ضوابط و دستورالعمل هاي مناسب سازي

فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي

نظام فني و اجرايي شهرداري تهران

ازي و معماري شهرداري تهرانمعاونت شهرس

اداره كل معماري و ساختمان

MEH‐90‐101‐UR‐RE‐CI‐08

أ

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

:سخن آغازاي داراي مخاطرات و از طرف گونه هاي حاصله براي تمامي اقشار به زندگي در شهرهاي امروز با توجه به پيشرفت

.اي شهرنشيني را تشديد نموده است گونه ديگر مزايايي است كه اين مزايا در كشور هاي پيشرفته دنيا بهگيران شهري را بر آن شيني و وجود تمامي اقشار از سن و جنس و طبقه در شهرها، مديران و تصميمرشد شهرن

تئوري . تر نمايند هاي مختلف، مزاياي شهرنشيني را براي شهروندان افزون داشته است تا با توجه به مختصات گروهي در برگيرنده اين نظريه بود كه نوع در كشور هاي پيشرفته به 1990و 1980هاي دهه شهروند فعال در سال

سازي فضاي شهر از كار و فعاليت خود، از مزاياي شهر به مند وسيله زيست مناسب در شهر و بهره شهروندان بتوانند به .صورت كامل بهره مند گردند

طور به. ودش كارهاي مختلفي جهت استفاده بهينه از فضاي شهر در نظر گرفته مي و اما در شهر پيشرفته امروز سازگونه مانع فيزيكي و دغدغه ذهني؛ از هر اي باشد كه ساكنان بتوانند بدون هيچ گونه مثال شهر مدرن و امروزي بايد به

.قشر و جنس و سني در آن زيست مناسب داشته باشندحال روياي شهر بدون مانع امروزه در بسياري از كشورهاي پيشرفته دنيا و حتي كشورهايي نظير چين كه در

توانند با تمهيداتي در تمام توسعه هستند به واقعيت پيوسته است و شهروندان از پير و جوان و زن و مرد و معلول مي . نقليه شخصي و عمومي تردد نمايند شهر با، يا بدون وسايط

. حركتي از ديگر مباحث شهري جدا نيست-در نظام شهرسازي امروز ديگر مباحث مربوط به معلولين جسميرو را متناسب با توانايي هاي تمامي اقشار ساكن ريزي و طراحي شود، پياده رويي برنامه طورمثال اگر بناست پياده به

صورت كامل و وري اين عنصر فضاي شهري به دهند تا در هنگام استفاده، بهره ريزي و طراحي قرار مي مورد برنامه .جامع نمايان باشد

شهر توانا در مواجهه با مسائل مختلف ناتواني افراد ساكن شهر است كه متاسفانه اين امر در حقيقت همان تئوري .هاي شهر جهان سومي هنوز داراي جايگاه مناسبي نيست در ديدگاه

وجود آمده بعد از اين مرحله در شهرهاي جهان سوم برخالف كشورهاي پيشرفته دنيا در ابتدا فضاي شهري بهحركتي -توانان و معلولين جسمي ر ساماندهي فضا از ابعاد گوناگوني چون تردد كمريزان به فك طراحان و برنامه

.افتند ميمندي در اروپا و آمريكا با ديد كشور هاي در حال توسعه مقوله آسيب ريزان به البته نگاه شهرسازان و برنامه

صورت عادي از ك فرد نتواند بهگونه عاملي كه سبب شود ي ريزي پيشرفته هر در برنامه. هاي آشكاري دارد تفاوتبا اين وصف خانمي كه كودك . گيرد تواني مورد ارزيابي قرار مي عنوان ناتواني و كم مواهب شهري بهره مند شود، به

زند، سالخورده اي كه با عصاي خود از عرض يك خيابان روي يك خيابان قدم مي خود را در آغوش گرفته و در پيادهبا صندلي چرخدار خود از معبري گذشته و يا از عرض خيابان عبور كند، داراي يك نوع مي گذرد يا معلولي كه

ريزي شهري با توجه به طراحي شهري و معماري در تلفيق با برنامه. تواني و ناتواني خواهد بود تعريف از كمي دهند كه اين فضا در طول فضا را به گونه اي مورد برنامه ريزي و طراحي قرار م ؛هاي مدون موجود خود استاندارد

.زمان بهره برداري بتواند محيطي پاسخده نسبت به تمامي استفاده كنندگان خود باشد

ب

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

.آيد ريزي و طراحي برمي تئوري شهري ايمن براي همه از بطن اين ديدگاه هاي برنامهدر آيات نوراني قرآن مجيد دين مبين اسالم كرامت انساني را سرمنشاء خدمت به خلق خدا مي داند به گونه اي كه

و لقد كرمنا بني آدم و ":بارها مسئله تكريم انسان و انسانيت مورد توجه قرار گرفته است به گونه اي كه مي فرمايدحملنا هم في البر و البحر و رزقناهم من الطّيبات و فضّلنا هم علي كثيرٍ ممن خلقنا تفضيال؛ فرزندان آدم را حقيقتاً

و آنان را در خشكي و دريا بر نشانديم و از چيزهاي پاك به ايشان روزي داديم و بر بسياري از آفريده گرامي داشتيم در آيه شريفه خداوند متعال تاكيد بر گرامي بودن مقام انسان ".هاي خود، آنان را به گونه اي برجسته برتري داديم

.داشته و استفاده از مواهب زمين را براي آنها قرار داده استبحث تكريم انسان ها در شريعت مقدس اسالم به گونه اي است كه ريشه در فرهنگ و زيست و ريشه در شهر

.ايراني يافته است –اسالمي تهران به عنوان ام القراء شهرهاي جهان اسالم نيز بايد به تاسي از اين آيه شريفه و تعاليم اسالمي نمونه اي كامل از

.استفاده تمامي اقشار جامعه باشديك شهر ايمن، سالم و مورد ريزي اجرايي در شهر تهران از ابعاد گوناگون معماري و شهري با سازي شهرداري تهران با رويكرد برنامه ستاد مناسب

توجه به تكليفي كه شوراي اسالمي شهر تهران به اين ستاد محول نموده است، بحث تهران شهري بدون مانع براي سازي هاي مناسب سازي شهر تهران اقدام به ارائه دستورالعمل ستاد مناسب. ا پيگيري مي نمايدتمامي اقشار جامعه ر

هاي طراحي و نظارت در حوزه معماري و شهرسازي نموده است تا با فضاي شهري و معماري براي ضميمه قرارداد .معماري و شهرسازي شود اي ريشه اي وارد مباحث گونه سازي به ملزم شدن طراحان و سازندگان، مبحث مناسب

اين مهم اداي ديني است به تمامي جانبازان و معلولين و كم توانان همشهري و در ابعاد باالتر هم وطن تا بتوانيم با . ايجاد شهري بدون مانع، وظيفه خود را در قبال ساكنان معزز شهر به انجام رسانيم

اليبافمحمد باقر ق –سازي شهرداري تهران رئيس ستاد مناسب

ت

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

:فهرست مطالب

1 ............................................................................................................................................. :اتيكل-اول فصل 1

1 ........................................................................................................................... : يساز مناسب يعموم الزامات و اهداف 1.1 2 .................................................................................................................................يدسترس دامنه و مجاز يفضا 1.1.1 4 .............................................................................................................................................................. نشستن يجا 1.1.2

5 ................................................................................................................................................................................... :نهيشيپ 1.2 6 .......................................................................................................................................................................... :كاربرد دامنه 1.3 6 .......................................................................................................................................................................... :شمول حوزه 1.4 6 ................................................................................................................................................................................... :فيتعار 1.5 9 .............................................................................................................................. :آنها يها تيدودمح و ها تيمعلول انواع 1.6

11 ........................................................................................................ :يشهر يفضاها يطراح يعموم ضوابط 2

11 ................................................................................................................................................................................ رو ادهيپ 2.1 11 ...................................................................................................................................................................... :فيتعر 2.1.1 11 ..................................................................................................................................................................... :الزامات 2.1.2 14 ................................................................................................................................................................. :ها هيتوص 2.1.3

15 ........................................................................................................................ رو وسواره رو ادهيپ نيب يارتباط يها پل 2.2 15 ....................................................................................................................................................................... فيتعر 2.2.1 15 ..................................................................................................................................................................... :الزامات 2.2.2 15 ................................................................................................................................................................. :ها هيتوص 2.2.3

16 ....................................................................................................................................................................... جداول رامپ 2.3 16 ...................................................................................................................................................................... :فيتعر 2.3.1 16 ..................................................................................................................................................................... :الزامات 2.3.2 17 ................................................................................................................................................................. :ها هيتوص 2.3.3

18 .................................................................................................................................... رو سواره در ادهيپ عابر عبور محل 2.4 18 ...................................................................................................................................................................... :فيتعر 2.4.1 18 ..................................................................................................................................................................... :الزامات 2.4.2 18 ................................................................................................................................................................. :ها هيتوص 2.4.3

20 ................................................................................................................................................................................ :توقفگاه 2.5 20 ...................................................................................................................................................................... :فيتعر 2.5.1 20 ..................................................................................................................................................................... :الزامات 2.5.2 20 .................................................................................................................................................................. ها هيتوص 2.5.3

21 ..................................................................................................................................................... ها كن آبسرد و يآبخور 2.6 21 ....................................................................................................................................................................... فيتعر 2.6.1 22 ...................................................................................................................................................................... الزامات 2.6.2

23 ............................................................................................................................................................. رو ادهيپ رد مبلمان 2.7 23 ....................................................................................................................................................................... فيتعر 2.7.1 23 ..................................................................................................................................................................... :الزامات 2.7.2

ث

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

24 ................................................................................................................................................................. :ها هيتوص 2.7.3 24 ............................................................................................................................................................... :يعموم نگيپارك 2.8

24 ...................................................................................................................................................................... :فيتعر 2.8.1 24 ..................................................................................................................................................................... :الزامات 2.8.2 25 .................................................................................................................................................................. ها هيتوص 2.8.3

26 ................................................................................... موجود يشهر يفضاها يبرا يساز مناسب ضوابط 3

26 ................................................................................................................................................................... موجود رو ادهيپ 3.1 26 ..................................................................................................................................................................... :الزامات 3.1.1

27 ......................................................................................................... موجود رو سواره و رو ادهيپ نيب يارتباط يها پل 3.2 27 ..................................................................................................................................................................... :الزامات 3.2.1

27 ................................................................................................................................................ ادهيپ عابر يكش خط محل 3.3 27 ..................................................................................................................................................................... :الزامات 3.3.1

27 ................................................................................................................................................... دموجو يعموم نگيپارك 3.4 27 ..................................................................................................................................................................... :الزامات 3.4.1

28 ....................................................................................................... رو ادهيپ يكفساز يياجرا دستورالعمل 4

35 .............................................................................................................................................................. سوار پارك و انهيپا 4.1 35 ...................................................................................................................................................................... :فيتعر 4.1.1 35 ..................................................................................................................................................................... :الزامات 4.1.2

37 ......................................................................................................................................... يتاكس و اتوبوس يها ستگاهيا 4.2 37 ....................................................................................................................................................................... فيتعر 4.2.1 37 ..................................................................................................................................................................... :الزامات 4.2.2

40 .............................................................................................................................................................. يلير يها ستگاهيا 4.3 40 ..................................................................................................................................................................... :الزامات 4.3.1

44 ................................................................................................................................. موجود يها ستگاهيا يساز مناسب 4.4

45 ................................................................................................................................................. :هينقل ليوسا 5

45 ................................................................................................................................................................................. اتوبوس 5.1 45 ...................................................................................................................................................................... الزامات 5.1.1

49 ......................................................................................................................................................................... يلير ناوگان 5.2 49 ...................................................................................................................................................................... الزامات 5.2.1

54 ..................................................................................................................................................... :2 وستيپ 6

ج

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

:پيشگفتار

نما در پروژه هاي عمراني در وجود ضوابط در كنار قوانين و در مرتبه پايين تر دستورالعمل هاي اجرايي به عنوان اسناد راهدستورالعمل ها به عنوان اسناد . سطوح اجرايي كشور به عنوان يك رويه در سال هاي متمادي مورد ارزيابي قرار گرفته است

معاونت . راهنما در پيشبرد عمليات اجرايي در سطوح گوناگون معماري و شهري در شهر هاي امروز مالك عمل مجريان استاري شهرداري تهران به عنوان نهاد متولي امر شهرسازي و معماري و اداره كل معماري و ساختمان به شهرسازي و معم

شهر بدون مانع ، تهيه دستورالعمل هاي مناسب سازي فضا –نمايندگي از اين معاونت در راستاي رسيدن به آرمان، تهران بالغ اين دستورالعمل ها به تمامي نهاد هاي اجرايي اعم از هاي شهري و معماري را سر لوحه اقدامات خود قرار داده تا با ا

معاونت هاي گوناگون شهرداري تهران، مهندسان مشاور، پيمانكاران و مجريان، روند مناسب سازي فضا هاي شهري و معماري معلولين و جانبازان ساله ضرورت پرداخت به مسائل 8ويژه بعد از جنگ تحميلي در جمهوري اسالمي ايران به. را تسهيل نمايدسازي براي توان دستورالعمل و ضوابط مناسب از نمونه اين توجهات مي. هاي بعد از دفاع مقدس بوده است مدنظر دولت

را نام برد كه تا به حال نيز مالك عمل 1368معلولين جسمي و حركتي مصوب شوراي عالي شهرسازي و معماري در سال حركتي و آيين -اين ضوابط همگام با قانون جامع حمايت از حقوق معلولين جسمي . باشدسازي در سراسر كشور مي مناسب

اما به . عنوان سند زريني براي مناسب نمودن فضاي شهري و معماري مدنظر قرار گرفته است هاي اجرايي مصوب آن به نامهها و نه از اين باب كه نگارنده اين دستورالعمل. گيرند رسد امروزه با توجه به نياز روز بايد اين ضوابط مورد بازبيني قرار نظر مي

عنوان سند قانوني جديد نمايد، بلكه سعي شده است تا نيازهاي روز جانبازان و معلولين ضوابط اقدام به ارائه طرح يا لوايحي بههاي گوناگون اجرا در پروژهها مالك حركتي در فضاي معماري و شهري مورد ارزيابي قرار گرفته و اين دستورالعمل -جسمي

.معماري و شهرسازي باشدهاي معماري و شهرسازي است، مواردي چون قانون جامع حمايت از حقوق معلولين در اين مجلدات كه حاوي دستورالعمل

رايي هاي اج شده در خصوص مواد مختلف اين قانون، آيين نامه هاي اجرايي آن، اقدامات انجام نامه حركتي و آيين -جسمي هاي تابعه، لوايح قانوني بنياد شهيد و امور ايثارگران انقالب اسالمي، مقررات گوناگون ستاد كل نيروهاي مسلح و بخش

قانون برنامه سوم توسعه جمهوري اسالمي ايران، استانداردهاي سازمان بهزيستي 193استخدامي، آيين نامه اجرايي ماده هاي گوناگون و مصوبات شوراي اسالمي شهر تهران و شهرداري نامه سازمان و بخش كشور مندرج در كتاب منتشر شده از آن

حركتي و سالمندان و كودكان در كشورهاي -تهران به همراه قواعد و قوانين ساري و جاري مخصوص معلولين جسمي عنوان دبيرخانه ري تهران بهدر اين مسير معاونت معماري و شهرسازي شهردا. پيشرفته دنيا مورد استفاده قرار گرفته است

سازي سازي شهرداري تهران مسئول تهيه دستورالعمل هاي اجرايي گرديده كه بايد پس از تصويب ستاد مناسب ستاد مناسباداره كل . شهرداري تهران، مالك عمل ساخت و ساز چه از بعد معماري و چه از بعد شهرسازي در شهر تهران قرار گيرد

ها كوشيده است تا با برقراري ارتباط عنوان متولي تهيه اين دستورالعمل عاونت شهرسازي و معماري بهمعماري و ساختمان مها حركتي اقدام به تهيه اين دستورالعمل -مدخل در امور معلولين جسمي هاي خصوصي و دولتي ذي نزديك ميان سازمان

.نمايد

عليرضا –دبير ستاد مناسب سازي شهرداري تهران جاويد

ح

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

اعضاي كارگروه علمي تدوين ضوابط

سمت ارگان م خانوادگينام و نا معاون معماري اداره كل معماري و ساختمان اداره كل معماري و ساختمان مهندس ايرج حسني فخر آبادي

