Erciyes T1p Dergisi 14: 288-295, 1992.

MAKROFAJ FONKSIVONU VE CERRAHI Derleme

YOcel ARIT A$*

Ozet: Cerrahi travmaya bagll makrofaj fago­sitozu hakkmda son bilgiler gozden gec;irildi. Retikuloendotelial sistem ve mononuklear fa­gosit sisteminin tarihsel ve morfolojik gec;mi$i incelendi. Fagositik proc;esin fizyolojisi ve oi­<;:Om metodlan ozetlendi; $Okun, sepsisin, kanserin, parenteral nutrisyonun ve karaciger rezeksiyonu ve splenektomi gibi cerrahi pro­sedOrlerin fagositoz Ozerine olan etkileri tartl­$11dL Cerrahi s1ras1nda <;:ok say1da etkenin makrofaj fagositozunu deprese edebilecegi, immun defans dengesini devam ettirebilmek ic;in dokulara ve abdominal organlara olan travmatik manipulasyonun minimal seviyede kalmas1 gerektigi sonucuna vanld1.

Anahtar Kellmeler: Makrofaj, monosit, fa­gositoz, cerrahl

Macrophage funciton and surgery

Summary: Present knowledge of macropha­ge phagocytosis in the context of surgical tra­uma is reviewed. The historical and morpho­logical background of the reticuloendothelial system and mononuclear phagocyte system in surveyed. The physiology of the phagocytic process and methods of measurement are summarized and the influence on phagocyto­sis of shock, sepsis, cancer, parenteral nutri­tion and surgical procedures such as liver re­section and splenectomy is discussed. Conc­lusions are that multiple factors may depress macrophage phagocytosis during surgery and that in order to maintain immune defence balance, traumatic manipulation of tissue and abdominal organs must be minimized.

Key words: Macrophage, monocyte, pha­gocytosis, surgery.

• Erciyes Oniversitesi Ttp FakD!tesi Genet Cerrahi Anabitim Dat1 ProfesorD

Makrofaj Fonksiyonu ve Cerrahi (Derleme): ARITA$ Yucel

Cerrahi travma insanda hakiki anlamda bir stres durumu yaratarak, immun denge uzeri­ne etkili olur. Ba§anh bir cerrahi giri§im, ope­rasyon bolgesinden mikropartikullerin yayrh­mrna kar§r iyi fonksiyonlu bir imrnun defans sistemini gerektirir. Malign hastallk nedeniyle yaprlan operasyonda, tUmor hucrelerinin dis­seminasyonu kagrnrlmazdrr. PartikulhJ mad­delerin kandan temiztenmesi en Ost duzeycle oneme sahiptir. Bu i§lem Retikulo-Endoteliat Sistemdeki (RES) makrofaj fagositozu veya Mononuktear Fagosit Sistemi (MFS) ile ba§a­nllr.Bu sistem doku kaynakh makrofaj lan ve kan kaynakll monositteri kapsar, fagositozla veya immun sistem hucreterini uyararak, ya­bancr mikroorganizmalann veya kanser huc­reterinin tahribini hrzlandrnr. Cerrahi prose­dOrlerin, makrofa] fagositozu uzerine etkisi ilgi geken bir konudur. Bu dertemede, makrofaj RES/MES sisteminin cerrah i travma ve srk uygulanan cerrahi tedavilere verdigi cevaplar­ta ilgili son bifgiler gozden gegirilecektir.

TARIHQE

1887 de Metchnikoff mikroptara kan~r koyma ozettiginde olan bazr hucreleri tarif ett i. Bu ya­zar, lent nodtannda, kemik iliginde, karaciger ve akcigerde bOyOk mononuklear hucreleri bildirdi ve bunlann kolloid boyalarla, patikuiiO maddeleri yakalayarak iglerine aldrgrnr gos­terdi. Bu hucrelere, mikrofaj olarak kabul ecli­len polimorfonuklear hucrelerin tersine mak­rofaj ismi verildi. Aschoff ise fagositik hucrele­ri ayn bir antite olarak tarif etti.1960 ve 1970'1erde yaprlan gah§malarda ise makrofaj ve kan monositlerinde, sitokin'ler (MCSF, GMCSF), prostogtandinler ve Tumor Necro­sis Factor gibi gok sayrda fonksiyon belirlendi (6,8).

