MODERNI ZAM – od kraja XVIII veka (1874. impresionizam) do kraja 60-tih XX. To je KULTURA BURŽOASKOG KAPITALISTIČKOG DRUŠTVA od francuske revolucije do hladnog rata. Nastaje u doba prosvećenosti deobom jedinstvenog hrišćanskog pogleda na svet i nastajanjem autonomnih institucijalnih oblasti kulture. Određen je projektom modernosti – kultura zaokupljena revolucionarnim ili evolucionim odvajanjem od tradicije i progresivnim napredovanjem. Termin modernizam nastaje prvobitno u teologiji i filozofiji gde označava kritiku crkvenih kanona i moralnih propisa. Koristi se kao opšta odrednica za umetničke pokrete od realizma, naturalizma i simbolizma, preko avangardi do neoavangardi i visokog modernizma 60-tih. Priroda i istorija modernizma nije jedinstven pravolinjski evolucioni sled pokreta već haotični i protivrečan skup ekcesnih, ali i umerenih pokreta i individualnih umetničkih učinaka.

Sledeći pojmovi ulaze u rečnik modernizma:

- MODERNO DOBA – obuhvata period od renesanse, po nekima od otkrića Amerike (1492), do eksplozije prve atomske bombe u Hirošimi i Nagasakiju (1945). Moderno doba je epoha relativizacije i transformacije hrišćanskog feudalnog sistema uspostavljanjem buržoaskog društva i građanske klase.

- MODERNOM (DIE MODERNE) – se naziva skup umetničkih pojava krajem XIX veka koje nastaju kao reakcija na naturalizam i realizam i razvijaju se od simbolizma do secesije i impresionizma. Modernom se naziva period ustanovljenja projekta modernosti kao osećaja i prilagođenja duhu vremena i aktuelnosti.

- RANI MODERNIZAM – blizak pojmu moderne i označava širi skup različitih umetničkih pojava pre svega u Francuskoj, koje karakteriše zalaganje za autonomiju umetnosti (L’art pour l’art), od poznog realističkog Kurbeovog rada preko simbolizma do impresionizma i postimpresionizma. Za rani modernizam svojstven je razvoj modernističke teorije slikarstva u Bodlerovim, Zolinim, Malarmeovim, Sezanovim, Gogenovim i Seraovim spisima o slikarstvu. Na tim osnovama prvih decenija veka nastaju modernističke teorije Klajva Bela i Rodžera Fraja koji razvijaju estetiku i poetiku direktne, autonomne i ekspresivne modernističke umetnosti. Fraj ukazuje da sa novom indiferentnošću prema likovnom prikazivanju umetnici postaju manje zainteresovani za tehničke probleme i znanje. Utvrđivanje modernizma sa postimpresionizmom, fovizmom i ekspresionizmom zasniva se na uverenjima

1. da su svi problemi prikazivanja u slikarstvu i skulpturi sa razvojem fotografije i filma rešeni2. da umetnost svoj smisao zadobija time što je izraz subjektivnog, specifičnog i posebnog iskustva umetnika3. razvoj ekspresivnog neprikazivačkog slikarstva dobija se gubljenjem preponatljivih kodova na kojima se temelji doživljaj i razumevanje umetničkog dela, što ima za posledicu to da umetnici stvaraju poetske, pedagoške i teorijske rasprave koje nude značenjski okvir njihovom radu.

- AVANGARDA – delovala od početka XX veka do sredine 30-tih. Radikalni i militantni oblik modernizma, projekt modernosti ostvaruje se kroz ekcesne, političke i intermedijalne aktivnosti. Avangarda razara autonomiju disciplina modernističke kulture pokazujući da se umetnošću može izvesti revolucionarni preobražaj života, društva, kulture i umetnosti na internacionalnoj svetskoj sceni istorije.