اداره كل معماري و ساختمان مهندس فريبا كريمي مدير پروژه مناسب سازياداره كل معماري و ساختمان انه علويحمهندس فر انكارشناس اداره كل معماري و ساختم

اداره كل معماري و ساختمان مهندس حميدرضا نيلي ناظر علمي مدير طرح مناسب سازي مهندسين مشاور مهرازنقش مهندس مسعود محمد نبيمهندسين مشاور مهرازنقش مهندس محمد پرپائي مدير پروژه مناسب سازي

مهندس - مهندس محمد پرپائي حميدرضا قباخلو

مهندسين مشاور مهرازنقش لفانمؤ

مهندسين مشاور مهرازنقش مهندس امير نوراني ويراستارمهندسين مشاور مهرازنقش مهندس حميدرضا قباخلو هماهنگي

خ

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

اعضاي ستاد مناسب سازي فضاهاي شهري براي معلولين جسمي و حركتي انعضو محترم شورايعالي نظارت بر توسعه شهر تهر جناب آقاي مهندس فرجامي رئيس محترم كميته بازنگري ضوابط جناب آقاي مهندس نوراني

سرپرست محترم دفتر توانمندسازي معلولين و دبير ستاد همـاهنگي و پـي گيـري مناسـب سـازي جناب آقاي دكتر نصر كشور

معاون محترم فني عمران سازمان پاركها و فضاي سبز جناب آقاي مهندس ماندگار مدير كل محترم آموزش سالمت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي يسركار خانم دكتر رخشان

نماينده و مشاور محترم امور ايثارگران رياست جمهوري جناب آقاي مهندس بنائي نماينده محترم مركز تحقيقات و مسكن سركار خانم مهندس نوذري

نماينده محترم شوراي اسالمي شهر تهران جناب آقاي تيموري استاد ارجمند اي دكتر شاهرخ نياجناب آق

نماينده محترم انجمن باور جناب آقاي دكتر معيني نماينده محترم سازمان زيباسازي جناب آقاي مهندس ميربهاالدين نماينده محترم معاونت حمل و نقل و ترافيك جناب آقاي مهندس عطائي

ينماينده محترم معاونت خدمات شهر جناب آقاي مهندس اقدس پور رئيس محترم دبيرخانه ستاد مناسب سازي سازمان بهزيستي جناب آقاي اميراني

نماينده محترم كميسيون فرهنگي و اجتماعي شوراي اسالمي شهر تهران جناب آقاي مهندس حسن پور نماينده محترم سازمان مشاور فني و مهندسي سركار خانم مهندس نيرو حترم انجمن علمي آفرينش هاي هنريمديرعامل م جناب آقاي مهندس برجيان

مديرعامل محترم انجمن نداي معلوالن ايران جناب آقاي كاري مديرعامل محترم موسسه توان گستران برنا سركار خانم دكتر خلوق نماينده محترم حوزه معاونت شهرسازي و معماري در شوراي راهبردي معلوالن شهرداري جناب آقاي دكتر ابوتراب

نماينده محترم انجمن معلوالن و ضايعات نخاعي استان تهران اي مهندس جغتائيجناب آق نماينده محتر اداره كل تدوين ضوابط، مقررات و صدور پروانه سركار خانم مهندس قرباني نيا نماينده محترم اداره كل شهرسازي و طرحهاي شهري جناب آقاي مهندس نادري

محترم اداره كل امور ايثارگرانمشاور جناب آقاي مهندس ابراهيمي سازمان بهزيستي كشور جناب آقاي مرادي

د

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

اعضاي كارگروه شهرسازي ستاد مناسب سازي فضاهاي شهري براي معلولين جسمي و حركتي معاونت معماري مدير كل معماري و ساختمان معاونت آبادي فخر ايرج حسني جناب آقاي مهندس

مسئول پروژه مناسب سازي از اداره كل معماري و ساختمان كريمي فريباسركار خانم مهندس

اداره كل معماري و ساختمانكارشناس سركار خانم مهندس فرانه علوي نماينده محترم مركز تحقيقات و مسكن نوذريشعله سركار خانم مهندس رينماينده محترم امور ايثارگران رياست جمهو حيدر بناييجناب آقاي مهندس

مدير عامل محترم موسسه توان گستران برنا خلوقمحبوبه سركار خانم دكتر

نماينده محترم معاونت حمل و نقل و ترافيك عطاييرامين جناب آقاي مهندس هاي هنري مدير عامل محترم انجمن علمي آفرينش برجيانمنصور جناب آقاي مهندس

ترم اداره كل برنامه ريزي و هماهنگي شهرسازي مناطقنماينده مح اسفندياريمنصور جناب آقاي مهندس مدير عامل محترم انجمن نداي معلولين يكارمحمود جناب آقاي

نماينده محترم انجمن معلوالن و ضايعات نخاعي استان تهران جناب آقاي مهندس جغتائي ن مشاور مهراز نقشمدير طرح مناسب سازي و مدير عامل مهندسا نبي محمدمسعود جناب آقاي مهندس

مناسب سازي مهندسان مشاور مهراز نقش پروژه مدير يپرپائمحمد جناب آقاي مهندس

اعضاي كارگروه اجتماعي ستاد مناسب سازي فضاهاي شهري براي معلولين جسمي و حركتي معاونت معماري مدير كل معماري و ساختمان معاونت آبادي فخر ايرج حسني جناب آقاي مهندس

مسئول پروژه مناسب سازي از اداره كل معماري و ساختمان كريميفريبا سركار خانم مهندس

كارشناس اداره كل معماري و ساختمان سركار خانم مهندس فرانه علوي مديرعامل محترم موسسه توان گستران برنا سركار خانم دكتر خلوق ارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكيمدير كل محترم آموزش سالمت وز سركار خانم دكتر رخشاني نماينده محترم انجمن باور جناب آقاي دكتر معيني

نماينده محترم اداره كل سالمت جناب آقاي اميري استاد ارجمند جناب آقاي دكتر شاهرخ نيا

رياست محترم دبيرخانه ستاد مناسب سازي سازمان بهزيستي جناب آقاي اميراني شاور محترم اداره كل امور ايثارگرانم جناب آقاي ابراهيمي مديرعامل محترم انجمن نداي معلوالن ايران جناب آقاي كاري

نماينده محترم بنياد شهيد و امور ايثارگران جناب آقاي مهندس قديمي مدير طرح مناسب سازي و مدير عامل مهندسان مشاور مهراز نقش نبي محمدمسعود جناب آقاي مهندس

مناسب سازي مهندسان مشاور مهراز نقش پروژه مدير يپرپائمحمد مهندس جناب آقاي

اعضاي كارگروه آموزشي ستاد مناسب سازي فضاهاي شهري براي معلولين جسمي و حركتي معاونت معماري مدير كل معماري و ساختمان معاونت آبادي فخر ايرج حسني جناب آقاي مهندس

سئول پروژه مناسب سازي از اداره كل معماري و ساختمانم كريميفريبا سركار خانم مهندس

كارشناس اداره كل معماري و ساختمان سركار خانم مهندس فرانه علوي رئيس محترم كميته بازنگري ضوابط جناب آقاي مهندس نوراني نماينده محترم انجمن باور جناب آقاي دكتر معيني

سازمان زيباسازينماينده محترم جناب آقاي مهندس ساالريان معاون محترم اداره كل سالمت شهرداري تهران جناب آقاي مهندس اميري مديرعامل محترم موسسه توان گستران برنا سركار خانم دكتر خلوق رياست محترم دبيرخانه ستاد مناسب سازي سازمان بهزيستي جناب آقاي اميراني ايثارگران مشاور محترم اداره كل امور جناب آقاي ابراهيمي كارشناس محترم اداره كل آموزش و تشكيالت سركار خانم نظري

مدير طرح مناسب سازي و مدير عامل مهندسان مشاور مهراز نقش نبي محمدمسعود جناب آقاي مهندس مناسب سازي مهندسان مشاور مهراز نقش پروژه مدير يپرپائمحمد جناب آقاي مهندس

ذ

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

:مقدمهبنا به داليل مختلفي .ازمان ملل متحد ، بيش از ده درصد جمعيت جهان با گونه اي ناتواني مواجهندبنا به برآورد س

نظير جنگ،تصادف ، بيماري و شيوه تحرك غيراصولي با سير فزاينده آمار ناتوانان جسمي و حركتي در جامعه مواجه با كالسكه،خانم هاي باردار و ساير افرادي كه عالوه بر اين گروه هايي نظير سالمندان، كودكان، مادران همراه.هستيم

موقتاً دچار محدوديت هاي حركتي مي شوند نيز در جامعه زندگي مي كنند كه به دليل مشكالت و موانع در نگاهي اجمالي به .دسترس، امكان تحرك آزاد و حضور مستمر و عادي خود را در محيط شهري از دست مي دهند

كه كه در طراحي اين فضاها توجه چنداني به آسايش و راحتي اين گروه از جامعه فضاهاي شهري نشان مي دهد وجود مشكالت كالبدي فراوان در فضاهاي شهري ، استفاده از اين فضاها را براي ناتوانان به حداقل رسانده .نشده است

ي و ساختمان به منظور درهمين راستا شهرداري تهران و اداره كل معمار.و در بعضي موارد غير ممكن ساخته استاقدام به تدوين حركتي –معلولين جسمي ارتقاي كيفيت ساختمان ها و فضاهاي شهري و مناسب سازي آنها براي

ضوابط طراحي شهري كرده است كه در اين مجلد ضوابط عمومي و اختصاصي طراحي فضاهاي شهري آورده شده .است

.فصل به شرح زير است 6اين ضوابط شامل كليات، حاوي مطالبي در خصوص اهداف، دامنه كاربرد، تعاريف و اطالعات اساسي مربوط به ويژگي هاي -اولفصل

.جسمي و رواني سالمندان استضوابط طراحي فضاهاي شهري، حاوي ضوابط طراحي قسمت هايي از فضاهاي عمومي شهر مي باشد - فصل دوم

فرد ناتوان در مقطعي از زمان وجود دارد فضاهاي شهري ملزم به كه به دليل اينكه امكان استفاده از آن فضا توسط .رعايت اين ضوابط مي باشند

ضوابط مناسب سازي فضاهاي شهري موجود بوده،به گونه اي كه فضاهاي شهري ساخته شده موجود - فصل سوم .براي مناسب سازي ملزم به رعايت اين ضوابط مي باشند

حركتي -معلولين جسمي ناسب سازي،حاوي جزئيات اجراي كفسازي مناسب دستورالعمل اجرايي م -فصل چهارم .مي باشد

ضوابط عمومي طراحي، حاوي ضوابط طراحي اجزا و فضا هاي سيستم حمل و نقل عمومي مي باشد -فصل پنجم .شندكه چون امكان استفاده از سيستم حمل و نقل توسط فرد معلول وجود دارد ملزم به رعايت اين ضوابط مي با

در اين فصل ضوابط و دستورالعمل هاي مناسب سازي ايستگاه هاي حمل و نقل موجود براي استفاده -فصل ششم .معلولين جسمي و حركتي از اين فضاها ارائه شده است

همچنين نگاهي گذرا به اجزا و فضاهاي حمل و نقل عمومي نشان مي دهد كه كه در طراحي اين فضاها توجه وجود مشكالت دسترسي فراوان در ايستگاه ها،پايانه ها،پل .ش و راحتي اين گروه از جامعه نشده استچنداني به آساي

حركتي به حداقل رسانده و در بعضي -هاي عابر، استفاده از سيستم حمل و نقل عمومي را براي معلولين جسميو ساختمان به منظور ارتقاي درهمين راستا شهرداري تهران و اداره كل معماري .موارد غير ممكن ساخته است

ر

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

حركتي اقدام به تدوين ضوابط طراحي اجزا و فضا -كيفيت موارد ذكر شده و مناسب سازي آنها براي معلولين جسمي .هاي مرتبط با حمل و نقل كرده است

اجزايدر اين دستورالعمل اجزا و فضاهاي گوناگون فضاهاي شهري اعم از پياده رو،رمپ جداول،مبلمان شهري و در ابتدا تعريفي از اجزا و فضاها داده شده و . مورد بحث و بررسي قرار گرفته است سامانه هاي حمل و نقل شهري

هاي طراحي و اجرا به دستورالعمل آورده ضوابط مالك عمل طراحي براي اجزا و فضاها ارائه شده و در ادامه توصيه و سامانه هاي حمل و نقل ي عناصر و فضاهاي شهريدر دستور العمل پيش رو سعي شده است براي تمام.شود مي

.تدوين گردد حركتي -معلولين جسمي ضوابط مربوطه جهت آسايش و رفاه هرچه بيشتر

1

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

:كليات-فصل اول 1

:و الزامات عمومي مناسب سازي فاهدا 1.1هاي مروري بر تحقيقات انجام شده در زمينه مناسب سازي محيط نشان مي دهد، كه اين موضوع از جنبه

فرهنگي، مالحظات زيست محيطي، مسائل كالبدي و مقررات معماري و -گوناگوني، مانند رويكردهاي اجتماعياصول مشتركي كه در اين مطالعات مورد تأكيد قرار گرفته و در واقع مهم . مطالعه و بررسي شده است... شهرسازي و

:ترين اهداف مناسب سازي به شمار مي آيند، عبارتند از سعه مشاركت فعال افراد معلول در بخش هاي مختلف جامعهتو -تقويت عزت نفس، انگيزه تالش و عشق به زندگي در اين گروه از افراد به منظور ايجاد چشم اندازهاي -

بلندمدت در زندگي افزايش سطح پايگاه هاي اجتماعي افراد معلول به واسطه احراز نقش هاي مؤثرتر در جامعه - ت ها و قابليت هاي پنهان افراد معلول در تسهيل فرآيند توسعه اجتماعياستفاده از خالقي -تلفيق ابعاد گوناگون زندگي كلية افراد جامعه از جمله فرد داراي معلوليت با يكديگر و اجتناب از جداسازي -

قشرهاي جامعه

با مروري بر . ه استمحورهاي علمي و قانوني مناسب سازي به مرور در جهان تكامل يافته و جهان شمول تر شدقوانين معماري و شهرسازي و همچنين مقررات و ضوابط طراحي موجود در جهان، جمع بندي و اصول اساسي به شرح ذيل قابل حصول خواهد بود، كه مي بايست در طراحي و مناسب سازي بناها و فضاهاي شهري مورد نظر قرار

:گيرد تا ميزان سازگاري با محيط افزايش يابد .هر فردي بايد به تمام مكان ها و بناهاي عمومي دسترسي داشته باشد) : رسيدن به مكان و بنا(يافتن دست -امكان راه يافتن به تمام بناهاي عمومي، بدون كمك ديگران بايد ): امكان ورود به مكان و بنا(راه داشتن -

.براي همه وجود داشته باشداستفاده از تمام تسهيالت عمومي و ): ديگران از مكان و بنا امكان استفاده مستقل و بدون كمك(به كاربردن -

.مواهب محيطي بايد براي همه ميسر باشد

براين اساس، الزامات عمومي كه مي بايست در طراحي و مناسب سازي ساختمان ها و محيط شهري مورد لحاظ قرار :گيرد به صورت زير بيان مي شود

قسمتي از آن كه با مقررات اين راهنما مطابقت داشته باشد و محل، ساختمان،مكان و يا: قابل دسترسي -1 .داراي قابليت دسترسي براي افراد داراي معلوليت باشد

بناها و فضاهاي شهري بايد چنان طراحي شود كه همه مردم با توانايي هاي جسمي مختلف : دسترسي -2 .بتوانند بدون كمك ديگران و مستقالً به آن دسترسي داشته باشند

بناها و فضاهاي شهري بايد طوري طراحي شود كه همه مردم با توانايي هاي جسمي مختلف براي : ربردكا -3 .انجام دادن امور مربوطه بتوانند بدون كمك ديگران و مستقالً از آنها استفاده كنند

2

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

يا در بناها و فضاهاي شهري بايد به گونه اي باشد كه جهت يابي و يافتن مسير به سمت آنها : جهت يابي -4 .درون آنها به آساني صورت گيرد

بناها و فضاهاي شهري را بايد طوري طراحي كرد كه همه مردم با توانايي هاي جسمي مختلف : ايمني -5 .بتوانند درآنها حضور داشته باشند، بدون اينكه زندگي و سالمت آنان به مخاطره افتد

ان مشاركت و اجراي نقش افراد داراي محل انجام فعاليت بايد طوري طراحي شود كه امك: كارپذيري -6 .معلوليت را فراهم كند

فضا هاي شهري و سامانه هاي حمل و نقلهدف از طراحي اين دستورالعمل ضابطه مند نمودن امر طراحي در اين دستورالعمل كه حاصل از مطالعات . گانه فوق در آن لحاظ شده باشد 6است به گونه اي كه بند هاي

داخلي و خارجي بوده است، سعي شده تا تمامي نقطه نظرات اعضاي محترم كارگروه ضوابط و مقررات هاي هاي مختلف شهرداري تهران، نمايندگان سازمان هاي معاونت شهرسازي كه مركب از نمايندگان محترم حوزه

هاي انها و ارگ حركتي و همچنين نمايندگان نهاد -دولتي مرتبط با مسائل و مشكالت معلولين جسمي غير . دولتي و انقالبي؛ اخذ و دستورالعمل نهايي با نظارت ناظر علمي طرح تكميل شود

–جهت استفاده بهينه معلولين جسمي فرهنگي در اين دستورالعمل هر يك از اجزا و فضا هاي ساختمان هاي د ها و نبايد هاي طراحي باي(حركتي مورد بررسي قرار گرفته و دستورالعمل هاي الزم االجرا تحت عنوان الزامات

تسهيل بيشتر جزء يا فضا براي زيست مناسب (و دستورالعمل هاي تكميلي تحت عنوان توصيه ها ) و اجراءبراي هر جزء و يا فضا جهت استفاده بهينه افراد فوق الذكر توصيه شده ) معلولين و سالمندان در فضاي كاربري

است

فضاي مجاز و دامنه دسترسي 1.1.1 صندلي چرخدار پهناي گذرگاه

سانتيمتر 5/91سانتيمتر در يك گذر كوتاه و 5/81حداقل پهناي آزاد براي عبور يك صندلي چرخدار )مطابق شكل.(براي گذر ممتد الزم است

پهناي الزم براي عبور دو صندلي چرخدار سانتيمتر مي باشد 5/152حداقل پهناي الزم براي عبور كردن دو صندلي چرخدار.

