megaron 43534 article tandogan

7/23/2019 Megaron 43534 Article Tandogan

1/15

ocuk in Daha Yaanlr Bir Kentsel Mekan:Dnyada Gereklerilen Uygulamalar

More Livable Urban Space for Children: Pracces around the World

Okan TANDOAN

Rather than by any personal or mental features, a childs behaviour

is shaped by the spaces he/she occupies, namely his/her physical

environment. In this context, urban open spaces such as the im-

mediate surroundings of the home, the school garden and play-

ground, all of which constute the childs physical environment

and the spaces the child interacts in, are of great importance in

the formaon of the child as a member of society, and his/her so-

cializaon and development. In light of the role it plays in child

development, making the physical environment more livable for

children has become crucial, parcularly in northern European

countries, and various studies, projects and pracces are being re-

alised in these countries. Foremost among these studies are Child

Friendly City iniaves. Other studies and pracces may be ana-

lysed under headings such as street, school garden, playgrounds

and the childs transportaon between school and home. In this

study, the aim is to highlight the importance of physical environ-

ment for children, and, in this context, to put together a litera-

ture study related to applied and on-going studies and pracces

around the world in the eort to make the physical environment

more livable for children.

m

garonjournal.com

19CLT VOL.9 - SAYI NO.1

stanbul Teknik niversitesi, Peyzaj Mimarl, stanbul.

Department of Landscape Architecure, stanbul Technical University, Istanbul, Turkey.

Bavuru tarihi:29 Temmuz 2013 (Article arrival date: July 29, 2013) - Kabul tarihi:14 ubat 2014 (Accepted for publication: February 14, 2014)

letiim(Correspondence): Okan TANDOAN. e-posta(e-mail):[email protected]

2014 Yldz Teknik niversitesi Mimarlk Fakltesi - 2014 Yldz Technical University, Faculty of Architecture

ocuun davranlar, kiilik, zeka gibi zelliklerinden ok

iinde bulunduu meknlar/ziksel evresi tarandan be-

lirlenmektedir. Bu nedenle toplumun bir bireyi olmasnda,

sosyallemesinde ve geliiminde ocuun etkileim iinde

olduu ve ziksel evresini oluturan konut yakn evresi,

okul ve ocuk oyun alanlar gibi kentsel mekanlar byk

neme sahipr. ocuun geliimindeki nemi dorultu-

sunda ziksel evrenin ocuk iin daha yaanlr hale ge-

rilmesi bata Kuzey Avrupa lkelerinde nem kazanmr

ve bu lkelerde eitli almalar, projeler ve uygulamalar

gereklerilmektedir. Bu almalardan en nde geleni o-

cuk Dostu kent giriimleridir. Dier alma ve uygulamalar

sokak, okul bahesi, ocuk oyun alanlar ve ocuun okul ve

ev arasndaki ulam balklar alnda incelenebilir. Bu a-

lmada ziksel evrenin ocuk iin nemini ortaya koymak

ve bu dorultuda ziksel evrenin ocuk iin daha yaanlr

klnmas iin dnyada yaplm/yaplmakta olan almalar

ve uygulamalar ile ilgili bir literatr almas oluturmak

amalanmr.

MAKALE / ARTICLE

MEGARON 2014;9(1):19-33

DOI: 10.5505/MEGARON.2014.43534

ZET ABSTRACT


2/15

Gnmzn sanayilemi dnyasnda nfusunbyk ounluu kentsel alanlarda yaamakta-dr. 21. yzyln balarnda Asya ve Lan Ameri-

kadaki 15 ya alndaki dnya ocuklarnn %44 kent-sel alanlarda yaamakta olup, Birlemi Milletler NfusBlmne (United Naons Populaon Division) gre

gelimekte olan lkelerdeki her 10 ocuktan 6s 2025yl ibari ile kentlerde yaayacakr (UNPD, 2000).

Kentsel meknlarda bymek birok zorluu da be-raberinde germektedir. Hzl kentlemenin gerdiisonular kentsel mekna olumsuz olarak yansmakta-dr. Plansz ve arpk gelimi kentsel meknlar ise o-cuklarn davranlarn, tutumlarn ve reaksiyonlarnkt ynde etkilemektedir (Al-Khalaileh, 2004).

Yaplan bir ok alma sonucunda ocuun dav-ranlarnn, zeka ve kiilik zelliklerinden ok, iindebulunduu meknlar tarandan belirlendii kantlan-mr (Barker, 1968, Bechtel, 1977, Wicker, 1979). Bunedenle ocuun toplumun bir bireyi olmasnda, sos-yallemesinde ve geliiminde ocuun etkileim iindeolduu ziksel evresi byk neme sahipr.

ocuun ziksel evresi, ocuun ziksel, algsal-bilisel ve toplumsal-duygusal geliimine paralel ola-rak konut, konut yakn evresi, okul, oyun alanlar vb.meknlar olarak eitlilik gstermektedir.

Ancak hzl kentlemenin sonucu olarak youn vedzensiz yaplama nedeni ile kentsel alanlarda ak

alanlarn hzla azalmas, otomobil sahipliinin artmas-na bal olarak trak yknn artmas kentsel alanlarocuklar iin tehlikeli mekanlar haline germektedir.Kentsel meknlar ocuun gereksinimlerine, beklenve isteklerine cevap vermemekte, ocua gvenli or-tamlar sunamamaktadr. Bunun sonucu olarak gn-mz ocuklar konut yakn evresi olarak adlandrlanalanlarn, zellikle sokaklarn kendisine tand ola-naklardan mahrum kalmakta, sosyal, kltrel, zihinselgeliimleri olumsuz ynde etkilenmektedir. Kentselmekanda yekinler tarandan belirlenen bir takm

kriterler dorultusunda tasarlanan ocuk oyun alanlarve okul baheleri de ocuun ihyalarna, beklen veisteklerine cevap verememektedir. Hzl kentlemeninortaya kard sonularn kentsel mekna yansmasile sosyal, kltrel, zihinsel geliimi olumsuz ekilde et-kilenen ocuklarn yaam kalitesini iyilermek toplu-mun gelecei asndan nem tamaktadr.

Bu almann amac ocuun geliimindeki nemidorultusunda ziksel evrenin ocuk iin daha yaa-nabilir klnmas iin dnyada yaplm/yaplmakta olanalmalar ve uygulamalar ile ilgili bir literatr almas

oluturmakr.

Yaanablrlk Kavram

Kelime karl olarak yaanabilirlik, bir yerleimyerinde insanlarn yaamasna elverili tm koullarndeerlendirilmesi ve llmesine ilikin parametrelerbtndr. nsanlarn temel ve daha st dzey nitelik-teki gereksinimlerinin karlanma dzeyi yaanabilirlik

kavramnn anlamn oluturur (Parlak, 2011).

Yekin bir insann gereksinimleri hiyerarjik bir yap-ya sahipr. nsan gereksinimleri en temelden balaya-rak biyolojik gereksinimler, gvenlik, ait olma-balan-ma, saygnlk (presj), kendini kantlama (yeteneklerigelirme) ve entelektel, duygusal ve estek gerek-sinimler olmak zere sralanmaktadr (Maslow, 1968).

ocuun gereksinimleri, yekinlerden ok farkllkgstermemekle birlikte ocuun geliimi, sosyalleme-si ve toplumun bir bireyi olmas dorultusunda daha

da nem kazanmaktadr. Ancak yekinden farkl ola-rak ocuun temel yaamsal gereksinimlerinden birioyun eylemidir ve yukarda saylan tm gereksinimlerleiliki iindedir.

Oyun eylemi, ocuun zyolojik gelimesine, toplu-ma kalmna (sosyallemesine), yaam kavramasna,kiiliini oluturabilmesine ve kltrn sonraki kuak-lara aktarlmasna ynelikr (ukur, 2009).

