Mikołaj Kopernik

Chłopak, który sięgnął do gwiazd

Dom rodzinny

Tata

Mikołaj Kopernik

Pochodził ze śląskiej wioski Koperniki. Był

poważnym i szanowanym kupcem,

najpierw w Krakowie, a następnie w Toruniu.

Mama

Barbara Kopernik

(z domu Watzenrode)

Pochodziła z zamożnej, mieszczańskiej rodziny.

Jej ojciec Łukasz Watzenrode walczył przeciw Krzyżakom.

Dom rodzinny

• Mikołaj Kopernik urodził się 19 lutego 1473 roku o godz. 16:48 w Toruniu.

• Kamienica, w której urodził się Mikołaj Kopernik stała przy ulicy św. Anny 17.

Dom rodzinny - rodzeństwo

Andrzej Kopernik

Barbara Kopernik

Katarzyna Kopernik

Najstarszy z czworga rodzeństwa. Razem z Mikołajem studiował w Krakowie i na włoskich uniwersytetach

Jako nastolatka wstąpiła do zakonu sióstr cysterek w Chełmie. Tam też przebywała do końca życia

Gdy była dorosła wyszła za mąż za krakowskiego kupca i miała z nim pięcioro dzieci.

Zabawy w czasach Kopernika

• Rzucanie i kopanie piłki;

• Toczenie obręczy za pomocą patyczka;

• Chodzenie na szczudłach;

• Gra w ganianego (berek);

• Ciuciubabka;

• Zabawa w chowanego;

• Rzucanie kamieniami do starej beczki

• Kręcenie drewnianego bąka;

Kopernik – co to takiego?

• Słowo Kopernik pochodzi od wyrazu Kopper (Copper), a słowo to w języku łacińskim, niemieckim i angielskim oznacza miedź.

Edukacja Mikołaja

• Mikołaj dzięki zamożności rodziny mógł kształcić się w najlepszych szkołach i na najlepszych uniwersytetach;

• Pierwsze kroki w edukacji Mikołaj stawiał w szkole parafialnej przy katedrze pod wezwaniem świętych Janów Chrzciciela i Ewangelisty;

Edukacja Mikołaja

• Jako osiemnastolatek zapisał się na studia w Akademii Krakowskiej;

Polak czy Niemiec

Kogo chcecie nabrać? W tamtych czasach dokumenty w naszej części Europy sporządzano po łacinie lub po niemiecku. Tak samo robili, Czesi, Pomorzanie, Węgrzy i Slązacy. To co, wszyscy byli Niemcami?

Donnerwetter! Kopernik był Niemcem! Pisał tylko po łacinie i po niemiecku. Nie znamy żadnego dokumentu po polsku, jaki napisał.

Ja, Ja! Niemcy ponad wszystko! Koperniki urodził się w niemieckim mieście!

Hola! Hola! Kiedy Kopernik przyszedł na świat, Toruń leżał już w granicach Polski. Kto obronił Olsztyn przed Krzyżakami? Kopernik! Więc nadal twierdzicie, ze był Niemcem?

Polak czy Niemiec

A rycerze z rodu Watzenrode dawali Krzyżakom niezłego łupnia na polach bitew;

Jego mama nosiła niemieckie nazwisko Watzenrode

Mikołaj, gdy studiował w Bolonii, zapisał się do wspólnoty studentów niemieckich.

Bo wspólnoty studentów polskich tam nie było, a trzeba przecież zawiązywać nowe znajomości. Kopernik mówił biegle po niemiecku, to z kim miał się przyjaźnić? Z Hiszpanami? Nie zapomnijcie, ze Kopernik złożył przysięgę wierności Królowi polskiemu, a więc stał się jego poddanym.

Toruń

• Rozrywki w mieście: – Na rynku organizowano targi i jarmarki;

– Rzemieślnicy zrzeszeni w cechach uczestniczyli w zawodach strzeleckich;

– W święta kościelne ulicami ciągnęły wielkie procesje;

– Z okazji Wielkiej Nocy odgrywano widowiska ukazujące sceny z Biblii;

– Na rynku kat wymierzał kary przestępcom;

Toruń

• Zyski miasto czerpało z:

– portu wiślanego;

– składów soli;

– królewskiej mennicy;

– z targów i jarmarków;

– z przechowywania żywności i towarów w spichrzach i magazynach;

Szkoła przy katedrze

• Co było najważniejsze w średniowiecznej szkole?

• rózga

Szkoła przy katedrze

• Za co karano rózgą:

– gdy uczeń nie zapamiętał lekcji;

– gdy uczeń źle powtórzył lekcję;

– gdy nie nauczył się na pamięć;

– gdy zachowywał się nieelegancko;

Szkoła przy katedrze

• Wygląd klasy:

nauczyciel mówił stojąc na tzw. katedrze lub siedząc na ozdobnym krześle;

uczniowie siedzieli na słomie rozścielonej na podłodze lub na twardych długich ławach ustawionych przy dębowym stole;

Jak i na czym pisano?

