Media:liefde en/of

haat

“If you don’t read the newspaper, you’re uninformed. If you do read the newspaper, you’re misinformed.”

The man who reads nothing at all is better educated than the man who reads nothing but

newspapers.

Mark Twain, Schrijver van ‘Tom Sawyer’ en ‘Huckleberry Finn

Thomas Jefferson, 1743-1826Derde president VS, ontwerper

onafhankelijkheidsverklaring

De Vierde Macht

Eerste macht: wetgevende macht (parlement)

Tweede macht: Uitvoerende macht (regering)

Derde macht: Rechterlijke macht

Vierde macht: Media

Rol van Media

InformerenMedia onderzoekt hoe de overheid werkt en of deze de rechten van burgers naleeft en informatie informeert de burger hierover. In die rol kan de pers misstanden te berde brengen

ControlerenMedia moet optreden als waakhond (toezichthouder), die het reilen en zeilen van de overheid en het bedrijfsleven in de gaten houdt. In deze rol eist het openbaarheid van gegevens op, of weet via informanten en klokkenluiders geheime informatie tot zich te krijgen

Rol van Media

OpinieDoor de informerende functie op grote schaal, kan de pers een stempel drukken op het nieuws. Door specifieke aandacht voor een thema heeft het invloed op de publieke opinie

SpreekbuisDoor het direct contact met de burger kan de pers een spreekbuis vormen voor wat er leeft in de bevolking en welke misstanden er bestaan in de maatschappij. In sommige gevallen kan de pers zoveel aandacht geven aan een onderwerp dat het de publieke opinie beïnvloed of het onderwerp op de politieke agenda weet te zetten.

Nieuws (ver)vormt ons wereldbeeld

Nieuws gaat altijd over uitzonderingen. En die worden daardoor groter, belangrijker en problematischer … ze worden dé regel.

Alle bankiers zijn hebzuchtige graaiers Alle werklozen zijn profiteurs Alle vreemdelingen zijn criminelen

Nieuws is conservatief. Het bestaat bijna altijd uit wat fout gaat en zegt zo eigenlijk dat de wereld er vandaag slechter aan toe is dan gisteren.

Nieuws is extreem repetitief en dus eigenlijk helemaal niet nieuw:

De meeste nieuwsmedia praten elkaar voortdurend na Er is veel agendajournalistiek: kwartaalcijfers van

bedrijven, terrassen die vollopen bij mooi weer, files bij eerste sneeuwval, de traditionele vragen bij treinstakingen…

Door de extreme bondigheid (items van 30 seconden, nieuwsberichten van 200 woorden, …).

Nieuws gaat over ‘de norm’. Alles wat hiervan afwijkt, zal moeilijk in het nieuws geraken.

Geen debat of nuance, wel (voor)oordelen of clichés

Persvrijheid

In België is de pers vrij en kan er niet gecensureerd worden. De staat kan zich niet mengen in de media. Media is politiek onafhankelijk

Maar: veroordeling MO-magazine voor spotprent George Forrester

België staat op 23e plaats Press Freedom Index 2014, nipt geklopt door Namibië. Amerika pas op de 46e plaats, na Roemenië en El Salvador

NEWS…THOU SHALT NOT

PASS!!

Gatekeeping

Welke factoren oefenen invloed uit op de selectie van de journalist?

Niet alleen journalist, maar ook (eind)redacteur, nieuwsagentschap

Persoonlijke filters: vooroordelen, gemoedstoestand, …

Universele Filters: frequentie, drempelwaarde, ondubbelzinnigheid,

betekenis, harmonie, uitzonderlijkheid, continuïteit, compositie

Culturele Filters (Westerse Wereld):elitelanden, elitepersonen, personificatie, negativiteit

Een nieuw klimaat

Vroeger waren media vaak in handen van partijen/organisaties

“Het Volk. Antisocialistisch dagblad”

Nu zijn media in de greep van commercialisering

Succes van journalistiek gemeten in kijkcijfers, lezersaantallen, advertentie inkomsten, winst en niet meer in kwaliteit

Commercialisering

Verschuiving van lezer als klant, naar lezer als product. De adverteerder is nu de klant.

“Journalisten schrijven op de achterkant van reclames” Groeiend aantal blz. weekendbijlagen -> meer ruimte voor

reclame

Succes ≠ (meer) de maatschappelijke relevantie = bereikt een medium een voor adverteerders

interessante doelgroep

Gevolg: kranten, … lijken steeds meer op de belevingswereld van hun publiek. Een geruststellende spiegel voor de consument, eerder dan een kritische spiegel van de macht. “Wat denkt de man in de straat ervan?”