Morfoloji

Pratik sebeplerle RES mobrl ve nonmotJil komponentlere aynhr (29). Konnektif doku­nun gogmen makrofajtan (histiositler) ve kan-

Erciyes Ttp Dergisi/1411992

daki monositler mobil hucrelerdir. Hepatik si­nusoidlerdeki Kupffer hucreleri, dalak, lent nodu ve kemik iligi ise nonmobil elemanlan igerir.

1969'da Mononuklear Fagosit Sistemi (MFS) Von Furth tarafrndan ortaya atrlmr§tlr (36). Monositter ve makrofajlar arasrndakr morfolo­ji, fonksiyon ve kinetik yonden benzerlikler bu M FS konseptini desteklemektedir. Kemik ili­gindeki promonositler 2-3 gOn iginde monosit halinde geli§irler. 4 gOn sonra kandaki mono­sitter RES'in target (hedef) alanlanna 909 eder.

Doku makrofajlannrn lokal proliferasyonu mumkundOr. Karaciger ve dalakta makrofajlar stratejik olarak sinusoidlerin retikuloendotelial alanlannda lokalizedir. Makrofajlar len! nodla­nnda lent sinuslannda, akcigerierde ise alve­olar duvara yakrn olarak yerle§irler. Bu yerle­§imler makrofajlann kan, lenfa ve havadaki partikullerle maksimal ili§ki kurmasmr saglar.

Kemik iliginde 2-3 gOnde olu§an monositler, kan sirkulasyonunda 3-5 gun kaldrktan sonra, dokularda 1-5 haftada makrofaj haline dono­§Or. Her nekadar mononuklear fagositler bir sisteme ait ise de fonksiyonel ozelliklerini di­ger sistem hOcrelerince olu§turulan gevrede gosterirler. Monositler ve makrofajlar bOyOk hOcrelerdir (c;ap 17-20 mikron), oval veya fa­sulya §eklindedir (24). Sitoplazmalarr lizo­zomlarla doludur ve golgi cihaz r bu multifonk­siyonel hOcrelerde kompleks bir metaboliz­maya sahiptir. Aynca bu hOcrede aktin, myo­sin ve tubulin gibi proteinleri igeren mikrofla­ment sistemi vardrr. Fagositoz fonksiyonuna ek olarak bu sistem; hOcre hareketini, §eklini, intraseiOier srvr hareketini ve hOcre bOIOnme­sini kontrol eder.

Bu derleme RES ve MFS sinonim olarak kul­lanrlmr~trr.

289

Makrofaj Fonksiyonu ve Cerrahi (Derleme): ARITA$ Yucel

Fizyoloji

Fagositoz iki safhal1 bir proc;es olup, ilk saf­hada partikOI tanm1r ve makrofaj yOzeyine ya­pi~lr. lkinci safhada ise partikOI makrofaj tara­fmdan yutulur ve sindirilir. Mobil RES'te fago­sitik proc;es makrofajm hedefe dogru goc;Onu ic;erir. Monositler spontan ameboid hareketle­re sahiptir. Ayn1 zamanda kemotaksi ile hede­fe dogru direkt hareket de mevzubahistir. Fik­se RES fagositleri ise kan ak1m1yla direkt ili~­ki ic;erisindedir, intraseiOier alana yava$c;a ge­c;er (28).

Yabanc1 cismin tanmmasmdan ve temas ku­rulmasmdan sonra, makrofaj onu psodopod­lanyla k;ine allr ve sindirir (18).

Opsoninler, plasmada bulunan maddelerdir, fagositozu stimOie eder, boylece makrofajlar bu materyali yabanc• cisim olarak algllar. Fib­ronektin, sogukta c;ozOmlenmeyen bir plasma globulini olup, aktif bir opsonik komponenttir, RES'in fagositik aktivitesini art1rd1{11 g6steril­mi$tir (28). Memelilerde temel opsoninler c3 ve lg G'nin Fe k1sm1d1r. Monositler ve makro­fajlar, hOcre yOzeylerinde opsoninler ic;in re­septor kenarlan na sahiptir (8, 16).

