microsoft word - tse-135-12.01.21.docx · web viewkanopi açılma sırasında ve paraşütçünün...

TÜRK STANDARDI TASARISI

tst 2021141094

ICS 97.220.40; 95.020

Personel paraşüt sistemleri ve parçaları için asgari şartlar

Minimum requirements for personnel parachute systems and parts

Kaynak: TÜRK STANDARDI TASARISI

İş Program Numarası: 141094

Doküman Tipi: Standart

Mütalaa Sayfası

TÜRKSTANDARDLARIENSTİTÜSÜ Türk Standardı

tst 2021141094

ICS 13.340.60; 59.080.30

Personel paraşüt sistemleri ve parçaları için asgari şartlar

Minimum requirements for personnel parachute systems and parts

TELİF HAKKI KORUMALI DOKÜMAN

© TSE 2021

Tüm hakları saklıdır. Aksi belirtilmedikçe bu yayının herhangi bir bölümü veya tamamı, TSE'nin yazılı izni olmaksızın fotokopi ve mikrofilm dâhil, elektronik ya da mekanik herhangi bir yolla çoğaltılamaz ya da kopyalanamaz.

TSE Standard Hazırlama Merkezi BaşkanlığıNecatibey Caddesi No: 11206100 Bakanlıklar * ANKARA

Tel: + 90 312 416 68 30Faks: + 90 312 416 64 39E-posta: [email protected]: www.tse.org.tr

TÜRK STANDARDI TASARISI tst 2021141094

ÖnsözBu standart, Türk Standardları Enstitüsü Milli Savunma İhtisas Kurulu’na bağlı TK20 Milli Savunma Teknik Komitesi’nce hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun …. tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.

Bu standardın daha önce yayımlanmış bulunan baskıları geçersizdir.

Bu standardın hazırlanmasında, milli ihtiyaç ve imkânlarımız ön planda olmak üzere, milletler arası standartlar ve ekonomik ilişkilerimiz bulunan yabancı ülkelerin standartlarındaki esaslar da göz önünde bulundurularak; yarar görülen hallerde, olabilen yakınlık ve benzerliklerin sağlanmasına ve bu esasların, ülkemiz şartları ile bağdaştırılmasına çalışılmıştır.

Bu standart son şeklini almadan önce; bilimsel kuruluşlar, üretici/ imalatçı ve tüketici durumundaki konunun ilgilileri ile gerekli işbirliği yapılmış ve alınan görüşlere göre olgunlaştırılmıştır.

Bu standartta kullanılan bazı kelime veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.

© TSE – Tüm hakları saklıdır. iii


İçindekiler

Sayfa

1 Kapsam.............................................................................................................................................................. 1

2 Bağlayıcı atıflar............................................................................................................................................... 1

3 Terimler ve tanımlar.................................................................................................................................... 2

4 Sınıflandırma ve özellikler......................................................................................................................... 4

4.1 Sınıflandırma................................................................................................................................................... 4

4.2 Özellikler........................................................................................................................................................... 5

4.3 Özellik, muayene ve deney madde numaraları...................................................................................7

5 Numune alma, muayene ve deneyler...................................................................................................... 7

5.1 Numune alma................................................................................................................................................... 7

5.2 Muayeneler...................................................................................................................................................... 8

5.3 Deneyler............................................................................................................................................................ 8

5.4 Değerlendirme............................................................................................................................................. 11

5.5 Muayene ve deney raporu........................................................................................................................ 11

6 Piyasaya arz................................................................................................................................................... 11

6.1 Ambalaj........................................................................................................................................................... 11

6.2 İşaretleme...................................................................................................................................................... 12

7 Çeşitli hükümler.......................................................................................................................................... 12

Kaynaklar..................................................................................................................................................................... 13

Ek A ............................................................................................................................................................................ 14

Ek B ............................................................................................................................................................................ 16

© TSE – Tüm hakları saklıdır. v


1 Kapsam

Bu standart; hava aracından veya uygun yüksekliklerden, askeri amaçla yapılan atlayışlarda kullanılmak üzere acil durum (yedek) dahil paraşüt sistemlerinin tarifini, özelliklerini, numune alma, muayene ve deneyleri ile piyasaya arz şeklini kapsar.

NOT Bu standart metninde bundan sonra “paraşüt sistemi” deyimi yerine “paraşüt” terimi kullanılacaktır.

NOT Bu standart, yamaç paraşütlerini ve yönlendirilebilir paraşütleri (askeri amaçlı olanlar dahil) kapsamaz.

2 Bağlayıcı atıflar

Bu standartta diğer standart ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. Tarihli atıflarda, yalnızca alıntı yapılan baskı geçerlidir. Tarihli olmayan dokümanlar için, atıf yapılan dokümanın (tüm tadiller dâhil) son baskısı geçerlidir. * İşaretli olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standartları’dır

TS No Türkçe adı İngilizce adı

TS 2557 Naylon paraşüt kumaşı (askeri tip personel ve yük paraşütü için)

Nylon Parachute Fabrics

TS 4278 Ambalajlama-Genel ilkeler bölüm 1-Ambalaj seçimi ve ambalajlama metotları

Packaging- General Principles Part 1- Selection of Package and Packaging Methods

TS 4331 Ambalaj - Genel ilkeler - Bölüm 3: Ambalajların işaretlenmesi ve etiketlenmesi

Packaging- General Principles- Part 3: Marking and Labelling of Packages

TS EN 926-1 Yamaç paraşütü donanımı- Yamaç paraşütleri- Bölüm 1: Yapısal dayanım için kurallar ve deney metotları

Paragliding equipment - Paragliders - Part 1: Requirements and test methods for structural strength

