meld. st. 3 (2011–2012) - regjeringen.no · 2014. 11. 17. · 2011 ut frå kjelde til postering...

Statsrekneskapen 2011

Offentlege institusjonar kan tinge fl eireeksemplar frå:Servicesenteret for departementaPost og distribusjonE-post: [email protected]

Opplysningar om abonnement, laussal ogpris får ein hjå:FagbokforlagetPostboks 6050, Postterminalen5892 BergenE-post: [email protected]: 55 38 66 00Faks: 55 38 66 01www.fagbokforlaget.no/offpub

Publikasjonen er også tilgjengeleg påwww.regjeringa.no

Trykk: 07 Aurskog AS 04/2012

MILJØ

MERKET

241 Trykksak 37

9

Meld. St. 3(2011–2012)

Melding til Stortinget

Statsrekneskapen 20

11

Meld

. St. 3 (2

01

1–2

01

2)

Meld. St. 3(2011–2012)



Innhald

1 Hovudtrekk i finanspolitikken 71.1 Innleiing .......................................... 71.2 Budsjettpolitikken .......................... 81.3 Det strukturelle, oljekorrigerte

underskotet .................................... 81.4 Hovudtala i statsrekneskapen ...... 91.5 Det oljekorrigerte underskotet .... 101.6 Veksten i utgiftene

i statsbudsjettet .............................. 121.7 Lånetransaksjonar og

finansieringsbehov ........................ 121.8 Skattar og avgifter frå

Fastlands-Noreg ............................. 141.9 Utgifter og inntekter frå

petroleumsverksemda – Statens pensjonsfond utland ....................... 15

2 Departementsvise omtalar ....... 172.1 Konstitusjonelle institusjonar ....... 172.2 Utanriksdepartementet ................. 182.3 Kunnskapsdepartementet ............. 202.4 Kulturdepartementet .................... 212.5 Justis- og politidepartementet ....... 222.6 Kommunal- og

regionaldepartementet ................. 232.7 Arbeidsdepartementet ................... 242.8 Helse- og omsorgsdepartementet 282.9 Barne-, likestillings-

og integreringsdepartementet ...... 292.10 Nærings- og

handelsdepartementet ................... 312.11 Fiskeri- og kystdepartementet ...... 322.12 Landbruks- og matdepartementet 342.13 Samferdselsdepartementet ........... 342.14 Miljøverndepartementet ................ 362.15 Fornyings-, administrasjons-

og kyrkjedepartementet ................ 382.16 Finansdepartementet...................... 392.17 Forsvarsdepartementet ................. 402.18 Olje- og energidepartementet ....... 412.19 Statlege utlån .................................. 42

3 Statens pensjonsfond ................. 473.1 Statens pensjonsfond utland ......... 473.2 Statens pensjonsfond Noreg ......... 53

4 Statens balanse med kommentarar til finanspostar m.m. ................. 55

4.1 Statens balanse med notar ............ 554.2 Finansinntekter og finansutgifter . 584.3 Garantiar ......................................... 594.4 Prinsipp for føring av stats-

rekneskapen ................................... 60

Vedlegg1 Oversikt over stats-

rekneskapen 2011 .......................... 622 Løyvingsrekneskap for staten ....... 82

Løyvingsrekneskap for staten, utgifter ......................... 82 Løyvingsrekneskap for staten, inntekter ...................... 151 Fullmakt til å overskrida gjevne løyvingar i 2011 ................ 191 Tilsegnsfullmakter ...................... 214 Bestillingsfullmakter .................... 218

3 Kapitalrekneskap for staten .......... 221 Eiendeler ........................................ 221 Forpliktelser .................................. 231 Egenkapital .................................... 239 Notar og spesifikasjonar............... 240 Aksjeinteresser.............................. 251 Statens inntektskrav...................... 264 Gåver og gåveforsterkingsmidlar................. 266 Note til kapitalrekneskapens konto 70/71........... 267 Note til kapitalrekneskapens konto 82................. 276

4 Statens garantiansvar ..................... 2925 Andre rekneskap

og spesifikasjonar ........................... 296 Svalbardrekneskapen .................. 296 Andre spesifikasjonar ................... 298

Tabelloversikt

Tabell 1.1 Den strukturelle, oljekorrigerte budsjettbalansen .......................... 8

Tabell 1.2 Inntekter og utgifter utanom lånetransaksjonar i stats-budsjettet og Statens pensjonsfond 2011 ....................... 10

Tabell 1.3 Lånetransaksjonar og finansieringsbehov 2011 ............. 14

Tabell 3.1 Samla verdi av Statens pensjonsfond ................................ 47

Tabell 3.2 Resultatoppstilling for SPU ........ 49Tabell 3.3 Balanse for SPU per 31.12.2011 . 52Tabell 3.4 Folketrygdfondets resultat-

rekneskap for SPN ....................... 54Tabell 3.5 Hovudtal i balansen for SPN

per 31.12.2011 ............................. 54Tabell 4.1 Statens eigedelar og gjeld ........... 55Tabell 4.2 Renter ............................................ 58Tabell 4.3 Samla garantiansvar for staten

per 31.12.2011 .............................. 59

Vedlegg 1Tabell 1.1 Statens samla inntekter og

utgifter 2007–2011 ....................... 62Tabell 1.2 Løyvingsrekneskapen for

budsjetterminen 2011 .................. 64Tabell 1.3 Løyvingar og rekneskap 2011 .... 66Tabell 1.4 Løyvingsrekneskapen for

2010−2011 ..................................... 68Tabell 1.5 Oversikt over løyvings-

rekneskapen sine hovudgrupper for 2007-2011 ................................ 70

Tabell 1.6 Samla utgifter for løyvings-rekneskapen og overførte løyvingar i 2011 fordelte på utgiftsgrupper .............................. 71

Tabell 1.7 Løyvingane 2011 fordelte etter departement og grupper av postnummer ................................. 72

Tabell 1.8 Rekneskap 2011 fordelt etter departement og grupper av postnummer ................................. 73

Tabell 1.9 Løyvingar og rekneskap 2011 fordelte etter art på program-område .......................................... 74

Tabell 1.10 Løyvingar og rekneskap utanom lånetransaksjonar 2011 på programområde ...................... 75

Tabell 1.11 Balansekonto for staten .............. 77

Tabell 1.12 Note til balansekonto for staten, avslutningskonto for stats-rekneskapen konto 99.00.00 ....... 78

Tabell 1.13 Note til endringar i avslutnings-konto 99.00.00, spesifikasjon av endringar på konto for forskyvingar i balansen 2011 ....... 78

Tabell 1.14 Samanhengen mellom finansieringsbehovet (kap 5999) for 2011 og faktisk endring i kontantbehaldninga ................... 79

Tabell 1.15 Oversyn over statsrekneskapen 2011 ut frå kjelde til postering .... 81

Vedlegg 2Tabell 2.1 Løyvingsrekneskap for staten,

utgifter ........................................... 82Tabell 2.2 Løyvingsrekneskap for staten,

inntekter ........................................ 151Tabell 2.3 Fullmakt til å overskrida gjevne

løyvingar i 2011 ............................ 191Tabell 2.4 Tilsegnsfullmakter per

31. desember 2011 ....................... 214Tabell 2.5 Bestillingsfullmakter per

31. desember 2011 ....................... 218

Vedlegg 3Tabell 3.1 Kapitalrekneskap for staten ........ 221Tabell 3.2 Note til kapitalrekneskapens

konto 68, spesifikasjon av statens faste kapital i statsføretaka .......... 240

Tabell 3.3 Note til kapitalrekneskapens konto 80, endring i statsgjelda .... 240

Tabell 3.4 Note til kapitalrekneskapens kontogruppe 8080, spesifikasjon av kontolån til statskassa per 31. desember 2011 ....................... 241

Tabell 3.5 Note til kapitalrekneskapens konto 80, Statsgjelda, rente-byteavtalar ..................................... 242

Tabell 3.6 Aksjeinteresser per 31. desember 2011 ....................... 251

Tabell 3.7 Statens inntektskrav vedk. skattar, avgifter og refusjons-krav ................................................ 264

Tabell 3.8 Gåver og gåveforsterkings-midlar 2011 ................................... 266

Tabell 3.9 Note til kapitalrekneskapens konto 70/71, spesifikasjon av mellomværet mellom statskassa og departementa .......................... 267

Tabell 3.10 Note til kapitalrekneskapens konto 82, spesifikasjon av kontantbehaldning for verksemder med særskilde fullmakter ..................................... 276

Vedlegg 4Tabell 4.1 Garantiansvar ............................... 292Tabell 4.2 Garantiar stilte av staten

31. desember 2011 ....................... 293

Vedlegg 5Tabell 5.1 Svalbardrekneskapen.

Administrasjon av Svalbard 2011 ............................................... 296

Tabell 5.2 Svalbardrekneskapen. Balansekonto per 31. desember 2011 ....................... 297

Tabell 5.3 Svalbardrekneskapen. Note til balansekonto, behaldnings-endringar 2011 .............................. 297

Tabell 5.4 Statsbygg. Balanse per 31. desember 2011 ....................... 298

Tabell 5.5 Statens kartverk. Balanse per 31. desember 2011 ....................... 298

Tabell 5.6 NVE Anlegg. Balanse per 31. desember 2011 ....................... 299

Tabell 5.7 Statens direkte økonomiske engasjement i petroleums-verksemda (SDØE). Balanse per 31. desember 2011 ................. 299

Tabell 5.8 Statens pensjonskasse Forvaltningsbedrift. Balanse per 31. desember 2011 ................. 300

Tabell 5.9 NORFUND. Balanse per 31. desember 2011 ....................... 300

Oversikt over boksar

Boks 1.1 Samanhengen mellom det strukturelle og det oljekorrigerte budsjettunderskotet .................... 9

Boks 1.2 Om uvisse i budsjettanslaga ........ 13

Meld. St. 3(2011–2012)



Tilråding frå Finansdepartementet 27. april 2012, godkjend i statsråd same dagen.

(Regjeringa Stoltenberg II)

1 Hovudtrekk i finanspolitikken

1.1 Innleiing

Finansdepartementet legg med dette fram mel-dinga om statsrekneskapen 2011.

Meldinga omfattar statsrekneskapen med ein løyvingsrekneskap og ein kapitalrekneskap. Løy-vingsrekneskapen syner samla løyving og rekne-skap for kvar post i statsbudsjettet. For utgifts-postane går det òg fram overført løyving frå 2010 til 2011 og overført løyving frå 2011 til 2012. Kapi-talrekneskapen syner statens eigedelar, gjeld og eigenkapital. Meldinga inneheld òg oversyn over rekneskapen for Svalbard, statens garantiansvar, tilsegns- og bestillingsfullmakter og ei oppgåve over aksjar som staten eig.

Meldinga gjer greie for løyvingane i statsbud-sjettet og rekneskapsførte tal.1 Det er lagt vekt på å forklara avvik mellom budsjett og rekneskap. I kapittel 1 er det gjort greie for hovudelementa i budsjettpolitikken. Dette omfattar mellom anna bruken av petroleumsinntekter, veksten i statsut-

giftene og skatte- og avgiftsinntekter frå Fast-lands-Noreg og frå petroleumsverksemda. Låne-transaksjonar og finansieringsbehov vert òg omtala. Kapittel 2 tek føre seg områda til kvart departement for seg. I kapittel 3 er rekneskapen til Statens pensjonsfond omtala, og i kapittel 4 er det gjort greie for statens balanse og finanspostar.

Dei samla inntektene i statsrekneskapen for 2011 er 1 223,5 mrd. kroner, medan utgiftene er 952,1 mrd. kroner, jf. tabell 1.2. Lånetransaksjonar er då ikkje rekna med. Nettoinntektene frå petro-leumsverksemda er 350,8 mrd. kroner, med 372,2 mrd. kroner i inntekter og 21,4 mrd. kroner i utgif-ter. Netto kontantstraum frå petroleumsverk-semda vart overført til Statens pensjonsfond utland. Dei samla inntektene utanom petroleums-verksemda og lånetransaksjonar er på 851,3 mrd. kroner, medan utgiftene er på 930,7 mrd. kroner. Statsrekneskapen syner dermed eit oljekorrigert underskot på 79,4 mrd. kroner.