Ok;um Metod/an

Bilinen bOyOkiOkteki (25-50 nm) karbon parti­kullerinin c;e~itli hayvanlara injeksiyonundan sonra, % 90'1 karaciger ve dalak tarafmdan temizlenmektedir (1 0). Buna kolloid klirens teknigi ad1 verilmi$tir. Fagositozun sm1rll ka­pasitesini olc;ebilmek ic;in, nonbiyolojik (alt1n, suitOr, kolloid) veya organik (lipid emulsyonu, eritrosit, bakteri) gibi maddeler insanda ve hayvanda kul1antlm1~t1r (7). Son y1llarda 1125

ile i$aretli mikroagrege halde insan serum al­bumini (8-20 nm) c;apta kullan1larak ayn1 an­da RES'in hem fagositik kabiliyeti hem cle metabolik aktivitesi hakkmda bilgi edinilmi~tir (1 3). Tc 99 ve albumin kolloidini bu teknikle kullanarak, gama kamera ile, karaciger, da-

Erciyes T1p Dergisi/ 1411992

lak, kemik iligi ve insanda inflamasyon bolge­leri hakkmda hem gorOntO hem de dozimetrik anlamda degerli bilgiler edinilmektedir. Yine son ylllarda flow cytometry yontemiyle in vitro olarak tek fagositozla ilgili incelemeler yapll­maktadlr (11 ).

Hepatik Kan Ak1m1

Karaciger ve dalak, kandaki yabanc1 mater­yalin % 80'den fazlasmm RES'de temizlen­mesinden sorumludur. Karaciger ve dalaktaki kan ak1m1 ile fagositik kapasite arasmda pozi­tif bir korrelasyon vard1r. Portal kan aklmlnda­ki dO§meye klirens kapasitesindeki azalma e§lik eder. Bu durum endotoksik ~okta gozle­nir. Portal kan ak1mmdaki azalma karaciger ag1rllgmdaki azalma ile birlikte degildir (5). Xenon klirens <;all$malannda, artm1~ fogositik aktivite karaciger ag1rl1gmda artma ile birlikte­dir (5,6).

Konjenital RES deprese eden maddeler

Kopekte hemorajik ~ok, portal venoz kanda retikuloendotelyal depresyon yapan bir made olu~turmaktad1r (12). Bu kanla transfuzyon yap1lan kopeklerde injekte edilen karbon par­tikOIIerinin klirensi tayin edilmi§tir. Fagositik aktivite deprese olarak bulunmu§tur. Bu belki de hipotensiv hayvanda yava§ kan perfuzyo­nu sonucu barsakta olu§an maddelerle ilgili­dir.

Kopeklerde intestinal iskemi sonucu, RES fonksiyonunu deprese eden bir madde olu$-

. maktadlr (20). Bu etki makrofaj fonksiyon bo­zuklugundan ziyade trombosit agregasyon depresyonuna atfedilmektedir. Trombosit ag­regasyonu retikuloendotelial fagositik fonksi­yona katk1da bulunmaktad1r (20).

Karaciger rezeksiyonu ve Splenektomi

Benacerraf ve ark. (5,6) bir seri eksperimen­tal c;all~mada , RES fagositozunun karaciger voiOmOyle ilgili oldugunu buldu lar. Ratlann

290

Makrofaj Fonksiyonu ve Cerrahi (Derleme): ARITA$ Yucel

karacigerinin% 60-70'inin <;1kanlmas1 duru­munda, bunu kompanse etmek uzere geri ka­lan karaciger dokusundaki kan ak1mmm art­masma ragmen, fagositik aktivite azalmakta­dlr. Karaciger normal ag1rllg1na ula~tlgmda fagositik aktivite tekrar normal sm1rlara don­mektedir. Son rat c;all~malan bu raporlan teyit etmi~tir (3). Bu c;ah~malarda fagositik aktivite iki gun ile bir hafta ic;erisinde normale don­mektedir (3, 5).

