TC

MĠLLIcirc EĞĠTĠM BAKANLIĞI

MAKĠNE TEKNOLOJĠSĠ

MERMER BLOK UumlRETĠMĠ 521MMI090

Ankara 2011

Bu moduumll mesleki ve teknik eğitim okulkurumlarında uygulanan Ccedilerccedileve

Oumlğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya youmlnelik olarak

oumlğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmıĢ bireysel oumlğrenme

materyalidir

Millicirc Eğitim Bakanlığınca uumlcretsiz olarak verilmiĢtir

PARA ĠLE SATILMAZ

i

ACcedilIKLAMALAR ii GĠRĠġ 1 OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1 3 1 MERMER OCAKLARI GENEL CcedilALIġMA PRENSĠPLERĠ 3

11 Arama Youmlntemleri 3 12 Uumlretim Youmlntemleri 4 1 3 Ocaklarda ĠĢ Guumlvenliğinin Oumlnemi 5

131 Koruyucu Malzemeler 6 132 Ocaklarda Meydana Gelen ĠĢ Kazaları 8 133 Mermer Ocaklarında Alınacak ĠĢ Guumlvenlik Tedbirleri 10

14 Elmas Tel Kesme Makineleri ile Kesim Hazırlığı 15 141 Elmas Tel Kesme Makineleri 15

UYGULAMA FAALĠYETĠ 21 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME 22

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2 25 2 MERMER OCAKLARI ĠLE ĠLGĠLĠ YASAL PROSEDUumlRLER 25

21 Maden Kanunu 25 22 ĠĢ Kanunu 36 23 Mali ĠĢlemler 38

231 Muumlkellefiyet BaĢlangıcı 38 232 ĠĢe BaĢlama ĠĢi Bırakma ve Muumlkellefiyette Meydana Gelen DeğiĢikliklerde

Bildirim ġekli 39 233 ĠĢe BaĢlamada Vergi Dairesine BaĢvuru 40

24 Ocak Ağzı Accedilma 40 241 Mermer Ocak ĠĢletmeciliğinde Oumln CcedilalıĢmalar 41 242 Mermer Ocak ġekilleri 43 243 Blok Ccedilıkarma Teknikleri 43 244 Dekapajın (Oumlrtuuml Tabakasının) Kaldırılması 44

UYGULAMA FAALĠYETĠ 45 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME 46

MODUumlL DEĞERLENDĠRME 49 CEVAP ANAHTARLARI 51 KAYNAKCcedilA 53

ĠCcedilĠNDEKĠLER

ii

ACcedilIKLAMALAR

KOD 521MMI090

ALAN Makine Teknolojisi

DALMESLEK Mermer ĠĢlemeciliği

MODUumlLUumlN ADI Mermer Blok Uumlretimi

MODUumlLUumlN TANIMI

Mermer ocaklarından iĢ guumlvenliği kurallarına uyarak blok

ccedilıkarabilmek iccedilin gerekli hazırlık iĢlemlerinin anlatıldığı

oumlğrenme materyalidir

SUumlRE 4032

OumlN KOġUL 10sınıf makine teknolojisi ortak alan moduumlllerini ve Dairesel

Testerelerle Mermer Kesme moduumlluumlnuuml almıĢ olmak

YETERLĠK Ocak ağzı (dekopaj) accedilmak

MODUumlLUumlN AMACI

Genel Amaccedil

Her tuumlrluuml blok mermeri ocaklardan iĢ guumlvenliği kurallarına

uyarak ccedilıkarabilmek iccedilin gerekli hazırlıkları yapabileceksiniz

Amaccedillar

1 Mermer ocakları ccedilalıĢma prensiplerini

kavrayabileceksiniz

2 Blok uumlretimi iccedilin gerekli makine ve araccedil gereccedil

hazırlıklarını yapabileceksiniz

EĞĠTĠM OumlĞRETĠM

ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Ortam Mermer ocakları sınıf ortamı Donanım Mermer ccedilıkarma makineleri iĢ guumlvenliği koruyucu

guumlvenlik malzemeleri

OumlLCcedilME VE

DEĞERLENDĠRME

Moduumll iccedilinde yer alan her oumlğrenme faaliyetinden sonra

verilen oumllccedilme araccedilları ile kendinizi değerlendireceksiniz

Oumlğretmen moduumll sonunda oumllccedilme aracı (ccediloktan seccedilmeli test

doğru-yanlıĢ testi boĢluk doldurma eĢleĢtirme vb)

kullanarak moduumll uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve

becerileri oumllccedilerek sizi değerlendirecektir

ACcedilIKLAMALAR

1

GĠRĠġ

Sevgili Oumlğrenci

Ġlk ccedilağlardan beri insanlar yapı konut ve yaĢadıkları diğer yerleri doğal taĢlardan

yapmaya oumlzen goumlstermiĢlerdir Zamanla yaĢam seviyeleri yuumlkselen toplumların guumlzel

goumlruumlnuumlĢluuml ve dayanıklı olması nedeniyle doğal taĢları tercih etmeleri bu uumlruumlnuumln zenginliğin

ve refahın semboluuml olmasını sağlamıĢtır GeliĢen enduumlstri ve teknolojiye paralel olarak doğal

taĢların kullanımının artması da buna iĢarettir

Anadoluda doğal taĢların oumlzellikle de mermerciliğin tarihi Ġlk Ccedilağ‟a kadar

uzanmaktadır Uumllkemizdeki mermer yatakları Anadolu yarımadasını yurt edinen buumltuumln

uygarlıklar tarafından iĢletilmiĢtir Etiler devrinin kabartma ve heykelleri eski Yunan ve

Roma devrinin amfileri arenaları ve diğer ccedileĢitli sanat eserleri Selccediluklular ve Osmanlı

devrinin saray hamam kervansaray cami ve medreseleri minareleri ccedileĢmeleri uumllkemizde

mermer iĢlemeciliğinin tarihsel geliĢimini sergilemektedir

Mermer blok uumlretimi zorlu doğa Ģartlarında accedilık alanda bulunan mermer ocaklarından

yapılmaktadır Mermer ocakccedilılığı ağır ccedilalıĢma Ģartları olan bir iĢ koludur Bu nedenle

mermer ocaklarında blok uumlretimi iccedilin gerekli ccedilalıĢma koĢullarını tanımak gerekir

Guumlnuumlmuumlzde mermer uumlretimi genelde accedilık ocak ve yeraltı ocak iĢletmeciliği Ģeklinde

yapılmakla birlikte yaygın olarak accedilık ocak iĢletmeciliği uygulanmaktadır Ancak son

yıllarda mermere olan talep ve sığ derinliklerdeki rezervlerin azalmasıyla birlikte kapalı ocak

iĢletmeciliğine youmlnelimi hızlandırmıĢtır Uumllkemiz mermercilik sektoumlruumlnde henuumlz kapalı ocak

iletmeciliği uygulanmamakta ve ocaklarımızın tuumlmuuml accedilık ocak iĢletmeciliği ile

iĢletilmektedir

Mermer iĢletmeciliğinde ocak yerinin saptanması ve ayna accedilım faaliyetlerine oumln etuumlt

ccedilalıĢmalarının yapılması ve sonuccedilların değerlendirilmesiyle baĢlanır Oumln etuumlt rezervi

belirlenmiĢ mermer yatağında tektonik tane boyutu renk durumunun belirlenmesi yol su

elektrik ve orman durumunun tespiti ccedilalıĢmalarını kapsar Mermer blok iĢletmeciliği

duumlĢuumlnuumllen boumllgede goumlzlenmesi gereken baĢlıca oumlzellikler jeolojik oumllccediluumltler coğrafik oumllccediluumltler

ve ekonomik oumllccediluumltler olarak sıralanmaktadır

GĠRĠġ

2

3

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1

AMACcedil

Mermer blok uumlretimi iccedilin mermer ocaklarında gerekli iĢ guumlvenliği tedbirlerini alarak

uumlretim iccedilin hazırlıkları yapabileceksiniz Mermer ocaklarını ilgilendiren yasal proseduumlrleri

kavrayabileceksiniz

ARAġTIRMA

Bulunduğunuz yerdeki mermer ocaklarını geziniz Uumlretim aĢamalarını

araĢtırınız Koruyucu guumlvenlik tedbirleri olarak nelerin alındığını belirleyiniz

1 MERMER OCAKLARI GENEL CcedilALIġMA

PRENSĠPLERĠ

Madencilik uumlretiminde imalat sektoumlruumlnden farklı olarak birccedilok farklı aĢamayı dikkate

almak gerekir Madenler doğada jeolojik suumlreccediller sonucunda milyonlarca bazen milyarlarca

yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır Bir madenin uumlretilebilmesi iccedilin oumlncelikle onun

doğada nerelerde bulunduğunun belirlenmesi gerekmektedir Buna madencilikte ldquoaramardquo adı

verilmektedir Diğer bir deyiĢle madencilikte zincirin ilk aĢamasını arama faaliyetleri

oluĢturmaktadır Yeryuumlzuumlnde binlerce yıldır devam eden madencilik faaliyetleri sonucunda

yuumlzeyde kolayca bulunabilen madenler hemen tuumlmuumlyle tuumlketilmiĢ durumdadır Bu nedenle

buguumln yeryuumlzuumlnuumln derinliklerinde oumlrtuumlluuml durumda olan maden yataklarının ccedileĢitli bilimsel

ve teknolojik youmlntemler kullanılarak belirlenmesi gerekmektedir

Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkarılması

iĢlemi uumlretim olarak isimlendirilmektedir Ccediloğunlukla bu aĢamanın sonunda maden gerccedilek

anlamda uumlretilmiĢ olmamakla birlikte uumlretilen cevherin ccedileĢitli iĢlemlerle zenginleĢtirilerek

kullanıma hazır hacircle getirilmesi gerekmektedir

11 Arama Youmlntemleri

Bir maden oluĢumunun aranması o boumllgede huumlkuumlm suumlrmuumlĢ olan jeolojik olayların

tarihccedilesini ve etkili oldukları alanların geometrisinin ccediloumlzuumlmlenmesini yeraltındaki

konumunun belirlenmesini gerektirmektedir Bu hususların accedilıklığa kavuĢturulması iccedilin

jeolojik etuumlt uzaktan algılama jeofizik ve jeokimyasal etuumlt vb farklı bilim dalları ve

teknolojilerden yararlanılır

Son doumlnemlerde haritalama ve uzaktan algılama tekniklerinde buumlyuumlk geliĢmeler

olmuĢtur Buguumln yerden yapılan jeolojik haritalama ccedilalıĢmaları ccediloğunlukla uzaktan algılama

ile hazırlanmıĢ haritaların kontroluuml veya daha ayrıntılı oumlzel amaccedillı haritaların hazırlanması

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1

AMACcedil

ARAġTIRMA

4

amacıyla yapılmaktadır Ccedilok yeni ve ileri bir teknik olan uydudan yapılan uzaktan algılama

oumlz olarak yer yuumlzeyinde sergilenen jeolojik ve mineralojik oumlzelliklerinin uydu goumlruumlntuumlleri

yardımıyla tanımlanmasına dayanır

Uydu goumlruumlntuumllerinden hazırlanabilen maden arama accedilısından oumlnemli olan konulu

haritalar kaya tuumlruuml yapı ve alterasyon haritalarıdır Ayrıca uydu goumlruumlntuumllerinin bitki tuumlrlerine

dayanarak kaya ve maden tuumlrlerini tanıma amacıyla yorumlanmasına dayanan jeobotanik

ccedilalıĢmaların da ilerde maden aramacılığına yeni ufuklar accedilacağı değerlendirilmektedir

Maden aramacılığında kesin sonuccedillara ancak sondaj yarma galeri vb doğrudan

maden varlığı ile temas etmeye imkacircn sağlayan klasik youmlntemlerle ulaĢılabilmektedir

Uzaktan algılama jeolojik ve jeofizik etuumltler vb diğer youmlntem ve tekniklerin kullanılması ile

ipuccedilları elde edilen cevher varlığının geometrisi sondaj yarma galeri vb youmlntemlerle

ortaya konulur Ayrıca bu aĢamada elde edilen oumlrnekler uumlzerinde yapılan teknolojik testlerle

gerccedilek anlamda ekonomik potansiyele sahip bir maden varlığının mevcut olup olmadığı

konusunda bir yargıya varılabilir Ancak ccedilalıĢmalar bu aĢamada da henuumlz tamamlanmıĢ

sayılamaz Bu aĢamaya kadar elde edilen veriler oumln fizibilite ccedilalıĢması ile değerlendirilir

Boumlylece bulunan kaynağın gerccedilek anlamda bir ekonomik maden yatağı olup olmadığı

saptanır Oumln fizibilite ccedilalıĢmasını uumlretim youmlntemleri ve pazarlama faaliyetleri ile teknolojik

deney ccedilalıĢmalarının sonuccedillarını iccedileren bir fizibilite ccedilalıĢması izler Soumlz konusu fizibilite

ccedilalıĢmasının sonucunun olumlu ccedilıkması hacirclinde maden yatağı ekonomiye arz edilmek uumlzere

iĢletmeye alınır

12 Uumlretim Youmlntemleri

Uumlretim youmlntemleri ikiye ayrılmaktadır

Accedilık iĢletme

Yer altı iĢletme youmlntemleri

Makine ve ekipman teknolojisindeki oumlnemli geliĢmeler accedilık iĢletmecilik youmlntemlerinin

payını yuumlksek oranlara ccedilıkarmıĢtır Uumlretim youmlntemlerinin seccediliminde oumlrtuuml tabakası kalınlığı

kaya formasyonlarının sertlik basma dayanımı kazılabilirlik parametreleri ilk yatırım tutarı

ve birim uumlretim maliyetleri belirleyici olmaktadır Her uumlretim youmlntemi de kendi iccedilinde farklı

uumlretim sistemlerinin uygulanmasını iccedilermektedir

Kazı ve yuumlkleme iĢi kazı yeri oumlzellikleri dikkate alınarak seccedililen suumlrekli veya suumlreksiz

ccedilalıĢan iĢ makineleriyle yapılmaktadır Yuumlksek kapasiteli makine ve ekipmanların

geliĢtirilmesi ve iĢletme faaliyetlerine bilgisayarlı oumllccedilme-izleme kontrol sistemlerinin

uygulanmasıyla accedilık iĢletmelerde verimlilikte buumlyuumlk artıĢ gerccedilekleĢmiĢtir Hemen her maden

tuumlruuml iccedilin accedilık iĢletme youmlntemleri uygulanmaktadır Mermer ocaklarında kullanılan iĢ

makineleri olarak doumlner kepccedileli ekskavatoumlr ve zincirli ekskavatoumlr surface miner gibi kazıcı -

yuumlkleyici makineler ve nakliye araccedilları olarak kamyonlar kullanılmaktadır

Accedilık iĢletmecilik faaliyetlerinde sistem ve uygun makine-ekipman seccediliminde yıllık

kazı ve uumlretim miktarları topografya maden damarının eğimi yapısı ve kalınlığı oumlrtuuml

tabakası ve ara kesme tabakalarının kalınlığı ve mekanik oumlzellikleri iklim (yağıĢ ve sıcaklık)

5

ve drenaj durumu belirleyicidir Kazı planına uygun basamak boyutları Ģev accedilıları doumlkuumlm

sahası yeri seccedilimi ve kapasitesi yollar ve rekuumlltivasyon ccedilalıĢmalarının mermer ocağı

planlaması aĢamasında mutlaka dikkate alınması gerekmektedir

Mermer ocaklarında uumlretilen blokların yuumlklenmesinde ocağın yuumlksek noktasına

kurulan vinccedillerden de yaralanılmaktadır Mermer ocakları doğa Ģartlarından ccedilok ccedilabuk

etkilenmektedir Yağmur ve kar sularının ocağı basması durumunda uumlretime ara verme

zorunluluğu doğmaktadır Bu olumsuzlukları gidermek iccedilin ocak iccedilersinde biriken su ve

ccedilamurun tahliye edilmesi iccedilin gerekli tedbirler alınmalıdır Tahliye genellikle elektrikli veya

dizel motorlu pompalarla yapılmaktadır

Mermer ocaklarında iĢccedililerin yemek dinlenme gibi sosyal ihtiyaccedillarının karĢılanması

iccedilin bir idari bina olması gereklidir Ayrıca ocakta kullanılan makine ve ekipmanların

buluunduğu depo gereklidir

1 3 Ocaklarda ĠĢ Guumlvenliğinin Oumlnemi

ĠĢ kazasının birccedilok tanımı bulunmaktadır Duumlnya Sağlık TeĢkilatı (WHO) iĢ kazasını

ldquoOumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olayrdquo olarak tanımlamaktadır

Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO) ise iĢ kazasını Belirli bir zarar veya yaralanmaya yol

accedilan oumlnceden planlanmamıĢ beklenmedik bir olay Ģeklinde tanımlamıĢtır

ĠĢ kazasını ccedilalıĢanların iĢ yerinde ccedilalıĢırken iĢe giderken veya eğitim esnasında

ccedilalıĢana zarar veren malda hasar oluĢturan proseste yavaĢlamaya ve uumlruumln kaybına sebep

olan istenmeyen olaylar olarak tanımlayabiliriz Meslek hastalığının tanımı ise 506 sayılı

Sosyal Sigortalar Kanunu‟na goumlre Ģoumlyledir Sigortalının ccedilalıĢtırıldığı iĢin niteliğine goumlre

tekrarlanan bir sebeple veya iĢin yuumlruumltuumlm Ģartları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli

hastalık sakatlık veya ruhi arıza hacirclleri meslek hastalığıdır Meslek hastalıkları Sosyal

Sigortalar Kanunu Sağlık ĠĢlemleri Tuumlzuumlğuuml‟ne ekli meslek hastalıkları listesinde beĢ ana

grupta toplanmıĢtır Bunlar kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları mesleki cilt

hastalıkları mesleki solunum sistemi hastalıkları mesleki bulaĢıcı hastalıklar ve fiziksel

etkenlerle olan meslek hastalıkları olarak adlandırılmıĢtır ĠĢ yerinde bir iĢ kazası veya

meslek hastalığı ile sonuccedillanan bir durum ortaya ccedilıktığında iĢ kazası veya meslek hastalığı

geccedilirenlerin yaralanması sakatlanması sonucu tıbbi muumldahale gerekmekte ya da iĢccedili veya

iĢccedililer kaybedilmektedir Boumlyle bir durum karĢısında iĢ kazası veya meslek hastalıklarının

mevcut yasalara goumlre incelenmesinde idari para cezası maddi ve manevi tazminat davalarına

varan sonuccedillara neden olabilmektedir ĠĢccedililerin zarar goumlrmesinin yanında iĢletme iccedilerisindeki

makineler prosesler zarar goumlrebilmekte malzeme veya ekipman kaybı yaĢanabilmektedir ĠĢ

yerlerinde iĢ kazaları ile meslek hastalıklarının getirdiği doğrudan maliyetlerin yanında

dolaylı maliyetler de hesaplansa iĢ sağlığı guumlvenliği politikaları buumlyuumlk bir titizlikle hazırlanır

ve iĢ sağlığı ve guumlvenliği ile ilgili kurallar ccedilok daha oumlnemle uygulanabilirdi

ĠĢletmeler kazaların gerccedilek maliyetini belirleyemediği ve bu bilince sahip olmadığı

suumlrece kazaları azaltmak veya kazaların oumlnuumlne geccedilmek muumlmkuumln değildir ĠĢ kazaları ve

6

meslek hastalıkları dolayısıyla meydana gelen zararın buumlyuumlkluumlğuuml iĢ yerindeki youmlneticilerin

tehlikeleri belirlememesi ve kontrol edilebilecek riskleri oumlnceden tespit edememesi hacirclinde

tamamen Ģansa kalmıĢtır ĠĢ kazaları ile meslek hastalıkları nedeniyle oluĢabilecek zararı

azaltabilmek iccedilin iĢletmelerin iĢ sağlığı ve guumlvenliği iccedilin buumltccedilelerinde bu konulara

ayıracakları bir fon bulunmalı youmlnetimin iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularının oumlnemi accedilısından

bilinccedilli olması ve bu konularda kararlı ve etkili kuralların uygulanmasının sağlanması

gerekmektedir

ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı ccedilalıĢanları iĢ kazaları ve meslek

hastalıklarından korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır Ancak iki

husus daha vardır ki bunları da goumlz ardı etmemek gerekir Bunlardan biri uumlretim guumlvenliğini

sağlayarak verimi artırmak diğeri ise iĢletme guumlvenliğini sağlamaktır ĠĢ kazaları ile meslek

hastalıklarının neden olduğu kayıpları en aza indirmek amacıyla bilimsel araĢtırmalara dayalı

guumlvenlik oumlnlemlerinin saptanması ve uygulanması doğrultusundaki ccedilalıĢmalar ise kısaca ldquoiĢ

guumlvenliğirdquo terimi iccedilinde toplanmaktadır Genel anlamda iĢ guumlvenliği kavramı ccedilalıĢanların

iĢletmenin ve uumlretimin her tuumlrluuml tehlike ve zararlardan korunmasını iccedilermektedir Ġnsan

hayatının oumlncelik taĢıması nedeniyle iĢletme ve uumlretim guumlvenliği konularının ikinci planda

kaldığı ve uluslararası alanda iĢ guumlvenliği kavramıyla genel olarak ccedilalıĢanların guumlvenliğinin

ifade edildiği goumlruumllmektedir Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO) ile Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml

(ILO) iĢ sağlığı ve guumlvenliğini ldquoTuumlm mesleklerde iĢccedililerin bedensel ruhsal sosyal iyilik

durumlarını en uumlst duumlzeye ulaĢtırmak bu duumlzeyde suumlrduumlrmek iĢccedililerin ccedilalıĢma koĢulları

yuumlzuumlnden sağlıklarının bozulmasını oumlnlemek iĢccedilileri ccedilalıĢtırılmaları sırasında sağlığa aykırı

etmenlerden oluĢan tehlikelerden korumak iĢccedilileri fizyolojik ve psikolojik durumlarına en

uygun mesleksel ortamlara yerleĢtirmek ve bu durumlarına en uygun mesleksel ortamlara

yerleĢtirmek ve bu durumları suumlrduumlrmek oumlzet olarak iĢin insana ve her insanın kendi iĢine

uyumunu sağlamakrdquo olarak tanımlamıĢtır

ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği denildiğinde genel anlamda yalnızca ccedilalıĢanların değil tuumlm

iĢletmenin ve uumlretimin guumlvenliğinin duumlĢuumlnuumllmesi gerekir Bu uumlccedil ayrı alandaki ccedilalıĢmaların

birlikte mevcut olması hacirclinde ccedilalıĢanların guumlvenliğini tam olarak sağlamak muumlmkuumln

olacaktır

ĠĢ sağlığı ve guumlvenliğinin genel amacı iĢccediliye ve ailesine iĢ yerine ve diğer mercilere

gelen yuumlkuumlmluumlluumlkleri azaltmak ve buna bağlı olarak uumllke ekonomisine verdiği zararları

oumlnlemektir

Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO) nuumln tespitlerine goumlre duumlnyada her uumlccedil dakikada bir

iĢccedili iĢ kazası veya meslek hastalığından oumllmektedir Yine aynı kaynağa goumlre her yıl duumlnyada

ortalama 110 milyon iĢccedili iĢ kazası geccedilirmekte veya meslek hastalığına yakalanmaktadır

Bunlardan 180 bini yaĢamını yitirmektedir

131 Koruyucu Malzemeler

Mermer ocakları ağır ccedilalıĢma Ģartları olan ortamlardır ĠĢ kazalarına ve meslek

hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeleri kullanmak zorunluluktur Mermer

kuumltlelerinin ayak parmaklarına duumlĢmesi sonucu oluĢabilecek ezilmelere karĢı uccedilları ccedilelik

koruyuculu bot giyilmelidir Bedeni korumak iccedilin deri tuumlruuml kalın giysiler giyilmelidir

7

1311 Kulaklık Goumlzluumlk

Elmas telli kesim sırasında ccedilapak ve elmas boncuk fırlatmasına karĢı goumlzleri korumak

iccedilin goumlzluumlk kullanılmalıdır (Resim 11) Yuumlksek ses Ģiddeti iccedilin ise kulaklık kullanılması

gerekir (Resim12) Oumlzellikle yoğun su ve toz insan sağlığına zararlı olabilmektedir Yuumlksek

ses seviyesi mermer iĢletmelerinde her zaman vardır Bu sağlığı tehdit eden ortamlarla ilgili

youmlnetmeliklerde alınacak emniyet tedbirleri belirtilmiĢtir Bu tedbirlerin baĢında yer alan ve

en basiti olan goumlzluumlk ve kulaklık kullanılmaktır

Resim 11 Goumlzluumlk

Resim 12 Kulaklık

1312 MuĢamba Oumlnluumlk Ccedilizme Eldiven

Ocak tabanının ccedilamurlu ortamına karĢı ccedilizme kıĢın yağmur ve kardan korunmak iccedilin

yağmurluk giyilmelidir Elleri ccedilizilmelere ve yaralanmalara karĢı korumak iccedilin deri eldiven

kullanılmalıdır (Resim 13)

Resim 13 Tulum ccedilizme ve eldiven

8

1313 Toz Maskeleri

Mermer uumlretiminde ccedilalıĢan kiĢiler mesleğin gereği aĢırı tozlu bir ortamda

bulunmaktadırlar Bu durum ccedilalıĢanların sağlığını tehdit etmektedir Bu tehlikeden

korunmak iccedilin ccedilalıĢan kiĢiler mutlaka maske kullanmalıdırlar Toz maskeleri ccedilalıĢma

ortamına goumlre bez toz maskesi veya filtreli toz maskesi Ģeklinde kullanılmalıdır (Resim 14)

Resim 14 Toz maskesi

132 Ocaklarda Meydana Gelen ĠĢ Kazaları

Mermer ocakları accedilık alanda ccedilalıĢılan tozlu guumlruumlltuumlluuml buumlyuumlk iĢ makinelerinin ccedilalıĢma

anında hareketli olduğu bir ortamdır Blok kesme makineleri elektrikli olabilmekte ve

elektrik kabloları gerekli oumlzen goumlsterilmediği takdirde ezilme riski taĢımaktadır Bu da

ccedilalıĢanın hayatını riske atmaktadır

Mermer bloklarının ana kuumltleden kesilmesinde genellikle elmas boncuklu mermer

blok kesici makineleri kullanılmaktadır Bu makinelerin kesme boncukları yuumlksek devirde

doumlnmektedir Bu elmas telin blok kesimi sırasında sıkıĢıp kopması sonucu etrafta bulunan

iĢccedililere yuumlksek hızda ccedilarpması yaralanmalara hatta oumlluumlmlere varan iĢ kazalarına neden

olmaktadır

Mermer ocaklarında iĢ makineleri ile mermer blok kesicileri aynı anda ccedilalıĢmaktadır

Yani suumlrekli bir uumlretim soumlz konusudur ĠĢ makinesi operatoumlruumlnuumln dikkatsizliği diğer

ccedilalıĢanların ezilme tehlikesiyle karĢılaĢmasına neden olabilmektedir Ana kuumltleden kesim

sonrası blok ayrılmasında ccedilalıĢanların kuumltle kopması ve duumlĢmesi ile darbe alıp yaralanma

tehlikesi vardır

9

Mermer ocaklarında meydana gelebilecek tehlikeleri aĢağıdaki Ģekilde sıralamak

muumlmkuumlnduumlr

1321 Fiziksel Tehlikeler

TitreĢim

Guumlruumlltuuml

Yetersiz havalandırma

AĢırı ısı nem ve hava hareketleri

Yetersiz veya aĢırı aydınlatma

1322 Kimyasal Tehlikeler

Toksik gazlar organik sıvıların buharları ergimiĢ hacircldeki metal gazları

Radyasyona maruz kalma (X ıĢınları doğal ve yapay radyoaktif maddeler)

Kızıloumltesi ve mor oumltesi ıĢınlar

Asitler bazlar nedeniyle yanma

Ġnert tozlar fibrojenik tozlar toksik tozlar kansorejonik tozlar alerjik tozlar

1323 Elektrikle CcedilalıĢma ile Meydana Gelen Tehlikeler

Topraklaması yapılmamıĢ tezgacirchlar veya el aletleri

Topraklamanın belli periyotlarla kontroluumlnuumln yapılmaması

Elektrik ve aydınlatma tesisatının periyodik kontroluumlnuumln yaptırılmaması

YıpranmıĢ ve hatalı onarılmıĢ el aletleri

Yetkisiz kiĢilerin muumldahale etmek istemesi

Kırık yıpranmıĢ el aletleri

Koruyucu baret eldiven ccedilizme maske kulaklık gibi kiĢisel koruyucuların

bulunmaması

Zeminin yalıtılmaması

Yuumlksek gerilim ile ccedilalıĢmada gerekli kurallara uyulmaması

1324 Mekanik Tehlikeler

Makine ve tezgacirchın ezen delen kesen doumlnen operasyon koruyucusunun

bulunmaması

Makine ve tezgacirchı tehlike anında durduracak duumlğme veya anahtarın

bulunmaması

Yetersiz ve uygun olmayan makine ve koruyucu teccedilhizat

Yetersiz uyarı sistemleri

Duumlzensiz ve dağınık iĢ yeri ortamı

Makinelerin kaldırma aletlerinin kazanların kompresoumlrlerin vb gerekli bakım

ve periyodik kontrollerinin yapılmaması

10

1325 Tehlikeli Youmlntem ve ĠĢlemler

Makine veya tezgacirchlarda ccedilalıĢırken koruyucu teccedilhizatın devre dıĢı bırakılması

Baret goumlzluumlk siper maske vb kiĢisel koruyucuların kullanılmaması

AĢırı yuumlk kaldırma

3 m‟den yuumlksek malzeme istifleme

EtiketlenmemiĢ veya yetersiz etiketlenmiĢ malzeme

Gereken uyarı ikaz iĢaret ve yazılarının konmamıĢ olması

Guumlvenlik kartı olmayan kimyasalla ccedilalıĢma

ĠĢe yeni baĢlayan iĢccediliyi ccedilalıĢtığı iĢle ve iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularında

eğitim vermeden ccedilalıĢtırma

Belli aralıklarla iĢccedililere iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularında eğitim verilmemesi

Yeterli ikaz vermeden araccedilların ccedilalıĢtırılması veya durdurulması

Elektrik kesilmeden teccedilhizat uumlzerinde onarım

Onarım esnasında Ģalter veya beklenmedik bir harekete karĢı guumlccedil duumlğmesinin

emniyete alınmamıĢ olması

CcedilalıĢır hacircldeki teccedilhizatın yağlanması temizlenmesi ayarlanması

Depo ve konteynerlerin tam olarak boĢaltılıp temizlenmeden uumlzerinde onarım

ve kaynak yapılması

Yuumlksekten atlama

Parlama patlama ve yangın ihtimali olan yerlerde elektrik tesisatının uygun

olmaması

Parlama patlama tehlikesi olan yerlerde sigara iccedililmesi

Yuumlkleme ve boĢaltma iĢlemlerinin uygun youmlntemle yapılmaması

Malzemelerin makinelerin ve teccedilhizatın uygun yerleĢtirilmemesi

1326 ĠĢ Yeri Ortamından Kaynaklanan Tehlikeler

ĠĢ yeri zemini

Yetersiz geccedilitler

Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

Yetersiz iĢ alanı

Duumlzensiz iĢ yeri

Merdivenlerde korkuluk olmaması

DuĢların ve tuvaletlerin ccedilalıĢır durumda veya temiz olmaması

133 Mermer Ocaklarında Alınacak ĠĢ Guumlvenlik Tedbirleri

Madencilik iĢ kazalarının yoğun olduğu bir sektoumlrduumlr Her yıl Tuumlrkiye‟de on binlerce

iĢ kazası binlerce oumlluumlm ve yaralanma ile buumlyuumlk maddi kayıplara yol accedilmaktadır Oumlzellikle

madencilik sektoumlruuml bu konuda oldukccedila olumsuz değerlendirilebilecek bir noktadadır Bu

olumsuz manzarayı giderebilmek iccedilin madencilik sektoumlruuml ccedilalıĢma ortamındaki ve uumlretim

tehlikelerin yarattığı olumsuzlukların giderilerek sağlıklı ve guumlvenli iĢ yerlerinin

oluĢturulması buumlyuumlk oumlnem taĢımaktadır

11

4857 sayılı ĠĢ Kanunu‟na istinaden ccedilıkarılan Yer Altı ve Yer Uumlstuuml Maden

ĠĢletmelerinde Sağlık ve Guumlvenlik Tedbirleri Youmlnetmeliği‟ne goumlre maden ocaklarında

alınacak iĢ guumlvenliği tedbirlerini Ģu Ģekilde sıralamak muumlmkuumlnduumlr

ĠĢ yerleri tehlikelere karĢı yeterli koruma sağlanacak Ģekilde organize

edilecektir ĠĢccedililerin sağlık ve guumlvenliğini tehlikeye atmamak iccedilin iĢ yerindeki

tehlikeli veya atık maddeler uzaklaĢtırılacak veya kontrol altında tutularak iĢ

yerinin her zaman duumlzenli bir durumda olması sağlanacaktır

CcedilalıĢma mahalleri iĢccedililerin iĢlerini kolayca yapabilmeleri iccedilin ergonomik

esaslara uygun Ģekilde tasarlanacak ve kurulacaktır

CcedilalıĢma mahallinde iĢccedilinin yalnız ccedilalıĢması durumunda uygun goumlzetim

yapılacak veya uygun yollarla haberleĢme sağlanacaktır

Her iĢ yerinde iĢveren tarafından atanmıĢ iĢccedililer ccedilalıĢtığı suumlrece goumlrev yapacak

yeterli beceri ve uzmanlığa sahip sorumlu bir kiĢi bulunacaktır Yeterli beceri ve

uzmanlığa sahip olmak Ģartıyla iĢ yeri iccedilin bu sorumluluğu iĢverenin kendisi

uumlstlenebilir

ĠĢccedililere sağlık ve guumlvenliklerini sağlayabilmeleri iccedilin yeterli bilgi talimat ve

eğitim verilecek ve bu eğitimler tekrarlanacaktır ĠĢveren iĢccedililere verilen

talimatların kendilerinin ve diğer ccedilalıĢanların sağlık ve guumlvenliklerini tehlikeye

atmalarını oumlnleyecek Ģekilde kolay anlaĢılır olmasını sağlayacaktır

Her iĢ yeri iccedilin iĢccedililerin sağlık ve guumlvenliklerinin korunması ve iĢ

ekipmanlarının guumlvenli bir Ģekilde kullanılması iccedilin gerekli kuralları belirleyen

yazılı talimatlar hazırlanacaktır Bu talimatlar acil durum ekipmanlarının

kullanımına ve iĢ yerinde veya iĢ yeri yakınındaki herhangi bir acil durumda

nasıl hareket edileceğine iliĢkin bilgileri de iccedilerecektir

Her iĢ yerinde ya da her iĢte guumlvenli ccedilalıĢma youmlntemleri uygulanacaktır

Sağlık ve guumlvenlik dokuumlmanında gerekli goumlruumllmesi hacirclinde hem tehlikeli iĢlerin

yapılmasında hem de diğer iĢlerle etkileĢmesi sonucu ciddi tehlikelere neden

olabilecek rutin iĢlerin yapılmasında bir ccedilalıĢma izni sistemi uygulanacaktır

ĠĢveren sağlık ve guumlvenlik youmlnetim sistemi de dacirchil olmak uumlzere iĢccedililerin

sağlığını ve guumlvenliğini korumak iccedilin alınan oumlnlemleri bu Youmlnetmelik‟e

uygunluğunu sağlamak iccedilin duumlzenli aralıklarla goumlzden geccedilirecektir

Mekanik iĢ ekipmanları ve tesisler sağlam kusursuz ve kullanım amacına

uygun olacaktır Elektrikli ekipmanların ve tesislerin guumlcuuml ve boyutları

kullanım amacına uygun olacaktır Mekanik ve elektrikli iĢ ekipmanları ile

tesisat tehlike yaratmayacak Ģekilde kurulmuĢ ve korunmuĢ olacaktır

Guumlvenlik ekipmanları her zaman kullanıma hazır ve ccedilalıĢır durumda

bulundurulacaktır Bu ekipmanların bakımı yapılan iĢ dikkate alınarak

yapılacaktır

Yangın veya patlama tehlikesi bulunan ortamlarda sigara iccedililmesine izin

verilmeyecektir

KiĢisel Koruyucu Donanımların ĠĢ Yerinde Kullanılması Hakkında Youmlnetmelik

huumlkuumlmleri saklı kalmak kaydı ile iĢccedililerin zararlı ortam havasına maruz

kalabilecekleri yerlerde yeterli sayıda uygun solunum ve canlandırma ekipmanı

bulundurulacaktır

Sağlık ve guumlvenlik dokuumlmanında belirlenmiĢ olan kaynaklardan yangının

baĢlaması ve yayılmasına karĢı iĢ yerlerinin planlanması kurulması

12

donatılması iĢletmeye alınması iĢletilmesi ve bakımında gerekli tedbirler

alınacaktır Yangınla hızlı ve etkili muumlcadele iccedilin gerekli oumlnlemler alınacaktır

ĠĢ yerleri uygun yangın soumlnduumlrme ekipmanları ve gereken hacircllerde yangın

detektoumlrleri ve alarm sistemleri ile donatılacaktır

Otomatik olmayan yangın soumlnduumlrme ekipmanları kolay ulaĢılabilir ve

kullanılabilir olacak ve gerektiğinde zarar goumlrme ihtimaline karĢı korunacaktır

Patlayıcı maddelerin ve ateĢleyicilerin depolanması taĢınması ve kullanılması

sadece bu konuda yetkili ve uzman kiĢiler tarafından yapılacaktır Bu iĢler

iĢccedililer iccedilin risk oluĢturmayacak Ģekilde organize edilecek ve yuumlruumltuumllecektir

CcedilalıĢma yerlerine guumlvenli bir Ģekilde ulaĢabilmek ve acil bir durumda hızlı ve

guumlvenli bir Ģekilde bu yerleri terk edebilmek muumlmkuumln olacaktır

Merdivenler yuumlkleme platform ve rampaları da dacirchil buumltuumln ulaĢım yolları

yayalar veya araccedillar iccedilin kolay guumlvenli ve uygun geccediliĢi sağlayacak ve

yakınındaki ccedilalıĢanları tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek Ģekilde hesaplanacak

boyutlandırılacak ve yerleĢtirilecektir

Yayaların kullandığı veveya araccedillarla malzeme taĢımada kullanılan yollar

kullanıcı sayısına ve iĢ yerinde yapılan iĢin oumlzelliğine uygun boyutlarda

olacaktır Malzeme taĢınan yollarda yayalar iccedilin yeterli guumlvenlik mesafesi

bırakılacaktır

ĠĢccedililerin korunması amacıyla araccedil yolları ve geccediliĢler accedilıkccedila iĢaretlenecektir

CcedilalıĢma sahasında motorlu taĢıtlar ve makine trafiğinin bulunması durumunda

trafik kurallarına uygun duumlzenleme yapılacaktır

Accedilık ccedilalıĢma alanları guumln ıĢığının yeterli olmadığı hacircllerde uygun Ģekilde

aydınlatılacaktır

ĠĢccedililer olumsuz hava koĢullarından ve gerekli hacircllerde cisim duumlĢmelerine karĢı

korunacaktır

ĠĢccedililer zararlı duumlzeyde guumlruumlltuumlden ve gaz buhar toz gibi zararlı dıĢ etkilerden

korunacaktır

ĠĢccedililer herhangi bir tehlike durumunda iĢ yerini hemen terk edebilecek veya

kısa suumlrede yardım alabileceklerdir

ĠĢccedililerin kaymaları veya duumlĢmeleri oumlnlenecektir

Tehlikeli alanlar accedilıkccedila goumlruumllebilir Ģekilde iĢaretlenecektir

Yapılan iĢin oumlzelliği nedeniyle malzeme veya iĢccedililerin duumlĢmesi de dacirchil risk

bulunan tehlikeli alanlara goumlrevli olmayan kiĢilerin girmesi uygun araccedil ve

gereccedillerle engellenecektir

Tehlikeli alanlara girme yetkisi olan kiĢilerin korunması iccedilin uygun oumlnlemler

alınacaktır

Herhangi bir tehlike durumunda tuumlm ccedilalıĢanların iĢ yerini derhacircl ve guumlvenli bir

Ģekilde terk etmeleri muumlmkuumln olacaktır

Acil ccedilıkıĢ kapıları dıĢarıya doğru accedilılacaktır Acil ccedilıkıĢ kapıları acil durumlarda

ccedilalıĢanların hemen ve kolayca accedilabilecekleri Ģekilde olacaktır

ĠĢccedililer herhangi bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiği konusunda

eğitileceklerdir

Ġlk yardım ekipmanları ccedilalıĢma Ģartlarının gerektirdiği her yerde

bulundurulacak ve yapılan iĢin oumlzelliğine uygun olacaktır Ġlk yardım

ekipmanları uygun bir Ģekilde iĢaretlenecek ve kolay ulaĢılabilir olacaktır

13

CcedilalıĢmaları sırasında oumlzel iĢ elbiseleri giymek durumunda olan iĢccedililer iccedilin

uygun soyunma yerleri sağlanacaktır Soyunma yerleri kolaylıkla ulaĢılabilecek

yerlerde ve yeterli buumlyuumlkluumlkte olacak ve buralarda oturma yerleri bulunacaktır

Soyunma odaları yeterince geniĢ olacak ve burada her iĢccedili iccedilin ccedilalıĢma saatleri

iccedilinde elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır Nemli tozlu

kirli ve benzeri iĢlerde veya tehlikeli maddelerle ccedilalıĢılan yerlerde iĢ elbiseleri

ile haricicirc elbiselerin ayrı yerlerde saklanabilmesi iccedilin elbise dolapları yan yana

iki boumllmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı verilecektir Islak iĢ elbiselerinin

kurutulabilmesi iccedilin gerekli imkacircnlar sağlanacaktır

Yapılan iĢin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi hacirclinde iĢccedililer iccedilin

uygun duĢ tesisleri yapılacaktır

CcedilalıĢma yerlerine dinlenme odalarına soyunma yerlerine duĢ ve yıkanma

yerlerine yakın yerlerde yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır

Hafriyat doumlkme yerleri atık yığınları ve sahaları ile ccediloumlktuumlrme havuzları sağlam

ve dayanıklı olacak iĢccedililerin sağlığı ve guumlvenliğini tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek

Ģekilde tasarlanacak inĢa edilecek iĢletilecek ve bakımı yapılacaktır

Dinlenme yerleri soyunma yerleri duĢ ve tuvaletler bekleme yerleri

yemekhaneler kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amacına goumlre yeterli

sıcaklıkta olacaktır

1331 Makine ve Tezgacirchlarda Genel Guumlvenlik Oumlnlemleri

ĠĢ kazalarının oumlnemli bir kısmı makine koruyucuların olmamasından veya makine ve

tezgacirchlarda ccedilalıĢırken gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmamasından kaynaklanmaktadır

Yapılan iĢin niteliğine ve makine tezgacirchın oumlzelliklerine goumlre alınacak oumlnlemeler de buumlyuumlk

değiĢkenlik goumlsterebilmektedir Makine ve tezgacirchlarda genel olarak alınması gereken

guumlvenlik oumlnlemeleri aĢağıda belirtilmiĢtir

Makineyi operatoumlruuml dıĢında bir kimsenin kullanması tehlikeli ve yasaktır

Her arıza hemen sorumlusuna bildirilmelidir

Makineyi kullanan operatoumlr kendi guumlvenliği kadar ccedilevresindekilerin guumlvenliğini

de duumlĢuumlnmelidir

Makine ccedilalıĢır durumda terk edilmemelidir

Makineler amacı dıĢında kullanılmamalıdır Makinelerin arka kısımlarında da

guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

TalaĢ sıccedilramalarına karĢı ccedilalıĢanlar korunmalıdır

Her makinenin ccedilalıĢtırma ve kullanma talimatı olmalıdır

CcedilalıĢmaya baĢlamadan tuumlm sistem kontrol edilmelidir

Makineyi kullananlar eğitilmelidir

Kesilen iĢ artıklarının zemine dağılmasına izin verilmemelidir

Her uyarıya uyulmalıdır

Hidrolik devre kontrol edilmeli kapalı vanalar accedilılmalıdır

ĠĢ yeri tabanı temiz olmalıdır

Uygun iĢ elbisesi giyilmelidir

Gerektiğinde kiĢisel koruyucular kullanılmalıdır

Tuumlm makinelere guumlvenlik topraklaması yapılmalıdır

14

Besleme kabloları mekanik ve kimyasal etkilerden korunmalıdır

Topraklı ve guumlvenli fiĢ-priz sistemi kullanılmalıdır

Genel ve yerel aydınlatma yeterli olmalıdır

Makine ccedilalıĢırken ayar ve oumllccedilme yapılmamalıdır

ĠĢe uygun makine kullanılmalıdır

Makineler arasında en az 80 cm uzaklık olmadır

Makineler sağlam ve duumlz bir taban uumlzerine yerleĢtirilmelidir

1332 Kaldırma Makinelerinde ĠĢ Guumlvenliği Kuralları

Her operatoumlruumln kendi makinesinden sorumlu olduğu unutulmamalıdır

Operatoumlrler kendi guumlvenlikleri yanında ccedilevrede ccedilalıĢanların da guumlvenliğini

korumak zorundadırlar

ĠĢaretler ilanlar ccedilalıĢtırma talimatları okunup anlaĢılmadan ve iĢaret veren kiĢi

tarafından yapılan iĢaretlerin kodu hakkında bilgi sahibi olmadan hiccedil kimse

vinci ccedilalıĢtırmamalıdır

Buumltuumln vinccediller goumlruumllebilecek bir yerinde yuumlk ccedilizelgesi taĢır Bu ccedilizelgede

belirlenmiĢ kapasite dıĢında yuumlk kaldırılmamalıdır

Vinccedille kaldırılan yuumlkler kesinlikle ccedilalıĢanlar uumlzerinden geccedilmemelidir Zorunlu

olmadıkccedila yuumlk bir araccedil ya da makine uumlzerinden geccedilirilmemelidir

Operatoumlr vinccedil ccedilalıĢmasına baĢlamadan oumlnce vincin kumandalarını frenlerini

vinccedil kollarını test etmelidir

Yuumlk kaldırılmadan oumlnce iĢaretccedili tarafından etrafta ccedilalıĢanlar ccedilalıĢma

boumllgesinden uzaklaĢtırılmalıdır

Hiccedil kimse yuumlkuumln ya da kancanın uumlzerine binmemeli hareket hacirclindeyken

operatoumlr vinccedil bumunun tellere takılmaması iccedilin dikkat etmelidir

Yuumlksek gerilim harları yakınında ccedilalıĢmak gerekiyorsa gerilim ile en az 3048

cm‟lik uzaklık olmalıdır

Operatoumlr vincini terk ediyorsa stop etmeli vinci istenen değerler arasında

ccedilalıĢmıyorsa makinesini derhacircl durdurmalıdır

Vinccedil ccedilalıĢır durumdayken hiccedil bir nedenle yağlama yapılmamalı operatoumlr kabini

daima temiz tutulmalıdır

Vinccedillerin uumlzerindeki limit Ģalteri iptal edilmemelidir

Frenlere yavaĢ basılmalı vinccedil ani olarak durdurulmamalıdır

Normalin uumlzerinde bir yuumlk kaldırılıyorsa yuumlk 3-5 cm kaldırıldıktan sonra frenler

test edilmelidir

Operatoumlr mahallinde daima tam dolu ve kontroluuml yapılmıĢ yangın soumlnduumlrme

tuumlpuuml hazır olmalıdır

Ağır yuumlkler kaldırılmadan oumlne vinccedil halatları kontrol edilmeli tellerde kopukluk

varsa halat değiĢtirilmelidir

Buumlyuumlk yuumlklerin sağa sola sallanmaması iccedilin yedekleme halatı kullanılmalıdır

CcedilalıĢma en az hareketle yapılacak Ģekilde organize edilmelidir

Dengeyi artırmak iccedilin daha fazla denge ağırlığı ya da daha fazla tespit tertibatı

kullanılmalıdır

15

1333 Yuumlksek Sese KarĢı Alınacak Guumlvenlik Tedbirleri

ĠĢccedililer belirli guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucuları kullanmalıdır Ccediluumlnkuuml yuumlksek

duumlzeyde guumlruumlltuumlye uzun suumlre maruz kalma ccedilok hassas olan iĢitme mekanizması iccedilin

zararlıdır Kulak tıkaccedilları veya tuumlm kulağı kapsayan kulak koruyucuları guumlruumlltuumlyuuml kulak

zarına gelmeden oumlnce oumlnler (azaltır) Kulak tıkacı veya tuumlm kulağı iccediline alan koruyucuların

seccedilimi guumlruumlltuumlnuumln duumlzeyi ve yapılan iĢe bağlıdır Guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucusu

takılınca konuĢmaları veya uyarı sinyallerini duymama endiĢesi yersizdir Hatta sesler daha

rahat iĢitilmektedir

14 Elmas Tel Kesme Makineleri ile Kesim Hazırlığı

141 Elmas Tel Kesme Makineleri

Tuumlrkiye mermer ocak iĢletmeciliğinde son 25 yılda kullanılmaya baĢlanan elmas tel

kesme makine ve ekipmanları ccedilok buumlyuumlk goumlstererek mermer madenciliğinin vazgeccedililmez

makinesi hacircline gelmiĢtir Mermer ocaklarında uumlretimin maksimum seviyede

gerccedilekleĢmesini ve zayiatsız blok elde edilmesini sağlayan makinedir

Tel ile taĢ kesmenin ccedilok eski tarihlerden beri yapılageldiği antik ocaklardaki

kalıntılardan anlaĢılmaktadır O zamanlarda kol guumlcuumlne dayalı bir kesme metodu

kullanılmıĢtır O doumlnemlerde taĢlar ocaklardan blok olarak değil levha Ģeklinde

ccedilıkarılmaktaydı Mermer uumlretiminde alıĢılagelmiĢ youmlntemlerin dıĢında daha az enerji ve daha

az insan guumlcuuml gerektirecek patlayıcılarla uumlretimde oluĢan kayıpları en aza indirecek uumlretim

youmlntemleri arayıĢları suumlregelmiĢtir Antik tel kesme metotlarından yola ccedilıkarak ilk defa 1854

yılında Belccedilika‟da Eugene Chevailer tarafından tel kesme makinesi yapılmıĢ ve

patentleĢmiĢtir 1880 yılında Guy Michel tarafından geliĢtirilen bu metot 1889 yılında en

son Ģekliyle helis tel kesme metodu ve makinesi olarak yapılmıĢtır Carrera ocaklarında ilk

kullanım 1895 yılında olmuĢtur Resim 14‟te elmas tel kesme makinesi goumlruumllmektedir