Ved nysalderinga av statsbudsjettet for 2011 vart det lagt til grunn eit oljekorrigert underskot på 84,2 mrd. kroner. Dette vart dekt med overfø-ring frå Statens pensjonsfond utland. Statsrekne-skapen for 2011 vert dermed gjord opp med eit

1 I tabellane i statsrekneskapen kan det vera avvik mellom sumtala i tabellane og dei avrunda tala som står ovanfor summane. Sumtala skal vera i samsvar med rekneskapen.

8 Meld. St. 3 2011–2012Statsrekneskapen 2011

overskot på 4,8 mrd. kroner. Utanom petroleums-verksemda vart inntektene knapt 6,1 mrd. kroner høgare og utgiftene drygt 1,3 mrd. kroner høgare enn i nysaldert budsjett 2011.

Det strukturelle, oljekorrigerte underskotet for 2011 er no rekna til 94,1 mrd. kroner. Dette er om lag 4,9 mrd. kroner mindre enn ved nysalde-ringa av statsbudsjettet 2011, der det strukturelle, oljekorrigerte underskotet i 2011 vart rekna til 99,0 mrd. kroner.

Renteinntekter og utbyte i Statens pensjons-fond vart 103,0 mrd. kroner. Desse inntektene inn-går i samla oppstilling over statsbudsjettet og Sta-tens pensjonsfond, og overskotet er eit uttrykk for statens nettofinansinvesteringar, jf. tabell 1.2. Overskotet i Statens pensjonsfond vart 369,7 mrd. kroner, og samla sett vert statsrekneskapen og Statens pensjonsfond gjorde opp med eit overskot på 374,4 mrd. kroner i 2011.

Ved utgangen av 2011 var den bokførte ver-dien av Statens pensjonsfond utland 3 307,9 mrd. kroner. Det er 227,1 mrd. kroner meir enn ved utgangen av 2010. Overskotet i Statens pensjons-fond utland auka kapitalen med 363,7 mrd. kroner, jf. tabell 1.2, medan andre tilhøve minka kapitalen med 136,6 mrd. kroner. Av dette auka netto valuta-kursvinst kapitalen i fondet med 49,2 mrd. kroner, medan netto realiserte og urealiserte tap redu-serte kapitalen i fondet med 185,8 mrd. kroner.

Frå utgangen av 2010 til utgangen av 2011 minka kapitalen i Statens Pensjonsfond Noreg med 5,4 mrd. kroner, frå 134,9 mrd. kroner til 129,5 mrd. kroner. Årsaka er renteinntekter og utbyte på 6,0 mrd. kroner og 11,4 mrd. kroner i samla netto realiserte og urealiserte tap på aksje- og renteplasseringane.

1.2 Budsjettpolitikken

Eit fleirtal i Stortinget slutta seg våren 2001 til ret-ningsliner for den økonomiske politikken, jf. St.meld. nr. 29 (2000-2001) Retningslinjer for den økonomiske politikken. Dei inneber at petroleums-

inntektene gradvis vert fasa inn i økonomien, om lag i takt med venta realavkastning av Statens pen-sjonsfond utland. Budsjettpolitikken skal med-verka til ei stabil utvikling i norsk økonomi. Mei-ninga bak retningslinene er å syta for ein jamn auke i bruken av petroleumsinntektene til eit lang-siktig forsvarleg nivå. Samstundes opnar dei for at handlefridomen som petroleumsinntektene gjev, kan brukast til å stimulera produksjon og syssel-setjing i periodar med høg og aukande arbeids-løyse. Motsett vil det vera naudsynt å halda attende i budsjettpolitikken i periodar med høg kapasitetsutnytting og presstendensar i økono-mien. Bruken av petroleumsinntekter vert målt ved det strukturelle, oljekorrigerte budsjettunder-skotet. Ved utrekning av dette underskotet tek ein mellom anna omsyn til at delar av statens inntek-ter og utgifter varierer med konjunkturane og med endringar i rekneskapstilhøve, sjå boks 1.1.

1.3 Det strukturelle, oljekorrigerte underskotet

Med utgangspunkt i statsrekneskapen for 2011 er bruken av petroleumsinntekter i 2011 no rekna til 94,1 mrd. kroner, målt ved det strukturelle, olje-korrigerte underskotet. Dette er om lag 34 mrd. kroner mindre enn anslaget i Nasjonalbudsjettet 2011, der det strukturelle, oljekorrigerte under-skotet vart rekna til 128,1 mrd. kroner. Venta realavkastning av Statens pensjonsfond utland i 2011 er rekna til 123,2 mrd. kroner, eller om lag 29 mrd. kroner høgare enn det strukturelle, oljekorri-gerte underskotet. Det strukturelle, oljekorrigerte underskotet svarar til 4,5 prosent av trend-BNP for Fastlands-Noreg.

I Revidert nasjonalbudsjett 2011 vart anslaget på det strukturelle, oljekorrigerte underskotet sett ned med 15,2 mrd. kroner, til 112,9 mrd. kro-ner. Anslaget på dei strukturelle skattane auka med 13 mrd. kroner, medan anslaget for andre postar styrkte budsjettet med netto 2,2 mrd. kro-ner. Frå Revidert nasjonalbudsjett 2011 til nysal-

Tabell 1.1 Den strukturelle, oljekorrigerte budsjettbalansen (tal i mill. kroner)

2011

Oljekorrigert overskot i statsbudsjettet -79 399– Netto renter og overføringar frå Noregs Bank, avvik frå trend 3 544– Særskilde rekneskapstilhøve 3 480– Skatteinntekter og dagpengar til arbeidslause, avvik frå trend 7 643

= Strukturelt, oljekorrigert overskot -94 067

2011–2012 Meld. St. 3 9Statsrekneskapen 2011

dert budsjett 2011 vart det strukturelle, oljekorri-gerte underskotet sett ned med 13,9 mrd. kroner, til 99,0 mrd. kroner, som følgje av ny informasjon om utgiftene i statsbudsjettet og utviklinga i skat-teinntektene. Det strukturelle, oljekorrigerte underskotet er no rekna å vera 4,9 mrd. kroner mindre enn i nysaldert budsjett, som følgje av lågare utgifter og høgare skatteinntekter enn venta.

1.4 Hovudtala i statsrekneskapen

Tabell 1.2 gjev eit samla oversyn over inntektene, utgiftene og overskotet i statsbudsjettet, stats-rekneskapen og Statens pensjonsfond i 2010 og 2011.

Samla overskot i statsbudsjettet og Statens pensjonsfond auka med 112,0 mrd. kroner, frå 262,4 mrd. kroner i 2010 til 374,4 mrd. kroner i

2011. Utanom petroleumsverksemda auka inntek-tene med 82,6 mrd. kroner, medan utgiftene auka med 57,9 mrd. kroner. Samla sett inneber det at det oljekorrigerte underskotet minka med 24,7 mrd. kroner frå 2010 til 2011.

Netto kontantstraum frå petroleumsverk-semda auka med 74,8 mrd. kroner, frå 276,0 mrd. kroner i 2010 til 350,8 mrd. kroner i 2011. Rente-inntekter og utbyte i Statens pensjonsfond auka med 12,5 mrd. kroner, frå 90,5 mrd. kroner i 2010 til 103,0 mrd. kroner i 2011. For Statens pensjons-fond syner tabell 1.2 netto inntekter frå kontant-straumen som vert overførte til SPU, og overfø-ringa frå SPU til statsbudsjettet for å dekkja det oljekorrigerte budsjettunderskotet i nysaldert budsjett. I tillegg syner oversikta netto betalte rente- og utbyteinntekter i Statens pensjonsfond. I kapittel 3 er det gjort nærare greie for Statens pensjonsfond utland og Statens pensjonsfond Noreg.

Boks 1.1 Samanhengen mellom det strukturelle og det oljekorrigerte budsjettunderskotet

Retningslinene for budsjettpolitikken tek sikte på ein gradvis og langsiktig forsvarleg auke i bruken av petroleumsinntekter i norsk øko-nomi, om lag i takt med venta avkastning av Sta-tens pensjonsfond utland. For å unngå ein bud-sjettpolitikk som medverkar til å gjera den øko-nomiske utviklinga ustabil, er bruken av petrole-umsinntekter knytt til utviklinga i det struktu-relle, oljekorrigerte budsjettunderskotet og ikkje til utviklinga i det faktiske, oljekorrigerte budsjettunderskotet. Det oljekorrigerte bud-sjettunderskotet er ikkje berre avhengig av bud-sjettpolitikken, men òg av konjunktursituasjo-nen. Til dømes vil det oljekorrigerte budsjettun-derskotet normalt auka ved eit konjunkturtilba-keslag og minka i ein konjunkturoppgang. Om ein skulle ta sikte på å la det faktiske budsjettun-derskotet følgja utviklinga i venta avkastning av Statens pensjonsfond utland, måtte ein stramma til politikken i nedgangstider, medan ein kunne setja ned skattane eller auka utgiftene i opp-gangstider. Ein slik politikk ville auka etterspur-naden i gode tider og dempa han i dårlege tider. Når ein styrer budsjettpolitikken etter eit mål for utviklinga i det strukturelle, oljekorrigerte bud-sjettunderskotet, er det mellom anna for å unngå denne typen medsyklisk politikk. For å koma frå det oljekorrigerte til det strukturelle, oljekorri-

gerte budsjettunderskotet gjer ein desse kor-reksjonane:– For å reinsa den oljekorrigerte budsjettbalan-

sen for verknaden av at konjunkturane skil seg frå det normale, reknar ein budsjettverk-nadene av at dei ulike inntektene frå skattar og avgifter skil seg frå trendnivået sitt. Dess-utan tek ein omsyn til at utbetalingane av trygd til arbeidslause følgjer konjunkturane.

– Det vert korrigert for skilnaden mellom nor-malnivået for dei statlege renteinntektene og renteutgiftene og dei verkelege rentestrau-mane, og normalnivået for overføringane frå Noregs Bank og dei verkelege overførin-gane.

– Ein korrigerer òg for endringar i rekneskaps-tilhøve og i funksjonsdelinga mellom staten og kommunane som ikkje påverkar den underliggande utviklinga i budsjettbalansen.

Ei rekkje andre land nyttar utviklinga i ein struk-turell budsjettbalanse som utgangspunkt for inn-rettinga av budsjettpolitikken. I tråd med dette utarbeider OECD og EU standardiserte utrek-ningar av strukturelle budsjettunderskot i med-lemslanda. Desse utrekningane er baserte på meir aggregerte utrekningar enn dei tala for Noreg som Finansdepartementet publiserer i budsjettdokumenta.


1.5 Det oljekorrigerte underskotet

1.5.1 Utviklinga frå saldert til nysaldert budsjett

Inntektsløyvingane utanom lånetransaksjonar for 2011 vart 105,5 mrd. kroner høgare i nysaldert budsjett enn i saldert budsjett, medan utgiftsløy-vingane vart 9,8 mrd. kroner lågare. Utanom petroleumsverksemda vart inntektene 45,0 mrd. kroner høgare i nysaldert budsjett enn i saldert budsjett, medan utgiftene vart 5,8 mrd. kroner lågare. Samla gav dette eit oljekorrigert under-skot på 84,2 mrd. kroner i nysaldert budsjett for 2011, noko som er 50,8 mrd. kroner lågare enn i saldert budsjett.

Nedgangen i det oljekorrigerte underskotet frå saldert til nysaldert budsjett må sjåast i saman-

heng med ein monaleg auke i skatte- og avgifts-inntektene på 37,7 mrd. kroner. Utgiftene vart 5,8 mrd. kroner mindre, mellom anna som følgje av lågare renteutgifter og utgifter til dagpengar under folketrygda.

Budsjettutviklinga gjennom 2011 fram til nys-alderinga er omtala nærare i Prop. 45 S (2011–2012) Ny saldering av statsbudsjettet 2011.