TS EN 12491 Yamaç paraşütü donanımı - Acil durum paraşütleri - Güvenlik kuralları ve deney yöntemleri

Paragliding equipment - Emergency parachutes - Safety requirements and test methods

TS EN 1651 + A1 Yamaç paraşütü ekipmanları - Emniyet kemerleri - Güvenlik gereksinimleri ve güç testleri

Paragliding equipment - Harnesses - Safety requirements and strength tests

TS 3248 Pamuk/naylon kolan Cotton/Nylon Webbing

TS ISO 2859-1 Muayene ve deney için numune alma metotları - Nitel özelliklere göre - Bölüm 1: Parti parti muayene için kabul kalite sınırına göre (aql) indekslenmiş numune alma programları

Sampling procedures for inspection by attributes – Part 1: Sampling schemes indexed by acceptance quality limit (AQL) for lot-by-lot inspection

TS EN ISO 13935-1

Tekstil - Kumaşların ve hazır tekstil eşyaların dikiş çekme özellikleri - Bölüm 1: Şerit yöntemi kullanarak dikiş kopması için azami kuvvetin tayini (ISO 13935-1: 2014)

Textiles - Seam tensile properties of fabrics and made-up textile articles - Part 1: Determination of maximum force to seam rupture using the strip method (ISO 13935-1:2014)

TS EN ISO 13935-2

Tekstil - Kumaşların ve hazır tekstil eşyaların dikiş çekme özellikleri - Bölüm 2: Kavrama yöntemi kullanarak dikiş kopması için azami kuvvetin tayini (ISO 13935-2: 2014)

Textiles - Seam tensile properties of fabrics and made-up textile articles - Part 2: Determination of maximum force to seam rupture using the grab method (ISO 13935-2:2014)

TS EN ISO 13938-2

Tekstil-Kumaşların patlama özellikleri - Bölüm 2: Patlama mukavemetinin ve patlama gerilmesinin tayini için pnömatik metot

Textiles - Bursting properties of fabrics - Part 2: Pneumatic method for determination of bursting strength and bursting distension

© TSE - Tüm hakları saklıdır. 1

tst 2021141094 TÜRK STANDARDI TASARISI

TS EN ISO 4674-1 Lastik veya plastik kaplı kumaşlar - Yırtılma mukavemeti tayini - Bölüm 1: Sabit hızda yırtılma yöntemleri

Rubber- or plastics-coated fabrics - Determination of tear resistance - Part 1: Constant rate of tear methods

3 Terimler ve tanımlar

Bu standardın amacı bakımından, TS 2557’de verilen terimler ve tanımlar ile birlikte aşağıda verilen terimler ve tanımlar uygulanır.

3.1paraşüt sistemi

bir nesnenin atmosferdeki hareketini sürükleme oluşturarak yavaşlatmak için kullanılan, kuşam, kuşam kolonları, askı ipleri, kanopi, konteyner, varsa kılavuz paraşüt ve paraşüt defterinden (paraşütün imalatından başlayarak, elden çıkarılmasına kadar geçen yaşam döngüsü boyuncaki tüm imalat bilgileri, tamir bilgileri, katlama, kullanım bilgileri vb bilgilerin kayıt altına alındığı defter) oluşan tertibat

3.2ana paraşüt

kılavuz paraşüt ve yedek paraşüt haricinde sürükleme oluşturarak yavaşlatmayı sağlayan paraşüt sistemi

Tandem paraşüt sistemlerinde ana paraşüt, sorumlu paraşütçü tarafından kullanılır.

3.3yedek paraşüt (acil durum paraşütü)

paraşütçünün ikinci veya yardımcı paraşüt olarak acil durumda kullanmayı planladığı paraşüttür

3.4kılavuz paraşüt (drog (drogue), pilot chute)

ana paraşütün veya varsa yedek paraşütün açılmasını sağlamak ve açılmayı hızlandırmak için kullanılan kanopi ile aynı malzemeden benzer tasarımda üretilen küçük bir paraşüttür

Kılavuz paraşüt isteğe bağlıdır.

3.5istif çantası (konteyner, navlaka)

kanopi ve askı iplerinin (varsa yedek paraşüt kanopi ve askı ipleri ile varsa kılavuz paraşüt sistemi ile birlikte) yerleştirildiği çanta

3.6kanopi

paraşütün, içi hava dolup açıldığında şemsiyeye benzer yüzeyi olan, sürükleme yüzeyi sayesinde yavaşlatma sağlayan ve askı halatlarının çevresine bağlanarak yükü askıya alan aksam

3.7askı ipi

kanopiyi kuşam tertibatına bağlayan ipler

3.8ana bağlantı klipsi (links)

kuşam kolonu ile askı iplerini birbirine bağlayan metal klips

Metal klips, bir kilitleme mekanizmasını içerebilir.

2 © TSE - Tüm hakları saklıdır.


3.9deklanşör (ripcord)

paraşütün açılmasını sağlayan teçhizat

3.10kuşam (harness)

paraşütçünün kubbe ile bağlantısını sağlayan, açılış şoku ve paraşütçünün ağırlığını eşit olarak dağıtılmasını sağlayan, pamuk, keten veya naylon dokuma şeritlerden oluşan, çok yönlü ayarlanabilen, paraşütçüye düzgün bir şekilde sabitlenmiş sistem

3.11ana paraşüt destekli yedek açma (MARD) Sistemi

arızalı (açılmayan) ana paraşütün ayrılma sırasında, yedek paraşütün açılışını hızlandırmaya yarayan otomatik mekanizma

3.12maksimum operasyon ağırlığı (MOA)

paraşütçü (tandem dahil) ve paraşüt sisteminin tüm ekipmanlarının azami toplam ağırlığıdır

MOA aynı zamanda etiket ağırlığı

3.13minimum operasyon ağırlığı (MİNOA)

paraşütçü (tandem dahil) ve paraşüt sisteminin tüm ekipmanlarının asgari toplam ağırlığı

MİNOA imalatçı tarafından belirlenmelidir.