• średniowieczne dokumenty sporządzano na pergaminie;

Jak i na czym pisano?

• na pergaminie pisano gęsim piórem lub zaostrzoną odpowiednio trzcinką i atramentem;

Jak i na czym pisano?

• ze względu na to, ze pergamin był bardzo drogi, a papier wchodził dopiero do użytku uczniowie pisali na drewnianych tabliczkach pokrytych woskiem;

Co Kopernik miał w tornistrze?

• nic nie miał, bo nie posiadał tornistra!

• do szkoły nosiło się tylko tabliczkę do pisania;

• podręczników nie było; jedyna książkę miał nauczyciel;

Co się umiało po ukończeniu szkoły?

• uczniowie umieli na pamięć dzieło pod tytułem „Dystychy Katona” – najważniejsze zasady moralne i nauki prawidłowego postępowania;

• czytać;

• liczyć

• ładnie się wysławiać;

• myśleć logicznie;

• orientować się w kalendarzu;

czego uczono w średniowiecznej szkole?

Trivium

podstawy gramatyki łacińskiej

retoryka

dialektyka

Quadrivium

algebra

geometria

astronomia

muzyka

Plan lekcji Mikołaja

Obyczaje w czasach Kopernika

• Koszmar przechodnia;

• plucie pod stół

• łyżka, nóż i widelec

opis uczty

(…) Biskup Watzenrode, mówiąc z pełnymi ustami, wyrzuca za siebie kości indycze. Zaraz schwycą je psy warujące tuż obok. Mikołaj nie może przeżuć niedopieczonego ścięgna, więc wypluwa niejadalny kawałek pod stół. Rycerz von Allen śmieje się i spluwa pod nogi, a następnie bierze nos w dwa palce i smarka na podłogę. Kupiec Walenty podjadłszy mięsiwa, niezbyt dyskretnie puszcza wiatry, po czym wychyla potężny łyk piwa i beka

Człowiek renesansu

• średniowieczne Memento mora, a renesansowe Carpe diem;

• człowiek renesansu, czyli człowiek, który ma rozległe zainteresowania i rozległą wiedzę w wielu dziedzinach;

Ludzie renesansu

• Leonardo da Vinci

Leonardo da Vinci

malarz, architekt, rzeźbiarz, matematyk, biolog, zasłużył się do poznania anatomii człowieka – był wszechstronnie utalentowany

Leonardo da Vinci

Mona Lisa

Leonardo da Vinci

Ostatnia wieczerza

Leonardo da Vinci

Dama z gronostajem

Michał Anioł Buonarroti rzeźbiarz

Pieta

Michał Anioł Buonarroti rzeźbiarz

Mojżesz Michała Anioła w kościele św. Piotra w Okowach (S. Pietro in Vincoli)

Michał Anioł Buonarroti rzeźbiarz

Dawid

Michał Anioł Buonarroti malarz

Sąd ostateczny

Michał Anioł Buonarroti malarz

Kaplica Sykstyńska z freskami Michała Anioła.

Michał Anioł Buonarroti architekt

Kopuła Bazyliki św. Piotra w Rzymie

Nauka i poziom wiedzy

• 1% osoby uczące się;

• 90 % nie umiało czytać i pisać;

• uczeni zalecili „nie kąpiemy się”

• stosowano tzw. „suche mycie”

Nauka i poziom wiedzy

• „ciekawość to pierwszy stopień do …”

• cięcie rozumu!!!

• ciekawostki tamtych lat

Wieczny student

• Kraków 1491 – matematyka i astronomia;

Wojciech z Brudzewa;

• 1495 – Mikołaj bez magisterium!

• 1496 – Bolonia – prawo i Dominik Mario Navara

Wieczny student

• 1500 Rzym – prawo kościelne, pierwsze wykłady;

• 1501 – Lidzbark Warmiński

• 1501 – Padwa - prawo, medycyna i gwiazdy

Uniwersytety w czasach Kopernika

Talenty Kopernika

• znakomity lekarz;

• bardzo dobry matematyk

• zdolny ekonomista:

– 1517 – Traktat o monetach

– 1528 – Sposób bicia monety

Traktaty Kopernika

• astronom:

– 1507 traktat Commentariolus

– 1512 traktat Krótki komentarz o hipotezach ruchów ciał niebieksich;

– 1539 – „Narratio prima” Joachim Retyk

– 1543 – „De revolutionibus”

• 36 lat pracy nad swoim największym dziełem astronomicznym;

Życie bez cienia nudy

• administrator Warmii;

• Kopernik kartografem – Bernard Wapowski

• tłumacz;

• poeta;

Praca nad kalendarzem

• 1513 rok – Sobór Laterański

• pomiar roku Kopernika – 365 dni, 5 godz. 55 minut 58 sekund

• 1578 – kalendarz gregoriański

• 4 X 1582 , a później 15 X 1582

Jak liczono czas?

