matura 2016 - biologia - poziom rozszerzony - arkusz maturalny ()

8/15/2019 Matura 2016 - biologia - poziom rozszerzony - arkusz maturalny (www.studiowac.pl)

1/23

Arkusz zawiera informacje prawnie chronione do momenturozpoczęcia egzaminu.

MBI2016

Uk ład graficzny© CKE 2015

MBI2016

UZUPE Ł NIA ZDAJ ĄCY

KOD PESEL

EGZAMIN MATURALNY Z BIOLOGIIP OZIOM ROZSZERZONY

DATA: 11 maja 2016 r.GODZINA ROZPOCZĘCIA: 9:00CZAS PRACY: 180 minutLICZBA PUNKTÓW DO UZYSKANIA: 60

Instrukcja dla zdaj ącego

1. Sprawdź, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 23 strony (zadania 1–24).

Ewentualny brak zgłoś przewodniczącemu zespołu nadzorującegoegzamin.2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy każdym zadaniu.3. Pisz czytelnie. Używaj długopisu albo pióra tylko z czarnym

tuszem/atramentem.4. Nie używaj korektora, a błędne zapisy wyraźnie przekreśl.5. Pamiętaj, że zapisy w brudnopisie nie będą oceniane.6. Na tej stronie oraz na karcie odpowiedzi wpisz swój numer PESEL

i przyklej naklejk ę z kodem.7. Nie wpisujżadnych znaków w części przeznaczonej dla egzaminatora.8. Możesz korzystać z Wybranych wzorów i sta ł ych fizykochemicznych na

egzamin maturalny z biologii, chemii i fizyki , linijki oraz kalkulatora prostego.

MBI-R1_ 1P-162

miejscena naklejk ę


2/23

Strona 2 z 23MBI_1R

Zadanie 1. (0–3) Poni żej wymieniono niektóre w łaściwo ści fizykochemiczne wody.A. du że napi ęcie powierzchniowe;B. du że ciep ło parowania;C. maksymalna g ęstość w temperaturze 4 °C.

Uzupe łnij zdania (1.–3.) tak, aby by ły prawdziwe – wpisz na pocz ą tku zdania oznaczenieliterowe wybranej w łaściwo ści wody (A–C), a nast ępnie doko ńcz zdanie: wyja śnij,w jaki sposób dana w łaściwo ść warunkuje funkcjonowanie wymienionych organizmów.

1. ……….... umo żliwia poruszanie si ę niektórych gatunków owadów po powierzchni wody, poniewa ż …………………..…………………………………………………………………...…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

2. ………… umo żliwia przetrwanie ryb s łodkowodnych podczas zimy przy dniezamarzaj ących zbiorników, poniewa ż ………………………………………………………….…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

3. …………. umo żliwia pozbywanie si ę nadmiaru ciep ła z organizmu cz łowieka podczas pocenia si ę, poniewa ż …………………………………………………………………………..…………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………..

Zadanie 2.Jednym z najwa żniejszych enzymów mitochondrialnych jest syntaza ATP: kompleks bia łek,dzięki któremu w procesie fosforylacji oksydacyjnej powstaje ATP.

Na schemacie przedstawiono mitochondrium oraz lokalizacj ę materia łu genetycznegozawieraj ącego informacj ę o budowie podjednostek syntazy ATP, a tak że miejsca ich syntezyi sk ładania.

Na podstawie: A.C. Giese, Fizjologia komórki, Warszawa 1985.T.A. Brown, Genomy , Warszawa 2001.


3/23

Strona 3 z 23MBI_1R

Zadanie 2.1. (0–1)Na przyk ładzie wytwarzania syntazy ATP uzasadnij, że mitochondria s ą organellamipó łautonomicznymi.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 2.2. (0–1)Zaznacz w śród wymienionych elementów budowy mitochondrium ten, w którymwyst ępuje aktywna syntaza ATP.

A. b łona zewn ętrznaB. przestrze ń międzyb łonowaC. b łona wewn ętrznaD. matriks (macierz)

Zadanie 2.3. (0–1)Uzupe łnij poni ższe zdania tak, aby zawiera ły one informacje prawdziwe. Podkre ślw ka żdym nawiasie w łaściwe okre ślenie.

Przez kana ł utworzony z podjednostek syntazy ATP ( elektrony / protony ) powracaj ą do ( matriks / przestrzeni mi ędzybł onowej ). Ich przep ływ przez kana ł syntazy ATP sprawia,

że mo żliwe jest przy łączenie reszty fosforanowej do ( ATP / ADP ).

Zadanie 3.Zatrucie metanolem jest dla organizmu cz łowieka bardzo gro źne, poniewa ż produkty jegoutleniania (aldehyd mrówkowy i kwas mrówkowy) s ą silnie toksyczne. Utlenianie metanolukatalizuje dehydrogenaza alkoholowa. Enzym ten katalizuje równie ż proces utlenianiaetanolu, ale produktem tej reakcji jest aldehyd octowy, który jest znacznie mniej toksycznydla organizmu cz łowieka. Pierwsza pomoc osobom, u których podejrzewa si ę zatruciemetanolem, polega na jak najszybszym podaniu oko ło 100 ml alkoholu etylowego.

Zadanie 3.1. (0–1)

Zaznacz rodzaj hamowania aktywno ści (inhibicji) dehydrogenazy alkoholowej, którywyst ępuje po podaniu etanolu osobom zatrutym metanolem. Odpowied ź uzasadnij,odwo łuj ąc si ę do mechanizmu tego procesu .