Her nekadar karaciger nonmobil RES'te esas organ ise de dalak da bu RES dokusunun onemli bir k1smm1 olu~turmaktad1r. RES'in kompansatuvar mekanizmalan dalak yoklu­gunu fagositozda aksettirmemektedir. Sple­nektomi yap1lan ve yap1lmayan vakalarda fa­gositik ve metabolik RES fonksiyonlan ara­smda major bir farkllllk yoktur (14). Buna mu­kabil splenektomi yap1lanlarda, splenik lymphokine'lerin etkilerinin kayb1yla ilgili ola­rak Kupffer hucrelerinin diger fonksiyonlan degi~ebilir (9) . Dalagm, IgG ile sensitize erit­rositlerde, lgM ile kapll eritrositlere nazaran daha fazla fagositoz yaptiQI bilinmektedir (4).

Cerrahi travma ve §Ok

Ratlarda laparotomiden sonra total RES fonksiyonunda gec;ici bir depresyon olmakta­dlr (27). Buna mukabil birgun sonra, RES sti­mulasyonuna ail bir faz geli~mektedir. Kopek­lerde yap1lan deneysel c;al1~malarda da bu gozlemler desteklenmi~tir (31 ). RES fonksiyo­nundaki bu degi~iklikler. fibronektin seviyelt~­riyle paralellik gostermektedir (28).

Kupffer hucre aktivitesinde opsoninlerin roiO onemlidir, RES fagositozundaki degi~iklik op­sonin tatbikiyle engellenebilir ve tersine c;evri­lebilir. Ratlardaki major cerrahide, kemotaksi ve makrofajlarda lymphokine imali etkilen­mektedir (15).

lnsanm periferal kan monositleri de major cerrahiden sonraki bir ka<; gun fagositik tonk-

Erciyes T1p Dergisi/14/1992

siyonda depresyon gosterir (23).

Sirkulatuvar ~ok s1rasmda sahnan lisosomal enzimlerin RES elementleri Ozerine sitotoksik etkisi vard1r (37). $ok, cerrahi travmadan sonra oldugu gibi hepatik RES fagositozunda ve plasma opsonik aktivitesinde benzer para­lei bir azalmaya yol ac;maktad1r (19). $iddetli travma (yan1k, multipl travma, massif kana­rna) lann RES fagositozu ve RES kataboliz­masl uzerine etkileri konusunda c;al1~malar yap1lm1~ ve bOtOn bu fonksiyonlar, sagllkll kontrollara gore azalma gostermi~tir (2).

Parenteral beslenme

Albumin ve dextran gibi s1k kullan1lan plasma geni~leticileri, bir seri c;ah~mada belki de fa­gositozu te~vik eden plasma faktorlerini z1t yonde etkileyerek RES fagositozunu yeters iz hale getirirler (30). Elektif major cerrahide li­pid emulsyonlannl da ic;eren nutrisyonel des­lege ihtiyac; vard1r. A<;hk, ratln alveolar mak­rofajlannda fagositozu deprese eder (33). $iddetli nutrisyonel eksikl igi olan hastalarda intralipidle yapllan intravenoz hiperalimentas­yonda sepsis rapor edilmi~tir (25). Nutrisyo­nel durum ve RES fonksiyonu aras1ndaki ili~k i komplekstir ve daha ileri c;all~malan gerektir­mektedir.

Sepsis

<;ok say1da c;ah~mada c;e~itli virus, bakteri ve diger mikroplann sirkulasyona girmelerinden hemen sonra c;e§itli RES bOigelerince yaka­landlklan bilinmektedir (26) . Bakterilerin de­ney hayvanlannda, h1zll intravenoz injeksiyo­nundan sonra mikroplann RES tarafmdan te­mizlenmesi 0<; fazda olmaktad1r (26) . I. fazda bakterilerin % 90-99.9'u 10-90 dakikada sir­kulasyondan kaybolur. 2. fazda (4 saat-birkac; gun) du~uk konsantrasyonda mikroorganiz­malar sebat ederler. 3. fazda (6 saat birkac; gun) sirkOie eden bakteri gec;ici olarak artar­veya tamamen kaybolur.Pnomoni ve Salmo-

291

Makrofaj Fonksiyonu ve Cerrahi (Derleme) : ARITA$ Yucel

nella typhi'den eri~kin insanda RES'in fagosi­toz kabiliyeti aktive olur (35) . Listeria monocy­togenese'de infeksiyondan iki gun sonra 51-can fagositik aktivitesi peak yapmaktad1r (35).