1.5.2 Utviklinga etter nysalderinga

I statsrekneskapen for 2011 er det oljekorrigerte underskotet 79,4 mrd. kroner. Dette er 4,8 mrd. kroner mindre enn i nysalderinga og 55,6 mrd. kroner mindre enn i saldert budsjett, jf. tabell 1.2. Som del av BNP for Fastlands-Noreg utgjer end-ringane i det oljekorrigerte underskotet høvesvis -0,2 prosent og -2,7 prosent. Det vil alltid vera

1) Overskotet i statsbudsjettet, Statens pensjonsfond og samla overskot vert oppstilt i samsvar med definisjonane av nettofinansin-vesteringar i nasjonalrekneskapen og slik det vert nytta i utanriksrekneskapen som Statistisk sentralbyrå sett opp. Etter defini-sjonane i nasjonalrekneskapen er ikkje realiserte og urealiserte vinstar og tap rekna som netto finansinvestering, og difor er dei ikkje med i denne oppstillinga.

2) For 2011 utgjer renter og utbyte i Statens pensjonsfond utland (SPU) 97,037 mrd. kroner og i Statens pensjonsfond Noreg 5,966 mrd. kroner. For 2010 var renter og utbyte i SPU utland drygt 86,1 mrd. kroner og i Statens pensjonsfond Noreg drygt 4,4 mrd. kroner. Overskotet for SPU i 2011 var 363,7 mrd. kroner, medan det i 2010 var 252,7 mrd. kroner. Kapittel 3 inneheld ei detaljert resultatoppstilling for Statens pensjonsfond.

Kjelde: Finansdepartementet

Tabell 1.2 Inntekter og utgifter utanom lånetransaksjonar i statsbudsjettet og Statens pensjonsfond 2011 (tal i mill. kroner)

Rekneskap 2010

Saldert budsjett

2011Nysaldert

budsjett 2011Rekneskap

2011

1. StatsbudsjettetA Inntekter i alt 1 064 766 1 113 185 1 218 699 1 223 525A.1 Inntekter frå petroleumsverksemda 296 104 313 018 373 493 372 242A.2 Inntekter utanom petroleumsverksemda 768 663 800 167 845 206 851 283

B Utgifter i alt 892 879 960 149 950 365 952 121B.1 Utgifter til petroleumsverksemda 20 146 25 011 21 002 21 439B.2 Utgifter utanom petroleumsverksemda 872 733 935 138 929 363 930 682

Oljekorrigert overskot i statsbudsjettet (A.2-B.2) -104 070 -134 971 -84 158 -79 399+ Overført frå Statens pensjonsfond utland 109 356 134 971 84 158 84 158

= Overskot i statsbudsjettet før lånetransaksjonar 1) 5 285 0 0 4 758

2. Statens pensjonsfondNetto kontantstraum frå petroleumsverksemda i statsbudsjettet (A.1-B.1), vert overført til Statens pensjonsfond utland 275 957 288 007 352 491 350 804

-Overført frå Statens pensjonsfond utland til statsbudsjettet 109 356 134 971 84 158 84 158

+ Renteinntekter og utbyte i fondet 2) 90 546 113 100 104 200 103 004

= Overskot i Statens pensjonsfond 1) 257 148 266 136 372 534 369 650

3. Statsbudsjettet og Statens pensjonsfondSamla overskot1) 262 433 266 136 372 534 374 408


uvisse knytt til framskrivingar av budsjettal og andre makroøkonomiske tal, og endringane i 2011 skil seg ikkje frå det som har vore normale avvik. Sjå boks 1.2 om uvisse i budsjettanslaga.

Tilbakeføringa frå Statens pensjonsfond utland til statsbudsjettet vart endeleg fastlagd i nysaldert budsjett for å dekkja det venta oljekorrigerte underskotet. På denne bakgrunnen vert stats-rekneskapen for 2011 gjord opp med eit overskot på 4,8 mrd. kroner. Endringa frå nysaldert bud-sjett kjem fram slik:– Inntektene utanom petroleumsinntekter vart

6,1 mrd. kroner høgare, ei endring frå 845,2 mrd. kroner til 851,3 mrd. kroner. Inntektene frå skattar og avgifter vart 2,3 mrd. kroner høgare, medan andre inntekter til saman vart om lag 3,8 mrd. kroner høgare.

– Utgiftene utanom petroleumsverksemda vart 1,3 mrd. kroner høgare, ei endring frå 929,4 mrd. kroner til 930,7 mrd. kroner.

Medrekna i desse tala er meirinntekter og meirut-gifter på drygt 2,1 mrd. kroner frå standardrefusjo-nar som ikkje vert budsjetterte med beløp på løy-vingane i nysaldert budsjett. Dette er refusjonar frå mellom anna Arbeids- og velferdsetaten og fol-ketrygda som heimlar meirutgifter for utgifter til arbeidsmarknadstiltak i statlege verksemder, løn under fødsels- og adopsjonspermisjon, løn til lær-lingar og løn under sjukdom. Medrekna er òg mei-rinntekter på 1,8 mrd. kroner på løyvingar med meirinntektsfullmakter som heimlar meirutgifter i departementa og forvaltninga. Overførte, unytta løyvingar frå 2011 til 2012 vart 0,3 mrd. kroner høgare enn overføringane frå 2010 til 2011, noko som medverkar til lågare utgifter i rekneskapen.

Endringar i inntektene

Endringar i inntektene utanom lånetransaksjonar og petroleumsinntekter frå nysaldert budsjett til rekneskapen (tal i mill. kroner):

Auken i skatte- og avgiftsinntektene kjem for det meste av endra periodisering av skatteinntektene i løyvingsrekneskapen. Medan skattane tidlegare vart førte med ein månads etterslep, vert skattane etter omlegging i slutten av 2011 ført med same periodisering i løyvingsrekneskapen som i skatte-rekneskapen. Departementa har rapportert om lag 1,8 mrd. kroner i meirinntekter på budsjett-postar som det er knytt meirinntektsfullmakter til. Mellom anna vart inntektene til Politidirektoratet, Kystverket og Forsvarsbygg høgare enn i budsjet-tet for 2011. Nokre departement har dessutan høve til å utføra oppdragsverksemd mot refusjon av utgiftene. Ut over dette omfattar netto meirinn-tekter under departementa mindre beløp for mel-lom anna ei rekkje gebyr-, sals- og leigeinntekter.

Endringar i utgiftene

Endringar i utgiftene utanom lånetransaksjonar og petroleumsutgifter frå nysaldert budsjett til rekneskapen (tal i mill. kroner):

Når ein ser bort frå meirutgifter som heng saman med bruk av inntekter frå standardrefusjonar og andre meirinntektsfullmakter i departementa og forvaltninga, syner tabellen 2,6 mrd. kroner min-dre utgifter, fordelt på ei rekkje løyvingar.

Skattar og avgifter frå Fastlands-Noreg 2 253+ Renteinntekter -208+ Andre inntekter, netto 103

= Auka inntekter utan standardrefusjonar og meirinntekter 2 148

+ Meirinntekter frå meirinntektsfullmakter 1 784

+ Meirinntekter frå standardrefusjonar 2 145

= Samla auka inntekter 6 077

Momskompensasjon til kommunar, fylkeskommunar og frivillige -211+ Renteutgifter, statsgjelda -126+ Stønader i folketrygda

medrekna utgifter til dagpengar -675+ Auka investeringar og drift

i Jernbaneverket 651+ Auka investeringar, drift og

tilskot under Statens vegvesen 224+ CO2-handtering 507+ Tilskot til omsorgsbustader

og sjukeheimsplassar -471+ Tilskot til Svalbardbudsjettet -632+ Mindreutgifter motsvara

av auka overføringar til 2012 -311+ Andre utgifter, netto -1 567

= Endring utgifter før standardrefusjonar og meirinntekter -2 611

+ Meirutgifter motsvara av meirinntektsfullmakter 1 784

+ Meirutgifter motsvara av standardrefusjonar 2 145

= Samla endring, utgifter 1 319


Utgifter til investeringar og drift under Jernba-neverket vart knapt 0,7 mrd. kroner høgare enn i nysaldert budsjett, medan utgiftene under Statens vegvesen vart 0,2 mrd. kroner høgare. Under Olje- og energidepartementet vart det i nysalderinga av 2010-budsjettet varsla at staten sin del av finan-sieringsbehovet i 2010 til investering i og driftsfø-rebuing av teknologisenteret på Mongstad (TCM) såg ut til å verta lågare enn tidlegare rekna med, og at overslaget for 2011 kunne verta høgare. På grunn av uvisse om utbetalingstidspunkt, vart budsjettposten merkt «kan overførast» i nysaldert budsjett 2010. Rekneskapen for 2011 syner eit meirforbruk på drygt 0,5 mrd. kroner på budsjett-kapittelet. Utgiftene til investeringstilskot til omsorgsbustader og sjukeheimsplassar vart knapt 0,5 mrd. kroner mindre enn i nysaldert budsjett. Mindreutgiftene kjem av lågare aktivitetsnivå og at det tek lengre tid å gjennomføra prosjekta. Til-skotet til Svalbardbudsjettet vart 0,6 mrd. kroner lågare enn i nysalderinga og kjem av høgare skatte- og avgiftsinntekter på Svalbard enn venta.

Overført, unytta løyving til 2012

Frå 2010 til 2011 vart det overført unytta løyvingar, utanom lånetransaksjonar og statleg petroleums-verksemd, på til saman 10,8 mrd. kroner, medan overførte løyvingar frå 2011 til 2012 er på 11,1 mrd. kroner. Det er ein auke på om lag 0,3 mrd. kroner.

Det er særleg Forsvarsdepartementet (0,5 mrd. kroner), Kommunal- og regionaldepartementet (0,6 mrd. kroner) og Fiskeri- og kystdepartementet (0,3 mrd. kroner) som har ein auke i overførte løy-vingar. Hovudgrunnane er materiellkjøp i forsvaret, tilskot til utleigebustader og investeringstilskot til omsorgsbustader og sjukeheimsplassar under KRD og drift og investeringar under Kystverket. Overføringane under Utanriksdepartementet auka med om lag 0,1 mrd. kroner fordelt på ei rekkje postar, medan overføringane under Finansdeparte-mentet auka netto med drygt 0,1 mrd. kroner, noko som for det meste kjem av overført løyving for kjøp av klimakvotar, generell ordning.

Den største nedgangen i overførte beløp finn ein i Arbeidsdepartementet, Helse- og omsorgsde-partementet, Olje- og energidepartementet og Samferdselsdepartementet. Tabell 1.2 i vedlegg 1 syner ei meir detaljert oversikt over endra overfø-ring per departement.

Overføring av unytta løyvingar utanom låne-transaksjonar dei siste fem åra (tal i mill. kroner):

Under Næringsdepartementet vart det under kapit-tel 934 Internasjonaliseringstiltak, post 90 Lån til mellombels statleg eksportfinansieringsordning for CIRR-kvalifiserte lån, «kan overførast», løyvd til saman 40 mrd. kroner i 2011, jf. Prop. 34 S (2011 – 2012) Eksportfinansiering og Prop. 42 S (2011 – 2012) Endringer i Prop. 34 S (2011–2012) Eks-portfinansiering. Av lånetransaksjonsløyvinga er 33,3 mrd. kroner unytta i 2011 og overført til 2012.

1.6 Veksten i utgiftene i statsbudsjettet

Utviklinga i utgiftene i statsbudsjettet frå eit år til neste kjem til uttrykk ved den reelle, underlig-gjande veksten. I den reelle, underliggjande vek-sten i utgiftene vert det korrigert for utgifter til dagpengar, renter, petroleumsverksemda og for visse rekneskapstilhøve og ekstraordinære end-ringar. Ved utrekninga av den reelle, underlig-gjande veksten i utgiftene vert det òg korrigert for prisendringar, slik at talet er uttrykk for volum-endringar knytte til driftsutgiftene, investeringane og overføringane i statsbudsjettet. Nærare omtale av korleis den reelle, underliggjande veksten i utgiftene vert rekna ut, kan ein finna i kapittel 3 i nasjonalbudsjettet.

I Nasjonalbudsjettet 2011 var den reelle, underliggjande veksten i utgiftene i statsbudsjet-tet rekna til 2,3 prosent, medan han i nysaldert budsjett for 2011 vart rekna til 2,2 prosent. Med utgangspunkt i statsrekneskapen for 2011 er vek-sten rekna til 1,7 prosent. Grunnen til nedjuste-ringa er dels at underliggjande utgifter vart noko lågare enn venta, og dels at løns- og prisveksten i 2011 vart høgare enn venta.