Commercialisering

Advertentieopbrengsten dalen: Actualiteiten zijn overal, altijd en bijna voor niks te

verkrijgen (blogs, twitter, metro, …) Deze explosie van concurrentie leidt tot een

‘gevecht om adverteerders’

Als deel van onze neoliberale tijdsgeest: Vanaf jaren ‘80: neoliberale maatregelen in media

(privatisering, liberalisering, vermarkten) Steeds grotere impact commerciële doelstellingen

en economische wetmatigheden

Commercialisering

Korte termijn rendement door: Oplage verhogen door abonnement-stunts:

nu met gratis tablet, fiets, … verzamel de DVD-reeks, boeken, …

Werkingskosten (en dus werkingsmiddelen) te reduceren: zo goedkoop mogelijke berichtgeving

Samenwerkingsverbanden over groepen en media heen: Mediahuis (Corelio en Concentra) De Morgen / Het laatste Nieuws online

samenwerking met Medialaan (vroegere VMMa)

Journalistiek onder druk

Moordende concurrentie leidt tot concentraties

Concentraties: een beperkt aantal spelers domineren de markt

Synergiën: mediagroepen houden zich bezig met heel wat uiteenlopende activiteiten (krant, internet, radio en TV..)

Verklaringen? Rationalisatie: minder middelen nodig (bv. sportjournalisten

leveren bijdrage voor HLN en De Morgen) Schaalvoordelen (bijv. qua drukwerk) Marktdifferentiatie: inspelen op verschillende doelgroepen

binnen dezelfde groep (Bijv. zowel “kwaliteitskrant” als populaire krant)

Van 3 naar 2

De Persgroep: Het Laatste Nieuws De Morgen De Nieuwe Gazet De Tijd

Corelio: De Standaard Het Nieuwsblad De Gentenaar Het Volk (verdwenen in 2008)

Concentra: Het Belang van Limburg Gazet van Antwerpen Metro

Journalistiek onder druk

Teloorgang kwaliteitsjournalistiek Journalistieke regels sneuvelen, sensatie primeert Primeurdwang (cf. ramp pukkelpop, busramp Sierre) Kennis: vroeger vakspecialisten, nu allround

journalisten Weinig ruimte voor onderzoeksjournalistiek Rol fotografen uitgehold Minder correspondenten in het buitenland

Belang van werken in geest van objectiviteit : eerlijkheid + deskundigheid + afstandelijkheid

Journalistiek onder druk

“Nieuwsmedia worden handelaren in aandacht”

Papegaaiencircuit: Op vlak van inhoud: angst om iets te missen,

dus iedereen brengt hetzelfde Op vlak van invalshoek en standpunt:

nuanceren, controleren, context geven is te duur

Toenemende impact PR- en persbureaus

Steeds meer nieuwsberichten rechtstreeks geleverd door

PR – bureaus: Embedded journalism Kant en klare persberichten

Persbureaus Internationaal: Reuters en Associated Press België: Belga Meer bandwerk, minder netwerken, minder

checken, nieuwsbeïnvloeding…

De Golfoorlog-Case

Saddam Hoessein valt Koeweit (1990), George Bush sr. wil oorlog, maar bevolking is tegen. Plots getuigt ‘Nayirah’ voor een commissie en de publieke opinie kantelt!

Maar….

‘Nayirah’ is dochter van ambassadeur van Koeweit in VS

Ze had Koeweit al verlaten voor Iraakse inval

PR-bureau Hill & Knowlton werd ingehuurd

Only in America?

Waterzuiveringsstation Brussel-Noord (Aquiris)

Koning (toen nog Prins) Willem-Alexander (Villa in Mozambique)

Verantwoordelijkheid

Media hebben de taak om mensen te informeren. Informatie is de hoeksteen van democratie. Als je de mensen niet goed informeert (desinformeert) kunnen mensen niet optimaal deelnemen aan het democratisch proces.

Nieuws ‘maken’ = maatschappelijke verantwoordelijkheid

“Zonder nieuws geen blik op de wereld en dus geen politiek, geen bestuur, geen publiek debat, geen democratie, geen vrijheid, kortom, geen samenleving.”

De alternatieven

Wat nu?

Alternatieven en nieuwe media

Digitale (media)revolutie vanaf jaren ’90 Opkomst internet, sociale netwerksites

(Facebook, Twitter, …) Medaille met 2 kanten Veel “bagger”, nieuwe vormen van manipulatie Maar ook aantal interessante evoluties

Wie de weg kent, kan over massa’s info beschikken

Wikileaks Burgerjournalistiek: opnieuw met voor- en

nadelen

Nieuwe kans voor vakbonden en sociale organisaties!

Het klavertje vijf in Vlaanderen:

Internationaal: De Correspondent The Huffington Post

Alternatieven en nieuwe media

Wees kritisch

Is het bericht authentiek? Wie is de auteur? Met welk gezag/autoriteit spreekt de auteur? Klopt het bericht? Waarom werd het bericht gemaakt? Motieven? Welke belangen dient de auteur? Vanuit welk perspectief kijkt de auteur? Welke selectie van feiten heeft de auteur gemaakt? Welke zaken worden verzwegen/niet vermeld? Wat zeggen andere (niet-commerciële) bronnen?

Fact checking