Bu balamda ziksel evrenin iin oyun deerini do-laysyla yaanlabiliriliini arrmada u kriterler nem-lidir:

Yakn evre ve trak gvenlii,

Ayn arkada grubu (kendisi gibi duyup dnenakranlaryla birlikte olmas, trel geliimin salanma-s, farkl ya gruplar arasnda akc etkileimin gerek-lemesi ve arkada grubunun srekli olmas mekannoyun deerini arrmaktadr),

Doal elerin bulunmas (evresini ve kendisinitanyabilmesi, evrenin ve doann dzenini kavrayabil-mesi, temel deneyimleri kazanabilmesi, yaracla ve

recilie ynelebilmesi, zerklik dnemi bunalmlarsrasnda kirletme ve bularma eilimlerinin en sa-lkl biimde karlanabilmesi, dolaysyla ruhsal sal-nn korunabilmesi nedeniyle doal eler nemlidir),

Oyun ara ve gerelerinin uygun ve yeterli dona-m (ukur, 2009).

1996 ylnda gereklerilen Habitat II. konferansndaortaya km olan ocuk Dostu Kent konsepnde, ken-n ocuk iin daha yaanabilir hale gelmesi iin, kentselmekann tasarmyla ilgili ortaya konan amalar ise o-cuklarn kentsel mekanlarn sokaklarnda gvenle yr-

yebilmelerinin, oyun oynamak iin bir olanaklara, birok

20 CLT VOL.9 - SAYI NO.1


3/15

ocuk in Daha Yaanlr Bir Kentsel Mekan

21CLT VOL.9 - SAYI NO.1

arkadaa ve yata, yeil alanlara sahip olmalarnn, kir-lenmemi, temiz ve srdrlebilir bir evrede yaamala-rnn salanmas olarak belirlenmir (Riggio, 2002).

Bu balamda ocuk iin yaanabilir bir kent, ye-kinlerin sahip olduu temel hak ve hizmetlerden yarar-lanabildii, ktlk ve eitli tehlikelerden korunmu

gvenli bir kentsel evrede yaayabildii, kentsel akmekanlarda gvenli bir ekilde oyun oynayabildii, so-kaklarda gvenle yryebildii, bakalaryla/ arkadala-ryla buluabildii, paylamda bulunabildii ve bylecebaka ocuklarla birlikte renebildii, yeil alanlarasahip olabildii yerdir (Gkmen, 2008), ((Riggio, 2002).

Fzksel evrenn ocuk n DahaYaanablr Klnmas n DnyadaYaplmakta Olan Uygulamalar

ocuun geliimindeki nemi dorultusunda ziksel

evrenin ocuk iin daha yaanabilir hale gerilmesibata Kuzey Avrupa lkelerinde nem kazanmr vebu lkelerde eitli almalar, projeler ve uygulamalargereklerilmektedir.

ocuk Dostu Kent Giriimi

Bu almalardan en nde geleni ocuk dostu kentgiriimleridir. ocuk dostu kent giriimi 1996 ylndagereklerilen Birlemi Milletler nsan YerleimleriKonferansnda (Habitat II) alnan ve ehirleri herkes iinyaanabilir mekanlar klmay amalayan kararn uzan-

s olarak balalmr. Giriim UNICEFin terminolojisiile nce ocuklar ilkesini temel almaktadr (Korkmaz,2006). Bu kentlerde ocuklarn sesleri, gereksinimleri,ncelikleri ve haklar kamusal polikalarn, programla-rn ve kararlarn ayrlmaz bir paras olarak tanmlan-mr (Riggio, 2002).

ocuk dostu kenn amalar akf biimde her genya da ocuk vatandalarnn kendi yaadklar kent hak-knda alnan kararlarda etkili olmalarn, yaadklarkente dair isteklerini ve kirlerini dile gerebilmeleri-ni, aile, toplum ve sosyal yaama kalmlarn, temizve salkl su imelerini ve en yksek salk standart-larndan yararlanabilme hakkna sahip olmalarn, ei-m, salk-bakm ve barnma ihyalar gibi en temelgereksinimlerinin karlanmasn, smr, issmar, id-det ve suiismalden korunmalarn, sokaklarda gven-le yrmelerini, arkada edinmelerini ve oyun oynaya-bilmelerini, hayvanlara ve bitkilere, yeil alanlara sahipolmalarn, kirlenmemi ve srdrlebilir bir evredeyaamalarn, kltrel ve sosyal olaylara kalmlarn,etnik kkenine, dinine, gelirine, cinsiyene ve engelliolup olmamalarna bakmakszn her hizmete ulaabil-

melerini salayarak her ocuun yaadklar kent iin-

de eit haklara sahip birey ya da vatanda olmalarnsalamay amalamakr (Unicef 2004).

Dnyada ki ocuk Dostu Kent giriimleri incelen-diinde genel olarak gelimi lkelerde ocuk DostuKent giriimlerinde nemin, ocuklarn kalmnnsalanmas ile zellikle yeil alan ve parklar gibi rek-

reasyonel alanlarn gelirilmesi, arrlmas ve sokak-larn daha gvenli yerler haline gerilmesi gibi zikselevrenin/ina edilmi evrenin iyilerilmesine veril-mekte olduu grlmektedir. Bu giriimlerde ocuk-larn bamsz ve zerk bir vatanda olarak kendisiniilgilendiren her konuda karar alma ve polikalarnoluturulmas srelerine kalmn salanmasnn danem tad grlmektedir. Gelimekte ve gelime-mi lkelerde ise nem zellikle zor koullar alndakiocuklarn salk, eim, barnma gibi temel hizmetler-den yararlanlabilmesinin arrlmas ynnde giriim-

lere verilmektedir (Riggio, 2002) Malesef gelimekteve gelimemi lkelerde ziksel evrenin iyilerilme-sine ynelik almalara rastlanmamaktadr.

Sokaklarn ocuk in Daha YaanabilirKlnmas in Yaplan Uygulamalar

Kuzey Avrupa lkeleri bata olmak zere birok lke-de zellikle sokaklarn ocuklar iin nemi farkedilerekocuklar iin daha yasanlr klnmas iin farkl isimleralnda bir takm dzenlemelere gidilmekte olduu dagrlmektedir. Bu dzenlemeler ile ayn meknda ya-

ayan insanlarn birbirleri ile ileim kurmalar sala-mak vastas ile toplumsal balarn kuvvetlendirilmeside amalanmaktadr.

Bu dzenlemeler Woonerf, Home Zone gibi fark-l isimler alnda adlandrlm olsa da genel olarak so-kak trainin ya da trak hznn azallmasyla, sokaktaocuklar iin oyun mekanlar gelirilmekte, dinlenme,oturma mekanlar oluturulmaktadr (Ergen, 2000).

Sokaklarn ocuklar iin yaanabilir klnmas iinyaplm olan bu uygulamalara bakldnda en nemliunsurun meknn ocuklar iin gvenli hale gerilmesiolduu grlmektedir. Sokaklarn ocuklar iin gvenlihale gerilmesinde en nemli faktr tatlara gerilenhz snrlamalardr.

Yaplan almalara gre:

Kent mekannda sokaklarda maksimum hz, yaya-lar iin yeterli yaya kaldrmnn, kaliteli ve gvenli geiolanaklarnn salanmas ar ile, ocuun evden okulaya da okuldan eve yaya olarak ya da bisikle ile gvenliekilde ulaabilmesini salamak amacyla 30 saat/kmolmaldr. Kentsel meknda 30 km/saat hz snr lm-

cl kazalarn saysn da azaltacakr.


4/15

Bu hz snr yayalar ve bisiklet binenler iin yolunher iki taranda gvenli ve yeterli byklkte yaya kal-drm ve bisiklet yollarnn salanmas ar ile 50 km/saat olabilir. Kenn ocuk iin daha yaanabilir klnmasamac ile kentsel meknda ocuklarn yaya yada bisik-le ile kulland sokaklarda bu hz snr almamaldr.