3.14maksimum çanta açılış sürati (MCAS)

gerçek hava hızı (KTAS) ile belirtilen maksimum çanta açılış sürati (yedek/acil durum) paraşüt çantasının (konteyner) açılabileceği en yüksek sürattir

MCAS aynı zamanda etiket sürati olarak da bilinir.

3.15kalibre edilmiş hava sürati (KCAS)

bir hava aracına ait, pozisyon ve cihaz hataları için kalibre edilmiş, "İşari Hava Sürati" anlamına gelir

Kalibre edilmiş hava hızı, standart atmosfer koşullarında, deniz seviyesinde "Gerçek Hava Sürati" ne eşittir. Birimi deniz milidir (knot).

3.16eşdeğer hava sürati (KEAS)

bir hava aracına ait "Kalibre Edilmiş Hava Sürati“ nin irtifa ve süratten kaynaklanan sıkıştırılabilirlik hatalarına karşı düzeltilmiş “halidir

Eşdeğer hava hızı deniz seviyesinde standart atmosferdeki "Kalibre Edilmiş Hava Hızı" na eşittir. Birimi deniz milidir (knot).

3.17işari hava sürati (KIAS)

bir hava aracının pito-statik hız göstergesinde gösterilen, standart atmosfer ve deniz seviyesinde sıkıştırılabilir akış koşulları için kalibre edilmiş, herhangi bir hataya karşı düzeltilmemiş haldeki hava hızıdır



Birimi deniz milidir (knot).

3.18gerçek hava sürati (KTAS)

bir hava aracının, bozulmamış (hava aracının hareketinden etkilenmemiş) haldeki havaya göreceli hızı anlamına gelir

Gerçek hava hızı, ρo standart gün koşullarındaki hava yoğunluğu ve r mahalli irtifadaki hava yoğunluğu olmak üzere eşdeğer hava hızının (ρo/ρ)1/2

ile çarpımına eşittir. Birimi deniz milidir (knot).

3.19sorumlu paraşütçü

çift kişilik (tandem) paraşüt sistemi ile atlayış gerçekleştiren ve atlayışın operasyon ve emniyeti konusunda sorumlu olan ve atlayıştan önce sorumlu paraşütçü olarak belirlenmiş kişi

3.20yolcu paraşütçü

çift kişilik bir paraşüt sisteminde (tandem) sorumlu paraşütçü dışındaki kişi olarak ve ön kuşamı kullanarak atlayış gerçekleştiren kişi

3.21fonksiyonel olarak açık

paraşütün açılması ve düşme hızının 7 m/s’ye ulaştığı durum

3.22paraşüt sistem arızası

bir parça ya da sistemde meydana gelen ve uçuşa elverişliliği olumsuz etkileyen herhangi bir değişim

Tasarımına göre kopması veya atılması gereken durumlar arıza olarak kabul edilmez.

3.23yedek statik bağı

ana kanopiden ayrılmayı takiben, yedek paraşüt sistemi açılışını başlatan ana paraşüt sistemine bağlı parça

3.24Ana paraşüt ayırıcı parça

sorumlu paraşütçünün ana paraşütü, tek kişilik ya da çift kişilik bir yedek paraşüt sisteminden ayırmak için kullandığı parçaSorumlu paraşütçü çift kuşamlı bir yedek sistemindeki ana paraşüt ayırıcı sistemi kullanabilmelidir.

4 Sınıflandırma ve özellikler4.1 Sınıflandırma

Paraşütler taşıyacağı kütleye göre iki sınıftır:

a) Tek kuşamlı (110 kg veya 200 lb)

Düşme hızı 150 KTAS'tan (277.8 km/s) düşük olmalıdır.

b) Çift kuşamlı (220 kg veya 400 lb)

Düşme hızı 175 KTAS'tan (324.1 km/s) düşük olmalıdır.



4.2 Özellikler

4.2.1 Paraşütlerin ana aksamı

Bir paraşüt sistemi bu doküman kapsamında, bunlarla kısıtlı olmamak kaydıyla aşağıdaki ana parçalardan oluşmaktadır (paraşütün ana aksamı (temsili) EK-A’da gösterilmektedir).

Ana paraşüt sistemi, monte edilmiş fakat aktive edilmemiş haldeyken yedek paraşüt sisteminin düzgün çalışmasına engel teşkil etmemelidir.

Paraşütçü atladıktan sonra,

a) Paraşüt 3 s içerisinde veya aşağıdaki eşitlikle ile hesaplanan süre içerisinde açılmalıdır:

Açılış süresi (s) = [(2.20 x MOA) – 250] x 0.01 + (MCAS/150 x 3.0) veya

b) 300 ft (100 m) alçaldıktan sonra veya aşağıdaki eşitlikle ile hesaplanan alçalma mesafesi sonrasında paraşüt açılmalıdır:

Alçalma mesafesi (ft) = (MOA-250) + (MCAS/150 x 300)

Paraşütçü atladıktan (MOA’ya sahip kişi veya manken kullanılarak) ve paraşüt tam olarak açıldıktan sonra ortalama alçalma hızı 7,3 m/s (24 ft/s)’yi geçmemeli ve azami hız ise 11,0 m/s (36 ft/s)’yi geçmemelidir. İlave olarak, paraşütçünün yere çarpma hızı 1,5 m/s (5 ft/s)’yi geçmemelidir.

Paraşüt açıldıktan sonra, paraşütçünün düşeye göre maruz kalacağı salınım (kararlılık), 15°’yi geçmemelidir.