- UMERENI MODERNIZAM – nastaje u razlčitim periodima pred I svetski rat, između dva rata i posle II svetskog rata, preobražavajući ekcesne rezultate avangardi i neoavangardi u umerenu, potrošačku i masovnu kulturu građanske klase i srednjih društvenih slojeva. U zapadnim zemljama povezan je sa dominacijom tržišta i masovnih medija. Posle II svetskog rata u SSSR-u, Istočnoj Evropi i Balkanu, u zemljama realnog socijalizma, sa slabljenjem ideologije socijalističkog realizma i nastankom građanskog srednjeg sloja birokratske, tehnokratske i humanističke inteligencije nastaje umereni modernizam kao ideološki neutralna, ekspresivno-figurativna i dekorativna umetnost.

- KRIZE MODERNIZMA – jedna od najveći odigrala se 30-tih uspostavljanjem fašizma u Italiji i integracijom futurizma u imperijalnu fašističku umetnost; uspostavljanjem nacionalsocijalizma u Nemačkoj i brutalnom likvidacijom modernističke i avangardne umetnosti; utvrđivanjem staljinizma u SSSR-u i likvidacijom avangardi u ime socijalističkog realizma; velikim ekonomskim krizama i dominacijom umerenog modernizma (povratak redu) u zapadnim demokratskim društvima. Pojava nadrealizma i njegove transformacije dadaističkog destruktivnog aktivizma u psihoanalitički individualni automatizam u fantastičku umetnost imaju odlike stvaranja postmoderne klime. U tom smislu može se izneti teza da modernizam i postmodernizam nisu formacije koje grade pravolinijski istorijski niz, već paradigme koje se u različitim periodima umetnosti XX veka međusobno suprotstavljaju i prepliću. Prilog ovoj tezi su analize istoričara umetnosti Benjamina Buhloha koji je ukazao na obrte od apstrakcije (radikalni modernizam) u figuraciju (postmodernizam) kod značajnih avangardnih umetnika kao što su Đino Severini, Karlo Kara, Fransis Pikabija, Kazimir Maljevič ili Aleksandar Rodčenko.

- VISOKI MODERNIZAM – je epoha koja započinje početkom II svetskog rata, kada evropski umetnici odlaze u emigraciju u Francusku, Englesku u SAD, stvarajući internacionalni jezik modernističke umetnosti. Zamisli su vezane za SAD i Njujork, kao novi centar internacionalne umetnosti. Po Čarlsu Harisonu istoriju modernizma posle II svetskog rata određuju dva suprotstavljena koncepta modernosti – Grinbergov koncept visokog modernizma, koji ideje i vrednosti autonomije apstraktnog umetničkog dela dovodi do vrhunca i estetičke dogme (apstraktni ekspresionizam, postslikarska apstrakcija) i kritički koncept visokog modernizma, koji zamisli intuicija, spontanosti, ekspresije, estetike i ideologije vidi kao oblike vrednosne, značenjske i političke organizacije kulture i sveta umetnosti (neodada, fluksus, delimično pop art, neokonstruktivizam).

Grinbergova koncepcija visokog modernizma dominantna je između kasnih 40-tih i sredine 60-tih. Nju karakterišu uverenja:

1. Da kreativno i stvaralačko nadilaze kritičko2. Da umetničkom praksom vladaju inuticije, direktni izrazi emocija i direktni sveobuhvatni doživljaj umetničkog dela3. Da umetničko stvaranje uvek prethodi teoriji , tj. da je teorija tek sekundarni dodatak organskoj celovitosti i punoći umetničkog izraza (pisao je da je umetnost stvar iskustva a ne principa)4. Da su umetničke discipline zatvorene i autonomne5. Da je cilj umetnikovog autorefleksivnog istraživanja prirode umetnosti traženje posebnosti medija u kome radi, a to znači da slikarstvo i skulptura ne dele međusobne zajedničke aspekte, već da treba pronaći minimalan broj aspekata (plošnost, pikturalnost,

apstraktnost, gestualnost) koji su specifični i jedinstveni na primer baš za slikarstvo, i koje slikarstvo ne deli sa drugim disciplinama.