1.7 Lånetransaksjonar og finansieringsbehov

Tabell 1.3 syner utviklinga i finansieringsbehovet i statsbudsjettet. Samanlikna med rekneskapen for 2010 har lånebehovet auka med 25,6 mrd. kroner,

ÅrOverført

løyvingAuke/nedgang (-)

frå året før

2007–2008 9 010 -9922008–2009 7 287 -1 7242009–2010 12 192 4 9052010–2011 10 832 -1 3602011–2012 11 143 311


frå 38,0 mrd. kroner i 2010 til 63,6 mrd. kroner i 2011. Utlån og aksjeteikning m.m. minka med 11,2 mrd. kroner, medan tilbakebetalingane auka med 9,9 mrd. kroner. Det vart betalt 46,2 mrd. kroner i

avdrag på statsgjelda i 2011, medan det i 2010 ikkje vart betalt avdrag på statsgjelda. Endringane i gjeldsavdrag må sjåast i samanheng med avdragsprofilen på statsgjelda.

Boks 1.2 Om uvisse i budsjettanslaga

Det er mykje uvisse knytt til framskrivingar av budsjettal og andre makroøkonomiske tal. Mel-lom anna vil informasjonen om den økonomiske situasjonen ikkje vera fullstendig når progno-sane vert utarbeidd. Det kan òg skje hendingar som ein ikkje kan føresjå på prognosetidspunk-tet. Dessutan er prognosane påverka av det øko-nomiske opplegget og om det år om anna vert gjort endringar i føringsmåte og oppstilling på einskilde postar i statsbudsjettet. I ettertid kan ein vurdera kor godt prognosane trefte, ved å samanlikna anslaga med rekneskapen.

Figur 1.1A syner anslag og rekneskap for statsbudsjettets balanse utanom inntekter og utgifter knytte til petroleumsverksemda, det vil seia den oljekorrigerte budsjettbalansen. Tala er målte i høve til BNP for Fastlands-Noreg. Figu-ren syner at det er monalege svingingar i den oljekorrigerte budsjettbalansen. Desse svingin-gane må fyrst og fremst sjåast i samanheng med konjunkturutviklinga i norsk økonomi.

Figur 1.1B syner avvik mellom anslag og rekneskap for den oljekorrigerte budsjettbalan-sen. Fleire av åra er det store avvik mellom

anslaget som låg til grunn då budsjettet vart ved-teke fyrste gong (saldert budsjett) og rekneska-pen. Somme år må dette sjåast i samanheng med at budsjettpolitikken vart lagd om i løpet av året. Den finanspolitiske tiltakspakka mot finanskrisa i 2009 er eit døme på dette. Dessutan har skiftande regjeringar lagt stor vekt på at dei automatiske stabilisatorane skal få verka. End-ringar i konjunkturane påverkar inntektene og utgiftene i statsbudsjettet og har såleis gjennom-gåande fått slå ut i budsjettbalansen.

Det gjennomsnittlege avviket mellom anslaga i saldert budsjett og rekneskapen er -0,5 prosen-teiningar. Det inneber at anslaga på det oljekorri-gerte underskotet i saldert budsjett i gjennom-snitt var større enn i rekneskapen, rekna til 0,5 prosent av BNP for Fastlands-Noreg. Det gjen-nomsnittlege talverdiavviket er på 1,4 prosentei-ningar. Det gjennomsnittlege avviket mellom anslaga i nysaldert budsjett og rekneskapen er -0,3 prosenteiningar, som inneber at underskotet i nysaldert budsjett i gjennomsnitt var større enn i rekneskapen. Det gjennomsnittlege talverdiavvi-ket er 0,3 prosenteiningar.

Figur 1.1 Oljekorrigert1) underskot frå 1983 til 2011. Anslag og rekneskap1) For dei tidlegaste åra er det oljekorrigerte underskotet berekna, ut frå dagens definisjon.Kjelde: Finansdepartementet og Statistisk sentralbyrå.

-12

-10

-8

-6

-4

-2

0

2

-12

-10

-8

-6

-4

-2

0

2

1983 1988 1993 1998 2003 2008

Saldert budsjett Nysaldert budsjett Rekneskap

-5

-4

-3

-2

-1

0

1

2

3

-5

-4

-3

-2

-1

0

1

2

3

1983 1988 1993 1998 2003 2008

Saldert budsjett

Nysaldert budsjett

2011 2011

A. Oljekorrigert underskot. Anslag i saldertbudsjett og nysaldert budsjett, samt rekneskap. Prosent av BNP Fastlands-Noreg

B. Avvik mellom anslag på oljekorrigertunderskot og rekneskap. Prosent av BNPFastlands-Noreg


Utgiftene til utlån vart om lag 31,8 mrd. kroner lågare enn venta ved nysalderinga. Endringar i utlån frå nysaldert budsjett til rekneskapen (tal i mill. kroner) er:

Av samla løyving på 40 mrd. kroner til ei førebels statleg eksportfinansieringsordning for CIRR- kvalifiserte lån vart det i 2011 utbetalt 6,7 mrd. kroner. Unytta løyving på 33,3 mrd. kroner er overført til 2012. Meirutgiftene under Statens pen-sjonskasse, bustadlånsordninga svarar til 7,5 pro-sent av løyvinga, medan auken under Lånekassa svarar til 1,0 prosent av løyvinga. Mindreutgiftene på lån frå Husbanken svarar til under ¼ prosent av løyvinga. Eigenkapitalinnskotet i nytt føretak for Luftforsvarets hovudverkstad på Kjeller vart 35 mill. kroner mindre enn budsjettert.

Tilbakebetalingane vart knapt 0,2 mrd. kroner lågare enn venta i nysalderinga. Endringar i tilba-kebetalingar frå nysaldert budsjett til rekneska-pen (tal i mill. kroner) er:

Netto utlån vart dermed drygt 31,6 mrd. kroner lågare enn i nysaldert budsjett. Sidan rekneska-pen syner eit overskot på 4,8 mrd. kroner, vart netto finansieringsbehov 36,4 mrd. kroner lågare enn i nysaldert budsjett.

Avdrag på innanlandsk statsgjeld vart som i nysaldert budsjett. Brutto finansieringsbehov er dermed òg 36,4 mrd. kroner mindre enn i nysal-dert budsjett. Lånetransaksjonar knytte til petrole-umsverksemda vert dekte med overføring frå Sta-tens pensjonsfond utland. Det vart ikkje rekne-skapsført lånetransaksjonar knytte til petroleums-verksemda i 2010 og 2011.

1.8 Skattar og avgifter frå Fastlands-Noreg

Statsrekneskapen for 2011 syner at dei samla inn-tektene frå skattar og avgifter frå Fastlands-Noreg utgjorde 777,5 mrd. kroner i 2011, ein auke på

Statens lånekasse for utdanning 183Statens pensjonskasse, bustadlånsordninga 1 143Eigenkapital, Luftforsvarets hovudverkstad Kjeller som føretak -35Husbanken -33Innovasjon Noreg 265Eksportfinansieringsordninga for CIRR-kvalifiserte lån -33 307Andre utlån, netto 1

Samla endring utlån -31 783


Tabell 1.3 Lånetransaksjonar og finansieringsbehov 2011 (tal i mill. kroner)

Rekneskap 2010

Saldert budsjett

2011

Nysaldert budsjett

2011Rekneskap

2011

Lånetransaksjonar utanom petroleumsverksemdaUtlån, aksjeteikning m.m. 116 719 89 630 137 316 105 533

- Tilbakebetalingar 73 430 76 240 83 464 83 301- Overskot i statsbudsjettet 5 285 0 0 4 758

= Netto finansieringsbehov 38 003 13 389 53 852 17 474+ Gjeldsavdrag 0 46 150 46 150 46 150

= Brutto finansieringsbehov i statsbudsjettet 38 003 59 539 100 002 63 624

Statens lånekasse for utdanning -120Netto inntekter ved overføring av eigedelar og gjeld, Luftforsvarets hovudverkstad Kjeller -35Tilbakeføring av kapitalinnskot frå IT Fornebu Holding AS -41Forskot på rammetilskot til kommunar 10Husbanken -157Statens pensjonskasse, bustadlånsordninga 550Innovasjon Noreg -370Avdrag på uteståande krav 0Andre låntakarar, netto -1

Samla endring i tilbakebetalingane -163


64,0 mrd. kroner eller 9,0 prosent frå året før. Det er i stor grad uventa høge inntekter frå skatteleg-ging av føretak som har gjort at skatte- og avgifts-inntektene vart 40,0 mrd. kroner høgare enn i sal-dert budsjett for 2011.

Skatt frå føretak varierer mykje over tid, òg målt mot BNP for Fastlands-Noreg. I høve til BNP for Fastlands-Noreg har føretaksskattane auka monaleg frå tidleg i 1990-åra, mellom anna som følgje av skattereforma i 1992. Medan føretaks-skattane utgjorde 1½ –2 prosent av BNP for Fast-lands-Noreg i perioden 1960–1990, har høvetalet dei siste åra auka til rundt 4 prosent, jf. figur 1.1 Skatteinngangen frå føretak har i uventa liten grad vorte påverka av finanskrisa og det internasjonale tilbakeslaget.

Skatte- og avgiftsinntektene vart knapt 2,3 mrd. kroner høgare enn i nysaldert budsjett for 2011. Hovudgrunnen er endra periodisering av skatteinntektene i løyvingsrekneskapen. I sam-band med utvikling av den nye skatterekneskapen SOFIE har Skattedirektoratet hatt til utprøving ei løysing som gjev same periodisering i skatterek-neskapen og statsrekneskapen. Endringa inneber at det periodiske oppgjeret for staten sin del av skattane vert inntektsført i same rekneskapsperi-ode (månad) i statsrekneskapen som i skatterek-neskapen. Tidlegare vart inntektsføringa i stats-rekneskapen gjort med eit etterslep på ein månad.

Den nye ordninga har medført at skatteinntektene har auka med om lag 3,5 mrd. kroner på grunn av endra periodisering. Dersom ein tek omsyn til dette, er dei samla skatte- og avgiftsinntektene frå Fastlands-Noreg i statsrekneskapen for 2011 lågare enn i nysaldert budsjett.

Av dei samla skatte- og avgiftsinntektene på 777,5 mrd. kroner i statsrekneskapen for 2011 utgjorde skatt på inntekt og formue 227,6 mrd. kroner, og arveavgifta 1,8 mrd. kroner. Frå 2010 til 2011 auka inntektene frå skatt på inntekt og for-mue med 15,1 prosent. Trygdeavgift og arbeids-gjevaravgift utgjorde 241,0 mrd. kroner i 2011, ein auke på 8,4 prosent frå året før. Inntektene frå meirverdiavgifta auka med 6,1 prosent, til 208,7 mrd. kroner i 2011. Frå 2010 til 2011 auka andre særavgifter og tollinntekter med 3,6 prosent, frå 95,0 mrd. kroner til 98,4 mrd. kroner. Sjå vedlegg 1, tabell 1.1 og løyvingsrekneskapen i vedlegg 2, tabell 2.2 for detaljar.

1.9 Utgifter og inntekter frå petroleumsverksemda – Statens pensjonsfond utland

Utgiftene til petroleumsverksemda skriv seg frå investeringar i statens direkte deltaking i petrole-umsverksemda (SDØE). Utgiftene til petroleums-

Figur 1.2 Skatt frå føretak utanom petroleumsverksemd som del av BNP for Fastlands-Noreg. Prosent


0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

4,5

1960 1965 1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2010


verksemda vart i 2011 drygt 21,4 mrd. kroner, og det meste var investeringar. Inntektene frå petro-leumsverksemda omfattar skatt og avgift på utvin-ning, aksjeutbyte frå Statoil ASA og inntekter frå SDØE. Inntektene frå SDØE er for det meste driftsresultat og kalkulatoriske avskrivingar og renter. Dei samla innbetalte skattane og avgiftene frå petroleumsverksemda og CO2-avgifta vart 209,7 mrd. kroner i 2011. Inntektene frå SDØE vart 149,2 mrd. kroner, medan utbyte frå Statoil ASA i 2011 vart knapt 13,4 mrd. kroner. Samla inn-tekter frå petroleumsverksemda vart dermed 372,2 mrd. kroner i 2011, og netto kontantstraum frå petroleumsverksemda vart 350,8 mrd. kroner. Det er 62,8 mrd. kroner meir enn i saldert bud-sjett og 1,7 mrd. kroner mindre enn i nysaldert budsjett.