• zegary – zegarki

• pacierz?

• kalendarze?

• przed naszą erą – naszej ery

Kopernik na murach Olsztyna

• Kopernik dowodził obroną miasta, m. in. Odpowiedzialny był za zakup uzbrojenia i pożywienia dla miasta.

• Zygmunt Stary wysłał do obrony miasta posiłki.

• Oblężenia miasto miało miejsce 16 stycznia 1521 roku.

Kopernik na murach Olsztyna

Kto pokazał mu gwiazdy?

Mikołaj Wodka Wojciech z Brudzewa

Dominik Mario Novara

Zagadkowość ruchu gwiazd;

matematyczna logiczność

poruszania gwiazd

Jako pierwszy stwierdził, że

Księżyc porusza się po elipsie i że w stronę Ziemi jest zawsze zwrócony tylko jedną stroną

Pokazał mu nowoczesne

metody obserwacji nieba i obliczenia

ruchu gwiazd

Ziemia wcześniej i dziś!

Geocentryzm

Heliocentryzm

Inkwizycja

• Instytucja kościelna powołana w XIII wieku do tropienia, nawracania i karania heretyków, czyli osób, które miały inne przekonania religijne;

Inkwizycja kontra Kopernik

Pierwsza teza: Słonce stanowi centrum świata i jest całkowicie nieruchome pod względem ruchów lokalnych

Opinia cenzury: Teza ta została jednogłośnie uznana za bezsensowną i absurdalną z punktu widzenia filozoficznego i formalnie heretycką

Inkwizycja kontra Kopernik

Druga teza: Ziemia nie stanowi centrum świata, ani nie jest nieruchoma, lecz obraca się zarówno wokół samej siebie, jak i ruchem dobowym.

Opinia cenzury: Jednogłośnie stwierdzono, że teza ta podlega tej samej cenzurze filozoficznej, z punktu zaś widzenia teologii, jest co najmniej błędem w wierze.

Indeks ksiąg zakazanych W 1555 roku papież Paweł IV nakazał utworzyć wykaz „zatrutych ksiąg”, których katolikom nie wolno posiadać, czytać, ani rozpowszechniać;

W 1559 roku po raz pierwszy ukazał się kościelny indeks ksiąg zakazanych

Dzieło Kopernika znalazło się na Indeksie w 1616 roku i zniesione zostało dopiero w 1822 roku.

Ostatnie wydanie indeksu ukazało się w 1948 roku i zawierało 4126 zakazanych pozycji.

Frombork i Olsztyn

• Mikołaj Kopernik przebywał we Fromborku od 1513 roku;

• Za 175 grzywien srebra kupił północno-zachodnią basztę w obrębie murów Fromborka;

• W latach 1516-1521 przebywając w Olsztynie dokonał największych odkryć astronomicznych;

Czym Kopernik badał niebo?

Niebo

• Gwiazdozbiór (inaczej konstelacja) to grupa gwiazd zajmująca pewien obszar nieba;

• Babilończycy podzielili niebo na 12 odcinków i każdemu przypisali jeden gwiazdozbiór. (tak powstał znak zodiaku);

• W 1928 roku ustalono, że jest 88 gwiazdozbiorów

Niebo

„O obrotach sfer niebieskich

• 1542r. – pierwsze wydanie księgi;

• 1566r. – drugie wydanie książki;

• 1616r. – inkwizycja wpisuje dzieło na indeks ksiąg zakazanych;

• 1828r. – dzieło kościelne zostaje zdjęte z kościelnego indeksu;

• 1854r. – wydanie pierwszego polskiego przekładu dokonanego przez Jana Baranowskiego;

Losy ksiąg uczonego

• Książki Kopernika na mocy testamentu trafiły w ręce diecezji warmińskiej;

• W 1629r. Szwedzi najeżdżając na Pomorze i Prusy ukradli cały księgozbiór;

• Król Szwecji Gustaw II Adolf kazał oddać księgi do uniwersyteckiej biblioteki w Uppsali;

• Jeden tom znajduje się w Polsce w Muzeum Mazurskim w Olsztynie;

Śmierć astronoma.

• Mikołaj Kopernik umarł 24 maja 1543 roku;

• Grób Mikołaja Kopernika odnalazł zespół kierowany przez prof. Jerzego Gąssowskiego;

• Rekonstrukcji twarzy Mikołaja Kopernika dokonał mgr Dariusz Zajdel;

Śmierć astronoma.

Pomniki Kopernika.

• Warszawa

Pomniki Kopernika.

• Toruń

Pomniki Kopernika.

• Olsztyn

Pomniki Kopernika.

• Kraków

Pomniki Kopernika.

• Wieliczka

Pomniki Kopernika.

• Wrocław