A. inhibicja kompetycyjna B. inhibicja niekompetycyjna

Uzasadnienie: …………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………...

…………………………………………………………………………………………………...

…………………………………………………………………………………………………...

Wype łniaegzaminator

Nr zadania 1. 2.1. 2.2. 2.3. 3.1.Maks. liczba pkt 3 1 1 1 1

Uzyskana liczba pkt


4/23

Strona 4 z 23MBI_1R

Zadanie 3.2. (0–1) Wyja śnij, w jaki sposób wprowadzenie etanolu do organizmu osoby, która wypi łametanol, zmniejsza gro źne skutki dzia łania metanolu.

…………………………………………………………………………………………………...

…………………………………………………………………………………………………...…………………………………………………………………………………………………...

…………………………………………………………………………………………………...

…………………………………………………………………………………………………...

Zadanie 4. Cząsteczki fosfolipidów maj ą jednocze śnie w łaściwo ści hydrofilowe i hydrofobowe. Ta cechaodgrywa istotn ą rol ę w samoistnym organizowaniu si ę cząsteczek fosfolipidóww środowisku wodnym w liposomy, czyli struktury maj ące posta ć mikrop ęcherzyków.Liposomy, np. lipoproteiny krwi, wyst ę puj ą w organizmach. S ą też produkowanei wykorzystywane w przemy śle farmaceutycznym i kosmetycznym. Wewn ątrz liposomówumieszcza si ę np. zawiesiny leków. Dodatkowe umieszczenie odpowiednich cz ąsteczeksygna łowych w warstwie lipidowej liposomów sprawia, że łatwiejsze staje si ę dostarczenieich zawarto ści do wn ętrza komórek maj ących okre ślone receptory rozpoznaj ące i wi ążące tecząsteczki sygna łowe. Na poni ższych rysunkach przedstawiono budow ę liposomu (I) i fuzj ę liposomu z b łoną komórkow ą (II).

I II

Na podstawie: C. Kelly, C. Jefferies, S.A. Cryan, Targeted Liposomal Drug Delivery to Monocytes and

Macrophages , Journal of Drug Delivery 2011.http://www.thehormoneshop.net/liposomes.htm

Zadanie 4.1. (0–1) Podaj, która cz ęść cz ąsteczki fosfolipidu – 1 czy 2 – ma w łaściwo ści hydrofilowe.Odpowied ź uzasadnij, uwzgl ędniaj ąc informacje przedstawione na rysunku I .

……………………………………...……………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………...

…………………………………………………………………………………………………...

…………………………………………………………………………………………………...


5/23

Strona 5 z 23MBI_1R

Zadanie 4.2. (0–1) Podaj wspóln ą cech ę budowy liposomu i b łony komórkowej, dzi ęki której liposomymog ą ulega ć fuzji z t ą b łon ą .

…………………………………………………………………………………………………...

…………………………………………………………………………………………………...

Zadanie 4.3. (0–1) Wyja śnij, dlaczego dzi ęki wprowadzeniu okre ślonych cz ąsteczek sygna łowych do b łonyliposomu mo żna zwi ększy ć skuteczno ść leku w nich podawanego.

……………………………………...……………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………...

…………………………………………………………………………………………………...

…………………………………………………………………………………………………...…………………………………………………………………………………………………...

Zadanie 5.Uczniowie zebrali 100 li ści z krzewów bzu czarnego rosn ących na po łudniowym skraju lasumieszanego oraz 100 li ści z krzewów bzu czarnego rosn ących w podszycie tego lasu(stanowisko zacienione). Zmierzyli d ługo ść i szeroko ść każdego li ścia z łożonego orazobliczyli średnie warto ści tych cech w ka żdej grupie. Wyniki pomiarów przedstawionow tabeli.

Badana cecha populacjiStanowisko

nas łonecznione zacienione

średnia d ługo ść liścia [mm] 264 290średnia szeroko ść liścia [mm] 122 146

Zadanie 5.1. (0–1)Sformu łuj problem badawczy tej obserwacji.

……………………………………………………………………………………………...……

…………………………………………………………………………………………...………

Zadanie 5.2. (0–1)Sformu łuj wniosek na podstawie przedstawionych wyników obserwacji.

…………………………………………………………………………………………..………

…………………………………………………………………………………………..………


Nr zadania 3.2. 4.1. 4.2. 4.3. 5.1. 5.2.Maks. liczba pkt 1 1 1 1 1 1

Uzyskana liczba pkt


6/23

Strona 6 z 23MBI_1R

Zadanie 6.Epikotyl to odcinek łodygi siewki znajduj ący si ę między li ścieniami a pierwszymi li śćmi.

Na rysunku przedstawiono do świadczenie, do którego wykorzystano epikotyle siewek grochu.Z siewek wyci ęto fragmenty epikotyli d ługo ści 5 mm i umieszczono je po pi ęć w czterechszalkach z roztworami auksyny – kwasu indolilo-3-octowego (IAA) o ró żnych st ężeniach –oraz w jednej szalce: z wod ą bez dodatku auksyny. Po 12 godzinach zmierzono d ługo ść wszystkich fragmentów epikotyli. Eksperyment przeprowadzono w trzech powtórzeniach,uzyskano bardzo podobne wyniki. Średnie warto ści wyników do świadczenia przedstawionona wykresie.