Resim 15 Elmas tel kesme makinesi

Uumlretim youmlntemine adını veren bu makine yatay veya dikey kesim yapabilmektedir

Kayacı ldquoaĢındırmardquo yoluyla kesen elmas tel makine uumlzerindeki kasnağa sarılı durumdadır

Makine goumlvdesi genellikle 6-8 m uzunluğunda olan raylar uumlzerinde kesme iĢlemi iccedilin

16

gerekli olan baskıyı (gerilmeyi) oluĢturacak Ģekilde geriye doğru hareket eder Bu esnada bir

motor yardımıyla doumlnduumlruumllen kasnağın hızla ccedilevirdiği elmas tel kesme iĢlemini

gerccedilekleĢtirir

Uumllkemiz ocaklarında yerli ve yabancı firmaların dizel veya elektrikli olarak uumlrettikleri

ETK makineleri kullanılmaktadır Bu makineler genel olarak 40-60 HP civarında olup 3-10

m2h (yuumlzey) kesme hızına sahiptir Makinenin kontrol panosu operatoumlruumlnuumln guumlvenliği

bakımında yeterli bir uzaklıkta tutulabilmektedir

1411 Elmas Tel Kesme Makinesi CcedileĢitleri ve Kısımları

Guumlnuumlmuumlzde mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan elmas tel kesme makineleri iki

Ģekilde uumlretilmektedir

Dizel

Elektrik motorlu

Bu makineler genel olarak uumlccedil kısımdan meydana gelmektedir Birinci kısımda

makinenin ccedilalıĢması iccedilin hareket motoru elektrik guumlccedil aktarma organları ve bu organları

taĢıyan Ģasi ikinci kısımda tipine makine goumlre 18-55kW guumlcuumlnde hidrolik veya mekanik

olarak elmas telin hareketini sağlayan volana (Ccedilapı 800 mm) guumlccedil aktaran merkez uumlccediluumlncuuml

kısımda ise tuumlm bu sistemi ccedilalıĢma esnasında taĢıyan raylar ve kumanda panosu

bulunmaktadır (Resim 14)

Hidrolik merkezli makineler ilk ccedilalıĢma esnasında elmas telin doumlnme hızını

ayarlamasından dolayı mekanik merkezli makinelere goumlre avantajlıdır Buna karĢın bu

makinelerin ilk yatırım maliyetleri yuumlksektir

Elmas tel kesme makinelerinin sektoumlrde kullanımının geliĢmesi sonucunda hem uumlretim

hızı yuumlkselmiĢ hem de duumlzguumln boyutlu blok elde edilme imkacircnı sağlanmıĢtır Bu makineler

sayesinde daha oumlnceki uumlretim youmlntemleri ile ocaklara verilen hasarlar en az seviyeye

indirilmiĢtir

1412 Elmas Tel Kesme Makineleri Oumlzellikleri ve CcedilalıĢma Sistemi

Elmas telle kesme youmlnteminin temeli kuumltle uumlzerine deliciler ile delinen deliklerden

geccedilirilen ve uumlzerinde elmas boncuklar bulunan telin makinenin dairesel hareketi ile oluĢan

suumlrtuumlnme yardımıyla mermerin aĢındırılmasıdır Elmas tel kesme makinesinin goumlrevi bu teli

belirli bir gerginlikte tutarak ccedilevirmesi ve raylar uumlzerinde doğrusal hareket yapmasıdır

17

Elektrikli elmas telle blok kesme makinesi (reduumlktoumlr ccedilıkıĢlı) teknik oumlzellikleri uumlretici

firmalara goumlre değiĢiklikler arz etmekle beraber Ģu Ģekilde verilebilir

Motor Cinsi Elektrikli

Motor Guumlcuuml 50 HP

YuumlruumlyuumlĢ Motoru 1 HP (Hidrolik-Otomatik)

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 8-12 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Elektrik-Mekanik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Dizel tel kesme makinesini teknik oumlzellikleri ise Ģu Ģekildedir

Motor Cinsi Dizel

Motor Guumlcuuml 82 HP

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 7-10 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Hidrostatik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Elmas tel kesme makinelerinde kesim suumlresince elmas telin gerginliği hidrostatik tip

makinelerde hidrolik piston ile elektro-mekanik sistemli makinelerde elektrik motoru-balata

veya elektrik motoru-diĢli grubu birliği ile sağlanmaktadır Elmas tel kesme makinelerinde

telin hızı sabit olması istendiğinden elektro-mekanik sistemli makineler daha avantajlıdır

1413 Tel ve Elmas Boncuklar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

elmas teldir Elmas tel olarak adlandırılan grup ccedilelik halatın uumlzerine oumlzel olarak imal edilmiĢ

elmas boncuklar yaylar sıkmacıklar ve pulların dizilmesi ile elde edilir Elmas teller

genellikle 5 ndash 10 ndash 15 metre uzunluklarda hazırlanır Resim 165‟te elmas teli oluĢturan

elmas boncuk yay ve bağlantı elemanları goumlruumllmektedir

18

Resim 16 Elmas tel ve bağlantı elemanları

Elmas boncuklar

Elmas tel kesim iĢleminde bloğu ana kayaccediltan koparan uumlnite tel halat uumlzerindeki

elmas boncuklardır

Bu boncuklar uumlretim Ģekline goumlre

Sinterize

Elektrolitik

koumlkenli olmak uumlzere iki tiptir Her birinin kullanım oumlzelliği birbirinden farklıdır

Kesim iĢlemi suumlrecinde kayacın tekno-mekanik oumlzelliğine goumlre her bir elmas boncuğun bir

kullanım oumlmruuml vardır Bu kullanım oumlmruuml kesilecek kayacın fiziksel ve mekanik oumlzellikleri

ile doğrudan iliĢkilidir

Elmas boncuk ccedilapları kullanım amaccedillarına ve uumlretim teknolojisine goumlre farklı

ccedilaplarda olabilmektedir Ocak uumlretiminde blok kesme iĢleminde kullanılan boncuk ccedilapları

suumls iĢccedililiğinde kullanılan boncuk ccedilaplarından daha buumlyuumlk boyutlardadır

Genel bir kullanım olarak elmas boncuk dıĢ yuumlzey ccedilapları 8 mm 88 mm 10 mm

102 mm 105 mm ve 11 mm değerlerindedir Yuumlzuumlk iccedil ccedilapları 7 mm 8 mm 85 mm olarak

değiĢmektedir

Yaylar

Paslanmaz ccedilelik tellerin buumlkuumlluumlp oumlzel ısıl iĢlemden geccedilirilmesi yoluyla elde edilir

Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe ederek

elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılır Yaylar ccedilelik telin uumlzerinde hareket

etmelidir Granit gibi sert taĢların kesiminde kesim esnasında kopan sert taĢ parccedilacıkları

(kırıntılar) yayların aralıklarına girerek halat-yay arasında sıkıĢır SıkıĢan bu sert kırıntılar

ccedilelik halatı ve elmas boncukların iccedil ccedileperlerini yıprattığından ccedilelik yay yerine oumlzel yapımlı

sert plastik tuumlpler kullanılır

Sıkmacıklar

Elmas telde kullanılan sıkmacıklar ccedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat

uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını oumlnler Ccedilelik halat uumlzerinde bulunan elmasların

korunmasını da sağlar Elmas telin ccedilalıĢma sırasında kopması hacirclinde sıkmacıklar soketlerin

19

yayların ve pulların fırlayarak kaybolmasını oumlnler Bu amaccedilla ccedilelik halat uumlzerinde belirli

aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilmektedir Bu sitem aynı zamanda ccedilalıĢma anında elmas

soketlerin tek tek ccedilalıĢmasını da sağlamaktadır Genel olarak iki sıkma arasına 3-5 elmas

boncuk takılır Dolayısıyla herhangi bir kopma durumunda sadece iki sıkma arasındaki

boncuk sayısı kadar bir kayıp soumlz konusu olur Bağlantı elemanı olarak iki ucu ters diĢli

vida-somun veya bakır tuumlp kullanılır Telin iki ucu vidalı tipte vidalanarak bakır tuumlpte ise iki

ucu bakır tuumlp iccedilinde birleĢtirildikten sonra pres makas ile sıkıĢtırılarak bağlanır

Tel bağlantı elemanları

Elmas tellerin sonsuz uzunluğunu sağlamak iccedilin birtakım tel bağlantı elemanları

kullanılmaktadır Bunlar vida-somun tipi ters vida-somun tipi ve bakır tuumlpuuml tipi olmak uumlzere

uumlccedile ayrılır Vida-somun tipi bağlantı elemanları diğerlerine nazaran kesim sırasında daha

kolay boĢaldığından dezavantajlıdır Bu dezavantajı diğer iki tip bağlantı elemanlarının daha

ccedilok kullanılmasına neden olmuĢtur Ayrıca meydana gelen boĢalmalardan doğacak zaman

kayıpları da asgariye indirilmiĢtir

Pullar

Elmas boncuk ve yay arasına yerleĢtirilen ccedilelik yayları koruyucu elemanlardır Pullar

ccedilelik yayları ve elmas soketlerin doumlnuumlĢuumlnuuml sağlamak ve korumak amacıyla kullanılır

Ccedilelik halat

Krom-nikel alaĢımlı tellerden oluĢur Ccedilelik tellerden oluĢan bir oumlzuumln etrafına 6 adet

halatccedilığın burularak sarılmasıyla oluĢturulur Her bir halatccedilık 7 telden oluĢur Ccedilekme

dayanımı 1830 knmm2 kopma dayanımı 20 kn olan tellerdir Elmas boncukların iccedil ccedilapına

uygun olarak 40 mm 48 mm ve 49 mm ccedilaplarında imal edilir

1414 Elmas Boncuk Bağlantısı Yapma

Ccedilelik tel uumlzerine pul - elmas boncuk ndash pul ndash yay - pul sıralaması ile istenilen uzunlukta

(5 10 15 m) dizilir CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir

tarafa toplanmasını oumlnlemek iccedilin 50-60cm aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir Telin sonunda

bağlantı elemanları ile bağlantısı yapılır ġekil 11‟de elmas boncuğun ccedilelik halata takılıĢı ve

bağlantısı yapılmıĢ elmas tel goumlruumllmektedir

ġekil 11 Elmas teli oluĢturan parccedilalar ve diziliĢleri

Elmaslı tel mermer kuumltlesine ve tel kesme makinesine koĢulduktan sonra değiĢik tipte

bağlantı elemanları kullanılarak iki ucu bağlanır Bağlantı elemanın tipine goumlre bağlantı

tekniği de farklılık goumlsterir

20

Vida somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanı kullanıldığında elmaslı tel bağlanmadan oumlnce telin bir ucu

N=D+L kadar vidalama youmlnuumlnden tersine kendi etrafında burgu Ģeklinde ccedilevrilir Burada D

bağlantı elemanındaki diĢ sayısı L ise kullanılan elmas telin metre cinsinden uzunluğudur

Bundan amaccedil kesim esnasında bağlantı elemanın vidasının ccediloumlzuumllmesini oumlnlemek ve telin

kendi etrafında doumlnuumlĢuumlnuuml sağlayacak kesim esnasında elmas boncukların mermer kuumltlesi

iccedilindeki sıkıĢmasını oumlnlemektir Teldeki bu burgu hareketi aynı zamanda elmas boncukların

homojen olarak aĢınmasına da yardımcı olur N kadar kendi etrafında doumlnduumlruumllen elmas tel

telin diğer ucundaki bağlantı elemanı ile vidalanarak kapatılır

Bakır tuumlp ve iki ucu ters diĢli vida ndash Somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanları kullanıldığında telin bir ucu yukarıda anlatılan nedenlerden

dolayı tel uzunluğu metre kadar yani 50 metre ise tel 50 kez kendi etrafında ccedilevrilir Telin iki

ucu vidalı tipte olduğu gibi vidalanır bakır tuumlpte ise telin iki ucu bakır tuumlp iccediline sokulduktan

sonra pres makas ya da pres pompa ile belirli bir duumlzende sıkıĢtırılarak bağlanır

1415 Mermer Kuumltlesine KoĢulacak Telin Boyu (TB)

Kesilecek mermer bloğun uzunluğuna ve yuumlksekliğine bağlı olarak tel boyu

hesaplanır Buna goumlre tel boyu

(TB) = 2L +3H cinsinden hesap edilir Burada

L kesilecek kuumltlenin uzunluğu

H kesilecek kuumltlenin yuumlksekliğini ifade eder

1416 Elmas Tel Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar

Elmas tel her 1 metresine 30 adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

Elmas tel dizilirken yaylar elmas boncuklara tam baskı yapacak Ģekilde iyi

sıkılmalı kesinlikle gevĢek bırakılmamalıdır Aksi takdirde tek taraflı aĢınma ve

goumlbek burcu deliklerinden buumlyuumlme meydana gelebilmektedir

Elmas tel ccedilalıĢtırılmadan oumlnce bağlantı elemanlarının zıt youmlnuumlnde her 1 metre

iccedilin bir kere kurulmalıdır Tel yanlıĢ youmlnuumlnde kurulursa bağlantı elemanlarında

ccediloumlzuumllme ve boncuklarda tek taraflı aĢınma meydana gelir Eğer tel yetersiz

kurulursa kendi etrafında yeterince doumlnemeyeceğinden duumlzensiz aĢınacak ve

verimli bir kesim elde edilemeyecektir

Elmas tel ccedilalıĢtırılırken su debisi yeterli olmalıdır Ccedilıkan suyun renginden

yeterli olup olmadığı anlaĢılabilir Verilen su berrak ccedilıkıyorsa fazla kullanıldığı

kuru mermer tozu ve parccedilacıkları ccedilıkıyorsa suyun yetersiz verildiği anlaĢılır

Verilen su miktarı yetersiz olursa boncuklarda yanma ve aĢırı aĢınma su fazla

olursa da su yastığı neticesinde kesim hızında duumlĢme meydana gelmektedir Bu

durum gereksiz enerji tuumlketimine ve zaman kaybına yol accedilmaktadır

Elmas tel kesim yaparken aĢırı gergiye alınmamalıdır AĢırı gergiye maruz

kalan teller konik ve tek taraflı aĢınır erken bitme meydana gelir

21

UYGULAMA FAALĠYETĠ Mermer blok uumlretiminde yapılması gerekli oumln hazırlıklar iccedilin aĢağıdaki uygulamaları

yapınız

ĠĢlem Basamakları Oumlneriler

25 m boyunda 15 m yuumlksekliğinde

blok kesimi iccedilin gerekli elmas tel

boyunu hesaplayınız

Tel boyu formuumlluumlnuuml yazınız

Blok boyutuna goumlre tel boyunu bulunuz

Elmas boncuk sıralaması yapınız

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kesiniz

Ġlk bağlantı elemanını takınız

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile

elemanları telden geccediliriniz

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları takınız

Bağlantı elemanı montajı yapınız Bağlantı eleman tipini seccediliniz

Eleman tipine uygun bağlantıyı yapınız

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

Blok boyutunu belirlediniz mi

Ccedilelik halat boyunu hesapladınız mı

Boncuk yay pul ve sıkmacık temini yaptınız mı

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kestiniz mi

Ġlk bağlantı elemanını taktınız mı

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile elemanları telden geccedilirdiniz

mi

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları taktınız mı

Bağlantı eleman tipini seccediltiniz mi

Eleman tipine uygun bağlantıyı yaptınız mı

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

UYGULAMA FAALĠYETĠ

22

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği iĢaretleyiniz

1 AĢağıdakilerden hangisi madencilikte zincirin ilk aĢamasını oluĢturan faaliyettir

A) Uumlretim

B) Arama

C) Pazarlama

D) Hepsi

2 AĢağıda sıralanan maden ccedilıkarma youmlntemlerinden hangileri mermer ocakccedilılığında

kullanılmaktadır

I- Accedilık iĢleme youmlntemi

II- Yer altı ocak iĢletme youmlntemi

III- Galeri ocakccedilılığı

A) I-III

B) II-III

C) I-III

D) I-II

3 Oumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olaya ne denir

A) ĠĢ kazası

B) Meslek hastalığı

C) ĠĢ guumlvenliği

D) Yangın

4 AĢağıdakilerden hangisi ccedilalıĢma kurallarını duumlzenleyen kuruluĢlardandır

A) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

B) Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO)

C) CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenli Bakanlığı

D) Hepsi

5 AĢağıdakilerden hangisi iĢ yerinden kaynaklanabilecek iĢ kazalarından değildir

A) ĠĢ yeri zemini

B) Yetersiz geccedilitler

C) AĢırı yuumlk kaldırma

D) Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

23

6 Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

aĢağıdakilerden hangisidir

A) Delici

B) Elmas tel

C) Hidrolik ayırıcı

D) Yuumlkleyici

7 Elmas tel oluĢturulmasında kullanılan elemanların doğru sıralanıĢı aĢağıdakilerden

hangisinde doğru olarak verilmiĢtir

I-boncuklar II-sıkmacıklar III-yaylar IV-pullar

A) IV-III-I-II

B) I-II-III-IV

C) III-I-II-IV

D) II-I-IV-III

8 Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe

ederek elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılan eleman aĢağıdakilerden

hangisidir

A) Boncuk

B) Sıkmacık

C) Yay

D) Bağlantı elemanı

9 Ana kuumltleden kesilecek mermer bloğun uzunluğu 25 m ve yuumlksekliği 15 m olduğuna

goumlre kesim iccedilin gerekli elmas tel uzunluğu ne kadardır

A) 10m

B) 8m

C) 75m

D) 95m

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlkleri yazınız

10 Madenler doğada helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipsonucunda milyonlarca bazen

milyarlarca yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır

11 Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkartılması

iĢlemi helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipolarak isimlendirilmektedir

12 Elmas tel her 1 metresine helliphelliphelliphelliphellip adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

13 CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını

oumlnlemek iccedilin helliphelliphelliphelliphelliphelliparalıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir

24

AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız

14 ( ) ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı iĢ kazaları ve meslek hastalıklarından

ccedilalıĢanları korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır

15 ( ) ĠĢ kazalarına ve meslek hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeler

kullanmak zorunluluktur

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

25

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2

Mermer ocak iĢletmeciliğini ilgilendiren yasal proseduumlrleri kavrayarak mermer

ocaklarında yasal sınırlar iccedilersinde ccedilevreye duyarlı uumlretim yapma alıĢkanlığı kazanacaksınız

Bir mermer ocağı accedilmak iccedilin hangi yasa ve youmlnetmeliklere goumlre iĢlem

yapılmaktadır Bu yasa youmlnetmelik ve izinler hangi makamlardan

alınmaktadır AraĢtırınız

2 MERMER OCAKLARI ĠLE ĠLGĠLĠ

YASAL PROSEDUumlRLER Tarihicirc suumlreccedil iccedilinde insanlar doğal kaynakları kullanabildikleri oumllccediluumlde geliĢmiĢ ve

zenginleĢmiĢlerdir Guumlnuumlmuumlzde kalkınmasını tamamlamıĢ veya tamamlamakta olan bazı

uumllkeler bu kaynaklardan gerektiği gibi zamanında ve yerinde nasıl yaralanabileceğinin alt

yapısını oumlnceden hazırlayarak bu hedefine ulaĢmaktadırlar Bu altyapıyı oluĢturan

unsurlardan biri de mevzuattır

Mevzuat ccediloğu sektoumlrlerde olmayan kendine oumlzguuml yapısı oumlzellikleri sorunları ve riski

olan mermercilik sektoumlruumlnuuml etkileyen unsurların baĢında gelmektedir

Kural olarak belli bir konuda yuumlruumlrluumlkte bulunan yasalar ve buna bağlı olarak

ccedilıkartılmıĢ diğer mevzuat (tuumlzuumlk youmlnetmelik genelge tebliğ vb) o konuda faaliyet

goumlsterenlerin uyacakları kuralları belirleyerek bir ccedilerccedileve ccedilizer Bazı kanunlar (Orman

Kanunu Turizm Kanunu vb) ve bunlara dayalı olarak ccedilıkarılıp yayınlanmıĢ olan tuumlzuumlk

youmlnetmelik genelge ve tebliğler boumlyle bir mevzuat buumltuumlnluumlğuumlnuuml anlattığından hem

youmlneticilerin hem de vatandaĢların uyacakları kuralları baĢka bir kaynağa gerek kalmadan

accedilıklar

Mermer madenciliği arazide (orman turizm yayla vb) ccedileĢitli boumllgelerde yapıldığı

iccedilin ccedilok ccedileĢitli kanun ve youmlnetmeliklerle muhatap olmak zorundadır Mermer madenciliği

kendi mevzuatının yanında diğer bakanlıkların tabi olduğu mevzuata da uymak zorundadır

21 Maden Kanunu Mermercilik sektoumlruumlnuuml birinci derecede ilgilendiren Maden Kanunu‟dur CcedileĢitli

zamanlarda değiĢiklik yapılarak son hacircliyle 2004 tarihinde yuumlruumlrluumlğe girmiĢtir 3213 sayılı

Maden Kanunu Yuumlruumlrluumlk Tarihi (15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete) ve 5177

sayılı Kanun ldquo3213 Sayılı Maden Kanunursquonda ve Bazı Kanunlarda DeğiĢiklik

Yapılmasına ĠliĢkin Kanunrdquo Yuumlruumlrluumlk Tarihi (05 Haziran 2004 Tarih ve 25483 Sayılı

Resmicirc Gazete)

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2

AMACcedil

ARAġTIRMA

Bu moduumll mesleki ve teknik eğitim okulkurumlarında uygulanan Ccedilerccedileve

Oumlğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya youmlnelik olarak

oumlğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmıĢ bireysel oumlğrenme

materyalidir

Millicirc Eğitim Bakanlığınca uumlcretsiz olarak verilmiĢtir

PARA ĠLE SATILMAZ

i

ACcedilIKLAMALAR ii GĠRĠġ 1 OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1 3 1 MERMER OCAKLARI GENEL CcedilALIġMA PRENSĠPLERĠ 3

11 Arama Youmlntemleri 3 12 Uumlretim Youmlntemleri 4 1 3 Ocaklarda ĠĢ Guumlvenliğinin Oumlnemi 5

131 Koruyucu Malzemeler 6 132 Ocaklarda Meydana Gelen ĠĢ Kazaları 8 133 Mermer Ocaklarında Alınacak ĠĢ Guumlvenlik Tedbirleri 10

14 Elmas Tel Kesme Makineleri ile Kesim Hazırlığı 15 141 Elmas Tel Kesme Makineleri 15

UYGULAMA FAALĠYETĠ 21 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME 22

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2 25 2 MERMER OCAKLARI ĠLE ĠLGĠLĠ YASAL PROSEDUumlRLER 25

21 Maden Kanunu 25 22 ĠĢ Kanunu 36 23 Mali ĠĢlemler 38

231 Muumlkellefiyet BaĢlangıcı 38 232 ĠĢe BaĢlama ĠĢi Bırakma ve Muumlkellefiyette Meydana Gelen DeğiĢikliklerde

Bildirim ġekli 39 233 ĠĢe BaĢlamada Vergi Dairesine BaĢvuru 40

24 Ocak Ağzı Accedilma 40 241 Mermer Ocak ĠĢletmeciliğinde Oumln CcedilalıĢmalar 41 242 Mermer Ocak ġekilleri 43 243 Blok Ccedilıkarma Teknikleri 43 244 Dekapajın (Oumlrtuuml Tabakasının) Kaldırılması 44

UYGULAMA FAALĠYETĠ 45 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME 46

MODUumlL DEĞERLENDĠRME 49 CEVAP ANAHTARLARI 51 KAYNAKCcedilA 53

ĠCcedilĠNDEKĠLER

ii

ACcedilIKLAMALAR

KOD 521MMI090

ALAN Makine Teknolojisi

DALMESLEK Mermer ĠĢlemeciliği

MODUumlLUumlN ADI Mermer Blok Uumlretimi

MODUumlLUumlN TANIMI

Mermer ocaklarından iĢ guumlvenliği kurallarına uyarak blok

ccedilıkarabilmek iccedilin gerekli hazırlık iĢlemlerinin anlatıldığı

oumlğrenme materyalidir

SUumlRE 4032

OumlN KOġUL 10sınıf makine teknolojisi ortak alan moduumlllerini ve Dairesel

Testerelerle Mermer Kesme moduumlluumlnuuml almıĢ olmak

YETERLĠK Ocak ağzı (dekopaj) accedilmak

MODUumlLUumlN AMACI

Genel Amaccedil

Her tuumlrluuml blok mermeri ocaklardan iĢ guumlvenliği kurallarına

uyarak ccedilıkarabilmek iccedilin gerekli hazırlıkları yapabileceksiniz

Amaccedillar

1 Mermer ocakları ccedilalıĢma prensiplerini

kavrayabileceksiniz

2 Blok uumlretimi iccedilin gerekli makine ve araccedil gereccedil

hazırlıklarını yapabileceksiniz

EĞĠTĠM OumlĞRETĠM

ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Ortam Mermer ocakları sınıf ortamı Donanım Mermer ccedilıkarma makineleri iĢ guumlvenliği koruyucu

guumlvenlik malzemeleri

OumlLCcedilME VE

DEĞERLENDĠRME

Moduumll iccedilinde yer alan her oumlğrenme faaliyetinden sonra

verilen oumllccedilme araccedilları ile kendinizi değerlendireceksiniz

Oumlğretmen moduumll sonunda oumllccedilme aracı (ccediloktan seccedilmeli test

doğru-yanlıĢ testi boĢluk doldurma eĢleĢtirme vb)

kullanarak moduumll uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve

becerileri oumllccedilerek sizi değerlendirecektir

ACcedilIKLAMALAR

1

GĠRĠġ

Sevgili Oumlğrenci

Ġlk ccedilağlardan beri insanlar yapı konut ve yaĢadıkları diğer yerleri doğal taĢlardan

yapmaya oumlzen goumlstermiĢlerdir Zamanla yaĢam seviyeleri yuumlkselen toplumların guumlzel

goumlruumlnuumlĢluuml ve dayanıklı olması nedeniyle doğal taĢları tercih etmeleri bu uumlruumlnuumln zenginliğin

ve refahın semboluuml olmasını sağlamıĢtır GeliĢen enduumlstri ve teknolojiye paralel olarak doğal

taĢların kullanımının artması da buna iĢarettir

Anadoluda doğal taĢların oumlzellikle de mermerciliğin tarihi Ġlk Ccedilağ‟a kadar

uzanmaktadır Uumllkemizdeki mermer yatakları Anadolu yarımadasını yurt edinen buumltuumln

uygarlıklar tarafından iĢletilmiĢtir Etiler devrinin kabartma ve heykelleri eski Yunan ve

Roma devrinin amfileri arenaları ve diğer ccedileĢitli sanat eserleri Selccediluklular ve Osmanlı

devrinin saray hamam kervansaray cami ve medreseleri minareleri ccedileĢmeleri uumllkemizde

mermer iĢlemeciliğinin tarihsel geliĢimini sergilemektedir

Mermer blok uumlretimi zorlu doğa Ģartlarında accedilık alanda bulunan mermer ocaklarından

yapılmaktadır Mermer ocakccedilılığı ağır ccedilalıĢma Ģartları olan bir iĢ koludur Bu nedenle

mermer ocaklarında blok uumlretimi iccedilin gerekli ccedilalıĢma koĢullarını tanımak gerekir

Guumlnuumlmuumlzde mermer uumlretimi genelde accedilık ocak ve yeraltı ocak iĢletmeciliği Ģeklinde

yapılmakla birlikte yaygın olarak accedilık ocak iĢletmeciliği uygulanmaktadır Ancak son

yıllarda mermere olan talep ve sığ derinliklerdeki rezervlerin azalmasıyla birlikte kapalı ocak

iĢletmeciliğine youmlnelimi hızlandırmıĢtır Uumllkemiz mermercilik sektoumlruumlnde henuumlz kapalı ocak

iletmeciliği uygulanmamakta ve ocaklarımızın tuumlmuuml accedilık ocak iĢletmeciliği ile

iĢletilmektedir

Mermer iĢletmeciliğinde ocak yerinin saptanması ve ayna accedilım faaliyetlerine oumln etuumlt

ccedilalıĢmalarının yapılması ve sonuccedilların değerlendirilmesiyle baĢlanır Oumln etuumlt rezervi

belirlenmiĢ mermer yatağında tektonik tane boyutu renk durumunun belirlenmesi yol su

elektrik ve orman durumunun tespiti ccedilalıĢmalarını kapsar Mermer blok iĢletmeciliği

duumlĢuumlnuumllen boumllgede goumlzlenmesi gereken baĢlıca oumlzellikler jeolojik oumllccediluumltler coğrafik oumllccediluumltler

ve ekonomik oumllccediluumltler olarak sıralanmaktadır

GĠRĠġ

2

3

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1

AMACcedil

Mermer blok uumlretimi iccedilin mermer ocaklarında gerekli iĢ guumlvenliği tedbirlerini alarak

uumlretim iccedilin hazırlıkları yapabileceksiniz Mermer ocaklarını ilgilendiren yasal proseduumlrleri

kavrayabileceksiniz

ARAġTIRMA

Bulunduğunuz yerdeki mermer ocaklarını geziniz Uumlretim aĢamalarını

araĢtırınız Koruyucu guumlvenlik tedbirleri olarak nelerin alındığını belirleyiniz

1 MERMER OCAKLARI GENEL CcedilALIġMA

PRENSĠPLERĠ

Madencilik uumlretiminde imalat sektoumlruumlnden farklı olarak birccedilok farklı aĢamayı dikkate

almak gerekir Madenler doğada jeolojik suumlreccediller sonucunda milyonlarca bazen milyarlarca

yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır Bir madenin uumlretilebilmesi iccedilin oumlncelikle onun

doğada nerelerde bulunduğunun belirlenmesi gerekmektedir Buna madencilikte ldquoaramardquo adı

verilmektedir Diğer bir deyiĢle madencilikte zincirin ilk aĢamasını arama faaliyetleri

oluĢturmaktadır Yeryuumlzuumlnde binlerce yıldır devam eden madencilik faaliyetleri sonucunda

yuumlzeyde kolayca bulunabilen madenler hemen tuumlmuumlyle tuumlketilmiĢ durumdadır Bu nedenle

buguumln yeryuumlzuumlnuumln derinliklerinde oumlrtuumlluuml durumda olan maden yataklarının ccedileĢitli bilimsel

ve teknolojik youmlntemler kullanılarak belirlenmesi gerekmektedir

Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkarılması

iĢlemi uumlretim olarak isimlendirilmektedir Ccediloğunlukla bu aĢamanın sonunda maden gerccedilek

anlamda uumlretilmiĢ olmamakla birlikte uumlretilen cevherin ccedileĢitli iĢlemlerle zenginleĢtirilerek

kullanıma hazır hacircle getirilmesi gerekmektedir

11 Arama Youmlntemleri

Bir maden oluĢumunun aranması o boumllgede huumlkuumlm suumlrmuumlĢ olan jeolojik olayların

tarihccedilesini ve etkili oldukları alanların geometrisinin ccediloumlzuumlmlenmesini yeraltındaki

konumunun belirlenmesini gerektirmektedir Bu hususların accedilıklığa kavuĢturulması iccedilin

jeolojik etuumlt uzaktan algılama jeofizik ve jeokimyasal etuumlt vb farklı bilim dalları ve

teknolojilerden yararlanılır

Son doumlnemlerde haritalama ve uzaktan algılama tekniklerinde buumlyuumlk geliĢmeler

olmuĢtur Buguumln yerden yapılan jeolojik haritalama ccedilalıĢmaları ccediloğunlukla uzaktan algılama

ile hazırlanmıĢ haritaların kontroluuml veya daha ayrıntılı oumlzel amaccedillı haritaların hazırlanması

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1

AMACcedil

ARAġTIRMA

4

amacıyla yapılmaktadır Ccedilok yeni ve ileri bir teknik olan uydudan yapılan uzaktan algılama

oumlz olarak yer yuumlzeyinde sergilenen jeolojik ve mineralojik oumlzelliklerinin uydu goumlruumlntuumlleri

yardımıyla tanımlanmasına dayanır

Uydu goumlruumlntuumllerinden hazırlanabilen maden arama accedilısından oumlnemli olan konulu

haritalar kaya tuumlruuml yapı ve alterasyon haritalarıdır Ayrıca uydu goumlruumlntuumllerinin bitki tuumlrlerine

dayanarak kaya ve maden tuumlrlerini tanıma amacıyla yorumlanmasına dayanan jeobotanik

ccedilalıĢmaların da ilerde maden aramacılığına yeni ufuklar accedilacağı değerlendirilmektedir

Maden aramacılığında kesin sonuccedillara ancak sondaj yarma galeri vb doğrudan

maden varlığı ile temas etmeye imkacircn sağlayan klasik youmlntemlerle ulaĢılabilmektedir

Uzaktan algılama jeolojik ve jeofizik etuumltler vb diğer youmlntem ve tekniklerin kullanılması ile

ipuccedilları elde edilen cevher varlığının geometrisi sondaj yarma galeri vb youmlntemlerle

ortaya konulur Ayrıca bu aĢamada elde edilen oumlrnekler uumlzerinde yapılan teknolojik testlerle

gerccedilek anlamda ekonomik potansiyele sahip bir maden varlığının mevcut olup olmadığı

konusunda bir yargıya varılabilir Ancak ccedilalıĢmalar bu aĢamada da henuumlz tamamlanmıĢ

sayılamaz Bu aĢamaya kadar elde edilen veriler oumln fizibilite ccedilalıĢması ile değerlendirilir

Boumlylece bulunan kaynağın gerccedilek anlamda bir ekonomik maden yatağı olup olmadığı

saptanır Oumln fizibilite ccedilalıĢmasını uumlretim youmlntemleri ve pazarlama faaliyetleri ile teknolojik

deney ccedilalıĢmalarının sonuccedillarını iccedileren bir fizibilite ccedilalıĢması izler Soumlz konusu fizibilite

ccedilalıĢmasının sonucunun olumlu ccedilıkması hacirclinde maden yatağı ekonomiye arz edilmek uumlzere

iĢletmeye alınır

12 Uumlretim Youmlntemleri

Uumlretim youmlntemleri ikiye ayrılmaktadır

Accedilık iĢletme

Yer altı iĢletme youmlntemleri

Makine ve ekipman teknolojisindeki oumlnemli geliĢmeler accedilık iĢletmecilik youmlntemlerinin

payını yuumlksek oranlara ccedilıkarmıĢtır Uumlretim youmlntemlerinin seccediliminde oumlrtuuml tabakası kalınlığı

kaya formasyonlarının sertlik basma dayanımı kazılabilirlik parametreleri ilk yatırım tutarı

ve birim uumlretim maliyetleri belirleyici olmaktadır Her uumlretim youmlntemi de kendi iccedilinde farklı

uumlretim sistemlerinin uygulanmasını iccedilermektedir

Kazı ve yuumlkleme iĢi kazı yeri oumlzellikleri dikkate alınarak seccedililen suumlrekli veya suumlreksiz

ccedilalıĢan iĢ makineleriyle yapılmaktadır Yuumlksek kapasiteli makine ve ekipmanların

geliĢtirilmesi ve iĢletme faaliyetlerine bilgisayarlı oumllccedilme-izleme kontrol sistemlerinin

uygulanmasıyla accedilık iĢletmelerde verimlilikte buumlyuumlk artıĢ gerccedilekleĢmiĢtir Hemen her maden

tuumlruuml iccedilin accedilık iĢletme youmlntemleri uygulanmaktadır Mermer ocaklarında kullanılan iĢ

makineleri olarak doumlner kepccedileli ekskavatoumlr ve zincirli ekskavatoumlr surface miner gibi kazıcı -

yuumlkleyici makineler ve nakliye araccedilları olarak kamyonlar kullanılmaktadır

Accedilık iĢletmecilik faaliyetlerinde sistem ve uygun makine-ekipman seccediliminde yıllık

kazı ve uumlretim miktarları topografya maden damarının eğimi yapısı ve kalınlığı oumlrtuuml

tabakası ve ara kesme tabakalarının kalınlığı ve mekanik oumlzellikleri iklim (yağıĢ ve sıcaklık)

5

ve drenaj durumu belirleyicidir Kazı planına uygun basamak boyutları Ģev accedilıları doumlkuumlm

sahası yeri seccedilimi ve kapasitesi yollar ve rekuumlltivasyon ccedilalıĢmalarının mermer ocağı

planlaması aĢamasında mutlaka dikkate alınması gerekmektedir

Mermer ocaklarında uumlretilen blokların yuumlklenmesinde ocağın yuumlksek noktasına

kurulan vinccedillerden de yaralanılmaktadır Mermer ocakları doğa Ģartlarından ccedilok ccedilabuk

etkilenmektedir Yağmur ve kar sularının ocağı basması durumunda uumlretime ara verme

zorunluluğu doğmaktadır Bu olumsuzlukları gidermek iccedilin ocak iccedilersinde biriken su ve

ccedilamurun tahliye edilmesi iccedilin gerekli tedbirler alınmalıdır Tahliye genellikle elektrikli veya

dizel motorlu pompalarla yapılmaktadır

Mermer ocaklarında iĢccedililerin yemek dinlenme gibi sosyal ihtiyaccedillarının karĢılanması

iccedilin bir idari bina olması gereklidir Ayrıca ocakta kullanılan makine ve ekipmanların

buluunduğu depo gereklidir

1 3 Ocaklarda ĠĢ Guumlvenliğinin Oumlnemi

ĠĢ kazasının birccedilok tanımı bulunmaktadır Duumlnya Sağlık TeĢkilatı (WHO) iĢ kazasını

ldquoOumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olayrdquo olarak tanımlamaktadır

Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO) ise iĢ kazasını Belirli bir zarar veya yaralanmaya yol

accedilan oumlnceden planlanmamıĢ beklenmedik bir olay Ģeklinde tanımlamıĢtır

ĠĢ kazasını ccedilalıĢanların iĢ yerinde ccedilalıĢırken iĢe giderken veya eğitim esnasında

ccedilalıĢana zarar veren malda hasar oluĢturan proseste yavaĢlamaya ve uumlruumln kaybına sebep

olan istenmeyen olaylar olarak tanımlayabiliriz Meslek hastalığının tanımı ise 506 sayılı

Sosyal Sigortalar Kanunu‟na goumlre Ģoumlyledir Sigortalının ccedilalıĢtırıldığı iĢin niteliğine goumlre

tekrarlanan bir sebeple veya iĢin yuumlruumltuumlm Ģartları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli

hastalık sakatlık veya ruhi arıza hacirclleri meslek hastalığıdır Meslek hastalıkları Sosyal

Sigortalar Kanunu Sağlık ĠĢlemleri Tuumlzuumlğuuml‟ne ekli meslek hastalıkları listesinde beĢ ana

grupta toplanmıĢtır Bunlar kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları mesleki cilt

hastalıkları mesleki solunum sistemi hastalıkları mesleki bulaĢıcı hastalıklar ve fiziksel

etkenlerle olan meslek hastalıkları olarak adlandırılmıĢtır ĠĢ yerinde bir iĢ kazası veya

meslek hastalığı ile sonuccedillanan bir durum ortaya ccedilıktığında iĢ kazası veya meslek hastalığı

geccedilirenlerin yaralanması sakatlanması sonucu tıbbi muumldahale gerekmekte ya da iĢccedili veya

iĢccedililer kaybedilmektedir Boumlyle bir durum karĢısında iĢ kazası veya meslek hastalıklarının

mevcut yasalara goumlre incelenmesinde idari para cezası maddi ve manevi tazminat davalarına

varan sonuccedillara neden olabilmektedir ĠĢccedililerin zarar goumlrmesinin yanında iĢletme iccedilerisindeki

makineler prosesler zarar goumlrebilmekte malzeme veya ekipman kaybı yaĢanabilmektedir ĠĢ

yerlerinde iĢ kazaları ile meslek hastalıklarının getirdiği doğrudan maliyetlerin yanında

dolaylı maliyetler de hesaplansa iĢ sağlığı guumlvenliği politikaları buumlyuumlk bir titizlikle hazırlanır

ve iĢ sağlığı ve guumlvenliği ile ilgili kurallar ccedilok daha oumlnemle uygulanabilirdi

ĠĢletmeler kazaların gerccedilek maliyetini belirleyemediği ve bu bilince sahip olmadığı

suumlrece kazaları azaltmak veya kazaların oumlnuumlne geccedilmek muumlmkuumln değildir ĠĢ kazaları ve

6

meslek hastalıkları dolayısıyla meydana gelen zararın buumlyuumlkluumlğuuml iĢ yerindeki youmlneticilerin

tehlikeleri belirlememesi ve kontrol edilebilecek riskleri oumlnceden tespit edememesi hacirclinde

tamamen Ģansa kalmıĢtır ĠĢ kazaları ile meslek hastalıkları nedeniyle oluĢabilecek zararı

azaltabilmek iccedilin iĢletmelerin iĢ sağlığı ve guumlvenliği iccedilin buumltccedilelerinde bu konulara

ayıracakları bir fon bulunmalı youmlnetimin iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularının oumlnemi accedilısından

bilinccedilli olması ve bu konularda kararlı ve etkili kuralların uygulanmasının sağlanması

gerekmektedir

ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı ccedilalıĢanları iĢ kazaları ve meslek

hastalıklarından korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır Ancak iki

husus daha vardır ki bunları da goumlz ardı etmemek gerekir Bunlardan biri uumlretim guumlvenliğini

sağlayarak verimi artırmak diğeri ise iĢletme guumlvenliğini sağlamaktır ĠĢ kazaları ile meslek

hastalıklarının neden olduğu kayıpları en aza indirmek amacıyla bilimsel araĢtırmalara dayalı

guumlvenlik oumlnlemlerinin saptanması ve uygulanması doğrultusundaki ccedilalıĢmalar ise kısaca ldquoiĢ

guumlvenliğirdquo terimi iccedilinde toplanmaktadır Genel anlamda iĢ guumlvenliği kavramı ccedilalıĢanların

iĢletmenin ve uumlretimin her tuumlrluuml tehlike ve zararlardan korunmasını iccedilermektedir Ġnsan

hayatının oumlncelik taĢıması nedeniyle iĢletme ve uumlretim guumlvenliği konularının ikinci planda

kaldığı ve uluslararası alanda iĢ guumlvenliği kavramıyla genel olarak ccedilalıĢanların guumlvenliğinin

ifade edildiği goumlruumllmektedir Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO) ile Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml

(ILO) iĢ sağlığı ve guumlvenliğini ldquoTuumlm mesleklerde iĢccedililerin bedensel ruhsal sosyal iyilik

durumlarını en uumlst duumlzeye ulaĢtırmak bu duumlzeyde suumlrduumlrmek iĢccedililerin ccedilalıĢma koĢulları

yuumlzuumlnden sağlıklarının bozulmasını oumlnlemek iĢccedilileri ccedilalıĢtırılmaları sırasında sağlığa aykırı

etmenlerden oluĢan tehlikelerden korumak iĢccedilileri fizyolojik ve psikolojik durumlarına en

uygun mesleksel ortamlara yerleĢtirmek ve bu durumlarına en uygun mesleksel ortamlara

yerleĢtirmek ve bu durumları suumlrduumlrmek oumlzet olarak iĢin insana ve her insanın kendi iĢine

uyumunu sağlamakrdquo olarak tanımlamıĢtır

ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği denildiğinde genel anlamda yalnızca ccedilalıĢanların değil tuumlm

iĢletmenin ve uumlretimin guumlvenliğinin duumlĢuumlnuumllmesi gerekir Bu uumlccedil ayrı alandaki ccedilalıĢmaların

birlikte mevcut olması hacirclinde ccedilalıĢanların guumlvenliğini tam olarak sağlamak muumlmkuumln

olacaktır

ĠĢ sağlığı ve guumlvenliğinin genel amacı iĢccediliye ve ailesine iĢ yerine ve diğer mercilere

gelen yuumlkuumlmluumlluumlkleri azaltmak ve buna bağlı olarak uumllke ekonomisine verdiği zararları

oumlnlemektir

Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO) nuumln tespitlerine goumlre duumlnyada her uumlccedil dakikada bir

iĢccedili iĢ kazası veya meslek hastalığından oumllmektedir Yine aynı kaynağa goumlre her yıl duumlnyada

ortalama 110 milyon iĢccedili iĢ kazası geccedilirmekte veya meslek hastalığına yakalanmaktadır

Bunlardan 180 bini yaĢamını yitirmektedir

131 Koruyucu Malzemeler

Mermer ocakları ağır ccedilalıĢma Ģartları olan ortamlardır ĠĢ kazalarına ve meslek

hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeleri kullanmak zorunluluktur Mermer

kuumltlelerinin ayak parmaklarına duumlĢmesi sonucu oluĢabilecek ezilmelere karĢı uccedilları ccedilelik

koruyuculu bot giyilmelidir Bedeni korumak iccedilin deri tuumlruuml kalın giysiler giyilmelidir

7

1311 Kulaklık Goumlzluumlk

Elmas telli kesim sırasında ccedilapak ve elmas boncuk fırlatmasına karĢı goumlzleri korumak

iccedilin goumlzluumlk kullanılmalıdır (Resim 11) Yuumlksek ses Ģiddeti iccedilin ise kulaklık kullanılması

gerekir (Resim12) Oumlzellikle yoğun su ve toz insan sağlığına zararlı olabilmektedir Yuumlksek

ses seviyesi mermer iĢletmelerinde her zaman vardır Bu sağlığı tehdit eden ortamlarla ilgili

youmlnetmeliklerde alınacak emniyet tedbirleri belirtilmiĢtir Bu tedbirlerin baĢında yer alan ve

en basiti olan goumlzluumlk ve kulaklık kullanılmaktır

Resim 11 Goumlzluumlk

Resim 12 Kulaklık

1312 MuĢamba Oumlnluumlk Ccedilizme Eldiven

Ocak tabanının ccedilamurlu ortamına karĢı ccedilizme kıĢın yağmur ve kardan korunmak iccedilin

yağmurluk giyilmelidir Elleri ccedilizilmelere ve yaralanmalara karĢı korumak iccedilin deri eldiven

kullanılmalıdır (Resim 13)

Resim 13 Tulum ccedilizme ve eldiven

8

1313 Toz Maskeleri

Mermer uumlretiminde ccedilalıĢan kiĢiler mesleğin gereği aĢırı tozlu bir ortamda

bulunmaktadırlar Bu durum ccedilalıĢanların sağlığını tehdit etmektedir Bu tehlikeden

korunmak iccedilin ccedilalıĢan kiĢiler mutlaka maske kullanmalıdırlar Toz maskeleri ccedilalıĢma

ortamına goumlre bez toz maskesi veya filtreli toz maskesi Ģeklinde kullanılmalıdır (Resim 14)

Resim 14 Toz maskesi

132 Ocaklarda Meydana Gelen ĠĢ Kazaları

Mermer ocakları accedilık alanda ccedilalıĢılan tozlu guumlruumlltuumlluuml buumlyuumlk iĢ makinelerinin ccedilalıĢma

anında hareketli olduğu bir ortamdır Blok kesme makineleri elektrikli olabilmekte ve

elektrik kabloları gerekli oumlzen goumlsterilmediği takdirde ezilme riski taĢımaktadır Bu da

ccedilalıĢanın hayatını riske atmaktadır

Mermer bloklarının ana kuumltleden kesilmesinde genellikle elmas boncuklu mermer

blok kesici makineleri kullanılmaktadır Bu makinelerin kesme boncukları yuumlksek devirde

doumlnmektedir Bu elmas telin blok kesimi sırasında sıkıĢıp kopması sonucu etrafta bulunan

iĢccedililere yuumlksek hızda ccedilarpması yaralanmalara hatta oumlluumlmlere varan iĢ kazalarına neden

olmaktadır

Mermer ocaklarında iĢ makineleri ile mermer blok kesicileri aynı anda ccedilalıĢmaktadır

Yani suumlrekli bir uumlretim soumlz konusudur ĠĢ makinesi operatoumlruumlnuumln dikkatsizliği diğer

ccedilalıĢanların ezilme tehlikesiyle karĢılaĢmasına neden olabilmektedir Ana kuumltleden kesim

sonrası blok ayrılmasında ccedilalıĢanların kuumltle kopması ve duumlĢmesi ile darbe alıp yaralanma

tehlikesi vardır

9

Mermer ocaklarında meydana gelebilecek tehlikeleri aĢağıdaki Ģekilde sıralamak

muumlmkuumlnduumlr

1321 Fiziksel Tehlikeler

TitreĢim

Guumlruumlltuuml

Yetersiz havalandırma

AĢırı ısı nem ve hava hareketleri

Yetersiz veya aĢırı aydınlatma

1322 Kimyasal Tehlikeler

Toksik gazlar organik sıvıların buharları ergimiĢ hacircldeki metal gazları

Radyasyona maruz kalma (X ıĢınları doğal ve yapay radyoaktif maddeler)