3

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

فضاي چرخش صندلي چرخدار سانتيمتر 5/152درجه صندلي چرخدار دايره اي به قطر 180حداقل فضاي الزم و خالص براي چرخش

. مي باشد

فضاي آزاد در سطح زمين براي صندلي چرخدار 76در 122حداقل فضاي مورد نياز يا سطح آزاد براي قرارگرفتن يك صندلي چرخدار ساكن با سرنشين

. يمتر استسانت

4

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

:دسترسي به جلو سوار بر صندلي چرخدار چنانچه فضاي كف آزاد زمين فقط نزديك شدن به جلو بطرف شيئي را اجازه دهد، حداكثر بلندي مجاز

براي رسيدن به شيئي در جلوي صندلي چرخدار . سانتيمتر خواهد بود 122براي رسيدن بطرف جلو چنانچه مانعي باالتر از سطح سينه سرنشين . سانتيمتر مي باشد 38طح زمين حداقل ارتفاع مجاز از س

سانتيمتر 38شيئ در ارتفاع بين (سانتيمتري از كف باشد 122صندلي چرخدار باشد، حداكثر در ارتفاع ).سانتيمتري از كف باشد 122تا

جاي نشستن 1.1.2 رخدار در ميزهاي ثابت يا پيش خوانها در نظر گرفته چنانچه مكان هاي نشستن براي افراد روي صندلي چ

يك چنين فضايي . سانتيمتر عرض داشته باشد 76سانتيمتر طول و 122شده باشند، فضاي كف بايستي .سانتيمتر براي قرار گيري زانو زير ميز را در بر بگيرد 5/48در كف بايد فضايي باز حداقل

5

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

:پيشينه 1.2رسمي و جدي از دهه هفتاد ميالدي به بعد در دستور كار كشورها قرار گرفت گرچه بحث مناسب سازي به طور

ميالدي براساس 1977در سال . .قبل از آن در كشور هاي آسيب ديده از جنگ جهاني اول و دوم مطرح بوده استهاي محيط مشكالتي كه معلوالن در نقاط مختلف جهان داشته اند اصولي را جهت طراحي و ساخت بناها و فضا

ش بحث در زمينه مناسب سازي اماكن و فضاهاي شهري براي معلوالن .ه 1365از سال .مصنوع تعيين نمودند) راه و شهرسازي كنوني(جسمي و حركتي در مركز تحقيقات ساختمان و مسكن وزارت مسكن و شهرسازي سابق

ي خود كر حاكم اين بود كه در خانهشروع شد و اولويت به ساختمان هاي عمومي و آموزشي داده شد چرا كه تف معلول مناسب سازي به هر صورتي انجام مي شود

به دليل نياز جامعه، پژوهش در زمينه تدوين ضوابط طراحي فضاهاي عمومي قابل دسترسي 1366از اوايل سال قيقات مركز تح(حركتي به وسيله كارشناسان مركز تحقيقات ساختمان و مسكن سابق -براي معلولين جسمي

.آغاز گرديد)راه،مسكن و شهرسازي كنونيكتاب فضاهاي شهري و معلولين انتشار يافت و ضوابط و معيارهاي ارائه شده در اين كتاب و 1367در مهرماه

حركتي ، به صورت پيش نويس در اختيار صاحب نظران - ضوابط طراحي ساختمانهاي عمومي براي معلولين جسمي .فتو مراكز ذيربط قرار گر

فضاي شهري و «با تكيه بر دو موضوع 1367ماه، جمع آوري گشت و كميسيوني در اسفند سال 4نظرات پس از به 8/3/1368تشكيل شد و پيش نويس نهايي را تهيه و در تاريخ »ساختمان هاي عمومي و معلولين«و» معلولين

.تصويب شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران رساندشوراي اسالمي شهر تهران، شهرداري تهران موظف 14/4/1384مورخه 7097/638/160ه شماره با توجه به مصوب

.است از تاريخ ابالغ اين مصوبه حداكثر ظرف مدت دو سال نسبت به انجام موارد ذيل اقدامات الزم را معمول نمايدزم با اولويت ميادين و معابر آماده سازي و مناسب سازي معابر عمومي و نصب نشانه ها و عالئم فيزيكي ال) الف

.اصلي و نزديك به تقاطع هاتجهيز چراغ هاي راهنمايي معابر به عاليم صوتي و نيز برجسته نمودن سطح پياده روهاي نزديك به تقاطع ها ) ب

.براي استفاده نابينايانبراي توقف وسايل نقليه انجام تمهيدات الزم در توقف گاه هاي عمومي با هدف در نظر گرفتن محل هاي ويژه ) ج

.معلولينقانون برنامه سوم ) 193(ماده يكصد و نود و سوم ) ج(رعايت كليه ضوابط مندرج در آئين نامه اجرايي بند ) د

توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسالمي ايران در ساختمان ها و اماكن عمومي و خصوصي و نيز بخش و اعمال كنترل هاي الزم وفق آئين نامه فوق الذكر در صدور هر گونه مجوز ... ي و هاي توسعه شهري و معابر عموم .ساخت و ساز و گواهي پايان كار

اطالع رساني و فرهنگ سازي مناسب از طريق هماهنگي با ساير دستگاه هاي اجرايي ذيربط به ويژه سازمان ) هـ .بهزيستي و از طريق دستور العمل مشخص

6

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

حركتي و جانبازان در امر رفت و آمد از طريق شركت -و خدمات ويژه براي كم توانان جسمي تأمين تسهيالت) و .و سازمان تاكسيراني) مترو(واحد اتوبوسراني تهران و حومه و شركت راه آهن شهري تهران و حومه

ماري و ساختمان به اين ترتيب تهيه دستورالعمل هاي معماري و شهري براي معلولين در دستور كار اداره كل مع . معاونت شهرسازي و معماري شهرداري تهران قرار گرفت

:دامنه كاربرد 1.3 و سامانه هاي حمل , اعم از معابر،ميادين،مبلمان شهري فضاهاي شهري تمامي اين ضوابط براي طراحي

.ردكاربرد دا )مترو(و نقل شهري مانند ايستگاه هاي اتوبوس و تاكسي، پل هاي هوايي و قطار شهري ده و وهر فضايي كه عرصه عمومي ب و مانند پارك محيط هاي شهري ،اين ضوابط براي طراحي فضاي باز

.باشدقابل استفاده مي داشته باشد،امكان حضور افراد در طول شبانه روز وجود

:حوزه شمول 1.4كيفيـت محـيط ،سـاماندهي،ارتقاي ، طراحـي پـارك ها و اجراي پروژه هاي طراحـي شـهري هر گونه ساخت و ساز

، احداث پايانه ها، احـداث پـل و سواره كفسازي معابر پيادهمنظر شهري، نوسازي و بهسازي بافت، آرامسازي، شهري،در محـدوده فضـاهاي شـهري و مناسب سـازي )مترو(هاي هوايي، احداث ساختمان هاي ايستگاه هاي قطار شهري

.خواهند بودضاهاي شهري ف مناسب سازيضوابط از زمان ابالغ مشمول شهر تهران

:تعاريف 1.5

:معلولمعلول كسي است كه در جامعه اش بواسطه تفاوتي كه در ظاهر و يا رفتارش دارد با محدوديتي عملكردي يا

).مركز تحقيقات ساختمان و مسكن(فعاليتي، مورد توجه قرار مي گيردكمسيون پزشكي سازمان بهزيستي بر اثر ضايعه افرادي اطالق مي گردد كه به تشخيص در تعريفي ديگر معلول به

جسمي، ذهني، رواني يا توأم؛ اختالل مستمر و قابل توجهي در سالمت و كارآيي عمومي وي ايجاد گردد، به طوري ).قانون جامع حمايت از معلولين(كه موجب كاهش استقالل فرد در زمينه هاي اجتماعي و اقتصادي شود

7

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

:معلوليت و علل آن :لوليتمع

Def«در ارتباط با واژه معلوليت ect i ve « تعاريف و تعابير مختلف ارائه گرديده است كه هر كدام از اين تعاريف بههاي مختلف را مورد تر شدن واژه معلوليت ديدگاه در اينجا جهت روشن. نوعي معلوليت را مورد بررسي قرار داده است

.بررسي قرار مي دهيمميالدي معلوليت را به وجود اختالل در رابطه بين فرد و محيط تعريف 1981در سال سازمان بهداشت جهاني

1.كرده استمعلوليت عبارت است از فقدان يا كاهش : مركز تحقيقات ساختمان و مسكن، معلوليت را چنين تعريف كرده است

ميت هايي كه فرد به عنوان فرصت ها براي سهيم شدن در زندگي اجتماعي، در سطحي برابر با ديگران و با محرو .نتيجه نقص و ناتواني تجربه مي كند ،مرتبط مي باشد

معلوليت را به اين صورت تعريف كرده 1365مركز آمار ايران در نشريه سرشماري عمومي نفوس و مسكن سال 2.شوند علول شناخته ميو نيز افرادي كه داراي قطع دست و يا پا هستند، م) غير الل(افراد نابينا، كر و الل، كر : است

:در اينجا توجه به چند نكته حائز اهميت استمثالً كم كاري يا قطع . آيد آنكه هر نقص عضوي، معلوليت به آن معنا كه در اين تعريف آمده بحساب نمي: نكته اول

هاي شود و حتي ممكن است در زمينه انجام فعاليت يك بند از انگشتان كه به هر حال نقص عضو محسوب ميكند و در نهايت كافي تخصصي موجب خدشه در كار گردد؛ آن چنان اشكالي در نحوه زندگي عادي افراد ايجاد نمي

يا مثال . لذا چنين موردي را بهتر است معلوليت بحساب نياوريم. است آن شخص نوع شغل خود را عوض نمايدجزو معلوليتها نيست؛ بلكه همانطور كه از گردد ضعيف بودن چشم، كه با زدن عينك در مواردي خاص برطرف مي

.بايد نياز به كمك بيشتر از طرف ديگران را ايجاب نمايد تعريف پيداست مورد معلوليت ميتوضيح اينكه بطور كلي افراد انساني در عين اختالفات ظاهري كه با هم دارند؛ . دليل كمك بيشتر است: نكته دوم

اما يك فرد معلول بخاطر معلوليتش فاقد مهارت يا . باشند ريباً با هم يكسان ميهاي حركتي تق از نظر بدني، توانائيمهارتهاي حركتي ديگران بوده و در انجام امور عادي و جاري دچار مشكل است و به همين دليل نيازمند كمك

.باشد مي :علل معلوليت -

هاي مردم نسبت به رعايت مسائل توده عامل اصلي بروز معلوليت و افزوني تعداد معلولين، ضعف و عدم آگاهيترين گام در جهت كاهش مشكالت به اين ترتيب اولين و انساني. هاي پيشگيري از معلوليت است بهداشتي و زمينه

و 17رفاه اجتماعي، بخشي و رفاه اجتماعي، گزارش سمينار نقش توانبخشي در بررسي رفع موانع معماري در بازسازي مناطق جنگ زده، تهران، دانشكده توانبخشي و دانشكده توان. 1 .1362ديماه 18

.3، ص 1371، تهران، مركز آمار ايران، 1365مركز آمار ايران، سرشماري عمومي نفوس و مسكن سال . 2

8

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

. زا از محيطهاي زندگي است مربوط به معلوليت، مقابله جدي و گسترده در جهت كاهش و يا طرد عوامل معلوليت 3:باشد ده علل معلوليت به قرار زير ميهاي به عمل آم طبق بررسي

چنانچه معوليت فرد به صورت ارثي به وي منتقل شده و يا به هر دليل ديگري از بدو تولد وجود داشته : ارثي - .شود باشد، علت معلوليت، ارثي يا مادرزادي تلقي مي

.شود لت معلوليت بيماري تلقي ميچنانچه معلوليت فرد در اثر بيماري يا كهولت بوجود آمده باشد، ع: بيماري -چنانچه معلوليت فرد در اثر حوادث ناشي از كار، جنگ، سوانح طبيعي، تصادفات و يا هر حادثه ديگري : حادثه -

.بوجود آمده باشد، معلوليت وي ناشي از حادثه تلقي مي شود :مفهوم مناسب سازي

در اين فراينـد تغييـرات در .قبل به وجود آمده است مناسب سازي وضع موجود به معناي اصالح شرايطي است كه ازبا ضـوابط مصـوب صـورت منطبقاجزاء يا تجهيزات محيط، بايد در جهت ايجاد محيط بدون مانع و قابل دسترس و

مناسب سازي به برطرف نمودن موانع فيزيكي،معماري و ترافيكي موجود و اصالح محيط اطالق مي شـود ، بـه .پذيردسان ها، از جمله افراد داراي محدوديت جسمي و حركتي قادر باشـند تـا آزادانـه و بـدون خطـر در طوري كه همه ان

.حركت كنند. . .محيط پيرامون خود اعم از اماكن عمومي،معابر،محيط شهري،محل سكونت و

:فضاي شهرياداري، تجاري و مانند فضاي شهري به تركيبي اطالق مي شود كه از فعاليت ها، بناهاي مختلف فرهنگي، اجتماعي،

آن و عناصر و اجزاي شهري به صورتي آراسته، هماهنگ و واجد نظم و زيبايي و بالطبع با ارزش هاي بصري تشكيل بعبارتي فضاي شهري جزئي از يك شهر است كه . مي گردد و از نظر فيزيكي داراي بدنه اي محصور كننده مي باشد

بدين ترتيب در حال حاضر هرگونه فضايي را نمي توان .اي شهري استفعاليت ه بعنوان عرصه عمومي، تجلي گاهفضاي شهري قلمداد نمود؛ چرا كه فضاي شهري داراي ويژگيهايي ارتباطي بوده و بخشي از ارگانيسم زنده شهر است

ن بجز حفره اي در ميا كه با شرايط اجتماعي، اقتصادي و فني در حال تغيير، مرتبط است و در غير اين صورتبا اين تعاريف فضاي شهري امروزي حاصل نگرش توام به هر دو بعد .ساختمان ها و ساير اجزاي شهري نخواهد بود

فضاي شهري را نه فقط بايد از طريق ويژگيهاي زيبايي شناختي آن "ست و ضرورتاً ) محتوا(و عملكرد ) كالبد(فرم بنابراين در بررسي و تحليل تاثيرات ".ناسي قرار دادبلكه بايد از طريق تحليل مشخصه هاي محتواي آن مورد بازش

.در زير تعاريف مختلف از فضاي شهري آمده است.آن نيز اين دو فاكتور مالك عمل خواهد بوديك نمونه فضاي جغرافيايي و بخشي از سطح زمين است كه شامل كليه سازه هاي شهري از جمله ميادين،خيابان

