Kopernik Mikołaj, Copernicus (1473-1543) wybitny polski astronom, matematyk, lekarz, prawnik, tłumacz poezji włoskiej i ekonomista, pochodził z rodziny wywodzącej się z mieszczan krakowskich. Urodzony w Toruniu studiował w Krakowie(1491-95), natępnie w Bolonii, Padwiei Ferrarze, gdzie w 1503 doktoryzował się z prawa kanonicznego. Po powrocie do Polski zamieszkał w LidzbarkuWarmińskim jako lekarz i sekretarz swojego wuja, Łukasza Watzenrode, biskupa warmińskiego.

Pierwszy wykład dotyczący teorii heliocentrycznej pochodzi z końcowego okresu pobytu Kopernika w Lidzbarku Warmińskim lub z początku jego działalności we Fromborku. Teoria heliocentryczna została w nim wyłożona szkicowo, bez aparatu matematycznego, z zastosowaniem konstrukcji geometrycznej koncentro-dwu-epicyklicznej (od której Kopernik odszedł w latach 20. XVI w., w wyniku wcześniejszych obserwacji Słońca oraz Marsa i Saturna, zastępując ją konstrukcją mimośrodowo-epicykliczną w De revolutionibus).Wykład ten, rozpowszechniany w wąskim gronie specjalistów już przed 1514 (pod tą datą został wymieniony w spisie dzieł pozostawionych testamentem przez Macieja z Miechowa) jest znany jako Commentariolus (Komentarzyk, od tytułu nadanego przez późniejszych kopistów: De hypothesibus motuum coelestium a se constitutis commentariolus). Commentariolus był zapewne jednym z powodów, dla których zainteresowano się astronomem w Europie: Kopernik był oficjalnie zaproszony (przez kurię rzymską, reprezentowaną przez biskupa Pawła z Middelburga, 1513) do udziału w pracach nad reformą kalendarza juliańskiego. O projekcie reformy złożonym przez Kopernika został powiadomiony 1516 papież Leon X.

DE REVOLUTIONIBUS ORBIUM COELESTIUMO obrotach sfer niebieskich, główne dzieło Mikołaja Kopernika, złożone z 6 ksiąg, w którym wylożył istotę teorii heliocentrycznej. Rękopis dzieła powstał prawdopodobnie 1515-30, jednakże dopiero w 1541 Kopernik powierzył go w celu wydania drukiem Retykowi, który w 1539 przybył do Fromborka, aby zapoznać się z teorią Kopernika.Wydanie pierwsze ukazało się w Norymberdze w 1543. Nad drukiem czuwał A. Osiander, który dokonał także wielu zmian, a nawet zamieścił własną anonimową przedmowę, przedstawiającą teorię Kopernika jako hipotezę. Wydanie drugie De revolutionibus... ukazało się 1566 w Bazylei, 3 w 1617 w Amsterdamie, 4 w 1854 w Warszawie (zawierało oprócz tekstu łac. pierwsze polskie tłumaczenie dokonane przez J. Baranowskiego), wydanie 5 opublikowano w Toruniu w 1873, 6 w 1949 w Monachium. W 1953 w Warszawie ukazała się pierwsza księga De revolutionibus... w językach polskim i łacińskim. Rękopis znajduje się w Bibliotece Jagiellońskiej.

Uważał, że upoważnia go to do stworzenia nowej teorii, opartej na następujących założeniach: •Nie istnieje jeden środek wszystkich kół niebieskich lub sfer . •Środek Ziemi nie jest środkiem Wszechświata , lecz tylko środkiem ciężkości i środkiem sfery księżyca . •Wszystkie sfery obiegają Słońce jako swój środek i dlatego Słońce jest środkiem całego Wszechświata . •Stosunek odległości Ziemi od Słońca do wysokości firmamentu jest znacznie mniejszy od stosunku promienia Ziemi do odległości jej od Słońca , a zatem odległość Ziemi od Słońca jest znikomo mała w porównaniu z wysokością firmamentu. •Jakikolwiek ruch jest dostrzegany na firmamencie , to nie pochodzi z jakiegoś ruchu firmamentu , lecz z ruchu Ziemi . Ziemia wraz z okalającymi ją żywiołami wykonuje pełny obrót dzienny dokoła swych niezmiennych biegunów, podczas gdy firmament i najwyższe niebo pozostają nieruchome. •To , co nam się przedstawia jako ruch Słońca , pochodzi nie z jego ruchu, lecz z ruchu Ziemi i naszej sfery , wraz z którą krążymy dokoła Słońca, podobnie jak jakakolwiek inna planeta . Ziemia ma przeto więcej niż jeden ruch.

MIKOŁAJ KOPERNIK

Teoria Kopernika stała się podstawą rozwoju nauk ścisłych w okresie renesansu jej zwolennikami byli m.in. J. Kepler i Galileusz, jej idee w dziedzinie kosmologii rozszerzyli Thomas Digges (w Anglii) i Giordano Bruno (we Włoszech).