Ancak ocuklarn trakteki gvenlii yannda onla-rn yaam kalitesini ve salkl geliiminini desteklemekiin yerleme alanlarndaki sokaklar yeniden kazanl-mal, standarn 30 km/saat olduu alanlar iinde o-cuklarn dier ocuklarla uygun gvenlilik iinde oyunoynayabilecekleri home-zones ya da woornefalanlar ile btnlerilmelidir. Ancak ocuun pers-peknden bu hz hala ok yksekr. Bu nedenle yaya-larn dominant olduu ve bisiklete binenlerin, yayalarve aralarn ayn mekn paylaklar geni kaldrmszsokaklarda maximum tat trai hz Hollandada oldu-

u gibi 15 km/saat ya da svirede olduu gibi 20 km/saat ile snrlanmaldr (Zomervrucht, 2005).

Woonerf

Woornef sokaklarn ocuk oyun alan olarak dzen-lenmesine ilikin bir sistemdir. Sistemin felse temelle-ri ngiliz mimar ve yol mhendisi olan Colin Buchanantarandan kurulmutur. Colin Buchanan 1963 yln-da Ularma Bakanl iin yazd bir raporda etkintrak aknn salanmas ve yayalar asndan sokakmeknnn bozulmas arasnda amaya dikkat ek-

mir. Fikrin orjini aslen ngiliz olmasna ramen bufelsefeyi geree dntren Hollandadr. HollandalNiek De Boer, Colin Buchanann trak ve yayalarla ilgilikrinden etkilenerek bir bahe iinde otomobil sr-yormu gibi izlenim yaratan sokaklar tasarlamr. Busokaklar, sokak sakinleri ve yayalar da hesaba katan,srcleri yava gitmeye zorlayan meknlar olaraktasarlanm ve De Boer tarandan woonerf olarakisimlendirmir (Hand, 2007).

lk woonerf 1960l yllarda Delde tasarlanm veina edilmir. Oturanlar ve kent yetkilileri tarandan

mahallerindeki ar trak younluuna zm olarakDe Boern krinin uygulanmasna karar verilmi ve ilkwoonerf uygulanmr. Delteki woonerf baarlarksa srede tm Hollandada fark edilmi, 1976da Hol-landa hkme tarandan ilk tasarm standartlar ya-sallarlm ve kabul edilmir. Ardndan 1976da Al-manya, 1977de ngiltere, svire, Danimarka, 1979daFransa, Japonya, 1981de srail bunu izlemir. 1990yl ibari ile Hollanda ve Almanyada 3500den fazlaJaponya da 300 den fazla, srail de 600 den fazla woo-nerf ina edilmir (Hand, 2007).

Woornef sistemi sokak trainin ya da trak hznn

azallmasyla sokakta ocuklar iin oyun meknlarnngelirilmesini, dinlenme, oturma meknlarnn olutu-rulmasn; bylece sokan ocuk iin de yaanabilir halegerilmesini amalayan bir sistemdir (Ergen, 2000).

Tat trainin yaya akvitesi ile btnlerilmesiwoonerf n planlanmas ve tasarmnda esas ilkedir.

Sonu oturanlara deer veren, sosyal etkileimi tevikeden, train sakinlemesine yol aan ve zengin evre-ler salayan sokak mekndr (Hand, 2007) (ekil 1, 2).

Sonuta yayalar ve oyun oynayan ocuklar sokatm genilii ile kullanabilmektedirler. Aralarn sokaktapark etmesine belirlenmi park etme alanlarnda izin ve-rilmektedir ve trak hz yry hzndadr. Hollandadawoonerf sisteminde saptanan maximum hz 15 km/saatsvirede 20 km/saar (Zomervrucht, 2005).

Woonerf sistemine kentsel planlama ve tasarm

asndan bakldnda sistemin nemli bir tasarm kon-

22 CLT VOL.9 - SAYI NO.1

ekl 1.Br Woonerf rne (Rjswjk, Hollanda) (Url-1).

ekl 2.Br Woonerf rne (Hollanda) (Url-2).


5/15


23

sep olduu grlmektedir. Kentleme, teknolojiningeliimi ve otomobil sahipliinin artmas, gnmzdetrak, duman ve grlt kirlilii gibi bir ok olumsuzetki ile yzyze kalmamza neden olmutur. Konut alan-

larnda otomobilin neden olduu problemlerin zmiin woonerf ispatlanm ve tutarl bir zm olarakgrlmektedir. Woonerf ar trak hz ve hacmininleyerek trak problemlerini, grlt ve gvenlik so-runlarn ortadan kaldrmaktadr. Ayrca sokak mekann-da n baheler yaratarak toplum tarandan kullanlanyararl meknlar yaratmakta, oturanlar arasnda sosyalilikilerin gelimesini salamaktadr. (Hand, 2007).

Woonerf sistemi be bileeni vardr.

1. lki Woonerf sisteminin uyguland meknn kim-

liini vurgulamak iin farkl bir giri yeri yaratmakr. Buekilde tat srclerine orada bir konuk olduklarnnhisserilmesi salanmaktadr.

2. Tat srcsnn gr izgisini krmak iin tra-k eridine virajlarn, dnemelerin eklenmesi de zo-runludur. Bylece trak yavalalmakta ayn zamanda

oturanlar iin eitli kolaylklarn yaralmas ile yayadostu meknlar yaralmaktadr.

3. Banklar, snr elemanlar, oyun ekipmanlar vebitkilerin kullanm da train yavalalmas ve dahayaya dostu olan meknlarn yaralmas olmak zereiki amaca hizmet etmektedir. Ayn zamanda srclersnr elemanlar, sokak mobilyalar, aa ve eitli d-eme malzemeleri ile ynlendirilmektedir.

4. Tat srclerinin sokakta hz yapmasn engel-lemek iin devaml kaldrm kenar talar ortadan kal-drlmaldr. Bu da src ve yayalara ayn dzlemde,seviyede olduklarn hisserir.

5. Tatlar iin park alan salamak da nemli bir un-surdur. Ancak sokak meknnda park alanlar aralkl

meknlar ile salanmaldr. Bylece sokakta ok fazlaaracn olduu hissi uyanmaz. Tm bu nlemlerin topluetkisi byk bir konfor duygusudur. Sonu ise insanlarasokak meknn kullandrmasdr (Hand, 2007).

ekil 3 ve 4de Woonerf olarak dzenlenmi birsokan emak/3 boyutlu plan gsterilmektedir.

CLT VOL.9 - SAYI NO.1

ekl 3.Woonerf olarak dzenlenm br sokan ematk plan (Collarte, 2012).

ekl 4.Woonerf olarak dzenlenm br sokan boyutlu ematk plan (Collarte, 2012).


6/15

24

Home Zone

Home Zone giriimi 1998de ocuk geliimindeoyunun nemi ve her ocuun daha iyi oyun olanaklarve hizmetleri iin yeterli eriime sahip olma gereksini-mi bilincinin arrlmas amac ile Childrens Play Coun-cil (CPC) olarak adlandrlan organizasyon tarandan

ngilterede balatmr (Bristol City Council, 2003).

ngilizce bir terim olan Home Zone terimi insanve tatlarn eit artlar alnda paylaklar kamusal

meknlar, sokaklar olarak tanmlanabilir. En nemlisibu kamusal meknlar insanlar yrmeye, bisiklet kul-lanmaya tevik edecek, oturanlar arasnda ileimi vetoplum akvitelerini destekleyecek eitli donalar iletasarlanr (East Lothian Council, 2006). Bu dzenleme-lerde de en nemli unsur meknn yayalar iin gvenlihale gerilmesi iin tatlara gerilen hz snrlamasdr(ekil 5, 6, 7).