Kızıloumltesi ve mor oumltesi ıĢınlar

Asitler bazlar nedeniyle yanma

Ġnert tozlar fibrojenik tozlar toksik tozlar kansorejonik tozlar alerjik tozlar

1323 Elektrikle CcedilalıĢma ile Meydana Gelen Tehlikeler

Topraklaması yapılmamıĢ tezgacirchlar veya el aletleri

Topraklamanın belli periyotlarla kontroluumlnuumln yapılmaması

Elektrik ve aydınlatma tesisatının periyodik kontroluumlnuumln yaptırılmaması

YıpranmıĢ ve hatalı onarılmıĢ el aletleri

Yetkisiz kiĢilerin muumldahale etmek istemesi

Kırık yıpranmıĢ el aletleri

Koruyucu baret eldiven ccedilizme maske kulaklık gibi kiĢisel koruyucuların

bulunmaması

Zeminin yalıtılmaması

Yuumlksek gerilim ile ccedilalıĢmada gerekli kurallara uyulmaması

1324 Mekanik Tehlikeler

Makine ve tezgacirchın ezen delen kesen doumlnen operasyon koruyucusunun

bulunmaması

Makine ve tezgacirchı tehlike anında durduracak duumlğme veya anahtarın

bulunmaması

Yetersiz ve uygun olmayan makine ve koruyucu teccedilhizat

Yetersiz uyarı sistemleri

Duumlzensiz ve dağınık iĢ yeri ortamı

Makinelerin kaldırma aletlerinin kazanların kompresoumlrlerin vb gerekli bakım

ve periyodik kontrollerinin yapılmaması

10

1325 Tehlikeli Youmlntem ve ĠĢlemler

Makine veya tezgacirchlarda ccedilalıĢırken koruyucu teccedilhizatın devre dıĢı bırakılması

Baret goumlzluumlk siper maske vb kiĢisel koruyucuların kullanılmaması

AĢırı yuumlk kaldırma

3 m‟den yuumlksek malzeme istifleme

EtiketlenmemiĢ veya yetersiz etiketlenmiĢ malzeme

Gereken uyarı ikaz iĢaret ve yazılarının konmamıĢ olması

Guumlvenlik kartı olmayan kimyasalla ccedilalıĢma

ĠĢe yeni baĢlayan iĢccediliyi ccedilalıĢtığı iĢle ve iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularında

eğitim vermeden ccedilalıĢtırma

Belli aralıklarla iĢccedililere iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularında eğitim verilmemesi

Yeterli ikaz vermeden araccedilların ccedilalıĢtırılması veya durdurulması

Elektrik kesilmeden teccedilhizat uumlzerinde onarım

Onarım esnasında Ģalter veya beklenmedik bir harekete karĢı guumlccedil duumlğmesinin

emniyete alınmamıĢ olması

CcedilalıĢır hacircldeki teccedilhizatın yağlanması temizlenmesi ayarlanması

Depo ve konteynerlerin tam olarak boĢaltılıp temizlenmeden uumlzerinde onarım

ve kaynak yapılması

Yuumlksekten atlama

Parlama patlama ve yangın ihtimali olan yerlerde elektrik tesisatının uygun

olmaması

Parlama patlama tehlikesi olan yerlerde sigara iccedililmesi

Yuumlkleme ve boĢaltma iĢlemlerinin uygun youmlntemle yapılmaması

Malzemelerin makinelerin ve teccedilhizatın uygun yerleĢtirilmemesi

1326 ĠĢ Yeri Ortamından Kaynaklanan Tehlikeler

ĠĢ yeri zemini

Yetersiz geccedilitler

Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

Yetersiz iĢ alanı

Duumlzensiz iĢ yeri

Merdivenlerde korkuluk olmaması

DuĢların ve tuvaletlerin ccedilalıĢır durumda veya temiz olmaması

133 Mermer Ocaklarında Alınacak ĠĢ Guumlvenlik Tedbirleri

Madencilik iĢ kazalarının yoğun olduğu bir sektoumlrduumlr Her yıl Tuumlrkiye‟de on binlerce

iĢ kazası binlerce oumlluumlm ve yaralanma ile buumlyuumlk maddi kayıplara yol accedilmaktadır Oumlzellikle

madencilik sektoumlruuml bu konuda oldukccedila olumsuz değerlendirilebilecek bir noktadadır Bu

olumsuz manzarayı giderebilmek iccedilin madencilik sektoumlruuml ccedilalıĢma ortamındaki ve uumlretim

tehlikelerin yarattığı olumsuzlukların giderilerek sağlıklı ve guumlvenli iĢ yerlerinin

oluĢturulması buumlyuumlk oumlnem taĢımaktadır

11

4857 sayılı ĠĢ Kanunu‟na istinaden ccedilıkarılan Yer Altı ve Yer Uumlstuuml Maden

ĠĢletmelerinde Sağlık ve Guumlvenlik Tedbirleri Youmlnetmeliği‟ne goumlre maden ocaklarında

alınacak iĢ guumlvenliği tedbirlerini Ģu Ģekilde sıralamak muumlmkuumlnduumlr

ĠĢ yerleri tehlikelere karĢı yeterli koruma sağlanacak Ģekilde organize

edilecektir ĠĢccedililerin sağlık ve guumlvenliğini tehlikeye atmamak iccedilin iĢ yerindeki

tehlikeli veya atık maddeler uzaklaĢtırılacak veya kontrol altında tutularak iĢ

yerinin her zaman duumlzenli bir durumda olması sağlanacaktır

CcedilalıĢma mahalleri iĢccedililerin iĢlerini kolayca yapabilmeleri iccedilin ergonomik

esaslara uygun Ģekilde tasarlanacak ve kurulacaktır

CcedilalıĢma mahallinde iĢccedilinin yalnız ccedilalıĢması durumunda uygun goumlzetim

yapılacak veya uygun yollarla haberleĢme sağlanacaktır

Her iĢ yerinde iĢveren tarafından atanmıĢ iĢccedililer ccedilalıĢtığı suumlrece goumlrev yapacak

yeterli beceri ve uzmanlığa sahip sorumlu bir kiĢi bulunacaktır Yeterli beceri ve

uzmanlığa sahip olmak Ģartıyla iĢ yeri iccedilin bu sorumluluğu iĢverenin kendisi

uumlstlenebilir

ĠĢccedililere sağlık ve guumlvenliklerini sağlayabilmeleri iccedilin yeterli bilgi talimat ve

eğitim verilecek ve bu eğitimler tekrarlanacaktır ĠĢveren iĢccedililere verilen

talimatların kendilerinin ve diğer ccedilalıĢanların sağlık ve guumlvenliklerini tehlikeye

atmalarını oumlnleyecek Ģekilde kolay anlaĢılır olmasını sağlayacaktır

Her iĢ yeri iccedilin iĢccedililerin sağlık ve guumlvenliklerinin korunması ve iĢ

ekipmanlarının guumlvenli bir Ģekilde kullanılması iccedilin gerekli kuralları belirleyen

yazılı talimatlar hazırlanacaktır Bu talimatlar acil durum ekipmanlarının

kullanımına ve iĢ yerinde veya iĢ yeri yakınındaki herhangi bir acil durumda

nasıl hareket edileceğine iliĢkin bilgileri de iccedilerecektir

Her iĢ yerinde ya da her iĢte guumlvenli ccedilalıĢma youmlntemleri uygulanacaktır

Sağlık ve guumlvenlik dokuumlmanında gerekli goumlruumllmesi hacirclinde hem tehlikeli iĢlerin

yapılmasında hem de diğer iĢlerle etkileĢmesi sonucu ciddi tehlikelere neden

olabilecek rutin iĢlerin yapılmasında bir ccedilalıĢma izni sistemi uygulanacaktır

ĠĢveren sağlık ve guumlvenlik youmlnetim sistemi de dacirchil olmak uumlzere iĢccedililerin

sağlığını ve guumlvenliğini korumak iccedilin alınan oumlnlemleri bu Youmlnetmelik‟e

uygunluğunu sağlamak iccedilin duumlzenli aralıklarla goumlzden geccedilirecektir

Mekanik iĢ ekipmanları ve tesisler sağlam kusursuz ve kullanım amacına

uygun olacaktır Elektrikli ekipmanların ve tesislerin guumlcuuml ve boyutları

kullanım amacına uygun olacaktır Mekanik ve elektrikli iĢ ekipmanları ile

tesisat tehlike yaratmayacak Ģekilde kurulmuĢ ve korunmuĢ olacaktır

Guumlvenlik ekipmanları her zaman kullanıma hazır ve ccedilalıĢır durumda

bulundurulacaktır Bu ekipmanların bakımı yapılan iĢ dikkate alınarak

yapılacaktır

Yangın veya patlama tehlikesi bulunan ortamlarda sigara iccedililmesine izin

verilmeyecektir

KiĢisel Koruyucu Donanımların ĠĢ Yerinde Kullanılması Hakkında Youmlnetmelik

huumlkuumlmleri saklı kalmak kaydı ile iĢccedililerin zararlı ortam havasına maruz

kalabilecekleri yerlerde yeterli sayıda uygun solunum ve canlandırma ekipmanı

bulundurulacaktır

Sağlık ve guumlvenlik dokuumlmanında belirlenmiĢ olan kaynaklardan yangının

baĢlaması ve yayılmasına karĢı iĢ yerlerinin planlanması kurulması

12

donatılması iĢletmeye alınması iĢletilmesi ve bakımında gerekli tedbirler

alınacaktır Yangınla hızlı ve etkili muumlcadele iccedilin gerekli oumlnlemler alınacaktır

ĠĢ yerleri uygun yangın soumlnduumlrme ekipmanları ve gereken hacircllerde yangın

detektoumlrleri ve alarm sistemleri ile donatılacaktır

Otomatik olmayan yangın soumlnduumlrme ekipmanları kolay ulaĢılabilir ve

kullanılabilir olacak ve gerektiğinde zarar goumlrme ihtimaline karĢı korunacaktır

Patlayıcı maddelerin ve ateĢleyicilerin depolanması taĢınması ve kullanılması

sadece bu konuda yetkili ve uzman kiĢiler tarafından yapılacaktır Bu iĢler

iĢccedililer iccedilin risk oluĢturmayacak Ģekilde organize edilecek ve yuumlruumltuumllecektir

CcedilalıĢma yerlerine guumlvenli bir Ģekilde ulaĢabilmek ve acil bir durumda hızlı ve

guumlvenli bir Ģekilde bu yerleri terk edebilmek muumlmkuumln olacaktır

Merdivenler yuumlkleme platform ve rampaları da dacirchil buumltuumln ulaĢım yolları

yayalar veya araccedillar iccedilin kolay guumlvenli ve uygun geccediliĢi sağlayacak ve

yakınındaki ccedilalıĢanları tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek Ģekilde hesaplanacak

boyutlandırılacak ve yerleĢtirilecektir

Yayaların kullandığı veveya araccedillarla malzeme taĢımada kullanılan yollar

kullanıcı sayısına ve iĢ yerinde yapılan iĢin oumlzelliğine uygun boyutlarda

olacaktır Malzeme taĢınan yollarda yayalar iccedilin yeterli guumlvenlik mesafesi

bırakılacaktır

ĠĢccedililerin korunması amacıyla araccedil yolları ve geccediliĢler accedilıkccedila iĢaretlenecektir

CcedilalıĢma sahasında motorlu taĢıtlar ve makine trafiğinin bulunması durumunda

trafik kurallarına uygun duumlzenleme yapılacaktır

Accedilık ccedilalıĢma alanları guumln ıĢığının yeterli olmadığı hacircllerde uygun Ģekilde

aydınlatılacaktır

ĠĢccedililer olumsuz hava koĢullarından ve gerekli hacircllerde cisim duumlĢmelerine karĢı

korunacaktır

ĠĢccedililer zararlı duumlzeyde guumlruumlltuumlden ve gaz buhar toz gibi zararlı dıĢ etkilerden

korunacaktır

ĠĢccedililer herhangi bir tehlike durumunda iĢ yerini hemen terk edebilecek veya

kısa suumlrede yardım alabileceklerdir

ĠĢccedililerin kaymaları veya duumlĢmeleri oumlnlenecektir

Tehlikeli alanlar accedilıkccedila goumlruumllebilir Ģekilde iĢaretlenecektir

Yapılan iĢin oumlzelliği nedeniyle malzeme veya iĢccedililerin duumlĢmesi de dacirchil risk

bulunan tehlikeli alanlara goumlrevli olmayan kiĢilerin girmesi uygun araccedil ve

gereccedillerle engellenecektir

Tehlikeli alanlara girme yetkisi olan kiĢilerin korunması iccedilin uygun oumlnlemler

alınacaktır

Herhangi bir tehlike durumunda tuumlm ccedilalıĢanların iĢ yerini derhacircl ve guumlvenli bir

Ģekilde terk etmeleri muumlmkuumln olacaktır

Acil ccedilıkıĢ kapıları dıĢarıya doğru accedilılacaktır Acil ccedilıkıĢ kapıları acil durumlarda

ccedilalıĢanların hemen ve kolayca accedilabilecekleri Ģekilde olacaktır

ĠĢccedililer herhangi bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiği konusunda

eğitileceklerdir

Ġlk yardım ekipmanları ccedilalıĢma Ģartlarının gerektirdiği her yerde

bulundurulacak ve yapılan iĢin oumlzelliğine uygun olacaktır Ġlk yardım

ekipmanları uygun bir Ģekilde iĢaretlenecek ve kolay ulaĢılabilir olacaktır

13

CcedilalıĢmaları sırasında oumlzel iĢ elbiseleri giymek durumunda olan iĢccedililer iccedilin

uygun soyunma yerleri sağlanacaktır Soyunma yerleri kolaylıkla ulaĢılabilecek

yerlerde ve yeterli buumlyuumlkluumlkte olacak ve buralarda oturma yerleri bulunacaktır

Soyunma odaları yeterince geniĢ olacak ve burada her iĢccedili iccedilin ccedilalıĢma saatleri

iccedilinde elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır Nemli tozlu

kirli ve benzeri iĢlerde veya tehlikeli maddelerle ccedilalıĢılan yerlerde iĢ elbiseleri

ile haricicirc elbiselerin ayrı yerlerde saklanabilmesi iccedilin elbise dolapları yan yana

iki boumllmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı verilecektir Islak iĢ elbiselerinin

kurutulabilmesi iccedilin gerekli imkacircnlar sağlanacaktır

Yapılan iĢin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi hacirclinde iĢccedililer iccedilin

uygun duĢ tesisleri yapılacaktır

CcedilalıĢma yerlerine dinlenme odalarına soyunma yerlerine duĢ ve yıkanma

yerlerine yakın yerlerde yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır

Hafriyat doumlkme yerleri atık yığınları ve sahaları ile ccediloumlktuumlrme havuzları sağlam

ve dayanıklı olacak iĢccedililerin sağlığı ve guumlvenliğini tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek

Ģekilde tasarlanacak inĢa edilecek iĢletilecek ve bakımı yapılacaktır

Dinlenme yerleri soyunma yerleri duĢ ve tuvaletler bekleme yerleri

yemekhaneler kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amacına goumlre yeterli

sıcaklıkta olacaktır

1331 Makine ve Tezgacirchlarda Genel Guumlvenlik Oumlnlemleri

ĠĢ kazalarının oumlnemli bir kısmı makine koruyucuların olmamasından veya makine ve

tezgacirchlarda ccedilalıĢırken gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmamasından kaynaklanmaktadır

Yapılan iĢin niteliğine ve makine tezgacirchın oumlzelliklerine goumlre alınacak oumlnlemeler de buumlyuumlk

değiĢkenlik goumlsterebilmektedir Makine ve tezgacirchlarda genel olarak alınması gereken

guumlvenlik oumlnlemeleri aĢağıda belirtilmiĢtir

Makineyi operatoumlruuml dıĢında bir kimsenin kullanması tehlikeli ve yasaktır

Her arıza hemen sorumlusuna bildirilmelidir

Makineyi kullanan operatoumlr kendi guumlvenliği kadar ccedilevresindekilerin guumlvenliğini

de duumlĢuumlnmelidir

Makine ccedilalıĢır durumda terk edilmemelidir

Makineler amacı dıĢında kullanılmamalıdır Makinelerin arka kısımlarında da

guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

TalaĢ sıccedilramalarına karĢı ccedilalıĢanlar korunmalıdır

Her makinenin ccedilalıĢtırma ve kullanma talimatı olmalıdır

CcedilalıĢmaya baĢlamadan tuumlm sistem kontrol edilmelidir

Makineyi kullananlar eğitilmelidir

Kesilen iĢ artıklarının zemine dağılmasına izin verilmemelidir

Her uyarıya uyulmalıdır

Hidrolik devre kontrol edilmeli kapalı vanalar accedilılmalıdır

ĠĢ yeri tabanı temiz olmalıdır

Uygun iĢ elbisesi giyilmelidir

Gerektiğinde kiĢisel koruyucular kullanılmalıdır

Tuumlm makinelere guumlvenlik topraklaması yapılmalıdır

14

Besleme kabloları mekanik ve kimyasal etkilerden korunmalıdır

Topraklı ve guumlvenli fiĢ-priz sistemi kullanılmalıdır

Genel ve yerel aydınlatma yeterli olmalıdır

Makine ccedilalıĢırken ayar ve oumllccedilme yapılmamalıdır

ĠĢe uygun makine kullanılmalıdır

Makineler arasında en az 80 cm uzaklık olmadır

Makineler sağlam ve duumlz bir taban uumlzerine yerleĢtirilmelidir

1332 Kaldırma Makinelerinde ĠĢ Guumlvenliği Kuralları

Her operatoumlruumln kendi makinesinden sorumlu olduğu unutulmamalıdır

Operatoumlrler kendi guumlvenlikleri yanında ccedilevrede ccedilalıĢanların da guumlvenliğini

korumak zorundadırlar

ĠĢaretler ilanlar ccedilalıĢtırma talimatları okunup anlaĢılmadan ve iĢaret veren kiĢi

tarafından yapılan iĢaretlerin kodu hakkında bilgi sahibi olmadan hiccedil kimse

vinci ccedilalıĢtırmamalıdır

Buumltuumln vinccediller goumlruumllebilecek bir yerinde yuumlk ccedilizelgesi taĢır Bu ccedilizelgede

belirlenmiĢ kapasite dıĢında yuumlk kaldırılmamalıdır

Vinccedille kaldırılan yuumlkler kesinlikle ccedilalıĢanlar uumlzerinden geccedilmemelidir Zorunlu

olmadıkccedila yuumlk bir araccedil ya da makine uumlzerinden geccedilirilmemelidir

Operatoumlr vinccedil ccedilalıĢmasına baĢlamadan oumlnce vincin kumandalarını frenlerini

vinccedil kollarını test etmelidir

Yuumlk kaldırılmadan oumlnce iĢaretccedili tarafından etrafta ccedilalıĢanlar ccedilalıĢma

boumllgesinden uzaklaĢtırılmalıdır

Hiccedil kimse yuumlkuumln ya da kancanın uumlzerine binmemeli hareket hacirclindeyken

operatoumlr vinccedil bumunun tellere takılmaması iccedilin dikkat etmelidir

Yuumlksek gerilim harları yakınında ccedilalıĢmak gerekiyorsa gerilim ile en az 3048

cm‟lik uzaklık olmalıdır

Operatoumlr vincini terk ediyorsa stop etmeli vinci istenen değerler arasında

ccedilalıĢmıyorsa makinesini derhacircl durdurmalıdır

Vinccedil ccedilalıĢır durumdayken hiccedil bir nedenle yağlama yapılmamalı operatoumlr kabini

daima temiz tutulmalıdır

Vinccedillerin uumlzerindeki limit Ģalteri iptal edilmemelidir

Frenlere yavaĢ basılmalı vinccedil ani olarak durdurulmamalıdır

Normalin uumlzerinde bir yuumlk kaldırılıyorsa yuumlk 3-5 cm kaldırıldıktan sonra frenler

test edilmelidir

Operatoumlr mahallinde daima tam dolu ve kontroluuml yapılmıĢ yangın soumlnduumlrme

tuumlpuuml hazır olmalıdır

Ağır yuumlkler kaldırılmadan oumlne vinccedil halatları kontrol edilmeli tellerde kopukluk

varsa halat değiĢtirilmelidir

Buumlyuumlk yuumlklerin sağa sola sallanmaması iccedilin yedekleme halatı kullanılmalıdır

CcedilalıĢma en az hareketle yapılacak Ģekilde organize edilmelidir

Dengeyi artırmak iccedilin daha fazla denge ağırlığı ya da daha fazla tespit tertibatı

kullanılmalıdır

15

1333 Yuumlksek Sese KarĢı Alınacak Guumlvenlik Tedbirleri

ĠĢccedililer belirli guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucuları kullanmalıdır Ccediluumlnkuuml yuumlksek

duumlzeyde guumlruumlltuumlye uzun suumlre maruz kalma ccedilok hassas olan iĢitme mekanizması iccedilin

zararlıdır Kulak tıkaccedilları veya tuumlm kulağı kapsayan kulak koruyucuları guumlruumlltuumlyuuml kulak

zarına gelmeden oumlnce oumlnler (azaltır) Kulak tıkacı veya tuumlm kulağı iccediline alan koruyucuların

seccedilimi guumlruumlltuumlnuumln duumlzeyi ve yapılan iĢe bağlıdır Guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucusu

takılınca konuĢmaları veya uyarı sinyallerini duymama endiĢesi yersizdir Hatta sesler daha

rahat iĢitilmektedir

14 Elmas Tel Kesme Makineleri ile Kesim Hazırlığı

141 Elmas Tel Kesme Makineleri

Tuumlrkiye mermer ocak iĢletmeciliğinde son 25 yılda kullanılmaya baĢlanan elmas tel

kesme makine ve ekipmanları ccedilok buumlyuumlk goumlstererek mermer madenciliğinin vazgeccedililmez

makinesi hacircline gelmiĢtir Mermer ocaklarında uumlretimin maksimum seviyede

gerccedilekleĢmesini ve zayiatsız blok elde edilmesini sağlayan makinedir

Tel ile taĢ kesmenin ccedilok eski tarihlerden beri yapılageldiği antik ocaklardaki

kalıntılardan anlaĢılmaktadır O zamanlarda kol guumlcuumlne dayalı bir kesme metodu

kullanılmıĢtır O doumlnemlerde taĢlar ocaklardan blok olarak değil levha Ģeklinde

ccedilıkarılmaktaydı Mermer uumlretiminde alıĢılagelmiĢ youmlntemlerin dıĢında daha az enerji ve daha

az insan guumlcuuml gerektirecek patlayıcılarla uumlretimde oluĢan kayıpları en aza indirecek uumlretim

youmlntemleri arayıĢları suumlregelmiĢtir Antik tel kesme metotlarından yola ccedilıkarak ilk defa 1854

yılında Belccedilika‟da Eugene Chevailer tarafından tel kesme makinesi yapılmıĢ ve

patentleĢmiĢtir 1880 yılında Guy Michel tarafından geliĢtirilen bu metot 1889 yılında en

son Ģekliyle helis tel kesme metodu ve makinesi olarak yapılmıĢtır Carrera ocaklarında ilk

kullanım 1895 yılında olmuĢtur Resim 14‟te elmas tel kesme makinesi goumlruumllmektedir

Resim 15 Elmas tel kesme makinesi

Uumlretim youmlntemine adını veren bu makine yatay veya dikey kesim yapabilmektedir

Kayacı ldquoaĢındırmardquo yoluyla kesen elmas tel makine uumlzerindeki kasnağa sarılı durumdadır

Makine goumlvdesi genellikle 6-8 m uzunluğunda olan raylar uumlzerinde kesme iĢlemi iccedilin

16

gerekli olan baskıyı (gerilmeyi) oluĢturacak Ģekilde geriye doğru hareket eder Bu esnada bir

motor yardımıyla doumlnduumlruumllen kasnağın hızla ccedilevirdiği elmas tel kesme iĢlemini

gerccedilekleĢtirir

Uumllkemiz ocaklarında yerli ve yabancı firmaların dizel veya elektrikli olarak uumlrettikleri

ETK makineleri kullanılmaktadır Bu makineler genel olarak 40-60 HP civarında olup 3-10

m2h (yuumlzey) kesme hızına sahiptir Makinenin kontrol panosu operatoumlruumlnuumln guumlvenliği

bakımında yeterli bir uzaklıkta tutulabilmektedir

1411 Elmas Tel Kesme Makinesi CcedileĢitleri ve Kısımları

Guumlnuumlmuumlzde mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan elmas tel kesme makineleri iki

Ģekilde uumlretilmektedir

Dizel

Elektrik motorlu

Bu makineler genel olarak uumlccedil kısımdan meydana gelmektedir Birinci kısımda

makinenin ccedilalıĢması iccedilin hareket motoru elektrik guumlccedil aktarma organları ve bu organları

taĢıyan Ģasi ikinci kısımda tipine makine goumlre 18-55kW guumlcuumlnde hidrolik veya mekanik

olarak elmas telin hareketini sağlayan volana (Ccedilapı 800 mm) guumlccedil aktaran merkez uumlccediluumlncuuml

kısımda ise tuumlm bu sistemi ccedilalıĢma esnasında taĢıyan raylar ve kumanda panosu

bulunmaktadır (Resim 14)

Hidrolik merkezli makineler ilk ccedilalıĢma esnasında elmas telin doumlnme hızını

ayarlamasından dolayı mekanik merkezli makinelere goumlre avantajlıdır Buna karĢın bu

makinelerin ilk yatırım maliyetleri yuumlksektir

Elmas tel kesme makinelerinin sektoumlrde kullanımının geliĢmesi sonucunda hem uumlretim

hızı yuumlkselmiĢ hem de duumlzguumln boyutlu blok elde edilme imkacircnı sağlanmıĢtır Bu makineler

sayesinde daha oumlnceki uumlretim youmlntemleri ile ocaklara verilen hasarlar en az seviyeye

indirilmiĢtir

1412 Elmas Tel Kesme Makineleri Oumlzellikleri ve CcedilalıĢma Sistemi

Elmas telle kesme youmlnteminin temeli kuumltle uumlzerine deliciler ile delinen deliklerden

geccedilirilen ve uumlzerinde elmas boncuklar bulunan telin makinenin dairesel hareketi ile oluĢan

suumlrtuumlnme yardımıyla mermerin aĢındırılmasıdır Elmas tel kesme makinesinin goumlrevi bu teli

belirli bir gerginlikte tutarak ccedilevirmesi ve raylar uumlzerinde doğrusal hareket yapmasıdır

17

Elektrikli elmas telle blok kesme makinesi (reduumlktoumlr ccedilıkıĢlı) teknik oumlzellikleri uumlretici

firmalara goumlre değiĢiklikler arz etmekle beraber Ģu Ģekilde verilebilir

Motor Cinsi Elektrikli

Motor Guumlcuuml 50 HP

YuumlruumlyuumlĢ Motoru 1 HP (Hidrolik-Otomatik)

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 8-12 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Elektrik-Mekanik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Dizel tel kesme makinesini teknik oumlzellikleri ise Ģu Ģekildedir

Motor Cinsi Dizel

Motor Guumlcuuml 82 HP

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 7-10 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Hidrostatik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Elmas tel kesme makinelerinde kesim suumlresince elmas telin gerginliği hidrostatik tip

makinelerde hidrolik piston ile elektro-mekanik sistemli makinelerde elektrik motoru-balata

veya elektrik motoru-diĢli grubu birliği ile sağlanmaktadır Elmas tel kesme makinelerinde

telin hızı sabit olması istendiğinden elektro-mekanik sistemli makineler daha avantajlıdır

1413 Tel ve Elmas Boncuklar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

elmas teldir Elmas tel olarak adlandırılan grup ccedilelik halatın uumlzerine oumlzel olarak imal edilmiĢ

elmas boncuklar yaylar sıkmacıklar ve pulların dizilmesi ile elde edilir Elmas teller

genellikle 5 ndash 10 ndash 15 metre uzunluklarda hazırlanır Resim 165‟te elmas teli oluĢturan

elmas boncuk yay ve bağlantı elemanları goumlruumllmektedir

18

Resim 16 Elmas tel ve bağlantı elemanları

Elmas boncuklar

Elmas tel kesim iĢleminde bloğu ana kayaccediltan koparan uumlnite tel halat uumlzerindeki

elmas boncuklardır

Bu boncuklar uumlretim Ģekline goumlre

Sinterize

Elektrolitik

koumlkenli olmak uumlzere iki tiptir Her birinin kullanım oumlzelliği birbirinden farklıdır

Kesim iĢlemi suumlrecinde kayacın tekno-mekanik oumlzelliğine goumlre her bir elmas boncuğun bir

kullanım oumlmruuml vardır Bu kullanım oumlmruuml kesilecek kayacın fiziksel ve mekanik oumlzellikleri

ile doğrudan iliĢkilidir

Elmas boncuk ccedilapları kullanım amaccedillarına ve uumlretim teknolojisine goumlre farklı

ccedilaplarda olabilmektedir Ocak uumlretiminde blok kesme iĢleminde kullanılan boncuk ccedilapları

suumls iĢccedililiğinde kullanılan boncuk ccedilaplarından daha buumlyuumlk boyutlardadır

Genel bir kullanım olarak elmas boncuk dıĢ yuumlzey ccedilapları 8 mm 88 mm 10 mm

102 mm 105 mm ve 11 mm değerlerindedir Yuumlzuumlk iccedil ccedilapları 7 mm 8 mm 85 mm olarak

değiĢmektedir

Yaylar

Paslanmaz ccedilelik tellerin buumlkuumlluumlp oumlzel ısıl iĢlemden geccedilirilmesi yoluyla elde edilir

Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe ederek

elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılır Yaylar ccedilelik telin uumlzerinde hareket

etmelidir Granit gibi sert taĢların kesiminde kesim esnasında kopan sert taĢ parccedilacıkları

(kırıntılar) yayların aralıklarına girerek halat-yay arasında sıkıĢır SıkıĢan bu sert kırıntılar

ccedilelik halatı ve elmas boncukların iccedil ccedileperlerini yıprattığından ccedilelik yay yerine oumlzel yapımlı

sert plastik tuumlpler kullanılır

Sıkmacıklar

Elmas telde kullanılan sıkmacıklar ccedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat

uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını oumlnler Ccedilelik halat uumlzerinde bulunan elmasların

korunmasını da sağlar Elmas telin ccedilalıĢma sırasında kopması hacirclinde sıkmacıklar soketlerin

19

yayların ve pulların fırlayarak kaybolmasını oumlnler Bu amaccedilla ccedilelik halat uumlzerinde belirli

aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilmektedir Bu sitem aynı zamanda ccedilalıĢma anında elmas

soketlerin tek tek ccedilalıĢmasını da sağlamaktadır Genel olarak iki sıkma arasına 3-5 elmas

boncuk takılır Dolayısıyla herhangi bir kopma durumunda sadece iki sıkma arasındaki

boncuk sayısı kadar bir kayıp soumlz konusu olur Bağlantı elemanı olarak iki ucu ters diĢli

vida-somun veya bakır tuumlp kullanılır Telin iki ucu vidalı tipte vidalanarak bakır tuumlpte ise iki

ucu bakır tuumlp iccedilinde birleĢtirildikten sonra pres makas ile sıkıĢtırılarak bağlanır

Tel bağlantı elemanları

Elmas tellerin sonsuz uzunluğunu sağlamak iccedilin birtakım tel bağlantı elemanları

kullanılmaktadır Bunlar vida-somun tipi ters vida-somun tipi ve bakır tuumlpuuml tipi olmak uumlzere

uumlccedile ayrılır Vida-somun tipi bağlantı elemanları diğerlerine nazaran kesim sırasında daha

kolay boĢaldığından dezavantajlıdır Bu dezavantajı diğer iki tip bağlantı elemanlarının daha

ccedilok kullanılmasına neden olmuĢtur Ayrıca meydana gelen boĢalmalardan doğacak zaman

kayıpları da asgariye indirilmiĢtir

Pullar

Elmas boncuk ve yay arasına yerleĢtirilen ccedilelik yayları koruyucu elemanlardır Pullar

ccedilelik yayları ve elmas soketlerin doumlnuumlĢuumlnuuml sağlamak ve korumak amacıyla kullanılır

Ccedilelik halat

Krom-nikel alaĢımlı tellerden oluĢur Ccedilelik tellerden oluĢan bir oumlzuumln etrafına 6 adet

halatccedilığın burularak sarılmasıyla oluĢturulur Her bir halatccedilık 7 telden oluĢur Ccedilekme

dayanımı 1830 knmm2 kopma dayanımı 20 kn olan tellerdir Elmas boncukların iccedil ccedilapına

uygun olarak 40 mm 48 mm ve 49 mm ccedilaplarında imal edilir

1414 Elmas Boncuk Bağlantısı Yapma

Ccedilelik tel uumlzerine pul - elmas boncuk ndash pul ndash yay - pul sıralaması ile istenilen uzunlukta

(5 10 15 m) dizilir CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir

tarafa toplanmasını oumlnlemek iccedilin 50-60cm aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir Telin sonunda

bağlantı elemanları ile bağlantısı yapılır ġekil 11‟de elmas boncuğun ccedilelik halata takılıĢı ve

bağlantısı yapılmıĢ elmas tel goumlruumllmektedir

ġekil 11 Elmas teli oluĢturan parccedilalar ve diziliĢleri

Elmaslı tel mermer kuumltlesine ve tel kesme makinesine koĢulduktan sonra değiĢik tipte

bağlantı elemanları kullanılarak iki ucu bağlanır Bağlantı elemanın tipine goumlre bağlantı

tekniği de farklılık goumlsterir

20

Vida somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanı kullanıldığında elmaslı tel bağlanmadan oumlnce telin bir ucu

N=D+L kadar vidalama youmlnuumlnden tersine kendi etrafında burgu Ģeklinde ccedilevrilir Burada D

bağlantı elemanındaki diĢ sayısı L ise kullanılan elmas telin metre cinsinden uzunluğudur

Bundan amaccedil kesim esnasında bağlantı elemanın vidasının ccediloumlzuumllmesini oumlnlemek ve telin

kendi etrafında doumlnuumlĢuumlnuuml sağlayacak kesim esnasında elmas boncukların mermer kuumltlesi

iccedilindeki sıkıĢmasını oumlnlemektir Teldeki bu burgu hareketi aynı zamanda elmas boncukların

homojen olarak aĢınmasına da yardımcı olur N kadar kendi etrafında doumlnduumlruumllen elmas tel

telin diğer ucundaki bağlantı elemanı ile vidalanarak kapatılır

Bakır tuumlp ve iki ucu ters diĢli vida ndash Somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanları kullanıldığında telin bir ucu yukarıda anlatılan nedenlerden

dolayı tel uzunluğu metre kadar yani 50 metre ise tel 50 kez kendi etrafında ccedilevrilir Telin iki

ucu vidalı tipte olduğu gibi vidalanır bakır tuumlpte ise telin iki ucu bakır tuumlp iccediline sokulduktan

sonra pres makas ya da pres pompa ile belirli bir duumlzende sıkıĢtırılarak bağlanır

1415 Mermer Kuumltlesine KoĢulacak Telin Boyu (TB)

Kesilecek mermer bloğun uzunluğuna ve yuumlksekliğine bağlı olarak tel boyu

hesaplanır Buna goumlre tel boyu

(TB) = 2L +3H cinsinden hesap edilir Burada

L kesilecek kuumltlenin uzunluğu

H kesilecek kuumltlenin yuumlksekliğini ifade eder

1416 Elmas Tel Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar

Elmas tel her 1 metresine 30 adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

Elmas tel dizilirken yaylar elmas boncuklara tam baskı yapacak Ģekilde iyi

sıkılmalı kesinlikle gevĢek bırakılmamalıdır Aksi takdirde tek taraflı aĢınma ve

goumlbek burcu deliklerinden buumlyuumlme meydana gelebilmektedir

Elmas tel ccedilalıĢtırılmadan oumlnce bağlantı elemanlarının zıt youmlnuumlnde her 1 metre

iccedilin bir kere kurulmalıdır Tel yanlıĢ youmlnuumlnde kurulursa bağlantı elemanlarında

ccediloumlzuumllme ve boncuklarda tek taraflı aĢınma meydana gelir Eğer tel yetersiz

kurulursa kendi etrafında yeterince doumlnemeyeceğinden duumlzensiz aĢınacak ve

verimli bir kesim elde edilemeyecektir

Elmas tel ccedilalıĢtırılırken su debisi yeterli olmalıdır Ccedilıkan suyun renginden

yeterli olup olmadığı anlaĢılabilir Verilen su berrak ccedilıkıyorsa fazla kullanıldığı

kuru mermer tozu ve parccedilacıkları ccedilıkıyorsa suyun yetersiz verildiği anlaĢılır

Verilen su miktarı yetersiz olursa boncuklarda yanma ve aĢırı aĢınma su fazla

olursa da su yastığı neticesinde kesim hızında duumlĢme meydana gelmektedir Bu

durum gereksiz enerji tuumlketimine ve zaman kaybına yol accedilmaktadır

Elmas tel kesim yaparken aĢırı gergiye alınmamalıdır AĢırı gergiye maruz

kalan teller konik ve tek taraflı aĢınır erken bitme meydana gelir

21

UYGULAMA FAALĠYETĠ Mermer blok uumlretiminde yapılması gerekli oumln hazırlıklar iccedilin aĢağıdaki uygulamaları

yapınız

ĠĢlem Basamakları Oumlneriler

25 m boyunda 15 m yuumlksekliğinde

blok kesimi iccedilin gerekli elmas tel

boyunu hesaplayınız

Tel boyu formuumlluumlnuuml yazınız

Blok boyutuna goumlre tel boyunu bulunuz

Elmas boncuk sıralaması yapınız

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kesiniz

Ġlk bağlantı elemanını takınız

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile

elemanları telden geccediliriniz

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları takınız

Bağlantı elemanı montajı yapınız Bağlantı eleman tipini seccediliniz

Eleman tipine uygun bağlantıyı yapınız

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

Blok boyutunu belirlediniz mi

Ccedilelik halat boyunu hesapladınız mı

Boncuk yay pul ve sıkmacık temini yaptınız mı

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kestiniz mi

Ġlk bağlantı elemanını taktınız mı

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile elemanları telden geccedilirdiniz

mi

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları taktınız mı

Bağlantı eleman tipini seccediltiniz mi

Eleman tipine uygun bağlantıyı yaptınız mı

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

UYGULAMA FAALĠYETĠ

22

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği iĢaretleyiniz

1 AĢağıdakilerden hangisi madencilikte zincirin ilk aĢamasını oluĢturan faaliyettir

A) Uumlretim

B) Arama

C) Pazarlama

D) Hepsi

2 AĢağıda sıralanan maden ccedilıkarma youmlntemlerinden hangileri mermer ocakccedilılığında

kullanılmaktadır

I- Accedilık iĢleme youmlntemi

II- Yer altı ocak iĢletme youmlntemi

III- Galeri ocakccedilılığı

A) I-III

B) II-III

C) I-III

D) I-II

3 Oumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olaya ne denir

A) ĠĢ kazası

B) Meslek hastalığı

C) ĠĢ guumlvenliği

D) Yangın

4 AĢağıdakilerden hangisi ccedilalıĢma kurallarını duumlzenleyen kuruluĢlardandır

A) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

B) Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO)

C) CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenli Bakanlığı

D) Hepsi

5 AĢağıdakilerden hangisi iĢ yerinden kaynaklanabilecek iĢ kazalarından değildir

A) ĠĢ yeri zemini

B) Yetersiz geccedilitler

C) AĢırı yuumlk kaldırma

D) Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

23

6 Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

aĢağıdakilerden hangisidir

A) Delici

B) Elmas tel

C) Hidrolik ayırıcı

D) Yuumlkleyici

7 Elmas tel oluĢturulmasında kullanılan elemanların doğru sıralanıĢı aĢağıdakilerden

hangisinde doğru olarak verilmiĢtir

I-boncuklar II-sıkmacıklar III-yaylar IV-pullar

A) IV-III-I-II

B) I-II-III-IV

C) III-I-II-IV

D) II-I-IV-III

8 Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe

ederek elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılan eleman aĢağıdakilerden

hangisidir

A) Boncuk

B) Sıkmacık

C) Yay

D) Bağlantı elemanı

9 Ana kuumltleden kesilecek mermer bloğun uzunluğu 25 m ve yuumlksekliği 15 m olduğuna

goumlre kesim iccedilin gerekli elmas tel uzunluğu ne kadardır

A) 10m

B) 8m

C) 75m

D) 95m

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlkleri yazınız

10 Madenler doğada helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipsonucunda milyonlarca bazen

milyarlarca yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır

11 Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkartılması

iĢlemi helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipolarak isimlendirilmektedir

12 Elmas tel her 1 metresine helliphelliphelliphelliphellip adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

13 CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını

oumlnlemek iccedilin helliphelliphelliphelliphelliphelliparalıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir

24

AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız

14 ( ) ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı iĢ kazaları ve meslek hastalıklarından

ccedilalıĢanları korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır

15 ( ) ĠĢ kazalarına ve meslek hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeler

kullanmak zorunluluktur

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

25

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2

Mermer ocak iĢletmeciliğini ilgilendiren yasal proseduumlrleri kavrayarak mermer

ocaklarında yasal sınırlar iccedilersinde ccedilevreye duyarlı uumlretim yapma alıĢkanlığı kazanacaksınız

Bir mermer ocağı accedilmak iccedilin hangi yasa ve youmlnetmeliklere goumlre iĢlem

yapılmaktadır Bu yasa youmlnetmelik ve izinler hangi makamlardan

alınmaktadır AraĢtırınız

2 MERMER OCAKLARI ĠLE ĠLGĠLĠ

YASAL PROSEDUumlRLER Tarihicirc suumlreccedil iccedilinde insanlar doğal kaynakları kullanabildikleri oumllccediluumlde geliĢmiĢ ve

zenginleĢmiĢlerdir Guumlnuumlmuumlzde kalkınmasını tamamlamıĢ veya tamamlamakta olan bazı

uumllkeler bu kaynaklardan gerektiği gibi zamanında ve yerinde nasıl yaralanabileceğinin alt

yapısını oumlnceden hazırlayarak bu hedefine ulaĢmaktadırlar Bu altyapıyı oluĢturan

unsurlardan biri de mevzuattır

Mevzuat ccediloğu sektoumlrlerde olmayan kendine oumlzguuml yapısı oumlzellikleri sorunları ve riski

olan mermercilik sektoumlruumlnuuml etkileyen unsurların baĢında gelmektedir

Kural olarak belli bir konuda yuumlruumlrluumlkte bulunan yasalar ve buna bağlı olarak

ccedilıkartılmıĢ diğer mevzuat (tuumlzuumlk youmlnetmelik genelge tebliğ vb) o konuda faaliyet

goumlsterenlerin uyacakları kuralları belirleyerek bir ccedilerccedileve ccedilizer Bazı kanunlar (Orman

Kanunu Turizm Kanunu vb) ve bunlara dayalı olarak ccedilıkarılıp yayınlanmıĢ olan tuumlzuumlk

youmlnetmelik genelge ve tebliğler boumlyle bir mevzuat buumltuumlnluumlğuumlnuuml anlattığından hem

youmlneticilerin hem de vatandaĢların uyacakları kuralları baĢka bir kaynağa gerek kalmadan

accedilıklar

Mermer madenciliği arazide (orman turizm yayla vb) ccedileĢitli boumllgelerde yapıldığı

iccedilin ccedilok ccedileĢitli kanun ve youmlnetmeliklerle muhatap olmak zorundadır Mermer madenciliği

kendi mevzuatının yanında diğer bakanlıkların tabi olduğu mevzuata da uymak zorundadır

21 Maden Kanunu Mermercilik sektoumlruumlnuuml birinci derecede ilgilendiren Maden Kanunu‟dur CcedileĢitli

zamanlarda değiĢiklik yapılarak son hacircliyle 2004 tarihinde yuumlruumlrluumlğe girmiĢtir 3213 sayılı

Maden Kanunu Yuumlruumlrluumlk Tarihi (15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete) ve 5177

sayılı Kanun ldquo3213 Sayılı Maden Kanunursquonda ve Bazı Kanunlarda DeğiĢiklik

Yapılmasına ĠliĢkin Kanunrdquo Yuumlruumlrluumlk Tarihi (05 Haziran 2004 Tarih ve 25483 Sayılı

Resmicirc Gazete)

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2

AMACcedil

ARAġTIRMA

i

ACcedilIKLAMALAR ii GĠRĠġ 1 OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1 3 1 MERMER OCAKLARI GENEL CcedilALIġMA PRENSĠPLERĠ 3

11 Arama Youmlntemleri 3 12 Uumlretim Youmlntemleri 4 1 3 Ocaklarda ĠĢ Guumlvenliğinin Oumlnemi 5

131 Koruyucu Malzemeler 6 132 Ocaklarda Meydana Gelen ĠĢ Kazaları 8 133 Mermer Ocaklarında Alınacak ĠĢ Guumlvenlik Tedbirleri 10

14 Elmas Tel Kesme Makineleri ile Kesim Hazırlığı 15 141 Elmas Tel Kesme Makineleri 15

UYGULAMA FAALĠYETĠ 21 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME 22

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2 25 2 MERMER OCAKLARI ĠLE ĠLGĠLĠ YASAL PROSEDUumlRLER 25

21 Maden Kanunu 25 22 ĠĢ Kanunu 36 23 Mali ĠĢlemler 38

231 Muumlkellefiyet BaĢlangıcı 38 232 ĠĢe BaĢlama ĠĢi Bırakma ve Muumlkellefiyette Meydana Gelen DeğiĢikliklerde

Bildirim ġekli 39 233 ĠĢe BaĢlamada Vergi Dairesine BaĢvuru 40

24 Ocak Ağzı Accedilma 40 241 Mermer Ocak ĠĢletmeciliğinde Oumln CcedilalıĢmalar 41 242 Mermer Ocak ġekilleri 43 243 Blok Ccedilıkarma Teknikleri 43 244 Dekapajın (Oumlrtuuml Tabakasının) Kaldırılması 44

UYGULAMA FAALĠYETĠ 45 OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME 46

MODUumlL DEĞERLENDĠRME 49 CEVAP ANAHTARLARI 51 KAYNAKCcedilA 53

ĠCcedilĠNDEKĠLER

ii

ACcedilIKLAMALAR

KOD 521MMI090

ALAN Makine Teknolojisi

DALMESLEK Mermer ĠĢlemeciliği

MODUumlLUumlN ADI Mermer Blok Uumlretimi

MODUumlLUumlN TANIMI

Mermer ocaklarından iĢ guumlvenliği kurallarına uyarak blok

ccedilıkarabilmek iccedilin gerekli hazırlık iĢlemlerinin anlatıldığı

oumlğrenme materyalidir

SUumlRE 4032

OumlN KOġUL 10sınıf makine teknolojisi ortak alan moduumlllerini ve Dairesel

Testerelerle Mermer Kesme moduumlluumlnuuml almıĢ olmak

YETERLĠK Ocak ağzı (dekopaj) accedilmak

MODUumlLUumlN AMACI

Genel Amaccedil

Her tuumlrluuml blok mermeri ocaklardan iĢ guumlvenliği kurallarına

uyarak ccedilıkarabilmek iccedilin gerekli hazırlıkları yapabileceksiniz

Amaccedillar

1 Mermer ocakları ccedilalıĢma prensiplerini

kavrayabileceksiniz

2 Blok uumlretimi iccedilin gerekli makine ve araccedil gereccedil

hazırlıklarını yapabileceksiniz

EĞĠTĠM OumlĞRETĠM

ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Ortam Mermer ocakları sınıf ortamı Donanım Mermer ccedilıkarma makineleri iĢ guumlvenliği koruyucu

guumlvenlik malzemeleri

OumlLCcedilME VE

DEĞERLENDĠRME

Moduumll iccedilinde yer alan her oumlğrenme faaliyetinden sonra

verilen oumllccedilme araccedilları ile kendinizi değerlendireceksiniz

Oumlğretmen moduumll sonunda oumllccedilme aracı (ccediloktan seccedilmeli test

doğru-yanlıĢ testi boĢluk doldurma eĢleĢtirme vb)

kullanarak moduumll uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve

becerileri oumllccedilerek sizi değerlendirecektir

ACcedilIKLAMALAR

1

GĠRĠġ

Sevgili Oumlğrenci

Ġlk ccedilağlardan beri insanlar yapı konut ve yaĢadıkları diğer yerleri doğal taĢlardan

yapmaya oumlzen goumlstermiĢlerdir Zamanla yaĢam seviyeleri yuumlkselen toplumların guumlzel

goumlruumlnuumlĢluuml ve dayanıklı olması nedeniyle doğal taĢları tercih etmeleri bu uumlruumlnuumln zenginliğin

ve refahın semboluuml olmasını sağlamıĢtır GeliĢen enduumlstri ve teknolojiye paralel olarak doğal

taĢların kullanımının artması da buna iĢarettir

Anadoluda doğal taĢların oumlzellikle de mermerciliğin tarihi Ġlk Ccedilağ‟a kadar

uzanmaktadır Uumllkemizdeki mermer yatakları Anadolu yarımadasını yurt edinen buumltuumln

uygarlıklar tarafından iĢletilmiĢtir Etiler devrinin kabartma ve heykelleri eski Yunan ve

Roma devrinin amfileri arenaları ve diğer ccedileĢitli sanat eserleri Selccediluklular ve Osmanlı

devrinin saray hamam kervansaray cami ve medreseleri minareleri ccedileĢmeleri uumllkemizde

mermer iĢlemeciliğinin tarihsel geliĢimini sergilemektedir

Mermer blok uumlretimi zorlu doğa Ģartlarında accedilık alanda bulunan mermer ocaklarından

yapılmaktadır Mermer ocakccedilılığı ağır ccedilalıĢma Ģartları olan bir iĢ koludur Bu nedenle

mermer ocaklarında blok uumlretimi iccedilin gerekli ccedilalıĢma koĢullarını tanımak gerekir