Na podstawie: A. Szweykowska, Fizjologia ro ślin, Pozna ń 1998.

Zadanie 6.1. (0–1)Sformu łuj problem badawczy przedstawionego do świadczenia.

……………………………………………………………………………………………...……

…………………………………………………………………………………………...………

Zadanie 6.2. (0–1)Oce ń, czy poni ższe stwierdzenia dotycz ące wyników do świadczenia s ą prawdziwe.Zaznacz P, je śli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – je śli jest fa łszywe.

1. IAA pobudza wzrost wyd łużeniowy epikotyli siewek grochu. P F

2. Największy przyrost d ługo ści epikotyli siewek grochu nast ą pi ł pod

wp ływem dzia łania roztworu IAA o st ężeniu 1 mM. P F

3. Wpływ IAA na wzrost wyd łużeniowy epikotyli jest tym wi ększy,

im wi ększe jest jego st ężenie. P F


7/23

Strona 7 z 23MBI_1R

Zadanie 6.3. (0–1)Podaj przyczyn ę wyd łużenia si ę fragmentów epikotyli w próbie kontrolnej.

……………………………………………………………………………………………...……

…………………………………………………………………………………………...………

……………………………………………………………………………………………...……

Zadanie 7. Na rysunku przedstawiono budow ę kwiatu pewnego gatunku ro śliny okrytonasiennej.

Na podstawie: J. Jasnowska, M. Jasnowski, J. Radomski, S. Friedrich, W. Kowalski, Botanika , Szczecin 1999.

Zadanie 7.1. (0–1)Poni ższym opisom (1.–3.) przyporz ądkuj odpowiednie elementy budowy kwiatuwybrane z rysunku (A–E).

1. Elementy okwiatu: ……………………………...................….…......

2. Struktura, w której powstaj ą mikrospory: ……………….…….….....3. Struktura, z której powstaje owocnia: ……………………..…..….....

Zadanie 7.2. (0–1)Okre śl, czy przedstawiony kwiat jest obup łciowy, czy – jednop łciowy. Odpowied ź uzasadnij, odnosz ąc si ę do jego budowy.

…………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………….

Zadanie 7.3. (0–1)Wyja śnij, dlaczego w barwnych i pachn ących kwiatach najcz ęściej wytwarzany jestlepki py łek. W odpowiedzi uwzgl ędnij znaczenie adaptacyjne wymienionych cech:zarówno kwiatu, jak i py łku.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………



Uzyskana liczba pkt


8/23

Strona 8 z 23MBI_1R

Zadanie 8.W rozwoju owadów o przeobra żeniu zupe łnym wyst ę puje seria stadiów larwalnychoddzielonych od siebie kolejnymi linieniami. W czasie linienia po ostatnim stadiumlarwalnym powstaje poczwarka, po czym nast ę puje przeobra żenie w imago. Ca ły procesrozwoju pozostaje pod kontrol ą hormonaln ą, w której wa żną funkcj ę pe łnią m.in. hormon

juwenilny i ekdyzon. Hormon juwenilny podtrzymuje m łodociane stadium larw i wp ływana aktywno ść ekdyzonu. Przy wzgl ędnie wysokim st ężeniu hormonu juwenilnego linieniestymulowane ekdyzonem skutkuje pojawieniem si ę kolejnych stadiów larwalnych. Je żeli

jednak st ężenie hormonu juwenilnego spadnie poni żej okre ślonego poziomu, w wynikukolejnego linienia powstaje poczwarka. W stadium poczwarki hormon juwenilny nie jestwydzielany.

Niektóre ro śliny produkuj ą substancje o dzia łaniu zbli żonym do dzia łania hormonówowadów, np. ig ły cisa produkuj ą substancj ę o aktywno ści podobnej do ekdyzonu.

Na podstawie: Biologia , pod red . N.A. Campbella, Pozna ń 2012.

Zadanie 8.1. (0–1)Okre śl, na podstawie tekstu, czym w rozwoju owada o przeobra żeniu zupe łnymskutkuje spadek produkcji hormonu juwenilnego podczas ostatniego stadiumlarwalnego.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

Zadanie 8.2. (0–1)Wyja śnij, jakie znaczenie dla ro śliny ma produkcja przez ni ą substancji o aktywno ścipodobnej do ekdyzonu. W odpowiedzi uwzgl ędnij dzia łanie tych substancji na owady.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

Zadanie 9.Łuski s ą charakterystyczn ą cech ą budowy skóry ryb i gadów, wyst ę puj ą tak że u ptakówi niektórych p łazów. Łuska ryby, np. karasia, ro śnie w miar ę zwi ększania si ę rozmiarów cia łaryby, a na powierzchni łuski zaznaczaj ą się równoleg łe linie – pasma przyrostu, podobnie jakna przekroju pnia drzewa. Przy s łabym wzro ście pasma te si ę zag ęszczaj ą, co odznacza si ę nałusce jako ciemniejsza linia. Dzieje si ę tak np. zim ą, kiedy ryba obni ża intensywno ść żerowania lub przestaje pobiera ć pokarm. Ciemne pasma tworz ą pier ścienie roczne, które s ą

podstaw ą okre ślania wieku ryby. Na rysunku przedstawiono budow ę łuski karasia, a na schematach A i B – przekrój poprzeczny przez skór ę przedstawicieli dwóch gromad kr ęgowców.