Endring i netto kontantstraum frå statleg petroleumsverksemd frå nysaldert budsjett til rekneskapen (tal i mill. kroner) er:

Overføringa frå Statens pensjonsfond utland til statsbudsjettet over kapittel 5800 vert rekneskaps-ført i samsvar med stortingsvedtaket i nysaldert budsjett, medan overføringa til fondet over kapit-tel 2800 er tilpassa netto kontantstraum frå petro-leumsverksemda. Netto avsetjing til fondet i 2011 vart 266,6 mrd. kroner. I kapittel 3 er det gjort nærare greie for resultat og verdiutvikling i Sta-tens pensjonsfond utland.

Mindre petroleumsskattar og CO2-/NOx-avgift -3 762+ Større inntekter frå statleg

petroleumsverksemd og utbyte frå Statoil ASA 2 512

+ Større investeringar i statleg petroleumsverksemd -437

= Netto endring i petroleumsinntekter -1 688


2 Departementsvise omtalar

Dette kapittelet har ein kort omtale av rekneska-pen til kvart einskilt departement og statlege utlån gjennom Statens lånekasse for utdanning, Husbanken, bustadlånsordninga i Statens pen-sjonskasse, Innovasjon Noreg og overgangsord-ninga for eksportfinansiering. Kapittelet syner utviklinga på utgiftsområda dei seinare åra. Under kvart programområde vert rekneskapen for 2009, 2010 og 2011 synt i ein tabell saman med nysal-dert budsjett for 2011. Samla lånetransaksjonar kjem fram på ei eiga rad i tabellen.

Rekneskapen vert i utgangspunktet gjord opp på kapittel- og postnivå. Overføringar frå eit år til det neste vert avgjorde på postnivå. Unytta beløp

kan overførast på postar merkte «kan overførast», medan vanlege driftspostar berre kan overførast med opp til fem prosent av løyvinga. Eit program-område inneheld mange postar, og summen av overførte beløp er difor ikkje den same som sum-men av unytta løyvingar på programområdet sett under eitt. Tabell 1.10 i vedlegg 1 syner utgiftsløy-vingar, rekneskap og overførte løyvingar utanom lånetransaksjonar per programområde og gjev ei oversikt over samla inntekter frå refusjonar og andre meirinntekter knytte til områda.

Det kan vera avvik mellom sumtala i tabellane og dei avrunda tala som står ovanfor summane. Sumtala skal vera i samsvar med rekneskapen.

2.1 Konstitusjonelle institusjonar

Samla avvik mellom budsjett og rekneskap

Avvik mellom nysaldert budsjett og rekneskap før lånetransaksjonar syner ei mindreutgift på 60,6 mill. kroner. Overført løyving frå 2010 aukar dis-ponibel løyving med 45,6 mill. kroner, frå 1 999,9 mill. kroner til 2 045,5 mill. kroner. Rekneskapen syner dermed ei mindreutgift på 106,2 mill. kro-ner samanlikna med disponibel løyving.

På programområdet er det inntektsført refusjo-nar og andre meirinntekter på i alt 15,0 mill. kro-ner. Det er overført til saman 78,3 mill. kroner til 2012 på postar merkte «kan overførast» og van-lege driftspostar. Sjå òg tabell 1.10 i vedlegg 1, der fleire detaljar knytte til overføringar, meirinntekter og refusjonar på programområdet er spesifiserte.

Trenden i rekneskapen

I perioden 2009 – 2011 har utgiftene på program-område 00 Konstitusjonelle institusjonar auka nominelt med 77,5 mill. kroner, frå knapt 1,9 mrd. kroner i 2009 til drygt 1,9 mrd. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgiftene med 0,7 prosent, og frå 2010 til 2011 auka dei med 3,4 prosent.

På programkategori 00.10 Kongehuset har utgiftene minka med 0,7 mill. kroner, frå 186,1 mill. kroner i 2009 til 185,4 mill. kroner i 2011. Utgiftene minka med 5,3 prosent frå 2009 til 2010 og auka med 5,2 prosent frå 2010 til 2011. Netto nedgang over perioden må sjåast på bakgrunn av rehabiliteringa av Oscarshall, som vart sluttført i 2009.

Programområde 00 Konstitusjonelle institusjonar (i mill. kr)Program-kategori

Rekneskap 2009

Rekneskap 2010

Budsjett 2011

Rekneskap 2011

00.10 Kongehuset 186,1 176,3 185,6 185,400.30 Regjeringa 286,2 297,5 322,2 321,900.40 Stortinget og underliggjande institusjonar 1 389,5 1 401,7 1 492,2 1 432,0

Sum før lånetransaksjonar 1 861,8 1 875,5 1 999,9 1 939,3

Lånetransaksjonar 0,0 0,0 0,0 0,0

Sum Konstitusjonelle institusjonar 1 861,8 1 875,5 1 999,9 1 939,3


På programkategori 00.30 Regjeringa har utgif-tene auka med 35,7 mill. kroner, frå 286,2 mill. kroner i 2009 til 321,9 mill. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgiftene med 3,9 prosent, og frå 2010 til 2011 auka dei med 8,2 prosent. Auken i 2011 må ein òg sjå i samanheng med meirbehov som følgje av angrepa mot regjeringskvartalet og på Utøya 22. juli.

På programkategori 00.40 Stortinget og under-liggjande institusjonar auka utgiftene med 42,5 mill. kroner, frå 1 389,5 mill. kroner i 2009 til

1 432,0 mill. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgiftene med 0,9 prosent, og frå 2010 til 2011 auka dei med 2,2 prosent.

2.2 Utanriksdepartementet

Utanriksdepartementet har ansvaret for to bud-sjettområde: programområde 02 Utanriksforvalt-ning og programområde 03 Internasjonal utvi-klingshjelp (den offisielle utviklingshjelpa, ODA).

Programområde 02 Utanriksforvaltning


Avvik mellom nysaldert budsjett 2011 og rekne-skap 2011 før lånetransaksjonar syner ei mindre-utgift på 81,5 mill. kroner. Overført løyving frå 2010 aukar disponibel løyving med 500,6 mill. kro-ner, frå 6 181,0 mill. kroner til 6 681,6 mill. kroner. Rekneskapen syner dermed ei mindreutgift på 582,1 mill. kroner samanlikna med disponibel løy-ving.

På programområdet er det inntektsført refu-sjonar og andre meirinntekter på i alt 85,7 mill. kroner. Det er overført til saman 619,5 mill. kro-ner til 2012 på postar merkte «kan overførast» og vanlege driftspostar. Mesteparten av overførte beløp er knytt til kap. 100 Utanriksdepartementet (81,1 mill. kroner) og kap. 117 EØS-finansierings-ordningane (426,3 mill. kroner).

Lånetransaksjonar syner ei mindreutgift på 0,3 mill. kroner. Sjå òg tabell 1.10 i vedlegg 1, der fleire detaljar knytte til overføringar, meirinntek-ter og refusjonar på programområdet er spesifi-serte.


I perioden 2009 – 2011 har utgiftene før lånetran-saksjonar på programområde 02 Utanriksforvalt-ning auka nominelt med 0,6 mrd. kroner, frå knapt 5,5 mrd. kroner i 2009 til 6,1 mrd. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgiftene med 13,9 prosent, og frå 2010 til 2011 minka dei med 2,5 prosent, for det meste på grunn av endra utbetalingar til EØS-finansieringsordningane på programkategori 02.10.

På programkategori 02.00 Administrasjon av utanrikstenesta har utgiftene auka med 47,5 mill.

Programområde 02 Utanriksforvaltning (i mill. kr)Program-kategori

Rekneskap 2009

Rekneskap 2010

Budsjett 2011

Rekneskap 2011

02.00 Administrasjon av utanrikstenesta 1 841,2 1 852,3 1 821,4 1 888,702.10 Utanriksføremål 3 650,6 4 401,0 4 359,6 4 210,7



Sum Utanriksforvaltning 5 491,9 6 253,3 6 181,3 6 099,5

Programområde 03 Internasjonal utviklingshjelp

03.00 Administrasjon av utviklingshjelpa 1 275,0 1 329,4 1 333,3 1 350,103.10 Bilateral hjelp 4 586,6 4 366,5 4 215,4 4 288,303.20 Globale ordningar 13 188,4 15 106,2 14 108,2 14 057,403.30 Multilateral hjelp 6 523,4 6 374,9 6 635,6 6 595,6



Sum Internasjonal bistand 26 014,7 27 651,3 27 049,8 27 048,6

Sum Utanriksdepartementet 31 506,5 33 904,6 33 231,2 33 148,2


kroner, frå 1,84 mrd. kroner i 2009 til 1,89 mrd. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgiftene med 0,6 prosent, og frå 2010 til 2011 auka dei med 2,0 prosent.

På programkategori 02.10 Utanriksføremål har utgiftene auka med 0,56 mrd. kroner, frå 3,65 mrd. kroner i 2009 til 4,21 mrd. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgiftene med 20,6 prosent, og frå 2010 til 2011 minka dei med 4,3 prosent, for det meste på grunn av endra utbetalingar under EØS-finansieringsordningane.

Programområde 03 Internasjonal utviklingshjelp


Avvik mellom nysaldert budsjett og rekneskap før lånetransaksjonar syner ei mindreutgift på 1,2 mill. kroner. Overført løyving frå 2010 aukar dis-ponibel løyving med 557,5 mill. kroner, frå 26 292,6 mill. kroner til 26 850,1 mill. kroner. Rekneskapen syner dermed ei mindreutgift på 558,7 mill. kroner samanlikna med disponibel løy-ving.

På programområdet er det inntektsført refu-sjonar og andre meirinntekter på i alt 15,2 mill. kroner. Det er overført til saman 555,8 mill. kro-ner til 2012 på postar merkte «kan overførast» og vanlege driftspostar. Sjå òg tabell 1.10 i vedlegg 1, der fleire detaljar knytte til overføringar, meirinn-tekter og refusjonar på programområdet er spesi-fiserte.


I perioden 2009 – 2011 har utgiftene før lånetrans-aksjonar på programområde 03 Internasjonal utviklingshjelp auka nominelt med 0,7 mrd. kro-ner, frå 25,6 mrd. kroner i 2009 til 26,3 mrd. kro-ner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgiftene med 6,3 prosent, og frå 2010 til 2011 minka dei med 3,3 prosent.

På programkategori 03.00 Administrasjon av utviklingshjelpa har utgiftene auka med 75 mill. kroner, frå 1 275 mill. kroner i 2009 til 1 350 mill. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgiftene med 4,3 prosent, og frå 2010 til 2011 auka dei med 1,6 prosent.

På programkategori 03.10 Bilateral hjelp har utgiftene minka med 0,3 mrd. kroner, frå 4,6 mrd. kroner i 2009 til 4,3 mrd. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 minka utgiftene med 4,8 prosent, og frå 2010 til 2011 minka dei med 1,8 prosent.

På programkategori 03.20 Globale ordningar(ekskl. lånetransaksjon til Norfund) har utgiftene auka med 0,9 mrd. kroner, frå 13,2 mrd. kroner i 2009 til 14,1 mrd. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgiftene med 14,5 prosent, og frå 2010 til 2011 minka dei med 6,9 prosent.

Overføringar knytte til lånetransaksjonar har auka i perioden, frå 441 mill. kroner i 2009 til 474 mill. kroner i 2010 og til 757 mill. kroner i 2011. Lånetransaksjonane gjeld i hovudsak Norfund.

På programkategori 03.30 Multilateral hjelphar utgiftene auka med 72 mill. kroner, frå drygt 6,5 mrd. kroner i 2009 til knapt 6,6 mrd. kroner i 2011. Utgiftene minka med 2,3 prosent frå 2009 til 2010 og auka med 3,5 prosent frå 2010 til 2011.

Utbetalingar av utviklingshjelp i perioden 2007 – 2011

Ved framlegginga av budsjettforslaget for 2011, jf. Prop 1 S (2010 – 2011) utgjorde budsjettframlegget på programområde 03 Internasjonal utviklings-hjelp 27,05 mrd. kroner, tilsvarande 1,02 prosent av venta bruttonasjonalinntekt (BNI) for 2011.