Modernizam je najčešće definisan kao aistrorijski pošto se zalaže za modernost, prekid sa tradicijom, uvažavanje aktuelnog trenutka i pemanentnog utopijskog projekta. Grinbergova modernistička teorija revidira aistorijski karakter modernizma definišući ga kao istoricizam. Teorija visokog modernizma je istoricistička pošto istoriju moderne umetnosti reinterpretira kao usmeren razvoj apstraktne umetnosti ili kao redukcionističku liniju koja se pravilno i progresivno razvija od mimetičkog slikarstva do apstraktne dvodimenzionalne pikturalne umetnosti. Time se istorija moderne umetnosti od kraja XIX veka prikazuje kao pravilna smena stilova i pokreta (izama) koju karakteriše sve veći stepen reduktivnosti i apstrakcije.

- POZNI MODERNIZAM – obuhvata period od kraja 60-ih do kraja 70-ih kada dolazi do ustanovljenja prakse i teorije postmodernizma i postmoderne epohe. Pozni modernizam određuju postavangardni pokreti koji praktično (pop art, minimalna umetnost, procesualna umetnost) i teorijski (konceptualna) razgrađuju pojam modernizma (u anglosaksonskom svetu kritika visokog modernizma, u Evropi kritika utopijskih projekata avangardi i neoavangardi) i njegovih institucija. Pozni modernizam je paradoksalna epoha u kojoj se ekonomska moć institucija kulture i umetnosti utvrđuje kao suštinska snaga artikulacije sveta umetnosti, ali i epoha kada se taj isti svet radom umetnika praktičnim i teorijskim sredstvima osporava. Kao svako pozno vreme, pozni modernizam karakteriše kritika i napuštanje pojma umetnosti i istovremeno stvaranje remek dela modernističke kulture.

POSTMODERNIZAM – umetnost i kultura koja nastaje na kritici i prevazilaženju značenja, vrednosti, smisla i načina života modernog društva, kulture i umetnosti. Postmoderna se definiše:

- Kao tehnički termin označavanja različitih tendencija u umetnosti i kulturi XX veka kojima se želi prevazići i nadići moderna kultura – postmodernom se naziva odnos metafizičkog slikarstva u odnosu na futurističko avangardno slikarstvo, povratak redu kao opšta tendencija u francuskoj kulturi 20ih i 30ih godina, odbacivanje moderne i avangardne umetnosti u fašističkoj Italiji, nacističkoj Nemačkoj i realsocijalističkom SSSR-u, ali i skup složenih teorijskih i umetničkih dešavanja od kraja 70ih.

- Kao termin periodizacije megakultura XX veka – postmodernom se označava postistorijski period nakon dovršenja moderne kulture

Postmodernom se nazivaju pokreti, tendencije ili dešavanja koji se odvijaju u postmodernoj epohi. Postmodernizam je umetnost koja je nastala od kasnih 70ih – loše slikarstvo, new image, patern slikarstvo, transavangarda, anahronizam, neoekspresionizam, novi divlji, neokonceptualna umetnost, neekspresionizam, simulacionizam, tehno umetnost 90ih, modernizam posle modernizma.

* MIJUŠKOVIĆ (fusnota u «Od samodovoljnosti do smrti slikarstva»)

TEORIJE AVANGARDETermini kao što su rani i visoki modernizam, ili istorijske avangarde i neoavangarde naznačuju razlike između pojedinih faza razvoja moderne umetnosti.