9/23

Strona 9 z 23MBI_1R

Na podstawie: Zoologia , pod red. J. Hempel-Zawitkowskiej , Warszawa 1996.C. Hickman, L. Roberts, A. Larson, Integrated principles of zoology, New York 2001.

Zadanie 9.1. (0–1)Wyja śnij, dlaczego na podstawie budowy łuski karasia hodowanego w stawie na tereniePolski mo żna okre ślić przybli żony wiek tej ryby, ale znacznie trudniej tego dokona ć,analizuj ąc budow ę łuski karasia hodowanego w domowym akwarium.

………………………………………………………………………………………...…………

……………………………………………………………………………………...……………

……………………………………………………………………………………...……………

……………………………………………………………………………………...……………

……………………………………………………………………………………...……………

Zadanie 9.2. (0–1)Okre śl, na którym rysunku – A czy B – przedstawiono budow ę skóry ryb. Odpowied ź uzasadnij, uwzgl ędniaj ąc pochodzenie łusek.

…………………………………………………………………………...………………………

……………………………………………………………………………………...……………

Zadanie 9.3. (0–1)Wybierz i zaznacz w tabeli odpowied ź A albo B, która jest poprawnym doko ńczeniemponi ższego zdania, oraz jej uzasadnienie spo śród odpowiedzi 1.–4.

Łuski wyst ę puj ące na nogach ptaków oraz łuski pokrywaj ące skór ę gadów to struktury

A. analogiczne,

poniewa ż

1. maj ą inn ą budow ę i pochodzenie.2. pe łnią w skórze odmienne funkcje.

B. homologiczne,3. s ą wytworami naskórka.4. wyst ę puj ą u zwierz ąt z ró żnych gromad.


Nr zadania 8.1. 8.2. 9.1. 9.2. 9.3.Maks. liczba pkt 1 1 1 1 1

Uzyskana liczba pkt


10/23

Strona 10 z 23MBI_1R

Zadanie 10. Na rysunkach przedstawiono sylwetk ę ryby i ptaka. Przedstawiciele obu gromad żyją w ró żnych środowiskach, ale wykazuj ą szereg podobnych przystosowa ń w budowie cia ła,

pozwalaj ących na zmniejszanie oporu o środka podczas poruszania si ę w swoim środowisku.Zarówno ryby, jak i ptaki nie widz ą przezroczystych przeszkód na swojej drodze,np. szklanych szyb czy ekranów. Jednak ryby zatrzymuj ą się przed takimi przeszkodami,a ptaki bardzo cz ęsto si ę o nie rozbijaj ą.

Źród ło: http://www.fishing.pl/ryby/ryby/karasŹród ło: fot. D. Świta ła, siewnica ( Pluvialis squatarola )

Zadanie 10.1. (0–1)Okre śl jedno wspólne przystosowanie w budowie cia ła ptaka i ryby, widoczne

na rysunkach, które s łuży zmniejszaniu oporu o środka podczas poruszania si ę tychzwierz ąt.

…………………………………...…………………………..…….…………………………….

.……………………………………………………………………...………………………...…

Zadanie 10.2. (0–1)Wyja śnij, uwzgl ędniaj ąc nazw ę i funkcj ę specyficznego dla ryb narz ądu zmys łu,dlaczego ryby w akwarium zatrzymuj ą się przed jego szklanymi ścianami.

…………………………………………………………………………...…………………………………………………………………………………………………...………………………

……………………………………………………………………………………...……………

……………………………………………………………………………………...……………

……………………………………………………………………………………...……………


11/23


Zadanie 11.Amoniak, który jest zwi ązkiem toksycznym, powstaje jako produkt deaminacji w komórkachorganizmu cz łowieka w niewielkich ilo ściach. Deaminacja zachodzi w ró żnych komórkachorganizmu cz łowieka i polega na od łączeniu grupy aminowej z cz ąsteczki aminokwasu lubinnego zwi ązku. Grupy aminowe, od łączane w tym procesie, przy łączane s ą do kwasuglutaminowego i powstaje glutamina (amid kwasu glutaminowego). W dalszym etapieglutamina jest uwalniana do krwi i w ędruje do w ątroby, gdzie od łączane s ą od niej resztyamidowe.

Zadanie 11.1. (0–1)Podaj nazw ę zwi ązku, który jest g łównym produktem azotowej przemiany materii,wydalanym z organizmu cz łowieka.

…………………………………………………………………………………………………

Zadanie 11.2. (0–1)Wyja śnij, uwzgl ędniaj ąc w łaściwo ści amoniaku i proces zachodz ący w komórkachwątroby, dlaczego grupy amidowe s ą od łą czane od glutaminy w łaśnie w tym, a nieinnym narz ądzie.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

Zadanie 11.3. (0–1)Wyja śnij, dlaczego u ryb s łodkowodnych ostatecznym produktem azotowej przemianymaterii jest amoniak, pomimo że zwi ązek ten jest toksyczny. W odpowiedzi uwzgl ędnijprocesy zwi ązane z osmoregulacj ą u tych ryb.

