matja e performancës duhet të jetë një aktivitet kyç në të gjitha kontratat, por

sidomos në kontratat e mëdha të punimeve, konfirmohet nga një studim i performancës që

u ndërmor në emër të qeverisë britanike në vitin 1999. studimi tregoi një nevojë të vërtetë

të përmirësimeve: nga 66 projekte ndërtimi të departamenteve të qeverisë qendrore me një

vlerë totale prej 500 milion sterlinash, treçereku i projekteve i tejkaloi buxhetet e tyre deri me

50% si dhe dy të tretat i kishin tejkaluar datat e tyre fillestare të përfundimit me një mesatare

prej 63%.

Metodologjitë e vlerësimit të performancës

Matja e performancës në thelb do të ndjekë të njëjtën rrugë siç u përshkrua më sipër në këtë

modul duke përcaktuar hapësirat e performancës, bazat dhe objektivat e performancës,

treguesit, matjet, mbledhjet e informacionit dhe analizat. sidoqoftë, kontratat e punëve dhe

sidomos projektet e mëdha të infrastrukturës normalisht kërkojnë projektimin e një sistemi

më kompleks për matjen e performancës sesa kërkohet për kontratat e shërbimeve dhe

të mallrave. dimensionet teknike, ekonomike dhe të lidhura me kohën sipas kësaj kontrate

kërkojnë një kuadër të përgatitur mirë vlerësimi dhe menaxhim të mirë të organizmit të

rishqyrtimit. duke qenë se kushtet paraprake dhe kushtet e përgjithshme ndryshojnë nga

projekti në projekt, ekziston nevoja për të përshtatur metodologjinë e performancës në

përputhje me natyrën e kontratës individuale.

në përgjithësi matjet e performancës të kërkuara në implementimin kontratave më të

mëdha të punës është aktiviteti i kontrollimit të performancës aktuale kundrejt objektivave

gjatë gjithë jetës së projektit, gjatë ndërtimit dhe në parim nëpërmjet jetës operacionale të

godinës së përfunduar. ato përfshijnë krijimin e një kuadri për matjen e performancës që

mbulojnë masa të tilla si:

n sondazhet për përmbushjen e pritshmërive

n defektet

n kohën dhe koston e ndërtimit

n produktivitetin

n përfitueshmërinë

n impaktin në mjedis

n Mbetjet

përveç përdorimit të metodologjisë së performancës së përdorur më sipër, performanca e

kontratave më të mëdha të punëve monitorohet më tej me mjetet të tjera. Më poshtë vijon

një prezantim i shkurtër i atyre metodave.

Revizionimi dhe vlerësimi i projektit

revizionimi është një metodë e projektuar dhe e praktikuar në Mbretërinë e Bashkuar. në

terma të thjeshtë, është një shqyrtim i një projekti i zhvilluar në një sërë momentesh kyçe

vendimmarrje nga një staf njerëzish me përvojë, të pavarur nga autoriteti kontraktues. Qëllimi

është të sigurohet se projekti është i justifikuar dhe se qasja e propozuar e prokurimit ka të

ngjarë të arrijë vlerën për para. procesi i revizionimit duhet ta marrë në shqyrtim projektin në

momentet kritike të zhvillimit të tij, të njohura si porta. ka pesë porta të tilla gjatë ciklit jetësor

të një projekti: tre përpara shpalljes së kontratës fituese dhe dy të tjera në implementimin e

kontratës dhe në konfirmimin e përfitimeve operative. një "portë" nuk mund të kalohet në

97 G-


Moduli

G

PJESA

3

SEKSioNi

2


Përshkrimi

rast se nuk arrihet pranimi i plotë i procesit në këtë fazë. stafi i shqyrtimit përgatit raporte

me zbulimet dhe rekomandimet e tij për veprimet.

vlerësimi i projektit është një proces i vazhdueshëm për mënyrën sesa mirë po ecën projekti

dhe duhet të jetë përgjegjësi e autoritetit kontraktues pavarësisht një procesi revizionimi.

këto shqyrtime përfshijnë vlerësime për mënyrën sesa mirë po ecën godina në lidhje me

realizimin e përfitimeve të identifikuara, ecurinë kundrejt cilësisë, koston dhe kohën si dhe

aftësinë e blerësit, duke kërkuar mundësi për t'u përmirësuar me kalimin e kohës.

Shqyrtimi pas projektit

shqyrtimi pas projektit kryhet pasi ka përfunduar ndërtimi dhe përqendrohet në mënyrën

sesa mirë është menaxhuar projekti. ai merr në konsideratë mënyrën sesa mirë është realizuar

projekti i ndërtimit kundrejt objektivave të performancës dhe treguesve, si për shembull

parashikueshmëria e kostos dhe e kohës, siguria, defektet dhe përmbushja e pritshmërive

të autoritetit kontraktues. ai gjithashtu merr në konsideratë mësimet e nxjerra. këto mësime

duhet të dokumentohen në një "raport për mësimet e nxjerra" dhe do të përfshihen në

standardet e autoritetit kontraktues për menaxhimin e projekteve.