Bakım gereksinimleri: Her bir bileşenin üreticisi, özellikle muayene aralığı, yeniden katlama periyodu, servis ömrü, sürekli uçuşa elverişlilik kriterleri ve bakım personelinin gerekli nitelikleri dahil olmak üzere, her bir bileşenin bakım gereksinimlerini geliştirmek ve yayınlamaktan sorumludur.

4.2.1.1 Kılavuz paraşüt

İki tip kılavuz paraşüt vardır. Birincisi yaylı, ikincisi ise elle açılan tiptedir. Yaylı kılavuz paraşütleri açil durum ve yedek paraşütler için kullanılır. Elle açılan tipte ise paraşütçü istif çantasındaki bir kılavuz paraşütü elle açılmasını sağlar.

Kılavuz paraşüt içeren yedek ya da acil durum paraşüt sistemlerinde kılavuz paraşüt salıverme MOA ve MCAS şartlarında oluşan sürtünme kuvvetine eşdeğer bir kuvvet kullanılarak deneye tabi tutulmalıdır. Gerçekleştirilecek salıverme de uygulanacak kol gücü 23N'den az ve 98N'den fazla olmamalıdır.

4.2.1.2 Kanopi

Kanopi açılma sırasında ve paraşütçünün atlayışı sırasında maruz kalacağı kuvvetlere ve rüzgara ve çevre koşullarına dayanacak özellik ve tasarımda olmalıdır.

4.2.1.3 Askı ipleri

Askı ipleri naylon, pamuk malzemeden dokuma veya örme şeklinde olabilir. Paraşütlerde kullanılacak askı ipi sayısı ve malzemesi kullanılan paraşüt sınıfına göre üretici tarafından belirlenmelidir. Askı ipleri paraşüt sistemi için gerekli dayanımda olmalıdır. Kullanılacak deney yöntemi üretici tarafından belirlenmelidir.

4.2.1.4 Ana bağlantı klipsi (links)

Ana bağlantı kolonu, Madde 5.3.7'de belirtilen deney yüklerine herhangi bir hasar oluşmadan dayanmalı ve Madde 5.3.3'de belirtilen fonksiyonel gereksinimleri karşılamalıdır. Klips, paraşüt sınıfına bağlı olarak, üzerine gelecek MOA’nın 1,2 katı ağırlık ile deneye tabi tutulduğunda dayanmalıdır.



4.2.1.5 Kuşam tertibatı (Harness assembly)

Kuşam tertibatı paraşütçünün iniş sonrasında ana/yedek kanopilerden ve/veya kuşam sisteminden yardım almadan ayrılabileceği şekilde üretilmiş olmalıdır. Çift kuşamlı bir sistemde kuşam tertibatı iniş sonrasında sorumlu paraşütçünün kendisini ve ikinci paraşütçüyü ana/yedek kanopilerden ve/veya kuşam sisteminden yardım almadan ayrılabileceği şekilde üretilmiş olmalıdır.

Kolon kopma kuvveti, paraşüt sınıfına bağlı olarak, üzerine gelecek MOA’nın 1,2 katı ağırlık ile deneye tabi tutulduğunda dayanmalıdır.

Madde 5.3.10’a göre deneye tabi tutulduğunda, paraşütçü yere indiğinde herhangi bir zarar görmemeli ve kuşam tertibatını, yardım almaksızın, kolayca çıkarabilmelidir.

4.2.1.6 İstif Çantası (navlaka, konteyner)

İstif çantası, ana paraşütün, varsa yedek ve kılavuz paraşütün içine sığabileceği büyüklükte olmalı ve içindeki paraşütleri dış etmenlerden koruyacak şekilde olmalıdır.

İstif çantası üzerinde veri kartı (paraşütü tanıtan ve tanımlayan bilgilerin yer aldığı kart) cebi bulunmalıdır.

İstif çantasının MCAS değeri üretici tarafından belirlenmelidir.

4.2.1.7 Veri kartı cebi

Paraşüt konteyneri, veri kartının (künye) kolaylıkla kaybolmayacağı ve paraşüt katlıyken ulaşılabilir olacağı bir cebe sahip olmalıdır.

4.2.1.8 Deklanşör

Deklanşörün fonksiyonunu yerine getirmesi için deklanşöre çekme kuvvetinin en az olacağı doğrultuda en az 23 N’luk bir kuvvet uygulandığında paraşüt açılmalıdır. Deklanşöre herhangi bir doğrultuda en az 98 N‘luk bir kuvvet uygulandığında ise paraşüt açılmalıdır.

Deklanşör, ana ve yedek paraşüt için tüm bağlantı noktaları dahil olmak üzere, en az 3 saniye uygulanacak 1335 N kuvvetlik doğrusal bir yük altında kopmadan dayanmalıdır.

Deklanşörü çekmek için uçağa bağlı bir statik kolon kullanılırsa, deklanşör/statik bağ en az 3 saniye uygulanacak 2670 N kuvvetlik bir doğrusal bir yük altında kopmadan dayanmalıdır.

Not: Bu deneyler için, birincil açılış başlatma aleti (deklanşör veya eşdeğeri), hizmette olan üretim sistemleri için gerekecek olan aynı tipte bir dış müdahale gösterge sistemi (yani mühürlü iplik veya eşdeğeri) ile donatılmalıdır.

Deklanşörün kullanımı kolay olmalı, gerek erkek ve gerekse kadın için kolayca çekilip, ana paraşütü açabilmeli, deklanşör elle kolayca kavranabilmelidir.

4.2.1.9 Yedek paraşüt sistemi

Yedek paraşüt sistemi, ana paraşüt sistemi ile aynı özellikte olmalı ve TS EN 12491’e uygun olmalıdır. Yedek paraşüt sistemi, klips atıldıktan sonra, 2 s içerisinde açılmalıdır.