Rekneskapen for 2011 syner at det er utbetalt 27,05 mrd. kroner i utviklingshjelp, tilsvarande 0,98 prosent av BNI for 2011, slik BNI for 2011 er forventa no.

Oversikta nedanfor syner utbetalingar av offi-siell utviklingshjelp (nominelle tal) i perioden 2007 – 2011:

* Tal for BNI frå nasjonalrekneskapen per 7. mars 2012. Tal for BNI i 2010 og 2011 er førebels.

ÅrUtbetalt

i mill. kronerUtbetalt

i prosent av BNI*

Unytta løyving overført til neste termin

( i mill. kroner)

Ubrukt løyving overført neste budsjettermin,

i prosent av budsjett

2007 20 778 0,90 282 1,32008 22 555 0,89 404 1,82009 26 015 1,10 1 027 3,92010 27 651 1,08 557 2,02011 27 049 0,98 556 2,0


2.3 Kunnskapsdepartementet

1) Tilskota til drift av barnehagar vart frå 2011 lagde over i rammetilskotet til kommunane, jf. programkategori 13.70 under Kom-munal- og regionaldepartementet.



På programområdet er det inntektsført refu-sjonar og andre meirinntekter på i alt 59,6 mill. kroner. Det er overført til saman 408,8 mill. kro-ner til 2012 på postar merkte «kan overførast» og vanlege driftspostar.

Lånetransaksjonar syner ei meirutgift på 182,5 mill. kroner. Sjå òg tabell 1.10 i vedlegg 1, der fleire detaljar knytte til overføringar, meirinntek-ter og refusjonar på programområdet er spesifi-serte.


I perioden 2009 – 2011 har utgiftene før lånetran-saksjonar på programområde 07 Kunnskapsdepar-tementet minka nominelt med 20,0 mrd. kroner, frå 70,0 mrd. kroner i 2009 til 50,0 mrd. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgiftene med 2,5 pro-sent, og frå 2010 til 2011 minka dei med 30,3 pro-sent. Nedgangen i utgiftene har kome på pro-gramkategori 07.30, fordi finansieringa av barne-hagane er flytta over i rammetilskotet til kommu-nane. Lånetransaksjonar på programområde 07 minka med 27,7 prosent frå 2009 til 2010 og med

3,1 prosent frå 2010 til 2011. Nedgangen frå 2009 til 2010 kjem stort sett av lågare kapitalinnskot til forskingsfonda i 2010 enn i 2009.

På programkategori 07.20 Grunnopplæring har utgiftene auka med 0,9 mrd. kroner, frå knapt 5,9 mrd. kroner i 2009 til drygt 6,7 mrd. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgiftene med 8,1 prosent, og frå 2010 til 2011 auka dei med 6,6 prosent. Grunnopplæringa og den vidaregåande opplæ-ringa vert stort sett finansiert gjennom dei frie inntektene til kommunane og fylkeskommunane. Løyvinga over programkategori 07.20 går til særs-kilde tiltak i grunnopplæringa. Ein stor del av løy-vinga går til tilskot til private skular. Utgiftsauken kjem mellom anna av at det er vorte fleire elevar i dei private skulane.

Utgiftene på programkategori 07.30 Barneha-gar minka med 98,3 prosent frå 2010 til 2011 fordi barnehagefinansieringa vart lagd over i rammetil-skotet til kommunane. Utgiftene på denne pro-gramkategorien i 2011 har gått til særskilde tiltak i barnehagesektoren.

På programkategori 07.60 Høgare utdanning og fagskuleutdanning har utgiftene auka med 1,8 mrd. kroner, frå 24,4 mrd. kroner i 2009 til drygt 26,1 mrd. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgiftene med 1,2 prosent, og frå 2010 til 2011 auka dei med 6,0 prosent. Utgiftsauken frå 2010 til 2011 heng saman med etablering av nye studie-plassar. Dessutan vart ein del av fagskuletilskotet, som i 2010 vart lagt over i rammetilskotet til fyl-keskommunane, ført inn att på kategori 07.60 i 2011.

Programområde 07 Kunnskapsdepartementet (i mill. kr)Program-kategori

Rekneskap 2009

Rekneskap 2010

Budsjett 2011

Rekneskap 2011

07.10 Administrasjon 230,9 246,5 259,3 266,607.20 Grunnopplæring 5 853,6 6 326,4 6 737,9 6 746,307.30 Barnehagar1) 24 059,2 26 198,9 467,7 447,907.50 Vaksenopplæring m.m. 1 226,9 1 264,8 1 325,1 1 306,607.60 Høgare utdanning og fagskuleutdanning 24 373,1 24 658,1 26 170,4 26 143,207.70 Forsking 4 390,7 4 592,7 4 706,2 4 713,207.80 Utdanningsfinansiering 9 856,7 8 432,8 10 409,3 10 361,0


Lånetransaksjonar 31 232,2 22 578,4 21 706,4 21 888,9

Sum Kunnskapsdepartementet 101 223,2 94 298,7 71 782,4 71 873,6


På programkategori 07.70 Forsking har utgif-tene auka med 0,3 mrd. kroner, frå 4,4 mrd. kro-ner i 2009 til 4,7 mrd. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgiftene med 4,6 prosent, og frå 2010 til 2011 auka dei med 2,6 prosent. Ein grunn til utgiftsauken i 2010 er at dette var fyrste året med avkastning frå dei regionale forskingsfonda, og denne avkastninga vart brukt til forskingstilskot. Dessutan gav auka avkastning frå Fondet for for-sking og nyskaping auka løyvingar.

På programkategori 07.80 Utdanningsfinan-siering minka utgiftene med 1,4 mrd. kroner frå 2009 til 2010, ein nedgang på 14,4 prosent. Det meste av denne nedgangen kjem av ei eingongs-nedjustering av avsetjinga til konverteringsfondet. Frå 2010 til 2011 auka utgiftene med 22,9 prosent,

det vil seia om lag 1,9 mrd. kroner. Det meste av denne auken kjem av at avsetjinga til konverte-ringsfondet er auka til eit normalt nivå att etter nedjusteringa i 2011.

Utgiftene under lånetransaksjonar minka med 8,7 mrd. kroner frå 2009 til 2010, og minka vidare med 0,7 mrd. til 21,9 mrd. i 2011. Det meste av nedgangen frå 2009 til 2010 skriv seg frå eit inn-skot av fondskapital med 6,0 mrd. kroner i Regio-nale forskingsfond i 2009. Det vart ikkje gjort tilsva-rande innskot i 2010. Dessutan var kapitalauken i Fondet for forsking og nyskaping 1,0 mrd. mindre i 2010 enn i 2009, og 2,0 mrd. kroner mindre i 2011 enn i 2010. Nye utlån i Lånekassa auka med om lag 1,3 mrd. kroner. Sjå òg kap. 2.19, der detaljar kring utlåna frå Lånekassa er nærare spesifiserte.

2.4 Kulturdepartementet

1) Den tidlegare programkategorien 08.40 Den norske kyrkja er frå 2010 flytta til programkategori 01.90 under Fornyings-, admi-nistrasjons- og kyrkjedepartementet. Tala for 2009 er omklassifiserte tilsvarande.


Avvik mellom nysaldert budsjett og rekneskap før lånetransaksjonar syner ei mindreutgift på 26,7 mill. kroner. Overført løyving frå 2010 aukar dis-ponibel løyving med 102,5 mill. kroner, frå 8 592,8 mill. kroner til 8 695,3 mill. kroner. Rekneskapen syner dermed ei mindreutgift på 129,2 mill. kro-ner samanlikna med disponibel løyving.

På programområdet er det inntektsført refu-sjonar og andre meirinntekter på i alt 35,0 mill. kroner. Det er overført til saman 116,3 mill. kro-ner til 2012 på postar merkte «kan overførast» og vanlege driftspostar. Sjå òg tabell 1.10 i vedlegg 1, der fleire detaljar knytte til overføringar, meirinn-tekter og refusjonar på programområdet er spesi-fiserte.


I perioden 2009 – 2011 har utgiftene på program-område 08 Kulturføremål auka nominelt med 1,1 mrd. kroner, frå 7,5 mrd. kroner i 2009 til 8,6 mrd. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgiftene med 5,8 prosent, og frå 2010 til 2011 auka dei med 8,3 prosent.

På programkategori 08.15 Samfunns- og frivil-ligheitsføremål har utgiftene auka med 0,3 mrd. kroner, frå 0,8 mrd. kroner i 2009 til 1,1 mrd. kro-ner i 2011. Frå 2009 til 2010 minka utgiftene med 0,8 prosent, og frå 2010 til 2011 auka dei med 42,5 prosent. Den samla auken kjem for det meste av kompensasjonsordninga for meirverdiavgift for frivillige organisasjonar. I 2010 og 2011 vart løy-vingane auka med om lag 200 mill. kroner kvart år til dette føremålet.

Programområde 08 Kulturføremål (i mill. kr)Program-kategori1)

Rekneskap 2009

Rekneskap 2010

Budsjett 2011

Rekneskap 2011

08.10 Administrasjon m.m. 195,4 182,8 114,4 116,508.15 Samfunns- og frivilligheitsføremål 800,5 794,0 1 156,4 1 131,708.20 Kulturføremål 5 536,8 5 942,8 6 214,8 6 220,308.30 Film- og medieføremål 946,8 990,8 1 107,2 1 097,6



Sum Kulturdepartementet 7 479,5 7 910,4 8 592,8 8 566,1


På programkategori 08.20 Kulturføremål har utgiftene auka med 0,7 mrd. kroner, frå 5,5 mrd. kroner i 2009 til 6,2 mrd. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgiftene med 7,3 prosent, og frå 2010 til 2011 auka dei med 4,7 prosent. Størst auke i 2011 hadde scenekunstfeltet, med 109,8 mill. kroner.

På programkategori 08.30 Film- og medieføre-mål har utgiftene auka med 151 mill. kroner, frå 947 mill. kroner i 2009 til 1 098 mill. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgiftene med 4,7 prosent, og frå 2010 til 2011 auka dei med 10,8 prosent. Storparten av auken, om lag 70 mill. kroner, kjem av at utgiftene til Lotteri- og stiftelsestilsynet frå 2011 vart flytta frå programkategori 08.10 Admi-nistrasjon m.m.

Kulturløftet har som mål at 1 prosent av utgif-tene i statsbudsjettet skal gå til kulturføremål innan 2014. Utgiftsauken i 2011 utanom utgiftene til trussamfunn m.m. under kapittel 310 og meir-verdikompensasjon til bygging av idrettsanlegg under kapittel 315 er knytt til oppfølging av Kul-turløftet. Auken i Kulturløftet under Kulturdepar-tementet i perioden 2010 – 2011 utgjorde 584,8 mill. kroner. Det meste av utgiftsauken har gått til frivillig verksemd, allmenne kulturføremål, museum, biletkunst, musikk, scenekunst, språk, litteratur, bibliotek, arkiv og film- og medieføre-mål. Områda med størst auke var scenekunst, særleg Den Norske Opera & Ballett.

2.5 Justis- og politidepartementet

1) Programkategori 06.90 Beskyttelse og innvandring vart flytta frå Arbeidsdepartementet (AD) i 2010. Samanliknbare tal for 2009 var tidlegare klassifiserte i kategori 09.90 under AD.



På programområdet er det inntektsført refu-sjonar og andre meirinntekter på i alt 725,7 mill.

kroner. Det er overført til saman 578,3 mill. kro-ner til 2012 på postar merkte «kan overførast» og vanlege driftspostar. Sjå òg tabell 1.10 i vedlegg 1, der fleire detaljar knytte til overføringar, meirinn-tekter og refusjonar på programområdet er spesi-fiserte.