Proflaktik antimikrobial ajan uygulamas1 ozel­likle kolorektal cerrahiden sonra s1kt1r. Cerra­hide fagositik fonksiyonu tehlikeye atmamak hususu onemlidir. Ratlarda geni~ spektrumlu antibiyotik tatbikinden sonra, barsakta iske­mik ~ok olu~turuldugunda mononuklear'lann fagositik kapasites i azalir (1 ). Fakat antibiyo­tiklerin bu depressif etkisi sagl1kli insanlarda gosterilmemi~tir.

Kanser

Makrofajlar, neoplasmlann ve malign hucre­lerin disseminasyonuna kar~1 olu~an konakcl­nm defans mekanizmasma i~tirak ederler. Bu baglamda makrofaj fonksiyonu, effektor hucre konumundad1r. Humoral immun cevab1 kont­rol amac1yla, aktivasyon yapan veya depres­yon saglayan maddeleri sekrete eder (32).

BCG, Corynebacterium parvum, zymosan ve glukagon, RES makrofaj fonksiyonunu stimu­le eder, boylece transplante rat tUmor mode­linda tUmor geli~imini inhibe edebilir. Fakat in-hibisyon s1khkla inkomplettir. ·

Tumor regresyonu veya daha uzun ya~am saglamakla birlikte, tOmorOn total eliminasyo­nu olmamaktad1r (6,8 ). Ratlarda RES'in methyl palmitate ile depresyonu , tUmor geli ~; i­

minin artmasma neden olur (11 ). Kemoterapi monosit fagositozu Ozerine herhangi bir yan etki gostermez.

Malign tOmoriO hastalarda, tUmor bOyOkiO~IU ve Fe reseptor aktivitesiyle ilgili olarak fagosi­tozda artma olduguna dair belirtiler vard1r (34) . Buyuk bir tUmor <;1kanld1gmda fagositik aktivite azalmakta eger tumor 91kanlam1yorsa yuksek seviyede kalmaktadlr (21 } . Makrofaj maturasyonu, neoplastik hastahg1n safhas1 ile ilgilidir, eger tumor inoperabl ise depresedir.

Erciyes Ttp Dergisi/ 1411992

Malign geli~me , srkhkla dalak ve lenfoid do­kuda buyume ile karakterizedir. Karbon kollo­id klirens yontemiyle fagositozda erken do­nemde artma, gee donemde depresyon tesbit edilir. Tumor hi.icre ki.iltOrlerinde makrofajlarrn kemotaktik kabiliyetlerinde azalma tesbit edil­mi~tir (22) .

Eksperimental modellerde, tumor hi.icrelerinin fagositozu nadiren gorOii.ir, eger mevcutsa genellikle antikor mediatorlugunde olur ve im­mun reaksiyonun bir krsm1drr.

Bir diger onemli husus da malign ti.imorlerde ti.imori.in yanmda nonmalign hi.icrelerin bir arada bulunmas1 ve birbirlerini etkilemesidir. Bu nonmalign hi.icrelerin gogu makrofajdrr (Tumore Kom~u Makrofaj = TKM} ve tomor­deki hi.icrelerin % 50'sini olu~tu rur. Bunlar tu ­mor dokusunda c;ogallrlar. TKM, ti.imor hi.icre lizisine veya antijene bagl1 seli.iler sitotoksisi­te olayma i~t irak etmez (17}.

YO RUM

Cerrahi operasyonlar s~rasmda, bircok faktor makroaj fagositosisini etkileyebilir. Transhe­patik portal kan ak1m1ndaki azalma karaciger Kupffer hi.icrelerinin fagositik aktivitesini azal­tabilir. Buna gore, cerrahi s1rasmda hastanm kan basmcm1 makul bir di.izeyde devam ettir­mek, karacigerde ozellikle portal sistemde sir­kulasyonda obstruksiyona yol ac;mamak onemlidir.

. b zellikle barsaklardaki iskemik travmadan sonra , portal kanda RES' i deprese eden maddenin geli~tigi di.i~Onuldugunden, abdo­minal organlann travmatik maniplasyonundan c;ekinmek gerekir. Kolon rezeksiyonu , RES'in fagositik fonksiyonunu deprese eder, buna ragmen mekanizmas1 ag1k degildir. Bu kom­ponentlerden biri opsonik faktorlerdir.