4.2.2 Görünüş

Paraşüt sistemleri üzerinde ezik, çentik, derin çizik veya yırtık olmamalıdır.

Askı iplerinde yabancı malzeme, yağ, kir vb bulunmamalı, sökük yırtık olmamalıdır.

4.2.3 Malzeme özellikleri

Paraşüt (kanopi) kumaşı, yırtık yürümeyen özellikte ve TS 2557’ye uygun olmalıdır. Kumaşın raf ömrü 15 yıl, kullanım ömrü 10 yıl olmalıdır.

Kuşam ve istif çantası, özellikleri en az TS 3248 Tip VII’ye uygun veya daha iyi pamuk/naylon kolondan yapılmalıdır.



Klipsler, taşıyacağı yüke bağlı olarak, paslanmaz çelik vb metal malzemeden yapılmalıdır.

Paraşütlerde kullanılacak askı ipi malzemesi, kullanılan paraşüt sınıfına ve tasarıma göre üretici tarafından belirlenmelidir.

4.2.4 Boyut ve toleranslar

Paraşüt sınıfına göre boyut ve toleransları üretici tarafından belirlenmelidir.

4.2.5 Yapılış

4.2.5.1 Dikişler

Dikişler, Madde 5.3.5’e göre deneye tabi tutulduğunda, sökülmeden kalabilmelidir. Bu gereklilik sarf ya da kopabilir parçalarda aranmaz. Dikişin maruz kalacağı yük, dikiş ipliği ve dikiş şekline bağlı olduğundan, paraşütün sınıfına göre üretici tarafından belirlenmelidir.

4.2.5.2 Tamir

Kanopide oluşabilecek herhangi bir yırtık, sökülme, vb kusurları gidermek için tamir yapılabilir. Yapılacak tamir kanopinin kullanımında bir zaafiyet oluşturmamalı ve tamir yapıldıktan sonra, yapılan tamirin uygunluğu ilgili akredite kuruluş/kişi tarafından onaylanmalıdır.

4.3 Özellik, muayene ve deney madde numaraları

Bu standartta belirtilen özellikler ile bunların muayene ve deney madde numaraları Çizelge 3’te verilmiştir.

Çizelge 01 — Özellik, muayene ve deney madde numaraları

ÖzellikÖzellik Madde No Muayene ve Deney Madde No

Kılavuz paraşüt 4.2.1.1 5.2.1,5.2.2,5.3.2,5.3.3,5.3.7.4,5.3.7.8,5.3.7.9,5.3.10Kanopi 4.2.1.2 5.2.1,5.2.2,5.3.2,5.3.3,5.3.4,5.3.5,5.3.7.8,5.3.7.9,5.3.10Askı ipleri 4.2.1.3 5.2.1,5.2.2,5.3.2,5.3.3,5.3.6,5.3.7.8,5.3.7.9,5.3.10Ana bağlantı klipsi (links) 4.2.1.4 5.2.1,5.2.2,5.3.2,5.3.3,5.3.7.5,5.3.7.8,5.3.7.9,5.3.10Kuşam tertibatı 4.2.1.5 5.2.1,5.2.2,5.3.2,5.3.3,5.3.7,5.3.7.8,5.3.7.9,5.3.10Istif çantası (navlaka,konteyner)

4.2.1.6 5.2.1,5.2.2,5.3.2,5.3.3,5.3.7.8,5.3.7.9,5.3.10

Very kartı cebi 4.2.1.7 5.2.1,5.2.2,5.3.2,5.3.3,5.3.7.8,5.3.7.9,5.3.10Deklanşör 4.2.1.8 5.2.2,5.3.1,5.3.2,5.3.3,5.3.7.8,5.3.7.9,5.3.10Yedek paraşürt sistemi 4.2.1.9 5.2.1,5.2.2,5.3.2,5.3.3,5.3.7.8,5.3.7.9,5.3.10Paraşütlerin ana aksamı 4.2.1 5.2.1,5.2.3,5.3.1,5.3.2,5.3.6,5.3.7,5.3.8,5.3.9,5.3.10Görünüş 4.2.2 5.2.1Malzeme 4.2.3 5.2.1,5.3.5

Boyut ve toleranslar 4.2.4 5.2.2Yapılış 4.2.5 5.3.1,5.3.4

5 Numune alma, muayene ve deneyler5.1 Numune alma

Muayeneye veya deneye bir seferde sunulan aynı sınıftaki paraşütler bir parti sayılır. Parti büyüklüğüne bağlı olarak muayene ve deneyler için, paraşüt partisinden TS ISO 2859-1’e uygun olarak “numune alma” işlemi gerçekleştirilir.



5.2 Muayeneler

5.2.1 Gözle muayene

Madde 5.1’e göre alınan numunelerin tamamı gözle muayeneden geçirilir ve sonuçların Madde 4.2.1, Madde 4.2.2, Madde 4.2.3’e ve Madde 6’ya uygun olup olmadığına bakılır. İlave olarak malzemelerin uygunluğuna, tamirin onaylanmasına ve bakım gereksinimlerine yönelik dokümanlar da bu aşamada kontrol edilir.,

5.2.2 Boyut muayenesi

Madde 5.1'e göre alınan numunelerin tamamı uygun ölçü aletleri kullanılarak boyut muayenesinden geçirilir. Sonucun Madde 4.2.4'e uygun olup olmadığına bakılır.

5.2.3 Deklanşör ergonomi muayenesi

Deklanşörün ergonomik muayenesi elle yapılır ve Madde 4.2.1.8’de verilen özellikleri sağlamalıdır.