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………



Uzyskana liczba pkt


12/23


Zadanie 12.Kr ęgos łup cz łowieka zbudowany jest z kr ęgów ró żniących si ę budow ą w zale żnościod odcinka, w którym wyst ę puj ą. Pomi ędzy trzonami kr ęgów wyst ę puj ą kr ążkimiędzykr ęgowe, zwane dyskami, zbudowane z tkanki łącznej. W centrum ka żdego kr ążkaznajduje si ę jądro mia żdżyste otoczone pier ścieniem w łóknistym, który łączy ka żdy kr ążekmiędzykr ęgowy z trzonami kr ęgów znajduj ących si ę powy żej i poni żej niego. Kr ążkimiędzykr ęgowe nie wyst ę puj ą pomi ędzy kr ęgiem szczytowym a obrotowym (pierwszyma drugim kr ęgiem szyjnym) oraz pomi ędzy kr ęgami krzy żowymi i pomi ędzy kr ęgamiogonowymi. Na rysunkach przedstawiono budow ę kr ęgu l ędźwiowego oraz po łożenie kr ążkamiędzykr ęgowego mi ędzy dwoma kr ęgami l ędźwiowymi.

Na podstawie : http://en.wikipedia.org/wiki/Vertebral_column#mediaviewer/File:718

Zadanie 12.1. (0–1)Wyka ż zwi ązek mi ędzy bardziej masywn ą budow ą kr ęgów l ędźwiowych, w porównaniudo kr ęgów z innych odcinków kr ęgos łupa, a funkcj ą pe łnion ą przez te kr ęgi.

…………………………………………………………………………………………………...

…………………………………………………………………………………………………...

…………………………………………………………………………………………………...

…………………………………………………………………………………………………...

Zadanie 12.2. (0–1)Okre śl przyczyn ę braku kr ąż ka mi ędzykr ęgowego pomi ędzy kr ęgiem szczytowyma obrotowym. W odpowiedzi uwzgl ędnij wspóln ą funkcj ę tych kr ęgów.

…………………………………………………………………………………………………...

…………………………………………………………………………………………………...

…………………………………………………………………………………………………...

…………………………………………………………………………………………………...


13/23


Zadanie 13.Powinowactwo hemoglobiny do tlenu zale ży od pH osocza (wzrostu lub spadku st ężenia

jonów wodorowych). Na kwasowo ść osocza wp ływa m.in. dysocjacja kwasu w ęglowego,który powstaje z CO 2 i wody pod wp ływem enzymu anhydrazy w ęglanowej i dysocjujena aniony wodorow ęglanowe i protony. Oko ło 70–75% CO 2 jest transportowanych w osoczuw postaci HCO 3 ‾ (jonu wodorow ęglanowego). Na wykresie przedstawiono krzywe wysycenia hemoglobiny tlenem przy ró żnym pH osoczakrwi cz łowieka.

Na podstawie: J. Berg, J. Tymoczko, L. Stryer, Biochemia , Warszawa 2009.

Zadanie 13.1. (0–1)Uzupe łnij poni ższe zdanie tak, aby powsta ł poprawny opis zale żno ści przedstawionejna wykresie. Podkre śl w ka żdym nawiasie w łaściwe okre ślenie.

W sytuacji obni żenia si ę pH osocza krwi ( zwiększa si ę / zmniejsza si ę) powinowactwohemoglobiny do tlenu, co powoduje, że tlen przy łączony do hemoglobiny jest(ł atwiej / trudniej ) od łączany od jej cz ąsteczki.

Zadanie 13.2. (0–1)Wyja śnij znaczenie przedstawionych w łaściwo ści hemoglobiny (zmiany jejpowinowactwa do tlenu) dla wymiany gazowej w tkankach, w których zachodziintensywne oddychanie tlenowe. W odpowiedzi uwzgl ędnij procesy zachodz ącew tych tkankach.

…………………………………………………………………………...………………………

…………………………………………………………………………...………………………

……………………………………………………………………………………...……………

……………………………………………………………………………………...……………

……………………………………………………………………………………...……………

Zadanie 13.3. (0–1)Podaj inn ą ni ż jon wodorow ęglanowy posta ć, w której jest transportowany CO 2 we krwiczłowieka.

……………………………………………………………………………………...……………



Uzyskana liczba pkt


14/23


Zadanie 14.Dwie grupy uczniów przygotowa ły takie same zestawy do świadczalne w celu sprawdzenia,od czego zale ży aktywno ść enzymu rozk ładaj ącego skrobi ę, wyst ę puj ącego w ślinie. W pi ęciu

probówkach uczniowie umie ścili po 1 ml roztworu wodnego o okre ślonym pH (4–8). Nast ę pnie do ka żdej probówki dodali 1 ml rozcie ńczonego kleiku przygotowanego ze skrobiziemniaczanej, do którego dosypali odrobin ę soli kuchennej (NaCl). Pierwsza grupa umie ściła probówki w łaźni wodnej o temperaturze 30 ºC, natomiast druga – w łaźni o temperaturze37 ºC. Do ka żdej probówki uczniowie dodali po 1 ml świeżej śliny, wymieszali zawarto ść i nast ę pnie, w odst ę pach jednominutowych, pobierali z mieszaniny w ka żdej probówce po jednej kropli roztworu i sprawdzali, czy ca ła skrobia zosta ła ju ż roz łożona. Wyniki zebraliw tabeli.

pH roztworuCzas rozk ładu skrobi [min]

temperatura 30 ºC temperatura 37 ºC

4 18 14

5 14 96 8 47 6 38 7 4

Zadanie 14.1. (0–1)Podaj nazw ę enzymu znajduj ącego si ę w ślinie, który rozk łada skrobi ę.

.......................................................................................................................................................