Bylece bu sokak ve caddeler motorlu tatlar iintasarlanm bir trak yolu olmaktan ok yayalarn biraraya gelmesini zendiren kentsel yaama meknlarolmakta ve bu sokaklar o blgede oturan kentlilerinarasndaki ileimi glendirecek bir sosyal mekn (Jo-seph Rowntree Foundaon, 2007), ocuklar iin alter-naf bir oyun alan seenei yaratmaktadr (Velibeyo-lu, 2000).

Home Zone sisteminin amalar sokaklarn kulla-nl biimini deirmek ve sokaklar yalnzca tatlariin deil insanlar iin de kullanlan meknlar halinegermek, bylece o mekandaki yaam kalitesini ar-


ekl 5. nglteredek lk Home Zone rne (Staner Street,Northmoor, Manchester) (Joseph Rowntree Foundaton, 2007).

ekl 6.Br Home Zone rne (Leeds, ngltere ) (Url-3).

ekl 7.ngltereden Home Zone rne br sokak (Londra, n-gltere).1

1 Kaynak gsterilmemi tm fotoraar Okan Tandoanair.


7/15

25


rmak, sokak mekannda park etme alanlar, oturmameknlar ve oyun alanlar yaratmak ve sokak meka-nnda trak hzn azaltmak olarak zetlenebilir (SurreyCounty Council, 2003).

Home Zone iyi tasarlanmsa tatlarn maksimumsr hz insann yry hzndan biraz daha hzldr

(Joseph Rowntree Foundaon, 2007). Tat sokaagirdiinde yolun dokusunda, rengindeki deiikliklerve sokan giriinde tasarlanm olan giri kaps, sr-cnn yayalarn ncelii olduu bir alana girdiini hiserir (ekil 6). Sokan iindeki eitli unsurlar ara-larn hzn yavalatmasna, doal olarak srclerinyayalar asndan gvenli ekilde srmesine nedenolur. Bu unsurlar hz kesiciler, dolambal tat rotas,

tuzaklar, yolda yaplan daraltmalar, aalar/bitkiler,oturma meknlar, bisiklet park etme alanlar, farklkademelerde dzenlenmi park alanlar ya da ocuklariin yoyun ekipmanlarnn olduu oyun alanlar olabilir(Bristol City Council, 2003) (ekil 9, 10, 11).

Home Zone sistemlerinin gelirilmesi iin KuzeyAvrupa lkelerinden adapte edilen tasarm prensiple-

rini araran Joseph Rowntree Foundaon tarandan


ekl 8.Home Zone olarak dzenlem sokan gr yer (DFT,2005).

ekl 9.Home Zone olarak dzenlenm br sokaktak kent mo-blyalar (Londra, ngltere).

ekl 10.Home Zone olarak dzenlenm br sokakta oyun ala-n (DFT, 2005).

ekl 11.Home Zone olarak dzenlenm sokakta sokak oyun-lar (DFT, 2005).


8/15

26

belirlenen anahtar prensipler u ekilde sralanmakta-dr:

I. Home Zone tecrit ya da ayrlmlk olarak d-nlmez. Bir Home Zone daha geni bir alan iin traksakinlerme projesinin, Okul in Daha Gvenli Ro-talar gibi bir giriiminin bir elemen olarak dn-

lebilir.

II. Dzenlemeler tatlarn konut mlkiyene ok ya-kn gitmesine engel olur ve ayrca otopark alanlarnnkonut mlkiyene ok yakn olmasna izin vermeyenpeyzaj zellikleri ierir.

III. Dzenlemeler kurumsal kimlie uygun iaret vetabelalarn btnnn, peyzaj dzenlemelerinin ve so-kak mobilyalarnn kullanmn dzenler. Bu elementlergrsel olarak kargaa yaratmadan btnleci ve e-kicidir.

IV. Her nerede olursa olsun yolun tatlara zg ks-m ile kaldrm arasnda bir ayrm, fark yoktur.

V. Home Zone meknna giriler ner ve birHome Zone iare ierir. Bu nedenle srcler kolay-ca Home Zone ve geleneksel yollar arasndaki farkanlayabilir.

VI. Bir Home Zone iinde srcler kendilerininncelie sahip olduunu dnemez. Srclerin so-kak iinde izin verilmeyen bir hza ulaacaklarna d-nmelerine neden olacak bir unsur mevcut deildir.

VII. Kamusal aydnlatma, gece aydnlatma iin kulla-nlan unsurlar hz azalc unsurlar olarak kullanr.

VIII. Home Zone iinde boyutlar, trak aknn ya-va hareket etmesi, park etme ve acil durumlarda ara-larn hareket etmesi iin yeterlidir.

IX. Home Zone yeterli park alanlarn, hem mevcuthem de potansiyel oturanlar iin konutlarn yakn ev-resinde salar.

X. Mmkn olduu yerlerde n baheler korunur.

XI. Oturma meknlar dikkat ve zen iinde planlanrve konumlandrlr.

XII. Home Zonelar oturanlar rahatsz etmeyecekinformal oyun ve ilgili akviteler iin potansiyel sunarve sokak buna gre tasarlanr.

XIII. Hollandallara gre Home Zonelarda sokaklar-da en doruk noktada saat bana 100 den daha az say-da ara olmal, sokak 600 metreden daha ksa olmaldr(Joseph Rowntree Foundaon, 2007).

Dnyadaki baarl Home Zone ve Woonerf giri-

imleri incelendiinde bu uygulamalarn olumlu ynle-

ri u ekilde sralanmaktadr:

I. Konut alanlarndaki sokaklarda aralarn stnl-n azaltmakta ya da yok etmektedir.

II. Topluluk duygusunu tevik etmektedir.

III. Oturanlarn sokak kullanmn arrarak ve zengin

akvite eitliliini desteklemektedir.

IV. zellikle yal insanlar arasnda sosyal izolasyonuazaltmaktadr.

V. ocuklara akf ve yarac oyun olanaklar yarat-maktadr.

VI. Doal gzem vastas ile sular caydrmaktadr.

VII. nemli lde trak hzn azaltmaktadr.

VIII. skan alanlarnn gvenliini, daha nemlisi sa-kinlerin gvenlik algsn gelirmektedir.

IX. ocuklar, yallar ve engelli insanlar dahil ol-mak zere toplumun tm yelerinin yerel evreleriniotomobillerden tasye etmelerini, ehlilermelerinimmkn klmaktadr.

X. nsanlar yakn mesafedeki yerler iin yrme vebisiklete binmeye tevik etmektedir.

XI. na edilmi evrenin kalitesini arrmaktadr.

XII. Daha kaliteli bir kentsel yaam iin taleplerin art-masna yardmc olmaktadr (IHIE, 2002) (ekil 12).

Tablo 1de teknik ve geometrik standartlarn zegsterilmektedir.

Ancak gerek Woonerf gerekse Home Zone uy-gulamalar yerleme alannda emlak deerlerinde birara da neden olmaktadr. Bu durum kentsel mekan-da pozif yada negaf sonular dourabilmektedir.

Okul Bahesi

Kenn ocuk iin daha yasanlr hale gerilmesi iinyaplan uygulamalar snrl ve yetersiz olsa da (Catling2005), ocuun ziksel evresini olusturan okul ve okul

bahesini de kapsamaktadr: Child Friendly School,Learning through Landscapes (UNICEF, 2006).

ocuk dostu okul (Child Friendly School) yalnz-ca ocuklara kaliteli eim iin deil ayrca elenceli,salkl, gvenli ve ekici evreler ve ocuklarn oyungereksinimine cevap veren, ocuu her trl ktolaylardan koruyan, ocuklarn istek ve beklenleriniyanstan ve ocuklarn akf olarak eim srecine kat-may amalayan mekanlar sunmay amalayan bir giri-im olarak uygulanmaktadr (UNICEF, 2006). Learningthrough Landscapes ise okul bahelerinin gelirilme-

si iin balalm bir giriimdir. Bu okullarda gl bir



9/15

27


eim mfreda ve bunun yannda okul bahelerininkullanmna odaklanm olan tenes zaman ya daoyun zaman edeer olarak dnlmektedir (Jereyand Woods, 2003).