I perioden 2009 – 2011 har utgiftene på program-område 06 Justissektoren auka nominelt med 2,3 mrd. kroner, frå 24,4 mrd. kroner i 2009 til 26,7

Programområde 06 Justissektoren (i mill. kr)Program-kategori

Rekneskap 2009

Rekneskap 2010

Budsjett 2011

Rekneskap 2011

06.10 Administrasjon 277,6 333,8 372,8 384,806.20 Rettsstell 2 027,1 2 126,4 2 222,7 2 254,406.30 Kriminalomsorg 3 476,5 3 698,2 3 724,6 3 845,106.40 Politi- og påtalemakt 11 289,5 12 301,8 12 438,7 12 841,406.50 Redningstenesta,

samfunnstryggleik og beredskap 1 734,4 1 775,1 1 843,5 1 949,106.60 Andre verksemder 1 044,1 952,6 1 018,9 1 008,706.70 Fri rettshjelp, erstatningar, konfliktråd m.m. 1 064,4 1 185,6 1 241,3 1 208,006.80 Svalbardbudsjettet -297,8 -94,9 88,6 -543,606.90 Beskyttelse og innvandring1) 3 826,0 4 206,2 3 828,8 3 784,4



Sum Justis- og politidepartementet 24 441,7 26 484,7 26 779,8 26 732,3


mrd. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgif-tene med 8,4 prosent, og frå 2010 til 2011 auka dei med 0,9 prosent.

På programkategori 06.10 Administrasjon har utgiftene auka med 107 mill. kroner, frå 278 mill. kroner i 2009 til 385 mill. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgiftene med 20,2 prosent, mellom anna fordi ansvaret for innvandringsfeltet vart flytta frå det som då var Arbeids- og inkluderings-departementet, til Justisdepartementet. Frå 2010 til 2011 auka utgiftene med 15,3 prosent, det meste kjem av utgifter etter angrepa 22. juli.

På programkategori 06.20 Rettsstell har utgif-tene auka med 227 mill. kroner, frå 2,0 mrd. kro-ner i 2009 til knapt 2,3 mrd. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgiftene med 4,9 prosent, og frå 2010 til 2011 auka dei med 6,0 prosent. I peri-oden er løyvinga til jordskiftedomstolane auka og bemanninga i domstolane elles styrkt.

På programkategori 06.30 Kriminalomsorg har utgiftene auka med 369 mill. kroner, frå 3,5 mrd. kroner i 2009 til 3,8 mrd. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgiftene med 6,4 prosent, og frå 2010 til 2011 auka dei med 4,0 prosent. Utgiftsau-ken heng saman med kapasitetsutvidande tiltak og etablering av straffegjennomføring med elek-tronisk kontroll.

På programkategori 06.40 Politi- og påtalemakthar utgiftene auka med 1,6 mrd. kroner, frå 11,3 mrd. kroner i 2009 til 12,8 mrd. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgiftene med 9,0 prosent, og

frå 2010 til 2011 auka dei med 4,4 prosent. Hovud-grunnen er auka bemanning gjennom tilsetjing av nyutdanna politifolk frå Politihøgskulen.

På programkategori 06.50 Redningstenesta, samfunnstryggleik og beredskap har utgiftene auka med 215 mill. kroner, frå drygt 1,7 mrd. kroner i 2009 til drygt 1,9 mrd. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgiftene med 2,3 prosent, og frå 2010 til 2011 auka dei med 9,8 prosent. Auken heng saman med auking av løyvingane til Naudnett trinn 2, til redningshelikoptertenesta og til utgifter etter angrepa 22. juli, mellom anna investeringar i sivilforsvarsmateriell, fleire minnemarkeringar på Utøya og erstatning av utstyr til Krisestøtteei-ninga.

Programkategori 06.80 Svalbardbudsjettetsyner netto inntekter på 543,6 mill. kroner for 2011. Rekneskapen synte òg netto inntekter i 2009 og 2010. Tilskotet til Svalbardbudsjettet kjem fram av kapittel 480, post 50 i statsrekneskapen og utgjer eit netto tilskot som òg inneheld skatteinn-tekter til Svalbard. Dei siste tre åra har det vore høgare skatteinntekter enn lagt til grunn ved bud-sjetteringa, og netto utgifter vart dermed nega-tive.

På programkategori 06.90 Beskyttelse og inn-vandring har utgiftene minka med 42 mill. kroner frå 2009 til 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgiftene med 9,9 prosent, og frå 2010 til 2011 minka dei med 10,0 prosent. Hovudgrunnen til endringane er variasjonar i talet på asylsøkjarar.

2.6 Kommunal- og regionaldepartementet

1) Tilskota til drift av barnehagar på til saman om lag 28 mrd. kroner vart frå 2011 lagde over i rammetilskotet til kommunane, jf. programkategori 07.30 under Kunnskapsdepartementet.


Avvik mellom nysaldert budsjett og rekneskap før

lånetransaksjonar syner ei mindreutgift på 665,1 mill. kroner. Overført løyving frå 2010 aukar dis-ponibel løyving med 488,0 mill. kroner, frå

Programområde 13 Kommunal- og regionaldepartementet (i mill. kr)Program-kategori

Rekneskap 2009

Rekneskap 2010

Budsjett 2011

Rekneskap 2011

13.10 Administrasjon m.m. 207,2 187,7 175,1 183,213.50 Distrikts- og regionalpolitikk 2 545,3 2 691,2 2 812,6 2 768,713.70 Rammeoverføringar

til kommunesektoren m.m.1) 80 776,1 86 931,4 131 875,6 131 868,313.80 Bustad, bustadmiljø og bygg 6 355,5 6 683,2 8 064,5 7 442,6


Lånetransaksjonar 13 259,0 12 905,6 14 400,0 14 368,5

Sum Kommunal- og regionaldepartementet 103 143,1 109 399,2 157 327,8 156 631,2


142 927,8 mill. kroner til 143 415,8 mill. kroner. Rekneskapen syner dermed ei mindreutgift på 1 153,1 mill. kroner samanlikna med disponibel løyving.

På programområdet er det inntektsført refu-sjonar og andre meirinntekter på i alt 11,7 mill. kroner. Det er overført til saman 1 094,6 mill. kro-ner til 2012 på postar merkte «kan overførast» og vanlege driftspostar.

Lånetransaksjonar syner ei mindreutgift på 31,5 mill. kroner. Sjå òg tabell 1.10 i vedlegg 1, der fleire detaljar knytte til overføringar, meirinntek-ter og refusjonar på programområdet er spesifi-serte.


I perioden 2009 – 2011 har utgiftene på program-område 13 Kommunal- og regionaldepartementetfør lånetransaksjonar auka nominelt med 52,4 mrd. kroner, frå 89,9 mrd. kroner i 2009 til 142,3 mrd. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgif-tene med 7,4 prosent, og frå 2010 til 2011 auka dei med 47,4 prosent. Hovudgrunnen er at utgiftene på programkategori 13.70 Rammeoverføringar til kommunesektoren m.m. har auka.

På programkategori 13.10 Administrasjon m.m. har utgiftene minka med 24 mill. kroner, frå 207 mill. kroner i 2009 til 183 mill. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 minka utgiftene med 9,4 prosent, og frå 2010 til 2011 minka dei med 2,4 prosent. Nedgangen frå 2009 til 2010 har samanheng med at 2010 ikkje var noko valår. Nedgangen i 2011 har samanheng med at val er flytta til programkate-gori 13.70 Rammeoverføringar til kommunesekto-ren m.m.

På programkategori 13.50 Distrikts- og regio-nalpolitikk har utgiftene auka med 223 mill. kro-ner, frå drygt 2,5 mrd. kroner i 2009 til knapt 2,8 mrd. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgif-tene med 5,7 prosent, og frå 2010 til 2011 auka dei med 2,9 prosent. Rekneskapen syner eit mindre-forbruk på 128,9 mill. kroner når ein tek omsyn til overføringane frå 2010. Det gjeld stort sett pro-sjekt som ikkje vart ferdigstilte.

På programkategori 13.70 Rammeoverføringar til kommunesektoren har utgiftene auka med 51,1 mrd. kroner, frå 80,8 mrd. kroner i 2009 til 131,9

mrd. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgif-tene med 7,6 prosent, og frå 2010 til 2011 auka dei med 51,7 prosent. Utgiftene innanfor denne pro-gramkategorien må sjåast i samanheng med det samla økonomiske opplegget for kommunesekto-ren i statsbudsjettet. Auken frå 2010 til 2011 på om lag 44,9 mrd. kroner skriv seg mellom anna frå innlemming av øyremerkte tilskot til barnehagar i rammetilskotet til kommunar og endra fordeling av kommunesektorens inntekter mellom skatt og rammetilskot.

På programkategori 13.80 Bustad, bustadmiljø og bygg har utgiftene auka med 1,1 mrd. kroner, frå knapt 6,4 mrd. kroner i 2009 til drygt 7,4 mrd. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgiftene med 5,2 prosent, og frå 2010 til 2011 auka dei med 11,4 prosent. Det er særleg løyvingane til investe-ringstilskotet til heildøgns omsorgsbustader og sjukeheimsplassar og til rentekompensasjon for skule- og symjeanlegg som har auka. Det samla mindreforbruket i 2011 var på 621,9 mill. kroner i høve til budsjettet, om ein held Husbanken sine låneordningar utanfor. Når ein tek omsyn til over-førte midlar frå 2010, er mindreforbruket på 1,0 mrd. kroner. Av dette er 773 mill. kroner knytt til investeringstilskotet og kjem av at færre prosjekt enn føresett vart ferdige til årsskiftet.

Lånetransaksjonane syner ein auke på 1,1 mrd. kroner frå 13,3 mrd. kroner i 2009 til 14,4 mrd. kroner i 2011. Det var ein nedgang på 2,7 prosent frå 2009 til 2010 og ein auke på 11,3 pro-sent frå 2010 til 2011. Den auka løyvinga på låne-posten til Husbanken er knytt til auka låneramme og til endring av budsjettering og rekneskapsfø-ring av lånepostane frå 2010. Heile låneramma på 20 mrd. kroner vart disponert i 2011. Sjå og kapit-tel 2.19, der detaljar kring utlåna frå Husbanken er nærare spesifiserte.

2.7 Arbeidsdepartementet

Arbeidsdepartementet hadde i 2011 ansvaret for tre programområde: programområde 09 Arbeid og sosiale føremål, programområde 29 Sosiale føre-mål, folketrygda og programområde 33 Arbeidsliv, folketrygda.


1) Programkategori 09.10 Administrasjon av arbeids- og velferdspolitikken er oppretta som eigen kategori frå 2010. Samanliknbare rekneskapstal for 2009 er omklassifiserte frå kategori 09.00 Administrasjon.

2) Dei tidlegare programkategoriane 09.70 Nasjonale minoritetar og 09.80 Samiske føremål, er frå 2010 flytta til Fornyings-, admi-nistrasjons- og kyrkjedepartementet under høvesvis kategoriane 01.40 og 01.33. Tidlegare programkategori 09.50 Integrering og mangfald er flytta til Justis- og politidepartementet under kategori 11.05.

3) Programkategori 09.50 Pensjonar m.m. under Statens pensjonskasse vart frå 2010 flytta frå Fornyings-, administrasjons- og kyr-kjedepartementet (FAD).Tal for 2009 var tidlegare klassifiserte i kategori 01.40 og som lånetransaksjonar under FAD.

Programområde 09 Arbeid og sosiale føremål


Avvik mellom nysaldert budsjett og rekneskap før lånetransaksjonar syner ei meirutgift på 636,7

mill. kroner. Overført løyving frå 2010 aukar dis-ponibel løyving med 830,9 mill. kroner, frå 33 342,8 mill. kroner til 34 173,7 mill. kroner. Rekneskapen syner dermed ei mindreutgift på

Programområde 09 Arbeid og sosiale føremål (i mill. kr)Program-kategori2)

Rekneskap 2009

Rekneskap 2010

Budsjett 2011

Rekneskap 2011

09.00 Administrasjon1) 462,4 369,4 414,5 409,609.10 Administrasjon av arbeids-

og velferdspolitikken1) 11 505,3 11 405,2 10 329,4 10 980,809.20 Tiltak for betra levekår m.m. 808,3 1 008,4 278,9 333,409.30 Arbeidsmarknad 6 951,1 8 021,8 7 046,4 7 057,309.40 Arbeidsmiljø og tryggleik 783,9 785,2 793,8 830,109.50 Pensjonar m.m. under Statens

pensjonskasse3) 9 112,3 9 204,1 11 039,2 10 953,409.60 Kontantytingar 2 602,6 3 019,7 3 440,6 3 414,9


Lånetransaksjonar3) 5 736,5 12 124,2 15 200,0 16 343,5

Sum Arbeid og sosiale føremål 37 962,3 45 938,0 48 542,8 50 322,9

Programområde 29 Sosiale føremål, folletrygda

29.20 Einslege forsørgjarar 3 792,0 3 833,4 3 847,2 3 809,629.50 Inntektssikring ved sjukdom og uførleik 118 139,3 122 339,4 128 260,4 127 738,329.60 Kompensasjon for meirutgifter

ved nedsett funksjonsevne m.m. 8 543,9 8 669,3 8 452,0 8 491,629.70 Alderdom 112 844,7 121 088,2 135 386,0 135 496,529.80 Forsørgjartap og eineomsorg

for barn m.m. 2 630,0 2 642,7 2 695,5 2 672,729.90 Diverse utgifter 408,4 331,4 400,0 568,5



Sum Sosiale føremål, folketrygda 246 358,4 258 904,4 279 041,1 278 777,2

Programområde 33 Arbeidsliv, folketrygda

33.30 Arbeidsliv 10 683,9 12 857,2 12 090,0 11 835,4



Sum Arbeidsliv, folketrygda 10 683,9 12 857,2 12 090,0 11 835,4

Sum Arbeidsdepartementet 295 004,6 317 699,6 339 673,8 340 935,6


194,2 mill. kroner samanlikna med disponibel løy-ving.