Guumlnuumlmuumlzde mermer uumlretimi genelde accedilık ocak ve yeraltı ocak iĢletmeciliği Ģeklinde

yapılmakla birlikte yaygın olarak accedilık ocak iĢletmeciliği uygulanmaktadır Ancak son

yıllarda mermere olan talep ve sığ derinliklerdeki rezervlerin azalmasıyla birlikte kapalı ocak

iĢletmeciliğine youmlnelimi hızlandırmıĢtır Uumllkemiz mermercilik sektoumlruumlnde henuumlz kapalı ocak

iletmeciliği uygulanmamakta ve ocaklarımızın tuumlmuuml accedilık ocak iĢletmeciliği ile

iĢletilmektedir

Mermer iĢletmeciliğinde ocak yerinin saptanması ve ayna accedilım faaliyetlerine oumln etuumlt

ccedilalıĢmalarının yapılması ve sonuccedilların değerlendirilmesiyle baĢlanır Oumln etuumlt rezervi

belirlenmiĢ mermer yatağında tektonik tane boyutu renk durumunun belirlenmesi yol su

elektrik ve orman durumunun tespiti ccedilalıĢmalarını kapsar Mermer blok iĢletmeciliği

duumlĢuumlnuumllen boumllgede goumlzlenmesi gereken baĢlıca oumlzellikler jeolojik oumllccediluumltler coğrafik oumllccediluumltler

ve ekonomik oumllccediluumltler olarak sıralanmaktadır

GĠRĠġ

2

3

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1

AMACcedil

Mermer blok uumlretimi iccedilin mermer ocaklarında gerekli iĢ guumlvenliği tedbirlerini alarak

uumlretim iccedilin hazırlıkları yapabileceksiniz Mermer ocaklarını ilgilendiren yasal proseduumlrleri

kavrayabileceksiniz

ARAġTIRMA

Bulunduğunuz yerdeki mermer ocaklarını geziniz Uumlretim aĢamalarını

araĢtırınız Koruyucu guumlvenlik tedbirleri olarak nelerin alındığını belirleyiniz

1 MERMER OCAKLARI GENEL CcedilALIġMA

PRENSĠPLERĠ

Madencilik uumlretiminde imalat sektoumlruumlnden farklı olarak birccedilok farklı aĢamayı dikkate

almak gerekir Madenler doğada jeolojik suumlreccediller sonucunda milyonlarca bazen milyarlarca

yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır Bir madenin uumlretilebilmesi iccedilin oumlncelikle onun

doğada nerelerde bulunduğunun belirlenmesi gerekmektedir Buna madencilikte ldquoaramardquo adı

verilmektedir Diğer bir deyiĢle madencilikte zincirin ilk aĢamasını arama faaliyetleri

oluĢturmaktadır Yeryuumlzuumlnde binlerce yıldır devam eden madencilik faaliyetleri sonucunda

yuumlzeyde kolayca bulunabilen madenler hemen tuumlmuumlyle tuumlketilmiĢ durumdadır Bu nedenle

buguumln yeryuumlzuumlnuumln derinliklerinde oumlrtuumlluuml durumda olan maden yataklarının ccedileĢitli bilimsel

ve teknolojik youmlntemler kullanılarak belirlenmesi gerekmektedir

Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkarılması

iĢlemi uumlretim olarak isimlendirilmektedir Ccediloğunlukla bu aĢamanın sonunda maden gerccedilek

anlamda uumlretilmiĢ olmamakla birlikte uumlretilen cevherin ccedileĢitli iĢlemlerle zenginleĢtirilerek

kullanıma hazır hacircle getirilmesi gerekmektedir

11 Arama Youmlntemleri

Bir maden oluĢumunun aranması o boumllgede huumlkuumlm suumlrmuumlĢ olan jeolojik olayların

tarihccedilesini ve etkili oldukları alanların geometrisinin ccediloumlzuumlmlenmesini yeraltındaki

konumunun belirlenmesini gerektirmektedir Bu hususların accedilıklığa kavuĢturulması iccedilin

jeolojik etuumlt uzaktan algılama jeofizik ve jeokimyasal etuumlt vb farklı bilim dalları ve

teknolojilerden yararlanılır

Son doumlnemlerde haritalama ve uzaktan algılama tekniklerinde buumlyuumlk geliĢmeler

olmuĢtur Buguumln yerden yapılan jeolojik haritalama ccedilalıĢmaları ccediloğunlukla uzaktan algılama

ile hazırlanmıĢ haritaların kontroluuml veya daha ayrıntılı oumlzel amaccedillı haritaların hazırlanması

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1

AMACcedil

ARAġTIRMA

4

amacıyla yapılmaktadır Ccedilok yeni ve ileri bir teknik olan uydudan yapılan uzaktan algılama

oumlz olarak yer yuumlzeyinde sergilenen jeolojik ve mineralojik oumlzelliklerinin uydu goumlruumlntuumlleri

yardımıyla tanımlanmasına dayanır

Uydu goumlruumlntuumllerinden hazırlanabilen maden arama accedilısından oumlnemli olan konulu

haritalar kaya tuumlruuml yapı ve alterasyon haritalarıdır Ayrıca uydu goumlruumlntuumllerinin bitki tuumlrlerine

dayanarak kaya ve maden tuumlrlerini tanıma amacıyla yorumlanmasına dayanan jeobotanik

ccedilalıĢmaların da ilerde maden aramacılığına yeni ufuklar accedilacağı değerlendirilmektedir

Maden aramacılığında kesin sonuccedillara ancak sondaj yarma galeri vb doğrudan

maden varlığı ile temas etmeye imkacircn sağlayan klasik youmlntemlerle ulaĢılabilmektedir

Uzaktan algılama jeolojik ve jeofizik etuumltler vb diğer youmlntem ve tekniklerin kullanılması ile

ipuccedilları elde edilen cevher varlığının geometrisi sondaj yarma galeri vb youmlntemlerle

ortaya konulur Ayrıca bu aĢamada elde edilen oumlrnekler uumlzerinde yapılan teknolojik testlerle

gerccedilek anlamda ekonomik potansiyele sahip bir maden varlığının mevcut olup olmadığı

konusunda bir yargıya varılabilir Ancak ccedilalıĢmalar bu aĢamada da henuumlz tamamlanmıĢ

sayılamaz Bu aĢamaya kadar elde edilen veriler oumln fizibilite ccedilalıĢması ile değerlendirilir

Boumlylece bulunan kaynağın gerccedilek anlamda bir ekonomik maden yatağı olup olmadığı

saptanır Oumln fizibilite ccedilalıĢmasını uumlretim youmlntemleri ve pazarlama faaliyetleri ile teknolojik

deney ccedilalıĢmalarının sonuccedillarını iccedileren bir fizibilite ccedilalıĢması izler Soumlz konusu fizibilite

ccedilalıĢmasının sonucunun olumlu ccedilıkması hacirclinde maden yatağı ekonomiye arz edilmek uumlzere

iĢletmeye alınır

12 Uumlretim Youmlntemleri

Uumlretim youmlntemleri ikiye ayrılmaktadır

Accedilık iĢletme

Yer altı iĢletme youmlntemleri

Makine ve ekipman teknolojisindeki oumlnemli geliĢmeler accedilık iĢletmecilik youmlntemlerinin

payını yuumlksek oranlara ccedilıkarmıĢtır Uumlretim youmlntemlerinin seccediliminde oumlrtuuml tabakası kalınlığı

kaya formasyonlarının sertlik basma dayanımı kazılabilirlik parametreleri ilk yatırım tutarı

ve birim uumlretim maliyetleri belirleyici olmaktadır Her uumlretim youmlntemi de kendi iccedilinde farklı

uumlretim sistemlerinin uygulanmasını iccedilermektedir

Kazı ve yuumlkleme iĢi kazı yeri oumlzellikleri dikkate alınarak seccedililen suumlrekli veya suumlreksiz

ccedilalıĢan iĢ makineleriyle yapılmaktadır Yuumlksek kapasiteli makine ve ekipmanların

geliĢtirilmesi ve iĢletme faaliyetlerine bilgisayarlı oumllccedilme-izleme kontrol sistemlerinin

uygulanmasıyla accedilık iĢletmelerde verimlilikte buumlyuumlk artıĢ gerccedilekleĢmiĢtir Hemen her maden

tuumlruuml iccedilin accedilık iĢletme youmlntemleri uygulanmaktadır Mermer ocaklarında kullanılan iĢ

makineleri olarak doumlner kepccedileli ekskavatoumlr ve zincirli ekskavatoumlr surface miner gibi kazıcı -

yuumlkleyici makineler ve nakliye araccedilları olarak kamyonlar kullanılmaktadır

Accedilık iĢletmecilik faaliyetlerinde sistem ve uygun makine-ekipman seccediliminde yıllık

kazı ve uumlretim miktarları topografya maden damarının eğimi yapısı ve kalınlığı oumlrtuuml

tabakası ve ara kesme tabakalarının kalınlığı ve mekanik oumlzellikleri iklim (yağıĢ ve sıcaklık)

5

ve drenaj durumu belirleyicidir Kazı planına uygun basamak boyutları Ģev accedilıları doumlkuumlm

sahası yeri seccedilimi ve kapasitesi yollar ve rekuumlltivasyon ccedilalıĢmalarının mermer ocağı

planlaması aĢamasında mutlaka dikkate alınması gerekmektedir

Mermer ocaklarında uumlretilen blokların yuumlklenmesinde ocağın yuumlksek noktasına

kurulan vinccedillerden de yaralanılmaktadır Mermer ocakları doğa Ģartlarından ccedilok ccedilabuk

etkilenmektedir Yağmur ve kar sularının ocağı basması durumunda uumlretime ara verme

zorunluluğu doğmaktadır Bu olumsuzlukları gidermek iccedilin ocak iccedilersinde biriken su ve

ccedilamurun tahliye edilmesi iccedilin gerekli tedbirler alınmalıdır Tahliye genellikle elektrikli veya

dizel motorlu pompalarla yapılmaktadır

Mermer ocaklarında iĢccedililerin yemek dinlenme gibi sosyal ihtiyaccedillarının karĢılanması

iccedilin bir idari bina olması gereklidir Ayrıca ocakta kullanılan makine ve ekipmanların

buluunduğu depo gereklidir

1 3 Ocaklarda ĠĢ Guumlvenliğinin Oumlnemi

ĠĢ kazasının birccedilok tanımı bulunmaktadır Duumlnya Sağlık TeĢkilatı (WHO) iĢ kazasını

ldquoOumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olayrdquo olarak tanımlamaktadır

Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO) ise iĢ kazasını Belirli bir zarar veya yaralanmaya yol

accedilan oumlnceden planlanmamıĢ beklenmedik bir olay Ģeklinde tanımlamıĢtır

ĠĢ kazasını ccedilalıĢanların iĢ yerinde ccedilalıĢırken iĢe giderken veya eğitim esnasında

ccedilalıĢana zarar veren malda hasar oluĢturan proseste yavaĢlamaya ve uumlruumln kaybına sebep

olan istenmeyen olaylar olarak tanımlayabiliriz Meslek hastalığının tanımı ise 506 sayılı

Sosyal Sigortalar Kanunu‟na goumlre Ģoumlyledir Sigortalının ccedilalıĢtırıldığı iĢin niteliğine goumlre

tekrarlanan bir sebeple veya iĢin yuumlruumltuumlm Ģartları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli

hastalık sakatlık veya ruhi arıza hacirclleri meslek hastalığıdır Meslek hastalıkları Sosyal

Sigortalar Kanunu Sağlık ĠĢlemleri Tuumlzuumlğuuml‟ne ekli meslek hastalıkları listesinde beĢ ana

grupta toplanmıĢtır Bunlar kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları mesleki cilt

hastalıkları mesleki solunum sistemi hastalıkları mesleki bulaĢıcı hastalıklar ve fiziksel

etkenlerle olan meslek hastalıkları olarak adlandırılmıĢtır ĠĢ yerinde bir iĢ kazası veya

meslek hastalığı ile sonuccedillanan bir durum ortaya ccedilıktığında iĢ kazası veya meslek hastalığı

geccedilirenlerin yaralanması sakatlanması sonucu tıbbi muumldahale gerekmekte ya da iĢccedili veya

iĢccedililer kaybedilmektedir Boumlyle bir durum karĢısında iĢ kazası veya meslek hastalıklarının

mevcut yasalara goumlre incelenmesinde idari para cezası maddi ve manevi tazminat davalarına

varan sonuccedillara neden olabilmektedir ĠĢccedililerin zarar goumlrmesinin yanında iĢletme iccedilerisindeki

makineler prosesler zarar goumlrebilmekte malzeme veya ekipman kaybı yaĢanabilmektedir ĠĢ

yerlerinde iĢ kazaları ile meslek hastalıklarının getirdiği doğrudan maliyetlerin yanında

dolaylı maliyetler de hesaplansa iĢ sağlığı guumlvenliği politikaları buumlyuumlk bir titizlikle hazırlanır

ve iĢ sağlığı ve guumlvenliği ile ilgili kurallar ccedilok daha oumlnemle uygulanabilirdi

ĠĢletmeler kazaların gerccedilek maliyetini belirleyemediği ve bu bilince sahip olmadığı

suumlrece kazaları azaltmak veya kazaların oumlnuumlne geccedilmek muumlmkuumln değildir ĠĢ kazaları ve

6

meslek hastalıkları dolayısıyla meydana gelen zararın buumlyuumlkluumlğuuml iĢ yerindeki youmlneticilerin

tehlikeleri belirlememesi ve kontrol edilebilecek riskleri oumlnceden tespit edememesi hacirclinde

tamamen Ģansa kalmıĢtır ĠĢ kazaları ile meslek hastalıkları nedeniyle oluĢabilecek zararı

azaltabilmek iccedilin iĢletmelerin iĢ sağlığı ve guumlvenliği iccedilin buumltccedilelerinde bu konulara

ayıracakları bir fon bulunmalı youmlnetimin iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularının oumlnemi accedilısından

bilinccedilli olması ve bu konularda kararlı ve etkili kuralların uygulanmasının sağlanması

gerekmektedir

ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı ccedilalıĢanları iĢ kazaları ve meslek

hastalıklarından korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır Ancak iki

husus daha vardır ki bunları da goumlz ardı etmemek gerekir Bunlardan biri uumlretim guumlvenliğini

sağlayarak verimi artırmak diğeri ise iĢletme guumlvenliğini sağlamaktır ĠĢ kazaları ile meslek

hastalıklarının neden olduğu kayıpları en aza indirmek amacıyla bilimsel araĢtırmalara dayalı

guumlvenlik oumlnlemlerinin saptanması ve uygulanması doğrultusundaki ccedilalıĢmalar ise kısaca ldquoiĢ

guumlvenliğirdquo terimi iccedilinde toplanmaktadır Genel anlamda iĢ guumlvenliği kavramı ccedilalıĢanların

iĢletmenin ve uumlretimin her tuumlrluuml tehlike ve zararlardan korunmasını iccedilermektedir Ġnsan

hayatının oumlncelik taĢıması nedeniyle iĢletme ve uumlretim guumlvenliği konularının ikinci planda

kaldığı ve uluslararası alanda iĢ guumlvenliği kavramıyla genel olarak ccedilalıĢanların guumlvenliğinin

ifade edildiği goumlruumllmektedir Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO) ile Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml

(ILO) iĢ sağlığı ve guumlvenliğini ldquoTuumlm mesleklerde iĢccedililerin bedensel ruhsal sosyal iyilik

durumlarını en uumlst duumlzeye ulaĢtırmak bu duumlzeyde suumlrduumlrmek iĢccedililerin ccedilalıĢma koĢulları

yuumlzuumlnden sağlıklarının bozulmasını oumlnlemek iĢccedilileri ccedilalıĢtırılmaları sırasında sağlığa aykırı

etmenlerden oluĢan tehlikelerden korumak iĢccedilileri fizyolojik ve psikolojik durumlarına en

uygun mesleksel ortamlara yerleĢtirmek ve bu durumlarına en uygun mesleksel ortamlara

yerleĢtirmek ve bu durumları suumlrduumlrmek oumlzet olarak iĢin insana ve her insanın kendi iĢine

uyumunu sağlamakrdquo olarak tanımlamıĢtır

ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği denildiğinde genel anlamda yalnızca ccedilalıĢanların değil tuumlm

iĢletmenin ve uumlretimin guumlvenliğinin duumlĢuumlnuumllmesi gerekir Bu uumlccedil ayrı alandaki ccedilalıĢmaların

birlikte mevcut olması hacirclinde ccedilalıĢanların guumlvenliğini tam olarak sağlamak muumlmkuumln

olacaktır

ĠĢ sağlığı ve guumlvenliğinin genel amacı iĢccediliye ve ailesine iĢ yerine ve diğer mercilere

gelen yuumlkuumlmluumlluumlkleri azaltmak ve buna bağlı olarak uumllke ekonomisine verdiği zararları

oumlnlemektir

Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO) nuumln tespitlerine goumlre duumlnyada her uumlccedil dakikada bir

iĢccedili iĢ kazası veya meslek hastalığından oumllmektedir Yine aynı kaynağa goumlre her yıl duumlnyada

ortalama 110 milyon iĢccedili iĢ kazası geccedilirmekte veya meslek hastalığına yakalanmaktadır

Bunlardan 180 bini yaĢamını yitirmektedir

131 Koruyucu Malzemeler

Mermer ocakları ağır ccedilalıĢma Ģartları olan ortamlardır ĠĢ kazalarına ve meslek

hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeleri kullanmak zorunluluktur Mermer

kuumltlelerinin ayak parmaklarına duumlĢmesi sonucu oluĢabilecek ezilmelere karĢı uccedilları ccedilelik

koruyuculu bot giyilmelidir Bedeni korumak iccedilin deri tuumlruuml kalın giysiler giyilmelidir

7

1311 Kulaklık Goumlzluumlk

Elmas telli kesim sırasında ccedilapak ve elmas boncuk fırlatmasına karĢı goumlzleri korumak

iccedilin goumlzluumlk kullanılmalıdır (Resim 11) Yuumlksek ses Ģiddeti iccedilin ise kulaklık kullanılması

gerekir (Resim12) Oumlzellikle yoğun su ve toz insan sağlığına zararlı olabilmektedir Yuumlksek

ses seviyesi mermer iĢletmelerinde her zaman vardır Bu sağlığı tehdit eden ortamlarla ilgili

youmlnetmeliklerde alınacak emniyet tedbirleri belirtilmiĢtir Bu tedbirlerin baĢında yer alan ve

en basiti olan goumlzluumlk ve kulaklık kullanılmaktır

Resim 11 Goumlzluumlk

Resim 12 Kulaklık

1312 MuĢamba Oumlnluumlk Ccedilizme Eldiven

Ocak tabanının ccedilamurlu ortamına karĢı ccedilizme kıĢın yağmur ve kardan korunmak iccedilin

yağmurluk giyilmelidir Elleri ccedilizilmelere ve yaralanmalara karĢı korumak iccedilin deri eldiven

kullanılmalıdır (Resim 13)

Resim 13 Tulum ccedilizme ve eldiven

8

1313 Toz Maskeleri

Mermer uumlretiminde ccedilalıĢan kiĢiler mesleğin gereği aĢırı tozlu bir ortamda

bulunmaktadırlar Bu durum ccedilalıĢanların sağlığını tehdit etmektedir Bu tehlikeden

korunmak iccedilin ccedilalıĢan kiĢiler mutlaka maske kullanmalıdırlar Toz maskeleri ccedilalıĢma

ortamına goumlre bez toz maskesi veya filtreli toz maskesi Ģeklinde kullanılmalıdır (Resim 14)

Resim 14 Toz maskesi

132 Ocaklarda Meydana Gelen ĠĢ Kazaları

Mermer ocakları accedilık alanda ccedilalıĢılan tozlu guumlruumlltuumlluuml buumlyuumlk iĢ makinelerinin ccedilalıĢma

anında hareketli olduğu bir ortamdır Blok kesme makineleri elektrikli olabilmekte ve

elektrik kabloları gerekli oumlzen goumlsterilmediği takdirde ezilme riski taĢımaktadır Bu da

ccedilalıĢanın hayatını riske atmaktadır

Mermer bloklarının ana kuumltleden kesilmesinde genellikle elmas boncuklu mermer

blok kesici makineleri kullanılmaktadır Bu makinelerin kesme boncukları yuumlksek devirde

doumlnmektedir Bu elmas telin blok kesimi sırasında sıkıĢıp kopması sonucu etrafta bulunan

iĢccedililere yuumlksek hızda ccedilarpması yaralanmalara hatta oumlluumlmlere varan iĢ kazalarına neden

olmaktadır

Mermer ocaklarında iĢ makineleri ile mermer blok kesicileri aynı anda ccedilalıĢmaktadır

Yani suumlrekli bir uumlretim soumlz konusudur ĠĢ makinesi operatoumlruumlnuumln dikkatsizliği diğer

ccedilalıĢanların ezilme tehlikesiyle karĢılaĢmasına neden olabilmektedir Ana kuumltleden kesim

sonrası blok ayrılmasında ccedilalıĢanların kuumltle kopması ve duumlĢmesi ile darbe alıp yaralanma

tehlikesi vardır

9

Mermer ocaklarında meydana gelebilecek tehlikeleri aĢağıdaki Ģekilde sıralamak

muumlmkuumlnduumlr

1321 Fiziksel Tehlikeler

TitreĢim

Guumlruumlltuuml

Yetersiz havalandırma

AĢırı ısı nem ve hava hareketleri

Yetersiz veya aĢırı aydınlatma

1322 Kimyasal Tehlikeler

Toksik gazlar organik sıvıların buharları ergimiĢ hacircldeki metal gazları

Radyasyona maruz kalma (X ıĢınları doğal ve yapay radyoaktif maddeler)

Kızıloumltesi ve mor oumltesi ıĢınlar

Asitler bazlar nedeniyle yanma

Ġnert tozlar fibrojenik tozlar toksik tozlar kansorejonik tozlar alerjik tozlar

1323 Elektrikle CcedilalıĢma ile Meydana Gelen Tehlikeler

Topraklaması yapılmamıĢ tezgacirchlar veya el aletleri

Topraklamanın belli periyotlarla kontroluumlnuumln yapılmaması

Elektrik ve aydınlatma tesisatının periyodik kontroluumlnuumln yaptırılmaması

YıpranmıĢ ve hatalı onarılmıĢ el aletleri

Yetkisiz kiĢilerin muumldahale etmek istemesi

Kırık yıpranmıĢ el aletleri

Koruyucu baret eldiven ccedilizme maske kulaklık gibi kiĢisel koruyucuların

bulunmaması

Zeminin yalıtılmaması

Yuumlksek gerilim ile ccedilalıĢmada gerekli kurallara uyulmaması

1324 Mekanik Tehlikeler

Makine ve tezgacirchın ezen delen kesen doumlnen operasyon koruyucusunun

bulunmaması

Makine ve tezgacirchı tehlike anında durduracak duumlğme veya anahtarın

bulunmaması

Yetersiz ve uygun olmayan makine ve koruyucu teccedilhizat

Yetersiz uyarı sistemleri

Duumlzensiz ve dağınık iĢ yeri ortamı

Makinelerin kaldırma aletlerinin kazanların kompresoumlrlerin vb gerekli bakım

ve periyodik kontrollerinin yapılmaması

10

1325 Tehlikeli Youmlntem ve ĠĢlemler

Makine veya tezgacirchlarda ccedilalıĢırken koruyucu teccedilhizatın devre dıĢı bırakılması

Baret goumlzluumlk siper maske vb kiĢisel koruyucuların kullanılmaması

AĢırı yuumlk kaldırma

3 m‟den yuumlksek malzeme istifleme

EtiketlenmemiĢ veya yetersiz etiketlenmiĢ malzeme

Gereken uyarı ikaz iĢaret ve yazılarının konmamıĢ olması

Guumlvenlik kartı olmayan kimyasalla ccedilalıĢma

ĠĢe yeni baĢlayan iĢccediliyi ccedilalıĢtığı iĢle ve iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularında

eğitim vermeden ccedilalıĢtırma

Belli aralıklarla iĢccedililere iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularında eğitim verilmemesi

Yeterli ikaz vermeden araccedilların ccedilalıĢtırılması veya durdurulması

Elektrik kesilmeden teccedilhizat uumlzerinde onarım

Onarım esnasında Ģalter veya beklenmedik bir harekete karĢı guumlccedil duumlğmesinin

emniyete alınmamıĢ olması

CcedilalıĢır hacircldeki teccedilhizatın yağlanması temizlenmesi ayarlanması

Depo ve konteynerlerin tam olarak boĢaltılıp temizlenmeden uumlzerinde onarım

ve kaynak yapılması

Yuumlksekten atlama

Parlama patlama ve yangın ihtimali olan yerlerde elektrik tesisatının uygun

olmaması

Parlama patlama tehlikesi olan yerlerde sigara iccedililmesi

Yuumlkleme ve boĢaltma iĢlemlerinin uygun youmlntemle yapılmaması

Malzemelerin makinelerin ve teccedilhizatın uygun yerleĢtirilmemesi

1326 ĠĢ Yeri Ortamından Kaynaklanan Tehlikeler

ĠĢ yeri zemini

Yetersiz geccedilitler

Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

Yetersiz iĢ alanı

Duumlzensiz iĢ yeri

Merdivenlerde korkuluk olmaması

DuĢların ve tuvaletlerin ccedilalıĢır durumda veya temiz olmaması

133 Mermer Ocaklarında Alınacak ĠĢ Guumlvenlik Tedbirleri

Madencilik iĢ kazalarının yoğun olduğu bir sektoumlrduumlr Her yıl Tuumlrkiye‟de on binlerce

iĢ kazası binlerce oumlluumlm ve yaralanma ile buumlyuumlk maddi kayıplara yol accedilmaktadır Oumlzellikle

madencilik sektoumlruuml bu konuda oldukccedila olumsuz değerlendirilebilecek bir noktadadır Bu

olumsuz manzarayı giderebilmek iccedilin madencilik sektoumlruuml ccedilalıĢma ortamındaki ve uumlretim

tehlikelerin yarattığı olumsuzlukların giderilerek sağlıklı ve guumlvenli iĢ yerlerinin

oluĢturulması buumlyuumlk oumlnem taĢımaktadır

11

4857 sayılı ĠĢ Kanunu‟na istinaden ccedilıkarılan Yer Altı ve Yer Uumlstuuml Maden

ĠĢletmelerinde Sağlık ve Guumlvenlik Tedbirleri Youmlnetmeliği‟ne goumlre maden ocaklarında

alınacak iĢ guumlvenliği tedbirlerini Ģu Ģekilde sıralamak muumlmkuumlnduumlr

ĠĢ yerleri tehlikelere karĢı yeterli koruma sağlanacak Ģekilde organize

edilecektir ĠĢccedililerin sağlık ve guumlvenliğini tehlikeye atmamak iccedilin iĢ yerindeki

tehlikeli veya atık maddeler uzaklaĢtırılacak veya kontrol altında tutularak iĢ

yerinin her zaman duumlzenli bir durumda olması sağlanacaktır

CcedilalıĢma mahalleri iĢccedililerin iĢlerini kolayca yapabilmeleri iccedilin ergonomik

esaslara uygun Ģekilde tasarlanacak ve kurulacaktır

CcedilalıĢma mahallinde iĢccedilinin yalnız ccedilalıĢması durumunda uygun goumlzetim

yapılacak veya uygun yollarla haberleĢme sağlanacaktır

Her iĢ yerinde iĢveren tarafından atanmıĢ iĢccedililer ccedilalıĢtığı suumlrece goumlrev yapacak

yeterli beceri ve uzmanlığa sahip sorumlu bir kiĢi bulunacaktır Yeterli beceri ve

uzmanlığa sahip olmak Ģartıyla iĢ yeri iccedilin bu sorumluluğu iĢverenin kendisi

uumlstlenebilir

ĠĢccedililere sağlık ve guumlvenliklerini sağlayabilmeleri iccedilin yeterli bilgi talimat ve

eğitim verilecek ve bu eğitimler tekrarlanacaktır ĠĢveren iĢccedililere verilen

talimatların kendilerinin ve diğer ccedilalıĢanların sağlık ve guumlvenliklerini tehlikeye

atmalarını oumlnleyecek Ģekilde kolay anlaĢılır olmasını sağlayacaktır

Her iĢ yeri iccedilin iĢccedililerin sağlık ve guumlvenliklerinin korunması ve iĢ

ekipmanlarının guumlvenli bir Ģekilde kullanılması iccedilin gerekli kuralları belirleyen

yazılı talimatlar hazırlanacaktır Bu talimatlar acil durum ekipmanlarının

kullanımına ve iĢ yerinde veya iĢ yeri yakınındaki herhangi bir acil durumda

nasıl hareket edileceğine iliĢkin bilgileri de iccedilerecektir

Her iĢ yerinde ya da her iĢte guumlvenli ccedilalıĢma youmlntemleri uygulanacaktır

Sağlık ve guumlvenlik dokuumlmanında gerekli goumlruumllmesi hacirclinde hem tehlikeli iĢlerin

yapılmasında hem de diğer iĢlerle etkileĢmesi sonucu ciddi tehlikelere neden

olabilecek rutin iĢlerin yapılmasında bir ccedilalıĢma izni sistemi uygulanacaktır

ĠĢveren sağlık ve guumlvenlik youmlnetim sistemi de dacirchil olmak uumlzere iĢccedililerin

sağlığını ve guumlvenliğini korumak iccedilin alınan oumlnlemleri bu Youmlnetmelik‟e

uygunluğunu sağlamak iccedilin duumlzenli aralıklarla goumlzden geccedilirecektir

Mekanik iĢ ekipmanları ve tesisler sağlam kusursuz ve kullanım amacına

uygun olacaktır Elektrikli ekipmanların ve tesislerin guumlcuuml ve boyutları

kullanım amacına uygun olacaktır Mekanik ve elektrikli iĢ ekipmanları ile

tesisat tehlike yaratmayacak Ģekilde kurulmuĢ ve korunmuĢ olacaktır

Guumlvenlik ekipmanları her zaman kullanıma hazır ve ccedilalıĢır durumda

bulundurulacaktır Bu ekipmanların bakımı yapılan iĢ dikkate alınarak

yapılacaktır

Yangın veya patlama tehlikesi bulunan ortamlarda sigara iccedililmesine izin

verilmeyecektir

KiĢisel Koruyucu Donanımların ĠĢ Yerinde Kullanılması Hakkında Youmlnetmelik

huumlkuumlmleri saklı kalmak kaydı ile iĢccedililerin zararlı ortam havasına maruz

kalabilecekleri yerlerde yeterli sayıda uygun solunum ve canlandırma ekipmanı

bulundurulacaktır

Sağlık ve guumlvenlik dokuumlmanında belirlenmiĢ olan kaynaklardan yangının

baĢlaması ve yayılmasına karĢı iĢ yerlerinin planlanması kurulması

12

donatılması iĢletmeye alınması iĢletilmesi ve bakımında gerekli tedbirler

alınacaktır Yangınla hızlı ve etkili muumlcadele iccedilin gerekli oumlnlemler alınacaktır

ĠĢ yerleri uygun yangın soumlnduumlrme ekipmanları ve gereken hacircllerde yangın

detektoumlrleri ve alarm sistemleri ile donatılacaktır

Otomatik olmayan yangın soumlnduumlrme ekipmanları kolay ulaĢılabilir ve

kullanılabilir olacak ve gerektiğinde zarar goumlrme ihtimaline karĢı korunacaktır

Patlayıcı maddelerin ve ateĢleyicilerin depolanması taĢınması ve kullanılması

sadece bu konuda yetkili ve uzman kiĢiler tarafından yapılacaktır Bu iĢler

iĢccedililer iccedilin risk oluĢturmayacak Ģekilde organize edilecek ve yuumlruumltuumllecektir

CcedilalıĢma yerlerine guumlvenli bir Ģekilde ulaĢabilmek ve acil bir durumda hızlı ve

guumlvenli bir Ģekilde bu yerleri terk edebilmek muumlmkuumln olacaktır

Merdivenler yuumlkleme platform ve rampaları da dacirchil buumltuumln ulaĢım yolları

yayalar veya araccedillar iccedilin kolay guumlvenli ve uygun geccediliĢi sağlayacak ve

yakınındaki ccedilalıĢanları tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek Ģekilde hesaplanacak

boyutlandırılacak ve yerleĢtirilecektir

Yayaların kullandığı veveya araccedillarla malzeme taĢımada kullanılan yollar

kullanıcı sayısına ve iĢ yerinde yapılan iĢin oumlzelliğine uygun boyutlarda

olacaktır Malzeme taĢınan yollarda yayalar iccedilin yeterli guumlvenlik mesafesi

bırakılacaktır

ĠĢccedililerin korunması amacıyla araccedil yolları ve geccediliĢler accedilıkccedila iĢaretlenecektir

CcedilalıĢma sahasında motorlu taĢıtlar ve makine trafiğinin bulunması durumunda

trafik kurallarına uygun duumlzenleme yapılacaktır

Accedilık ccedilalıĢma alanları guumln ıĢığının yeterli olmadığı hacircllerde uygun Ģekilde

aydınlatılacaktır

ĠĢccedililer olumsuz hava koĢullarından ve gerekli hacircllerde cisim duumlĢmelerine karĢı

korunacaktır

ĠĢccedililer zararlı duumlzeyde guumlruumlltuumlden ve gaz buhar toz gibi zararlı dıĢ etkilerden

korunacaktır

ĠĢccedililer herhangi bir tehlike durumunda iĢ yerini hemen terk edebilecek veya

kısa suumlrede yardım alabileceklerdir

ĠĢccedililerin kaymaları veya duumlĢmeleri oumlnlenecektir

Tehlikeli alanlar accedilıkccedila goumlruumllebilir Ģekilde iĢaretlenecektir

Yapılan iĢin oumlzelliği nedeniyle malzeme veya iĢccedililerin duumlĢmesi de dacirchil risk

bulunan tehlikeli alanlara goumlrevli olmayan kiĢilerin girmesi uygun araccedil ve

gereccedillerle engellenecektir

Tehlikeli alanlara girme yetkisi olan kiĢilerin korunması iccedilin uygun oumlnlemler

alınacaktır

Herhangi bir tehlike durumunda tuumlm ccedilalıĢanların iĢ yerini derhacircl ve guumlvenli bir

Ģekilde terk etmeleri muumlmkuumln olacaktır

Acil ccedilıkıĢ kapıları dıĢarıya doğru accedilılacaktır Acil ccedilıkıĢ kapıları acil durumlarda

ccedilalıĢanların hemen ve kolayca accedilabilecekleri Ģekilde olacaktır

ĠĢccedililer herhangi bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiği konusunda

eğitileceklerdir

Ġlk yardım ekipmanları ccedilalıĢma Ģartlarının gerektirdiği her yerde

bulundurulacak ve yapılan iĢin oumlzelliğine uygun olacaktır Ġlk yardım

ekipmanları uygun bir Ģekilde iĢaretlenecek ve kolay ulaĢılabilir olacaktır

13

CcedilalıĢmaları sırasında oumlzel iĢ elbiseleri giymek durumunda olan iĢccedililer iccedilin

uygun soyunma yerleri sağlanacaktır Soyunma yerleri kolaylıkla ulaĢılabilecek

yerlerde ve yeterli buumlyuumlkluumlkte olacak ve buralarda oturma yerleri bulunacaktır

Soyunma odaları yeterince geniĢ olacak ve burada her iĢccedili iccedilin ccedilalıĢma saatleri

iccedilinde elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır Nemli tozlu

kirli ve benzeri iĢlerde veya tehlikeli maddelerle ccedilalıĢılan yerlerde iĢ elbiseleri

ile haricicirc elbiselerin ayrı yerlerde saklanabilmesi iccedilin elbise dolapları yan yana

iki boumllmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı verilecektir Islak iĢ elbiselerinin

kurutulabilmesi iccedilin gerekli imkacircnlar sağlanacaktır

Yapılan iĢin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi hacirclinde iĢccedililer iccedilin

uygun duĢ tesisleri yapılacaktır

CcedilalıĢma yerlerine dinlenme odalarına soyunma yerlerine duĢ ve yıkanma

yerlerine yakın yerlerde yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır

Hafriyat doumlkme yerleri atık yığınları ve sahaları ile ccediloumlktuumlrme havuzları sağlam

ve dayanıklı olacak iĢccedililerin sağlığı ve guumlvenliğini tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek

Ģekilde tasarlanacak inĢa edilecek iĢletilecek ve bakımı yapılacaktır

Dinlenme yerleri soyunma yerleri duĢ ve tuvaletler bekleme yerleri

yemekhaneler kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amacına goumlre yeterli

sıcaklıkta olacaktır

1331 Makine ve Tezgacirchlarda Genel Guumlvenlik Oumlnlemleri

ĠĢ kazalarının oumlnemli bir kısmı makine koruyucuların olmamasından veya makine ve

tezgacirchlarda ccedilalıĢırken gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmamasından kaynaklanmaktadır

Yapılan iĢin niteliğine ve makine tezgacirchın oumlzelliklerine goumlre alınacak oumlnlemeler de buumlyuumlk

değiĢkenlik goumlsterebilmektedir Makine ve tezgacirchlarda genel olarak alınması gereken

guumlvenlik oumlnlemeleri aĢağıda belirtilmiĢtir

Makineyi operatoumlruuml dıĢında bir kimsenin kullanması tehlikeli ve yasaktır

Her arıza hemen sorumlusuna bildirilmelidir

Makineyi kullanan operatoumlr kendi guumlvenliği kadar ccedilevresindekilerin guumlvenliğini

de duumlĢuumlnmelidir

Makine ccedilalıĢır durumda terk edilmemelidir

Makineler amacı dıĢında kullanılmamalıdır Makinelerin arka kısımlarında da

guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

TalaĢ sıccedilramalarına karĢı ccedilalıĢanlar korunmalıdır

Her makinenin ccedilalıĢtırma ve kullanma talimatı olmalıdır

CcedilalıĢmaya baĢlamadan tuumlm sistem kontrol edilmelidir

Makineyi kullananlar eğitilmelidir

Kesilen iĢ artıklarının zemine dağılmasına izin verilmemelidir

Her uyarıya uyulmalıdır

Hidrolik devre kontrol edilmeli kapalı vanalar accedilılmalıdır

ĠĢ yeri tabanı temiz olmalıdır

Uygun iĢ elbisesi giyilmelidir

Gerektiğinde kiĢisel koruyucular kullanılmalıdır

Tuumlm makinelere guumlvenlik topraklaması yapılmalıdır

14

Besleme kabloları mekanik ve kimyasal etkilerden korunmalıdır

Topraklı ve guumlvenli fiĢ-priz sistemi kullanılmalıdır

Genel ve yerel aydınlatma yeterli olmalıdır

Makine ccedilalıĢırken ayar ve oumllccedilme yapılmamalıdır

ĠĢe uygun makine kullanılmalıdır

Makineler arasında en az 80 cm uzaklık olmadır

Makineler sağlam ve duumlz bir taban uumlzerine yerleĢtirilmelidir

1332 Kaldırma Makinelerinde ĠĢ Guumlvenliği Kuralları

Her operatoumlruumln kendi makinesinden sorumlu olduğu unutulmamalıdır

Operatoumlrler kendi guumlvenlikleri yanında ccedilevrede ccedilalıĢanların da guumlvenliğini

korumak zorundadırlar

ĠĢaretler ilanlar ccedilalıĢtırma talimatları okunup anlaĢılmadan ve iĢaret veren kiĢi

tarafından yapılan iĢaretlerin kodu hakkında bilgi sahibi olmadan hiccedil kimse

vinci ccedilalıĢtırmamalıdır

Buumltuumln vinccediller goumlruumllebilecek bir yerinde yuumlk ccedilizelgesi taĢır Bu ccedilizelgede

belirlenmiĢ kapasite dıĢında yuumlk kaldırılmamalıdır

Vinccedille kaldırılan yuumlkler kesinlikle ccedilalıĢanlar uumlzerinden geccedilmemelidir Zorunlu

olmadıkccedila yuumlk bir araccedil ya da makine uumlzerinden geccedilirilmemelidir

Operatoumlr vinccedil ccedilalıĢmasına baĢlamadan oumlnce vincin kumandalarını frenlerini

vinccedil kollarını test etmelidir

Yuumlk kaldırılmadan oumlnce iĢaretccedili tarafından etrafta ccedilalıĢanlar ccedilalıĢma

boumllgesinden uzaklaĢtırılmalıdır

Hiccedil kimse yuumlkuumln ya da kancanın uumlzerine binmemeli hareket hacirclindeyken

operatoumlr vinccedil bumunun tellere takılmaması iccedilin dikkat etmelidir

Yuumlksek gerilim harları yakınında ccedilalıĢmak gerekiyorsa gerilim ile en az 3048

cm‟lik uzaklık olmalıdır

Operatoumlr vincini terk ediyorsa stop etmeli vinci istenen değerler arasında

ccedilalıĢmıyorsa makinesini derhacircl durdurmalıdır

Vinccedil ccedilalıĢır durumdayken hiccedil bir nedenle yağlama yapılmamalı operatoumlr kabini

daima temiz tutulmalıdır

Vinccedillerin uumlzerindeki limit Ģalteri iptal edilmemelidir

Frenlere yavaĢ basılmalı vinccedil ani olarak durdurulmamalıdır

Normalin uumlzerinde bir yuumlk kaldırılıyorsa yuumlk 3-5 cm kaldırıldıktan sonra frenler

test edilmelidir

Operatoumlr mahallinde daima tam dolu ve kontroluuml yapılmıĢ yangın soumlnduumlrme

tuumlpuuml hazır olmalıdır

Ağır yuumlkler kaldırılmadan oumlne vinccedil halatları kontrol edilmeli tellerde kopukluk

varsa halat değiĢtirilmelidir

Buumlyuumlk yuumlklerin sağa sola sallanmaması iccedilin yedekleme halatı kullanılmalıdır

CcedilalıĢma en az hareketle yapılacak Ģekilde organize edilmelidir

Dengeyi artırmak iccedilin daha fazla denge ağırlığı ya da daha fazla tespit tertibatı

kullanılmalıdır

15

1333 Yuumlksek Sese KarĢı Alınacak Guumlvenlik Tedbirleri

ĠĢccedililer belirli guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucuları kullanmalıdır Ccediluumlnkuuml yuumlksek

duumlzeyde guumlruumlltuumlye uzun suumlre maruz kalma ccedilok hassas olan iĢitme mekanizması iccedilin

zararlıdır Kulak tıkaccedilları veya tuumlm kulağı kapsayan kulak koruyucuları guumlruumlltuumlyuuml kulak

zarına gelmeden oumlnce oumlnler (azaltır) Kulak tıkacı veya tuumlm kulağı iccediline alan koruyucuların

seccedilimi guumlruumlltuumlnuumln duumlzeyi ve yapılan iĢe bağlıdır Guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucusu

takılınca konuĢmaları veya uyarı sinyallerini duymama endiĢesi yersizdir Hatta sesler daha

rahat iĢitilmektedir

14 Elmas Tel Kesme Makineleri ile Kesim Hazırlığı

141 Elmas Tel Kesme Makineleri

Tuumlrkiye mermer ocak iĢletmeciliğinde son 25 yılda kullanılmaya baĢlanan elmas tel

kesme makine ve ekipmanları ccedilok buumlyuumlk goumlstererek mermer madenciliğinin vazgeccedililmez

makinesi hacircline gelmiĢtir Mermer ocaklarında uumlretimin maksimum seviyede

gerccedilekleĢmesini ve zayiatsız blok elde edilmesini sağlayan makinedir

Tel ile taĢ kesmenin ccedilok eski tarihlerden beri yapılageldiği antik ocaklardaki

kalıntılardan anlaĢılmaktadır O zamanlarda kol guumlcuumlne dayalı bir kesme metodu

kullanılmıĢtır O doumlnemlerde taĢlar ocaklardan blok olarak değil levha Ģeklinde

ccedilıkarılmaktaydı Mermer uumlretiminde alıĢılagelmiĢ youmlntemlerin dıĢında daha az enerji ve daha

az insan guumlcuuml gerektirecek patlayıcılarla uumlretimde oluĢan kayıpları en aza indirecek uumlretim

youmlntemleri arayıĢları suumlregelmiĢtir Antik tel kesme metotlarından yola ccedilıkarak ilk defa 1854

yılında Belccedilika‟da Eugene Chevailer tarafından tel kesme makinesi yapılmıĢ ve

patentleĢmiĢtir 1880 yılında Guy Michel tarafından geliĢtirilen bu metot 1889 yılında en

son Ģekliyle helis tel kesme metodu ve makinesi olarak yapılmıĢtır Carrera ocaklarında ilk

kullanım 1895 yılında olmuĢtur Resim 14‟te elmas tel kesme makinesi goumlruumllmektedir

Resim 15 Elmas tel kesme makinesi

Uumlretim youmlntemine adını veren bu makine yatay veya dikey kesim yapabilmektedir

Kayacı ldquoaĢındırmardquo yoluyla kesen elmas tel makine uumlzerindeki kasnağa sarılı durumdadır

Makine goumlvdesi genellikle 6-8 m uzunluğunda olan raylar uumlzerinde kesme iĢlemi iccedilin

16

gerekli olan baskıyı (gerilmeyi) oluĢturacak Ģekilde geriye doğru hareket eder Bu esnada bir

motor yardımıyla doumlnduumlruumllen kasnağın hızla ccedilevirdiği elmas tel kesme iĢlemini

gerccedilekleĢtirir

Uumllkemiz ocaklarında yerli ve yabancı firmaların dizel veya elektrikli olarak uumlrettikleri

ETK makineleri kullanılmaktadır Bu makineler genel olarak 40-60 HP civarında olup 3-10

m2h (yuumlzey) kesme hızına sahiptir Makinenin kontrol panosu operatoumlruumlnuumln guumlvenliği

bakımında yeterli bir uzaklıkta tutulabilmektedir

1411 Elmas Tel Kesme Makinesi CcedileĢitleri ve Kısımları

Guumlnuumlmuumlzde mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan elmas tel kesme makineleri iki

Ģekilde uumlretilmektedir

Dizel

Elektrik motorlu

Bu makineler genel olarak uumlccedil kısımdan meydana gelmektedir Birinci kısımda

makinenin ccedilalıĢması iccedilin hareket motoru elektrik guumlccedil aktarma organları ve bu organları

taĢıyan Ģasi ikinci kısımda tipine makine goumlre 18-55kW guumlcuumlnde hidrolik veya mekanik

olarak elmas telin hareketini sağlayan volana (Ccedilapı 800 mm) guumlccedil aktaran merkez uumlccediluumlncuuml

kısımda ise tuumlm bu sistemi ccedilalıĢma esnasında taĢıyan raylar ve kumanda panosu

bulunmaktadır (Resim 14)

Hidrolik merkezli makineler ilk ccedilalıĢma esnasında elmas telin doumlnme hızını

ayarlamasından dolayı mekanik merkezli makinelere goumlre avantajlıdır Buna karĢın bu

makinelerin ilk yatırım maliyetleri yuumlksektir

Elmas tel kesme makinelerinin sektoumlrde kullanımının geliĢmesi sonucunda hem uumlretim

hızı yuumlkselmiĢ hem de duumlzguumln boyutlu blok elde edilme imkacircnı sağlanmıĢtır Bu makineler

sayesinde daha oumlnceki uumlretim youmlntemleri ile ocaklara verilen hasarlar en az seviyeye

indirilmiĢtir

1412 Elmas Tel Kesme Makineleri Oumlzellikleri ve CcedilalıĢma Sistemi

Elmas telle kesme youmlnteminin temeli kuumltle uumlzerine deliciler ile delinen deliklerden

geccedilirilen ve uumlzerinde elmas boncuklar bulunan telin makinenin dairesel hareketi ile oluĢan

suumlrtuumlnme yardımıyla mermerin aĢındırılmasıdır Elmas tel kesme makinesinin goumlrevi bu teli

belirli bir gerginlikte tutarak ccedilevirmesi ve raylar uumlzerinde doğrusal hareket yapmasıdır

17

Elektrikli elmas telle blok kesme makinesi (reduumlktoumlr ccedilıkıĢlı) teknik oumlzellikleri uumlretici

firmalara goumlre değiĢiklikler arz etmekle beraber Ģu Ģekilde verilebilir

Motor Cinsi Elektrikli

Motor Guumlcuuml 50 HP

YuumlruumlyuumlĢ Motoru 1 HP (Hidrolik-Otomatik)

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 8-12 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Elektrik-Mekanik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Dizel tel kesme makinesini teknik oumlzellikleri ise Ģu Ģekildedir

Motor Cinsi Dizel

Motor Guumlcuuml 82 HP

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 7-10 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Hidrostatik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Elmas tel kesme makinelerinde kesim suumlresince elmas telin gerginliği hidrostatik tip

makinelerde hidrolik piston ile elektro-mekanik sistemli makinelerde elektrik motoru-balata

veya elektrik motoru-diĢli grubu birliği ile sağlanmaktadır Elmas tel kesme makinelerinde

telin hızı sabit olması istendiğinden elektro-mekanik sistemli makineler daha avantajlıdır

1413 Tel ve Elmas Boncuklar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

elmas teldir Elmas tel olarak adlandırılan grup ccedilelik halatın uumlzerine oumlzel olarak imal edilmiĢ

elmas boncuklar yaylar sıkmacıklar ve pulların dizilmesi ile elde edilir Elmas teller

genellikle 5 ndash 10 ndash 15 metre uzunluklarda hazırlanır Resim 165‟te elmas teli oluĢturan

elmas boncuk yay ve bağlantı elemanları goumlruumllmektedir

18

Resim 16 Elmas tel ve bağlantı elemanları

Elmas boncuklar

Elmas tel kesim iĢleminde bloğu ana kayaccediltan koparan uumlnite tel halat uumlzerindeki

elmas boncuklardır

Bu boncuklar uumlretim Ģekline goumlre

Sinterize

Elektrolitik

koumlkenli olmak uumlzere iki tiptir Her birinin kullanım oumlzelliği birbirinden farklıdır