- Piđoli, «Teorija avangardne umetnosti», Bg. '75 – kod njega se još ne uočava razdvajanje ovih pojmova, a osobine koje on smatra svojstvenim avangardnoj umetnosti (aktivizam ,

antagonizam , nihilizam , agonizam , futurizam ), ili bar neke od njih, mogle bi se pripisati i tipičnim manifestacijama modernizma

- Grinberg – za glavnu karakteristiku avangarde smatra suprotstavljanje građanskom društvu , njegovim ideološkim podelama i težnji za instrmentalizacijom umetnosti (mada i nju samu posmatra kao proizvod tog društva). To suprotstavljanje ispoljava se u nastojanju umetnosti da definiše i uspostavi elemente svoje autonomije, samodovoljnosti, samobitnosti. Otuda u slikarstvu težnja ka čistoti , eliminaciji svega što ne pripada nejgovoj suštini, ka ograničenju na polje sopstvene kompetencije. Potiskivanje literarnih, tematskih komponenti, napuštanje trodimenzionalnog realističkog prostora i afirmacija plošnosti slikovne površine shvata kao temeljne pretpostavke nezavisnosti slikarstva. Kasnije, Grinberg tendenciju ka čistoti tumači kao samodefinisanje umetnosti i povezaće taj pojam sa samokritikom, kirtkom iznutra , kao po njemu, suštinskim elementom čitavog modernizma

- Flaker – on avangardu, mada uslovno (jer je ona sama, zbog sopstvenih unutrašnjih suprotnosti, u stvari antiformativna, tj. opire se petrifikaciji/okamenjivanju sopstvenih principa unutar okvira jednog zatvorenog sistema), posmatra kao stilsku formaciju koja se svojim stilskim odlikama suprotstavlja ranijim, istrošenim formacijama. Ipak, avangarda je po svom karakteru i ustrojstvu nesistematska i predstavlja otvorenu strukturu sa antinomijskim/protivrečnim odnosima unutar sebe. Nova načela i postupci koje ona uvodi sažimaju se u temljnoj funkciji estetskog prevrednovanja kao polazištu za sveukupno prevrednovanje vrednosti, moralnih, etičkih i društvenih, u ime optimalne projekcije (ne utopijske) u budućnosti, što je drugi osnovni pojam Flakerove teorije avangarde

- Birger – njegova teorija se zasniva na inerpretaciji tzv. istorijskih avangardnih pokreta (po njemu su to prvenstveno dada, konstruktivizam i nadrealizam), razlikujući ove od posleratnih evropskih i američkih neoavangardi. Ono što određuje *suštinu te prvobitne, izvorne, zapravo jedine stvarne avangarde, jeste kritika, podrivanje buržoaske institucije umetnosti , njenih osnovnih koncepata, pre svega ideje o autonomiji umetnosti i posebnom, izdvojenom položaju umetnika u društvu. Avangarda teži integraciji umetnosti u socijalnu realnost, spajanju umetnosti i života , pa shodno tome redefiniciji pojma i statusa umetnika . Kritika koncepta autonomnog umetničkog dela, u stvari je kritika osnovnog modernističkog postulata, što govori o Birgerovom nastojanju da jasno odvoji avangardne od modernističkih fenomena

AVANGARDA

Avangarda je naziv za nadstilsku , radikalnu , ekscesnu . kriti č ku , eksperimentalnu , projektivnu i interdisciplinarnu praksu u umetnosti .

Radikalnim se naziva beskompromisno i ekstremno gledište i delovanje umetnika u umetnosti, kulturi i društvu. Radikalizam avangardnog umetnika se ogleda u njegovom nepristajanju na tradicionalnu umetnost, građansku kulturu i društvo.

Ekscesni su umetnički radovi čija pojavnost, izgled, smisao i značenja provociraju i šokiraju građansko društvo. Ekscesi mogu biti estetski, moralni i politički. Za impresionizam, postimpresionizam, fovizam, suprematizam i kubizam svojstven je estetski eksces ostvaren destrukcijom, transformacijom ili kršenjem estetskih normi likovnog oblikovanja i mimetičkog prikazivanja u slikarstvu i skulpturi. Moralni eksces je svojstven ekspresionizmu, dadi i nadrealizmu, gde je umetnički rad ili ponašanje umetnika razlog za kršenje moralnih nazora i tabua gradanskog društva. Na primer, seksualnost je: (1) za ekspresionizam tema introspekcije i sablažnjiva javna ispovest kroz slikarstvo i skulpturu; (2) za dadu sredstvo direktnog provociranja i kršenja društvenih normi i uobičajenih oblika ponašanja; (3) za nadrealizam sadržaj ispoljavanja nesvesnog koje je u buržoaskom društvu potisnuto sa javne scene. Politički eksces je svojstven za futurizam, dadu, kasni ekspresionizam 30-ih godina, konstruktivizam, zenitizam. Politički eksces je oblik