Ayrca bu giriimler incelendiinde bu giriimlerin

ocuklarla birlikte hazrlamaktan ok yekinler tara-ndan ocuklar iin gelirilmekte olan okul alanlar-nn yaralmas ynnde almalardan olutuu grl-mektedir (Catling, 2005).

Dier taraan ocuk iin daha iyi okul bahelerinin


ekl 12.ematk br Home Zone sokak mekan (East Lothan Councl, 2006).

Bsklet parketme alan

Tatn hznyavalatmayaolanak salayan

kavsl yol mekan

Kk n

baheler

Baryerler lesnrlandrlan

yayaya ayrlmmekan

Tat parketme alan

Sokan lneer

nteln azaltan,lg ekc yol demes

Home Zone grdaraltmak n

konumlandrlm

k konut

Rampa

Tat hznnyavalatmasnda da

rol oynayan aa

Tat yolunun veoturma mekannntanmlanmasndarol oynayan allar

Sokak mekann yellendren ve yumuatan dar n baheler

Tablo 1.Home Zoneda baz geometrk ve teknk standartlarn zet (East Lothan Councl, 2006)

e Standart

Tek grl br Home Zone n maksmum konut says 25 konut

Tasarm hz 10 mph* (1 mph=0.44704 metre/saat)

Trafk hznn yavalatlmas n yol zernde yaplm engel, vraj vb. yavalatclar 30 metre

arasndak maksmum mesafe

ler gr mesafes Max. 30 metre

Home Zone gr yernn mnmum genl 3.5 metre

Mnumum tat yolunun genl 3.7 metre

Maksmum Home Zone uzunluu 400 metre


10/15

28

yaralmas konusunda dnyada yaplan uygulamalarve giriimler incelendiinde genel olarak bu uygulamave giriimlerin yetersiz olduu da grlmektedir.

ocuun Okul ve Ev Arasndaki Ulam

Kentsel mekanda akf ak alanlarn varl ocuun

ziksel, zihinsel ve sosyal geliiminde byk neme sa-

hipr (Zomervrucht, 2005) Ancak ocuun bu mekan-larda serbest hareket kabiliye ocuun geliimi iintemel zorunluluk, ayn zamanda hakr (Henmoserve Degen-Zimmerman, 1995), (Zomervrucht, 2005).Kentsel meknda serbest hareket hakkna sahip olma-yan ocuklar iin, kent iinde akvitelerine cevap vere-cek meknlarn varl bir nem tamamaktadr.

Bu dorultuda ocuun okul ve ev arasndaki ula-mnn gvenli hale gerilmesi amacyla bata Dani-marka, ngiltere olmak zere Avrupa lkeleri, Kanada

ve Amerikada bir takm uygulamalar yaplmaktadr.Bunlar Safe Routes to School, SRTS (Okula gvenlirotalar), Traveling to School Iniave (Okula ulamgiriimi), Walking School Buses (Yryen okul otobs-leri), Pilot Yellow School Buses (Sar Okul Otobsleri),Healthy Schools (Salkl Okullar) olarak sralanmak-tadr (Troels, 2006), (Newson ve di., 2010), (Osborne,2005). Bu uygulamalarda ama ocuklarn okula bisik-let ile ya da yryerek gitmelerini salamak, ayrca okulgidi-gelilerinde meydana gelen ve ocuk lmleri ilesonulanan kazalar da azaltmakr (Osborne, 2005).

Bu uygulamalar kapsamnda ocuklarn, retmen-lerin, pedogoglarn ve ebeveynlerin ortak almalary-la okul ve ev arasnda gvenli yrme ve bisiklet ro-talar oluturulmaktadr. ocuklarn bu projelere dahiledilmesi ile ocuklarn bu projeler ile ilgili olarak sahip-lik duygusu ve projenin baar ans da arrlmaktadr.

Safe Routes to School, SRTS (Okula gvenli rotalar)konsep Ba Avrupadaki trak kazalarndan kaynakla-nan ocuk lmlerinin en yksek sevide olmas nedeniile okul gidi-gelilerinde ocuklar trakten korumakiin 1970li yllarda Danimarka, Odensede okula yr-

yerek ve bisiklet kullarak giden ocuklarn gvenlii ileilgili olarak balalmr. Ardndan hzla dier Avrupalkeleri ve Kanada, Amerika gibi lkelerde uygulanma-ya balamr (Troels, 2006) (ekil 13).

Uygulama sonras Odensede 1980 ylnda yaplanbir proje ile okul gidi-gelilerinde meydana gelen ka-zalarn %82 azald tespit edilmir (Osborne, 2005).1985-2000 arasnda 6-16 yanda trak kazallarndalen ya da yaralanan ocuklarn says ise %46 azalm-r. Yaklak olarak bu azalmann yars gveni yol vebisiklet rotas gelirmelere dayanmaktadr (Jenson ve

Hummer, 2002).

Danimarka Avrupann en nemli bisiklet ken ol-

mak iin nemli admlar atm sonu olarak bugnokul gidi-gelilerinin yarsndan daha fazlas ve tmmerkezi seyahatlerin %50si bisiklet ile yaplmaktadr(Osborne, 2005).

ngilterede ise ocuun okul ve ev arasndaki ula-mnn gvenli hale gerilmesi konusu ile ilgili olarakhkmet yerel meclis iin ocuklar ile birlikte alarakeitli klavuzlar karmakta, okul gidi-gelileri iin yl-lk datalar birikrmekte, kendi be yllk yerel ulamplanlar iinde okul ulam stratejileri ile ilerleme ra-porlar hazrlamaktadr.

2010 ylnda hkmet tarandan ngilterede herokul iin bir okul gidi-geli plan hazrlamak iin ulusalTraveling to School Iniave (Okula ulam giriimi)adl bir giriimi duyurmutur. 40 adet okul seyahat pla-n almalarnn her birinin erken sonular ortalamaara kullanmnda %23 azalma olduunu ortaya km-r (Newson ve di., 2010).

ngilterede bu konuda yaplan dier giriimler okul-larda bisiklet koymak iin sundurmalarn yaplmas,planlanm zamanlarda okul iin belirlenmi bir rotay

izleyen yekinlerin elik ei ocuklar grubu olaraktanmlanabilen Walking School Buses (Yryen okulotobsleri) giriimi, ev ve okul arasndaki rota zerin-de verilen bisiklet eimleri, pilot sar okul otobsleri(Pilot Yellowschool Buses), yrmeyi ve bisiklet kullan-may tevik eden Healthy Schools (Salkl Okullar)programlar, olarak sralanabilir. Home Zone dene-meleri de bu giriimler kapsamnda dahil edilmektedir(Osborne, 2005) (ekil 14).

Amerika ise bir milden fazla seyahet etmek zorun-da kalan ocuklar iin cretsiz olan okul otobs ula-

mna nem vermektedir. Bu giriim okula gidi iin


ekl 13.Safe Routes to School (Hamlton County, UK) (Url-4).


11/15

29


otomobil kullanmnn azalmasnda bir zm olarakkabul edilmir. Ancak ocuklar arasnda obezitenin

artmas, otomobil egemen komuluklar ve artan okultama cretleri ile birlikte Amerikada da Danimarkave ngiltereden Safe Routes to Schools modeli be-nimsenmi, California Safe Routes (Gvenli rotalar)gibi programlar uygulanmaya balanmr (Osborne,2005).

Frequent Walker/Rider Program ocuklarn okulabisiklet ile ya da yaya olarak gelmelerini tevik etmekamac ile Amerikada uygulamaya konulmu bir proje-dir. ocuklar okula bisiklet ya da yaya olarak geldiindeocuklara nceden verilmi olan kart delinmekte, kart

tamamen deliklerle dolduunda ocuklara kk he-diyeler verilmektedir. Sonuta en scak aylarda kalm%90 ile %95 arasnda deimir (Osborne, 2005).