Kesim iĢlemi suumlrecinde kayacın tekno-mekanik oumlzelliğine goumlre her bir elmas boncuğun bir

kullanım oumlmruuml vardır Bu kullanım oumlmruuml kesilecek kayacın fiziksel ve mekanik oumlzellikleri

ile doğrudan iliĢkilidir

Elmas boncuk ccedilapları kullanım amaccedillarına ve uumlretim teknolojisine goumlre farklı

ccedilaplarda olabilmektedir Ocak uumlretiminde blok kesme iĢleminde kullanılan boncuk ccedilapları

suumls iĢccedililiğinde kullanılan boncuk ccedilaplarından daha buumlyuumlk boyutlardadır

Genel bir kullanım olarak elmas boncuk dıĢ yuumlzey ccedilapları 8 mm 88 mm 10 mm

102 mm 105 mm ve 11 mm değerlerindedir Yuumlzuumlk iccedil ccedilapları 7 mm 8 mm 85 mm olarak

değiĢmektedir

Yaylar

Paslanmaz ccedilelik tellerin buumlkuumlluumlp oumlzel ısıl iĢlemden geccedilirilmesi yoluyla elde edilir

Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe ederek

elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılır Yaylar ccedilelik telin uumlzerinde hareket

etmelidir Granit gibi sert taĢların kesiminde kesim esnasında kopan sert taĢ parccedilacıkları

(kırıntılar) yayların aralıklarına girerek halat-yay arasında sıkıĢır SıkıĢan bu sert kırıntılar

ccedilelik halatı ve elmas boncukların iccedil ccedileperlerini yıprattığından ccedilelik yay yerine oumlzel yapımlı

sert plastik tuumlpler kullanılır

Sıkmacıklar

Elmas telde kullanılan sıkmacıklar ccedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat

uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını oumlnler Ccedilelik halat uumlzerinde bulunan elmasların

korunmasını da sağlar Elmas telin ccedilalıĢma sırasında kopması hacirclinde sıkmacıklar soketlerin

19

yayların ve pulların fırlayarak kaybolmasını oumlnler Bu amaccedilla ccedilelik halat uumlzerinde belirli

aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilmektedir Bu sitem aynı zamanda ccedilalıĢma anında elmas

soketlerin tek tek ccedilalıĢmasını da sağlamaktadır Genel olarak iki sıkma arasına 3-5 elmas

boncuk takılır Dolayısıyla herhangi bir kopma durumunda sadece iki sıkma arasındaki

boncuk sayısı kadar bir kayıp soumlz konusu olur Bağlantı elemanı olarak iki ucu ters diĢli

vida-somun veya bakır tuumlp kullanılır Telin iki ucu vidalı tipte vidalanarak bakır tuumlpte ise iki

ucu bakır tuumlp iccedilinde birleĢtirildikten sonra pres makas ile sıkıĢtırılarak bağlanır

Tel bağlantı elemanları

Elmas tellerin sonsuz uzunluğunu sağlamak iccedilin birtakım tel bağlantı elemanları

kullanılmaktadır Bunlar vida-somun tipi ters vida-somun tipi ve bakır tuumlpuuml tipi olmak uumlzere

uumlccedile ayrılır Vida-somun tipi bağlantı elemanları diğerlerine nazaran kesim sırasında daha

kolay boĢaldığından dezavantajlıdır Bu dezavantajı diğer iki tip bağlantı elemanlarının daha

ccedilok kullanılmasına neden olmuĢtur Ayrıca meydana gelen boĢalmalardan doğacak zaman

kayıpları da asgariye indirilmiĢtir

Pullar

Elmas boncuk ve yay arasına yerleĢtirilen ccedilelik yayları koruyucu elemanlardır Pullar

ccedilelik yayları ve elmas soketlerin doumlnuumlĢuumlnuuml sağlamak ve korumak amacıyla kullanılır

Ccedilelik halat

Krom-nikel alaĢımlı tellerden oluĢur Ccedilelik tellerden oluĢan bir oumlzuumln etrafına 6 adet

halatccedilığın burularak sarılmasıyla oluĢturulur Her bir halatccedilık 7 telden oluĢur Ccedilekme

dayanımı 1830 knmm2 kopma dayanımı 20 kn olan tellerdir Elmas boncukların iccedil ccedilapına

uygun olarak 40 mm 48 mm ve 49 mm ccedilaplarında imal edilir

1414 Elmas Boncuk Bağlantısı Yapma

Ccedilelik tel uumlzerine pul - elmas boncuk ndash pul ndash yay - pul sıralaması ile istenilen uzunlukta

(5 10 15 m) dizilir CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir

tarafa toplanmasını oumlnlemek iccedilin 50-60cm aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir Telin sonunda

bağlantı elemanları ile bağlantısı yapılır ġekil 11‟de elmas boncuğun ccedilelik halata takılıĢı ve

bağlantısı yapılmıĢ elmas tel goumlruumllmektedir

ġekil 11 Elmas teli oluĢturan parccedilalar ve diziliĢleri

Elmaslı tel mermer kuumltlesine ve tel kesme makinesine koĢulduktan sonra değiĢik tipte

bağlantı elemanları kullanılarak iki ucu bağlanır Bağlantı elemanın tipine goumlre bağlantı

tekniği de farklılık goumlsterir

20

Vida somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanı kullanıldığında elmaslı tel bağlanmadan oumlnce telin bir ucu

N=D+L kadar vidalama youmlnuumlnden tersine kendi etrafında burgu Ģeklinde ccedilevrilir Burada D

bağlantı elemanındaki diĢ sayısı L ise kullanılan elmas telin metre cinsinden uzunluğudur

Bundan amaccedil kesim esnasında bağlantı elemanın vidasının ccediloumlzuumllmesini oumlnlemek ve telin

kendi etrafında doumlnuumlĢuumlnuuml sağlayacak kesim esnasında elmas boncukların mermer kuumltlesi

iccedilindeki sıkıĢmasını oumlnlemektir Teldeki bu burgu hareketi aynı zamanda elmas boncukların

homojen olarak aĢınmasına da yardımcı olur N kadar kendi etrafında doumlnduumlruumllen elmas tel

telin diğer ucundaki bağlantı elemanı ile vidalanarak kapatılır

Bakır tuumlp ve iki ucu ters diĢli vida ndash Somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanları kullanıldığında telin bir ucu yukarıda anlatılan nedenlerden

dolayı tel uzunluğu metre kadar yani 50 metre ise tel 50 kez kendi etrafında ccedilevrilir Telin iki

ucu vidalı tipte olduğu gibi vidalanır bakır tuumlpte ise telin iki ucu bakır tuumlp iccediline sokulduktan

sonra pres makas ya da pres pompa ile belirli bir duumlzende sıkıĢtırılarak bağlanır

1415 Mermer Kuumltlesine KoĢulacak Telin Boyu (TB)

Kesilecek mermer bloğun uzunluğuna ve yuumlksekliğine bağlı olarak tel boyu

hesaplanır Buna goumlre tel boyu

(TB) = 2L +3H cinsinden hesap edilir Burada

L kesilecek kuumltlenin uzunluğu

H kesilecek kuumltlenin yuumlksekliğini ifade eder

1416 Elmas Tel Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar

Elmas tel her 1 metresine 30 adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

Elmas tel dizilirken yaylar elmas boncuklara tam baskı yapacak Ģekilde iyi

sıkılmalı kesinlikle gevĢek bırakılmamalıdır Aksi takdirde tek taraflı aĢınma ve

goumlbek burcu deliklerinden buumlyuumlme meydana gelebilmektedir

Elmas tel ccedilalıĢtırılmadan oumlnce bağlantı elemanlarının zıt youmlnuumlnde her 1 metre

iccedilin bir kere kurulmalıdır Tel yanlıĢ youmlnuumlnde kurulursa bağlantı elemanlarında

ccediloumlzuumllme ve boncuklarda tek taraflı aĢınma meydana gelir Eğer tel yetersiz

kurulursa kendi etrafında yeterince doumlnemeyeceğinden duumlzensiz aĢınacak ve

verimli bir kesim elde edilemeyecektir

Elmas tel ccedilalıĢtırılırken su debisi yeterli olmalıdır Ccedilıkan suyun renginden

yeterli olup olmadığı anlaĢılabilir Verilen su berrak ccedilıkıyorsa fazla kullanıldığı

kuru mermer tozu ve parccedilacıkları ccedilıkıyorsa suyun yetersiz verildiği anlaĢılır

Verilen su miktarı yetersiz olursa boncuklarda yanma ve aĢırı aĢınma su fazla

olursa da su yastığı neticesinde kesim hızında duumlĢme meydana gelmektedir Bu

durum gereksiz enerji tuumlketimine ve zaman kaybına yol accedilmaktadır

Elmas tel kesim yaparken aĢırı gergiye alınmamalıdır AĢırı gergiye maruz

kalan teller konik ve tek taraflı aĢınır erken bitme meydana gelir

21

UYGULAMA FAALĠYETĠ Mermer blok uumlretiminde yapılması gerekli oumln hazırlıklar iccedilin aĢağıdaki uygulamaları

yapınız

ĠĢlem Basamakları Oumlneriler

25 m boyunda 15 m yuumlksekliğinde

blok kesimi iccedilin gerekli elmas tel

boyunu hesaplayınız

Tel boyu formuumlluumlnuuml yazınız

Blok boyutuna goumlre tel boyunu bulunuz

Elmas boncuk sıralaması yapınız

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kesiniz

Ġlk bağlantı elemanını takınız

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile

elemanları telden geccediliriniz

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları takınız

Bağlantı elemanı montajı yapınız Bağlantı eleman tipini seccediliniz

Eleman tipine uygun bağlantıyı yapınız

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

Blok boyutunu belirlediniz mi

Ccedilelik halat boyunu hesapladınız mı

Boncuk yay pul ve sıkmacık temini yaptınız mı

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kestiniz mi

Ġlk bağlantı elemanını taktınız mı

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile elemanları telden geccedilirdiniz

mi

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları taktınız mı

Bağlantı eleman tipini seccediltiniz mi

Eleman tipine uygun bağlantıyı yaptınız mı

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

UYGULAMA FAALĠYETĠ

22

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği iĢaretleyiniz

1 AĢağıdakilerden hangisi madencilikte zincirin ilk aĢamasını oluĢturan faaliyettir

A) Uumlretim

B) Arama

C) Pazarlama

D) Hepsi

2 AĢağıda sıralanan maden ccedilıkarma youmlntemlerinden hangileri mermer ocakccedilılığında

kullanılmaktadır

I- Accedilık iĢleme youmlntemi

II- Yer altı ocak iĢletme youmlntemi

III- Galeri ocakccedilılığı

A) I-III

B) II-III

C) I-III

D) I-II

3 Oumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olaya ne denir

A) ĠĢ kazası

B) Meslek hastalığı

C) ĠĢ guumlvenliği

D) Yangın

4 AĢağıdakilerden hangisi ccedilalıĢma kurallarını duumlzenleyen kuruluĢlardandır

A) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

B) Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO)

C) CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenli Bakanlığı

D) Hepsi

5 AĢağıdakilerden hangisi iĢ yerinden kaynaklanabilecek iĢ kazalarından değildir

A) ĠĢ yeri zemini

B) Yetersiz geccedilitler

C) AĢırı yuumlk kaldırma

D) Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

23

6 Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

aĢağıdakilerden hangisidir

A) Delici

B) Elmas tel

C) Hidrolik ayırıcı

D) Yuumlkleyici

7 Elmas tel oluĢturulmasında kullanılan elemanların doğru sıralanıĢı aĢağıdakilerden

hangisinde doğru olarak verilmiĢtir

I-boncuklar II-sıkmacıklar III-yaylar IV-pullar

A) IV-III-I-II

B) I-II-III-IV

C) III-I-II-IV

D) II-I-IV-III

8 Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe

ederek elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılan eleman aĢağıdakilerden

hangisidir

A) Boncuk

B) Sıkmacık

C) Yay

D) Bağlantı elemanı

9 Ana kuumltleden kesilecek mermer bloğun uzunluğu 25 m ve yuumlksekliği 15 m olduğuna

goumlre kesim iccedilin gerekli elmas tel uzunluğu ne kadardır

A) 10m

B) 8m

C) 75m

D) 95m

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlkleri yazınız

10 Madenler doğada helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipsonucunda milyonlarca bazen

milyarlarca yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır

11 Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkartılması

iĢlemi helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipolarak isimlendirilmektedir

12 Elmas tel her 1 metresine helliphelliphelliphelliphellip adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

13 CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını

oumlnlemek iccedilin helliphelliphelliphelliphelliphelliparalıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir

24

AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız

14 ( ) ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı iĢ kazaları ve meslek hastalıklarından

ccedilalıĢanları korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır

15 ( ) ĠĢ kazalarına ve meslek hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeler

kullanmak zorunluluktur

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

25

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2

Mermer ocak iĢletmeciliğini ilgilendiren yasal proseduumlrleri kavrayarak mermer

ocaklarında yasal sınırlar iccedilersinde ccedilevreye duyarlı uumlretim yapma alıĢkanlığı kazanacaksınız

Bir mermer ocağı accedilmak iccedilin hangi yasa ve youmlnetmeliklere goumlre iĢlem

yapılmaktadır Bu yasa youmlnetmelik ve izinler hangi makamlardan

alınmaktadır AraĢtırınız

2 MERMER OCAKLARI ĠLE ĠLGĠLĠ

YASAL PROSEDUumlRLER Tarihicirc suumlreccedil iccedilinde insanlar doğal kaynakları kullanabildikleri oumllccediluumlde geliĢmiĢ ve

zenginleĢmiĢlerdir Guumlnuumlmuumlzde kalkınmasını tamamlamıĢ veya tamamlamakta olan bazı

uumllkeler bu kaynaklardan gerektiği gibi zamanında ve yerinde nasıl yaralanabileceğinin alt

yapısını oumlnceden hazırlayarak bu hedefine ulaĢmaktadırlar Bu altyapıyı oluĢturan

unsurlardan biri de mevzuattır

Mevzuat ccediloğu sektoumlrlerde olmayan kendine oumlzguuml yapısı oumlzellikleri sorunları ve riski

olan mermercilik sektoumlruumlnuuml etkileyen unsurların baĢında gelmektedir

Kural olarak belli bir konuda yuumlruumlrluumlkte bulunan yasalar ve buna bağlı olarak

ccedilıkartılmıĢ diğer mevzuat (tuumlzuumlk youmlnetmelik genelge tebliğ vb) o konuda faaliyet

goumlsterenlerin uyacakları kuralları belirleyerek bir ccedilerccedileve ccedilizer Bazı kanunlar (Orman

Kanunu Turizm Kanunu vb) ve bunlara dayalı olarak ccedilıkarılıp yayınlanmıĢ olan tuumlzuumlk

youmlnetmelik genelge ve tebliğler boumlyle bir mevzuat buumltuumlnluumlğuumlnuuml anlattığından hem

youmlneticilerin hem de vatandaĢların uyacakları kuralları baĢka bir kaynağa gerek kalmadan

accedilıklar

Mermer madenciliği arazide (orman turizm yayla vb) ccedileĢitli boumllgelerde yapıldığı

iccedilin ccedilok ccedileĢitli kanun ve youmlnetmeliklerle muhatap olmak zorundadır Mermer madenciliği

kendi mevzuatının yanında diğer bakanlıkların tabi olduğu mevzuata da uymak zorundadır

21 Maden Kanunu Mermercilik sektoumlruumlnuuml birinci derecede ilgilendiren Maden Kanunu‟dur CcedileĢitli

zamanlarda değiĢiklik yapılarak son hacircliyle 2004 tarihinde yuumlruumlrluumlğe girmiĢtir 3213 sayılı

Maden Kanunu Yuumlruumlrluumlk Tarihi (15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete) ve 5177

sayılı Kanun ldquo3213 Sayılı Maden Kanunursquonda ve Bazı Kanunlarda DeğiĢiklik

Yapılmasına ĠliĢkin Kanunrdquo Yuumlruumlrluumlk Tarihi (05 Haziran 2004 Tarih ve 25483 Sayılı

Resmicirc Gazete)

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2

AMACcedil

ARAġTIRMA

ii

ACcedilIKLAMALAR

KOD 521MMI090

ALAN Makine Teknolojisi

DALMESLEK Mermer ĠĢlemeciliği

MODUumlLUumlN ADI Mermer Blok Uumlretimi

MODUumlLUumlN TANIMI

Mermer ocaklarından iĢ guumlvenliği kurallarına uyarak blok

ccedilıkarabilmek iccedilin gerekli hazırlık iĢlemlerinin anlatıldığı

oumlğrenme materyalidir

SUumlRE 4032

OumlN KOġUL 10sınıf makine teknolojisi ortak alan moduumlllerini ve Dairesel

Testerelerle Mermer Kesme moduumlluumlnuuml almıĢ olmak

YETERLĠK Ocak ağzı (dekopaj) accedilmak

MODUumlLUumlN AMACI

Genel Amaccedil

Her tuumlrluuml blok mermeri ocaklardan iĢ guumlvenliği kurallarına

uyarak ccedilıkarabilmek iccedilin gerekli hazırlıkları yapabileceksiniz

Amaccedillar

1 Mermer ocakları ccedilalıĢma prensiplerini

kavrayabileceksiniz

2 Blok uumlretimi iccedilin gerekli makine ve araccedil gereccedil

hazırlıklarını yapabileceksiniz

EĞĠTĠM OumlĞRETĠM

ORTAMLARI VE

DONANIMLARI

Ortam Mermer ocakları sınıf ortamı Donanım Mermer ccedilıkarma makineleri iĢ guumlvenliği koruyucu

guumlvenlik malzemeleri

OumlLCcedilME VE

DEĞERLENDĠRME

Moduumll iccedilinde yer alan her oumlğrenme faaliyetinden sonra

verilen oumllccedilme araccedilları ile kendinizi değerlendireceksiniz

Oumlğretmen moduumll sonunda oumllccedilme aracı (ccediloktan seccedilmeli test

doğru-yanlıĢ testi boĢluk doldurma eĢleĢtirme vb)

kullanarak moduumll uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve

becerileri oumllccedilerek sizi değerlendirecektir

ACcedilIKLAMALAR

1

GĠRĠġ

Sevgili Oumlğrenci

Ġlk ccedilağlardan beri insanlar yapı konut ve yaĢadıkları diğer yerleri doğal taĢlardan

yapmaya oumlzen goumlstermiĢlerdir Zamanla yaĢam seviyeleri yuumlkselen toplumların guumlzel

goumlruumlnuumlĢluuml ve dayanıklı olması nedeniyle doğal taĢları tercih etmeleri bu uumlruumlnuumln zenginliğin

ve refahın semboluuml olmasını sağlamıĢtır GeliĢen enduumlstri ve teknolojiye paralel olarak doğal

taĢların kullanımının artması da buna iĢarettir

Anadoluda doğal taĢların oumlzellikle de mermerciliğin tarihi Ġlk Ccedilağ‟a kadar

uzanmaktadır Uumllkemizdeki mermer yatakları Anadolu yarımadasını yurt edinen buumltuumln

uygarlıklar tarafından iĢletilmiĢtir Etiler devrinin kabartma ve heykelleri eski Yunan ve

Roma devrinin amfileri arenaları ve diğer ccedileĢitli sanat eserleri Selccediluklular ve Osmanlı

devrinin saray hamam kervansaray cami ve medreseleri minareleri ccedileĢmeleri uumllkemizde

mermer iĢlemeciliğinin tarihsel geliĢimini sergilemektedir

Mermer blok uumlretimi zorlu doğa Ģartlarında accedilık alanda bulunan mermer ocaklarından

yapılmaktadır Mermer ocakccedilılığı ağır ccedilalıĢma Ģartları olan bir iĢ koludur Bu nedenle

mermer ocaklarında blok uumlretimi iccedilin gerekli ccedilalıĢma koĢullarını tanımak gerekir

Guumlnuumlmuumlzde mermer uumlretimi genelde accedilık ocak ve yeraltı ocak iĢletmeciliği Ģeklinde

yapılmakla birlikte yaygın olarak accedilık ocak iĢletmeciliği uygulanmaktadır Ancak son

yıllarda mermere olan talep ve sığ derinliklerdeki rezervlerin azalmasıyla birlikte kapalı ocak

iĢletmeciliğine youmlnelimi hızlandırmıĢtır Uumllkemiz mermercilik sektoumlruumlnde henuumlz kapalı ocak

iletmeciliği uygulanmamakta ve ocaklarımızın tuumlmuuml accedilık ocak iĢletmeciliği ile

iĢletilmektedir

Mermer iĢletmeciliğinde ocak yerinin saptanması ve ayna accedilım faaliyetlerine oumln etuumlt

ccedilalıĢmalarının yapılması ve sonuccedilların değerlendirilmesiyle baĢlanır Oumln etuumlt rezervi

belirlenmiĢ mermer yatağında tektonik tane boyutu renk durumunun belirlenmesi yol su

elektrik ve orman durumunun tespiti ccedilalıĢmalarını kapsar Mermer blok iĢletmeciliği

duumlĢuumlnuumllen boumllgede goumlzlenmesi gereken baĢlıca oumlzellikler jeolojik oumllccediluumltler coğrafik oumllccediluumltler

ve ekonomik oumllccediluumltler olarak sıralanmaktadır

GĠRĠġ

2

3

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1

AMACcedil

Mermer blok uumlretimi iccedilin mermer ocaklarında gerekli iĢ guumlvenliği tedbirlerini alarak

uumlretim iccedilin hazırlıkları yapabileceksiniz Mermer ocaklarını ilgilendiren yasal proseduumlrleri

kavrayabileceksiniz

ARAġTIRMA

Bulunduğunuz yerdeki mermer ocaklarını geziniz Uumlretim aĢamalarını

araĢtırınız Koruyucu guumlvenlik tedbirleri olarak nelerin alındığını belirleyiniz

1 MERMER OCAKLARI GENEL CcedilALIġMA

PRENSĠPLERĠ

Madencilik uumlretiminde imalat sektoumlruumlnden farklı olarak birccedilok farklı aĢamayı dikkate

almak gerekir Madenler doğada jeolojik suumlreccediller sonucunda milyonlarca bazen milyarlarca

yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır Bir madenin uumlretilebilmesi iccedilin oumlncelikle onun

doğada nerelerde bulunduğunun belirlenmesi gerekmektedir Buna madencilikte ldquoaramardquo adı

verilmektedir Diğer bir deyiĢle madencilikte zincirin ilk aĢamasını arama faaliyetleri

oluĢturmaktadır Yeryuumlzuumlnde binlerce yıldır devam eden madencilik faaliyetleri sonucunda

yuumlzeyde kolayca bulunabilen madenler hemen tuumlmuumlyle tuumlketilmiĢ durumdadır Bu nedenle

buguumln yeryuumlzuumlnuumln derinliklerinde oumlrtuumlluuml durumda olan maden yataklarının ccedileĢitli bilimsel

ve teknolojik youmlntemler kullanılarak belirlenmesi gerekmektedir

Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkarılması

iĢlemi uumlretim olarak isimlendirilmektedir Ccediloğunlukla bu aĢamanın sonunda maden gerccedilek

anlamda uumlretilmiĢ olmamakla birlikte uumlretilen cevherin ccedileĢitli iĢlemlerle zenginleĢtirilerek

kullanıma hazır hacircle getirilmesi gerekmektedir

11 Arama Youmlntemleri

Bir maden oluĢumunun aranması o boumllgede huumlkuumlm suumlrmuumlĢ olan jeolojik olayların

tarihccedilesini ve etkili oldukları alanların geometrisinin ccediloumlzuumlmlenmesini yeraltındaki

konumunun belirlenmesini gerektirmektedir Bu hususların accedilıklığa kavuĢturulması iccedilin

jeolojik etuumlt uzaktan algılama jeofizik ve jeokimyasal etuumlt vb farklı bilim dalları ve

teknolojilerden yararlanılır

Son doumlnemlerde haritalama ve uzaktan algılama tekniklerinde buumlyuumlk geliĢmeler

olmuĢtur Buguumln yerden yapılan jeolojik haritalama ccedilalıĢmaları ccediloğunlukla uzaktan algılama

ile hazırlanmıĢ haritaların kontroluuml veya daha ayrıntılı oumlzel amaccedillı haritaların hazırlanması

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1

AMACcedil

ARAġTIRMA

4

amacıyla yapılmaktadır Ccedilok yeni ve ileri bir teknik olan uydudan yapılan uzaktan algılama

oumlz olarak yer yuumlzeyinde sergilenen jeolojik ve mineralojik oumlzelliklerinin uydu goumlruumlntuumlleri

yardımıyla tanımlanmasına dayanır

Uydu goumlruumlntuumllerinden hazırlanabilen maden arama accedilısından oumlnemli olan konulu

haritalar kaya tuumlruuml yapı ve alterasyon haritalarıdır Ayrıca uydu goumlruumlntuumllerinin bitki tuumlrlerine

dayanarak kaya ve maden tuumlrlerini tanıma amacıyla yorumlanmasına dayanan jeobotanik

ccedilalıĢmaların da ilerde maden aramacılığına yeni ufuklar accedilacağı değerlendirilmektedir

Maden aramacılığında kesin sonuccedillara ancak sondaj yarma galeri vb doğrudan

maden varlığı ile temas etmeye imkacircn sağlayan klasik youmlntemlerle ulaĢılabilmektedir

Uzaktan algılama jeolojik ve jeofizik etuumltler vb diğer youmlntem ve tekniklerin kullanılması ile

ipuccedilları elde edilen cevher varlığının geometrisi sondaj yarma galeri vb youmlntemlerle

ortaya konulur Ayrıca bu aĢamada elde edilen oumlrnekler uumlzerinde yapılan teknolojik testlerle

gerccedilek anlamda ekonomik potansiyele sahip bir maden varlığının mevcut olup olmadığı

konusunda bir yargıya varılabilir Ancak ccedilalıĢmalar bu aĢamada da henuumlz tamamlanmıĢ

sayılamaz Bu aĢamaya kadar elde edilen veriler oumln fizibilite ccedilalıĢması ile değerlendirilir

Boumlylece bulunan kaynağın gerccedilek anlamda bir ekonomik maden yatağı olup olmadığı

saptanır Oumln fizibilite ccedilalıĢmasını uumlretim youmlntemleri ve pazarlama faaliyetleri ile teknolojik

deney ccedilalıĢmalarının sonuccedillarını iccedileren bir fizibilite ccedilalıĢması izler Soumlz konusu fizibilite

ccedilalıĢmasının sonucunun olumlu ccedilıkması hacirclinde maden yatağı ekonomiye arz edilmek uumlzere

iĢletmeye alınır

12 Uumlretim Youmlntemleri

Uumlretim youmlntemleri ikiye ayrılmaktadır

Accedilık iĢletme

Yer altı iĢletme youmlntemleri

Makine ve ekipman teknolojisindeki oumlnemli geliĢmeler accedilık iĢletmecilik youmlntemlerinin

payını yuumlksek oranlara ccedilıkarmıĢtır Uumlretim youmlntemlerinin seccediliminde oumlrtuuml tabakası kalınlığı

kaya formasyonlarının sertlik basma dayanımı kazılabilirlik parametreleri ilk yatırım tutarı

ve birim uumlretim maliyetleri belirleyici olmaktadır Her uumlretim youmlntemi de kendi iccedilinde farklı

uumlretim sistemlerinin uygulanmasını iccedilermektedir

Kazı ve yuumlkleme iĢi kazı yeri oumlzellikleri dikkate alınarak seccedililen suumlrekli veya suumlreksiz

ccedilalıĢan iĢ makineleriyle yapılmaktadır Yuumlksek kapasiteli makine ve ekipmanların

geliĢtirilmesi ve iĢletme faaliyetlerine bilgisayarlı oumllccedilme-izleme kontrol sistemlerinin

uygulanmasıyla accedilık iĢletmelerde verimlilikte buumlyuumlk artıĢ gerccedilekleĢmiĢtir Hemen her maden

tuumlruuml iccedilin accedilık iĢletme youmlntemleri uygulanmaktadır Mermer ocaklarında kullanılan iĢ

makineleri olarak doumlner kepccedileli ekskavatoumlr ve zincirli ekskavatoumlr surface miner gibi kazıcı -

yuumlkleyici makineler ve nakliye araccedilları olarak kamyonlar kullanılmaktadır

Accedilık iĢletmecilik faaliyetlerinde sistem ve uygun makine-ekipman seccediliminde yıllık

kazı ve uumlretim miktarları topografya maden damarının eğimi yapısı ve kalınlığı oumlrtuuml

tabakası ve ara kesme tabakalarının kalınlığı ve mekanik oumlzellikleri iklim (yağıĢ ve sıcaklık)

5

ve drenaj durumu belirleyicidir Kazı planına uygun basamak boyutları Ģev accedilıları doumlkuumlm

sahası yeri seccedilimi ve kapasitesi yollar ve rekuumlltivasyon ccedilalıĢmalarının mermer ocağı

planlaması aĢamasında mutlaka dikkate alınması gerekmektedir

Mermer ocaklarında uumlretilen blokların yuumlklenmesinde ocağın yuumlksek noktasına

kurulan vinccedillerden de yaralanılmaktadır Mermer ocakları doğa Ģartlarından ccedilok ccedilabuk

etkilenmektedir Yağmur ve kar sularının ocağı basması durumunda uumlretime ara verme

zorunluluğu doğmaktadır Bu olumsuzlukları gidermek iccedilin ocak iccedilersinde biriken su ve

ccedilamurun tahliye edilmesi iccedilin gerekli tedbirler alınmalıdır Tahliye genellikle elektrikli veya

dizel motorlu pompalarla yapılmaktadır

Mermer ocaklarında iĢccedililerin yemek dinlenme gibi sosyal ihtiyaccedillarının karĢılanması

iccedilin bir idari bina olması gereklidir Ayrıca ocakta kullanılan makine ve ekipmanların

buluunduğu depo gereklidir

1 3 Ocaklarda ĠĢ Guumlvenliğinin Oumlnemi

ĠĢ kazasının birccedilok tanımı bulunmaktadır Duumlnya Sağlık TeĢkilatı (WHO) iĢ kazasını

ldquoOumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olayrdquo olarak tanımlamaktadır

Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO) ise iĢ kazasını Belirli bir zarar veya yaralanmaya yol

accedilan oumlnceden planlanmamıĢ beklenmedik bir olay Ģeklinde tanımlamıĢtır

ĠĢ kazasını ccedilalıĢanların iĢ yerinde ccedilalıĢırken iĢe giderken veya eğitim esnasında

ccedilalıĢana zarar veren malda hasar oluĢturan proseste yavaĢlamaya ve uumlruumln kaybına sebep

olan istenmeyen olaylar olarak tanımlayabiliriz Meslek hastalığının tanımı ise 506 sayılı

Sosyal Sigortalar Kanunu‟na goumlre Ģoumlyledir Sigortalının ccedilalıĢtırıldığı iĢin niteliğine goumlre

tekrarlanan bir sebeple veya iĢin yuumlruumltuumlm Ģartları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli

hastalık sakatlık veya ruhi arıza hacirclleri meslek hastalığıdır Meslek hastalıkları Sosyal

Sigortalar Kanunu Sağlık ĠĢlemleri Tuumlzuumlğuuml‟ne ekli meslek hastalıkları listesinde beĢ ana

grupta toplanmıĢtır Bunlar kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları mesleki cilt

hastalıkları mesleki solunum sistemi hastalıkları mesleki bulaĢıcı hastalıklar ve fiziksel

etkenlerle olan meslek hastalıkları olarak adlandırılmıĢtır ĠĢ yerinde bir iĢ kazası veya

meslek hastalığı ile sonuccedillanan bir durum ortaya ccedilıktığında iĢ kazası veya meslek hastalığı

geccedilirenlerin yaralanması sakatlanması sonucu tıbbi muumldahale gerekmekte ya da iĢccedili veya

iĢccedililer kaybedilmektedir Boumlyle bir durum karĢısında iĢ kazası veya meslek hastalıklarının

mevcut yasalara goumlre incelenmesinde idari para cezası maddi ve manevi tazminat davalarına

varan sonuccedillara neden olabilmektedir ĠĢccedililerin zarar goumlrmesinin yanında iĢletme iccedilerisindeki

makineler prosesler zarar goumlrebilmekte malzeme veya ekipman kaybı yaĢanabilmektedir ĠĢ

yerlerinde iĢ kazaları ile meslek hastalıklarının getirdiği doğrudan maliyetlerin yanında

dolaylı maliyetler de hesaplansa iĢ sağlığı guumlvenliği politikaları buumlyuumlk bir titizlikle hazırlanır

ve iĢ sağlığı ve guumlvenliği ile ilgili kurallar ccedilok daha oumlnemle uygulanabilirdi

ĠĢletmeler kazaların gerccedilek maliyetini belirleyemediği ve bu bilince sahip olmadığı

suumlrece kazaları azaltmak veya kazaların oumlnuumlne geccedilmek muumlmkuumln değildir ĠĢ kazaları ve

6

meslek hastalıkları dolayısıyla meydana gelen zararın buumlyuumlkluumlğuuml iĢ yerindeki youmlneticilerin

tehlikeleri belirlememesi ve kontrol edilebilecek riskleri oumlnceden tespit edememesi hacirclinde

tamamen Ģansa kalmıĢtır ĠĢ kazaları ile meslek hastalıkları nedeniyle oluĢabilecek zararı

azaltabilmek iccedilin iĢletmelerin iĢ sağlığı ve guumlvenliği iccedilin buumltccedilelerinde bu konulara

ayıracakları bir fon bulunmalı youmlnetimin iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularının oumlnemi accedilısından

bilinccedilli olması ve bu konularda kararlı ve etkili kuralların uygulanmasının sağlanması

gerekmektedir

ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı ccedilalıĢanları iĢ kazaları ve meslek

hastalıklarından korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır Ancak iki

husus daha vardır ki bunları da goumlz ardı etmemek gerekir Bunlardan biri uumlretim guumlvenliğini

sağlayarak verimi artırmak diğeri ise iĢletme guumlvenliğini sağlamaktır ĠĢ kazaları ile meslek

hastalıklarının neden olduğu kayıpları en aza indirmek amacıyla bilimsel araĢtırmalara dayalı

guumlvenlik oumlnlemlerinin saptanması ve uygulanması doğrultusundaki ccedilalıĢmalar ise kısaca ldquoiĢ

guumlvenliğirdquo terimi iccedilinde toplanmaktadır Genel anlamda iĢ guumlvenliği kavramı ccedilalıĢanların

iĢletmenin ve uumlretimin her tuumlrluuml tehlike ve zararlardan korunmasını iccedilermektedir Ġnsan

hayatının oumlncelik taĢıması nedeniyle iĢletme ve uumlretim guumlvenliği konularının ikinci planda

kaldığı ve uluslararası alanda iĢ guumlvenliği kavramıyla genel olarak ccedilalıĢanların guumlvenliğinin

ifade edildiği goumlruumllmektedir Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO) ile Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml

(ILO) iĢ sağlığı ve guumlvenliğini ldquoTuumlm mesleklerde iĢccedililerin bedensel ruhsal sosyal iyilik

durumlarını en uumlst duumlzeye ulaĢtırmak bu duumlzeyde suumlrduumlrmek iĢccedililerin ccedilalıĢma koĢulları

yuumlzuumlnden sağlıklarının bozulmasını oumlnlemek iĢccedilileri ccedilalıĢtırılmaları sırasında sağlığa aykırı

etmenlerden oluĢan tehlikelerden korumak iĢccedilileri fizyolojik ve psikolojik durumlarına en

uygun mesleksel ortamlara yerleĢtirmek ve bu durumlarına en uygun mesleksel ortamlara

yerleĢtirmek ve bu durumları suumlrduumlrmek oumlzet olarak iĢin insana ve her insanın kendi iĢine

uyumunu sağlamakrdquo olarak tanımlamıĢtır

ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği denildiğinde genel anlamda yalnızca ccedilalıĢanların değil tuumlm

iĢletmenin ve uumlretimin guumlvenliğinin duumlĢuumlnuumllmesi gerekir Bu uumlccedil ayrı alandaki ccedilalıĢmaların

birlikte mevcut olması hacirclinde ccedilalıĢanların guumlvenliğini tam olarak sağlamak muumlmkuumln

olacaktır

ĠĢ sağlığı ve guumlvenliğinin genel amacı iĢccediliye ve ailesine iĢ yerine ve diğer mercilere

gelen yuumlkuumlmluumlluumlkleri azaltmak ve buna bağlı olarak uumllke ekonomisine verdiği zararları

oumlnlemektir

Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO) nuumln tespitlerine goumlre duumlnyada her uumlccedil dakikada bir

iĢccedili iĢ kazası veya meslek hastalığından oumllmektedir Yine aynı kaynağa goumlre her yıl duumlnyada

ortalama 110 milyon iĢccedili iĢ kazası geccedilirmekte veya meslek hastalığına yakalanmaktadır

Bunlardan 180 bini yaĢamını yitirmektedir

131 Koruyucu Malzemeler

Mermer ocakları ağır ccedilalıĢma Ģartları olan ortamlardır ĠĢ kazalarına ve meslek

hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeleri kullanmak zorunluluktur Mermer

kuumltlelerinin ayak parmaklarına duumlĢmesi sonucu oluĢabilecek ezilmelere karĢı uccedilları ccedilelik

koruyuculu bot giyilmelidir Bedeni korumak iccedilin deri tuumlruuml kalın giysiler giyilmelidir

7

1311 Kulaklık Goumlzluumlk

Elmas telli kesim sırasında ccedilapak ve elmas boncuk fırlatmasına karĢı goumlzleri korumak

iccedilin goumlzluumlk kullanılmalıdır (Resim 11) Yuumlksek ses Ģiddeti iccedilin ise kulaklık kullanılması

gerekir (Resim12) Oumlzellikle yoğun su ve toz insan sağlığına zararlı olabilmektedir Yuumlksek

ses seviyesi mermer iĢletmelerinde her zaman vardır Bu sağlığı tehdit eden ortamlarla ilgili

youmlnetmeliklerde alınacak emniyet tedbirleri belirtilmiĢtir Bu tedbirlerin baĢında yer alan ve

en basiti olan goumlzluumlk ve kulaklık kullanılmaktır

Resim 11 Goumlzluumlk

Resim 12 Kulaklık

1312 MuĢamba Oumlnluumlk Ccedilizme Eldiven

Ocak tabanının ccedilamurlu ortamına karĢı ccedilizme kıĢın yağmur ve kardan korunmak iccedilin

yağmurluk giyilmelidir Elleri ccedilizilmelere ve yaralanmalara karĢı korumak iccedilin deri eldiven

kullanılmalıdır (Resim 13)

Resim 13 Tulum ccedilizme ve eldiven

8

1313 Toz Maskeleri

Mermer uumlretiminde ccedilalıĢan kiĢiler mesleğin gereği aĢırı tozlu bir ortamda

bulunmaktadırlar Bu durum ccedilalıĢanların sağlığını tehdit etmektedir Bu tehlikeden

korunmak iccedilin ccedilalıĢan kiĢiler mutlaka maske kullanmalıdırlar Toz maskeleri ccedilalıĢma

ortamına goumlre bez toz maskesi veya filtreli toz maskesi Ģeklinde kullanılmalıdır (Resim 14)

Resim 14 Toz maskesi

132 Ocaklarda Meydana Gelen ĠĢ Kazaları

Mermer ocakları accedilık alanda ccedilalıĢılan tozlu guumlruumlltuumlluuml buumlyuumlk iĢ makinelerinin ccedilalıĢma

anında hareketli olduğu bir ortamdır Blok kesme makineleri elektrikli olabilmekte ve

elektrik kabloları gerekli oumlzen goumlsterilmediği takdirde ezilme riski taĢımaktadır Bu da

ccedilalıĢanın hayatını riske atmaktadır

Mermer bloklarının ana kuumltleden kesilmesinde genellikle elmas boncuklu mermer

blok kesici makineleri kullanılmaktadır Bu makinelerin kesme boncukları yuumlksek devirde

doumlnmektedir Bu elmas telin blok kesimi sırasında sıkıĢıp kopması sonucu etrafta bulunan

iĢccedililere yuumlksek hızda ccedilarpması yaralanmalara hatta oumlluumlmlere varan iĢ kazalarına neden

olmaktadır

Mermer ocaklarında iĢ makineleri ile mermer blok kesicileri aynı anda ccedilalıĢmaktadır

Yani suumlrekli bir uumlretim soumlz konusudur ĠĢ makinesi operatoumlruumlnuumln dikkatsizliği diğer

ccedilalıĢanların ezilme tehlikesiyle karĢılaĢmasına neden olabilmektedir Ana kuumltleden kesim

sonrası blok ayrılmasında ccedilalıĢanların kuumltle kopması ve duumlĢmesi ile darbe alıp yaralanma

tehlikesi vardır

9

Mermer ocaklarında meydana gelebilecek tehlikeleri aĢağıdaki Ģekilde sıralamak

muumlmkuumlnduumlr

1321 Fiziksel Tehlikeler

TitreĢim

Guumlruumlltuuml

Yetersiz havalandırma

AĢırı ısı nem ve hava hareketleri

Yetersiz veya aĢırı aydınlatma

1322 Kimyasal Tehlikeler

Toksik gazlar organik sıvıların buharları ergimiĢ hacircldeki metal gazları

Radyasyona maruz kalma (X ıĢınları doğal ve yapay radyoaktif maddeler)

Kızıloumltesi ve mor oumltesi ıĢınlar

Asitler bazlar nedeniyle yanma

Ġnert tozlar fibrojenik tozlar toksik tozlar kansorejonik tozlar alerjik tozlar

1323 Elektrikle CcedilalıĢma ile Meydana Gelen Tehlikeler

Topraklaması yapılmamıĢ tezgacirchlar veya el aletleri

Topraklamanın belli periyotlarla kontroluumlnuumln yapılmaması

Elektrik ve aydınlatma tesisatının periyodik kontroluumlnuumln yaptırılmaması

YıpranmıĢ ve hatalı onarılmıĢ el aletleri

Yetkisiz kiĢilerin muumldahale etmek istemesi

Kırık yıpranmıĢ el aletleri

Koruyucu baret eldiven ccedilizme maske kulaklık gibi kiĢisel koruyucuların

bulunmaması

Zeminin yalıtılmaması

Yuumlksek gerilim ile ccedilalıĢmada gerekli kurallara uyulmaması

1324 Mekanik Tehlikeler

Makine ve tezgacirchın ezen delen kesen doumlnen operasyon koruyucusunun

bulunmaması

Makine ve tezgacirchı tehlike anında durduracak duumlğme veya anahtarın

bulunmaması

Yetersiz ve uygun olmayan makine ve koruyucu teccedilhizat

Yetersiz uyarı sistemleri

Duumlzensiz ve dağınık iĢ yeri ortamı

Makinelerin kaldırma aletlerinin kazanların kompresoumlrlerin vb gerekli bakım

ve periyodik kontrollerinin yapılmaması

10

1325 Tehlikeli Youmlntem ve ĠĢlemler

Makine veya tezgacirchlarda ccedilalıĢırken koruyucu teccedilhizatın devre dıĢı bırakılması

Baret goumlzluumlk siper maske vb kiĢisel koruyucuların kullanılmaması

AĢırı yuumlk kaldırma

3 m‟den yuumlksek malzeme istifleme

EtiketlenmemiĢ veya yetersiz etiketlenmiĢ malzeme

Gereken uyarı ikaz iĢaret ve yazılarının konmamıĢ olması

Guumlvenlik kartı olmayan kimyasalla ccedilalıĢma

ĠĢe yeni baĢlayan iĢccediliyi ccedilalıĢtığı iĢle ve iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularında

eğitim vermeden ccedilalıĢtırma

Belli aralıklarla iĢccedililere iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularında eğitim verilmemesi

Yeterli ikaz vermeden araccedilların ccedilalıĢtırılması veya durdurulması

Elektrik kesilmeden teccedilhizat uumlzerinde onarım

Onarım esnasında Ģalter veya beklenmedik bir harekete karĢı guumlccedil duumlğmesinin

emniyete alınmamıĢ olması

CcedilalıĢır hacircldeki teccedilhizatın yağlanması temizlenmesi ayarlanması

Depo ve konteynerlerin tam olarak boĢaltılıp temizlenmeden uumlzerinde onarım

ve kaynak yapılması

Yuumlksekten atlama

Parlama patlama ve yangın ihtimali olan yerlerde elektrik tesisatının uygun

olmaması

Parlama patlama tehlikesi olan yerlerde sigara iccedililmesi

Yuumlkleme ve boĢaltma iĢlemlerinin uygun youmlntemle yapılmaması

Malzemelerin makinelerin ve teccedilhizatın uygun yerleĢtirilmemesi

1326 ĠĢ Yeri Ortamından Kaynaklanan Tehlikeler

ĠĢ yeri zemini

Yetersiz geccedilitler

Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

Yetersiz iĢ alanı

Duumlzensiz iĢ yeri

Merdivenlerde korkuluk olmaması

DuĢların ve tuvaletlerin ccedilalıĢır durumda veya temiz olmaması

133 Mermer Ocaklarında Alınacak ĠĢ Guumlvenlik Tedbirleri

Madencilik iĢ kazalarının yoğun olduğu bir sektoumlrduumlr Her yıl Tuumlrkiye‟de on binlerce

iĢ kazası binlerce oumlluumlm ve yaralanma ile buumlyuumlk maddi kayıplara yol accedilmaktadır Oumlzellikle

madencilik sektoumlruuml bu konuda oldukccedila olumsuz değerlendirilebilecek bir noktadadır Bu

olumsuz manzarayı giderebilmek iccedilin madencilik sektoumlruuml ccedilalıĢma ortamındaki ve uumlretim

tehlikelerin yarattığı olumsuzlukların giderilerek sağlıklı ve guumlvenli iĢ yerlerinin

oluĢturulması buumlyuumlk oumlnem taĢımaktadır

11

4857 sayılı ĠĢ Kanunu‟na istinaden ccedilıkarılan Yer Altı ve Yer Uumlstuuml Maden

ĠĢletmelerinde Sağlık ve Guumlvenlik Tedbirleri Youmlnetmeliği‟ne goumlre maden ocaklarında

alınacak iĢ guumlvenliği tedbirlerini Ģu Ģekilde sıralamak muumlmkuumlnduumlr

ĠĢ yerleri tehlikelere karĢı yeterli koruma sağlanacak Ģekilde organize

edilecektir ĠĢccedililerin sağlık ve guumlvenliğini tehlikeye atmamak iccedilin iĢ yerindeki

tehlikeli veya atık maddeler uzaklaĢtırılacak veya kontrol altında tutularak iĢ

yerinin her zaman duumlzenli bir durumda olması sağlanacaktır

CcedilalıĢma mahalleri iĢccedililerin iĢlerini kolayca yapabilmeleri iccedilin ergonomik

esaslara uygun Ģekilde tasarlanacak ve kurulacaktır

CcedilalıĢma mahallinde iĢccedilinin yalnız ccedilalıĢması durumunda uygun goumlzetim

yapılacak veya uygun yollarla haberleĢme sağlanacaktır

Her iĢ yerinde iĢveren tarafından atanmıĢ iĢccedililer ccedilalıĢtığı suumlrece goumlrev yapacak

yeterli beceri ve uzmanlığa sahip sorumlu bir kiĢi bulunacaktır Yeterli beceri ve

uzmanlığa sahip olmak Ģartıyla iĢ yeri iccedilin bu sorumluluğu iĢverenin kendisi

uumlstlenebilir

ĠĢccedililere sağlık ve guumlvenliklerini sağlayabilmeleri iccedilin yeterli bilgi talimat ve

eğitim verilecek ve bu eğitimler tekrarlanacaktır ĠĢveren iĢccedililere verilen

talimatların kendilerinin ve diğer ccedilalıĢanların sağlık ve guumlvenliklerini tehlikeye

atmalarını oumlnleyecek Ģekilde kolay anlaĢılır olmasını sağlayacaktır

Her iĢ yeri iccedilin iĢccedililerin sağlık ve guumlvenliklerinin korunması ve iĢ

ekipmanlarının guumlvenli bir Ģekilde kullanılması iccedilin gerekli kuralları belirleyen

yazılı talimatlar hazırlanacaktır Bu talimatlar acil durum ekipmanlarının

kullanımına ve iĢ yerinde veya iĢ yeri yakınındaki herhangi bir acil durumda

nasıl hareket edileceğine iliĢkin bilgileri de iccedilerecektir

Her iĢ yerinde ya da her iĢte guumlvenli ccedilalıĢma youmlntemleri uygulanacaktır

Sağlık ve guumlvenlik dokuumlmanında gerekli goumlruumllmesi hacirclinde hem tehlikeli iĢlerin

yapılmasında hem de diğer iĢlerle etkileĢmesi sonucu ciddi tehlikelere neden

olabilecek rutin iĢlerin yapılmasında bir ccedilalıĢma izni sistemi uygulanacaktır

ĠĢveren sağlık ve guumlvenlik youmlnetim sistemi de dacirchil olmak uumlzere iĢccedililerin

sağlığını ve guumlvenliğini korumak iccedilin alınan oumlnlemleri bu Youmlnetmelik‟e

uygunluğunu sağlamak iccedilin duumlzenli aralıklarla goumlzden geccedilirecektir