اعي و مش(ناصر شهري كه به همراه درون مايه مادي،اجتماعي و فرهنگي بوجود مي آيدو ساير ع. . . ها،آبنماها و )89ص 1384پوراحمد

)81، ص 1385پاكزاد .(فضاي شهري صحنه اي است كه داستان زندگي جمعي در آن گشوده مي شود

.3-4ان، ص مه. 3

9

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

نه در طول روز فضاي شهري چيزي نيست جز فضاي زندگي روزمره شهروندان كه به صورت آگاهانه يا تا آگاها )8خالصه مقاالت شهرسازي،ص .(ادراك مي شود

:معابر در دسترسيك معبر در دسترس بايد با اصول مناسب سازي پياده روها و معابر تطابق داشته باشد و در ضمن ورودي يك

:عناصر زير مرتبط نمايد با را» مناسب سازي شده«يا » در دسترس«ساختمان امل نواحي سوار و پياده كردن مسافران، تسهيالت حمل و نقل عمومي، ايستگاه ش(تسهيالت حمل و نقل

).تاكسي و توقفگاه خودرو خيابان ها و پياده روهاي عمومي سايت(ساير ساختمان هاي در دسترس و تسهيالت، عناصر و فضاهايي كه در همان محوطه يا جايگاه (

.قرار گرفته باشند

:هاي آنها تها و محدودي انواع معلوليت 1.6در ارتباط با مناسب سازي جهت معلولين . باشد گام اول در انجام پژوهش، شناخت كامل از جامعه مورد نظر مي

در همين رابطه،اين محدوديتها . باشد حركتي نيز الزمه چنين كاري شناخت محدوديتها و مشكالت آنها مي-جسمي .را مي توان به چند گروه تقسيم كرد

:سمي شامل موارد زير استمعلوليت هاي ج مانند نابينايي،نيمه بينايي و ناشنوايي: معلوليت هاي حواسي)الف شامل انواع نقص عضوها،ضايعات نخاعي و ناهنجاري هاي مربوط به اسكلت و عضالت: معلوليت هاي حركتي )ب عروقي ،تنفسي، كليوي و غيره -شامل ناهنجاري هاي قلبي:معلوليت احشاي داخلي )ج

:وليت ذهني شامل موارد زير استمعل عقب ماندگي ذهني)الف بيماري رواني )ب

.حركتي مي باشد -در اين دستور العمل منظور از معلوليت،معلوليت جسمي :طبقه بندي معلولين با نگاه ارتقاي دسترسي

10

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

:افرادي كه مشكالت حركتي دارند .ساير وسايل فني متكي هستندافرادي كه براي تحرك خود به عصا ، چوب زير بغل يا

.آنهايي كه علي رغم داشتن مشكالت حركتي،بدون وسايل كمكي قادر به حركت هستنداكثر ضوابط مربوطه به مناسب سازي در گروه جسمي و حركتي مربوط .(آنهايي كه به صندلي چرخدار وابسته هستند

اين گروه از معلولين ، شرايط را براي ساير به معلولين داراي صندلي چرخدار است زيرا كه محيط مناسب براي )معلول جسمي به غير از نابينايان و ناشنوايان نيز فراهم مي كند

:افرادي كه مشكالت بينايي دارنداشكال در خواندن ممكن است مشكالت جهت يابي را نيز افزايش دهد .اين افراد در جهت يابي و تحرك مشكل دارند

ضي اشخاص مي توان با استفاده از رنگ، نور و در موارد خاص با استفاده از جنس مواد ولي جهت يابي را براي بع .بناهاييي كه طراحي داخلي آنها ساده است امكانات جهت يابي را افزايش مي دهد.تسهيل نمود

:اشخاصي كه مشكالت شنوايي يا گفتاري دارندچون .ينكه از معلوليت خود عالئم ظاهري بروز دهنداين اشخاص به طور جدي تحت تاثير محيط قرار دارند بدون ا

اشخاصي كه مشكالت شنوايي دارند در درك صداها و كلمات در محيط هاي پرسروصدا با مشكل مواجه اند،لذا اتاق اشخاصي كه مشكالت شنوايي دارند ممكن است .ها بايد از نظر انعكاس صدا خوب طراحي و عايق بندي شده باشند

در اين حالت روشنايي محيط به اين شيوه از برقراري ارتباط كمك مي .رتباط به لبخواني اتكاء نمايندبراي برقراري ا .كند

افراد نيمه بينا كساني .و محدود است كم " بينايي كمك " از وسايل او با استفاده بينايي باقيماندة ميزان شود كه مي اطالق نيمه بينا به فردي:توضيح

كمتر است 70/20بيشتر ولي از 200/20تيزبيني آنها از هستند كه

11

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

:فضاهاي شهريضوابط عمومي طراحي 2

در نظر گرفتن تمهيداتي در طراحي اسـت » ضوابط عمومي طراحي فضاهاي شهري« در اين دستورالعمل منظور از

ي به طور مستقل و بدون كمك ديگـران تا فضاهاي شهري ، براي همه مردم از جمله معلولين جسمي،حركتي و حس .قابل استفاده و دسترس باشد

پياده رو 2.1

:تعريف 2.1.1ياده رو ها به وسيله پگاهي .پياده رو راهي است كه در امتداد خيابان و براي عبور عابرين پياده ساخته مي شود

فقط يك راه اده رو ها از خيابان جدا مي شوند،گاهي پي) درخت، چمن، شمشاد(جدول و يا باغچه با پوشش گياهي .كه پياده راه ناميده مي شوند هموار مناسب براي قدم زدن و كامالً مستقل از خيابان ها هستند

:الزامات 2.1.2سانتي متر در 125گردد، رعايت حداقل عرض مفيد عبوري روهايي كه به هر علت مانعي نصب مي در پياده -

200سانتيمتر در مناطق مسكوني پر تراكم و 150مناطق مسكوني كم تراكم و يا با تراكم متوسط و .است لزاميسانتيمتر در مناطق تجاري ا

ها در ارتفاع بين هاي خارجي آن كه لبه» ها تلفن«رو، مانند پيشامدگي اشياي نصب شده بر روي ديوار پياده - .باشدسانتي متر بيشتر 10سانتي متر از كف تمام شده قرار داشته باشد نبايد از 200تا 70

سانتي متر از كف تمام شده، كه 200تا 70پيشامدگي اشياي نصب شده روي پايه يا ستون در ارتفاع بين - .سانتي متر مجاز است 30در جهت حركت فرد پياده باشد، تا

هايي از در صورتي كه در قسمت. سانتي متر ارتفاع آزاد داشته باشند 210روهاي مسقف بايد حداقل پياده -سانتي متر كمتر باشد، بايد رنگ آن متضاد با محيط بوده و براي اشخاص نابينا 210رو ارتفاع از دهمسير پيا

.دهنده قابل لمس تعبيه گردد يك آگاهي .باشد درصد مي 2رو حداكثر شيب عرضي پياده -ضوابط درصد ملزم به اجراي 5روهاي با شيب بيش از پياده.باشد درصد مي 5رو ب طولي پيادهحداكثر شي -

.سطح شيبدار خواهند بودسانتي متر مجاز است و بيش از آن مشمول رعايت 5/2رو تا در صورت لزوم، وجود اختالف سطح در پياده -

.ضوابط سطح شيبدار خواهد بود

12

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

رو كه نسبت به هم اختالف سطح دارند، بايد به شكل مسطح و با ابعاد حداقل قسمت اتصال دو پياده -اختالف سطح بايد با تعبية سطوح شيبدار در محلي غير از محل (طراحي گردد سانتي متر 125×125

).اتصال انجام گيردسازي محل تقاطع با بافت و رنگ متفاوتي اجرا گردد تا براي رو الزم است كف در محل تقاطع دو پياده -

.بينا قابل تشخيص باشد اشخاص نابينا و نيمهو بدون ) عمودي(ميلي متر 6يب مسيرهاي دسترسي بايد حداكثر در سطح يا در ش ارتفاع تمامي تغييرات -

نياز به اصالح لبه ها باشند .سانتي متر در جدول ها بايد دوري نمود 5/7از اختالف ارتفاعي كمتر از -رو و رو و سواره سانتي متر به رنگ متضاد با محيط اطراف، بين پياده 5ايجاد جدول به ارتفاع حداقل -

.رو الزامي است رو و باغچه يا جوي كنار پياده ادههمچنين بين پي .روها بايد از مصالح سخت، ثابت، غيرلغزنده و صاف باشد پوشش كف پياده - .رو هم سطح باشد هر گونه درپوش بايد با پياده -هرگاه در مقطعي از پياده رو براي جلوگيري از ورود وسايل نقليه راهبند نصب مي شود، بايستي راهبند -

.نصب گردد نشود عبور صندلي چرخدار كه مانع صمخصورو خودداري شود، در صورت لزوم شبكه بايد عمود بر تا حد امكان بايد از نصب هرگونه شبكه در سطح پياده -

.سانتي متر كمتر باشد 2جهت حركت و فضاي باز آن از موجب لغزندگي سطح معبر ها كه ميوه يا صمغ آن خاردار و سمي در حريم معابر، بايد از كاشت گياهان -

.ها مانع حركتي ايجاد خواهند كرد، خودداري شود شده يا گستردگي شاخ و برگ آن .رو قرار گيرند موانع بايد تا حد امكان در بيرون از مسير حركت در پياده -در رو بايد طوري باشند كه به آساني قابل شناسايي باشد و در صورت امكان موانع موجود در مسير پياده -

.امتداد يك خط ممتد باشد .شود، جلوگيري شود رو مي بايد از به وجود آمدن اجسامي كه سبب برآمدگي در مسير پياده -شنيداري هاي رو كه در محدوده آنها موانع وجود دارد، از هشدار دهنده هايي در بر پياده بايد در اطراف زمين -

.استفاده نموددار رنگي مقاوم متضاد با رنگ محيط با هاي عالمت رو بايد داراي نوار هاي چراغ برق در محدوده پياده تير -

سانتي متري براي 160سانتي متر و 140سانتي متر باشندكه با خط مركزي در ارتفاع بين 30حداقل طول .هشدار دادن به افرادي كه از لحاظ بينايي محدود هستند، قرار بگيرند

.بينا واقع شوند آميزي شوند تا مورد تشخيص افراد كم رنگ هايي متضاد هاي زباله بايد با رنگ سطل - .بينا را نسبت به امكانات عمومي مطلع نمود نيمهرو افراد نابينا و بايد با تغييرات بافتي در سطح پياده - .رو اجرا گردد رو بايد بدون اختالف سطح با كف پياده ها در داخل پياده هولمنهاي تمامي درپوش -

13

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

اين مسير بايد . (رو بايد توسط افراد نابينا با استفاده از عصاي سفيد قابل تشخيص باشد دهمسير حركت پيا - .)به وسيله كفپوش شياري يا رزيني از محيط اطراف متمايز شود

سانتيمتر از 80بايستي قبل از ورود به محوطه و در پياده رو به ميزان رو به خيابان مي پياده اتصالدر محل - .ولكي استفاده شودهاي پ ئيكموزا

در غير اين صورت رمپ جدول الزامي . معابر پياده متقاطع بايد در يك سطح مشترك با هم تركيب شوند - .است

14

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

:توصيه ها 2.1.3فرش جهت جلوگيري از دار براي سنگ هاي چسبنده الستيكي پوشش توان بنا به ضرورت از سراميك مي -

ها در مقايسه با محيط اطراف باعث مشخص تاثير آكوستيك اين سراميك. ستفاده نمودلغزش افراد نابينا ا .شدن و آگاهي صوتي و لمسي از تغيير جهت خواهد شد

شيب هاي توان از مي عملي نباشدرو رو و سواره شيب با درصد مناسب واسط ميان پياده ايجاد در صورتي كه -رو غال سطح خيابان و يا اشغال بيش از يك سوم سطح پيادهمركب استفاده نمود به شرط آنكه موجب اش

.نشودهاي مناسب روها بايد به كار گرفته شود، مشاورين طرح با توجه به اين كه مصالح جديد در كفسازي پياده -

هاي اجراي هاي مصالح جديد و روش رو بايد با ارائه طرح مناسب سازي نسبت به ارائه كاتالوگ سازي پياده .ربط در امر مناسب سازي، اقدام نمايند هاي ذي هاي نهاد ها و تاييديه بق با استانداردآن مطا

ها قرار رو توان براي تمامي مبلمان شهري كه در مسير پياده امروزه با توجه به پيشرفت دانش الكترونيك مي -هاي ايجاد ها و هشدار نسوربا وجود اين س. بينايان استفاده نمود هاي مخصوص نابينايان و كم دارند از سنسور

.نمايند شده نابينايان عمالً با مانعي در مسير برخورد نميداقل عرض خالص معبر پياده كه بتواند امكان حركت چرخشي يك صندلي چرخ دار و يا عبور دو صندلي ح -

تري باشد، اگر يك راه دسترسي داراي عرض كم. سانتي متر باشد 150-160از كنار هم را فراهم آورد، بايد براي عبور در نظر گرفت) متر نباشد 30كه بيش از (بنابراين بايد نواحي عبوري در فواصلي مناسب

پياده رو بايد بنحو مقتضي از سواره رو جدا باشد تا در مقابل ورود احتمالي وسايل نقليه محافظت شود لذا - .ره رو باالتر باشدسانتيمتر از سطح سوا 15حتي االمكان بايد تراز پياده رو حداقل

طرفين جوي هاي روباز تخليه آبهاي سطحي بايد جدول گذاري شود و ميان لبه پياده رو و جدول جوي، - .متر در نظر گرفته شود 1متر و ترجيحاً 5/0حاشيه اي حداقل به عرض

هر سانتي متر براي 90شكل، حداقل عرض خالص Tدرجه در تقاطع هاي 90براي چرخش هايي با زاويه - شاخه از پياده رو، فضايي كافي براي چرخش صندلي چرخ دار را فراهم مي آورد

كه داراي ماده پوشش كفي نظير معبر پياده مي (براي معابر پياده اي كه در كنار فضايي چون پمپ بنزين - جزا نمودقرار دارد، بايد با مانعي كالبدي يا سطحي با پوشش متفاوت، پياده رو را از سطوح ديگر م) باشد

15

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

پل هاي ارتباطي بين پياده رو وسواره رو 2.2

تعريف 2.2.1بتواند عبور و مرور و ) نه صرفاً سطح زمين(براي عبور از موانع فيزيكي كه تا ضمن استفاده از فضااست پل سازه اي

. را تسهيل كند جدا از هم دسترسي به اماكن

:الزامات 2.2.2هاي عابر پياده ضروري كشي ها و امتداد كليه خط تقاطعرو و خيابان در بيني پل ارتباطي بين پياده پيش -

.استدر صورت وجود اختالف سطح، رعايت . رو بايد بدون اختالف سطح باشد هاي ارتباطي و پياده اتصال پل -

.ضوابط مربوط به سطح شيبدار الزامي استحداقل عرض . رو باشد شوند بايد برابر عرض پياده رو نصب مي هاي ارتباطي كه در مسير پياده عرض پل -

.سانتي متر مي باشد 150رو عمود بر مسير پياده هاي ارتباطي پل .بينايان باشد نيمهرو بايد داراي عالئم حسي قابل تشخيص براي نابينايان و رو با سواره محل ارتباط پياده - .هاي ارتباطي بايد از جنس مصالح سخت، ثابت، غيرلغزنده و صاف باشد سطح پل -سانتي متر با رنگ متضاد با محيط 5هاي عرضي پل ارتباطي، تعبيه لبه مخصوص به ارتفاع حداقل در كناره -

.الزامي استهاي منطبق با استانداردهاي ميله دستگرد رو، تعبيه ميله رو و سواره در طرفين پل ارتباطي بين پياده -

.دستگرد براي معلولين الزامي است

:توصيه ها 2.2.3هاي هاي مختلف رديابي با توجه به وجود موقعيت پل هاي الكترونيكي و سيستم توان به كمك سنسور مي -

G Iهاي مختلف اليه(رو ارتباطي در سطح يك پياده S سيستم هاي مخصوص داراي و دستگاهG P S كهي، آگاه هاي ارتباط بينايان را نسبت به وجود و موقعيت پل نابينايان و كم.) داراي راهنما براي نابينايان است