Okul ve ev arasndaki ulamn ocuk iin gvenlihale gerilmesi amac ile East Cleveland, Ohioda birok giriimde bulunulmutur. ocuk yayalar iin teh-likeli bir evre olarak nitelendirilen East Clevelanddaoturanlar bu durumu deirmek iin ilk giriimi ba-latmlardr. ocuklarn gvenli ekilde yryebilmeleriiin daha yaya dostu meknlar yaratmak amacyla cad-de ve sokakalardaki trak iaretlerini gelirmi yenile-rini eklemilerdir. Dier bir aba ise eitli toplum kuru-lularnn yardm ile gereklerilmir. Bu kapsamdarencilerin isimleri yeni boyanm bir yaya geidi ze-rinde bir ablon yardm ile ayak izleri ile karlmr.Bu giriim yalnzca grsel deil ayn zamanda ocukla-rn bu proje alakal olarak sahiplik duygusu arrlmayn zamanda tat kullanclarnn dikka ocuk yaya-lar zerine ekilmir. Ayrca aileler ve rencilere tav-siye edilen yrme yollarn ve yaadklar alan iindemevcut olan engelleri gsteren Okula Gvenli RotalarHaritalar (Safest Routes to School Maps) hazrlanm-

r. Haritalar kent yetkililerine yaya yolu onarlmasnda

nceliklerin belirlenmesinde yardmc olmutur. Byle-ce ok sayda eksik yaya yolu ina edilmir (Osborne,2005) (ekil 15).

Okul ve ev arasndaki gvenli rotalarn oluturulma-s konusunda Amerika, ngiltere ve Danimarka ve dierlkeler tarandan yaplan giriimlerin sonularna gre

okul ulam polikas, zellikle kent genelinde yrmeve bisiklet rotas ann gelirilmesi ile genel ulamstratejisinin bir paras olmaldr (Osborne, 2005).

Okula gvenli rotalarn oluturulmas sve,Stockholmde de nem kazanmr. 2003 ylnda bala-lan bir alma ile zellikle ailelere farkl ulam ara-larnn olduunu gstermek ve ocuklarn daha salk-l olmasn ve okul yakn evresinde ise daha gvenlitrak yaratmak iin bu aralarn kullanmn salamakamalanmr. Bu proje ile seyahat davran biimlerinideirecek teknikler gelirilmir. Aileler ve ret-menler ocuklarn okul ve ev arasnda yrmeleri, bi-siklet kullanmalar ya da gruplar halinde seyahat etme-lerini cesaretlendirmeleri iin tevik edilmir. Byleceokul ve ev arasndaki daha gvenli, elence asndandaha zengin, daha oyun dostu rotalarn oluturulma-s amalanmr. Uzun vadeli ama ise ara traininneden olduu problemlere insanlarn farkndalkla-rn arrmak ve ulam iin farkl ara ve yntemlerinkullanlmasn salamakr. Bu amala Walk-Buseshakknda bir lm yaplm, brorler eitli materyal-ler baslmr. Ayrca farkl ulam ekillerini gsteren

bir poster, gvenli okul rotalar iin bir kontrol listesive ile ynecileri, pedogog, ebeveynler ve renci-ler ile birlikte bir eylem plan hazrlanm, ocuklarnokula otomobil ile geren aileler iin ocuklarn indir-me noktalarn gsteren bir harita yaplmr. Bu projevastasyla ocuklarn ulam alkanlklarnn nasl de-ii konusunda en iyi kant Stocholmde Walk Bu-ses larn iki yllk period iinde %500den fazla oranda


ekl 14.Walkng School Buses (Url-5).

ekl 15.Okula gvenl rotalar hartas (Osborne, 2005).


12/15

30

artmasdr. Walk-Buses ya da Bike-Buses ailelerinokul ve ev arasndaki rotalarda kendi ocuklarna ya dadier ocuklara elik ederek yn verdikleri ve okul ileev arasndaki rotalar iin gelirilmi seyahat zmle-ridir. Proje sayesinde ebeyvenlerin ulam alkanlklarbile deimir. Daha ok aile otomobillerini kullan-

maktansa otobs duraklarna yrmekte, ie bisikletile gitmektedir. Birok okulda otomobil kullanm %60orannda dmtr (Url-6) (ekil 16).

ocuun okul ve ev arasndaki ulamnn ebeveyn-den bamsz yryerek ya da bisikle ile gerekle-rmesi iin yaplan bu uygulamalar ocuun kentselmekanda serbest hareket hakkn elde etmesi ile so-nulanacak ve bu da ocuun kiisel ve sosyal geliimi-ni olumlu ynde etkileyecekr. Ayrca bu uygulamalarokul gidi-gelilerinde meydana gelen tark kazalarn,bu kazalarda len ya da yaralanan ocuk saysn azal-

tacak ve de ebeveynlerin ulam alkanlklarn dei-rmesine neden olabilecekr.

ocuk Oyun Alan

Kentsel meknda ziksel evrenin ocuk iin dahayaanabilir klnmas iin yaplan uygulamalardan birdieri en bata emniyetli, gvenli olmak zere ocu-un geliimine katkda bulunan ve ocuklarn istek vegereksinimlerini karlayan ocuk oyun alanlarnn olu-turulmasdr. Bu amala U.S. Consumer Product SafetyCommission (CPSC), Naonal Program for PlaygroundSafety (NPPS) gibi kurumlarca eitli ocuk oyun alan-larnn tasarmda gz nnde bulundurulmas gerekenplanlama ve tasarm ilkeleri belirlenmir. Bu ilkelerdenen bata gelenler gvenlik ve yaa uygun tasarmdr.

Dier taraan daha gvenli oyun alanlarnn olutu-rulmas ve oyun parklarnda lmle sonulanabilecekkazalar engellemek amacyla her bir oyun ekipmaniin gereklerilmesi gereken standartlar oluturul-mutur. EN 1176 rem ve kurulum aamasnda oyunalanlarnn ekipman ve zemin demelerinin gvenlikynyle asgari yeterliliini salamak amacyla Avrupa

ve dier gelimi lkelerde ve Trkiyede de uygulan-

maktadr (akrolu ve Arsla, 2010).

ocuk oyun alanlar incelendiinde ocuk oyun alan-larnn geleneksel oyun alanlar, ada ocuk oyunalanlar, macera oyun alanlar ve zel renme alanlarolarak farklla grlmektedir.

Geleneksel ocuk Oyun Alanlar, yekinler taran-dan belirlenen bir takm kriterler dorultusunda tasar-lanan, kataloglardan seilmi standart malzemelerdenve genelde tek bir kullanma cevap veren oyun aletle-rinden olumaktadr (Chamberlin, 1998). Bu p oyun

alanlar genel olarak ocuklarn sallanma, kayma gibi

ihyalarna cevap veren, malzemelerin genel olarakadele gelirici olmas nedeniyle ocuklarn yaracl-

nn geliimine pek katkda bulunmayan meknlardr.Bu nedenle bu meknlar oyun deil akvite alanlardr.Bu p oyun alanlar, toplu oyun oynanmasna deil bi-reysel oyuna olanak tanr (Ergen, 2000). Salncak, kay-drak, tahravalli, denge aletleri bu alanlarda yer alanoyun aletleridir (ekil 17).

ada Oyun Alanlar, 1950-1960l yllarda gelenek-sel ocuk oyun alanlarna alternaf olarak ortaya kanoyun elamanlarnn alalmam form, doku ve renkteolduu, estek adan memnun edici oyun alanlardr(Aydemir ve di., 2004). Maliyetleri yksek olduundan

saylar azdr. Arazi form olarak hareketli, malzemelerise stakr. Su ve skiyeler, rmanma tepeleri, tneller,iple oluturulmu akviteler genel karekteri oluturur(Ergen, 2000). Oyun elemanlar beton, berglas ve ah-ap malzemeden, canl renklerde, kaplumbaa, balk,gemi vb.ekici biimde ve heykelsidir (Aydemir ve di.,2004 ). ada oyun alanlarnn amac, yaraklar or-


ekl 16.Walk-Bus (Stockholm) (Url-7).

ekl 17.Geleneksel ocuk oyun alan (Url- 8).