5.3 Deneyler

Her bir paraşüt için katlama metodu belirtilmeli ve tüm fonksiyonel ve yapısal deneylerde aynı metot kullanılmalıdır.

5.3.1 Deklanşör deneyleri (fonksiyon ve kopma)

5.3.1.1 Deney numunesi

Deney numunesi, Madde 5.1’e göre, Çizelge 4’te verildiği sayıda alınmalıdır.

5.3.1.2 Teçhizat

a. 1 adet paraşüt sistemib. 1 adet çekme deneyi cihazı

5.3.1.3 İşlem (fonksiyon deneyi)

Paraşüt sistemindeki deklanşöre, denklanşörün paraşütü açması için uygun olan doğrultuda ve herhangi bir doğrultuda Madde 4.2.1.8’de verilen kuvvetler, uygun cihazlar yardımı ile uygulanarak, paraşütün açılıp açılmadığı kontrol edilmelidir.

5.3.1.4 İşlem (kopma deneyi)

a. Paraşüt sistemindeki deklanşör çıkarılır ve çekme deneyi cihazına yerleştirilir.b. Çekme deneyi cihazı uygun hızda ve sürede hareket ettirilerek, kopmanın oluştuğu andaki kuvvet

belirlenir.

5.3.1.5 Sonuçların kaydedilmesi ve değerlendirme

Kopma anında oluşan deney kuvveti Madde 4.2.1.8’de verilen değerlere uygun olup olmadığına bakılır.

İlave olarak, Madde 4.2.1.8’de verilen kuvvetler uygulandığında, paraşütün açılıp, açılmadığına bakılır.

5.3.2 Çevresel şartlara dayanım deneyi

Not: Bu deney diğer atlayış deneyleri ile birleştirilebilir.

5.3.2.1 Teçhizat

a. 1 adet paraşüt,b. Sıcaklık kabini,c. 890 N’luk bir ağırlık,d. 1 adet manken.

5.3.2.2 İşlem

a. Paraşüt en az 94°C’de 16 saat bekletilir ve ortam sıcaklığına gelmesi beklenir. Sonra manken kullanılarak, deney atlayışı yapılır.



b. Paraşüt asgari -40°C’de 16 saat bekletilir ve ortam sıcaklığına gelmesi beklenir. Sonra manken kullanılarak, deney atlayışı yapılır.

c. Paraşüt en az 890 N’luk bir kuvvetin altında en az 400 h bekletilir. Kuvvet kaldırıldıktan sonra 1 h içinde manken kullanılarak, deney atlayışı yapılır.

d. Tüm deney atlayışlarında hız 60 KEAS olmalıdır.

5.3.2.3 Sonuçların kaydedilmesi ve değerlendirme

Her bir atlayış deneyinde paraşütün fonksiyonunu yerine getirip getirmediğine ve Madde 4.2.1’de verilen şartlara uygun olup olmadığına bakılır.

5.3.3 Yapısal aşırı yük deneyi

Bu deney Madde 5.3.7’de verilen deneylerle birlikte, aşağıda verilen şartlara göre yapılır ve sonuçların Madde 4.2.1’e uygun olup olmadığına bakılır.

Deney şartları:

Deney ağırlığı = MOA x 1.2

Deney hızı = MÇAS x 1.2

5.3.4 Dikiş deneyi

Dikişler TS EN ISO 13935-1 veya TS EN ISO 13935-2’ye göre kopma deneyine tabi tutulur ve sonucun Madde 4.2.5.1’e uygun olup olmadığına bakılır.

5.3.5 Paraşüt kumaşı yırtılma deneyi

Paraşüt kumaşı, yırtılma dayanımını belirlemek için TS EN 13938-2 veya TS EN 12332-1(STANDART İPTAL) veya TS EN ISO 4674-1’e göre deneye tabi tutulur ve sonucun Madde 4.2.3’e uygun olup olmadığına bakılır.

5.3.6 Mukavemet deneyi, askı ipleri

Bu deney TS EN 926-1’e göre yapılır, sonuçların Madde 4.2.1.3’e uygun olup olmadığına bakılır.

5.3.7 Fonksiyon deneyleri

5.3.7.1 Fonksiyon deneyi, kuşam

Bu deney aşağıdaki kısımlardan oluşur:

a) Bu deney TS EN 1651+A1’e göre yapılır, sonuçların Madde 4.2.1.5’e uygun olup olmadığına bakılır.

b) Her bir kuşam tertibatı, MOA’dan fazla olmayan bir manken veya bir personelle bir atlayış yapılarak kontrol edilir. Bu kontrol esnasında paraşütün açılması mankenin veya personelin düşme hızının 60 KEAS olduğu durumda yapılır ve kuşam tertibatının Madde 4.2.1.5’e göre fonksiyonunu yerine getirip getirmediğine bakılır.

5.3.7.2 Fonksiyon deneyi, katlama-tüm sistemler

Bu deney, manken veya paraşütçü kullanılarak atlayış yapılmak suretiyle gerçekleştirilir. Bu atlayış esnasında kronometre veya barometrik sensör kullanılarak süre veya alçalma mesafesi belirlenir. Sonucun Madde 4.2.1’e uygun olup olmadığına bakılır.

5.3.7.3 Fonksiyon deneyi, atlayış

Bu deney, Çizelge-2'de belirtildiği gibi ağırlıklarda ve hava hızlarında (paraşütün açılması sırasında) en az 48 atayış yapılarak gerçekleştirilir. Bu atlayış esnasında kronometre veya barometrik sensör kullanılarak süre veya alçalma mesafesi belirlenir. Sonucun Madde 4.2.1’e uygun olup olmadığına bakılır.