Mekanik iĢ ekipmanları ve tesisler sağlam kusursuz ve kullanım amacına

uygun olacaktır Elektrikli ekipmanların ve tesislerin guumlcuuml ve boyutları

kullanım amacına uygun olacaktır Mekanik ve elektrikli iĢ ekipmanları ile

tesisat tehlike yaratmayacak Ģekilde kurulmuĢ ve korunmuĢ olacaktır

Guumlvenlik ekipmanları her zaman kullanıma hazır ve ccedilalıĢır durumda

bulundurulacaktır Bu ekipmanların bakımı yapılan iĢ dikkate alınarak

yapılacaktır

Yangın veya patlama tehlikesi bulunan ortamlarda sigara iccedililmesine izin

verilmeyecektir

KiĢisel Koruyucu Donanımların ĠĢ Yerinde Kullanılması Hakkında Youmlnetmelik

huumlkuumlmleri saklı kalmak kaydı ile iĢccedililerin zararlı ortam havasına maruz

kalabilecekleri yerlerde yeterli sayıda uygun solunum ve canlandırma ekipmanı

bulundurulacaktır

Sağlık ve guumlvenlik dokuumlmanında belirlenmiĢ olan kaynaklardan yangının

baĢlaması ve yayılmasına karĢı iĢ yerlerinin planlanması kurulması

12

donatılması iĢletmeye alınması iĢletilmesi ve bakımında gerekli tedbirler

alınacaktır Yangınla hızlı ve etkili muumlcadele iccedilin gerekli oumlnlemler alınacaktır

ĠĢ yerleri uygun yangın soumlnduumlrme ekipmanları ve gereken hacircllerde yangın

detektoumlrleri ve alarm sistemleri ile donatılacaktır

Otomatik olmayan yangın soumlnduumlrme ekipmanları kolay ulaĢılabilir ve

kullanılabilir olacak ve gerektiğinde zarar goumlrme ihtimaline karĢı korunacaktır

Patlayıcı maddelerin ve ateĢleyicilerin depolanması taĢınması ve kullanılması

sadece bu konuda yetkili ve uzman kiĢiler tarafından yapılacaktır Bu iĢler

iĢccedililer iccedilin risk oluĢturmayacak Ģekilde organize edilecek ve yuumlruumltuumllecektir

CcedilalıĢma yerlerine guumlvenli bir Ģekilde ulaĢabilmek ve acil bir durumda hızlı ve

guumlvenli bir Ģekilde bu yerleri terk edebilmek muumlmkuumln olacaktır

Merdivenler yuumlkleme platform ve rampaları da dacirchil buumltuumln ulaĢım yolları

yayalar veya araccedillar iccedilin kolay guumlvenli ve uygun geccediliĢi sağlayacak ve

yakınındaki ccedilalıĢanları tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek Ģekilde hesaplanacak

boyutlandırılacak ve yerleĢtirilecektir

Yayaların kullandığı veveya araccedillarla malzeme taĢımada kullanılan yollar

kullanıcı sayısına ve iĢ yerinde yapılan iĢin oumlzelliğine uygun boyutlarda

olacaktır Malzeme taĢınan yollarda yayalar iccedilin yeterli guumlvenlik mesafesi

bırakılacaktır

ĠĢccedililerin korunması amacıyla araccedil yolları ve geccediliĢler accedilıkccedila iĢaretlenecektir

CcedilalıĢma sahasında motorlu taĢıtlar ve makine trafiğinin bulunması durumunda

trafik kurallarına uygun duumlzenleme yapılacaktır

Accedilık ccedilalıĢma alanları guumln ıĢığının yeterli olmadığı hacircllerde uygun Ģekilde

aydınlatılacaktır

ĠĢccedililer olumsuz hava koĢullarından ve gerekli hacircllerde cisim duumlĢmelerine karĢı

korunacaktır

ĠĢccedililer zararlı duumlzeyde guumlruumlltuumlden ve gaz buhar toz gibi zararlı dıĢ etkilerden

korunacaktır

ĠĢccedililer herhangi bir tehlike durumunda iĢ yerini hemen terk edebilecek veya

kısa suumlrede yardım alabileceklerdir

ĠĢccedililerin kaymaları veya duumlĢmeleri oumlnlenecektir

Tehlikeli alanlar accedilıkccedila goumlruumllebilir Ģekilde iĢaretlenecektir

Yapılan iĢin oumlzelliği nedeniyle malzeme veya iĢccedililerin duumlĢmesi de dacirchil risk

bulunan tehlikeli alanlara goumlrevli olmayan kiĢilerin girmesi uygun araccedil ve

gereccedillerle engellenecektir

Tehlikeli alanlara girme yetkisi olan kiĢilerin korunması iccedilin uygun oumlnlemler

alınacaktır

Herhangi bir tehlike durumunda tuumlm ccedilalıĢanların iĢ yerini derhacircl ve guumlvenli bir

Ģekilde terk etmeleri muumlmkuumln olacaktır

Acil ccedilıkıĢ kapıları dıĢarıya doğru accedilılacaktır Acil ccedilıkıĢ kapıları acil durumlarda

ccedilalıĢanların hemen ve kolayca accedilabilecekleri Ģekilde olacaktır

ĠĢccedililer herhangi bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiği konusunda

eğitileceklerdir

Ġlk yardım ekipmanları ccedilalıĢma Ģartlarının gerektirdiği her yerde

bulundurulacak ve yapılan iĢin oumlzelliğine uygun olacaktır Ġlk yardım

ekipmanları uygun bir Ģekilde iĢaretlenecek ve kolay ulaĢılabilir olacaktır

13

CcedilalıĢmaları sırasında oumlzel iĢ elbiseleri giymek durumunda olan iĢccedililer iccedilin

uygun soyunma yerleri sağlanacaktır Soyunma yerleri kolaylıkla ulaĢılabilecek

yerlerde ve yeterli buumlyuumlkluumlkte olacak ve buralarda oturma yerleri bulunacaktır

Soyunma odaları yeterince geniĢ olacak ve burada her iĢccedili iccedilin ccedilalıĢma saatleri

iccedilinde elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır Nemli tozlu

kirli ve benzeri iĢlerde veya tehlikeli maddelerle ccedilalıĢılan yerlerde iĢ elbiseleri

ile haricicirc elbiselerin ayrı yerlerde saklanabilmesi iccedilin elbise dolapları yan yana

iki boumllmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı verilecektir Islak iĢ elbiselerinin

kurutulabilmesi iccedilin gerekli imkacircnlar sağlanacaktır

Yapılan iĢin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi hacirclinde iĢccedililer iccedilin

uygun duĢ tesisleri yapılacaktır

CcedilalıĢma yerlerine dinlenme odalarına soyunma yerlerine duĢ ve yıkanma

yerlerine yakın yerlerde yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır

Hafriyat doumlkme yerleri atık yığınları ve sahaları ile ccediloumlktuumlrme havuzları sağlam

ve dayanıklı olacak iĢccedililerin sağlığı ve guumlvenliğini tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek

Ģekilde tasarlanacak inĢa edilecek iĢletilecek ve bakımı yapılacaktır

Dinlenme yerleri soyunma yerleri duĢ ve tuvaletler bekleme yerleri

yemekhaneler kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amacına goumlre yeterli

sıcaklıkta olacaktır

1331 Makine ve Tezgacirchlarda Genel Guumlvenlik Oumlnlemleri

ĠĢ kazalarının oumlnemli bir kısmı makine koruyucuların olmamasından veya makine ve

tezgacirchlarda ccedilalıĢırken gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmamasından kaynaklanmaktadır

Yapılan iĢin niteliğine ve makine tezgacirchın oumlzelliklerine goumlre alınacak oumlnlemeler de buumlyuumlk

değiĢkenlik goumlsterebilmektedir Makine ve tezgacirchlarda genel olarak alınması gereken

guumlvenlik oumlnlemeleri aĢağıda belirtilmiĢtir

Makineyi operatoumlruuml dıĢında bir kimsenin kullanması tehlikeli ve yasaktır

Her arıza hemen sorumlusuna bildirilmelidir

Makineyi kullanan operatoumlr kendi guumlvenliği kadar ccedilevresindekilerin guumlvenliğini

de duumlĢuumlnmelidir

Makine ccedilalıĢır durumda terk edilmemelidir

Makineler amacı dıĢında kullanılmamalıdır Makinelerin arka kısımlarında da

guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

TalaĢ sıccedilramalarına karĢı ccedilalıĢanlar korunmalıdır

Her makinenin ccedilalıĢtırma ve kullanma talimatı olmalıdır

CcedilalıĢmaya baĢlamadan tuumlm sistem kontrol edilmelidir

Makineyi kullananlar eğitilmelidir

Kesilen iĢ artıklarının zemine dağılmasına izin verilmemelidir

Her uyarıya uyulmalıdır

Hidrolik devre kontrol edilmeli kapalı vanalar accedilılmalıdır

ĠĢ yeri tabanı temiz olmalıdır

Uygun iĢ elbisesi giyilmelidir

Gerektiğinde kiĢisel koruyucular kullanılmalıdır

Tuumlm makinelere guumlvenlik topraklaması yapılmalıdır

14

Besleme kabloları mekanik ve kimyasal etkilerden korunmalıdır

Topraklı ve guumlvenli fiĢ-priz sistemi kullanılmalıdır

Genel ve yerel aydınlatma yeterli olmalıdır

Makine ccedilalıĢırken ayar ve oumllccedilme yapılmamalıdır

ĠĢe uygun makine kullanılmalıdır

Makineler arasında en az 80 cm uzaklık olmadır

Makineler sağlam ve duumlz bir taban uumlzerine yerleĢtirilmelidir

1332 Kaldırma Makinelerinde ĠĢ Guumlvenliği Kuralları

Her operatoumlruumln kendi makinesinden sorumlu olduğu unutulmamalıdır

Operatoumlrler kendi guumlvenlikleri yanında ccedilevrede ccedilalıĢanların da guumlvenliğini

korumak zorundadırlar

ĠĢaretler ilanlar ccedilalıĢtırma talimatları okunup anlaĢılmadan ve iĢaret veren kiĢi

tarafından yapılan iĢaretlerin kodu hakkında bilgi sahibi olmadan hiccedil kimse

vinci ccedilalıĢtırmamalıdır

Buumltuumln vinccediller goumlruumllebilecek bir yerinde yuumlk ccedilizelgesi taĢır Bu ccedilizelgede

belirlenmiĢ kapasite dıĢında yuumlk kaldırılmamalıdır

Vinccedille kaldırılan yuumlkler kesinlikle ccedilalıĢanlar uumlzerinden geccedilmemelidir Zorunlu

olmadıkccedila yuumlk bir araccedil ya da makine uumlzerinden geccedilirilmemelidir

Operatoumlr vinccedil ccedilalıĢmasına baĢlamadan oumlnce vincin kumandalarını frenlerini

vinccedil kollarını test etmelidir

Yuumlk kaldırılmadan oumlnce iĢaretccedili tarafından etrafta ccedilalıĢanlar ccedilalıĢma

boumllgesinden uzaklaĢtırılmalıdır

Hiccedil kimse yuumlkuumln ya da kancanın uumlzerine binmemeli hareket hacirclindeyken

operatoumlr vinccedil bumunun tellere takılmaması iccedilin dikkat etmelidir

Yuumlksek gerilim harları yakınında ccedilalıĢmak gerekiyorsa gerilim ile en az 3048

cm‟lik uzaklık olmalıdır

Operatoumlr vincini terk ediyorsa stop etmeli vinci istenen değerler arasında

ccedilalıĢmıyorsa makinesini derhacircl durdurmalıdır

Vinccedil ccedilalıĢır durumdayken hiccedil bir nedenle yağlama yapılmamalı operatoumlr kabini

daima temiz tutulmalıdır

Vinccedillerin uumlzerindeki limit Ģalteri iptal edilmemelidir

Frenlere yavaĢ basılmalı vinccedil ani olarak durdurulmamalıdır

Normalin uumlzerinde bir yuumlk kaldırılıyorsa yuumlk 3-5 cm kaldırıldıktan sonra frenler

test edilmelidir

Operatoumlr mahallinde daima tam dolu ve kontroluuml yapılmıĢ yangın soumlnduumlrme

tuumlpuuml hazır olmalıdır

Ağır yuumlkler kaldırılmadan oumlne vinccedil halatları kontrol edilmeli tellerde kopukluk

varsa halat değiĢtirilmelidir

Buumlyuumlk yuumlklerin sağa sola sallanmaması iccedilin yedekleme halatı kullanılmalıdır

CcedilalıĢma en az hareketle yapılacak Ģekilde organize edilmelidir

Dengeyi artırmak iccedilin daha fazla denge ağırlığı ya da daha fazla tespit tertibatı

kullanılmalıdır

15

1333 Yuumlksek Sese KarĢı Alınacak Guumlvenlik Tedbirleri

ĠĢccedililer belirli guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucuları kullanmalıdır Ccediluumlnkuuml yuumlksek

duumlzeyde guumlruumlltuumlye uzun suumlre maruz kalma ccedilok hassas olan iĢitme mekanizması iccedilin

zararlıdır Kulak tıkaccedilları veya tuumlm kulağı kapsayan kulak koruyucuları guumlruumlltuumlyuuml kulak

zarına gelmeden oumlnce oumlnler (azaltır) Kulak tıkacı veya tuumlm kulağı iccediline alan koruyucuların

seccedilimi guumlruumlltuumlnuumln duumlzeyi ve yapılan iĢe bağlıdır Guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucusu

takılınca konuĢmaları veya uyarı sinyallerini duymama endiĢesi yersizdir Hatta sesler daha

rahat iĢitilmektedir

14 Elmas Tel Kesme Makineleri ile Kesim Hazırlığı

141 Elmas Tel Kesme Makineleri

Tuumlrkiye mermer ocak iĢletmeciliğinde son 25 yılda kullanılmaya baĢlanan elmas tel

kesme makine ve ekipmanları ccedilok buumlyuumlk goumlstererek mermer madenciliğinin vazgeccedililmez

makinesi hacircline gelmiĢtir Mermer ocaklarında uumlretimin maksimum seviyede

gerccedilekleĢmesini ve zayiatsız blok elde edilmesini sağlayan makinedir

Tel ile taĢ kesmenin ccedilok eski tarihlerden beri yapılageldiği antik ocaklardaki

kalıntılardan anlaĢılmaktadır O zamanlarda kol guumlcuumlne dayalı bir kesme metodu

kullanılmıĢtır O doumlnemlerde taĢlar ocaklardan blok olarak değil levha Ģeklinde

ccedilıkarılmaktaydı Mermer uumlretiminde alıĢılagelmiĢ youmlntemlerin dıĢında daha az enerji ve daha

az insan guumlcuuml gerektirecek patlayıcılarla uumlretimde oluĢan kayıpları en aza indirecek uumlretim

youmlntemleri arayıĢları suumlregelmiĢtir Antik tel kesme metotlarından yola ccedilıkarak ilk defa 1854

yılında Belccedilika‟da Eugene Chevailer tarafından tel kesme makinesi yapılmıĢ ve

patentleĢmiĢtir 1880 yılında Guy Michel tarafından geliĢtirilen bu metot 1889 yılında en

son Ģekliyle helis tel kesme metodu ve makinesi olarak yapılmıĢtır Carrera ocaklarında ilk

kullanım 1895 yılında olmuĢtur Resim 14‟te elmas tel kesme makinesi goumlruumllmektedir

Resim 15 Elmas tel kesme makinesi

Uumlretim youmlntemine adını veren bu makine yatay veya dikey kesim yapabilmektedir

Kayacı ldquoaĢındırmardquo yoluyla kesen elmas tel makine uumlzerindeki kasnağa sarılı durumdadır

Makine goumlvdesi genellikle 6-8 m uzunluğunda olan raylar uumlzerinde kesme iĢlemi iccedilin

16

gerekli olan baskıyı (gerilmeyi) oluĢturacak Ģekilde geriye doğru hareket eder Bu esnada bir

motor yardımıyla doumlnduumlruumllen kasnağın hızla ccedilevirdiği elmas tel kesme iĢlemini

gerccedilekleĢtirir

Uumllkemiz ocaklarında yerli ve yabancı firmaların dizel veya elektrikli olarak uumlrettikleri

ETK makineleri kullanılmaktadır Bu makineler genel olarak 40-60 HP civarında olup 3-10

m2h (yuumlzey) kesme hızına sahiptir Makinenin kontrol panosu operatoumlruumlnuumln guumlvenliği

bakımında yeterli bir uzaklıkta tutulabilmektedir

1411 Elmas Tel Kesme Makinesi CcedileĢitleri ve Kısımları

Guumlnuumlmuumlzde mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan elmas tel kesme makineleri iki

Ģekilde uumlretilmektedir

Dizel

Elektrik motorlu

Bu makineler genel olarak uumlccedil kısımdan meydana gelmektedir Birinci kısımda

makinenin ccedilalıĢması iccedilin hareket motoru elektrik guumlccedil aktarma organları ve bu organları

taĢıyan Ģasi ikinci kısımda tipine makine goumlre 18-55kW guumlcuumlnde hidrolik veya mekanik

olarak elmas telin hareketini sağlayan volana (Ccedilapı 800 mm) guumlccedil aktaran merkez uumlccediluumlncuuml

kısımda ise tuumlm bu sistemi ccedilalıĢma esnasında taĢıyan raylar ve kumanda panosu

bulunmaktadır (Resim 14)

Hidrolik merkezli makineler ilk ccedilalıĢma esnasında elmas telin doumlnme hızını

ayarlamasından dolayı mekanik merkezli makinelere goumlre avantajlıdır Buna karĢın bu

makinelerin ilk yatırım maliyetleri yuumlksektir

Elmas tel kesme makinelerinin sektoumlrde kullanımının geliĢmesi sonucunda hem uumlretim

hızı yuumlkselmiĢ hem de duumlzguumln boyutlu blok elde edilme imkacircnı sağlanmıĢtır Bu makineler

sayesinde daha oumlnceki uumlretim youmlntemleri ile ocaklara verilen hasarlar en az seviyeye

indirilmiĢtir

1412 Elmas Tel Kesme Makineleri Oumlzellikleri ve CcedilalıĢma Sistemi

Elmas telle kesme youmlnteminin temeli kuumltle uumlzerine deliciler ile delinen deliklerden

geccedilirilen ve uumlzerinde elmas boncuklar bulunan telin makinenin dairesel hareketi ile oluĢan

suumlrtuumlnme yardımıyla mermerin aĢındırılmasıdır Elmas tel kesme makinesinin goumlrevi bu teli

belirli bir gerginlikte tutarak ccedilevirmesi ve raylar uumlzerinde doğrusal hareket yapmasıdır

17

Elektrikli elmas telle blok kesme makinesi (reduumlktoumlr ccedilıkıĢlı) teknik oumlzellikleri uumlretici

firmalara goumlre değiĢiklikler arz etmekle beraber Ģu Ģekilde verilebilir

Motor Cinsi Elektrikli

Motor Guumlcuuml 50 HP

YuumlruumlyuumlĢ Motoru 1 HP (Hidrolik-Otomatik)

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 8-12 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Elektrik-Mekanik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Dizel tel kesme makinesini teknik oumlzellikleri ise Ģu Ģekildedir

Motor Cinsi Dizel

Motor Guumlcuuml 82 HP

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 7-10 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Hidrostatik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Elmas tel kesme makinelerinde kesim suumlresince elmas telin gerginliği hidrostatik tip

makinelerde hidrolik piston ile elektro-mekanik sistemli makinelerde elektrik motoru-balata

veya elektrik motoru-diĢli grubu birliği ile sağlanmaktadır Elmas tel kesme makinelerinde

telin hızı sabit olması istendiğinden elektro-mekanik sistemli makineler daha avantajlıdır

1413 Tel ve Elmas Boncuklar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

elmas teldir Elmas tel olarak adlandırılan grup ccedilelik halatın uumlzerine oumlzel olarak imal edilmiĢ

elmas boncuklar yaylar sıkmacıklar ve pulların dizilmesi ile elde edilir Elmas teller

genellikle 5 ndash 10 ndash 15 metre uzunluklarda hazırlanır Resim 165‟te elmas teli oluĢturan

elmas boncuk yay ve bağlantı elemanları goumlruumllmektedir

18

Resim 16 Elmas tel ve bağlantı elemanları

Elmas boncuklar

Elmas tel kesim iĢleminde bloğu ana kayaccediltan koparan uumlnite tel halat uumlzerindeki

elmas boncuklardır

Bu boncuklar uumlretim Ģekline goumlre

Sinterize

Elektrolitik

koumlkenli olmak uumlzere iki tiptir Her birinin kullanım oumlzelliği birbirinden farklıdır

Kesim iĢlemi suumlrecinde kayacın tekno-mekanik oumlzelliğine goumlre her bir elmas boncuğun bir

kullanım oumlmruuml vardır Bu kullanım oumlmruuml kesilecek kayacın fiziksel ve mekanik oumlzellikleri

ile doğrudan iliĢkilidir

Elmas boncuk ccedilapları kullanım amaccedillarına ve uumlretim teknolojisine goumlre farklı

ccedilaplarda olabilmektedir Ocak uumlretiminde blok kesme iĢleminde kullanılan boncuk ccedilapları

suumls iĢccedililiğinde kullanılan boncuk ccedilaplarından daha buumlyuumlk boyutlardadır

Genel bir kullanım olarak elmas boncuk dıĢ yuumlzey ccedilapları 8 mm 88 mm 10 mm

102 mm 105 mm ve 11 mm değerlerindedir Yuumlzuumlk iccedil ccedilapları 7 mm 8 mm 85 mm olarak

değiĢmektedir

Yaylar

Paslanmaz ccedilelik tellerin buumlkuumlluumlp oumlzel ısıl iĢlemden geccedilirilmesi yoluyla elde edilir

Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe ederek

elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılır Yaylar ccedilelik telin uumlzerinde hareket

etmelidir Granit gibi sert taĢların kesiminde kesim esnasında kopan sert taĢ parccedilacıkları

(kırıntılar) yayların aralıklarına girerek halat-yay arasında sıkıĢır SıkıĢan bu sert kırıntılar

ccedilelik halatı ve elmas boncukların iccedil ccedileperlerini yıprattığından ccedilelik yay yerine oumlzel yapımlı

sert plastik tuumlpler kullanılır

Sıkmacıklar

Elmas telde kullanılan sıkmacıklar ccedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat

uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını oumlnler Ccedilelik halat uumlzerinde bulunan elmasların

korunmasını da sağlar Elmas telin ccedilalıĢma sırasında kopması hacirclinde sıkmacıklar soketlerin

19

yayların ve pulların fırlayarak kaybolmasını oumlnler Bu amaccedilla ccedilelik halat uumlzerinde belirli

aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilmektedir Bu sitem aynı zamanda ccedilalıĢma anında elmas

soketlerin tek tek ccedilalıĢmasını da sağlamaktadır Genel olarak iki sıkma arasına 3-5 elmas

boncuk takılır Dolayısıyla herhangi bir kopma durumunda sadece iki sıkma arasındaki

boncuk sayısı kadar bir kayıp soumlz konusu olur Bağlantı elemanı olarak iki ucu ters diĢli

vida-somun veya bakır tuumlp kullanılır Telin iki ucu vidalı tipte vidalanarak bakır tuumlpte ise iki

ucu bakır tuumlp iccedilinde birleĢtirildikten sonra pres makas ile sıkıĢtırılarak bağlanır

Tel bağlantı elemanları

Elmas tellerin sonsuz uzunluğunu sağlamak iccedilin birtakım tel bağlantı elemanları

kullanılmaktadır Bunlar vida-somun tipi ters vida-somun tipi ve bakır tuumlpuuml tipi olmak uumlzere

uumlccedile ayrılır Vida-somun tipi bağlantı elemanları diğerlerine nazaran kesim sırasında daha

kolay boĢaldığından dezavantajlıdır Bu dezavantajı diğer iki tip bağlantı elemanlarının daha

ccedilok kullanılmasına neden olmuĢtur Ayrıca meydana gelen boĢalmalardan doğacak zaman

kayıpları da asgariye indirilmiĢtir

Pullar

Elmas boncuk ve yay arasına yerleĢtirilen ccedilelik yayları koruyucu elemanlardır Pullar

ccedilelik yayları ve elmas soketlerin doumlnuumlĢuumlnuuml sağlamak ve korumak amacıyla kullanılır

Ccedilelik halat

Krom-nikel alaĢımlı tellerden oluĢur Ccedilelik tellerden oluĢan bir oumlzuumln etrafına 6 adet

halatccedilığın burularak sarılmasıyla oluĢturulur Her bir halatccedilık 7 telden oluĢur Ccedilekme

dayanımı 1830 knmm2 kopma dayanımı 20 kn olan tellerdir Elmas boncukların iccedil ccedilapına

uygun olarak 40 mm 48 mm ve 49 mm ccedilaplarında imal edilir

1414 Elmas Boncuk Bağlantısı Yapma

Ccedilelik tel uumlzerine pul - elmas boncuk ndash pul ndash yay - pul sıralaması ile istenilen uzunlukta

(5 10 15 m) dizilir CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir

tarafa toplanmasını oumlnlemek iccedilin 50-60cm aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir Telin sonunda

bağlantı elemanları ile bağlantısı yapılır ġekil 11‟de elmas boncuğun ccedilelik halata takılıĢı ve

bağlantısı yapılmıĢ elmas tel goumlruumllmektedir

ġekil 11 Elmas teli oluĢturan parccedilalar ve diziliĢleri

Elmaslı tel mermer kuumltlesine ve tel kesme makinesine koĢulduktan sonra değiĢik tipte

bağlantı elemanları kullanılarak iki ucu bağlanır Bağlantı elemanın tipine goumlre bağlantı

tekniği de farklılık goumlsterir

20

Vida somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanı kullanıldığında elmaslı tel bağlanmadan oumlnce telin bir ucu

N=D+L kadar vidalama youmlnuumlnden tersine kendi etrafında burgu Ģeklinde ccedilevrilir Burada D

bağlantı elemanındaki diĢ sayısı L ise kullanılan elmas telin metre cinsinden uzunluğudur

Bundan amaccedil kesim esnasında bağlantı elemanın vidasının ccediloumlzuumllmesini oumlnlemek ve telin

kendi etrafında doumlnuumlĢuumlnuuml sağlayacak kesim esnasında elmas boncukların mermer kuumltlesi

iccedilindeki sıkıĢmasını oumlnlemektir Teldeki bu burgu hareketi aynı zamanda elmas boncukların

homojen olarak aĢınmasına da yardımcı olur N kadar kendi etrafında doumlnduumlruumllen elmas tel

telin diğer ucundaki bağlantı elemanı ile vidalanarak kapatılır

Bakır tuumlp ve iki ucu ters diĢli vida ndash Somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanları kullanıldığında telin bir ucu yukarıda anlatılan nedenlerden

dolayı tel uzunluğu metre kadar yani 50 metre ise tel 50 kez kendi etrafında ccedilevrilir Telin iki

ucu vidalı tipte olduğu gibi vidalanır bakır tuumlpte ise telin iki ucu bakır tuumlp iccediline sokulduktan

sonra pres makas ya da pres pompa ile belirli bir duumlzende sıkıĢtırılarak bağlanır

1415 Mermer Kuumltlesine KoĢulacak Telin Boyu (TB)

Kesilecek mermer bloğun uzunluğuna ve yuumlksekliğine bağlı olarak tel boyu

hesaplanır Buna goumlre tel boyu

(TB) = 2L +3H cinsinden hesap edilir Burada

L kesilecek kuumltlenin uzunluğu

H kesilecek kuumltlenin yuumlksekliğini ifade eder

1416 Elmas Tel Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar

Elmas tel her 1 metresine 30 adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

Elmas tel dizilirken yaylar elmas boncuklara tam baskı yapacak Ģekilde iyi

sıkılmalı kesinlikle gevĢek bırakılmamalıdır Aksi takdirde tek taraflı aĢınma ve

goumlbek burcu deliklerinden buumlyuumlme meydana gelebilmektedir

Elmas tel ccedilalıĢtırılmadan oumlnce bağlantı elemanlarının zıt youmlnuumlnde her 1 metre

iccedilin bir kere kurulmalıdır Tel yanlıĢ youmlnuumlnde kurulursa bağlantı elemanlarında

ccediloumlzuumllme ve boncuklarda tek taraflı aĢınma meydana gelir Eğer tel yetersiz

kurulursa kendi etrafında yeterince doumlnemeyeceğinden duumlzensiz aĢınacak ve

verimli bir kesim elde edilemeyecektir

Elmas tel ccedilalıĢtırılırken su debisi yeterli olmalıdır Ccedilıkan suyun renginden

yeterli olup olmadığı anlaĢılabilir Verilen su berrak ccedilıkıyorsa fazla kullanıldığı

kuru mermer tozu ve parccedilacıkları ccedilıkıyorsa suyun yetersiz verildiği anlaĢılır

Verilen su miktarı yetersiz olursa boncuklarda yanma ve aĢırı aĢınma su fazla

olursa da su yastığı neticesinde kesim hızında duumlĢme meydana gelmektedir Bu

durum gereksiz enerji tuumlketimine ve zaman kaybına yol accedilmaktadır

Elmas tel kesim yaparken aĢırı gergiye alınmamalıdır AĢırı gergiye maruz

kalan teller konik ve tek taraflı aĢınır erken bitme meydana gelir

21

UYGULAMA FAALĠYETĠ Mermer blok uumlretiminde yapılması gerekli oumln hazırlıklar iccedilin aĢağıdaki uygulamaları

yapınız

ĠĢlem Basamakları Oumlneriler

25 m boyunda 15 m yuumlksekliğinde

blok kesimi iccedilin gerekli elmas tel

boyunu hesaplayınız

Tel boyu formuumlluumlnuuml yazınız

Blok boyutuna goumlre tel boyunu bulunuz

Elmas boncuk sıralaması yapınız

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kesiniz

Ġlk bağlantı elemanını takınız

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile

elemanları telden geccediliriniz

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları takınız

Bağlantı elemanı montajı yapınız Bağlantı eleman tipini seccediliniz

Eleman tipine uygun bağlantıyı yapınız

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

Blok boyutunu belirlediniz mi

Ccedilelik halat boyunu hesapladınız mı

Boncuk yay pul ve sıkmacık temini yaptınız mı

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kestiniz mi

Ġlk bağlantı elemanını taktınız mı

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile elemanları telden geccedilirdiniz

mi

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları taktınız mı

Bağlantı eleman tipini seccediltiniz mi

Eleman tipine uygun bağlantıyı yaptınız mı

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

UYGULAMA FAALĠYETĠ

22

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği iĢaretleyiniz

1 AĢağıdakilerden hangisi madencilikte zincirin ilk aĢamasını oluĢturan faaliyettir

A) Uumlretim

B) Arama

C) Pazarlama

D) Hepsi

2 AĢağıda sıralanan maden ccedilıkarma youmlntemlerinden hangileri mermer ocakccedilılığında

kullanılmaktadır

I- Accedilık iĢleme youmlntemi

II- Yer altı ocak iĢletme youmlntemi

III- Galeri ocakccedilılığı

A) I-III

B) II-III

C) I-III

D) I-II

3 Oumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olaya ne denir

A) ĠĢ kazası

B) Meslek hastalığı

C) ĠĢ guumlvenliği

D) Yangın

4 AĢağıdakilerden hangisi ccedilalıĢma kurallarını duumlzenleyen kuruluĢlardandır

A) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

B) Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO)

C) CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenli Bakanlığı

D) Hepsi

5 AĢağıdakilerden hangisi iĢ yerinden kaynaklanabilecek iĢ kazalarından değildir

A) ĠĢ yeri zemini

B) Yetersiz geccedilitler

C) AĢırı yuumlk kaldırma

D) Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

23

6 Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

aĢağıdakilerden hangisidir

A) Delici

B) Elmas tel

C) Hidrolik ayırıcı

D) Yuumlkleyici

7 Elmas tel oluĢturulmasında kullanılan elemanların doğru sıralanıĢı aĢağıdakilerden

hangisinde doğru olarak verilmiĢtir

I-boncuklar II-sıkmacıklar III-yaylar IV-pullar

A) IV-III-I-II

B) I-II-III-IV

C) III-I-II-IV

D) II-I-IV-III

8 Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe

ederek elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılan eleman aĢağıdakilerden

hangisidir

A) Boncuk

B) Sıkmacık

C) Yay

D) Bağlantı elemanı

9 Ana kuumltleden kesilecek mermer bloğun uzunluğu 25 m ve yuumlksekliği 15 m olduğuna

goumlre kesim iccedilin gerekli elmas tel uzunluğu ne kadardır

A) 10m

B) 8m

C) 75m

D) 95m

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlkleri yazınız

10 Madenler doğada helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipsonucunda milyonlarca bazen

milyarlarca yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır

11 Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkartılması

iĢlemi helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipolarak isimlendirilmektedir

12 Elmas tel her 1 metresine helliphelliphelliphelliphellip adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

13 CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını

oumlnlemek iccedilin helliphelliphelliphelliphelliphelliparalıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir

24

AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız

14 ( ) ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı iĢ kazaları ve meslek hastalıklarından

ccedilalıĢanları korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır

15 ( ) ĠĢ kazalarına ve meslek hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeler

kullanmak zorunluluktur

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

25

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2

Mermer ocak iĢletmeciliğini ilgilendiren yasal proseduumlrleri kavrayarak mermer

ocaklarında yasal sınırlar iccedilersinde ccedilevreye duyarlı uumlretim yapma alıĢkanlığı kazanacaksınız

Bir mermer ocağı accedilmak iccedilin hangi yasa ve youmlnetmeliklere goumlre iĢlem

yapılmaktadır Bu yasa youmlnetmelik ve izinler hangi makamlardan

alınmaktadır AraĢtırınız

2 MERMER OCAKLARI ĠLE ĠLGĠLĠ

YASAL PROSEDUumlRLER Tarihicirc suumlreccedil iccedilinde insanlar doğal kaynakları kullanabildikleri oumllccediluumlde geliĢmiĢ ve

zenginleĢmiĢlerdir Guumlnuumlmuumlzde kalkınmasını tamamlamıĢ veya tamamlamakta olan bazı

uumllkeler bu kaynaklardan gerektiği gibi zamanında ve yerinde nasıl yaralanabileceğinin alt

yapısını oumlnceden hazırlayarak bu hedefine ulaĢmaktadırlar Bu altyapıyı oluĢturan

unsurlardan biri de mevzuattır

Mevzuat ccediloğu sektoumlrlerde olmayan kendine oumlzguuml yapısı oumlzellikleri sorunları ve riski

olan mermercilik sektoumlruumlnuuml etkileyen unsurların baĢında gelmektedir

Kural olarak belli bir konuda yuumlruumlrluumlkte bulunan yasalar ve buna bağlı olarak

ccedilıkartılmıĢ diğer mevzuat (tuumlzuumlk youmlnetmelik genelge tebliğ vb) o konuda faaliyet

goumlsterenlerin uyacakları kuralları belirleyerek bir ccedilerccedileve ccedilizer Bazı kanunlar (Orman

Kanunu Turizm Kanunu vb) ve bunlara dayalı olarak ccedilıkarılıp yayınlanmıĢ olan tuumlzuumlk

youmlnetmelik genelge ve tebliğler boumlyle bir mevzuat buumltuumlnluumlğuumlnuuml anlattığından hem

youmlneticilerin hem de vatandaĢların uyacakları kuralları baĢka bir kaynağa gerek kalmadan

accedilıklar

Mermer madenciliği arazide (orman turizm yayla vb) ccedileĢitli boumllgelerde yapıldığı

iccedilin ccedilok ccedileĢitli kanun ve youmlnetmeliklerle muhatap olmak zorundadır Mermer madenciliği

kendi mevzuatının yanında diğer bakanlıkların tabi olduğu mevzuata da uymak zorundadır

21 Maden Kanunu Mermercilik sektoumlruumlnuuml birinci derecede ilgilendiren Maden Kanunu‟dur CcedileĢitli

zamanlarda değiĢiklik yapılarak son hacircliyle 2004 tarihinde yuumlruumlrluumlğe girmiĢtir 3213 sayılı

Maden Kanunu Yuumlruumlrluumlk Tarihi (15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete) ve 5177

sayılı Kanun ldquo3213 Sayılı Maden Kanunursquonda ve Bazı Kanunlarda DeğiĢiklik

Yapılmasına ĠliĢkin Kanunrdquo Yuumlruumlrluumlk Tarihi (05 Haziran 2004 Tarih ve 25483 Sayılı

Resmicirc Gazete)

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2

AMACcedil

ARAġTIRMA

1

GĠRĠġ

Sevgili Oumlğrenci

Ġlk ccedilağlardan beri insanlar yapı konut ve yaĢadıkları diğer yerleri doğal taĢlardan

yapmaya oumlzen goumlstermiĢlerdir Zamanla yaĢam seviyeleri yuumlkselen toplumların guumlzel

goumlruumlnuumlĢluuml ve dayanıklı olması nedeniyle doğal taĢları tercih etmeleri bu uumlruumlnuumln zenginliğin

ve refahın semboluuml olmasını sağlamıĢtır GeliĢen enduumlstri ve teknolojiye paralel olarak doğal

taĢların kullanımının artması da buna iĢarettir

Anadoluda doğal taĢların oumlzellikle de mermerciliğin tarihi Ġlk Ccedilağ‟a kadar

uzanmaktadır Uumllkemizdeki mermer yatakları Anadolu yarımadasını yurt edinen buumltuumln

uygarlıklar tarafından iĢletilmiĢtir Etiler devrinin kabartma ve heykelleri eski Yunan ve

Roma devrinin amfileri arenaları ve diğer ccedileĢitli sanat eserleri Selccediluklular ve Osmanlı

devrinin saray hamam kervansaray cami ve medreseleri minareleri ccedileĢmeleri uumllkemizde

mermer iĢlemeciliğinin tarihsel geliĢimini sergilemektedir

Mermer blok uumlretimi zorlu doğa Ģartlarında accedilık alanda bulunan mermer ocaklarından

yapılmaktadır Mermer ocakccedilılığı ağır ccedilalıĢma Ģartları olan bir iĢ koludur Bu nedenle

mermer ocaklarında blok uumlretimi iccedilin gerekli ccedilalıĢma koĢullarını tanımak gerekir

Guumlnuumlmuumlzde mermer uumlretimi genelde accedilık ocak ve yeraltı ocak iĢletmeciliği Ģeklinde

yapılmakla birlikte yaygın olarak accedilık ocak iĢletmeciliği uygulanmaktadır Ancak son

yıllarda mermere olan talep ve sığ derinliklerdeki rezervlerin azalmasıyla birlikte kapalı ocak

iĢletmeciliğine youmlnelimi hızlandırmıĢtır Uumllkemiz mermercilik sektoumlruumlnde henuumlz kapalı ocak

iletmeciliği uygulanmamakta ve ocaklarımızın tuumlmuuml accedilık ocak iĢletmeciliği ile

iĢletilmektedir

Mermer iĢletmeciliğinde ocak yerinin saptanması ve ayna accedilım faaliyetlerine oumln etuumlt

ccedilalıĢmalarının yapılması ve sonuccedilların değerlendirilmesiyle baĢlanır Oumln etuumlt rezervi

belirlenmiĢ mermer yatağında tektonik tane boyutu renk durumunun belirlenmesi yol su

elektrik ve orman durumunun tespiti ccedilalıĢmalarını kapsar Mermer blok iĢletmeciliği

duumlĢuumlnuumllen boumllgede goumlzlenmesi gereken baĢlıca oumlzellikler jeolojik oumllccediluumltler coğrafik oumllccediluumltler

ve ekonomik oumllccediluumltler olarak sıralanmaktadır

GĠRĠġ

2

3

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1

AMACcedil

Mermer blok uumlretimi iccedilin mermer ocaklarında gerekli iĢ guumlvenliği tedbirlerini alarak

uumlretim iccedilin hazırlıkları yapabileceksiniz Mermer ocaklarını ilgilendiren yasal proseduumlrleri

kavrayabileceksiniz

ARAġTIRMA

Bulunduğunuz yerdeki mermer ocaklarını geziniz Uumlretim aĢamalarını

araĢtırınız Koruyucu guumlvenlik tedbirleri olarak nelerin alındığını belirleyiniz

1 MERMER OCAKLARI GENEL CcedilALIġMA

PRENSĠPLERĠ

Madencilik uumlretiminde imalat sektoumlruumlnden farklı olarak birccedilok farklı aĢamayı dikkate

almak gerekir Madenler doğada jeolojik suumlreccediller sonucunda milyonlarca bazen milyarlarca

yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır Bir madenin uumlretilebilmesi iccedilin oumlncelikle onun

doğada nerelerde bulunduğunun belirlenmesi gerekmektedir Buna madencilikte ldquoaramardquo adı

verilmektedir Diğer bir deyiĢle madencilikte zincirin ilk aĢamasını arama faaliyetleri

oluĢturmaktadır Yeryuumlzuumlnde binlerce yıldır devam eden madencilik faaliyetleri sonucunda

yuumlzeyde kolayca bulunabilen madenler hemen tuumlmuumlyle tuumlketilmiĢ durumdadır Bu nedenle

buguumln yeryuumlzuumlnuumln derinliklerinde oumlrtuumlluuml durumda olan maden yataklarının ccedileĢitli bilimsel

ve teknolojik youmlntemler kullanılarak belirlenmesi gerekmektedir

Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkarılması

iĢlemi uumlretim olarak isimlendirilmektedir Ccediloğunlukla bu aĢamanın sonunda maden gerccedilek

anlamda uumlretilmiĢ olmamakla birlikte uumlretilen cevherin ccedileĢitli iĢlemlerle zenginleĢtirilerek

kullanıma hazır hacircle getirilmesi gerekmektedir

11 Arama Youmlntemleri

Bir maden oluĢumunun aranması o boumllgede huumlkuumlm suumlrmuumlĢ olan jeolojik olayların

tarihccedilesini ve etkili oldukları alanların geometrisinin ccediloumlzuumlmlenmesini yeraltındaki

konumunun belirlenmesini gerektirmektedir Bu hususların accedilıklığa kavuĢturulması iccedilin

jeolojik etuumlt uzaktan algılama jeofizik ve jeokimyasal etuumlt vb farklı bilim dalları ve

teknolojilerden yararlanılır

Son doumlnemlerde haritalama ve uzaktan algılama tekniklerinde buumlyuumlk geliĢmeler

olmuĢtur Buguumln yerden yapılan jeolojik haritalama ccedilalıĢmaları ccediloğunlukla uzaktan algılama

ile hazırlanmıĢ haritaların kontroluuml veya daha ayrıntılı oumlzel amaccedillı haritaların hazırlanması

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1

AMACcedil

ARAġTIRMA

4

amacıyla yapılmaktadır Ccedilok yeni ve ileri bir teknik olan uydudan yapılan uzaktan algılama

oumlz olarak yer yuumlzeyinde sergilenen jeolojik ve mineralojik oumlzelliklerinin uydu goumlruumlntuumlleri

yardımıyla tanımlanmasına dayanır

Uydu goumlruumlntuumllerinden hazırlanabilen maden arama accedilısından oumlnemli olan konulu

haritalar kaya tuumlruuml yapı ve alterasyon haritalarıdır Ayrıca uydu goumlruumlntuumllerinin bitki tuumlrlerine

dayanarak kaya ve maden tuumlrlerini tanıma amacıyla yorumlanmasına dayanan jeobotanik

ccedilalıĢmaların da ilerde maden aramacılığına yeni ufuklar accedilacağı değerlendirilmektedir

Maden aramacılığında kesin sonuccedillara ancak sondaj yarma galeri vb doğrudan

maden varlığı ile temas etmeye imkacircn sağlayan klasik youmlntemlerle ulaĢılabilmektedir

Uzaktan algılama jeolojik ve jeofizik etuumltler vb diğer youmlntem ve tekniklerin kullanılması ile

ipuccedilları elde edilen cevher varlığının geometrisi sondaj yarma galeri vb youmlntemlerle

ortaya konulur Ayrıca bu aĢamada elde edilen oumlrnekler uumlzerinde yapılan teknolojik testlerle

gerccedilek anlamda ekonomik potansiyele sahip bir maden varlığının mevcut olup olmadığı

konusunda bir yargıya varılabilir Ancak ccedilalıĢmalar bu aĢamada da henuumlz tamamlanmıĢ

sayılamaz Bu aĢamaya kadar elde edilen veriler oumln fizibilite ccedilalıĢması ile değerlendirilir

Boumlylece bulunan kaynağın gerccedilek anlamda bir ekonomik maden yatağı olup olmadığı

saptanır Oumln fizibilite ccedilalıĢmasını uumlretim youmlntemleri ve pazarlama faaliyetleri ile teknolojik

deney ccedilalıĢmalarının sonuccedillarını iccedileren bir fizibilite ccedilalıĢması izler Soumlz konusu fizibilite

ccedilalıĢmasının sonucunun olumlu ccedilıkması hacirclinde maden yatağı ekonomiye arz edilmek uumlzere

iĢletmeye alınır

12 Uumlretim Youmlntemleri

Uumlretim youmlntemleri ikiye ayrılmaktadır

Accedilık iĢletme

Yer altı iĢletme youmlntemleri

Makine ve ekipman teknolojisindeki oumlnemli geliĢmeler accedilık iĢletmecilik youmlntemlerinin

payını yuumlksek oranlara ccedilıkarmıĢtır Uumlretim youmlntemlerinin seccediliminde oumlrtuuml tabakası kalınlığı

kaya formasyonlarının sertlik basma dayanımı kazılabilirlik parametreleri ilk yatırım tutarı

ve birim uumlretim maliyetleri belirleyici olmaktadır Her uumlretim youmlntemi de kendi iccedilinde farklı

uumlretim sistemlerinin uygulanmasını iccedilermektedir

Kazı ve yuumlkleme iĢi kazı yeri oumlzellikleri dikkate alınarak seccedililen suumlrekli veya suumlreksiz

ccedilalıĢan iĢ makineleriyle yapılmaktadır Yuumlksek kapasiteli makine ve ekipmanların

geliĢtirilmesi ve iĢletme faaliyetlerine bilgisayarlı oumllccedilme-izleme kontrol sistemlerinin

uygulanmasıyla accedilık iĢletmelerde verimlilikte buumlyuumlk artıĢ gerccedilekleĢmiĢtir Hemen her maden

tuumlruuml iccedilin accedilık iĢletme youmlntemleri uygulanmaktadır Mermer ocaklarında kullanılan iĢ

makineleri olarak doumlner kepccedileli ekskavatoumlr ve zincirli ekskavatoumlr surface miner gibi kazıcı -

yuumlkleyici makineler ve nakliye araccedilları olarak kamyonlar kullanılmaktadır

Accedilık iĢletmecilik faaliyetlerinde sistem ve uygun makine-ekipman seccediliminde yıllık

kazı ve uumlretim miktarları topografya maden damarının eğimi yapısı ve kalınlığı oumlrtuuml

tabakası ve ara kesme tabakalarının kalınlığı ve mekanik oumlzellikleri iklim (yağıĢ ve sıcaklık)

5

ve drenaj durumu belirleyicidir Kazı planına uygun basamak boyutları Ģev accedilıları doumlkuumlm

sahası yeri seccedilimi ve kapasitesi yollar ve rekuumlltivasyon ccedilalıĢmalarının mermer ocağı

planlaması aĢamasında mutlaka dikkate alınması gerekmektedir

Mermer ocaklarında uumlretilen blokların yuumlklenmesinde ocağın yuumlksek noktasına

kurulan vinccedillerden de yaralanılmaktadır Mermer ocakları doğa Ģartlarından ccedilok ccedilabuk

etkilenmektedir Yağmur ve kar sularının ocağı basması durumunda uumlretime ara verme

zorunluluğu doğmaktadır Bu olumsuzlukları gidermek iccedilin ocak iccedilersinde biriken su ve

ccedilamurun tahliye edilmesi iccedilin gerekli tedbirler alınmalıdır Tahliye genellikle elektrikli veya

dizel motorlu pompalarla yapılmaktadır

Mermer ocaklarında iĢccedililerin yemek dinlenme gibi sosyal ihtiyaccedillarının karĢılanması

iccedilin bir idari bina olması gereklidir Ayrıca ocakta kullanılan makine ve ekipmanların

buluunduğu depo gereklidir

1 3 Ocaklarda ĠĢ Guumlvenliğinin Oumlnemi

ĠĢ kazasının birccedilok tanımı bulunmaktadır Duumlnya Sağlık TeĢkilatı (WHO) iĢ kazasını

ldquoOumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olayrdquo olarak tanımlamaktadır

Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO) ise iĢ kazasını Belirli bir zarar veya yaralanmaya yol

accedilan oumlnceden planlanmamıĢ beklenmedik bir olay Ģeklinde tanımlamıĢtır

ĠĢ kazasını ccedilalıĢanların iĢ yerinde ccedilalıĢırken iĢe giderken veya eğitim esnasında

ccedilalıĢana zarar veren malda hasar oluĢturan proseste yavaĢlamaya ve uumlruumln kaybına sebep

olan istenmeyen olaylar olarak tanımlayabiliriz Meslek hastalığının tanımı ise 506 sayılı

Sosyal Sigortalar Kanunu‟na goumlre Ģoumlyledir Sigortalının ccedilalıĢtırıldığı iĢin niteliğine goumlre

tekrarlanan bir sebeple veya iĢin yuumlruumltuumlm Ģartları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli

hastalık sakatlık veya ruhi arıza hacirclleri meslek hastalığıdır Meslek hastalıkları Sosyal

Sigortalar Kanunu Sağlık ĠĢlemleri Tuumlzuumlğuuml‟ne ekli meslek hastalıkları listesinde beĢ ana

grupta toplanmıĢtır Bunlar kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları mesleki cilt

hastalıkları mesleki solunum sistemi hastalıkları mesleki bulaĢıcı hastalıklar ve fiziksel

etkenlerle olan meslek hastalıkları olarak adlandırılmıĢtır ĠĢ yerinde bir iĢ kazası veya

meslek hastalığı ile sonuccedillanan bir durum ortaya ccedilıktığında iĢ kazası veya meslek hastalığı

geccedilirenlerin yaralanması sakatlanması sonucu tıbbi muumldahale gerekmekte ya da iĢccedili veya

iĢccedililer kaybedilmektedir Boumlyle bir durum karĢısında iĢ kazası veya meslek hastalıklarının

mevcut yasalara goumlre incelenmesinde idari para cezası maddi ve manevi tazminat davalarına

varan sonuccedillara neden olabilmektedir ĠĢccedililerin zarar goumlrmesinin yanında iĢletme iccedilerisindeki

makineler prosesler zarar goumlrebilmekte malzeme veya ekipman kaybı yaĢanabilmektedir ĠĢ

yerlerinde iĢ kazaları ile meslek hastalıklarının getirdiği doğrudan maliyetlerin yanında

dolaylı maliyetler de hesaplansa iĢ sağlığı guumlvenliği politikaları buumlyuumlk bir titizlikle hazırlanır

ve iĢ sağlığı ve guumlvenliği ile ilgili kurallar ccedilok daha oumlnemle uygulanabilirdi