På programområdet er det inntektsført refu-sjonar og andre meirinntekter på i alt 452,0 mill. kroner. Det er overført til saman 550,3 mill. kro-ner til 2012 på postar merkte «kan overførast» og vanlege driftspostar.

Lånetransaksjonar syner ei meirutgift på 1 143,5 mill. kroner. Sjå òg tabell 1.10 i vedlegg 1, der fleire detaljar knytte til overføringar, meirinn-tekter og refusjonar på programområdet er spesi-fiserte.


I perioden 2009 – 2011 har utgiftene på program-område 09 Arbeid og sosiale føremål før lånetran-saksjonar auka nominelt med 1,8 mrd. kroner frå 32,2 mrd. kroner i 2009 til 34,0 mrd. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgiftene med 4,9 prosent, og frå 2010 til 2011 auka dei med 0,5 prosent.

Auken frå 2009 til 2010 kjem mellom anna av auka utgifter til arbeidsmarknadstiltak. Auken frå 2010 til 2011 kjem stort sett av auka utgifter til pensjonar under Statens pensjonskasse, sjå omtale under programkategori 09.50.

Programkategori 9.10 Administrasjon av arbeids- og velferdspolitikken

På programkategori 9.10 Administrasjon av arbeids- og velferdspolitikken har utgiftene minka med drygt 0,5 mrd. kroner, frå 11,5 mrd. kroner i 2009 til 11,0 mrd. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 minka utgiftene med 0,9 prosent, og frå 2010 til 2011 minka dei med 3,7 prosent. Hovudårsaka til nedgangen frå 2010 til 2011 er at både IKT-pen-sjonsprogrammet og den organisatoriske delen av NAV-reforma var inne i ein sluttfase.

Programkategori 9.20 Tiltak for betra levekår m.m.

På programkategori 9.20 Tiltak for betra levekår m.m. har utgiftene minka med 0,5 mrd. kroner, frå 0,8 mrd. kroner i 2009 til 0,3 mrd. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgiftene med 24,8 prosent, og frå 2010 til 2011 minka dei med 66,9 prosent. Det meste av auken frå 2009 til 2010 skriv seg frå utgifter til kvalifiseringsprogrammet og kvalifise-ringsstønaden, som vart fasa inn i takt med etable-ringa av NAV-kontor i kommunane. Tilskot til kommunane for å dekkja meirkostnader som gjeld kvalifiseringsprogrammet, vart før løyvde over kapittel 621, post 62. Frå og med 2011 vart midlane løyvde over rammetilskotet til kommu-

nane. Dette er hovudårsaka til nedgangen frå 2010 til 2011.

Programkategori 09.30 Arbeidsmarknad

På programkategori 09.30 Arbeidsmarknad har utgiftene auka med 0,1 mrd. kroner, frå 7,0 mrd. kroner i 2009 til 7,1 mrd. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgiftene med 15,4 prosent, og frå 2010 til 2011 minka dei med 12,0 prosent.

Når ein tek omsyn til overføringar på 35 mill. kroner frå 2010, er det ei mindreutgift på program-kategorien på 24 mill. kroner. Denne mindreut-gifta kjem fyrst og fremst av lågare gjennomsnitt-leg pris på arbeidsmarknadstiltak enn det som vart lagt til grunn for løyvinga.

Programkategori 09.50 Pensjonar m.m. under Statens pensjonskasse

På programkategori 09.50 Pensjonar m.m. under Statens pensjonskasse har utgiftene auka med drygt 1,8 mrd. kroner i perioden 2009 til 2011, frå 9,1 mrd. kroner i 2009 til knapt 11,0 mrd. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgiftene med 0,1 mrd. kroner, og frå 2010 til 2011 auka dei med drygt 1,7 mrd. kroner. Det svarar til ein auke på høvesvis 1,0 prosent og 19,0 prosent.

Auken i pensjonsutbetaling skriv seg frå ein vekst i talet på mottakarar med 4 prosent saman-likna med 2010. Auken i mottakartalet har vore størst for alderspensjon.

Brutto utlån for bustadlånsordninga (lånetran-saksjonar) på kapittel 614 har auka frå 5,7 mrd. kroner i 2009 til 16,3 mrd. kroner i 2011. Dette utgjer ein årleg gjennomsnittleg vekst i brutto utlån på 69 prosent. Auken kjem stort sett av større etterspurnad etter lån og av vekst i gjen-nomsnittleg utbetalt beløp pr. lån. Netto auke i utlån for bustadlånsordninga er mindre enn auken i brutto utlån fordi mykje av auken i nye lån vert motsvara av innfriing av gamle lån. Samla utlån i bustadlånsordninga per 31.12.2011 er 42,6 mrd. kroner. Sjå òg kapittel 2.19, der detaljar kring utlåna frå bustadlånsordninga i SPK er nærare spesifiserte.

Programområde 29 Sosiale føremål, folketrygda


Avvik mellom nysaldert budsjett og rekneskap før lånetransaksjonar syner ei mindreutgift på 263,8 mill. kroner. Overført løyving frå 2010 aukar dis-ponibel løyving med 90,5 mill. kroner, frå 279 041,1


mill. kroner til 279 131,6 mill. kroner. Rekneska-pen syner dermed ei mindreutgift på 354,3 mill. kroner samanlikna med disponibel løyving.

Det er ikkje meirinntekter eller refusjonar knytte til programområdet, sidan det stort sett inneheld overslagsløyvingar på tilskotspostar. Det er overført til saman 96,4 mill. kroner til 2012 på postar merkte «kan overførast» og vanlege drifts-postar.


I perioden 2009 – 2011 har utgiftene på program-område 29 Sosiale føremål auka nominelt med 32,4 mrd. kroner, frå 246,4 mrd. kroner i 2009 til 278,8 mrd. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgif-tene med 5,1 prosent, og frå 2010 til 2011 auka dei med 7,7 prosent.

Programkategori 29.50 Inntektssikring ved sjukdom og uførleik

På programkategori 29.50 Inntektssikring ved sjuk-dom og uførleik har utgiftene auka med 9,6 mrd. kroner, frå 118,1 mrd. kroner i 2009 til 127,7 mrd. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgiftene med 3,6 prosent, og frå 2010 til 2011 auka dei med 4,4 prosent. Programkategorien omfattar mellom anna sjukepengar, arbeidsavklaringspengar og uføreytingar.

Utgiftene til sjukepengar for arbeidstakarar var på 30,7 mrd. kroner i 2011, ein nedgang på 1,4 mrd. kroner frå 2009. Utgiftene til uførepensjon var på 56,7 mrd. kroner i 2011, ein auke på 5,4 mrd. kroner frå 2009.1 Utgiftene til arbeidsavkla-ringspengar var på 35,5 mrd. kroner i 2011, ein auke på 5,7 mrd. kroner frå 2009.2

Det har vore nedgang i talet på sjukedagar som folketrygda har betalt for, og auke i betalinga for kvar sjukedag. Hovudgrunnen til at utgiftene til sjukepengar i 2011 vart lågare enn i budsjettet, er at sjukefråværet gjekk ned. Talet på sjukepen-gedagar per sysselsett arbeidstakar som folke-trygda har betalt for (korrigert for sjukmeldings-gradering), gjekk i gjennomsnitt ned frå 10 arbeidsdagar i 2010 til 9,5 arbeidsdagar i 2011.

Frå 1. mars 2010 kom ordninga med arbeids-avklaringspengar i staden for rehabiliteringspen-gar, attføringspengar og tidsavgrensa uførestø-

nad. Ettersom nokre mottakarar kunne få fleire ytingar samstundes, kan ein ikkje jamføra talet på mottakarar av arbeidsavklaringspengar for 2011 med tal for dei andre ordningane tidlegare år. Per desember 2011 var det 171 800 mottakarar av arbeidsavklaringspengar, og i 2011 var det gjen-nomsnittleg 174 400 mottakarar.

Utbetalingane til uføreytingar frå 1. mars 2010 galdt (varige) uførepensjonistar. Talet på uføre-pensjonistar har vore nokså stabilt dei siste åra. Per desember 2011 var det 306 500 mottakarar av uførepensjon, og gjennomsnittet for 2011 var 303 000 mottakarar.

Programkategori 29.70 Alderdom

Programkategori 29.70 Alderdom syner ein auke i utgiftene på 22,7 mrd. kroner, frå 112,8 mrd. kro-ner i 2009 til 135,5 mrd. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgiftene med 7,3 prosent, og frå 2010 til 2011 auka dei med 11,9 prosent.

Auken frå 2009 til 2010 målt i fast grunnbeløp var på 3,4 prosent, medan auken frå 2010 til 2011 var på 7,2 prosent. Hovudgrunnen til auken er at det blir fleire alderspensjonistar. Auken var sær-leg sterk frå 2010 til 2011 fordi det vart høve til å starta uttak av alderspensjon frå 62 år frå 1. januar 2011. Ved utgangen av 2011 hadde 35 845 per-sonar i aldersgruppa 62 – 66 år teke ut alderspen-sjon.

Programområde 33 Arbeidsliv, folketrygda


Avvik mellom nysaldert budsjett og rekneskap før lånetransaksjonar syner ei mindreutgift på 254,6 mill. kroner av ei samla løyving på 12,1 mrd. kro-ner. Det er ikkje meirinntekter eller refusjonar knytte til programområdet, sidan det berre inne-held overslagsløyvingar på tilskotspostar.


I perioden 2009 – 2011 har utgiftene på program-område 33 Arbeidsliv auka nominelt med knapt 1,2 mrd. kroner, frå 10,7 mrd. kroner i 2009 til 11,8 mrd. kroner i 2011. Frå 2009 til 2010 auka utgif-tene med 20,3 prosent, og frå 2010 til 2011 minka dei med 8,0 prosent.

Hovudgrunnen til nedgangen er færre dag-pengemottakarar og lågare gjennomsnittlege ytin-gar.

1 Talet for uførepensjon i 2009 er summen av kap. 2655 frå-trekt utgiftene til tidsavgrensa uførestønad.

2 Talet for 2009 er summen av rehabiliteringspengar, attfø-ringspengar og tidsavgrensa uførestønad.


2.8 Helse- og omsorgsdepartementet

Helse- og omsorgsdepartementet har ansvaret for to budsjettområde: programområde 10 Helse og

omsorg og programområde 30 Stønad ved helse-tenester.

1) Programkategoriane 10.70 Tannhelseteneste og 10.80 Kunnskap og kompetanse vart oppretta i 2010.2) Opptrappingsplanen for psykisk helse på programkategori 10.40 vart frå og med 2009 innlemma i kommuneramma og i basisløy-

vinga til dei regionale helseføretaka.

Programområde 10 Helse og omsorg


Avvik mellom nysaldert budsjett og rekneskap før lånetransaksjonar syner ei meirutgift på 536,5 mill. kroner. Overført løyving frå 2010 aukar dis-p

meld. st. 3 (2011–2012) - regjeringen.no · 2014. 11. 17. · 2011 ut frå kjelde til postering...

Documents