umetničkog izražavanja kojim umetnik narušava autonomiju umetnosti da bi ona postala politički uticajni i aktivni činilac. Eksces je često bio ideološki neartikulisani gest umetnika i određivao ga je kao egzotičnu društvenu jedinku kojoj je sve dozvoljeno (umetnik kao boem). Pridavanjem kritičkog i političkog statusa ekscesu, eksces je postao osmišljeni postu-pak provokacije i destrukcije autonomije modernističke umet-nosti i buržoaske kulture.

Eksperimentalni status umetnosti ukazuje da cilj delovanja u umetnosti nije zanatsko stvaranje, pravljenje ili proizvodnja umetnickog dela, već istraživanje i promena prirode umetnosti. Eksperiment nastaje kroz istraživanje medija, materijala, metoda i ideologija umetničkog rada. Na primer, radikalni ek-speriment preobražava umetnike konstruktivizma u tehničare i istraživače. U avangardnoj umetnosti delo kao napravljeni objekt gubi značaj, a eksperiment i istraživanje dobijaju središnju važnost.

Avangardna umetnost se zalaže za potpuni preobražaj umetnosti. kulture i društva, zbog čega ona ima projektivni karakter. Zamisao projekta definiše ideološki, vrednosni i značenjski smisao avangardističkog delovanja. Pojam optimalne projekcije uveo je istoričar književnosti Aleksandar Flaker . Optimalnom projekcijom se naziva kretanje i biranje optimalne varijante umetničkog rada u prevladavanju zbilje.

Avangarda je interdisciplinarna pošto avangardni umetnički radovi ne nastaju u okviru definisanih i autonomnih medija i disciplina. Oni nastaju prekoračenjem, kritikom i destrukcijom granica medija, disciplina i žanrova umetnosti. Avangardni umetnički rad ili pokazuje granice medija (od impresionizma do apstraktne umetnosti) ili ih prekoračuje produkujući citatne, kolažne. asamblažne i ready made predmete, situacije, dogadaje i tekstualne strukture (dada, konstruktivizam). Zamisao avangardnog umetničkog rada se proširuje na raznorodne umetničke metode, materijale, oblike ponašanja, međužanrovska određenja i odnošenja umetničkih disciplina. Klasifikacione sintagme kao što su: književna avangarda, slikarska avangarda, skulptorska avangarda, muzička avangarda ili filmska avangarda su tek aproksimativne naznake, a ne korektne identifikacije, pošto je avangardna umetnost intermedijalna, međužanrovska i interdisciplinarna nadstilska formacija koja povezuje i destruira granice umetničkih disciplina!!!

U teoriji i istoriji moderne umetnosti avangarda se kontekstualno definiše na tri različita načina :

(1) kao vodeća snaga i predvodnica istorijskog razvoja modernizma;(2) kao nadstilski pojam koji označava radikalne, ekscesne, kritičke, projektivne, eksperimentalne i

interdisciplinarne pokrete od sredine XIX veka do kraja 30-ih godina XX veka;(3) kao nadstilski pojam koji označava radikalne, ekscesne, kritičke, projektivne, eksperimentalne i

interdisciplinarne umetničke strategije tokom XX veka.