Zadanie 14.2. (0–1)Na podstawie wyników do świadczenia sformu łuj wniosek dotycz ący optimum dzia łaniabadanego enzymu.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 14.3. (0–1)Okre śl, w jaki sposób uczniowie mogli sprawdzi ć podczas do świadczenia, czy ca łaskrobia zosta ła ju ż roz łożona. Uwzgl ędnij nazw ę u żytego odczynnika oraz efekt jegodzia łania.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................


15/23


Zadanie 15 . (0–2) Rozk ład lipidów w tkance t łuszczowej katalizowany jest przez lipaz ę triacyloglicerolow ą,której aktywno ść jest regulowana hormonalnie.

Na schemacie przedstawiono mechanizm aktywacji i dezaktywacji lipazy triacyloglicerolowej.

Na podstawie: B.D. Hamsen, N.M. Hooper, Krótkie wyk ł ady. Biochemia , Warszawa 2007.

Na podstawie analizy schematu opisz dwa przedstawione tam sposoby hamuj ącegowp ływu insuliny na rozk ład lipidów.

1. …..………………...………………………………………………………………..................

…………………………………………………………………………………………………...

…………………………………………………………………………………………………...

…………………………………………………………………………………………………...

2. …………………………..…………………………………………………………..………...…………………………………………………………………………………………………...

…………………………………………………………………………………………………...

…………………………………………………………………………………………………...


Nr zadania 14.1. 14.2. 14.3. 15.Maks. liczba pkt 1 1 1 2

Uzyskana liczba pkt


16/23


Zadanie 16. (0–1) Na schemacie ilustruj ącym mechanizm antagonistycznego dzia łania insuliny i glukagonupodkre śl w łaściwe nazwy narz ądów ( trzustka albo wą troba ) oraz w łaściwe okre śleniapoziomu glukozy we krwi ( niski albo wysoki ), tak aby powsta ł poprawny schemat.

Zadanie 17.Przyk ładem organizmów modyfikowanych genetycznie (GMO) s ą transgeniczne bakterie

Escherichia coli , wytwarzaj ące ludzk ą insulin ę. Do genomu tych bakterii wprowadzonyzosta ł fragment DNA, tzw. cDNA (ang. complementary DNA ), syntezowany na matrycymRNA wyizolowanego z komórek trzustki, b ędącego matryc ą do wytwarzania insuliny.

Zadanie 17.1. (0–1) Wyja śnij, dlaczego do genomu modyfikowanych bakterii nie wprowadza si ę odcinkaDNA z genem ludzkiej insuliny, tylko cDNA wytworzone na podstawie mRNAtranskrybowanego z tego genu.

………………………………………………………………...…………………………………

………………………………………………………………...…………………………………

………………………………………………………………...…………………………………

………………………………………………………………...…………………………………

………………………………………………………………...…………………………………

………………………………………………………………...…………………………………


17/23


Zadanie 17.2. (0–1) Uzasadnij prawdziwo ść stwierdzenia: „Ka żdy organizm transgeniczny jest GMO, alenie ka żdy GMO to organizm transgeniczny”.

………………………………………………………………...…………………………………

………………………………………………………………...…………………………………

………………………………………………………………...…………………………………

………………………………………………………………...…………………………………

………………………………………………………………...…………………………………

Zadanie 18.W nici koduj ącej (nieulegaj ącej transkrypcji) pewnego genu zasz ła mutacja punktowaw sekwencji 5’ TGT 3’, polegaj ąca na zmianie (substytucji) jednego nukleotydu. W tymfragmencie sekwencji zakodowany jest pojedynczy aminokwas.

Zadanie 18.1. (0–1)Uzupe łnij schemat ilustruj ący skutki ró żnych substytucji, do których mog ło doj ść w opisanej sekwencji. Wpisz w pola 1.–3. odpowiednie sekwencje DNA.

Zadanie 18.2. (0–1)Wyja śnij, w jaki sposób mutacja, na skutek której powsta ła cz ąsteczka bia łka ró żni ącasię od cz ąsteczki prawid łowej obecno ścią tryptofanu zamiast cysteiny, mo że wp łyn ąć na zmian ę struktury trzeciorz ędowej tego bia łka. W odpowiedzi uwzgl ędnij budow ę obuaminokwasów.

………………………………………………………………………………………...…………

………………………………………………………………………………………...…………

……………………………………………………………………………………...……………

………………………………………………………………………………….…..……………

………………………………………………………………………………………...…………

……………………………………………………………………………………...……………


Nr zadania 16. 17.1. 17.2. 18.1. 18.2.Maks. liczba pkt 1 1 1 1 1

Uzyskana liczba pkt


18/23


Zadanie 19.Geny odpowiadaj ące za kolor cia ła i kszta łt skrzyde ł muszki owocowej ( Drosophilamelanogaster ) wyst ę pują na chromosomie 2. Dominuj ący allel genu odpowiadaj ącegoza kolor cia ła (B) determinuje szar ą barw ę, a recesywny allel ( b ) warunkuje ciemnezabarwienie. Kszta łt skrzyde ł zale ży od dwóch alleli innego genu: dominuj ący allel ( G )warunkuje normalne, proste skrzyd ła, natomiast allel recesywny ( g) – skrzyd ła wygi ęte.Skrzy żowano podwójnie homozygotyczn ą, ciemn ą samic ę o wygi ętych skrzyd łachz podwójnie heterozygotycznym, szarym samcem o prostych skrzyd łach. Otrzymano liczne

potomstwo o czterech fenotypach w ró żnej liczebno ści:

435 osobników szarych o prostych skrzyd łach,441 osobników ciemnych o skrzyd łach wygi ętych,158 osobników szarych o skrzyd łach wygi ętych,166 osobników ciemnych o prostych skrzyd łach.