.ساخت

16

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

رامپ جداول 2.3

:تعريف 2.3.1 .سطح شيبدار كوتاهي است كه با بريدن يا افزودن بر جدول ايجاد مي شود

:الزامات 2.3.2هاي با بيش از يك درصد است و رامپ جدول 15متر، 1هايي با طول كمتر از حداكثر شيب رامپ جدول -

هايي كه داراي بريدگي در دو طرف در رامپ جدول. متر طول تابع مقررات سطوح شيبدار خواهند بود .درصد باشد 10ها بايد هستند حداكثر شيب بريدگي

.باشد سانتي متر مي 90هاي كناري آن حداقل عرض رامپ جدول به استثناي بريدگي -ها قرار گيرد، بايد داراي فضاي اي در محل تقاطع در صورتي كه رامپ جدول به صورت قطري و يا گوشه -

كشي عابر پياده باشد متر در داخل خط سانتي 120آزاد

.رامپ جدول نبايد در مسير حركت و توقف اتومبيل پيشروي داشته باشد - .جلوگيري نمايند) صندلي چرخدار( ها نبايد به هيچ وجه از حركت ويلچير لبه -اشته باشند تا آنها را هاي حائل، بايد بافت سخت يا طرح محكمي د هاي لبه پياده رو، شامل قسمت سرازيري -

.مقاوم در برابر لغزش و قابل تشخيص سازد .دار آب جمع نشود بايد دقت نمود كه در انتهاي سطوح شيب -دار بينا بايد در لبه سطوح شيب يك نوار راهنما به رنگ متضاد با محيط براي راهنمايي افراد نابينا و كم -

.رو نصب گردد و سواره رو پياده

17

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

:توصيه ها 2.3.3تواند در محدوده خط بلكه مي. دار در تقاطع، تمام پهناي تقاطع را پوشش دهد نيست سطح شيب الزم -

.كشي احداث شود). يعني شيب عرضي معبر پياده برابر صفر باشد(مقطع عرضي معابر پياده بايد تا حد امكان مسطح باشد -

ر مي آيدشيب مناسب به شما اكثردرصد براي معابر پياده بيروني، حد 2شيب عرضي و بدون نياز به ) عمودي(ميلي متر 6تمامي تغييرات در سطح يا در شيب مسيرهاي دسترسي بايد حداكثر -

اصالح لبه ها باشند ها نبايد هيچ پله اي وجود داشته باشدجدول -رامپدر باال يا پايين -راز بوده و بدون هر تغيير به معبر پياده، معبر سواره و آب رو بايد تجدول -رامپدر صورت امكان، عبور از -

ناگهاني در سطح باشدبراي تامين شرايط عبور از معبر سواره، توسط يك جدول مجزا شده باشد، و هرگاه معبر از محل عبور پياده -

.نمود ستفادها جدول-از رامپبايد عرض سواره رو .شودها در مجاورت خروجي فاضالب هاي سطحي بايد احتراز جدول -رامپاز قرار دادن -در ساختمان سازي هاي جديد، از قراردادن خروجي فاضالب سطحي در نزديكي محل برش جدول و محل -

.عبور افراد پياده از سواره، بايد احتراز نمود ها بايد با موادي كه از لغزش جلوگيري مي كند، پوشانده شوندجدول -رامپكف -وي آن به دشواري صورت گيرد، بايد احتراز از بكارگيري مصالحي كه پاك كردن خرده هاي ورآمده از ر -

.نمودها شوند، بايد جدول-رامپدار و نقش هايي كه ممكن است باعث لغزنده شدن اراز به كار بردن سطوح شي -

.احتراز نمودبا ايجاد تفاوت بين پوشش كف رامپ و ساير بخش هاي معبر پياده مي توان توجه افرادي را كه دچار ضعف -

.ه وجود رامپ جلب نمودبينايي هستند بدر موارد ويژه، به دليل خطرهاي ويژه اي كه وجود رامپ براي افرادي كه دچار ضعف بينايي هستند ممكن -

رنگ بايد تضاد شديدي با رنگ ساير قسمت هاي . است به وجود آورد، مي توان به رامپ، رنگي متفاوت زد .لغزنده كند، نيز بايد احتراز نمود راطح رامپ از بكارگيري مواد رنگي كه س. معبر پياده داشته باشد

18

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

محل عبور عابر پياده در سواره رو 2.4

:تعريف 2.4.1 .عابرين پياده تداخل دارد اطالق مي شود عبور عرضيبه فضايي از سواره رو كه با

:الزامات 2.4.2فراهم آوردن متر ضمن 500ها و حداكثر در هر رو در كليه تقاطع سواره عرض كشي عابر پياده در ايجاد خط -

.تدابير ايمني الزم براي عابر پياده، الزامي استالمللي افراد كشي عابر پياده با عالمت بين هاي خاص آنها ايجاد خط در محل تردد افراد معلول و در مكان -

.معلول الزامي است .هاي وسط خيابان الزامي است كشي عابر پياده حذف جدول و جزيره در مسير خط -بينا كشي عابر پياده بايد با بافت و رنگ متفاوتي اجرا گردد تا براي اشخاص نابينا و نيمه خطكفسازي محل -

.قابل تشخيص باشد .معابري كه با سطوح مجاور يكسان و يكنواخت هستند، بايد به رنگ ديگري درآيند تا قابل تميز باشند -معبر پياده و اطراف بايد از موانع برجسته سانتي متر ارتفاعي در سطح بين 1.3براي ايجاد تغييرات بيش از -

.و حفاظ استفاده نمود .دار تبديل شود رو و خيابان كه به صورت مانعي براي معلولين هستند بايد به سطح شيب هاي ميان پياده لبه - .سانتي متر نصب شود 120تا 90هاي راهنمايي بايد در ارتفاع هاي فشاري چراغ دكمه -

:توصيه ها 2.4.3 .داراي عالئم ترافيكي كامل باشد به سواره رو رو گذرگاه عابرين پياده از سطح پيادهود توصيه مي ش -اين امر بايد . (هاي فشار دكمه جهت افراد معلول استفاده نمود توان از سيستم هاي كم ترافيك مي در گذرگاه -

.)با توجه به درجه معبر مورد ارزيابي قرار گيرداين . هاي مخصوص براي معلولين استفاده نمود توان از سنسور ها مي طعبا توجه به وجود دوربين در تقا -

.هاي راهنمايي معابر هستند هاي چراغ ها قابل تشخيص براي سنسور سنسور .عبور در نظر گرفته شودسرعت فاصله زماني مجاز براي تقاطع بايد با كندترين -ها هماهنگي مناسبي را با اين سنسور. ودهاي الزم نم پياده را مجهز به سنسور كشي عابر توان خط مي -

.دهند هاي الزم را به شخص مي هاي عصاي نابينايان دارند كه در صورت انحراف از مسير، هشدار سنسوروجود ) چون توقفگاه خودرو(درجايي كه هيچ جدول يا عنصر جداكننده معبر سواره و پياده از يكديگر -

انجام شود كه به سهولت توسط افرادي كه داراي ضعف بينايي نداشته باشد، جداسازي بايد به گونه اي ، قابل كشف باشد)به ويژه افرادي كه از عصا استفاده مي كنند(هستند

19

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

چون جعبة گل و گياه و يا يك (باشند، بايد عنصر جداكننده اي هم سطحهرگاه معبر پياده و معبر سواره - .و قرار داده شوددر ميان آن د) باريكة هشدار دهنده و قابل ديد

20

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

:توقفگاه 2.5

:تعريف 2.5.1 .شدن سرنشينان از وسيله نقليه است و سوار توقفگاه اتومبيل ،محل پياده

توقفگاه هاي عمومي يا توقف گاه هاي خصوصي ساختمان هاي اداري و يا توقف گاه هايي كه در كناره خيابان فته مي شوند بايد تسهيالت الزم را براي سواره و پياده شدن راننده و همراهان ها براي اتومبيل ها در نظر گر

بيل هايي كه سرنشينان معلول مسلماً تسهيالت الزم براي معلوليني كه رانندگي مي كنند و يا اتوم.داشته باشندسالم سرعت حركت را حمل مي نمايند،به دليل اينكه افراد معلول در هنگام سوار يا پياده شدن همانند افراد

:دستورالعمل هاي مربوط به توقفگاه ها به شرح زير است. د بايد با دقت بيشتري تعبيه شوندندار

:الزامات 2.5.2پيشرفتگي (هاي اصلي شهر، ايجاد خليج شدن افراد معلول از وسيله نقليه در خيابان و سوار به منظور پياده -

رو با پياده ناسبتممتر با ارتباط 12متر و به طول حداقل سانتي 350به عمق حداقل ) رو رو در پياده سواره .الزامي است

سانتي متر فضاي خالص براي عبور صندلي چرخ دار 80فواصل چرخ گيرها بايد به حدي باشد كه حداقل - مهيا گردد

500هاي اصلي، در هر اختصاص دو پاركينگ ويژه افراد معلول با نصب عالمت مخصوص در كنار خيابان - .هاي عمومي الزامي است ر فاصله و در محدوده ساختمانمت

.درصد شيب داشته باشد 2توقفگاه افراد معلول، در هر سمت نبايد بيش از - 600متر و طول سانتي 150سوار و پياده كردن مسافران بايد شامل يك فضاي بدون مانع به عرض محل -

.متر در مجاورت محل توقف خودرو باشد تا امكان سوار و پياده كردن مسافران معلول فراهم شود سانتي

توصيه ها 2.5.3 .باشدناحيه سوار و پياده كردن مسافران مسطح بهتر است -. پياده بايد در توقفگاه هاي خودرو در نظر گرفته شوند) معلول و غيرمعلول(مسيرهاي ويژه عبور افراد -

بايد با مقررات مربوط به معابر پياده و داالن ها مطابقت داشته، بدون هر گونه مانع حركت مسيرهاي پياده .بوده و داراي پوشش كف محكمي باشند

بايد توجه نمود كه افرادي كه از صندلي چرخ دار، بريس يا عصاي زيربغل استفاده مي كنند وادار به حركت - .در پشت خودروهاي متوقف نشوند

21

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

استاندارد كه موازي يك جدول باشد، در صورتي يك فضاي توقف قابل قبول تلقي مي يك فضاي توقف - :شود كه داراي ويژگي هاي زير باشد

o خودرو سوار و پياده شوند يافراد بتوانند از هر دو سو. o داراي يك رامپ متصل كننده فضاي توقف به معبر پياده براي صندلي چرخ دار در نزديكي

. باشد روخود

آبخوري و آبسرد كن ها 2.6

تعريف 2.6.1آبخوري و آب سرد كن مكان و دستگاهي جهت آشاميدن آب شرب افـراد در سـاختمان هـاي عمـومي و فضـاهاي

.شهري مي باشدآبسردكن هاي موجود را غالبـاً . آبسردكن نصب شده است فضاهاي شهري براي استفاده مراجعه كنندگان در اغلب

بـراي اينكـه معلـولين، بخصـوص . ن نحوة استفادة افراد سالم و ابعاد دسترسي آنـان نصـب كـرده انـد با در نظر گرفت .معلولين روي صندلي چرخدار بتوانند از آبسردكن استفاده نمايند، بايد شرايط خاصي را در نظر گرفت

22

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

الزامات 2.6.2 :حداقل تعداد

ضمناً جائيكه بيشتر . لول نيز قابل استفاده باشدبراي افراد مع در فضاهاي شهريالزم است تك آبخوري نصب شده آنها مطابق بند هاي زير قابل % 50پيش بيني شده بايستي فضاي شهرياز يك آبخوري يا آبسرد كن در يك

.حركتي در يك مسير قابل دسترس باشند –استفاده براي معلولين جسمي :ارتفاع آبخوري

. ف يا سطح زمين بلندتر باشندسانتيمتر از ك 5/91آبخوري ها نبايستي از موقعيت آبخوري ها

محل قرار گيري شير و فواره آبخوري ها و آب سردكن ها بايستي در جلوي دستگاه بوده و آب را در مسيري هدايت نمايد كه موازي يا تقريباً نزديك جلوي

.دستگاه باشدكان قرارگيري سانتيمتر ارتفاع داشته تا ام 10شير جريان آب بايستي حداقل

يك فنجان يا ليوان را در زير جريان آب فراهم نمايد :فضاهاي آزاد

براي فرد نشسته (دستگاه هاي آبخوري چسبيده به ديوار و پايه دار بايستي داراي فضاي باز به منظور قرار گرفتن زانو 5/68ا كف زمين ارتفاعي معادل داشته باشد اين فضاي جلوي زانو بايستي از زير دستگاه ت) بر روي صندلي چرخدار

اين آبخوري . سانتيمتر باشد 5/48تا 43سانتيمتر و عمق آن نيز به اندازه 76عرض آن معادل . سانتيمتر داشته باشدروي ويلچر امكان نزديك شدن برسانتيمتر را داشته باشد تا فرد نشسته 122در 76ها بايستي حداقل فضاي خالي

.اشته باشدبه سطح مقابل آن را د

23

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

مبلمان در پياده رو 2.7

تعريف 2.7.1نصـب شـده و اسـتفاده عمـومي دارنـد ماننـد معابر و فضاي باز شـهري به مجموعه عناصري گفته مي شود كه در

. . .روشنايي،سطل زباله و ملزومات راهبند، موانعنيمكت،

:الزامات 2.7.2رو براي عبور عابرين پياده و كافي پياده اي قرار گيرند كه عرض روها نبايد به گونه در پياده شهريمبلمان -

.سانتي متر شود 90عرض خالص نبايد كمتر از . معلولين را مسدود نمايند .هاي تيز و نامتعارف باشد هاي شهري نبايد داراي لبه مبلمان -هاي زرد رنگ متضاد با رنگ محيط جهت تشخيص هر چه بيشتر هاي شهري بايد داراي نوار تمامي مبلمان -

.ندباش .مبلمان شهري نبايد در مكاني قرار گيرند كه حركت افراد پياده را مسدود نمايند - .متر قرار دارد 200 تامتر 100امكانات استراحتي را بايد در فواصل منظم بين - .سانتيمتر فضاي مجاور براي صندلي چرخدارداشته باشد 120فضاهاي استراحت نيمكت بايد حداقل - .سانتيمتري نصب شوند 45مومي بايد در ارتفاع صندلي و نيمكت هاي ع -سانتيمتر باشد تا ويلچر به 60سانتيمتر و حداقل عمق زير ميز بايد 90سانتيمتر و 75ارتفاع ميز بايد بين -

.راحتي از هر طرف زير آن برودس براي در محلي كه تعدادي اتاقك تلفن عمومي تعبيه شده است، بايد حداقل يك تلفن عمومي قابل دستر -

اشخاص استفاده كننده از صندلي چرخدار و يك تلفن عمومي براي اشخاص با شنوايي كم، مجهز به .كننده صدا اختصاص داده شود سيستم تقويت

سطح يا با شيب قابل دسترس بودن صندوق پست و فضاي آزاد جلوي تلفن عمومي، بايد به صورت هم - .مناسب براي افراد معلول صورت گيرد

.سانتي متر در جلوي تلفن الزامي است 120×75يني فضاي آزاد و مسطح به ابعاد حداقل ب پيش - .سانتي متر باشد 110×140حداقل ابعاد باجه تلفن بايد - .سانتي متر و بدون آستانه باشد 80باجه تلفن عمومي بايد » در«حداقل عرض - 100گير تلفن و گوشي تلفن بايد شمارهحداكثر ارتفاع محل شكاف براي وارد كردن سكه و يا كارت، صفحه -

.سانتي متر از كف باشدسانتي متر جهت استفاده افراد معلول در 20سانتي متر و به عمق حداقل 80بيني پيشخوان در ارتفاع پيش -

.فضاي تلفن عمومي ضروري است .سانتي متر از كف باشد 100حداكثر ارتفاع شكاف صندوق پست بايد -

24

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

:توصيه ها 2.7.3 سيستم اطالعات جغرافيايي مانند در شهرسازي كاربرد الكترونيك و رايانهه به وجود دانش جديد با توج -

G I S سيستم موقعيت ياب جهاني و G P S استفاده نابينايان و نيمه بينايان از مبلمان شهري را توان مي .تسهيل نمود

ها و در سرپناه هاي عمومي عبوري، بايد در صورت امكان در نقاطي چون دوراهي ها، تقاطع ها، بندرگاه - .قرار داد) و غيرمعلول(نيمكت هايي براي نشستن افراد معلول

:پاركينگ عمومي 2.8

:تعريف 2.8.1 پاركينگ،اشـد تمـامي افـراد بـه صـورت عمـومي ب به قسمتي از فضاي شهري كه محل پارك كردن اتومبيل بـراي