Avangarda je vodeća formacija istorijskog razvoja modernizma. Pojam moderne obuhvata kulturu zapadnih društava od sredine XVIII veka do danas. Pojam modernizma označava umetnost modernog društva, a to znači progresivni razvoj i osavremenjivanje tradicije umetnosti kroz projekt modernosti. Modernistička umetnost je umetnost industrijskog društva, visoke profesionalizacije, kulturne, političke i estetske autonomije. Avangardna umetnost je radikalna, ekscesna i eksperimentalna umetnosti u kontekstu modernizma. U odnosu na modernizam, avangardna umetnost je prethodnica i vodeća umetnička ili kulturološka formacija koja inicira proboj datosti i omogućava napredak moderne kulture i modernističke umetnosti. Modernistička kultura vrši dvostruki preobražaj avangarde: (1) avangardistički ekscesi i eksperimenti se preobražavaju u visoku, autonomnu i elitnu umetnost

modernizma, svođenjem avangardističkih radikalnih, eksperimentalnih i interdisciplinarnih rešenja na formalna estetska rešenja slikarstva. skulpture, poezije, pozorišta;

(2) avangardistički kritički, utopijski i interdisciplinarni eksperimenti se redukcijom kritičkih i utopijskih potencijala avangarde preobražavaju u masovnu medijsku kulturu modernističkog spektakla i potrošnje.

Avangarda je nadstilski pojam, koji označava radikalne, ekscesne, kritičke, eksperimentalne, projektivne i intermedijske pokrete od sredine XIX veka do kraja 30-ih godina XX vek;

Avangarda je nadstilski pojam zato što nije definisana ka specifičan slučaj, pokret, škola ili moda, već kao skup različiti slučajeva, pokreta, škola ili moda koje imaju radikalne, kritičto eksperimentalne, projektivne i intermedijske karakteristike.

Ka zbirni pojam avangarda je istorijski određena pošto je svojstvena nekonzistentnostima i protivurečnostima industrijsko buržoaskog društva i njegove modernističke kulture. Fenomen avangarde je nastao u francuskoj kulturi sredinom XIX veka kada su se modernistički ideali autonomije umetnosti pokazali kao ograničenja permanentnog radikalnog razvoja i transformisanja umetnosti. Tokom prvih decenija XX veka avangardna umetnost je nastajala u različitim nacionalnim kulturama: Francuska (impresionizam, postimpresionizam, fovizam, kubizam, dada, nadrealizam), Italija (futurizam), Nemačka (ekspresionizam, dada, konstruktivizam), Rusija (neoprimitivizam, kubofuturizam, konstruktivizam, suprematizam), Švajcarska (dada), Holandija (neoplasticizam De Stijla, dada), Engleska (vorticizam, nadrealizam), Sjedinjene Američke Države (ekspresionizam, dada, nadrealizam), Poljska (konstruktivizam), Čehoslovačka (kubizam, dada, konstruktivizam i nadrealizam), Jugoslavija (ekspresionizam, kubizam, zenitizam, dada, konstruktivizam, nadrealizam). Tokom Prvog svetskog rata i 20-ih godina, nacionalne avangarde se povezuju i nastaje zamisao internacionalnog jezika umetnosti. Avangarda je složen odnos internacionalnih jezika umetnosti, a nacionalne avangarde se posmatraju u odnosu prema internacionalnim kretanjima. Kraj avangardi došao je početkom 30-ih godina kada su u Sovjetskom Savezu, Nemačkoj i Italiji utvrdili vlast totalitarni boljševički, nacionalsocijalisticki i fašistički režimi. U Sovjetskom Savezu je avangardna umetnost politički likvidirana u ime socijalističkog realizma i ostvarenja komunističkog društva.U Nemačkoj je ona likvidirana i uništavana kao izopačena i degenerisana umetnost u ime nacionalne i rasne kulture koja se vraćala idealima romantizma i klasicizma. U Italiji je futurizam prošao dug proces transformacije od avangardnog pokreta, pre Prvog svetskog rata, do zvanične državne fašističke umetnosti 20-ih i 30-ih godina.