Karaciger rezeksiyonu gibi major cerrahiler, eksperimental olarak da gosterildigi uzere, RES'in fagositik kapasitesini azaltabilir. Buna

292

Makrofaj Fonksiyonu ve Cerrahi (Derleme): ARITA$ YtJcel

mukabil splenektominin RES'in total fagositik fonksiyonu Ozerine belirgin bir etkisi yoktur.

Kritik hastalarda nutrisyonel destegin faydas1 a<;1kt1r, ancak RES'in fagositik fonksiyonu Ozerine etkileri tart1~maiJd1r. RES fagositozu, septisemi tedavisinde onemlidir. Bakteriel ve viral klirensi temin i<;in verilen antibiyotikler makrofaj fagositik fonksiyonu Ozerine depres­sif etki gostermez.

Malign tOmore uygulanan, maniplasyonlarda tOmor hOcreleri lenfatik ve kan damarlanna ge<;ebilir. Optimal ~artlarda bu hOcreler yaka­lanlr ve RES tarafmdan tahrip edilir. RES, tU­mor hOcrelerinin supersaturasyonunudan et­kilendiginden, karacigere gelebilecek kanser hOcresinin sayJSJnl minimale indirmek gerekir. Antikanser ajanlar, RES makrofaj fonksiyonu­nu tehlikeye atmamak igin uygun dozda veril­melidir.

Kaynaklar

1. Altura 8M, Gebrewold A: Prophylactic ad­ministration of antibiotics compromises reti­culoendothelial system function and exacer­bates shock mortality in rats. Br J Pharm 68: 19-21, 1980.

2. Anfa$ Y, Yilmaz Z: Yamklann major trav­manm ve sepsisin immun cevap tJzerine etki­leri. Ere/yes Unlv. Tip Fakultesl Dergisi 7: 169-179, 1985.

3. Arii S, Shibagaki M, Takahashi S, et a/: Changes in the reticuloendothelial phagocy­tic function after partial hepatectomy. J Lab Clin Med 105: 668-672, 1985.

4. Atkinson JP: Effects of corticosteroids and splenectomy on the immune clearance and descruction of erythrocytes. J Clin Invest 52: 1509-1517, 1973.

5. 8enacerraf 8, 8iozzi G, Cuendet A, Halp-

Erciyes T1p Dergisi/ 1411992

ren 8N: Influence of portal blood flow and partial hepatectomy on the granulopectic ac­tivity of the reticuloendothelial system. J Physiol 128:1-8, 1955.

6. 8enacerraf 8, 8iozzi G, Halgern 8N: Physiology of phagocytosis of particles by the reticuloendothelial system . In Halpern 8N (Ed.): Physiopathology of the reticuloen­dothelial system. Springfield. Charles C Tho­mas Publisher, 1957 pp: 52-59.

7. 8erghem L, Dencker L- Hoglund S, Schildt 8: Preparation of cross - linked hu­man serum albumin labelled with 1125 for studies of reticuloendothelial system functi­on. Scand J Clin Lab Invest 36: 849-856, 1976.

8. Bianco C, Nussenzweig V: Complement receptors. In: Porter RR (Ed): Contemporary topics in molecular Immunology. Newyork, Plenum Press 1977, pp: 145-176.

9. Billiar TR, West MA. Hyland BJ, Simmons RL: Splenectomy alters Kupffer cell respon­se to endotoxin. Arch Surg 123: 327-332, 1988.

10. Biozzi G, Benacerraf 8, Halpern BN: Qu­antitative study of the granulopectic activity of the reticuloendothelial system Br J Exp Path 34:441-457, 1953.

11. Bjerknes R, Bassoe SH, Laerum 00, Solberg CO: Flow cytometry for the study of phagocyte functions. Rev Infect Dis 11: 16-33, 1989.

12. Blattberg B, Levy MN: A humoral reticu­loendothelial - depressing substance in shock. Am J Physiol203: 409-411, 1962.

13. Bouveng R, Schildt 8, Sjoqvist J: Esti­mation of RES phagocytic and catabolic function in man by use of 1125 labelled mic­roaggregates of human serum albumin. J

293

Makrofaj Fonksiyonu ve Cerrahi (Derleme) : ARITA$ YtJcel

Retlculoendothel Soc 18: 151-159, 1975.