.مي گويند عمومي

:الزامات 2.8.2هاي عمومي پاركينگدر جسمي و حركتي ينگ قابل دسترس براي افراد معلولحداقل تعداد فضاهاي پارك -

.تعيين گردد زيربايد براساس جدول

تعداد فضاهاي پارك موجودحداقل تعداد فضاهاي پارك قابل دسترس

براي افراد معلول

1 25تا 2 50تا26 3 75تا51 4 100تا76

5 150تا101 6 200تا151 7 300تا201 8 400تا301 9 500تا401

از كل% 2 500باالتر از

.متر است 5/3 حركتي -جسمي حداقل عرض محل توقف خودرو افراد معلول -

25

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

محل توقف خودرو افراد معلول بايد در نزديكترين فاصله به درهاي ورودي يا خروجي و آسانسور باشد و به - .وسيله عالمت مخصوص مشخص شود

.درصد شيب داشته باشد 2خودرو افراد معلول، در هر سمت نبايد بيش از محل توقف -ها و بدون اينكه لوله(سانتي متر باشد 240ها بايد هاي مسقف و ورودي آن حداقل ارتفاع مفيد پاركينگ -

).هاي تأسيساتي و غيره از ارتفاع مفيد آن بكاهد كانال

توصيه ها 2.8.3توان ها مي اي مناسب در محل توقفگاهه توصيه مي شود با استفاده از سنسور -

.بينايان را نسبت به موقعيت ايستگاه آگاه ساخت نيمهنابينايان و

26

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

موجود فضاهاي شهري ضوابط مناسب سازي براي 3

در فضا هاي شهري موجود به دليل وجود محدوديت هاي فضايي بايد حداقل مداخله را در جهت مناسب سازي اين :ه استزير آمد در ضوابط مناسب سازي براي فضاهاي شهري موجود. كرد فضاها

پياده رو موجود 3.1

:الزامات 3.1.1اين امكان شامل . سانتي متر افزايش يابد 90روهاي باريك بايد به با استفاده از امكانات، حداقل عرض پياده -

... رو و هاي كنار پياده غچهرو، كاهش عرض با رو به پياده سرپوشيده كردن جوي آب، الحاق بخشي از سواره .است

كاهند بايد جابجا سانتي متر مي 90رو قرار دارد و از حداقل عرض مفيد موانعي كه به هر علت در پياده - .گردند

هاي مناسب روها بايد به سطوح شيبدار يا رامپ پله هاي موجود در پياده سانتي متر از عرض پله 90حداقل - . دبراي افراد معلول تبديل شو

.روها بايد با مصالح سخت، ثابت، غيرلغزنده و صاف پوشيده و ترميم شود كف تمامي پياده - .تمامي درزهاي بيشتر از دو سانتي متر بايد به وسيله مواد سخت پر شوند -بايد تا ارتفاع حداقل ... ) ها و بان مغازه مانند تابلو، عالئم، سايه(سانتي متر 10هر نوع پيشامدگي بيش از -

.سانتي متر باال برده شود 210سانتي 90شود، نصب پل موقت با حداقل عرض رو به هر علت حفاري مي در مواقع ضروري كه سطح پياده -

.متر با سطح غيرلغزنده الزامي استسانتي متر از 90رو، تعبيه عاليم حسي در كف به شعاع براي هشدار به نابينايان از وجود موانع در پياده -

.در ضمن رنگ اين موانع بايد متضاد با محيط باشد. امي استمانع الزسطح معبر گردند و در صورت عدم امكان، كناره آن با رو بايد هم هاي واقع در مسير پياده ها و درپوش شبكه -

.شيب مناسب با كف معبر هماهنگ شود

27

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

پل هاي ارتباطي بين پياده رو و سواره رو موجود 3.2

:الزامات 3.2.1سانتي متر 150متر و با حداقل عرض 500رو در هر رو و سواره تباطي قابل دسترس بين پيادهتعبيه پل ار -

.الزامي است .رو برابر گردد رو، با عرض پياده هاي موجود در امتداد مسير پياده الزم است عرض پل -چه اردار چنانهاي فلزي شي ها بايد از مصالح سخت و ثابت و غيرلغزنده باشد و در صورت وجود پل سطح پل -

.سانتي متر باشد بايد با مصالح سخت پر شود 2فاصله شيارها بيش از رو و خيابان، تعبيه حفاظ مناسب ضروري است در طرفين پل ارتباطي بين پياده -هاي كشي رو در امتداد تمامي خط رو و سواره هاي ارتباطي قابل دسترس و يا هم سطح بين پياده وجود پل -

.مي استعابر پياده الزا

محل خط كشي عابر پياده 3.3

:الزامات 3.3.1متر و قابل سانتي 150كشي با حداقل عرض رو بايد بهسازي و به صورت خط محل عبور عابر پياده در سواره -

رو شود دسترس به پياده كشي عابر پياده بايد حذف شود جزيرة وسط خيابان در محل خط -

پاركينگ عمومي موجود 3.4ته مي شود كه محل پارك اتومبيل بوده و استفاده از آن براي همگان آزاد مي باشد كه به فضايي عمومي از شهر گف

. . . طبقاتي،زيرزميني انواع مختلفي دارد از قبيل همسطح،

:الزامات 3.4.1) حداقل يك فضاي توقف در هر شرايطي(درصد از فضاي توقف 2هاي عمومي موجود بايد در پاركينگ -

اين عمل در وضع موجود از . ين فاصله به ورودي و خروجي پياده اختصاص يابدبراي افراد معلول در نزديكترپذير طريق تبديل فضاي سه محل توقف اتومبيل معمولي به دو محل توقف براي اتومبيل افراد معلول امكان

.است

28

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

كفسازي پياده رو دستورالعمل اجرايي 4

.آورده شده است ربوط به كفسازياين فصل به دستورالعمل هاي اجرايي پرداخته و جزئيات مدر سانتيمتر در نظر گرفته مي 16*20سانتيمتر، نوار مخصوص نابينا 120در پياده رو هاي با عرض كمتر از -

سانتيمتر بايد در نظر 40*40مخصوص نابينا سانتيمتر نوار 120شود و در پياده رو هاي با عرض بيش از گرفته شود

29

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

30

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

31

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

32

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

33

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

34

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

35

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

پايانه و پارك سوار 4.1

:تعريف 4.1.1Term iمعادل كلمه :پايانه nal است و به ساختمان ها و محوطه ساخته شده در پايان يك مسير ترابري يا

)دانشنامه ويكي پديا. (مسافرتي كه براي پياده و سوار شدن نهايي و با تخليه و ترخيص كاال به كار مي رود

Parkمعادل عبارت : پارك سوار and r i de است و به سامانه حمل و نقل كه رانندگان وسيله نقليه خود را در آن )دانشنامه ويكي پديا. (محل ترك مي كنند تا توسط اتوبوس و قطار شهري به شهر ديگري سفر كنند

:الزامات 4.1.2 باشد دسترس ورودي اصلي پايانه و پارك سوارها بايد براي استفاده همگان قابل. 150سانتيمتر طول و 240در پايانه ها سكوهاي اتوبوس بايد داراي سطوح مقاوم بوده و داراي حداقل

به خيابانها، پياده روها و راههاي 1.1سانتيمتر عرض باشد و توسط يك راه قابل دسترسي منطبق با بند .عبور عابرپياده متصل شوند

؛ عمود بر )درصد 2( 1:50راي زهكشي آب حداكثر شيب ب. سراشيبي سكوها بايستي موازي جاده باشد .مسير مجاز است

در صورت ايجاد سرپناه براي اتوبوس، اين سرپناه بايد طوري طراحي شود كه اجازه دهد افراد داراي 85 × 150صندلي چرخدار يا دارنده وسايل كمك حركتي وارد ايستگاه شده و حداقل داراي سطح آزاد

.ده داخل محيط سرپناه باشدسانتيمتر در محدو سانتيمتر 70سانتيمتر و با دستگيره ايمني به ارتفاع 45در ايستگاه ها بايستي نيمكت و صندلي با ارتفاع

.از كف پيش بيني شده طراحي و اجرا شود اماكن فروش بليط يا ساير مناطق مشابه براي كم كردن فاصله اي كه استفاده كنندگان از صندلي

ديگر افرادي كه نمي توانند از پله استفاده كنند و بايد بتوانند مثل توده مردم اياب و ذهاب چرخدار و حتي االمكان يك ورودي قابل . نمايند نزديك عناصري مانند رمپ ها، آسانسورها بايستي نصب شود

در محل دسترسي در مسير قابل دسترسي بايستي براي افراد داراي معلوليت هماهنگ با معابر عمومي در جائيكه راه رفت و آمد اختصاصي پيش بيني شده بايستي عالئم جهت نشان دادن جهت و . فراهم آيد

.شناسايي ورودي و راه قابل دسترسي فراهم و نصب گردد

36

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

چنانچه وروديهاي مرتبط به ايستگاه در خدمت . بايستي حداقل يك ورودي براي هر ايستگاه فراهم گرددنقل يا گروهي از راههاي ثابت باشند، حداقل يك ورودي كه در خدمت هر گروه راههاي ثابت حمل و

كليه وروديهاي قابل دسترسي حتي االمكان بايستي . فراهم گردد 1.1باشد بايستي منطبق با بند .هماهنگ و همانند وروديهاي ايجاد شده براي توده مردم پيش بيني شده باشند

،خرده فروشي يا اقامتي بايستي در مسيرهاي قابل دسترس از محل ارتباط مستقيم به تسهيالت تجاري .اتصال به سكوهاي سوار شدن كليه سيستم هاي حمل و نقل عمومي موجود باشد

چنانچه . در هر ورودي قابل دسترسي چنين تسهيالت بايستي در مسير يك راه قابل دسترسي قرار گيرندعموم در نظر گرفته شده باشند، بايستي حداقل يك سيستم وسايل دريافت كرايه خودپرداز براي كاربرد

خودپرداز قابل دسترسي براي وارد شدن و حداقل يكي براي خارج شدن، مگر اينكه يك وسيله هر دو كار سيستم هاي قابل . را با هم انجام دهد، در دو نقطه ورود و خروج در يك مسير قابل دسترسي نصب گردد

سانتيمتر به منظور عبور صندلي چرخدار را 80ستي حداقل داراي عرض آزاد دسترسي دريافت كرايه بايدرهاي ورودي يا خروجي بزرگي كه بايستي توسط فشاردادن باز شوند، مي بايستي براي افراد . دارا باشند

سانتيمتر 68سانتيمتر باالي كف تا 5روي صندلي چرخدار يا دارندگان وسايل كمك حركتي ديگر از در جائيكه مسير رفت و آمد با آنچه كه براي عموم بكار مي . ف داراي سطح صاف و ممتد باشندباالي ك

رود برابري نكند بايستي سيستم دريافت كرايه در نقطه ورود يا خروج قابل دسترسي يا نزديك آن نصب .گردد

ايمني حفاظت نشده در ايستگاه هايي كه لبه هاي سكو، مجاور پرتگاه بوده و توسط ديوارها و نرده هايباشند، بايستي عالئم هشداردهنده قابل تشخيص نصب شود، اين گونه عالئم آگاهي دهنده قابل تشخيص

.سانتيمتر بوده و در طول سراشيبي سكو نصب شوند 60بايستي تطبيق نموده و داراي عرض حلي به غير از ايستگاه ايستگاه ها نبايستي طوري طراحي و ساخته شوند تا افراد داراي معلوليت در م

.مورد استفاده عموم به خودرو سوار يا از آن پياده شوند نورپردازي و سطح نور در مناطقي كه در آنجا عالئم قرار داده شده بايستي يكسان بوده و به صورت

در طول مسيرهاي رفت و آمدي بايستي نور و روشنايي كافي بصورت . مستقيم نور به تابلو تابيده شود .سان فراهم آيديك

چنانچه يك تلفن عمومي سكه اي در ايستگاه فراهم شده باشد، بايستي حداقل يك تلفن نوشتاري .عمومي داخلي در ايستگاه فراهم گردد

در جائيكه ساعت هاي ديواري براي استفاده عموم مردم فراهم شده است، بايستي صفحه ساعت كامالً به .و اعداد با زمينه سفيد در سياه و يا سياه در سفيد باشندوضوح قابل رويت بوده و عقربه ها

37

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

ايستگاه هاي اتوبوس و تاكسي 4.2

تعريف 4.2.1ايستگاههاي حمل و نقل عمومي و ايستگاههاي اتوبوس عبارت از مناطقي هستند كه جهت مسافرگيري و تخليه

.شوند مسافر وسايل حمل و نقل عمومي اختصاص داده مي

:الزامات 4.2.2 ولين و سالخوردگان بايد سطح ايستگاه حمل و نقل عمومي همسطح كف وسيله نقليه باشد براي راحتي معل

.رو از سطح شيبدار استاندارد استفاده نمود و براي رفع اختالف ارتفاع ميان سطح ايستگاه و كف پياده

باشند، اتوبوسراني مي رو، معبر پياده و يا هرگونه مسير عابرپياده در خيابانهايي كه داراي خطوط تأمين پياده

.ضروري است

چنانچه يك تلفن عمومي سكه اي در ايستگاه فراهم شده باشد، بايستي حداقل يك تلفن نوشتاري عمومي .داخلي در ايستگاه فراهم گردد

محل انتظار مسافر براي اتوبوس بايد هم سطح با كف اتوبوس باشد. هاي اتوبوس شهري، بايد مطابق شرايط اتصال ستگاهشرايط قابل دسترس بودن محل انتظار مسافر در اي

.رو باشد رو به سواره پياده

38

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

هر كجا كه الزم باشد، سرپناه براي ايستگاه اتوبوس ساخته شود و بايد طوري طراحي شود كه اجازه بدهدد افراد داراي صندلي چرخدار يا دارنده وسايل كمك حركتي وارد ايستگاه شده و حداقل داراي سطح آزا

.سانتيمتر در محدوده داخل محيط سرپناه باشد 76 × 145 سانتي متر و با 45بيني سرپناه، حفاظ مناسب، نيمكت و صندلي با ارتفاع هاي اتوبوس، پيش در ايستگاه

.سانتي متر از كف الزامي است 70دستگيره به ارتفاع بينايان براي راهنمايي بايد استفاده شودهاي اتوبوس و تاكسي از عالئم مخصوص نابينايان و كم در ايستگاه. هاي اتوبوس رمپ در نظر گرفته ها بايد براي ايستگاه با توجه به وجود فاصله از زمين براي ورودي به اتوبوس

.هاي معلولين ساخته شود اين رمپ بايد مطابق با استاندارد. شود شود لغزنده ساخته هاي اتوبوس بايد از مصالح غير سطح كف ايستگاه. به داخل اتوبوس بايد حداكثر اختالف ارتفاع ميان سطح ) صندلي چرخدار(جهت عبور و مرور ويلچير

.سانتي متر باشد 1ايستگاه و سطح كف اتوبوس

كنند نبايد كمتر از هاي حمل و نقل عمومي را فراهم مي روهايي كه دسترسي به سيستم حداقل عرض پياده

شهري به لحاظ وجود مبلمان شهري، پاركومتر، تابلوها و عالئم مختلف در در مناطق. سانتيمتر باشد 180

.باشد متر مي 3روها روها، عرض مناسب پيشنهادي براي پياده پياده

در ايستگاه هايي كه لبه هاي سكو، مجاور پرتگاه بوده و توسط ديوارها و نرده هاي ايمني حفاظت نشدهل تشخيص نصب شود، اين گونه عالئم آگاهي دهنده قابل تشخيص باشند، بايستي عالئم هشداردهنده قاب .سانتيمتر بوده و در طول سراشيبي سكو نصب شوند 60بايستي تطبيق نموده و داراي عرض

مسيرهاي دسترسي به ايستگاههاي حمل و نقل عمومي بايد نور كافي برخوردار باشند زيرا بسياري از

هنگام شب براي دسترسي به محل كار و مدرسه و بالعكس از اين آموزان صبح زود و شهروندان و دانش

.كنند مسيرها استفاده مي

زمانبندي چراغهاي راهنمايي عابرين پياده و ساير وسايل كنترل ترافيك موجود در مسيرهاي دسترسي به

بازان و ايستگاههاي حمل و نقل عمومي بايد طوري تنظيم گردند كه عابرين پياده خصوصاً معلولين، جان

ها عبور كرده رو نياز دارند، بتوانند براحتي از خيابان سالمندان كه به زمان بيشتري براي عبور از عرض سواره

. و خود را به ايستگاههاي حمل و نقل عمومي برسانند

هاي عابرين پياده رو و ايجاد تابلو مسيرنما در دسترسي از طريق ايجاد شيبراهه، بريدگي جدول پياده

هاي مناسب براي همچنين استفاده از پوشش. توان مسيرهاي پياده را براي معلولين قابل استفاده نمود مي

39

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

سطح مسيرهاي دسترسي به ايستگاههاي حمل و نقل عمومي، باعث كاهش احتمال لغزندگي در اين

وان عابرين ت هاي رنگي و يا داراي جنس متفاوت در سطح مسير مي شود و با استفاده از پوشش مسيرها مي

.پياده و نابينايان را بطرف ايستگاههاي حمل و نقل عمومي هدايت كرد

عمود (سانتيمترعرض 76در محدوده سرپناه فضاي بازي جهت استقرار حداقل يك صندلي چرخدار به ابعاد

. بايست وجود داشته باشد مي) موازي با سكو(سانتيمتر طول 122و) بر سكو

سانتيمتر طول 244و ) موازي با سكو(سانتيمتر عرض 5/152پياده شدن نيز حداقل ابعاد محل سوار و

.باشد مي) عمود بر سكو(

رو بايد به صورت شيبراهه و يا ورودي همسطح تأمين دسترسي ويژه معلولين با صندلي چرخدار به پياده

شيب عرضي آن و حداكثر % 8سانتيمتر، شيب طولي آن حداكثر 5/152حداقل عرض اين شيبراهه . گردد

.باشد مي% 2

اطالع از مقصد . در هنگام استفاده از وسايل حمل و نقل عمومي، گفتار و ارتباط دوطرفه نقش مهمي دارد

تمامي از جمله اين موارد ... اتوبوس يا تاكسي، اعالن ايستگاه، اعالن مبلغ كرايه، اعالن زمان پياده شدن و

از مترو، شرايط مختلف مثل رسيدن به ايستگاه، محل توقف، به عنوان نمونه هنگام استفاده . هستند

شود و در صورتيكه مسافر دچار مشكل شنوايي از طريق بلندگوي مترو به مسافرين اعالم مي... هشدارها و

باشد، مطمئناً در برخورد با اين گونه موارد به موقع مطلع نشده و عواقب بعدي متوجه وي خواهد شد

در ايستگاههاي اتوبوس و مترو الزامي استوجود نقشه راهنما.