13/15

31


tamlarla ocuklarn etkin oyunlarndan baka, edilgen,dsel, yarac ve haa bilisel oyunlarna olanak tan-

makr ada oyun alanlar eim asndan, faydaloyun formlarna olanak salar (Ergen, 2000) (ekil 18).

ocuk baheleri ile ilgili ararmalar ada ocukbahelerinin eitsel adan daha deerli oyun trlerinitevik eini gstermektedir. ada ocuk oyun alan-larnda ortaya konan yaraclk says geleneksel oyunalanlarndan %60 daha fazladr (Benedict ve Susa,1994).

Macera Oyun Alanlar, ocuklarn ou gerek ara-gere ve malzemelerle, bir yekin rehber denemindekendi oyunlarn gelirebildikleri oyun meknlardr.Bu tr oyun alanlarnda ocuklar tam bir zgrlk orta-mnda neler yapabilecekleri konusunda kendilerini testedebilir, zgrln bireye sorumluluklar yklediinioyun iinde, yaayarak renirler (Bengston, 1972).Bu p alanlarda ocuklar, kendi oyun alanlarn yarata-bilirler. Bu p oyun alanlar yardmlamay, ocuklarnproblemlerini zmelerini, kendi kendilerini kefet-melerini de salar (Chamberlin, 1998). Bu alanlardakullanlan oyun aletleri ve malzemeleri stak deildir.Bunlar ocuun kendi evresini ve oyun aletlerini ya-ratabilecei el aletleri, kullanlmayan eski laskler, al-

m laskler, keresteler, sandklar, ivi, eki, kestere,krek, toprak, su, tula, halat vb. metaryallerden olu-ur (ekil 19, 20, 21).

Macera oyun alanlar Danimarkada 2. Dnya Savasonrasnda ortaya kmr. ocuklarn bilgi, grg vedeneyimlerini uygulamalar yoluyla arrmay ngren,ocuun biliini zenginlermeyi hedeeyen bir neri-dir. ocuklarn bir eyleri yapma-bozma yoluyla ren-mekten zevk aldklar inanacna dayal olan bu gr1950li ylllarda ngilterede, 1960l yllarda svire veAlmanyada uygulanmaya balanmr (Gr ve Zorlu,

2001).

Sonu

nsanlar, evresinde bulunan kiilerin, olaylarn,iinde bulunduu sosyo-ekonomik, kltrel ve ziksel

evre gibi etkenlerin etkisindedir. Bu etkenlerin olu-


ekl 18.ada br ocuk oyun alan (Url-9).

ekl 19.ngltereden br macera ocuk oyun alan (Url-10).

ekl 20.Plantenun Blomen Park ocuk oyun alannda, maceraoyun alanndan br grnm (Hamburg) (Url-11).

ekl 21.Br macera ocuk oyun alan (Url-12).


14/15

32

turduu karmak btnn sonucunda insan bir bireyolarak belirlenir. ocuun toplumun bir bireyi olmasn-da, sosyallemesi tm bu etkileri yaamaya balamasile olur (akr, 1997).

Bu dorultuda ocuun yaad ve etkileim iindeolduu ziksel evresinin ocuk iin daha gvenli, ocu-

a oyun ortam ve ocuun doa ile ileim iinde olma-sn salayan dolaysyla ziksel ve sosyal geliimini des-tekleyen mekanlar haline gerilmesi gerekmektedir.

lkemizde son dnemlerde ulamn toplumsal bo-yutu ile ilgilenen, yaya ve bisiklet eriimine odaklananve karar vericilerin bu konulardaki alglarn deirmeabasi iinde bulunan eitli sivil toplum kuruluslarnnabalar dnda, kentsel mekann ocuk iin yaanabilirhale germe abasnda olan uygulamalara ne yazk kirastlanmamaktadr. Kentsel mekanda ocuk dostu me-kanlarn oluturma konusu lkemizde gereken ldenemsenmemektedir.

Trkiyede ocuk ile ilgili yaplan uygulamalar ve giri-imler inceldiinde ocuk dostu kent projelerini de nek grlmektedir. UNICEFin araclyla 2006- 2010dnemini kapsayan lke program eylem plan ereve-sinde Trkiyenin 12 ehrinde ocuk dostu kent giriimibalalmr. Giriim ocuklarn temel hak ve zgrlk-lerini kenn gnlk yaamnda hayata geiren ve koru-yan bir yerel yneim sistemi olarak tanmlanmaktadr.Olumlu bir gelime olmas ile birlikte kentsel mekannocuk iin daha yaanlr hale gerilmesi abalarnn dabu giriiminin bir paras olmas gerekmektedir.

Churchman (2003)in da beliri gibi ocuk dostukent, ocuun gelecekte kenne sahip kan yekinbir birey olabilmesi iin onun ziksel ve sosyal gelii-mini destekleyebilen zelliklere sahip olan kenr. Ken-n, ziksel anlamda ocuklarn holanacaklar ve ken-dilerini gvende hissedebilecekleri, oyun eylemlerineolanak salayan, sembolik anlamda da kent tasarm,planlamas ve yekin bireylerin davranlar aracly-la ocuklara kendilerinin toplumun dier bireyleriyle

eit bir paras olduu mesajn iletebilen bir yer olmasgerekmektedir.

Bu dorultuda daha yaanabilir kentsel mekanlariin ocuun kentsel meknda ziksel evresini olu-turan konut yakn evresi, sokak, okul bahesi, ocukoyun alanlar bata olmak zere tm kamusal meknlarocuklarn gereksinim, istek ve arzularna cevap verenve en nemlisi gvenli ve oyun eylemine olanak sala-yan yerler haline gerilmelidir.

Toplumun bir esi ayn zamanda da onun bir kay-na olan ocuk, geliime ak bir sistemdir. Bu nedenle

toplumun gelecekteki gelime dzeyi hedef alnarak

bu ak sisteme istenen ynde etkide bulunmak mm-kndr (Ergin, 1982). Toplumun gelecekteki durumuu an ocuk tarandan yanslmaktadr. ocuun ge-reksinimlerinin karlanmamas durumunda geliimikt ynde etkilenecek, dolays ile bugnn salkszyeen ocuklar yarnn salksz yekinleri olacak ve

bu durum toplumun geleceini olumsuz ynde etkile-yecekr. ocuun geliimindeki nemi dorultusundaziksel evrenin tasarmnda ocuun gz ard edilme-mesi gereki akr. Bu dorultuda konut leindenkent leine kadar tm meknlarn tasarmnda o-cuun da bir kullanc olduu unutulmamal, ocuunmeknsal algs, gereksinimleri, tercihleri gz nndebulundurulmal ve bu bilgiler nda meknn tasar-mna gidilmelidir.

Kaynaklar1. Al-Khalaileh, E. (2004) Understanding childrens environ-

ments: The eect of outdoor physical environments onchildrens acvies and quality of life within Al-WihdatPalesnian refugee camp and environs, Amman, JordanPh.D., North Carolina State University.

2. Aydemir, ., Aydemir, S. E., Beyazl, D. ., kten, N., k-sz, A. M., Sancar, C., zyaba, M. ve Trk, Y. A. (2004)Kentsel Alanlarn Planlanmas ve Tasarm, Akademi Kita-pevi, Trabzon.

3. Barker, R. (1968) Ecological Psyhology, Stanford Univer-sity Press, Stanford.

4. Bechtel, R. B. (1977) Enclosing Behavior, Dowden-Hutc-hinson and Ross.

5. Benedict, J.O., & Susa, A.M. (1994) The Eects Of Playg-round Design On Pretend Play And Divergent Thinking,Environment and Behavior, 26/4.