Zadanie 19.1. (0–1)Zapisz genotypy krzy żowanych osobników: wykorzystaj podane w tek ście oznaczeniaalleli obu genów.

Genotyp samicy: ................................. Genotyp samca: …………………….…

Zadanie 19.2. (0–1)Zaznacz poprawne doko ńczenie zdania.

Zrekombinowane uk łady alleli w potomstwie muszek o opisanych genotypach powsta łydzięki procesowi crossing-over , który zaszed ł w

A. spermatocytach.B. oocytach.C. plemnikach.D. komórkach jajowych.

Zadanie 19.3. (0–2)Oblicz odleg łość, w jakiej w chromosomie 2. le żą geny warunkuj ące kolor cia ła i kszta łt

skrzyde ł muszki owocowej. Zapisz obliczenia. Obliczenia:

Odpowied ź: ……………………………………….……


19/23


Zadanie 19.4. (0–1)Zapisz oczekiwany stosunek fenotypów, który wyst ąpi łby w potomstwie tej pary muszekw sytuacji, gdyby geny warunkuj ące kolor cia ła i kszta łt skrzyde ł znajdowa ły si ę w ró żnych chromosomach.

Stosunek fenotypów:szare o prostych skrzyd łach : ciemne o wygi ętych skrzyd łach : szare o wygi ętych skrzyd łach :ciemne o prostych skrzyd łach ......................................................................................................

Zadanie 20.Kury andaluzyjskie mog ą mie ć upierzenie bia łe, czarne lub stalowoniebieskie (szare).Potomstwo bia łego koguta i czarnej kury oraz czarnego koguta i bia łej kury jest wy łączniestalowoniebieskie, natomiast w śród potomstwa rodziców stalowoniebieskich wyst ę puj ą osobniki bia łe, stalowoniebieskie i czarne w stosunku: 1 : 2 : 1.

Zadanie 20.1. (0–1)Zaznacz poprawne doko ńczenie zdania okre ślaj ącego sposób dziedziczenia opisanejbarwy upierzenia kur andaluzyjskich.

Taki rozk ład fenotypów w śród potomstwa świadczy oA. kodominacji alleli genu warunkuj ącego barw ę piór.B. warunkowaniu barwy upierzenia przez dwie pary alleli.C. wyst ę powaniu trzech alleli genu warunkuj ącego barw ę piór.D. niezupe łnej dominacji alleli genu warunkuj ącego barw ę piór.

Zadanie 20.2. (0–1)Okre śl, jakie fenotypy i w jakim stosunku wyst ąpi ą w śród potomstwa stalowoniebieskiejkury i bia łego koguta.

………………………………………………………………………………………...…………

……………………………………………………………………………………...……………

Zadanie 21. (0–1) Dryf genetyczny to zmiany w cz ęstości wyst ę powania alleli w populacji, które nie wynikaj ą z dzia łania doboru naturalnego, ale s ą skutkiem zdarze ń losowych.

Oce ń, czy poni ższe informacje dotycz ące skutków dryfu genetycznego s ą prawdziwe.Zaznacz P, je śli informacja jest prawdziwa, albo F – je śli jest fa łszywa.

1. Dryf genetyczny może doprowadzi ć do zmniejszenia cz ęstości alleli

zwiększaj ących dostosowanie organizmu do środowiska. P F

2. Dryf genetyczny może skutkowa ć usuni ęciem okre ślonego allelu

z puli genowej populacji. P F

3. Wpływ dryfu genetycznego na populacj ę jest tym silniejszy,

im populacja jest wi ększa. P F


Nr zadania 19.1. 19.2. 19.3. 19.4. 20.1. 20.2. 21.Maks. liczba pkt 1 1 2 1 1 1 1

Uzyskana liczba pkt


20/23


Zadanie 22.Dzi ęcio ł trójpalczasty ( Picoides tridactylus ) i dzi ęcio ł bia łogrzbiety ( Dendrocopos leucotos) nale żą do najbardziej zagro żonych wygini ęciem gatunków z rodziny dzi ęcio łów w Europie,dlatego s ą wymienione w tzw. dyrektywie ptasiej. W naszym kraju oba gatunki s ą obj ęteochron ą gatunkow ą ze wskazaniem ochrony czynnej oraz zosta ły wpisane do „Polskiejczerwonej ksi ęgi zwierz ąt”.

Najwi ększe populacje obu gatunków w naszym kraju wyst ę puj ą w Puszczy Bia łowieskiejoraz w Karpatach. Dzi ęcio ły te zasiedlaj ą duże, naturalne lub s łabo przekszta łcone kompleksyleśne, w których wyst ę puj ą stare i obumieraj ące drzewa oraz rozk ładaj ące si ę drewno.Gniazda buduj ą w dziupli samodzielnie wykutej w spróchnia łych drzewach. Nie maj ą w lasach wielu wrogów – czasami padaj ą ofiar ą jastrz ę bia lub kuny.Dzi ęcio ł trójpalczasty wyst ę puje w borach świerkowych i świerkowo-jod łowych; mo żna gotak że spotka ć w lasach li ściastych, ale z odpowiedni ą domieszk ą starych lub obumieraj ącychdrzew iglastych, na których mo że żerowa ć i gniazdowa ć. Żywi si ę głównie owadami,zw łaszcza kornikami atakuj ącymi os łabione drzewa. Natomiast dzi ęcio ł bia łogrzbietyzwi ązany jest z lasami li ściastymi: łęgami, olsami i gr ądami na wschodnim ni żu oraz

buczynami i jaworzynami w górach. G łównym sk ładnikiem jego pokarmu s ą owady,szczególnie ich larwy żywi ące si ę martwym drewnem. Zjada równie ż nasiona.