وجود نمايشگرهاي تصويري در اتوبوسها و مترو جهت اعالم محل ايستگاه و ساير اطالعات ضروري مي

.باشد

هاي اتوبوس و مترو جهت اعالم اطالعات ضروري مي ها و پايانه وجود نمايشگرهاي تصويري در ايستگاه

.باشد

روها براي تعيين محل ايستگاهاي اتوبوس و مترو الزامي است يادهعالئم بساوايي راهنما در پ.

عالئم هشداردهنده صوتي در اتوبوسها و مترو براي تعيين محل ايستگاهها ضروري است.

در ايستگاههاي اتوبوس راهنماي مسير و مترو بصورت خط برجسته بايد نصب گردد.

40

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

ايستگاه هاي ريلي 4.3

:الزامات 4.3.1 سانتيمتر سانتيمتر باشند 81داراي حداقل عرض بازشو ها بايد تمامي درب.

المللي معلوليت نصب گردد سازي شده براي معلولين بايد عالمت بين بر روي بدنه خارجي واگنهاي مناسب.

ها را اطالع دهند هاي صوتي و تصويري بايد بسته شدن درب پيام.

ها بايد داراي حداقل اين دكمه. زمين قرار گيرند سانتيمتر از سطح 5/106هاي احضار بايد در ارتفاع دكمه

. سانتيمتر باشند 9/1قطر

روها براي تعيين محل ايستگاها الزامي است عالئم بساوايي راهنما در پياده.

عالئم ديداري و شنيداري بايد در مجاورت هر درب آسانسور موجود باشند .

ثانيه باشد 3ماند، بايد ها باز مي حداقل زماني كه درب آسانسورهاي موجود در ايستگاه .

چنانچه يك تلفن عمومي سكه اي در ايستگاه فراهم شده باشد، بايستي حداقل يك تلفن نوشتاري عمومي .داخلي در ايستگاه فراهم گردد

دار باشند سانتيمتر جهت عبور صندلي چرخ 81آوري كرايه بايد داراي حداقل بازشو دستگاههاي جمع.

همچنين تعبيه . سانتيمتر باشد تا امكان عبور صندلي چرخدار فراهم شود 81بايد حداقل عرض راهرو

. سانتيمتر در هر واگن ضروري است 122در 76حداقل دو محل ويژه صندلي چرخدار به حداقل ابعاد

سانتيمتر باشند 81ها بايد داراي حداقل عرض بازشو تمامي درب.

المللي معلوليت نصب گردد سازي شده براي معلولين بايد عالمت بين ناسببر روي بدنه خارجي واگنهاي م.

ها را اطالع دهند هاي صوتي و تصويري بايد بسته شدن درب پيام.

در ايستگاههاي مترو زيرزميني، بايد از آسانسورهاي برقي استفاده كرد و معلولين را تا سكوي ايستگاه

حلي مناسب در جابجايي معولين و جانبازان تواند به عنوان راه سطوح شيبدار متحرك نيز مي. هدايت نمود

هاي مترو الزم است حداقل يك واگن براي همچنين در داخل واگن. به سطح ايستگاهها انتخاب گردد

.كنند، در نظر گرفته شود معلوليني كه با صندلي چرخدار حركت مي

41

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

اگر استفاده . سانتيمتر باشد 5/91ها، جاورت دربحداقل عرض راهرو ايستگاه ها بايستي، به غير از در م

سانتيمتر 5/106دار نياز به چرخش در مسير را داشته باشد حداقل عرض مورد نياز كننده از صندلي چرخ

.باشد مي

تواند همچنين شيب عرضي راهرو نيز حداكثر مي. درصد باشد 5شيب طولي راهرو ايستگاه ها نبايد بيش از

. درصد باشد 2

سانتيمتر در نظر 30سانتيمتر و طول مطلوب آن برابر 25حداقل طول هر پله موجود در ايستگاه برابر

.شود گرفته مي

باشد سانتيمتر مي 17سانتيمتر و حداكثر ارتفاع برابر 10حداقل ارتفاع هر پله موجود در ايستگاه برابر .

.شود نظر گرفته ميسانتيمتر در 15تا 13همچنين ارتفاع مطلوب پلكان بين

در . شود سانتيمتر در نظر گرفته مي180سانتيمتر و ميزان مطلوب آن 150پله ايستگاه ها حداقل عرض راه

.سانتيمتر باشد، نصب دستگيره كمكي در وسط پلكان ضروري است 180پله بيش از صورتيكه عرض راه

باشد سانتيمتر مي 180سانتيمتر و طول مطلوب آن برابر 120حداقل طول پاگرد برابر.

اي طراحي شود كه خطر گيركردن نوك پا به آن وجود آمدگي آن بايد به گونه درخصوص لبه پله، پيش

همچنين قسمت زيرين لبه پله نبايد تيز باشد و ترجيحاً بايد داراي لبه قائم بوده و شعاع . نداشته باشد

.سانتيمتر باشد 3/1انحناء قوس لبه آن حداكثر

پوشش سطح پله، بايد در صورت امكان جنس و رنگ پيشاني پله با كف آن تفاوت داشته باشد درخصوص

.تا براي كساني كه بينايي بسيار كمي دارند نيز قابل مشاهده باشد

ارتفاع دستگيره از سطح . هاي موجود در ايستگاه بايد داراي دستگيره در هر دو طرف پلكان باشند پله راه

سانتيمتر تا 55همچنين ارتفاع دستگيره براي معلولين . شود تيمتر در نظر گرفته ميسان 100تا 90زمين

سانتيمتر در نظر 5تا 4الزم به ذكر است كه قطر يا پهناي دستگيره . شود سانتيمتر در نظر گرفته مي 65

و با شعاع سانتيمتر 5در 4شود و در صورتيكه مقطع دستگيره مستطيلي باشد، ابعاد آن بصورت گرفته مي

هاي دستي نزديك ديوار نصب شوند، حداقل ها يا ميله چنانچه دستگيره. باشد سانتيمتر مي 15انحناي لبه

همچنين . سانتيمتر است 6سانتيمتر و فضاي مطلوب آن برابر 5فضاي بين ديوار و دستگيره برابر

سانتيمتر و در طول 7فتگي حداكثر توانند در يك فرورفتگي قرار داده شوند بطوريكه فرور ها مي دستگيره

42

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

ها بايد در دو سوي پله امتداد داشته الزم به ذكر است كه دستگيره.سانتيمتر در ديواره امتداد يابد 45

سانتيمتر به عالوه اندازه كف يك پله 30سانتيمتر پس از باالترين پله و 30ها بايد حداقل دستگيره. باشند

در باالي پلكان امتداد نرده بايد موازي كف باشد و در پايين، به . ادامه يابندپس از پايينترين پيشاني پله

همچنين انتهاي دستگيره بايد گرد باشد و يا . اندازه كف يك پله با شيب و مابقي بصورت افقي امتداد يابد

. به صورت بازگشتي به زمين متصل شود

اطالع از مقصد . و ارتباط دوطرفه نقش مهمي دارددر هنگام استفاده از وسايل حمل و نقل عمومي، گفتار

تمامي از جمله اين موارد ... اتوبوس يا تاكسي، اعالن ايستگاه، اعالن مبلغ كرايه، اعالن زمان پياده شدن و

به عنوان نمونه هنگام استفاده از مترو، شرايط مختلف مثل رسيدن به ايستگاه، محل توقف، . هستند

شود و در صورتيكه مسافر دچار مشكل شنوايي بلندگوي مترو به مسافرين اعالم مي از طريق... هشدارها و

باشد، مطمئناً در برخورد با اين گونه موارد به موقع مطلع نشده و عواقب بعدي متوجه وي خواهد شد

در ايستگاههاي مشمول در اين قسمت، ارتفاع سكو تا خط آهن در ايستگاههاي جديد با ارتفاع كف واگن

بطوريكه اختالف سطح در هنگام توقف قطار حداكثر يا حداقل بين . هاي جديد بايستي هماهنگ باشد

براي سيستمهاي راه آهن سريع السير، راه آهن معمولي، . اينچ در شرايط سوار كردن معمولي مسافر باشد

عي كه واگن خودرو خط آهن رفت و برگشت و سيستمهاي قطار داخل شهري در ايستگاه هاي جديد موق

براي سيستم هاي راهرو . سانتيمتر باشد 5/7مي ايستد فاصله افقي بين واگن و سكو نبايستي بيشتر از

و ديگر سيستم هاي حمل و نقل، فاصله افقي در ايستگاه هاي جديد ) راهرو حركت دهنده مردم(خودرو

سانتيمتر بيشتر باشد 5/2نبايستي از

43

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

گاههاي زيرزميني دارد و مجهز به پله هاي متحرك برقي مي باشد اين پله ها بايستي در مكانهايي كه ايست

كليه جابه جايي ها بايستي با يك نوار كه به وضوح رنگ را .سانتيمتر باشند 80داراي عرض آزاد حداقل

از ماده نوار بايستي . سانتيمتر بطور موازي و روي برجستگي هر پله قرار داده شود 5مشخص كند، به عرض

.اي باشد كه خاصيت ضدلغزندگي همانند بقيه سطح پله را داشته باشد

در هر مكاني كه آسانسورها الزم باشد شيشه اي بوده يا داراي صفحه هاي شفاف براي رويت خارج آسانسور . باشد

باشدمتر مي 5/1متر با حداقل 2متر و در محل پاگرد 2/1متر با حداقل 2عرض شيبراهه. هاي تندتر از پنج درصد براي افرادي كه صندلي شيب. درصد باشد 5شيب شيبراهه بايد حداكثر

درصد است، نبايد 8اگر شيبي اجباراً تندتر از . ساز استنمايند، مشكلدار خود را هدايت ميچرخ .متر باشد 3از طول آن بيشتر

سطح شيبراهه بايد از مواد غير لغزنده باشد. سطح شيبراهه بايد رنگ متفاوتي نسبت به اطراف خود داشته باشد تا افرادي كه اختالل بينايي

.دارند بتوانند محل آغاز و پايان شيبراهه را به راحتي تشخيص دهند ن استفاده شده است، بايد مطمئن شد اگر از مواد متفاوتي براي سطح شيبراهه و محيط اطراف آ

.كه هر دو اين مواد خواص لغزشي يكساني دارند سانتيمتر داشته باشد 10اطراف شيبراهه بايد جدولي به ارتفاع. ها در دوطرف عرض شيبراهه، بايد متر و بيشتر، عالوه بر دستگيره 4هاي با عرض در شيبراهه

هاي مقابل نصب برخورد استفاده كنندگان در جهتاي در وسط آن براي جلوگيري از دستگيره .شود

سانتيمتر به صورت افقي پس از اتمام شيبراهه ادامه داشته باشند 30ها بايد دستگيره. در رابطه با سكوهاي ايستگاههاي سيستم ريلي رعايت موارد زير الزامي است. لوكس باشد 100شدت نور محدوده سكو بايد در حدود. ها داشته اي با ساير بخشمير شده در ايستگاهها نبايد رنگ متفاوت، ترك و يا فاصلههاي تعبخش

.باشند نوار بساوايي در لبه سكو بايد رنگ متفاوتي، غير از قرمز، نسبت به محيط اطراف خود داشته باشد. ستگاه، به سانتيمتر عمق و موازي با لبه ايستگاه و درست پس از نوار لبه اي 40نوار بساوايي بايد

.شودسانتيمتر از لبه ايستگاه، در تمام طول سكو اجرا 80فاصله

44

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

نوار بساوايي در جايي كه نوار لبه ايستگاه عمق متفاوتي دارد نبايد اجرا شود، بلكه پيش از اجرا .بايد ابتدا نوارهاي لبه ايستگاه در تمام طول سكو هم عرض شوند

انتيمتر با لبه ايستگاه فاصله داشته باشد زيرا در اينصورت س 50سطح هشدار دهنده نبايد كمتر از .گيري براي توقف در زمان مناسب را نخواهد داشتفرد معلول زمان كافي براي تصميم

درصد به سمت خارج از لبه ايستگاه داشته باشد 2كفسازي سكو بايد شيبي كمتر از. تر از لبه سكو بايد در شرايطي كه سانتيم 125خط سفيدي در لبه سكو و خط زردي به فاصله

.كيلومتر در ساعت است، ايجاد شوند 165سرعت وسيله نقليه ريلي بيشتر از ها موازي لبه سكو ها و يا پلههاي برقي، شيبراههشود كه ورودي از آسانسورها، پلهپيشنهاد مي

وازي به سكو وجود چنانچه امكان ورود م. باشد، تا امكان سقوط بر روي ريلها به حداقل برسد .بايد فراهم شود) سانتيمتر 120ترجيحاً (سانتيمتر 110با ارتفاع ) مانند نرده(ندارد، موانعي

مناسب سازي ايستگاه هاي موجود 4.4 80ورودي سرپناه بايد حداقل . ايستگاههاي اتوبوس بايد ترجيحاً داراي سرپناه و محل نشستن باشند

سانتيمتر براي صندلي 140يك فضاي حركت حداقل به عرض سانتيمتر عرض داشته و در جلوي آن

سانتيمتر از 90در صورتيكه سرپناه ورودي نداشته باشد، بايد برِ آن حداقل . چرخدار وجود داشته باشد

بيني سرپناه، حفاظ و در ايستگاههاي قابل استفاده براي معلولين، پيش. جدول خيابان فاصله داشته باشد

سانتيمتر از كف زمين الزامي است 45 نيمكت با ارتفاع

كنند، فاصله ايمن همچنين در مواردي كه معلولين داراي صندلي چرخدار از ايستگاه اتوبوس استفاده مي

120سانتيمتر باشد تا فضاي كافي براي حركت صندلي چرخدار 270اتوبوس از جدول خيابان بايد

.وجود داشته باشدسانتيمتر 120سانتيمتر و باالبر صندلي چرخدار

45

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

:وسايل نقليه 5

اتوبوس 5.1

الزامات 5.1.1 160سانتيمتر در جلو اتوبوس، و 200اعداد مورد استفاده در اين نمايشگرها بايد داراي حداقل ارتفاع

نام ايستگاه در هر توقف اتوبوس بايد به . سانتيمتر در ساير موارد بوده و در تاريكي نيز قابل مشاهده باشند

.يري اعالم شودصورت صوتي و تصو

اي جهت اعالم درخواست پياده شدن بايد در محل صندلي ويژه معلولين وجود داشته باشد دكمه.