ĠĢletmeler kazaların gerccedilek maliyetini belirleyemediği ve bu bilince sahip olmadığı

suumlrece kazaları azaltmak veya kazaların oumlnuumlne geccedilmek muumlmkuumln değildir ĠĢ kazaları ve

6

meslek hastalıkları dolayısıyla meydana gelen zararın buumlyuumlkluumlğuuml iĢ yerindeki youmlneticilerin

tehlikeleri belirlememesi ve kontrol edilebilecek riskleri oumlnceden tespit edememesi hacirclinde

tamamen Ģansa kalmıĢtır ĠĢ kazaları ile meslek hastalıkları nedeniyle oluĢabilecek zararı

azaltabilmek iccedilin iĢletmelerin iĢ sağlığı ve guumlvenliği iccedilin buumltccedilelerinde bu konulara

ayıracakları bir fon bulunmalı youmlnetimin iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularının oumlnemi accedilısından

bilinccedilli olması ve bu konularda kararlı ve etkili kuralların uygulanmasının sağlanması

gerekmektedir

ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı ccedilalıĢanları iĢ kazaları ve meslek

hastalıklarından korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır Ancak iki

husus daha vardır ki bunları da goumlz ardı etmemek gerekir Bunlardan biri uumlretim guumlvenliğini

sağlayarak verimi artırmak diğeri ise iĢletme guumlvenliğini sağlamaktır ĠĢ kazaları ile meslek

hastalıklarının neden olduğu kayıpları en aza indirmek amacıyla bilimsel araĢtırmalara dayalı

guumlvenlik oumlnlemlerinin saptanması ve uygulanması doğrultusundaki ccedilalıĢmalar ise kısaca ldquoiĢ

guumlvenliğirdquo terimi iccedilinde toplanmaktadır Genel anlamda iĢ guumlvenliği kavramı ccedilalıĢanların

iĢletmenin ve uumlretimin her tuumlrluuml tehlike ve zararlardan korunmasını iccedilermektedir Ġnsan

hayatının oumlncelik taĢıması nedeniyle iĢletme ve uumlretim guumlvenliği konularının ikinci planda

kaldığı ve uluslararası alanda iĢ guumlvenliği kavramıyla genel olarak ccedilalıĢanların guumlvenliğinin

ifade edildiği goumlruumllmektedir Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO) ile Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml

(ILO) iĢ sağlığı ve guumlvenliğini ldquoTuumlm mesleklerde iĢccedililerin bedensel ruhsal sosyal iyilik

durumlarını en uumlst duumlzeye ulaĢtırmak bu duumlzeyde suumlrduumlrmek iĢccedililerin ccedilalıĢma koĢulları

yuumlzuumlnden sağlıklarının bozulmasını oumlnlemek iĢccedilileri ccedilalıĢtırılmaları sırasında sağlığa aykırı

etmenlerden oluĢan tehlikelerden korumak iĢccedilileri fizyolojik ve psikolojik durumlarına en

uygun mesleksel ortamlara yerleĢtirmek ve bu durumlarına en uygun mesleksel ortamlara

yerleĢtirmek ve bu durumları suumlrduumlrmek oumlzet olarak iĢin insana ve her insanın kendi iĢine

uyumunu sağlamakrdquo olarak tanımlamıĢtır

ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği denildiğinde genel anlamda yalnızca ccedilalıĢanların değil tuumlm

iĢletmenin ve uumlretimin guumlvenliğinin duumlĢuumlnuumllmesi gerekir Bu uumlccedil ayrı alandaki ccedilalıĢmaların

birlikte mevcut olması hacirclinde ccedilalıĢanların guumlvenliğini tam olarak sağlamak muumlmkuumln

olacaktır

ĠĢ sağlığı ve guumlvenliğinin genel amacı iĢccediliye ve ailesine iĢ yerine ve diğer mercilere

gelen yuumlkuumlmluumlluumlkleri azaltmak ve buna bağlı olarak uumllke ekonomisine verdiği zararları

oumlnlemektir

Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO) nuumln tespitlerine goumlre duumlnyada her uumlccedil dakikada bir

iĢccedili iĢ kazası veya meslek hastalığından oumllmektedir Yine aynı kaynağa goumlre her yıl duumlnyada

ortalama 110 milyon iĢccedili iĢ kazası geccedilirmekte veya meslek hastalığına yakalanmaktadır

Bunlardan 180 bini yaĢamını yitirmektedir

131 Koruyucu Malzemeler

Mermer ocakları ağır ccedilalıĢma Ģartları olan ortamlardır ĠĢ kazalarına ve meslek

hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeleri kullanmak zorunluluktur Mermer

kuumltlelerinin ayak parmaklarına duumlĢmesi sonucu oluĢabilecek ezilmelere karĢı uccedilları ccedilelik

koruyuculu bot giyilmelidir Bedeni korumak iccedilin deri tuumlruuml kalın giysiler giyilmelidir

7

1311 Kulaklık Goumlzluumlk

Elmas telli kesim sırasında ccedilapak ve elmas boncuk fırlatmasına karĢı goumlzleri korumak

iccedilin goumlzluumlk kullanılmalıdır (Resim 11) Yuumlksek ses Ģiddeti iccedilin ise kulaklık kullanılması

gerekir (Resim12) Oumlzellikle yoğun su ve toz insan sağlığına zararlı olabilmektedir Yuumlksek

ses seviyesi mermer iĢletmelerinde her zaman vardır Bu sağlığı tehdit eden ortamlarla ilgili

youmlnetmeliklerde alınacak emniyet tedbirleri belirtilmiĢtir Bu tedbirlerin baĢında yer alan ve

en basiti olan goumlzluumlk ve kulaklık kullanılmaktır

Resim 11 Goumlzluumlk

Resim 12 Kulaklık

1312 MuĢamba Oumlnluumlk Ccedilizme Eldiven

Ocak tabanının ccedilamurlu ortamına karĢı ccedilizme kıĢın yağmur ve kardan korunmak iccedilin

yağmurluk giyilmelidir Elleri ccedilizilmelere ve yaralanmalara karĢı korumak iccedilin deri eldiven

kullanılmalıdır (Resim 13)

Resim 13 Tulum ccedilizme ve eldiven

8

1313 Toz Maskeleri

Mermer uumlretiminde ccedilalıĢan kiĢiler mesleğin gereği aĢırı tozlu bir ortamda

bulunmaktadırlar Bu durum ccedilalıĢanların sağlığını tehdit etmektedir Bu tehlikeden

korunmak iccedilin ccedilalıĢan kiĢiler mutlaka maske kullanmalıdırlar Toz maskeleri ccedilalıĢma

ortamına goumlre bez toz maskesi veya filtreli toz maskesi Ģeklinde kullanılmalıdır (Resim 14)

Resim 14 Toz maskesi

132 Ocaklarda Meydana Gelen ĠĢ Kazaları

Mermer ocakları accedilık alanda ccedilalıĢılan tozlu guumlruumlltuumlluuml buumlyuumlk iĢ makinelerinin ccedilalıĢma

anında hareketli olduğu bir ortamdır Blok kesme makineleri elektrikli olabilmekte ve

elektrik kabloları gerekli oumlzen goumlsterilmediği takdirde ezilme riski taĢımaktadır Bu da

ccedilalıĢanın hayatını riske atmaktadır

Mermer bloklarının ana kuumltleden kesilmesinde genellikle elmas boncuklu mermer

blok kesici makineleri kullanılmaktadır Bu makinelerin kesme boncukları yuumlksek devirde

doumlnmektedir Bu elmas telin blok kesimi sırasında sıkıĢıp kopması sonucu etrafta bulunan

iĢccedililere yuumlksek hızda ccedilarpması yaralanmalara hatta oumlluumlmlere varan iĢ kazalarına neden

olmaktadır

Mermer ocaklarında iĢ makineleri ile mermer blok kesicileri aynı anda ccedilalıĢmaktadır

Yani suumlrekli bir uumlretim soumlz konusudur ĠĢ makinesi operatoumlruumlnuumln dikkatsizliği diğer

ccedilalıĢanların ezilme tehlikesiyle karĢılaĢmasına neden olabilmektedir Ana kuumltleden kesim

sonrası blok ayrılmasında ccedilalıĢanların kuumltle kopması ve duumlĢmesi ile darbe alıp yaralanma

tehlikesi vardır

9

Mermer ocaklarında meydana gelebilecek tehlikeleri aĢağıdaki Ģekilde sıralamak

muumlmkuumlnduumlr

1321 Fiziksel Tehlikeler

TitreĢim

Guumlruumlltuuml

Yetersiz havalandırma

AĢırı ısı nem ve hava hareketleri

Yetersiz veya aĢırı aydınlatma

1322 Kimyasal Tehlikeler

Toksik gazlar organik sıvıların buharları ergimiĢ hacircldeki metal gazları

Radyasyona maruz kalma (X ıĢınları doğal ve yapay radyoaktif maddeler)

Kızıloumltesi ve mor oumltesi ıĢınlar

Asitler bazlar nedeniyle yanma

Ġnert tozlar fibrojenik tozlar toksik tozlar kansorejonik tozlar alerjik tozlar

1323 Elektrikle CcedilalıĢma ile Meydana Gelen Tehlikeler

Topraklaması yapılmamıĢ tezgacirchlar veya el aletleri

Topraklamanın belli periyotlarla kontroluumlnuumln yapılmaması

Elektrik ve aydınlatma tesisatının periyodik kontroluumlnuumln yaptırılmaması

YıpranmıĢ ve hatalı onarılmıĢ el aletleri

Yetkisiz kiĢilerin muumldahale etmek istemesi

Kırık yıpranmıĢ el aletleri

Koruyucu baret eldiven ccedilizme maske kulaklık gibi kiĢisel koruyucuların

bulunmaması

Zeminin yalıtılmaması

Yuumlksek gerilim ile ccedilalıĢmada gerekli kurallara uyulmaması

1324 Mekanik Tehlikeler

Makine ve tezgacirchın ezen delen kesen doumlnen operasyon koruyucusunun

bulunmaması

Makine ve tezgacirchı tehlike anında durduracak duumlğme veya anahtarın

bulunmaması

Yetersiz ve uygun olmayan makine ve koruyucu teccedilhizat

Yetersiz uyarı sistemleri

Duumlzensiz ve dağınık iĢ yeri ortamı

Makinelerin kaldırma aletlerinin kazanların kompresoumlrlerin vb gerekli bakım

ve periyodik kontrollerinin yapılmaması

10

1325 Tehlikeli Youmlntem ve ĠĢlemler

Makine veya tezgacirchlarda ccedilalıĢırken koruyucu teccedilhizatın devre dıĢı bırakılması

Baret goumlzluumlk siper maske vb kiĢisel koruyucuların kullanılmaması

AĢırı yuumlk kaldırma

3 m‟den yuumlksek malzeme istifleme

EtiketlenmemiĢ veya yetersiz etiketlenmiĢ malzeme

Gereken uyarı ikaz iĢaret ve yazılarının konmamıĢ olması

Guumlvenlik kartı olmayan kimyasalla ccedilalıĢma

ĠĢe yeni baĢlayan iĢccediliyi ccedilalıĢtığı iĢle ve iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularında

eğitim vermeden ccedilalıĢtırma

Belli aralıklarla iĢccedililere iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularında eğitim verilmemesi

Yeterli ikaz vermeden araccedilların ccedilalıĢtırılması veya durdurulması

Elektrik kesilmeden teccedilhizat uumlzerinde onarım

Onarım esnasında Ģalter veya beklenmedik bir harekete karĢı guumlccedil duumlğmesinin

emniyete alınmamıĢ olması

CcedilalıĢır hacircldeki teccedilhizatın yağlanması temizlenmesi ayarlanması

Depo ve konteynerlerin tam olarak boĢaltılıp temizlenmeden uumlzerinde onarım

ve kaynak yapılması

Yuumlksekten atlama

Parlama patlama ve yangın ihtimali olan yerlerde elektrik tesisatının uygun

olmaması

Parlama patlama tehlikesi olan yerlerde sigara iccedililmesi

Yuumlkleme ve boĢaltma iĢlemlerinin uygun youmlntemle yapılmaması

Malzemelerin makinelerin ve teccedilhizatın uygun yerleĢtirilmemesi

1326 ĠĢ Yeri Ortamından Kaynaklanan Tehlikeler

ĠĢ yeri zemini

Yetersiz geccedilitler

Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

Yetersiz iĢ alanı

Duumlzensiz iĢ yeri

Merdivenlerde korkuluk olmaması

DuĢların ve tuvaletlerin ccedilalıĢır durumda veya temiz olmaması

133 Mermer Ocaklarında Alınacak ĠĢ Guumlvenlik Tedbirleri

Madencilik iĢ kazalarının yoğun olduğu bir sektoumlrduumlr Her yıl Tuumlrkiye‟de on binlerce

iĢ kazası binlerce oumlluumlm ve yaralanma ile buumlyuumlk maddi kayıplara yol accedilmaktadır Oumlzellikle

madencilik sektoumlruuml bu konuda oldukccedila olumsuz değerlendirilebilecek bir noktadadır Bu

olumsuz manzarayı giderebilmek iccedilin madencilik sektoumlruuml ccedilalıĢma ortamındaki ve uumlretim

tehlikelerin yarattığı olumsuzlukların giderilerek sağlıklı ve guumlvenli iĢ yerlerinin

oluĢturulması buumlyuumlk oumlnem taĢımaktadır

11

4857 sayılı ĠĢ Kanunu‟na istinaden ccedilıkarılan Yer Altı ve Yer Uumlstuuml Maden

ĠĢletmelerinde Sağlık ve Guumlvenlik Tedbirleri Youmlnetmeliği‟ne goumlre maden ocaklarında

alınacak iĢ guumlvenliği tedbirlerini Ģu Ģekilde sıralamak muumlmkuumlnduumlr

ĠĢ yerleri tehlikelere karĢı yeterli koruma sağlanacak Ģekilde organize

edilecektir ĠĢccedililerin sağlık ve guumlvenliğini tehlikeye atmamak iccedilin iĢ yerindeki

tehlikeli veya atık maddeler uzaklaĢtırılacak veya kontrol altında tutularak iĢ

yerinin her zaman duumlzenli bir durumda olması sağlanacaktır

CcedilalıĢma mahalleri iĢccedililerin iĢlerini kolayca yapabilmeleri iccedilin ergonomik

esaslara uygun Ģekilde tasarlanacak ve kurulacaktır

CcedilalıĢma mahallinde iĢccedilinin yalnız ccedilalıĢması durumunda uygun goumlzetim

yapılacak veya uygun yollarla haberleĢme sağlanacaktır

Her iĢ yerinde iĢveren tarafından atanmıĢ iĢccedililer ccedilalıĢtığı suumlrece goumlrev yapacak

yeterli beceri ve uzmanlığa sahip sorumlu bir kiĢi bulunacaktır Yeterli beceri ve

uzmanlığa sahip olmak Ģartıyla iĢ yeri iccedilin bu sorumluluğu iĢverenin kendisi

uumlstlenebilir

ĠĢccedililere sağlık ve guumlvenliklerini sağlayabilmeleri iccedilin yeterli bilgi talimat ve

eğitim verilecek ve bu eğitimler tekrarlanacaktır ĠĢveren iĢccedililere verilen

talimatların kendilerinin ve diğer ccedilalıĢanların sağlık ve guumlvenliklerini tehlikeye

atmalarını oumlnleyecek Ģekilde kolay anlaĢılır olmasını sağlayacaktır

Her iĢ yeri iccedilin iĢccedililerin sağlık ve guumlvenliklerinin korunması ve iĢ

ekipmanlarının guumlvenli bir Ģekilde kullanılması iccedilin gerekli kuralları belirleyen

yazılı talimatlar hazırlanacaktır Bu talimatlar acil durum ekipmanlarının

kullanımına ve iĢ yerinde veya iĢ yeri yakınındaki herhangi bir acil durumda

nasıl hareket edileceğine iliĢkin bilgileri de iccedilerecektir

Her iĢ yerinde ya da her iĢte guumlvenli ccedilalıĢma youmlntemleri uygulanacaktır

Sağlık ve guumlvenlik dokuumlmanında gerekli goumlruumllmesi hacirclinde hem tehlikeli iĢlerin

yapılmasında hem de diğer iĢlerle etkileĢmesi sonucu ciddi tehlikelere neden

olabilecek rutin iĢlerin yapılmasında bir ccedilalıĢma izni sistemi uygulanacaktır

ĠĢveren sağlık ve guumlvenlik youmlnetim sistemi de dacirchil olmak uumlzere iĢccedililerin

sağlığını ve guumlvenliğini korumak iccedilin alınan oumlnlemleri bu Youmlnetmelik‟e

uygunluğunu sağlamak iccedilin duumlzenli aralıklarla goumlzden geccedilirecektir

Mekanik iĢ ekipmanları ve tesisler sağlam kusursuz ve kullanım amacına

uygun olacaktır Elektrikli ekipmanların ve tesislerin guumlcuuml ve boyutları

kullanım amacına uygun olacaktır Mekanik ve elektrikli iĢ ekipmanları ile

tesisat tehlike yaratmayacak Ģekilde kurulmuĢ ve korunmuĢ olacaktır

Guumlvenlik ekipmanları her zaman kullanıma hazır ve ccedilalıĢır durumda

bulundurulacaktır Bu ekipmanların bakımı yapılan iĢ dikkate alınarak

yapılacaktır

Yangın veya patlama tehlikesi bulunan ortamlarda sigara iccedililmesine izin

verilmeyecektir

KiĢisel Koruyucu Donanımların ĠĢ Yerinde Kullanılması Hakkında Youmlnetmelik

huumlkuumlmleri saklı kalmak kaydı ile iĢccedililerin zararlı ortam havasına maruz

kalabilecekleri yerlerde yeterli sayıda uygun solunum ve canlandırma ekipmanı

bulundurulacaktır

Sağlık ve guumlvenlik dokuumlmanında belirlenmiĢ olan kaynaklardan yangının

baĢlaması ve yayılmasına karĢı iĢ yerlerinin planlanması kurulması

12

donatılması iĢletmeye alınması iĢletilmesi ve bakımında gerekli tedbirler

alınacaktır Yangınla hızlı ve etkili muumlcadele iccedilin gerekli oumlnlemler alınacaktır

ĠĢ yerleri uygun yangın soumlnduumlrme ekipmanları ve gereken hacircllerde yangın

detektoumlrleri ve alarm sistemleri ile donatılacaktır

Otomatik olmayan yangın soumlnduumlrme ekipmanları kolay ulaĢılabilir ve

kullanılabilir olacak ve gerektiğinde zarar goumlrme ihtimaline karĢı korunacaktır

Patlayıcı maddelerin ve ateĢleyicilerin depolanması taĢınması ve kullanılması

sadece bu konuda yetkili ve uzman kiĢiler tarafından yapılacaktır Bu iĢler

iĢccedililer iccedilin risk oluĢturmayacak Ģekilde organize edilecek ve yuumlruumltuumllecektir

CcedilalıĢma yerlerine guumlvenli bir Ģekilde ulaĢabilmek ve acil bir durumda hızlı ve

guumlvenli bir Ģekilde bu yerleri terk edebilmek muumlmkuumln olacaktır

Merdivenler yuumlkleme platform ve rampaları da dacirchil buumltuumln ulaĢım yolları

yayalar veya araccedillar iccedilin kolay guumlvenli ve uygun geccediliĢi sağlayacak ve

yakınındaki ccedilalıĢanları tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek Ģekilde hesaplanacak

boyutlandırılacak ve yerleĢtirilecektir

Yayaların kullandığı veveya araccedillarla malzeme taĢımada kullanılan yollar

kullanıcı sayısına ve iĢ yerinde yapılan iĢin oumlzelliğine uygun boyutlarda

olacaktır Malzeme taĢınan yollarda yayalar iccedilin yeterli guumlvenlik mesafesi

bırakılacaktır

ĠĢccedililerin korunması amacıyla araccedil yolları ve geccediliĢler accedilıkccedila iĢaretlenecektir

CcedilalıĢma sahasında motorlu taĢıtlar ve makine trafiğinin bulunması durumunda

trafik kurallarına uygun duumlzenleme yapılacaktır

Accedilık ccedilalıĢma alanları guumln ıĢığının yeterli olmadığı hacircllerde uygun Ģekilde

aydınlatılacaktır

ĠĢccedililer olumsuz hava koĢullarından ve gerekli hacircllerde cisim duumlĢmelerine karĢı

korunacaktır

ĠĢccedililer zararlı duumlzeyde guumlruumlltuumlden ve gaz buhar toz gibi zararlı dıĢ etkilerden

korunacaktır

ĠĢccedililer herhangi bir tehlike durumunda iĢ yerini hemen terk edebilecek veya

kısa suumlrede yardım alabileceklerdir

ĠĢccedililerin kaymaları veya duumlĢmeleri oumlnlenecektir

Tehlikeli alanlar accedilıkccedila goumlruumllebilir Ģekilde iĢaretlenecektir

Yapılan iĢin oumlzelliği nedeniyle malzeme veya iĢccedililerin duumlĢmesi de dacirchil risk

bulunan tehlikeli alanlara goumlrevli olmayan kiĢilerin girmesi uygun araccedil ve

gereccedillerle engellenecektir

Tehlikeli alanlara girme yetkisi olan kiĢilerin korunması iccedilin uygun oumlnlemler

alınacaktır

Herhangi bir tehlike durumunda tuumlm ccedilalıĢanların iĢ yerini derhacircl ve guumlvenli bir

Ģekilde terk etmeleri muumlmkuumln olacaktır

Acil ccedilıkıĢ kapıları dıĢarıya doğru accedilılacaktır Acil ccedilıkıĢ kapıları acil durumlarda

ccedilalıĢanların hemen ve kolayca accedilabilecekleri Ģekilde olacaktır

ĠĢccedililer herhangi bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiği konusunda

eğitileceklerdir

Ġlk yardım ekipmanları ccedilalıĢma Ģartlarının gerektirdiği her yerde

bulundurulacak ve yapılan iĢin oumlzelliğine uygun olacaktır Ġlk yardım

ekipmanları uygun bir Ģekilde iĢaretlenecek ve kolay ulaĢılabilir olacaktır

13

CcedilalıĢmaları sırasında oumlzel iĢ elbiseleri giymek durumunda olan iĢccedililer iccedilin

uygun soyunma yerleri sağlanacaktır Soyunma yerleri kolaylıkla ulaĢılabilecek

yerlerde ve yeterli buumlyuumlkluumlkte olacak ve buralarda oturma yerleri bulunacaktır

Soyunma odaları yeterince geniĢ olacak ve burada her iĢccedili iccedilin ccedilalıĢma saatleri

iccedilinde elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır Nemli tozlu

kirli ve benzeri iĢlerde veya tehlikeli maddelerle ccedilalıĢılan yerlerde iĢ elbiseleri

ile haricicirc elbiselerin ayrı yerlerde saklanabilmesi iccedilin elbise dolapları yan yana

iki boumllmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı verilecektir Islak iĢ elbiselerinin

kurutulabilmesi iccedilin gerekli imkacircnlar sağlanacaktır

Yapılan iĢin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi hacirclinde iĢccedililer iccedilin

uygun duĢ tesisleri yapılacaktır

CcedilalıĢma yerlerine dinlenme odalarına soyunma yerlerine duĢ ve yıkanma

yerlerine yakın yerlerde yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır

Hafriyat doumlkme yerleri atık yığınları ve sahaları ile ccediloumlktuumlrme havuzları sağlam

ve dayanıklı olacak iĢccedililerin sağlığı ve guumlvenliğini tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek

Ģekilde tasarlanacak inĢa edilecek iĢletilecek ve bakımı yapılacaktır

Dinlenme yerleri soyunma yerleri duĢ ve tuvaletler bekleme yerleri

yemekhaneler kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amacına goumlre yeterli

sıcaklıkta olacaktır

1331 Makine ve Tezgacirchlarda Genel Guumlvenlik Oumlnlemleri

ĠĢ kazalarının oumlnemli bir kısmı makine koruyucuların olmamasından veya makine ve

tezgacirchlarda ccedilalıĢırken gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmamasından kaynaklanmaktadır

Yapılan iĢin niteliğine ve makine tezgacirchın oumlzelliklerine goumlre alınacak oumlnlemeler de buumlyuumlk

değiĢkenlik goumlsterebilmektedir Makine ve tezgacirchlarda genel olarak alınması gereken

guumlvenlik oumlnlemeleri aĢağıda belirtilmiĢtir

Makineyi operatoumlruuml dıĢında bir kimsenin kullanması tehlikeli ve yasaktır

Her arıza hemen sorumlusuna bildirilmelidir

Makineyi kullanan operatoumlr kendi guumlvenliği kadar ccedilevresindekilerin guumlvenliğini

de duumlĢuumlnmelidir

Makine ccedilalıĢır durumda terk edilmemelidir

Makineler amacı dıĢında kullanılmamalıdır Makinelerin arka kısımlarında da

guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

TalaĢ sıccedilramalarına karĢı ccedilalıĢanlar korunmalıdır

Her makinenin ccedilalıĢtırma ve kullanma talimatı olmalıdır

CcedilalıĢmaya baĢlamadan tuumlm sistem kontrol edilmelidir

Makineyi kullananlar eğitilmelidir

Kesilen iĢ artıklarının zemine dağılmasına izin verilmemelidir

Her uyarıya uyulmalıdır

Hidrolik devre kontrol edilmeli kapalı vanalar accedilılmalıdır

ĠĢ yeri tabanı temiz olmalıdır

Uygun iĢ elbisesi giyilmelidir

Gerektiğinde kiĢisel koruyucular kullanılmalıdır

Tuumlm makinelere guumlvenlik topraklaması yapılmalıdır

14

Besleme kabloları mekanik ve kimyasal etkilerden korunmalıdır

Topraklı ve guumlvenli fiĢ-priz sistemi kullanılmalıdır

Genel ve yerel aydınlatma yeterli olmalıdır

Makine ccedilalıĢırken ayar ve oumllccedilme yapılmamalıdır

ĠĢe uygun makine kullanılmalıdır

Makineler arasında en az 80 cm uzaklık olmadır

Makineler sağlam ve duumlz bir taban uumlzerine yerleĢtirilmelidir

1332 Kaldırma Makinelerinde ĠĢ Guumlvenliği Kuralları

Her operatoumlruumln kendi makinesinden sorumlu olduğu unutulmamalıdır

Operatoumlrler kendi guumlvenlikleri yanında ccedilevrede ccedilalıĢanların da guumlvenliğini

korumak zorundadırlar

ĠĢaretler ilanlar ccedilalıĢtırma talimatları okunup anlaĢılmadan ve iĢaret veren kiĢi

tarafından yapılan iĢaretlerin kodu hakkında bilgi sahibi olmadan hiccedil kimse

vinci ccedilalıĢtırmamalıdır

Buumltuumln vinccediller goumlruumllebilecek bir yerinde yuumlk ccedilizelgesi taĢır Bu ccedilizelgede

belirlenmiĢ kapasite dıĢında yuumlk kaldırılmamalıdır

Vinccedille kaldırılan yuumlkler kesinlikle ccedilalıĢanlar uumlzerinden geccedilmemelidir Zorunlu

olmadıkccedila yuumlk bir araccedil ya da makine uumlzerinden geccedilirilmemelidir

Operatoumlr vinccedil ccedilalıĢmasına baĢlamadan oumlnce vincin kumandalarını frenlerini

vinccedil kollarını test etmelidir

Yuumlk kaldırılmadan oumlnce iĢaretccedili tarafından etrafta ccedilalıĢanlar ccedilalıĢma

boumllgesinden uzaklaĢtırılmalıdır

Hiccedil kimse yuumlkuumln ya da kancanın uumlzerine binmemeli hareket hacirclindeyken

operatoumlr vinccedil bumunun tellere takılmaması iccedilin dikkat etmelidir

Yuumlksek gerilim harları yakınında ccedilalıĢmak gerekiyorsa gerilim ile en az 3048

cm‟lik uzaklık olmalıdır

Operatoumlr vincini terk ediyorsa stop etmeli vinci istenen değerler arasında

ccedilalıĢmıyorsa makinesini derhacircl durdurmalıdır

Vinccedil ccedilalıĢır durumdayken hiccedil bir nedenle yağlama yapılmamalı operatoumlr kabini

daima temiz tutulmalıdır

Vinccedillerin uumlzerindeki limit Ģalteri iptal edilmemelidir

Frenlere yavaĢ basılmalı vinccedil ani olarak durdurulmamalıdır

Normalin uumlzerinde bir yuumlk kaldırılıyorsa yuumlk 3-5 cm kaldırıldıktan sonra frenler

test edilmelidir

Operatoumlr mahallinde daima tam dolu ve kontroluuml yapılmıĢ yangın soumlnduumlrme

tuumlpuuml hazır olmalıdır

Ağır yuumlkler kaldırılmadan oumlne vinccedil halatları kontrol edilmeli tellerde kopukluk

varsa halat değiĢtirilmelidir

Buumlyuumlk yuumlklerin sağa sola sallanmaması iccedilin yedekleme halatı kullanılmalıdır

CcedilalıĢma en az hareketle yapılacak Ģekilde organize edilmelidir

Dengeyi artırmak iccedilin daha fazla denge ağırlığı ya da daha fazla tespit tertibatı

kullanılmalıdır

15

1333 Yuumlksek Sese KarĢı Alınacak Guumlvenlik Tedbirleri

ĠĢccedililer belirli guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucuları kullanmalıdır Ccediluumlnkuuml yuumlksek

duumlzeyde guumlruumlltuumlye uzun suumlre maruz kalma ccedilok hassas olan iĢitme mekanizması iccedilin

zararlıdır Kulak tıkaccedilları veya tuumlm kulağı kapsayan kulak koruyucuları guumlruumlltuumlyuuml kulak

zarına gelmeden oumlnce oumlnler (azaltır) Kulak tıkacı veya tuumlm kulağı iccediline alan koruyucuların

seccedilimi guumlruumlltuumlnuumln duumlzeyi ve yapılan iĢe bağlıdır Guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucusu

takılınca konuĢmaları veya uyarı sinyallerini duymama endiĢesi yersizdir Hatta sesler daha

rahat iĢitilmektedir

14 Elmas Tel Kesme Makineleri ile Kesim Hazırlığı

141 Elmas Tel Kesme Makineleri

Tuumlrkiye mermer ocak iĢletmeciliğinde son 25 yılda kullanılmaya baĢlanan elmas tel

kesme makine ve ekipmanları ccedilok buumlyuumlk goumlstererek mermer madenciliğinin vazgeccedililmez

makinesi hacircline gelmiĢtir Mermer ocaklarında uumlretimin maksimum seviyede

gerccedilekleĢmesini ve zayiatsız blok elde edilmesini sağlayan makinedir

Tel ile taĢ kesmenin ccedilok eski tarihlerden beri yapılageldiği antik ocaklardaki

kalıntılardan anlaĢılmaktadır O zamanlarda kol guumlcuumlne dayalı bir kesme metodu

kullanılmıĢtır O doumlnemlerde taĢlar ocaklardan blok olarak değil levha Ģeklinde

ccedilıkarılmaktaydı Mermer uumlretiminde alıĢılagelmiĢ youmlntemlerin dıĢında daha az enerji ve daha

az insan guumlcuuml gerektirecek patlayıcılarla uumlretimde oluĢan kayıpları en aza indirecek uumlretim

youmlntemleri arayıĢları suumlregelmiĢtir Antik tel kesme metotlarından yola ccedilıkarak ilk defa 1854

yılında Belccedilika‟da Eugene Chevailer tarafından tel kesme makinesi yapılmıĢ ve

patentleĢmiĢtir 1880 yılında Guy Michel tarafından geliĢtirilen bu metot 1889 yılında en

son Ģekliyle helis tel kesme metodu ve makinesi olarak yapılmıĢtır Carrera ocaklarında ilk

kullanım 1895 yılında olmuĢtur Resim 14‟te elmas tel kesme makinesi goumlruumllmektedir

Resim 15 Elmas tel kesme makinesi

Uumlretim youmlntemine adını veren bu makine yatay veya dikey kesim yapabilmektedir

Kayacı ldquoaĢındırmardquo yoluyla kesen elmas tel makine uumlzerindeki kasnağa sarılı durumdadır

Makine goumlvdesi genellikle 6-8 m uzunluğunda olan raylar uumlzerinde kesme iĢlemi iccedilin

16

gerekli olan baskıyı (gerilmeyi) oluĢturacak Ģekilde geriye doğru hareket eder Bu esnada bir

motor yardımıyla doumlnduumlruumllen kasnağın hızla ccedilevirdiği elmas tel kesme iĢlemini

gerccedilekleĢtirir

Uumllkemiz ocaklarında yerli ve yabancı firmaların dizel veya elektrikli olarak uumlrettikleri

ETK makineleri kullanılmaktadır Bu makineler genel olarak 40-60 HP civarında olup 3-10

m2h (yuumlzey) kesme hızına sahiptir Makinenin kontrol panosu operatoumlruumlnuumln guumlvenliği

bakımında yeterli bir uzaklıkta tutulabilmektedir

1411 Elmas Tel Kesme Makinesi CcedileĢitleri ve Kısımları

Guumlnuumlmuumlzde mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan elmas tel kesme makineleri iki

Ģekilde uumlretilmektedir

Dizel

Elektrik motorlu

Bu makineler genel olarak uumlccedil kısımdan meydana gelmektedir Birinci kısımda

makinenin ccedilalıĢması iccedilin hareket motoru elektrik guumlccedil aktarma organları ve bu organları

taĢıyan Ģasi ikinci kısımda tipine makine goumlre 18-55kW guumlcuumlnde hidrolik veya mekanik

olarak elmas telin hareketini sağlayan volana (Ccedilapı 800 mm) guumlccedil aktaran merkez uumlccediluumlncuuml

kısımda ise tuumlm bu sistemi ccedilalıĢma esnasında taĢıyan raylar ve kumanda panosu

bulunmaktadır (Resim 14)

Hidrolik merkezli makineler ilk ccedilalıĢma esnasında elmas telin doumlnme hızını

ayarlamasından dolayı mekanik merkezli makinelere goumlre avantajlıdır Buna karĢın bu

makinelerin ilk yatırım maliyetleri yuumlksektir

Elmas tel kesme makinelerinin sektoumlrde kullanımının geliĢmesi sonucunda hem uumlretim

hızı yuumlkselmiĢ hem de duumlzguumln boyutlu blok elde edilme imkacircnı sağlanmıĢtır Bu makineler

sayesinde daha oumlnceki uumlretim youmlntemleri ile ocaklara verilen hasarlar en az seviyeye

indirilmiĢtir

1412 Elmas Tel Kesme Makineleri Oumlzellikleri ve CcedilalıĢma Sistemi

Elmas telle kesme youmlnteminin temeli kuumltle uumlzerine deliciler ile delinen deliklerden

geccedilirilen ve uumlzerinde elmas boncuklar bulunan telin makinenin dairesel hareketi ile oluĢan

suumlrtuumlnme yardımıyla mermerin aĢındırılmasıdır Elmas tel kesme makinesinin goumlrevi bu teli

belirli bir gerginlikte tutarak ccedilevirmesi ve raylar uumlzerinde doğrusal hareket yapmasıdır

17

Elektrikli elmas telle blok kesme makinesi (reduumlktoumlr ccedilıkıĢlı) teknik oumlzellikleri uumlretici

firmalara goumlre değiĢiklikler arz etmekle beraber Ģu Ģekilde verilebilir

Motor Cinsi Elektrikli

Motor Guumlcuuml 50 HP

YuumlruumlyuumlĢ Motoru 1 HP (Hidrolik-Otomatik)

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 8-12 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Elektrik-Mekanik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Dizel tel kesme makinesini teknik oumlzellikleri ise Ģu Ģekildedir

Motor Cinsi Dizel

Motor Guumlcuuml 82 HP

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 7-10 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Hidrostatik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Elmas tel kesme makinelerinde kesim suumlresince elmas telin gerginliği hidrostatik tip

makinelerde hidrolik piston ile elektro-mekanik sistemli makinelerde elektrik motoru-balata

veya elektrik motoru-diĢli grubu birliği ile sağlanmaktadır Elmas tel kesme makinelerinde

telin hızı sabit olması istendiğinden elektro-mekanik sistemli makineler daha avantajlıdır

1413 Tel ve Elmas Boncuklar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

elmas teldir Elmas tel olarak adlandırılan grup ccedilelik halatın uumlzerine oumlzel olarak imal edilmiĢ

elmas boncuklar yaylar sıkmacıklar ve pulların dizilmesi ile elde edilir Elmas teller

genellikle 5 ndash 10 ndash 15 metre uzunluklarda hazırlanır Resim 165‟te elmas teli oluĢturan

elmas boncuk yay ve bağlantı elemanları goumlruumllmektedir

18

Resim 16 Elmas tel ve bağlantı elemanları

Elmas boncuklar

Elmas tel kesim iĢleminde bloğu ana kayaccediltan koparan uumlnite tel halat uumlzerindeki

elmas boncuklardır

Bu boncuklar uumlretim Ģekline goumlre

Sinterize

Elektrolitik

koumlkenli olmak uumlzere iki tiptir Her birinin kullanım oumlzelliği birbirinden farklıdır

Kesim iĢlemi suumlrecinde kayacın tekno-mekanik oumlzelliğine goumlre her bir elmas boncuğun bir

kullanım oumlmruuml vardır Bu kullanım oumlmruuml kesilecek kayacın fiziksel ve mekanik oumlzellikleri

ile doğrudan iliĢkilidir

Elmas boncuk ccedilapları kullanım amaccedillarına ve uumlretim teknolojisine goumlre farklı

ccedilaplarda olabilmektedir Ocak uumlretiminde blok kesme iĢleminde kullanılan boncuk ccedilapları

suumls iĢccedililiğinde kullanılan boncuk ccedilaplarından daha buumlyuumlk boyutlardadır

Genel bir kullanım olarak elmas boncuk dıĢ yuumlzey ccedilapları 8 mm 88 mm 10 mm

102 mm 105 mm ve 11 mm değerlerindedir Yuumlzuumlk iccedil ccedilapları 7 mm 8 mm 85 mm olarak

değiĢmektedir

Yaylar

Paslanmaz ccedilelik tellerin buumlkuumlluumlp oumlzel ısıl iĢlemden geccedilirilmesi yoluyla elde edilir

Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe ederek

elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılır Yaylar ccedilelik telin uumlzerinde hareket

etmelidir Granit gibi sert taĢların kesiminde kesim esnasında kopan sert taĢ parccedilacıkları

(kırıntılar) yayların aralıklarına girerek halat-yay arasında sıkıĢır SıkıĢan bu sert kırıntılar

ccedilelik halatı ve elmas boncukların iccedil ccedileperlerini yıprattığından ccedilelik yay yerine oumlzel yapımlı

sert plastik tuumlpler kullanılır

Sıkmacıklar

Elmas telde kullanılan sıkmacıklar ccedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat

uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını oumlnler Ccedilelik halat uumlzerinde bulunan elmasların

korunmasını da sağlar Elmas telin ccedilalıĢma sırasında kopması hacirclinde sıkmacıklar soketlerin

19

yayların ve pulların fırlayarak kaybolmasını oumlnler Bu amaccedilla ccedilelik halat uumlzerinde belirli

aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilmektedir Bu sitem aynı zamanda ccedilalıĢma anında elmas

soketlerin tek tek ccedilalıĢmasını da sağlamaktadır Genel olarak iki sıkma arasına 3-5 elmas

boncuk takılır Dolayısıyla herhangi bir kopma durumunda sadece iki sıkma arasındaki

boncuk sayısı kadar bir kayıp soumlz konusu olur Bağlantı elemanı olarak iki ucu ters diĢli

vida-somun veya bakır tuumlp kullanılır Telin iki ucu vidalı tipte vidalanarak bakır tuumlpte ise iki

ucu bakır tuumlp iccedilinde birleĢtirildikten sonra pres makas ile sıkıĢtırılarak bağlanır

Tel bağlantı elemanları

Elmas tellerin sonsuz uzunluğunu sağlamak iccedilin birtakım tel bağlantı elemanları

kullanılmaktadır Bunlar vida-somun tipi ters vida-somun tipi ve bakır tuumlpuuml tipi olmak uumlzere

uumlccedile ayrılır Vida-somun tipi bağlantı elemanları diğerlerine nazaran kesim sırasında daha

kolay boĢaldığından dezavantajlıdır Bu dezavantajı diğer iki tip bağlantı elemanlarının daha

ccedilok kullanılmasına neden olmuĢtur Ayrıca meydana gelen boĢalmalardan doğacak zaman

kayıpları da asgariye indirilmiĢtir

Pullar

Elmas boncuk ve yay arasına yerleĢtirilen ccedilelik yayları koruyucu elemanlardır Pullar

ccedilelik yayları ve elmas soketlerin doumlnuumlĢuumlnuuml sağlamak ve korumak amacıyla kullanılır

Ccedilelik halat

Krom-nikel alaĢımlı tellerden oluĢur Ccedilelik tellerden oluĢan bir oumlzuumln etrafına 6 adet

halatccedilığın burularak sarılmasıyla oluĢturulur Her bir halatccedilık 7 telden oluĢur Ccedilekme

dayanımı 1830 knmm2 kopma dayanımı 20 kn olan tellerdir Elmas boncukların iccedil ccedilapına

uygun olarak 40 mm 48 mm ve 49 mm ccedilaplarında imal edilir

1414 Elmas Boncuk Bağlantısı Yapma

Ccedilelik tel uumlzerine pul - elmas boncuk ndash pul ndash yay - pul sıralaması ile istenilen uzunlukta

(5 10 15 m) dizilir CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir

tarafa toplanmasını oumlnlemek iccedilin 50-60cm aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir Telin sonunda

bağlantı elemanları ile bağlantısı yapılır ġekil 11‟de elmas boncuğun ccedilelik halata takılıĢı ve

bağlantısı yapılmıĢ elmas tel goumlruumllmektedir

ġekil 11 Elmas teli oluĢturan parccedilalar ve diziliĢleri

Elmaslı tel mermer kuumltlesine ve tel kesme makinesine koĢulduktan sonra değiĢik tipte

bağlantı elemanları kullanılarak iki ucu bağlanır Bağlantı elemanın tipine goumlre bağlantı

tekniği de farklılık goumlsterir

20

Vida somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanı kullanıldığında elmaslı tel bağlanmadan oumlnce telin bir ucu

N=D+L kadar vidalama youmlnuumlnden tersine kendi etrafında burgu Ģeklinde ccedilevrilir Burada D

bağlantı elemanındaki diĢ sayısı L ise kullanılan elmas telin metre cinsinden uzunluğudur

Bundan amaccedil kesim esnasında bağlantı elemanın vidasının ccediloumlzuumllmesini oumlnlemek ve telin

kendi etrafında doumlnuumlĢuumlnuuml sağlayacak kesim esnasında elmas boncukların mermer kuumltlesi

iccedilindeki sıkıĢmasını oumlnlemektir Teldeki bu burgu hareketi aynı zamanda elmas boncukların

homojen olarak aĢınmasına da yardımcı olur N kadar kendi etrafında doumlnduumlruumllen elmas tel

telin diğer ucundaki bağlantı elemanı ile vidalanarak kapatılır

Bakır tuumlp ve iki ucu ters diĢli vida ndash Somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanları kullanıldığında telin bir ucu yukarıda anlatılan nedenlerden

dolayı tel uzunluğu metre kadar yani 50 metre ise tel 50 kez kendi etrafında ccedilevrilir Telin iki

ucu vidalı tipte olduğu gibi vidalanır bakır tuumlpte ise telin iki ucu bakır tuumlp iccediline sokulduktan

sonra pres makas ya da pres pompa ile belirli bir duumlzende sıkıĢtırılarak bağlanır

1415 Mermer Kuumltlesine KoĢulacak Telin Boyu (TB)

Kesilecek mermer bloğun uzunluğuna ve yuumlksekliğine bağlı olarak tel boyu

hesaplanır Buna goumlre tel boyu

(TB) = 2L +3H cinsinden hesap edilir Burada

L kesilecek kuumltlenin uzunluğu

H kesilecek kuumltlenin yuumlksekliğini ifade eder

1416 Elmas Tel Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar

Elmas tel her 1 metresine 30 adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

Elmas tel dizilirken yaylar elmas boncuklara tam baskı yapacak Ģekilde iyi

sıkılmalı kesinlikle gevĢek bırakılmamalıdır Aksi takdirde tek taraflı aĢınma ve

goumlbek burcu deliklerinden buumlyuumlme meydana gelebilmektedir

Elmas tel ccedilalıĢtırılmadan oumlnce bağlantı elemanlarının zıt youmlnuumlnde her 1 metre

iccedilin bir kere kurulmalıdır Tel yanlıĢ youmlnuumlnde kurulursa bağlantı elemanlarında

ccediloumlzuumllme ve boncuklarda tek taraflı aĢınma meydana gelir Eğer tel yetersiz

kurulursa kendi etrafında yeterince doumlnemeyeceğinden duumlzensiz aĢınacak ve

verimli bir kesim elde edilemeyecektir

Elmas tel ccedilalıĢtırılırken su debisi yeterli olmalıdır Ccedilıkan suyun renginden

yeterli olup olmadığı anlaĢılabilir Verilen su berrak ccedilıkıyorsa fazla kullanıldığı

kuru mermer tozu ve parccedilacıkları ccedilıkıyorsa suyun yetersiz verildiği anlaĢılır

Verilen su miktarı yetersiz olursa boncuklarda yanma ve aĢırı aĢınma su fazla

olursa da su yastığı neticesinde kesim hızında duumlĢme meydana gelmektedir Bu

durum gereksiz enerji tuumlketimine ve zaman kaybına yol accedilmaktadır

Elmas tel kesim yaparken aĢırı gergiye alınmamalıdır AĢırı gergiye maruz

kalan teller konik ve tek taraflı aĢınır erken bitme meydana gelir

21

UYGULAMA FAALĠYETĠ Mermer blok uumlretiminde yapılması gerekli oumln hazırlıklar iccedilin aĢağıdaki uygulamaları

yapınız

ĠĢlem Basamakları Oumlneriler

25 m boyunda 15 m yuumlksekliğinde

blok kesimi iccedilin gerekli elmas tel

boyunu hesaplayınız

Tel boyu formuumlluumlnuuml yazınız

Blok boyutuna goumlre tel boyunu bulunuz

Elmas boncuk sıralaması yapınız

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kesiniz

Ġlk bağlantı elemanını takınız

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile

elemanları telden geccediliriniz

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları takınız

Bağlantı elemanı montajı yapınız Bağlantı eleman tipini seccediliniz

Eleman tipine uygun bağlantıyı yapınız

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

Blok boyutunu belirlediniz mi

Ccedilelik halat boyunu hesapladınız mı

Boncuk yay pul ve sıkmacık temini yaptınız mı

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kestiniz mi

Ġlk bağlantı elemanını taktınız mı

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile elemanları telden geccedilirdiniz

mi

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları taktınız mı

Bağlantı eleman tipini seccediltiniz mi

Eleman tipine uygun bağlantıyı yaptınız mı

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

UYGULAMA FAALĠYETĠ

22

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği iĢaretleyiniz

1 AĢağıdakilerden hangisi madencilikte zincirin ilk aĢamasını oluĢturan faaliyettir

A) Uumlretim

B) Arama

C) Pazarlama

D) Hepsi

2 AĢağıda sıralanan maden ccedilıkarma youmlntemlerinden hangileri mermer ocakccedilılığında

kullanılmaktadır

I- Accedilık iĢleme youmlntemi

II- Yer altı ocak iĢletme youmlntemi

III- Galeri ocakccedilılığı

A) I-III

B) II-III

C) I-III

D) I-II

3 Oumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olaya ne denir

A) ĠĢ kazası

B) Meslek hastalığı

C) ĠĢ guumlvenliği

D) Yangın

4 AĢağıdakilerden hangisi ccedilalıĢma kurallarını duumlzenleyen kuruluĢlardandır

A) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

B) Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO)

C) CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenli Bakanlığı

D) Hepsi

5 AĢağıdakilerden hangisi iĢ yerinden kaynaklanabilecek iĢ kazalarından değildir

A) ĠĢ yeri zemini

B) Yetersiz geccedilitler

C) AĢırı yuumlk kaldırma

D) Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

23

6 Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

aĢağıdakilerden hangisidir

A) Delici

B) Elmas tel

C) Hidrolik ayırıcı

D) Yuumlkleyici

7 Elmas tel oluĢturulmasında kullanılan elemanların doğru sıralanıĢı aĢağıdakilerden

hangisinde doğru olarak verilmiĢtir

I-boncuklar II-sıkmacıklar III-yaylar IV-pullar

A) IV-III-I-II

B) I-II-III-IV

C) III-I-II-IV

D) II-I-IV-III

8 Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe

ederek elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılan eleman aĢağıdakilerden

hangisidir

A) Boncuk

B) Sıkmacık

C) Yay

D) Bağlantı elemanı

9 Ana kuumltleden kesilecek mermer bloğun uzunluğu 25 m ve yuumlksekliği 15 m olduğuna

goumlre kesim iccedilin gerekli elmas tel uzunluğu ne kadardır

A) 10m

B) 8m

C) 75m

D) 95m

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlkleri yazınız

10 Madenler doğada helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipsonucunda milyonlarca bazen

milyarlarca yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır

11 Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkartılması

iĢlemi helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipolarak isimlendirilmektedir