Na podstawie: Polska czerwona ksi ę ga zwierz ą t, pod red. Z. G łowaci ńskiego, Warszawa 2001.Ł. Kajtoch, Karpackie rzadkie dzi ęcio ł y, Kwartalnik OTOP, 2011.

Zadanie 22.1. (0–1)Okre śl, czy te gatunki dzi ęcio łów s ą klasyfikowane w jednym, czy – w dwóch rodzajach.Odpowied ź uzasadnij.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 22.2. (0–1)Na podstawie informacji przedstawionych w tek ście, pos ługuj ąc si ę wymienionyminazwami organizmów, zapisz łańcuch pokarmowy, w którym dzi ęcio ł trójpalczasty jestkonsumentem drugiego rz ędu i nie jest konsumentem szczytowym.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

Zadanie 22.3. (0–1)Wyka ż, że oba gatunki nie konkuruj ą o pokarm, gdy wyst ępuj ą razem w tym samymekosystemie, np. w lesie mieszanym Puszczy Bia łowieskiej.

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................

.......................................................................................................................................................


21/23


Zadanie 22.4. (0–1)Zaznacz w tabeli rodzaj ochrony – czynn ą (C) lub biern ą (B) – który reprezentuj ą wymienione dzia łania podj ęte w celu ochrony opisanych gatunków dzi ęcio łów.

Rodzaj ochrony

1. Wpisanie do „Polskiej czerwonej ksi ęgi zwierz ąt”. C B

2. Utworzenie rezerwatuścis łego na terenie wyst ę powania

populacji danego gatunku dzi ęcio ła. C B

3. Pozostawianie określonej liczby martwych drzew w lasach

użytkowanych gospodarczo. C B

Zadanie 23.Bioindykacja jest metod ą oceny stanu środowiska, g łównie poziomu zanieczyszcze ń,

na podstawie badania reakcji organizmów na ró żne czynniki dzia łające w ich środowisku. Na podstawie wieloletnich obserwacji wyró żniono gatunki, których wyst ę powanie lub braksygnalizuj ą obecno ść okre ślonych warunków w środowisku (np. ma łą lub du żą ilo ść jakiego ś sk ładnika mineralnego, obecno ść czynników niekorzystnych). Nazwano je gatunkamiwska źnikowymi.

Zadanie 23.1 (0–1)Wybierz i zaznacz w tabeli odpowied ź A albo B, która jest poprawnym doko ńczeniemponi ższego zdania, oraz jej uzasadnienie spo śród odpowiedzi 1.–2.

Funkcj ę gatunków wska źnikowych mog ą pe łnić jedynie organizmy

A. o wąskim zakresie tolerancjina dany czynnik, poniewa ż

1. szybko reaguj ą na niewielkie zmianytego czynnika w ich środowisku.

B. o szerokim zakresietolerancji na dany czynnik, 2.wyst ę puj ą w środowiskach o ró żnymstopniu nasilenia danego czynnika.

Zadanie 23.2. (0–1)Wyja śnij, w jaki sposób mo żna wykorzysta ć porosty (grzyby porostowe) jako gatunkiwska źnikowe. W odpowiedzi uwzgl ędnij rodzaj zanieczyszczenia, którego porosty s ą wska źnikami, i stopie ń ich tolerancji na to zanieczyszczenie.

………………………………………………………………………………………...…………

………………………………………………………………………………………...…………

………………………………………………………………………………………...…………

…………………………………………………………………………………………...………

…………………………………………………………………………………………...………



Uzyskana liczba pkt


22/23


Zadanie 24. (0–2)Ochrona przyrody w Polsce zwi ązana jest m.in. z powo ływaniem jej prawnych form,maj ących ró żną rang ę oraz ró żne znaczenie. S ą to:A. parki krajobrazoweB. parki narodoweC. pomniki przyrodyD. obszary Natura 2000E. obszary chronionego krajobrazuF. rezerwaty przyrodyG. u żytki ekologiczne.

Zapisz w tabeli odpowiednie oznaczenie literowe wybrane spo śród A–G okre ślaj ącenazw ę ka żdej z dwóch opisanych form ochrony przyrody (1. i 2.).

Oznaczenieliterowe

1.Obszary chroni ące okre ślony typ siedliska przyrodniczego oraz gatunkiuznane za cenne i zagro żone w skali Europy. Wyznaczane s ą przez organy

państwowe odpowiedzialne za ochron ę przyrody, ale zatwierdzane przezKomisj ę Europejsk ą.

2.

Mog ą być powo łane na terenie gminy przez jej w ładze, np. na wnioseklokalnych dzia łaczy ochrony przyrody, aby chroni ć fragmenty naturalnychekosystemów, np. oczka śródpolne, niewielkie p łaty torfowisk, k ę pydrzew i krzewów.


Nr zadania 24.Maks. liczba pkt 2

Uzyskana liczba pkt


23/23

BRUDNOPIS (nie podlega ocenie)

matura 2016 - biologia - poziom rozszerzony - arkusz maturalny ()

Documents