Not: Eğer bir “MARD sistemi” seçeneği sunulursa, ağırlık ve hava hızlarında (paraşütün açılması sırasında) MARD takılı olarak Çizelge-2'de belirtildiği gibi ek 2 atlayış daha yapılır.



Çizelge 02 — Atlayış Deneyleri

Deney sürati

Deney ağırlığı 60 KEAS 85 KEAS MCAS x % 80 MCAS x % 100Minimum Operasyon Ağırlığı 1 1 1 1Ortalama Operasyon Ağırlığı 1 1 1 1Maksimum Operasyon Ağırlığı 1 1 1 1Minimum Gerekli Toplam Fonksiyonel Deneyler (doğrudan atma)

12

Not: Ortalama operasyon ağırlığı şu şekilde tanımlanır (Maksimum operasyon ağırlığı + Minimum operasyon ağırlığı)/2

Not: Ortalama deney ağırlığı ± %5 olabilir

Not: Minimum deney ağırlığı (+%1) ile (-%10) arasında olabilir

Not: Maksimum deney ağırlığı (+%10) ile (-%1) arasında olabilir

5.3.7.4 Kılavuz paraşüt açma deneyi

Bu deney, kılavuz paraşüt içeren yedek ya da acil durum paraşüt sistemlerinde drog salıverme MOA ve MCAS şartlarında oluşan sürüklenme kuvvetine eşdeğer bir kuvvet kullanılarak gerçekleştirilir. Sonucun Madde 4.2.1.’e uygun olup olmadığına bakılır.

5.3.7.5 Ayrılma deneyi, klips atma (ana paraşüt salıverme olan sistemler)

Bu deney, 8 atlayış yapılarak gerçekleştirilir. Atlayış yapıldıktan sonra klips atılarak, yedek paraşütün açılması beklenir. Açılma süresi, kronometre vasıtasıyla ölçülür. Sonucun Madde 4.2.1’e uygun olup olmadığına bakılır.

Not-1: Bu deneyler, maksimum operasyon ağırlığından daha ağır olmayan bir kişi (veya uygun başka bir sistem) tarafından yapılmalıdır. Başlangıçtaki dikey hız 20 ft/s (6.1 m/s) 'den ve klips atıldığındaki dikey hız 36 ft/s (10.9 m/s) 'den az olmalıdır.

Not-2: “MARD sistemi” seçeneği sunulursa, Çizelge-2 'de belirtilen ağırlıklarda ve hava hızlarında (paraşüt açılış anında) ilave 16 atlayış daha yapılmalıdır.

5.3.8 Alçalma hızı deneyi

Bu deney, diğer atlayış deneyleri ile birleştirilebilir.

Bu deney, MOA’da en az 6 atlayış yapılarak gerçekleştirilir. Bu atlayış esnasında hız ölçer veya barometrik sensör kullanılarak, her 30,5 m (100 ft) aralıklarla ve yere değme anındaki hızlar ölçülür. Sonucun Madde 4.2.1’e uygun olup olmadığına bakılır.

5.3.9 Kararlılık deneyi


Bu deney, MİNOA’da en az 6 atlayış yapılarak gerçekleştirilir. Bu deney TS EN 1651+A1’e göre yapılır. Sonucun Madde 4.2.1’e uygun olup olmadığına bakılır.

5.3.10 Canlı deneyleri


Bu deney, MOA’da en az 4 atlayış yapılarak gerçekleştirilir. İlk 2 atlayış, 3 s’den fazla sürmemeli, diğer 2 atlayış ise en az 20 s sürmelidir. Sonucun Madde 4.2.1’e uygun olup olmadığına bakılır.

Not: Tandem Paraşütlerin yedek sistemleri için canlı deneyler, Tandem paraşütçüsü kuşamda ve yolcu kuşamında bir deney mankeni ile gerçekleştirilir.



5.4 Değerlendirme

Yapılan muayenelerde ve deneylerde elde edilen sonuçların herhangi biri Madde 4.2 ve Madde 6’da verilen değerleri karşılıyorsa numunelerin temsil ettiği partinin bu standarda uygun olduğu veya karşılamıyorsa bu standarda uygun olmadığı değerlendirilir.

5.5 Muayene ve deney raporu

Muayene ve deney raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır:

Firmanın adı ve adresi,

Muayene ve deneyin yapıldığı yerin ve laboratuvarın adı,

Muayene ve deneyi yapanın ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adları, görev ve meslekleri,

Numunenin alındığı tarih ile muayene ve deney tarihi,

Numunenin tanıtılması,

Muayene ve deneylerde uygulanan standartların numaraları,

Sonuçların gösterilmesi,

Muayene ve deney sonuçlarını değiştirebilecek faktörlerin mahzurlarını gidermek üzere alınan tedbirler,

Uygulanan muayene ve deney yöntemlerinde belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen, fakat muayene ve deneyde yer almış olan işlemler,

Bu standarda uygun olup olmadığı,

Rapora ait seri numarası, tarih ve her sayfanın numarası ve toplam sayfa sayısı.

İmalat kayıtları (TS EN 1651+A1’e uygun olarak, tüm paraşüt sistem için),

Kullanıcı el kitabı (TS EN 1651+A1’in ilgili maddelerine uygun olarak, tüm paraşüt sistem için),

Veri kartı.

6 Piyasaya arz6.1 Ambalaj

Paraşütlerin ambalajı, TS 4278’e uygun olmalıdır.

Ambalajların üzerine yazılacak veya yapıştırılacak bir etiket üzerindeki bilgiler TS 4331’e uygun olmalıdır. Ambalaj üzerindeki bilgiler, Madde 6.2’deki bilgilere ilave olarak en az aşağıdaki bilgileri içermelidir:

İmalatçının tescilli markası veya kısa adı,

Bu standardın işaret ve numarası,

Paraşütün sınıfı,

Paraşütün seri numarası,

Üretim yılı ve ayı,

Ambalajın içindeki paraşüt sayısı,

İstif çantasının veri kartı cebine, bir adet veri kartı konulmalıdır.