14. Dome/16f L, Athlin L, Berghem L: Effects of long-term combination chemotherapy on the reticuloendothelial system. Cancer 53: 2073-2078, 1984.

15. Faist E, Mewes A. Strasser T, eta!: Alte­ration of monocyte function following major injury. Arch Surg 123: 287-292, 1988.

16. Hakansson L, Hallgren R, Venge P: Ki­netic studies of phagocytosis. Immunology 47:91-99, 1982.

17. Holmberg SB, Hafstrom LO, Jacobsson L: Tumour adjacent macrophage function and experimental tumour growth. Antican­cer Res 10: 407-410, 1990.

18. Jacques YV, Bainton DF: Changes in pH within the phagocytic vacuoles of human ne­utrophils and monocytes. Lab Invest 39: 179-185, 1978.

19. Kaplan JE, Saba TM: Humoral defici­ency and reticulo-endothelial depression af­ter traumatic shock. Am J Physiol 230: 7-14, 1976.

20. Loegering D, Moon D, Kaplan JE, et a!: Reticuloendothelial - depressing substance: Studies on the mechanism of action. J Leu­cocyte Blot 38: 613-624, 1985.

21. Magarey CJ: The control of cancer spre­ad by the reticuloendothelial system Ann R Coli Surg Eng 50:3-20, 1972.

22. Meltzer MS, Stevenson MM, Leonard EJ: Characterization of macrophage chemo­taxins in tumor cell cultures and comparison with lymphocyte derived chemotactic factors. Cancer Res 37: 721-725, 1977.

23. Neoptolemos JP, Everson NW, Bell PRF: Monocyte function following surgery in man. Eur Surg Res 17: 215-220, 1985.

Erciyes T1p Dergisi/1411992

24. Neveu PJ: The mononuclear phagocyte system. Bulllnst Pasteur84: 23-66, 1986.

25. Nugent KM: lntralipid effects on reticulo­endothelial function. J Leukocyt Blot 36: 123-132, 1984.

26. Rogers DE: Host mechanisms which act to remove bacteria from the blood stream Bact Rev 24: 50-66, 1960.

27. Saba TM: Effect of surgical trauma on the clearance and localization of blood-borne particulate matter. Surgery 71: 675-685, 1972.

28. Saba TM, Cho E: Reticuloendothelial systemic response to operative trauma as influenced by cryo-precipitate or cold- inso­luble globulin therapy. J Ret/cut Soc 26: 171-186, 1979.

29. Schildt B, Gertz I, Wide L: Differentiated reticoloendothelial system (RES) function in some critical surgical conditions. Acta Chlr Scand 140:611-617, 1974.

30. Schildt BE, Bouveng R, Sollenberg M: Plasma substitute induced impairment of the reticuloendothelial system function. Acta ChirScand 141:7-13, 1975.

31. Scovill WA, Saba TM: Humoral recongni­tion deficiency in the etiology of reticuloen­dothelial depression induced by surgery. Ann Surg 178: 59-64, 1973.

32. Sharma SO: THe macrophages. C/ln lm­munol Allergy 6: 1-28, 1986.

33. Shennib H, Chiu R, Mulder D, Lough J: Depression and delayed recovery of alveolar macrophage function during starvation and refeeding. Surg Gynecol Obstet 158: 535-540, 1984.

34. Uracz W, Pituch-Nowarolska A, Popiela T, et a/: The Fe receptors of normal and can­cer patients monocytes. lmmunobiol 163:

294

Makrofaj Fonksiyonu ve Cerrahi (Derleme) : ARITA$ Yucel

450-459, 1982.

35. Wagner H, llio M, Hornick R: Studies of the reticuloendothelial system (RES) . II. Changes in the phagocytic capacity of the RES in patients with certain infections. J Clin Invest 42:427-434, 1963.

36. Von Furth R, Cohn ZA, Hirsch JG, et at: The mononuclear phagocyte system: A new classification of macrophages, monocytes and their precursor cells. Bull WHO 46: 845-852, 1972.

37. Wiedmeier VT, Stekiel WJ. Smith JJ: The mechanism of colloid shock. Res J Retl­cul Soc 7: 716-730, 1969.

Erciyes T1p Dergisi/ 1411992 295