6. Bengston, A. (1972) Adventure Playgrounds, CrosbyLockwood & Sons, London.

7. Bristol City Council (2003) New Build Home Zone DesignGuidelines, First Edion November 2003, Bristol City Co-uncil.

8. Catling, S. (2005) Children, Place And Environment, Ge-ographical Associaon. Retrieved September 14, 2007,from www.geography.org.uk

9. Chamberlin, A.O. (1998) Toplu Konut Alanlar le Kent

Parklar erisindeki ocuk Oyun Alanlarnn Karlarl-

mas, Yksek Lisans Tezi (Yaynlanmam), T, Fen Bilim-leri Ensts, stanbul.

10. Churchman, A. (2003) Is There a Place for Children inthe City?, Journal of Urban Design, Vol. 8 No. 2, pp. 99-111, June 2003.

11. Collarte, N. (2012) The Woonerf Concept Rethinking aResidenal Street in Somerville, Master of Arts in Urbanand Environmental Policy and Planning, Tus University,Cambridge.

12. akr, H. (1997) ocuklarn Alglamasnda Etkili Olan Mi-mari Paremetrelerin Belirlenmesi, Yksek Lisans Tezi (Ya-ynlanmam), T Fen Bilimleri Ensts, stanbul.

13. akrolu, F. ve Arslan, M. (2010) Standart Ekonomik ve



15/15


Teknik Dergi, Yl: 49, Say: 579, Austos 2010, ISSN:1300-8366.

14. ukur, D. (2009) ocuk Dinlenimi Asndan Oyunun ne-mi ve Konut Yakn evresinde Oyun Deerini Arrc Me-kansal Dzenlemeler, Ege Mimarlk, 2009/2 69.

15. DFT (2005) Home Zones: Challenging the future of ourstreets, Department for Transport, UK.

16. East Lothian Council (2006) Supplementary PlannningGuidance 1, Director of Environment, Home Zone DesignStandards, Dra for Consultaon.

17. Ergen, S. (2000) Sokaklarn ocuk Oyun Alan Olarak Kul-lanlabilirliine likin Bir Yntem Denemesi:Sleymaniyernei, Yksek Lisans Tezi, T, Fen Bilimleri Ensts,stanbul.

18. Ergin, . (1982) Kentsel evrenin ocuk Asndan YaamDeeri, Trkiye 1. ehircilik Kongresi, ODT, Ankara.

19. Gr, . . ve Zorlu, T. (2002) ocuk Meknlar, YEM Yayn-lar, stanbul.

20. Hand, C. (2007) Woonerf: A Dutch Residenal Streetscape.

21. Henmoser M. and Degen-Zimmerman, D. (1995).Lebensraume fur Kinder, Empirische UntersuchungenzurBedeutung des Wohnumfeldes fur den Alltag unddie Entwicklung der Kinder, Bericht 70 des Naonal Fors-chungsprogram Stadt und Verkehr (Room for Children:Empirical Research into the Inuence of the Daily Envi-ronment for Childrens Development, Naonal researchProgram for City and Transport), Zurich.

22. IHIE, (2002) Home Zone Design Guidelines, Instute ofHighway Incorporated Engineers, ISBN 0-9542-875.

23. Jerey, B. and Woods, P. (2003) The Creave School: Aframework for success, quality and eecveness. Lon-don: Routledge/Falmer.

24. Jenson, S., U. and Hummer, C. H. (2002) Safe Routes toSchools: An Analysis of Child

25. Road Safety and Travel (Sikre Skoleveje: en undersgelseaf brns traksikkerhed og transportvaner), DanmarksTranspororskning, Denmark.

26. Joseph Rowntree Foundaon (2007) Planning and desig-ning home zones. Retrieved July 08, 2008, from hp://www.jrf.org.uk.

27. Korkmaz, N. (2006) ocuk Dostu ehir, Eyll 2006, www.illeridaresi.gov.tr/images/cocukdostusehir.ppt.

28. Newson, C., Cairns, S., & Davi, A. (2010) Making SchoolTravel Plans Work, Experience from English case studie,

Transport for Quality of Life, Campaign for Beer Trans-port, University College London, Adrian Davis Associates,Sustrans, Cleary Hughes Associates.

29. Maslow, A. (1968) Toward a Psychology of Being, Wileyand Sons, New York, 1968.

30. Osborne, P. (2005) Safe Routes for Children: What TheyWant and What Works, Children, Youth and Environ-ments 15(1), pp. 234-239.

31. Parlak, B. (2011), Yaanabilir Bir Samsun: Kentsel Ya-anabilirlik Analizi, Samsun Sempozyumu, 13-16 Ekim2011, Samsun.

32. Riggio, E. (2002) Child Friendly Cies: Good Gover-nance in The Best Interests Of The Child, Environment

&Urbanizaon, Vol 14, No 2. Retrieved June 04, 2007,

from hp://www.bvsde.paho.org/bvsacd/cd26/enurb/v14n2/45.pdf.

33. Surrey County Council (2003) Tandridge Home Zone Pro-ject. Retrieved February 19, 2003, from www.surreycc.gov.ok

34. Troels, A. (2006) Safe routes give healthy cycling children.Retrieved January 16, 2006, from hp://www.cykelby.

dk/eng_safe%20routes.asp.35. UNICEF (2006) The Child-Friendly School (CFS), Retrieved

February 07, 2006, from hp://www.ungei.org/wha-sungei/les/unicefungeiCFS1Web.pd

36. Unicef (2004) Building Child Friendly Cies A Frame-work for Acon, UNICEF Innocen, Internaonal Secre-tariat for Child Friendly Cies, Florence.

37. UNPD (2000) Jordan Human Development Report, Uni-ted Naons Development Programme, Amman, Jordan.

38. Velibeyolu, K. (2000) Kentsel Ulam Sorunlarna Btn-cl Bir Yaklam: Bir Trak Ynem Metodu Olarak Tra-k Sakinlerme. Retrieved June 10, 2008, from hp://

www.angelre.com/ar/corei/trak2000.htm39. Wicker, A. W. (1979) An Introducon to EcologicalPsychology, Wadsworth Inc., Belmont, California.

40. Zomervrucht, J. (2005) Inving Streets For Children,Some lessons and results of the Childstreet 2005 confe-rence in Del, Huizen, The Netherlands, Veilig VerkeerNederland.

nternet Kaynaklar1. Url-1 < hp://www.greeninfrastructurewiki.com/page/

Woonerf> [Eriim tarihi 27.02.2011]

2. Url-2 < hp://www.courtyardhousing.org/images_sha-red.html> [Eriim tarihi 27.02.2011]

3. Url-3 < hp://www.headstogether.org/methleypic.html> [Eriim tarihi 27.02.2011]

4. Url-4 [Eriimtarihi 27.02.2011]

5. Url-5 < hp://www.teachernet.gov.uk > [Eriim tarihi27.02.2011]

6. Url-6 < hp://www.huddinge.se/stockholm.se> [Eriimtarihi 20.01.2009]

7. Url-7 [Eriim ta-rihi 27.02.2011]

8. Url-8 < hp://www.emeraldislandrentals.com > [Eriimtarihi 20.02.2011]

9. Url-9 < hp://imgs.sfgate.com/c/pictures > [Eriim tarihi12.03.2010]

10. Url-10 < hp://www.adventureplayground.org.uk/> [Eri-im tarihi 12.03.2010]

11. Url-11 < hp://commons.wikimedia.org/wiki > [Eriimtarihi 12.03.2010]

12. Url-12 < hp://weburbanist.com >[Eriim tarihi12.03.2010]

Anahtar szckler:ocuk dostu kent; gvenli rotalar; okul bahesi;oyun alanlar; sokak.

Key words:Child friendly city; safe route; school garden; playgrounds;street.

megaron 43534 article tandogan

Documents