Har bir paraşüt ile birlikte bir paraşüt defteri müşteriye teslim edilmelidir.

Bu bilgiler gerektiğinde de Türkçe’nin yanısıra, yabancı dilde de yazılabilir.



6.2 İşaretleme

6.2.1 İşaretleme, istif çantası

Aşağıdaki bilgiler, istif çantasının üretici tarafından belirlenen, kolayca görülebilir yerlerine yazılmalı veya etiketlenmeli ve bu yazılar okunaklı olmalı ve kolayca silinmemelidir:

İmalatçının tescilli markası veya kısa adı,

Paraşüt sınıfı,

Varsa parti ve seri numarası,

Üretim yılı,

Ek-B’deki minimum ve maksimum operasyon limitleri,

Paraşüt sistemindeki bileşenlerin (kanopi, kuşam, vb) her birinin en düşük azami operasyon ağırlıkları,

Paraşüt sisteminin en düşük azami açılma hızı,

Bu bilgiler gerektiğinde de Türkçe’nin yanısıra, yabancı dilde de yazılabilir.

6.2.2 İşaretleme, kanopi

Paraşüt sınıfı, kanopinin üretici tarafından belirlenen, kolayca görülebilir yerine yazılmalı ve bu yazılar okunaklı olmalı ve kolayca silinmemelidir. Bu bilgiler gerektiğinde de Türkçe’nin yanısıra, yabancı dilde de yazılabilir.

7 Çeşitli hükümler

İmalatçı veya satıcı, bu standarda uygun olarak imal edildiğini beyan ettiği paraşütler için istendiğinde, bu standarda uygunluk beyannamesi vermek veya göstermek mecburiyetindedir. Bu beyannamede satış konusu paraşütün:

Madde 4.2.1, Madde 4.2.2, Madde 4.2.3 ve Madde 4.2.4’ deki özelliklere uygun olduğunun,

Madde 5'deki muayene ve deneylerin yapılmış ve uygun sonuç alınmış bulunduğunun belirtilmesi gerekir.



Kaynaklar

[1] MIL-STD-858

[2] TC 3-21.220 (TC 3-21.220/MCWP 3-15.7/ AFMAN 11-420/NAVSEA SS400-AF-MMO-010), Static Line Parachuting Techniques and Tactics, 2018, Training Circular No. 3-21.220, Headquarters Department of the Army Washington, DC, (2018)

[3] PIA Technical Standard PIA TS 135 1111

[4] Parachute Rigger Handbook, U.S. Department of Transportation, Federal Aviation Administration, Flight Standards Service (August 2015)



Ek A 2222Paraşüt ana aksamı

Şekil A.1 — Temsili paraşüt ana aksamı

Şekil A.2 — Kuşam tertibatı (Temsili şekil)



Şekil 2B3 — İstif çantası (temsili şekil)



Ek B3333Markalama gereksinimleri

Çizelge 3C1 — Markalama Gereksinimleri

Veri İşaretleme Gereksinimleri

Veri İşaretleme Gereksinimleri Par

aşü

t aç

ılm

a b

aşla

tıcı

sı (

kıl

avu

z p

araş

üt v

.b)

Açı

lış

kon

trol

cih

azı

Yed

ek p

araş

üt

İsti

flem

e k

onte

yner

i

Bir

inci

l baş

latm

a ci

haz

ı

Yed

ek s

tati

k h

at

Ku

şam

ter

tib

atı(

kon

teyn

erle

bap

lı d

eğil

se)

Kol

onla

r (k

uşa

m t

erti

bat

ı ile

bağ

lı d

eğil

se)

Yed

ek p

araş

üt k

anop

y ve

kol

onla

rı

Yed

ek /

Aci

l Du

rum

Tah

liye

Cih

azı

Üretici adı, kodu veya sembolü X X X X X X X X X X Parça numarası ( tire ile ayrılan kısımlar dahil) X X X X X X X X X X Seri veya lot kontrol numarası X X X X X X X X X Üretim tarihi (minimum ay ve yıl) X X X X X X X X X Servisten kalkma tarihi (uygulanabilirse) X X X X X X X X X Maksimum paraşüt açılış sürati (KTAS) X X X X X Maksimum toplam ağırlık (kg) X X X Minimum toplam ağırlık (kg) X 4.3.6. deneylerinde ölçülen ortalama zirve güç X X Onaylanmış kullanım açıklaması X Üreticinin maksimum kullanım limitleriyle alakalı uyarı etiketleri

X X

Üreticinin parçaların kullanım limitleri ve yeriyle ilgili uyarı etiketi

X

Üreticinin amaçlanan kullanıma göre maksimum sürat etiketi (öğrenci, tandem, acil durum personel vb.)

X

Maksimum kılavuz paraşüt açılış sürati X Takibin sağlanabilmesi amacıyla, deklanşörler için seri üretim kontrol numarası veya üretim tarihi işaretlenebilir.

En azından, maksimum operasyon limitleri, maksimum paraşüt açılış sürati ve maksimum toplam ağırlığı içermelidir. Üretici operasyon limitlerini gönüllü olarak azaltabilir. Üretim esnasında kalıcı olarak birleştirilen parçalar için ayrıca işaretleme gerekmez. Bu durum tercih edilirse etiketleme en görünür yere genelde kuşam/ konteyner üzerine yapılacaktır.


microsoft word - tse-135-12.01.21.docx · web viewkanopi açılma sırasında ve paraşütçünün...

Documents