Shqyrtimi pas implementimit të projektit

një shqyrtim pas implementimit duhet të kryhet kur godina është përdorur për aq kohë

sa është e mjaftueshme për të vendosur nëse përfitimet janë arritur (zakonisht dy muaj

pas përfundimit dhe ndërkohë që ndryshimi është i kohëve të fundit, mjaftueshëm që

përdoruesit të jenë të ndërgjegjshëm për ndikimin e ndryshimit). ky shqyrtim përcakton:

n nëse përfitimet e pritshme operative janë arritur nga investimet në godine ashtu

siç është justifikuar në shqyrtimin paraprak dhe në dokumentet e projektit (rast

biznesi);

n nëse mësimet e nxjerra nga projekti do të çojnë në rekomandime për përmirësime

në performancës në projektet e ardhshme.

Minimalisht ky shqyrtim do të vlerësojë:

n arritjen e objektivave deri më sot;

n të gjitha kostot dhe përfitimet të funksionimit deri më sot kundrejt atyre të

parashikuara dhe përfitimet e tjera të realizuara dhe të pritshme;

n efikasitetin e veprimeve të përmirësuara (që mund të përfshijnë funksionet,

proceset dhe shifrat e stafit);

n mënyrat për të maksimizuar dhe minimizuar koston dhe rrezikun e të gjithë jetës;

n ndjeshmërinë e shërbimit ndaj ndryshimit të pritshëm operativ;

n përmbushjen e pritshmërive të përdoruesit.

duhet të ketë shqyrtime të rregullta pas implementimit gjatë jetëgjatësisë operative të

godinës.

Krahasimi me standardet

siç u diskutua më sipër, krahasimi i standardeve është një mjet menaxhimi i rëndësishëm

shtesë që mund t'i ndihmojë entet kontraktore të kuptojnë sesi matet performanca e tyre

në lidhje me atë të homologëve të tyre. ai i ndihmon ata të krahasojnë proceset e tyre të

brendshme me ato të projekteve të ngjashme të menaxhuara nga ente kontraktore me

përvojë të vërtetuar, me qëllim që të identifikohen prioritetet për përmirësim.

98 G-

SEKSIONI

3


MOdulI

G

PJESA


SEKSIONI 3 uSHtRImE

uSHtRImI 1

Menaxhimi i autoritetit kontraktues është kritikuar shumë në media dhe nga politikanët gjatë viteve

të fundit për një sërë projektesh që kanë shfaqur performancë të dobët në lidhje me vonesat dhe

tejkalime të mëdha të kostove. diçka duhet bërë urgjentisht me qëllim që të rregullohet situata.

duke punuar në grup, ju lutemi ndërmerrni detyrat e mëposhtme.

detyra 1

duke përdorur tabelën 1, përgatisni një listë të fushave dhe arsyeve më të zakonshme për

performancën e dobët në kontratat e furnizimit të punëve, mallrave dhe shërbimeve.

detyra 2

duke përdorur listën që përgatitët në tabelën 1, hartoni një plan të shkurtër veprimi/udhëzime

për autoritetin kontraktues për përmirësimin e performancës në fushat problematike që keni

identifikuar.

99 G-


Moduli

G

PJESA

3

SEKSioNi

3


Ushtrime

tabela 1. cilat janë arsyet kryesore për performancën e dobët?

arsyet për performancën e dobët – nga

ana e autoritetit kontraktues

arsyet për performancë të dobët –

nga ana e kontraktorit

ju lutemi përdorni më tepër hapësirë nëse ju duhet.

100 G-


Moduli

G

PJESA

3

SEKSioNi

3


Ushtrime

uSHtRImI 2

Çfarë veprimesh bazë verifikimi për matjen e performancës mund të përdorni ju për kontratën e

mëposhtme?

një kontratë dy vjeçare për furnizimin e një spitali me fasha dhe garza mjekësore. kontrata

kërkon furnizime javore plus “furnizime rezervë” ku kërkohen mallra shtesë për shkak të

emergjencave ose rrethanave të tjera të paparashikueshme.

101 G-

SEKSIONI

4


MOdulI

G

PJESA



1. përmendni arsyet kryesore pse matja e performancës së kontratave është një aktivitet kaq i

rëndësishëm dhe i nevojshëm.

2. jepni shembuj të matjes së performancës në lidhje me kohën.

3. jepni shembuj të matjes së performancës në lidhje me përfitimet/kostot.

4. jepni shembuj të matjes së performancës në lidhje me cilësinë.

5. jepni shembuj të matjes së performancës në kontratat e shërbimeve.

6. jepni shembuj të matjes së performancës në kontratat e mallrave.

7. jepni shembuj të matjes së performancës në kontratat e punëve.

8. Çfarë është një proces revizionimi i projektit?

9. Çfarë është një proces revizionimi pas projektit?


moduli g publik për vendet përfituese nga...

Documents