كنندگان سانتيمتر باشد تا امكان سوار شدن استفاده 76حداقل يك درب بايد داراي حداقل بازشوي آزاد

.دار فراهم گردد از صندلي چرخ

اي و يا بيضي شكل و با تضاد هايي با سطح مقطع دايره ستگيرهجهت سهولت سوار و پياده شدن، بايد د

.ها وجود داشته باشد رنگ با محيط اطراف، در محل درب

حداقل دو صندلي رو به جلو در جلو وسيله نقليه بايد براي معلولين طراحي گردد.

تا 75دلي و در ارتفاع سانتيمتر در مقابل لبه جلويي صن 30تا 23هايي با تضاد رنگ در فاصله دستگيره

.سانتيمتر از كف بايد نصب گردد 110

90اي از ارتفاع گيرد، بايستي پشتي زماني كه فرد معلول، روبه انتهاي وسيله نقليه در وسيله قرار مي

. سانتيمتر موجود باشد 46سانتيمتري آن با عرض 142سانتيمتر كف وسيله نقليه تا ارتفاع

دار هاي چرخ سانتيمتر و با سطحي صاف براي صندلي 130در 80لي با ابعاد هر اتوبوس بايد داراي مح

.باشد

براي معلولين فراهم گردد وسايل كمكي جهت سوار شدن به اتوبوس.

و همچنين ) مانند شيبراهه و يا باالبر(سطح را به وسيله مكانيزمي يا به وسيله ابزاري جهت سوار شدن

حداقل دو محل ويژه . دار به محل ويژه معلولين فراهم نمايندي چرخفضاي بازي را جهت رسيدن صندل

46

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

متر وجود داشته باشد و حداقل يك محل ويژه معلولين در 7هاي با طول بيش از معلولين بايد در اتوبوس

متر و كمتر بايد وجود داشته باشد 7هاي با طول اتوبوس

داراي عالئمي باشند كه نشانگر حق تقدم هاي جلو بايد در كليه اتوبوسها تعدادي از صندلي

در حقيقت مسافرين بايد امكان استفاده اين افراد از . سالمندان و معلولين در استفاده از آنها است

حداقل يك . ها را در شرايطي كه چنين فردي در اتوبوس حاضر باشد، فراهم آورند اين صندلي

.صندلي رو به جلو بايد داراي چنين عالئمي است

باالبرها) 1 –الف

ها ها و شفتها، تسمههاي عملكردي مانند كابلبخش. كيلوگرم باشد 270حداقل بار طراحي باالبرها بايد

6نمايد، بايد حداقل ضريب اطمينان ها تحمل ميكه امكان خورده شدن دارند و باالبر، بار را به وسيله آن

هاي غيرعملكردي مانند سكو و قاب كه امكان لي بخشبر اساس مقاومت نهايي مواد داشته باشند و

.بر اساس مقاومت نهايي مواد داشته باشند 3فرسايش ندارند، بايد حداقل ضريب اطمينان

اي فعاليت نمايند تا از اين امر كه ها و ساير امكانات به گونهها بايد به صورت متصل با ترمزها، دربكنترل

.عاليت باالبر قادر به حركت نيست، اطمينان حاصل شودوسيله نقليه تا زمان پايان ف

باالبرها نبايد به دليل نقص در يكي از اجزاي حمل بار، مسافر خود را رها سازند.

شيبراهه ها در ناوگان) ب

ها برقي بوده و در داخل شهر معموالً اين شيبراهه. هاي كف پايين معموالً داراي شيبراهه هستند اتوبوس

توانند به صورت دستي و به وسيله ها مي در خارج از شهر اين شيبراهه. شوند راننده كنترل مي به وسيله

47

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

گيرند بيش از رو قرار مي ها نبايد در حالتي كه بر روي سطح پياده شيب شيبراهه. راننده باز و بسته شوند

.ر داشته باشند هاي باالتر بايد باالب هاي با كف الزم به ذكر است كه اتوبوس. درصد باشد 8

سانتيمتر و يا بلندتر بايد تحمل باري در 80هاي غيرمكانيزه در اتوبوس هاي كف پايين با طول شيبراهه

را بر اساس مقاومت نهايي ماده داشته 3كيلوگرم را در مركز سطح با حداقل ضريب اطمينان 270حدود

. كيلوگرم را داشته باشند 135ايد تحمل سانتيمتر دارند ب 80هايي كه طول كمتر از شيبراهه. باشند

6ها بايد ممتد و در برابر لغزش مقاوم باشد و برآمدگيهاي آن نبايد بيش از همچنين سطح اين شيبراهه

سانتيمتر داشته باشد تا 5اي به ارتفاع عالوه بر آن شيبراهه بايد در هر دو طرف حاشيه. سانتيمتر باشند

الزم به ذكر است موقع استفاده از .رج از سطح شيبراهه جلوگيري كند دار به خاچرخاز لغزش صندلي

شيبراهه براي سوار و يا پياده شدن با بار زياد، نبايد تغيير مكاني در آن رخ دهد و فاصله افقي بين وسيله

.سانتيمتر باشد 16نقليه و شيبراهه نبايد بيشتر از

95تا 75وسيله نقليه كمك نموده و ارتفاع آنها بايد بين هاي شيبراهه به سوار شدن معلولين بهدستگيره

كيلوگرم بار متمركز را در هر 45ها بايد تحمل اين دستگيره. سانتيمتر باالتر از سطح شيبراهه باشد

سانتيمتر قطر 4اي از دستگيره بدون ايجاد تغيير شكل دائم داشته باشند و سطح مقطع آنها بايد نقطه

.دار ايجاد نمايندايد مانعي براي حركت صندلي چرخداشته باشد و نب

48

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

سيستم خودكار اعالم ايستگاهها) ج

اين سيستم بايد بصورت ديداري و شنيداري ايستگاههاي مسير را در زمان رسيدن به هر يك

اين اعالم بايد براي افراد داراي اختالل بينايي به صورت شنيداري و براي افراد داراي. اعالم كند

.اختالل شنوايي به صورت عالئم مناسب ديداري باشد

دكمه درخواست توقف) چ

هاي مختلف وجود دارد، در وسايل نقليه با طول در زماني كه امكان پياده شدن مسافر در ايستگاه

ها اين دكمه. هايي در نزديكي محل ويژه معلولين وجود داشته باشد متر بايد دكمه 7/6بيش از

نيروي مورد نياز . متر از كف نصب شوند و به وسيله يك دست قابل استفاده باشند 1فاع بايد در ارت

.نيوتن باشد 20ها نبايد بيشتر از براي استفاده از اين دكمه

نام مقصد و مسير ) ح

هر وسيله بايد داراي عالئمي با نورپردازي مناسب در جلو، عقب و كنار وسيله، در سمتي كه

. اين اطالعات بايد از لحاظ ابعاد به راحتي قابل ديد باشند. شوند، باشده سوار ميمسافرين به وسيل

محل ويژه صندلي چرخدار)خ

75اين محل بايد . حداقل يك مكان براي دارندگان صندلي چرخدار درهر اتوبوس بايد نصب شود

. ته باشد متر در باالي سر داش 5/1سانتيمتر طول و فضايي در حدود 130سانتيمتر عرض،

معموالً صندلي چرخدار براي قرار گرفتن در محل مناسب خود نياز به حركاتي به جلو و عقب

تواند صندلي تاشو داشته باشد تا امكان استفاده از محل موردنظر براي ساير اين محل مي. دارد

از و بسته اين صندلي بايد به راحتي ب. افراد در شرايط نبودن معلول در اتوبوس نيز فراهم شود

اي طراحي شود كه افرادي كه مشكالت حركتي دارند بتوانند به راحتي از آن شود و به گونه

) قالب(براي حفظ ايمني معلولين مستقر بر روي صندلي چرخدار، كمربند . استفاده نمايند

ت اين كمربند بايد حرك. نمايد حفاظتي در محل ويژه معلولين، حركت صندلي چرخدار را مهار مي

49

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

صندلي چرخدار را طوري محدود نمايد كه هيچ بخشي از آن كه در تماس با كف است، بيشتر از

.سانتيمتر حركت نكند 5

در صورتيكه محل معلولين در اتوبوس به نحوي باشد كه صندلي چرخدار رو به پشت اتوبوس قرار

سانتيمتر 25قل اين بالشتك بايد حدا. گيرد، نصب يك بالشتك در پشت سر معلول ضروري است

ضخامت بالشتك . متر باالتر از كف اتوبوس نصب شود 4/1سانتيمتر تا 95عرض و در ارتفاعي بين

.سانتيمتر باشد 30تا 25بايد بين

راهروها) د سانتيمتر كمتر 85متر نبايد از 1عرض راهروي اتوبوسها براي عبور صندلي چرخدار تا ارتفاع

شايان ذكر است . سانتيمتر كمتر باشد 76متر اين عرض نبايد از 4/1ا ت 1همچنين از ارتفاع . باشد

.كه در كف وسيله نقليه بايد از موادي با حداقل امكان لغزش استفاده شود

المللي دسترسي معلولين عالمت بين) ذ

المللي دار، نصب عالمت بين هاي اولويت جهت تعيين محل ويژه معلولين و همچنين صندلي

همچنين . سانتيمتر باشد 10ارتفاع اين عالمت نبايد كمتر از . لولين الزامي استدسترسي مع

زمينه نبايد بازتابنده نور باشد و اين سطح بايد با عالمت و محيط اطراف خود تضاد سطح پس

. رنگي داشته باشد

ناوگان ريلي 5.2

الزامات 5.2.1 سانتيمتر باشد 85حداقل عرض دربهاي واگن بايد.

يد داراي سيستم اعالم ايستگاه و ساير اطالعات مورد نياز، بصورت شنيداري و ديداري كليه واگنها با

. باشند

50

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

سانتيمتر و فاصله 6/7اي باشد كه فاصله افقي بين وسيله نقليه و سكو كمتر از طراحي واگن بايد به گونه

سانتيمتر باشد 6/1عمودي آنها كمتر از

10 يت استانداردهاي مربوطه، داراي اولويت براي استفاده ها در هر واگن ضمن رعا درصد صندلي

.معلولين باشند

حداقل ابعاد اين محل . محل ويژه براي صندلي چرخدار در نظر گرفته شود 2در هر واگن حداقل

.سانتيمتر عرض است 76سانتيمتر طول و 130

هاي استاندارد استفاده شود در طول واگن از دستگيره.

صورت ديداري و شنيداري براي انواع معلولين صورت پذيردرساني ب اطالع.

سطح واگن همسطح با سطح سكو باشد.

نظير (درنظرگيري محلي براي قرار گرفتن يك صندلي چرخدار به همراه تجهيزات ايمني موردنياز

)وسايل مهاربندي صندلي چرخدار

متر 3/1سانتيمتر عرض و 76ابعاد حداقل محل ويژه صندلي چرخدار در واگنهاي مترو برابر

.طول است

درصد 10(وجود تعداد مشخصي صندلي با طراحي مناسب و داراي اولويت براي استفاده معلولين

).تعداد صندليهاي هر واگن

همسطح بودن ورودي واگن با سكو ايستگاه

51

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

هاي اضطراري مناسب درون واگن نصب دكمه

شخص نمودن مقصد و ايستگاهها در طول مسيرهاي صوتي و تصويري براي م نصب هشداردهنده

كليه واگنهاي جديد فعال در ناوگان مترو بايد شش سال پس از ابالغ اين قانون همچنين واگنهاي

شوند، ملزم به موجود در ناوگان مترو و واگنهايي كه طي شش سال آينده وارد اين ناوگان مي

.مي باشند 3.3داشتن مشخصات قيد شده در بند

52

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

:منابع و مĤخذ، مركز "ويرايش دوم-حركتي -ضوابط و مقررات شهرسازي و معماري براي افراد معلول جسمي" .1

.1387تحقيقات ساختمان و مسكن، تهران، "انديشه اي نو در مبلمان شهري براي جانبازان، معلوالن و افراد ناتوان".داداش پور مقدم، مجيد .2

.1389، تبريز، مجيد داداش پور مقدم، مركزتحقيقات ساختمان و مسكن ، "ضوابط طراحي معماري ساختمان هاي مناسب سالمندان" .3

.1378تهران، براي افراد (استاندارد هاي مناسب سازي بناها و محيط هاي شهري".برجيان، منصور؛ جغتايي، بهزاد .4

.1388سازمان بهزيستي كشور،تهران، ") داراي معلوليتروشهاي مناسب سازي ساختمان هاي اداري براي ".رفيع زاده، ندا؛قاسم زاده، مسعود،شعله؛ نوذري .5

.1387مركزتحقيقات ساختمان و مسكن ، تهران، "افراد داراي محدوديت جسمي و حركتيراهنماي مناسب سازي فضاهاي شهري و ساختمان هاي ".خلوق، محبوبه؛اميري،مهدي .6

1390تهران،"عمومي، وزارت مسكن و )1385طرح جامع شهر تهران سال (ري توسعه و عمران شهر تهران ساختا –طرح راهبردي .7

.1386شهرداري تهران، مصوب شورايعالي شهرسازي و معماري ايران، آذر –شهرسازي .1385مطالعات جامع حمل و نقل و ترافيك تهران، شركت مطالعات جامع حمل و نقل و ترافيك تهران، .8ها و معيارهاي فني، معاونت امور فني، دفتر تحقيقات و معيارهاي فني، ، توصيه)دوم جلد(روي تسهيالت پياده .9

.1375، سازمان برنامه و بودجه، سال 144- 2نشريه شماره .84راهنماي تسهيالت عابرين پياده، انتشارات سازمان حمل و نقل و ترافيك تهران، چاپ اول، تابستان .10 .1376ماني، سازمان حمل و نقل و ترافيك تهران، معلولين و سدمعبرهاي معماري و ساخت .11، مركز تحقيقات "ويرايش دوم-حركتي -ضوابط و مقررات شهرسازي و معماري براي افراد معلول جسمي" .12

.1387، تهران، )سابق(ساختمان و مسكنمجيد داداش "انديشه اي نو در مبلمان شهري براي جانبازان، معلوالن و افراد ناتوان".داداش پور مقدم، مجيد .13

.1389پور مقدم، تبريز، براي افراد داراي (استاندارد هاي مناسب سازي بناها و محيط هاي شهري".برجيان، منصور؛ جغتايي، بهزاد .14

.1388سازمان بهزيستي كشور،تهران، ") معلوليت 1390تهران ، "راهنماي مناسب سازي فضاهاي شهري و ساختمان هاي عمومي".خلوق،محبوبه؛اميري،مهدي .15، شركت "ويرايش سوم -طراحي و تدوين ساختار مناسب سيستم حمل و نقل و ترافيك معلولين و جانبازان" .16

1387انديشان پارس ،تهران، مطالعات جامع حمل و نقل و ترافيك تهران، مهندسان مشاور رهتي، اداره كل توانان جسمي و حرك مالحظات فني و اجرايي مناسب سازي فضاهاي شهري براي معلولين و كم .17

.1384هماهنگي حوزه معاونت حمل و نقل و ترافيك، تير

53

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

ريزي مهندسي هاي كاربردي در مديريت ترافيك شهري، معاونت مطالعات و برنامه ضوابط و دستورالعمل .18 .1386ترافيك، سازمان حمل و نقل و ترافيك تهران، شهريور

ولين، مركز تحقيقات ساختمان و مسكن، نشريه سازي محيط شهري براي معل هايي مستند از مناسب نمونه .19 .1368، شهريور 100شماره

.1375نامه طراحي راههاي شهري، وزارت مسكن و شهرسازي، معاونت شهرسازي و معماري، آيين .20كليات، شركت مطالعات جامع حمل و نقل و ترافيك تهران، –طرح جامع حمل و نقل و ترافيك تهران .21

.1386ان ، تابست930گزارش شماره شبكه معابر، شركت مطالعات جامع حمل و نقل و ترافيك تهران، –طرح جامع حمل و نقل و ترافيك تهران .22

.1386، زمستان 935گزارش شماره

54

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

:2 پيوست 6

:عاليم مخصوص معلولين

55

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

56

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب

57

سازي شهرداري تهران ستاد مناسب-سازي فضاهاي شهري و سامانه هاي حمل و نقل براي افراد معلول جسمي و حركتي دستورالعمل مناسب