Nemački teoretičar kulture Peter Birger je avangardu definisao kao specifičan umetnički pokret u kulturi ranog XX veka, čija je funkcija kritika i provokacija institucija umetnosti i kulture u buržoaskom društvu i negacija autonomije umetnosti i kulture. U formalnom smislu, on je avangardni umetnički rad opisao i definisao terminima:

(1) novo, koji ukazuje na ekscesnost umetničkog rada i traganje za drugačijim umetničkim rešenjima od uobičajenih i u kulturi normiranih;

(2) slučajnost, koji ukazuje da su avangardistički radovi nastali kao rezultat slučaja, ali i namernim radom sa slučajnošću;

(3) alegorija, koji ukazuje na višeznačnost, pomerenost značenja i prenaglašavanje metaforijskih veza u avangardističkim radovima;

(4) montaža, tehnički termin kojim se označava način stvaranja nekonzistentnog umetničkog rada povezivanjem vizuelnih i tekstualnih, fragmenata.

Za Birgera je avangarda istorijski završen projekt specifičan za rani XX vek. Eksperimentalne, kritičke i intermedijalne umetničke pokrete posle Drugog svetskog rata, na primer neoavangardu, vidi kao institucionalizaciju izvornih…………

Avangarda je nadstilski pojam koji označava radikalne, ekscesne, kritičke, projektivne, eksperimentalne i interdisciplinarne umetničke strategije tokom XX veka. Odnos modernizma i avangarde se tokom XX veka menjao.

Razlikuju se tri karakteristična modela odnosa avangardi i modernizma:

(1) rane avangarde (od sredine XIX veka do početka Drugog svetskog rata);(2) neoavangarde (od kraja Drugog svetskog rata do 1968);(3) postavangarde (nastaju posle 1968).

Rane avangarde ili istorijske avangarde su prethodnica modernističke umetnosti i kulture. Radikalnim ekscesima i eksperimentima one iniciraju projekt nove umetnosti, društva i kulture, koji se medijskim i proizvodnim moćima modernizma prihvata i transformiše u masovnu kulturu i umetnost visokog modernizma. Zamisao ranih avangardi odgovara Birgerovom konceptu avangarde.

Neoavangarda je nastala kad je modernistička kultura, koja je bila na vrhuncu, ustanovila dominantne vrednosti i modele izražavanja. Ona je nastala kao kritika modernističke dominacije u kulturi i njenih modela autonomije umetnosti, apolitičnosti, apstraktnog formalizma, estetskog formalizma i jasnog razlikovanja visoke modernističke elitne umetnosti i masovne modernističke popularne umetnosti i kulture. Dok je rana avangarda razvijala projektivne moći idealne utopije, neoavangarda je us-tanovljavala modele kritičkog rada i konkretne utopije.

Postavangarda je naziv za mnoštvo međusobno različitih pokreta od kraja 60-ih godina, u kojima se teorijski i praktično kritički preispituje istorijsko nasleđe modernizma i avangardi. Postavangardu karakteriše:

(1) odsutsvo utopijskog mišljenja (kritika utopijskog u avangardama i neoavanagrdama); (2) teorijski razrađena ideološka i lingvističko-semiološka analiza prirode umetnosti i kulture:(3) praktikovanje avangardnih i neoavangardnih radikalnih. ekscesnih i eksperimentalnih postupaka u

novim medijskim modelima izražavanja.

Postavangarda egzistira u vidu više različitih tendencija:

(1) teorijska kritika modernizma (konceptualna umetnost, semio umetnost ); (2) simulacija avangardnih i neoavangardnih strategija u postmodernoj medijskoj kulturi spektakla

(neokonceptualizam,simulacionizam); (3) istovremena simulacija avangardnih strategija i antiavangardističkih modela izražavanja svojstvenih

totalitarnim društvima (retrogarda, perestrojka umetnost); (4) razvijanje konceptualnih i medijskih postupaka kojima se projektuju nove ekstatičke utopije

postmodernog društva i njegove veštačke tehnološke kulture (moderna posle postmoderne, tehnološka umetnost).