12 Elmas tel her 1 metresine helliphelliphelliphelliphellip adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

13 CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını

oumlnlemek iccedilin helliphelliphelliphelliphelliphelliparalıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir

24

AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız

14 ( ) ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı iĢ kazaları ve meslek hastalıklarından

ccedilalıĢanları korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır

15 ( ) ĠĢ kazalarına ve meslek hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeler

kullanmak zorunluluktur

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

25

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2

Mermer ocak iĢletmeciliğini ilgilendiren yasal proseduumlrleri kavrayarak mermer

ocaklarında yasal sınırlar iccedilersinde ccedilevreye duyarlı uumlretim yapma alıĢkanlığı kazanacaksınız

Bir mermer ocağı accedilmak iccedilin hangi yasa ve youmlnetmeliklere goumlre iĢlem

yapılmaktadır Bu yasa youmlnetmelik ve izinler hangi makamlardan

alınmaktadır AraĢtırınız

2 MERMER OCAKLARI ĠLE ĠLGĠLĠ

YASAL PROSEDUumlRLER Tarihicirc suumlreccedil iccedilinde insanlar doğal kaynakları kullanabildikleri oumllccediluumlde geliĢmiĢ ve

zenginleĢmiĢlerdir Guumlnuumlmuumlzde kalkınmasını tamamlamıĢ veya tamamlamakta olan bazı

uumllkeler bu kaynaklardan gerektiği gibi zamanında ve yerinde nasıl yaralanabileceğinin alt

yapısını oumlnceden hazırlayarak bu hedefine ulaĢmaktadırlar Bu altyapıyı oluĢturan

unsurlardan biri de mevzuattır

Mevzuat ccediloğu sektoumlrlerde olmayan kendine oumlzguuml yapısı oumlzellikleri sorunları ve riski

olan mermercilik sektoumlruumlnuuml etkileyen unsurların baĢında gelmektedir

Kural olarak belli bir konuda yuumlruumlrluumlkte bulunan yasalar ve buna bağlı olarak

ccedilıkartılmıĢ diğer mevzuat (tuumlzuumlk youmlnetmelik genelge tebliğ vb) o konuda faaliyet

goumlsterenlerin uyacakları kuralları belirleyerek bir ccedilerccedileve ccedilizer Bazı kanunlar (Orman

Kanunu Turizm Kanunu vb) ve bunlara dayalı olarak ccedilıkarılıp yayınlanmıĢ olan tuumlzuumlk

youmlnetmelik genelge ve tebliğler boumlyle bir mevzuat buumltuumlnluumlğuumlnuuml anlattığından hem

youmlneticilerin hem de vatandaĢların uyacakları kuralları baĢka bir kaynağa gerek kalmadan

accedilıklar

Mermer madenciliği arazide (orman turizm yayla vb) ccedileĢitli boumllgelerde yapıldığı

iccedilin ccedilok ccedileĢitli kanun ve youmlnetmeliklerle muhatap olmak zorundadır Mermer madenciliği

kendi mevzuatının yanında diğer bakanlıkların tabi olduğu mevzuata da uymak zorundadır

21 Maden Kanunu Mermercilik sektoumlruumlnuuml birinci derecede ilgilendiren Maden Kanunu‟dur CcedileĢitli

zamanlarda değiĢiklik yapılarak son hacircliyle 2004 tarihinde yuumlruumlrluumlğe girmiĢtir 3213 sayılı

Maden Kanunu Yuumlruumlrluumlk Tarihi (15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete) ve 5177

sayılı Kanun ldquo3213 Sayılı Maden Kanunursquonda ve Bazı Kanunlarda DeğiĢiklik

Yapılmasına ĠliĢkin Kanunrdquo Yuumlruumlrluumlk Tarihi (05 Haziran 2004 Tarih ve 25483 Sayılı

Resmicirc Gazete)

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2

AMACcedil

ARAġTIRMA

2

3

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1

AMACcedil

Mermer blok uumlretimi iccedilin mermer ocaklarında gerekli iĢ guumlvenliği tedbirlerini alarak

uumlretim iccedilin hazırlıkları yapabileceksiniz Mermer ocaklarını ilgilendiren yasal proseduumlrleri

kavrayabileceksiniz

ARAġTIRMA

Bulunduğunuz yerdeki mermer ocaklarını geziniz Uumlretim aĢamalarını

araĢtırınız Koruyucu guumlvenlik tedbirleri olarak nelerin alındığını belirleyiniz

1 MERMER OCAKLARI GENEL CcedilALIġMA

PRENSĠPLERĠ

Madencilik uumlretiminde imalat sektoumlruumlnden farklı olarak birccedilok farklı aĢamayı dikkate

almak gerekir Madenler doğada jeolojik suumlreccediller sonucunda milyonlarca bazen milyarlarca

yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır Bir madenin uumlretilebilmesi iccedilin oumlncelikle onun

doğada nerelerde bulunduğunun belirlenmesi gerekmektedir Buna madencilikte ldquoaramardquo adı

verilmektedir Diğer bir deyiĢle madencilikte zincirin ilk aĢamasını arama faaliyetleri

oluĢturmaktadır Yeryuumlzuumlnde binlerce yıldır devam eden madencilik faaliyetleri sonucunda

yuumlzeyde kolayca bulunabilen madenler hemen tuumlmuumlyle tuumlketilmiĢ durumdadır Bu nedenle

buguumln yeryuumlzuumlnuumln derinliklerinde oumlrtuumlluuml durumda olan maden yataklarının ccedileĢitli bilimsel

ve teknolojik youmlntemler kullanılarak belirlenmesi gerekmektedir

Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkarılması

iĢlemi uumlretim olarak isimlendirilmektedir Ccediloğunlukla bu aĢamanın sonunda maden gerccedilek

anlamda uumlretilmiĢ olmamakla birlikte uumlretilen cevherin ccedileĢitli iĢlemlerle zenginleĢtirilerek

kullanıma hazır hacircle getirilmesi gerekmektedir

11 Arama Youmlntemleri

Bir maden oluĢumunun aranması o boumllgede huumlkuumlm suumlrmuumlĢ olan jeolojik olayların

tarihccedilesini ve etkili oldukları alanların geometrisinin ccediloumlzuumlmlenmesini yeraltındaki

konumunun belirlenmesini gerektirmektedir Bu hususların accedilıklığa kavuĢturulması iccedilin

jeolojik etuumlt uzaktan algılama jeofizik ve jeokimyasal etuumlt vb farklı bilim dalları ve

teknolojilerden yararlanılır

Son doumlnemlerde haritalama ve uzaktan algılama tekniklerinde buumlyuumlk geliĢmeler

olmuĢtur Buguumln yerden yapılan jeolojik haritalama ccedilalıĢmaları ccediloğunlukla uzaktan algılama

ile hazırlanmıĢ haritaların kontroluuml veya daha ayrıntılı oumlzel amaccedillı haritaların hazırlanması

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1

AMACcedil

ARAġTIRMA

4

amacıyla yapılmaktadır Ccedilok yeni ve ileri bir teknik olan uydudan yapılan uzaktan algılama

oumlz olarak yer yuumlzeyinde sergilenen jeolojik ve mineralojik oumlzelliklerinin uydu goumlruumlntuumlleri

yardımıyla tanımlanmasına dayanır

Uydu goumlruumlntuumllerinden hazırlanabilen maden arama accedilısından oumlnemli olan konulu

haritalar kaya tuumlruuml yapı ve alterasyon haritalarıdır Ayrıca uydu goumlruumlntuumllerinin bitki tuumlrlerine

dayanarak kaya ve maden tuumlrlerini tanıma amacıyla yorumlanmasına dayanan jeobotanik

ccedilalıĢmaların da ilerde maden aramacılığına yeni ufuklar accedilacağı değerlendirilmektedir

Maden aramacılığında kesin sonuccedillara ancak sondaj yarma galeri vb doğrudan

maden varlığı ile temas etmeye imkacircn sağlayan klasik youmlntemlerle ulaĢılabilmektedir

Uzaktan algılama jeolojik ve jeofizik etuumltler vb diğer youmlntem ve tekniklerin kullanılması ile

ipuccedilları elde edilen cevher varlığının geometrisi sondaj yarma galeri vb youmlntemlerle

ortaya konulur Ayrıca bu aĢamada elde edilen oumlrnekler uumlzerinde yapılan teknolojik testlerle

gerccedilek anlamda ekonomik potansiyele sahip bir maden varlığının mevcut olup olmadığı

konusunda bir yargıya varılabilir Ancak ccedilalıĢmalar bu aĢamada da henuumlz tamamlanmıĢ

sayılamaz Bu aĢamaya kadar elde edilen veriler oumln fizibilite ccedilalıĢması ile değerlendirilir

Boumlylece bulunan kaynağın gerccedilek anlamda bir ekonomik maden yatağı olup olmadığı

saptanır Oumln fizibilite ccedilalıĢmasını uumlretim youmlntemleri ve pazarlama faaliyetleri ile teknolojik

deney ccedilalıĢmalarının sonuccedillarını iccedileren bir fizibilite ccedilalıĢması izler Soumlz konusu fizibilite

ccedilalıĢmasının sonucunun olumlu ccedilıkması hacirclinde maden yatağı ekonomiye arz edilmek uumlzere

iĢletmeye alınır

12 Uumlretim Youmlntemleri

Uumlretim youmlntemleri ikiye ayrılmaktadır

Accedilık iĢletme

Yer altı iĢletme youmlntemleri

Makine ve ekipman teknolojisindeki oumlnemli geliĢmeler accedilık iĢletmecilik youmlntemlerinin

payını yuumlksek oranlara ccedilıkarmıĢtır Uumlretim youmlntemlerinin seccediliminde oumlrtuuml tabakası kalınlığı

kaya formasyonlarının sertlik basma dayanımı kazılabilirlik parametreleri ilk yatırım tutarı

ve birim uumlretim maliyetleri belirleyici olmaktadır Her uumlretim youmlntemi de kendi iccedilinde farklı

uumlretim sistemlerinin uygulanmasını iccedilermektedir

Kazı ve yuumlkleme iĢi kazı yeri oumlzellikleri dikkate alınarak seccedililen suumlrekli veya suumlreksiz

ccedilalıĢan iĢ makineleriyle yapılmaktadır Yuumlksek kapasiteli makine ve ekipmanların

geliĢtirilmesi ve iĢletme faaliyetlerine bilgisayarlı oumllccedilme-izleme kontrol sistemlerinin

uygulanmasıyla accedilık iĢletmelerde verimlilikte buumlyuumlk artıĢ gerccedilekleĢmiĢtir Hemen her maden

tuumlruuml iccedilin accedilık iĢletme youmlntemleri uygulanmaktadır Mermer ocaklarında kullanılan iĢ

makineleri olarak doumlner kepccedileli ekskavatoumlr ve zincirli ekskavatoumlr surface miner gibi kazıcı -

yuumlkleyici makineler ve nakliye araccedilları olarak kamyonlar kullanılmaktadır

Accedilık iĢletmecilik faaliyetlerinde sistem ve uygun makine-ekipman seccediliminde yıllık

kazı ve uumlretim miktarları topografya maden damarının eğimi yapısı ve kalınlığı oumlrtuuml

tabakası ve ara kesme tabakalarının kalınlığı ve mekanik oumlzellikleri iklim (yağıĢ ve sıcaklık)

5

ve drenaj durumu belirleyicidir Kazı planına uygun basamak boyutları Ģev accedilıları doumlkuumlm

sahası yeri seccedilimi ve kapasitesi yollar ve rekuumlltivasyon ccedilalıĢmalarının mermer ocağı

planlaması aĢamasında mutlaka dikkate alınması gerekmektedir

Mermer ocaklarında uumlretilen blokların yuumlklenmesinde ocağın yuumlksek noktasına

kurulan vinccedillerden de yaralanılmaktadır Mermer ocakları doğa Ģartlarından ccedilok ccedilabuk

etkilenmektedir Yağmur ve kar sularının ocağı basması durumunda uumlretime ara verme

zorunluluğu doğmaktadır Bu olumsuzlukları gidermek iccedilin ocak iccedilersinde biriken su ve

ccedilamurun tahliye edilmesi iccedilin gerekli tedbirler alınmalıdır Tahliye genellikle elektrikli veya

dizel motorlu pompalarla yapılmaktadır

Mermer ocaklarında iĢccedililerin yemek dinlenme gibi sosyal ihtiyaccedillarının karĢılanması

iccedilin bir idari bina olması gereklidir Ayrıca ocakta kullanılan makine ve ekipmanların

buluunduğu depo gereklidir

1 3 Ocaklarda ĠĢ Guumlvenliğinin Oumlnemi

ĠĢ kazasının birccedilok tanımı bulunmaktadır Duumlnya Sağlık TeĢkilatı (WHO) iĢ kazasını

ldquoOumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olayrdquo olarak tanımlamaktadır

Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO) ise iĢ kazasını Belirli bir zarar veya yaralanmaya yol

accedilan oumlnceden planlanmamıĢ beklenmedik bir olay Ģeklinde tanımlamıĢtır

ĠĢ kazasını ccedilalıĢanların iĢ yerinde ccedilalıĢırken iĢe giderken veya eğitim esnasında

ccedilalıĢana zarar veren malda hasar oluĢturan proseste yavaĢlamaya ve uumlruumln kaybına sebep

olan istenmeyen olaylar olarak tanımlayabiliriz Meslek hastalığının tanımı ise 506 sayılı

Sosyal Sigortalar Kanunu‟na goumlre Ģoumlyledir Sigortalının ccedilalıĢtırıldığı iĢin niteliğine goumlre

tekrarlanan bir sebeple veya iĢin yuumlruumltuumlm Ģartları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli

hastalık sakatlık veya ruhi arıza hacirclleri meslek hastalığıdır Meslek hastalıkları Sosyal

Sigortalar Kanunu Sağlık ĠĢlemleri Tuumlzuumlğuuml‟ne ekli meslek hastalıkları listesinde beĢ ana

grupta toplanmıĢtır Bunlar kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları mesleki cilt

hastalıkları mesleki solunum sistemi hastalıkları mesleki bulaĢıcı hastalıklar ve fiziksel

etkenlerle olan meslek hastalıkları olarak adlandırılmıĢtır ĠĢ yerinde bir iĢ kazası veya

meslek hastalığı ile sonuccedillanan bir durum ortaya ccedilıktığında iĢ kazası veya meslek hastalığı

geccedilirenlerin yaralanması sakatlanması sonucu tıbbi muumldahale gerekmekte ya da iĢccedili veya

iĢccedililer kaybedilmektedir Boumlyle bir durum karĢısında iĢ kazası veya meslek hastalıklarının

mevcut yasalara goumlre incelenmesinde idari para cezası maddi ve manevi tazminat davalarına

varan sonuccedillara neden olabilmektedir ĠĢccedililerin zarar goumlrmesinin yanında iĢletme iccedilerisindeki

makineler prosesler zarar goumlrebilmekte malzeme veya ekipman kaybı yaĢanabilmektedir ĠĢ

yerlerinde iĢ kazaları ile meslek hastalıklarının getirdiği doğrudan maliyetlerin yanında

dolaylı maliyetler de hesaplansa iĢ sağlığı guumlvenliği politikaları buumlyuumlk bir titizlikle hazırlanır

ve iĢ sağlığı ve guumlvenliği ile ilgili kurallar ccedilok daha oumlnemle uygulanabilirdi

ĠĢletmeler kazaların gerccedilek maliyetini belirleyemediği ve bu bilince sahip olmadığı

suumlrece kazaları azaltmak veya kazaların oumlnuumlne geccedilmek muumlmkuumln değildir ĠĢ kazaları ve

6

meslek hastalıkları dolayısıyla meydana gelen zararın buumlyuumlkluumlğuuml iĢ yerindeki youmlneticilerin

tehlikeleri belirlememesi ve kontrol edilebilecek riskleri oumlnceden tespit edememesi hacirclinde

tamamen Ģansa kalmıĢtır ĠĢ kazaları ile meslek hastalıkları nedeniyle oluĢabilecek zararı

azaltabilmek iccedilin iĢletmelerin iĢ sağlığı ve guumlvenliği iccedilin buumltccedilelerinde bu konulara

ayıracakları bir fon bulunmalı youmlnetimin iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularının oumlnemi accedilısından

bilinccedilli olması ve bu konularda kararlı ve etkili kuralların uygulanmasının sağlanması

gerekmektedir

ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı ccedilalıĢanları iĢ kazaları ve meslek

hastalıklarından korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır Ancak iki

husus daha vardır ki bunları da goumlz ardı etmemek gerekir Bunlardan biri uumlretim guumlvenliğini

sağlayarak verimi artırmak diğeri ise iĢletme guumlvenliğini sağlamaktır ĠĢ kazaları ile meslek

hastalıklarının neden olduğu kayıpları en aza indirmek amacıyla bilimsel araĢtırmalara dayalı

guumlvenlik oumlnlemlerinin saptanması ve uygulanması doğrultusundaki ccedilalıĢmalar ise kısaca ldquoiĢ

guumlvenliğirdquo terimi iccedilinde toplanmaktadır Genel anlamda iĢ guumlvenliği kavramı ccedilalıĢanların

iĢletmenin ve uumlretimin her tuumlrluuml tehlike ve zararlardan korunmasını iccedilermektedir Ġnsan

hayatının oumlncelik taĢıması nedeniyle iĢletme ve uumlretim guumlvenliği konularının ikinci planda

kaldığı ve uluslararası alanda iĢ guumlvenliği kavramıyla genel olarak ccedilalıĢanların guumlvenliğinin

ifade edildiği goumlruumllmektedir Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO) ile Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml

(ILO) iĢ sağlığı ve guumlvenliğini ldquoTuumlm mesleklerde iĢccedililerin bedensel ruhsal sosyal iyilik

durumlarını en uumlst duumlzeye ulaĢtırmak bu duumlzeyde suumlrduumlrmek iĢccedililerin ccedilalıĢma koĢulları

yuumlzuumlnden sağlıklarının bozulmasını oumlnlemek iĢccedilileri ccedilalıĢtırılmaları sırasında sağlığa aykırı

etmenlerden oluĢan tehlikelerden korumak iĢccedilileri fizyolojik ve psikolojik durumlarına en

uygun mesleksel ortamlara yerleĢtirmek ve bu durumlarına en uygun mesleksel ortamlara

yerleĢtirmek ve bu durumları suumlrduumlrmek oumlzet olarak iĢin insana ve her insanın kendi iĢine

uyumunu sağlamakrdquo olarak tanımlamıĢtır

ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği denildiğinde genel anlamda yalnızca ccedilalıĢanların değil tuumlm

iĢletmenin ve uumlretimin guumlvenliğinin duumlĢuumlnuumllmesi gerekir Bu uumlccedil ayrı alandaki ccedilalıĢmaların

birlikte mevcut olması hacirclinde ccedilalıĢanların guumlvenliğini tam olarak sağlamak muumlmkuumln

olacaktır

ĠĢ sağlığı ve guumlvenliğinin genel amacı iĢccediliye ve ailesine iĢ yerine ve diğer mercilere

gelen yuumlkuumlmluumlluumlkleri azaltmak ve buna bağlı olarak uumllke ekonomisine verdiği zararları

oumlnlemektir

Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO) nuumln tespitlerine goumlre duumlnyada her uumlccedil dakikada bir

iĢccedili iĢ kazası veya meslek hastalığından oumllmektedir Yine aynı kaynağa goumlre her yıl duumlnyada

ortalama 110 milyon iĢccedili iĢ kazası geccedilirmekte veya meslek hastalığına yakalanmaktadır

Bunlardan 180 bini yaĢamını yitirmektedir

131 Koruyucu Malzemeler

Mermer ocakları ağır ccedilalıĢma Ģartları olan ortamlardır ĠĢ kazalarına ve meslek

hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeleri kullanmak zorunluluktur Mermer

kuumltlelerinin ayak parmaklarına duumlĢmesi sonucu oluĢabilecek ezilmelere karĢı uccedilları ccedilelik

koruyuculu bot giyilmelidir Bedeni korumak iccedilin deri tuumlruuml kalın giysiler giyilmelidir

7

1311 Kulaklık Goumlzluumlk

Elmas telli kesim sırasında ccedilapak ve elmas boncuk fırlatmasına karĢı goumlzleri korumak

iccedilin goumlzluumlk kullanılmalıdır (Resim 11) Yuumlksek ses Ģiddeti iccedilin ise kulaklık kullanılması

gerekir (Resim12) Oumlzellikle yoğun su ve toz insan sağlığına zararlı olabilmektedir Yuumlksek

ses seviyesi mermer iĢletmelerinde her zaman vardır Bu sağlığı tehdit eden ortamlarla ilgili

youmlnetmeliklerde alınacak emniyet tedbirleri belirtilmiĢtir Bu tedbirlerin baĢında yer alan ve

en basiti olan goumlzluumlk ve kulaklık kullanılmaktır

Resim 11 Goumlzluumlk

Resim 12 Kulaklık

1312 MuĢamba Oumlnluumlk Ccedilizme Eldiven

Ocak tabanının ccedilamurlu ortamına karĢı ccedilizme kıĢın yağmur ve kardan korunmak iccedilin

yağmurluk giyilmelidir Elleri ccedilizilmelere ve yaralanmalara karĢı korumak iccedilin deri eldiven

kullanılmalıdır (Resim 13)

Resim 13 Tulum ccedilizme ve eldiven

8

1313 Toz Maskeleri

Mermer uumlretiminde ccedilalıĢan kiĢiler mesleğin gereği aĢırı tozlu bir ortamda

bulunmaktadırlar Bu durum ccedilalıĢanların sağlığını tehdit etmektedir Bu tehlikeden

korunmak iccedilin ccedilalıĢan kiĢiler mutlaka maske kullanmalıdırlar Toz maskeleri ccedilalıĢma

ortamına goumlre bez toz maskesi veya filtreli toz maskesi Ģeklinde kullanılmalıdır (Resim 14)

Resim 14 Toz maskesi

132 Ocaklarda Meydana Gelen ĠĢ Kazaları

Mermer ocakları accedilık alanda ccedilalıĢılan tozlu guumlruumlltuumlluuml buumlyuumlk iĢ makinelerinin ccedilalıĢma

anında hareketli olduğu bir ortamdır Blok kesme makineleri elektrikli olabilmekte ve

elektrik kabloları gerekli oumlzen goumlsterilmediği takdirde ezilme riski taĢımaktadır Bu da

ccedilalıĢanın hayatını riske atmaktadır

Mermer bloklarının ana kuumltleden kesilmesinde genellikle elmas boncuklu mermer

blok kesici makineleri kullanılmaktadır Bu makinelerin kesme boncukları yuumlksek devirde

doumlnmektedir Bu elmas telin blok kesimi sırasında sıkıĢıp kopması sonucu etrafta bulunan

iĢccedililere yuumlksek hızda ccedilarpması yaralanmalara hatta oumlluumlmlere varan iĢ kazalarına neden

olmaktadır

Mermer ocaklarında iĢ makineleri ile mermer blok kesicileri aynı anda ccedilalıĢmaktadır

Yani suumlrekli bir uumlretim soumlz konusudur ĠĢ makinesi operatoumlruumlnuumln dikkatsizliği diğer

ccedilalıĢanların ezilme tehlikesiyle karĢılaĢmasına neden olabilmektedir Ana kuumltleden kesim

sonrası blok ayrılmasında ccedilalıĢanların kuumltle kopması ve duumlĢmesi ile darbe alıp yaralanma

tehlikesi vardır

9

Mermer ocaklarında meydana gelebilecek tehlikeleri aĢağıdaki Ģekilde sıralamak

muumlmkuumlnduumlr

1321 Fiziksel Tehlikeler

TitreĢim

Guumlruumlltuuml

Yetersiz havalandırma

AĢırı ısı nem ve hava hareketleri

Yetersiz veya aĢırı aydınlatma

1322 Kimyasal Tehlikeler

Toksik gazlar organik sıvıların buharları ergimiĢ hacircldeki metal gazları

Radyasyona maruz kalma (X ıĢınları doğal ve yapay radyoaktif maddeler)

Kızıloumltesi ve mor oumltesi ıĢınlar

Asitler bazlar nedeniyle yanma

Ġnert tozlar fibrojenik tozlar toksik tozlar kansorejonik tozlar alerjik tozlar

1323 Elektrikle CcedilalıĢma ile Meydana Gelen Tehlikeler

Topraklaması yapılmamıĢ tezgacirchlar veya el aletleri

Topraklamanın belli periyotlarla kontroluumlnuumln yapılmaması

Elektrik ve aydınlatma tesisatının periyodik kontroluumlnuumln yaptırılmaması

YıpranmıĢ ve hatalı onarılmıĢ el aletleri

Yetkisiz kiĢilerin muumldahale etmek istemesi

Kırık yıpranmıĢ el aletleri

Koruyucu baret eldiven ccedilizme maske kulaklık gibi kiĢisel koruyucuların

bulunmaması

Zeminin yalıtılmaması

Yuumlksek gerilim ile ccedilalıĢmada gerekli kurallara uyulmaması

1324 Mekanik Tehlikeler

Makine ve tezgacirchın ezen delen kesen doumlnen operasyon koruyucusunun

bulunmaması

Makine ve tezgacirchı tehlike anında durduracak duumlğme veya anahtarın

bulunmaması

Yetersiz ve uygun olmayan makine ve koruyucu teccedilhizat

Yetersiz uyarı sistemleri

Duumlzensiz ve dağınık iĢ yeri ortamı

Makinelerin kaldırma aletlerinin kazanların kompresoumlrlerin vb gerekli bakım

ve periyodik kontrollerinin yapılmaması

10

1325 Tehlikeli Youmlntem ve ĠĢlemler

Makine veya tezgacirchlarda ccedilalıĢırken koruyucu teccedilhizatın devre dıĢı bırakılması

Baret goumlzluumlk siper maske vb kiĢisel koruyucuların kullanılmaması

AĢırı yuumlk kaldırma

3 m‟den yuumlksek malzeme istifleme

EtiketlenmemiĢ veya yetersiz etiketlenmiĢ malzeme

Gereken uyarı ikaz iĢaret ve yazılarının konmamıĢ olması

Guumlvenlik kartı olmayan kimyasalla ccedilalıĢma

ĠĢe yeni baĢlayan iĢccediliyi ccedilalıĢtığı iĢle ve iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularında

eğitim vermeden ccedilalıĢtırma

Belli aralıklarla iĢccedililere iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularında eğitim verilmemesi

Yeterli ikaz vermeden araccedilların ccedilalıĢtırılması veya durdurulması

Elektrik kesilmeden teccedilhizat uumlzerinde onarım

Onarım esnasında Ģalter veya beklenmedik bir harekete karĢı guumlccedil duumlğmesinin

emniyete alınmamıĢ olması

CcedilalıĢır hacircldeki teccedilhizatın yağlanması temizlenmesi ayarlanması

Depo ve konteynerlerin tam olarak boĢaltılıp temizlenmeden uumlzerinde onarım

ve kaynak yapılması

Yuumlksekten atlama

Parlama patlama ve yangın ihtimali olan yerlerde elektrik tesisatının uygun

olmaması

Parlama patlama tehlikesi olan yerlerde sigara iccedililmesi

Yuumlkleme ve boĢaltma iĢlemlerinin uygun youmlntemle yapılmaması

Malzemelerin makinelerin ve teccedilhizatın uygun yerleĢtirilmemesi

1326 ĠĢ Yeri Ortamından Kaynaklanan Tehlikeler

ĠĢ yeri zemini

Yetersiz geccedilitler

Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

Yetersiz iĢ alanı

Duumlzensiz iĢ yeri

Merdivenlerde korkuluk olmaması

DuĢların ve tuvaletlerin ccedilalıĢır durumda veya temiz olmaması

133 Mermer Ocaklarında Alınacak ĠĢ Guumlvenlik Tedbirleri

Madencilik iĢ kazalarının yoğun olduğu bir sektoumlrduumlr Her yıl Tuumlrkiye‟de on binlerce

iĢ kazası binlerce oumlluumlm ve yaralanma ile buumlyuumlk maddi kayıplara yol accedilmaktadır Oumlzellikle

madencilik sektoumlruuml bu konuda oldukccedila olumsuz değerlendirilebilecek bir noktadadır Bu

olumsuz manzarayı giderebilmek iccedilin madencilik sektoumlruuml ccedilalıĢma ortamındaki ve uumlretim

tehlikelerin yarattığı olumsuzlukların giderilerek sağlıklı ve guumlvenli iĢ yerlerinin

oluĢturulması buumlyuumlk oumlnem taĢımaktadır

11

4857 sayılı ĠĢ Kanunu‟na istinaden ccedilıkarılan Yer Altı ve Yer Uumlstuuml Maden

ĠĢletmelerinde Sağlık ve Guumlvenlik Tedbirleri Youmlnetmeliği‟ne goumlre maden ocaklarında

alınacak iĢ guumlvenliği tedbirlerini Ģu Ģekilde sıralamak muumlmkuumlnduumlr

ĠĢ yerleri tehlikelere karĢı yeterli koruma sağlanacak Ģekilde organize

edilecektir ĠĢccedililerin sağlık ve guumlvenliğini tehlikeye atmamak iccedilin iĢ yerindeki

tehlikeli veya atık maddeler uzaklaĢtırılacak veya kontrol altında tutularak iĢ

yerinin her zaman duumlzenli bir durumda olması sağlanacaktır

CcedilalıĢma mahalleri iĢccedililerin iĢlerini kolayca yapabilmeleri iccedilin ergonomik

esaslara uygun Ģekilde tasarlanacak ve kurulacaktır

CcedilalıĢma mahallinde iĢccedilinin yalnız ccedilalıĢması durumunda uygun goumlzetim

yapılacak veya uygun yollarla haberleĢme sağlanacaktır

Her iĢ yerinde iĢveren tarafından atanmıĢ iĢccedililer ccedilalıĢtığı suumlrece goumlrev yapacak

yeterli beceri ve uzmanlığa sahip sorumlu bir kiĢi bulunacaktır Yeterli beceri ve

uzmanlığa sahip olmak Ģartıyla iĢ yeri iccedilin bu sorumluluğu iĢverenin kendisi

uumlstlenebilir

ĠĢccedililere sağlık ve guumlvenliklerini sağlayabilmeleri iccedilin yeterli bilgi talimat ve

eğitim verilecek ve bu eğitimler tekrarlanacaktır ĠĢveren iĢccedililere verilen

talimatların kendilerinin ve diğer ccedilalıĢanların sağlık ve guumlvenliklerini tehlikeye

atmalarını oumlnleyecek Ģekilde kolay anlaĢılır olmasını sağlayacaktır

Her iĢ yeri iccedilin iĢccedililerin sağlık ve guumlvenliklerinin korunması ve iĢ

ekipmanlarının guumlvenli bir Ģekilde kullanılması iccedilin gerekli kuralları belirleyen

yazılı talimatlar hazırlanacaktır Bu talimatlar acil durum ekipmanlarının

kullanımına ve iĢ yerinde veya iĢ yeri yakınındaki herhangi bir acil durumda

nasıl hareket edileceğine iliĢkin bilgileri de iccedilerecektir

Her iĢ yerinde ya da her iĢte guumlvenli ccedilalıĢma youmlntemleri uygulanacaktır

Sağlık ve guumlvenlik dokuumlmanında gerekli goumlruumllmesi hacirclinde hem tehlikeli iĢlerin

yapılmasında hem de diğer iĢlerle etkileĢmesi sonucu ciddi tehlikelere neden

olabilecek rutin iĢlerin yapılmasında bir ccedilalıĢma izni sistemi uygulanacaktır

ĠĢveren sağlık ve guumlvenlik youmlnetim sistemi de dacirchil olmak uumlzere iĢccedililerin

sağlığını ve guumlvenliğini korumak iccedilin alınan oumlnlemleri bu Youmlnetmelik‟e

uygunluğunu sağlamak iccedilin duumlzenli aralıklarla goumlzden geccedilirecektir

Mekanik iĢ ekipmanları ve tesisler sağlam kusursuz ve kullanım amacına

uygun olacaktır Elektrikli ekipmanların ve tesislerin guumlcuuml ve boyutları

kullanım amacına uygun olacaktır Mekanik ve elektrikli iĢ ekipmanları ile

tesisat tehlike yaratmayacak Ģekilde kurulmuĢ ve korunmuĢ olacaktır

Guumlvenlik ekipmanları her zaman kullanıma hazır ve ccedilalıĢır durumda

bulundurulacaktır Bu ekipmanların bakımı yapılan iĢ dikkate alınarak

yapılacaktır

Yangın veya patlama tehlikesi bulunan ortamlarda sigara iccedililmesine izin

verilmeyecektir

KiĢisel Koruyucu Donanımların ĠĢ Yerinde Kullanılması Hakkında Youmlnetmelik

huumlkuumlmleri saklı kalmak kaydı ile iĢccedililerin zararlı ortam havasına maruz

kalabilecekleri yerlerde yeterli sayıda uygun solunum ve canlandırma ekipmanı

bulundurulacaktır

Sağlık ve guumlvenlik dokuumlmanında belirlenmiĢ olan kaynaklardan yangının

baĢlaması ve yayılmasına karĢı iĢ yerlerinin planlanması kurulması

12

donatılması iĢletmeye alınması iĢletilmesi ve bakımında gerekli tedbirler

alınacaktır Yangınla hızlı ve etkili muumlcadele iccedilin gerekli oumlnlemler alınacaktır

ĠĢ yerleri uygun yangın soumlnduumlrme ekipmanları ve gereken hacircllerde yangın

detektoumlrleri ve alarm sistemleri ile donatılacaktır

Otomatik olmayan yangın soumlnduumlrme ekipmanları kolay ulaĢılabilir ve

kullanılabilir olacak ve gerektiğinde zarar goumlrme ihtimaline karĢı korunacaktır

Patlayıcı maddelerin ve ateĢleyicilerin depolanması taĢınması ve kullanılması

sadece bu konuda yetkili ve uzman kiĢiler tarafından yapılacaktır Bu iĢler

iĢccedililer iccedilin risk oluĢturmayacak Ģekilde organize edilecek ve yuumlruumltuumllecektir

CcedilalıĢma yerlerine guumlvenli bir Ģekilde ulaĢabilmek ve acil bir durumda hızlı ve

guumlvenli bir Ģekilde bu yerleri terk edebilmek muumlmkuumln olacaktır

Merdivenler yuumlkleme platform ve rampaları da dacirchil buumltuumln ulaĢım yolları

yayalar veya araccedillar iccedilin kolay guumlvenli ve uygun geccediliĢi sağlayacak ve

yakınındaki ccedilalıĢanları tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek Ģekilde hesaplanacak

boyutlandırılacak ve yerleĢtirilecektir

Yayaların kullandığı veveya araccedillarla malzeme taĢımada kullanılan yollar

kullanıcı sayısına ve iĢ yerinde yapılan iĢin oumlzelliğine uygun boyutlarda

olacaktır Malzeme taĢınan yollarda yayalar iccedilin yeterli guumlvenlik mesafesi

bırakılacaktır

ĠĢccedililerin korunması amacıyla araccedil yolları ve geccediliĢler accedilıkccedila iĢaretlenecektir

CcedilalıĢma sahasında motorlu taĢıtlar ve makine trafiğinin bulunması durumunda

trafik kurallarına uygun duumlzenleme yapılacaktır

Accedilık ccedilalıĢma alanları guumln ıĢığının yeterli olmadığı hacircllerde uygun Ģekilde

aydınlatılacaktır

ĠĢccedililer olumsuz hava koĢullarından ve gerekli hacircllerde cisim duumlĢmelerine karĢı

korunacaktır

ĠĢccedililer zararlı duumlzeyde guumlruumlltuumlden ve gaz buhar toz gibi zararlı dıĢ etkilerden

korunacaktır

ĠĢccedililer herhangi bir tehlike durumunda iĢ yerini hemen terk edebilecek veya

kısa suumlrede yardım alabileceklerdir

ĠĢccedililerin kaymaları veya duumlĢmeleri oumlnlenecektir

Tehlikeli alanlar accedilıkccedila goumlruumllebilir Ģekilde iĢaretlenecektir

Yapılan iĢin oumlzelliği nedeniyle malzeme veya iĢccedililerin duumlĢmesi de dacirchil risk

bulunan tehlikeli alanlara goumlrevli olmayan kiĢilerin girmesi uygun araccedil ve

gereccedillerle engellenecektir

Tehlikeli alanlara girme yetkisi olan kiĢilerin korunması iccedilin uygun oumlnlemler

alınacaktır

Herhangi bir tehlike durumunda tuumlm ccedilalıĢanların iĢ yerini derhacircl ve guumlvenli bir

Ģekilde terk etmeleri muumlmkuumln olacaktır

Acil ccedilıkıĢ kapıları dıĢarıya doğru accedilılacaktır Acil ccedilıkıĢ kapıları acil durumlarda

ccedilalıĢanların hemen ve kolayca accedilabilecekleri Ģekilde olacaktır

ĠĢccedililer herhangi bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiği konusunda

eğitileceklerdir

Ġlk yardım ekipmanları ccedilalıĢma Ģartlarının gerektirdiği her yerde

bulundurulacak ve yapılan iĢin oumlzelliğine uygun olacaktır Ġlk yardım

ekipmanları uygun bir Ģekilde iĢaretlenecek ve kolay ulaĢılabilir olacaktır

13

CcedilalıĢmaları sırasında oumlzel iĢ elbiseleri giymek durumunda olan iĢccedililer iccedilin

uygun soyunma yerleri sağlanacaktır Soyunma yerleri kolaylıkla ulaĢılabilecek

yerlerde ve yeterli buumlyuumlkluumlkte olacak ve buralarda oturma yerleri bulunacaktır

Soyunma odaları yeterince geniĢ olacak ve burada her iĢccedili iccedilin ccedilalıĢma saatleri

iccedilinde elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır Nemli tozlu

kirli ve benzeri iĢlerde veya tehlikeli maddelerle ccedilalıĢılan yerlerde iĢ elbiseleri

ile haricicirc elbiselerin ayrı yerlerde saklanabilmesi iccedilin elbise dolapları yan yana

iki boumllmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı verilecektir Islak iĢ elbiselerinin

kurutulabilmesi iccedilin gerekli imkacircnlar sağlanacaktır

Yapılan iĢin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi hacirclinde iĢccedililer iccedilin

uygun duĢ tesisleri yapılacaktır

CcedilalıĢma yerlerine dinlenme odalarına soyunma yerlerine duĢ ve yıkanma

yerlerine yakın yerlerde yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır

Hafriyat doumlkme yerleri atık yığınları ve sahaları ile ccediloumlktuumlrme havuzları sağlam

ve dayanıklı olacak iĢccedililerin sağlığı ve guumlvenliğini tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek

Ģekilde tasarlanacak inĢa edilecek iĢletilecek ve bakımı yapılacaktır

Dinlenme yerleri soyunma yerleri duĢ ve tuvaletler bekleme yerleri

yemekhaneler kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amacına goumlre yeterli

sıcaklıkta olacaktır

1331 Makine ve Tezgacirchlarda Genel Guumlvenlik Oumlnlemleri

ĠĢ kazalarının oumlnemli bir kısmı makine koruyucuların olmamasından veya makine ve

tezgacirchlarda ccedilalıĢırken gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmamasından kaynaklanmaktadır

Yapılan iĢin niteliğine ve makine tezgacirchın oumlzelliklerine goumlre alınacak oumlnlemeler de buumlyuumlk

değiĢkenlik goumlsterebilmektedir Makine ve tezgacirchlarda genel olarak alınması gereken

guumlvenlik oumlnlemeleri aĢağıda belirtilmiĢtir

Makineyi operatoumlruuml dıĢında bir kimsenin kullanması tehlikeli ve yasaktır

Her arıza hemen sorumlusuna bildirilmelidir

Makineyi kullanan operatoumlr kendi guumlvenliği kadar ccedilevresindekilerin guumlvenliğini

de duumlĢuumlnmelidir

Makine ccedilalıĢır durumda terk edilmemelidir

Makineler amacı dıĢında kullanılmamalıdır Makinelerin arka kısımlarında da

guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

TalaĢ sıccedilramalarına karĢı ccedilalıĢanlar korunmalıdır

Her makinenin ccedilalıĢtırma ve kullanma talimatı olmalıdır

CcedilalıĢmaya baĢlamadan tuumlm sistem kontrol edilmelidir

Makineyi kullananlar eğitilmelidir

Kesilen iĢ artıklarının zemine dağılmasına izin verilmemelidir

Her uyarıya uyulmalıdır

Hidrolik devre kontrol edilmeli kapalı vanalar accedilılmalıdır

ĠĢ yeri tabanı temiz olmalıdır

Uygun iĢ elbisesi giyilmelidir

Gerektiğinde kiĢisel koruyucular kullanılmalıdır

Tuumlm makinelere guumlvenlik topraklaması yapılmalıdır

14

Besleme kabloları mekanik ve kimyasal etkilerden korunmalıdır

Topraklı ve guumlvenli fiĢ-priz sistemi kullanılmalıdır

Genel ve yerel aydınlatma yeterli olmalıdır

Makine ccedilalıĢırken ayar ve oumllccedilme yapılmamalıdır

ĠĢe uygun makine kullanılmalıdır

Makineler arasında en az 80 cm uzaklık olmadır

Makineler sağlam ve duumlz bir taban uumlzerine yerleĢtirilmelidir

1332 Kaldırma Makinelerinde ĠĢ Guumlvenliği Kuralları

Her operatoumlruumln kendi makinesinden sorumlu olduğu unutulmamalıdır

Operatoumlrler kendi guumlvenlikleri yanında ccedilevrede ccedilalıĢanların da guumlvenliğini

korumak zorundadırlar

ĠĢaretler ilanlar ccedilalıĢtırma talimatları okunup anlaĢılmadan ve iĢaret veren kiĢi

tarafından yapılan iĢaretlerin kodu hakkında bilgi sahibi olmadan hiccedil kimse

vinci ccedilalıĢtırmamalıdır

Buumltuumln vinccediller goumlruumllebilecek bir yerinde yuumlk ccedilizelgesi taĢır Bu ccedilizelgede

belirlenmiĢ kapasite dıĢında yuumlk kaldırılmamalıdır

Vinccedille kaldırılan yuumlkler kesinlikle ccedilalıĢanlar uumlzerinden geccedilmemelidir Zorunlu

olmadıkccedila yuumlk bir araccedil ya da makine uumlzerinden geccedilirilmemelidir

Operatoumlr vinccedil ccedilalıĢmasına baĢlamadan oumlnce vincin kumandalarını frenlerini

vinccedil kollarını test etmelidir

Yuumlk kaldırılmadan oumlnce iĢaretccedili tarafından etrafta ccedilalıĢanlar ccedilalıĢma

boumllgesinden uzaklaĢtırılmalıdır

Hiccedil kimse yuumlkuumln ya da kancanın uumlzerine binmemeli hareket hacirclindeyken

operatoumlr vinccedil bumunun tellere takılmaması iccedilin dikkat etmelidir

Yuumlksek gerilim harları yakınında ccedilalıĢmak gerekiyorsa gerilim ile en az 3048

cm‟lik uzaklık olmalıdır

Operatoumlr vincini terk ediyorsa stop etmeli vinci istenen değerler arasında

ccedilalıĢmıyorsa makinesini derhacircl durdurmalıdır

Vinccedil ccedilalıĢır durumdayken hiccedil bir nedenle yağlama yapılmamalı operatoumlr kabini

daima temiz tutulmalıdır

Vinccedillerin uumlzerindeki limit Ģalteri iptal edilmemelidir

Frenlere yavaĢ basılmalı vinccedil ani olarak durdurulmamalıdır

Normalin uumlzerinde bir yuumlk kaldırılıyorsa yuumlk 3-5 cm kaldırıldıktan sonra frenler

test edilmelidir

Operatoumlr mahallinde daima tam dolu ve kontroluuml yapılmıĢ yangın soumlnduumlrme

tuumlpuuml hazır olmalıdır

Ağır yuumlkler kaldırılmadan oumlne vinccedil halatları kontrol edilmeli tellerde kopukluk

varsa halat değiĢtirilmelidir

Buumlyuumlk yuumlklerin sağa sola sallanmaması iccedilin yedekleme halatı kullanılmalıdır

CcedilalıĢma en az hareketle yapılacak Ģekilde organize edilmelidir

Dengeyi artırmak iccedilin daha fazla denge ağırlığı ya da daha fazla tespit tertibatı

kullanılmalıdır

15

1333 Yuumlksek Sese KarĢı Alınacak Guumlvenlik Tedbirleri

ĠĢccedililer belirli guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucuları kullanmalıdır Ccediluumlnkuuml yuumlksek

duumlzeyde guumlruumlltuumlye uzun suumlre maruz kalma ccedilok hassas olan iĢitme mekanizması iccedilin

zararlıdır Kulak tıkaccedilları veya tuumlm kulağı kapsayan kulak koruyucuları guumlruumlltuumlyuuml kulak

zarına gelmeden oumlnce oumlnler (azaltır) Kulak tıkacı veya tuumlm kulağı iccediline alan koruyucuların

seccedilimi guumlruumlltuumlnuumln duumlzeyi ve yapılan iĢe bağlıdır Guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucusu

takılınca konuĢmaları veya uyarı sinyallerini duymama endiĢesi yersizdir Hatta sesler daha

rahat iĢitilmektedir

14 Elmas Tel Kesme Makineleri ile Kesim Hazırlığı

141 Elmas Tel Kesme Makineleri

Tuumlrkiye mermer ocak iĢletmeciliğinde son 25 yılda kullanılmaya baĢlanan elmas tel

kesme makine ve ekipmanları ccedilok buumlyuumlk goumlstererek mermer madenciliğinin vazgeccedililmez

makinesi hacircline gelmiĢtir Mermer ocaklarında uumlretimin maksimum seviyede

gerccedilekleĢmesini ve zayiatsız blok elde edilmesini sağlayan makinedir

Tel ile taĢ kesmenin ccedilok eski tarihlerden beri yapılageldiği antik ocaklardaki

kalıntılardan anlaĢılmaktadır O zamanlarda kol guumlcuumlne dayalı bir kesme metodu

kullanılmıĢtır O doumlnemlerde taĢlar ocaklardan blok olarak değil levha Ģeklinde

ccedilıkarılmaktaydı Mermer uumlretiminde alıĢılagelmiĢ youmlntemlerin dıĢında daha az enerji ve daha

az insan guumlcuuml gerektirecek patlayıcılarla uumlretimde oluĢan kayıpları en aza indirecek uumlretim

youmlntemleri arayıĢları suumlregelmiĢtir Antik tel kesme metotlarından yola ccedilıkarak ilk defa 1854

yılında Belccedilika‟da Eugene Chevailer tarafından tel kesme makinesi yapılmıĢ ve

patentleĢmiĢtir 1880 yılında Guy Michel tarafından geliĢtirilen bu metot 1889 yılında en

son Ģekliyle helis tel kesme metodu ve makinesi olarak yapılmıĢtır Carrera ocaklarında ilk

kullanım 1895 yılında olmuĢtur Resim 14‟te elmas tel kesme makinesi goumlruumllmektedir

Resim 15 Elmas tel kesme makinesi

Uumlretim youmlntemine adını veren bu makine yatay veya dikey kesim yapabilmektedir

Kayacı ldquoaĢındırmardquo yoluyla kesen elmas tel makine uumlzerindeki kasnağa sarılı durumdadır

Makine goumlvdesi genellikle 6-8 m uzunluğunda olan raylar uumlzerinde kesme iĢlemi iccedilin

16

gerekli olan baskıyı (gerilmeyi) oluĢturacak Ģekilde geriye doğru hareket eder Bu esnada bir

motor yardımıyla doumlnduumlruumllen kasnağın hızla ccedilevirdiği elmas tel kesme iĢlemini

gerccedilekleĢtirir

Uumllkemiz ocaklarında yerli ve yabancı firmaların dizel veya elektrikli olarak uumlrettikleri

ETK makineleri kullanılmaktadır Bu makineler genel olarak 40-60 HP civarında olup 3-10

m2h (yuumlzey) kesme hızına sahiptir Makinenin kontrol panosu operatoumlruumlnuumln guumlvenliği

bakımında yeterli bir uzaklıkta tutulabilmektedir

1411 Elmas Tel Kesme Makinesi CcedileĢitleri ve Kısımları

Guumlnuumlmuumlzde mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan elmas tel kesme makineleri iki

Ģekilde uumlretilmektedir

Dizel

Elektrik motorlu

Bu makineler genel olarak uumlccedil kısımdan meydana gelmektedir Birinci kısımda

makinenin ccedilalıĢması iccedilin hareket motoru elektrik guumlccedil aktarma organları ve bu organları

taĢıyan Ģasi ikinci kısımda tipine makine goumlre 18-55kW guumlcuumlnde hidrolik veya mekanik

olarak elmas telin hareketini sağlayan volana (Ccedilapı 800 mm) guumlccedil aktaran merkez uumlccediluumlncuuml

kısımda ise tuumlm bu sistemi ccedilalıĢma esnasında taĢıyan raylar ve kumanda panosu

bulunmaktadır (Resim 14)

Hidrolik merkezli makineler ilk ccedilalıĢma esnasında elmas telin doumlnme hızını

ayarlamasından dolayı mekanik merkezli makinelere goumlre avantajlıdır Buna karĢın bu

makinelerin ilk yatırım maliyetleri yuumlksektir

Elmas tel kesme makinelerinin sektoumlrde kullanımının geliĢmesi sonucunda hem uumlretim

hızı yuumlkselmiĢ hem de duumlzguumln boyutlu blok elde edilme imkacircnı sağlanmıĢtır Bu makineler

sayesinde daha oumlnceki uumlretim youmlntemleri ile ocaklara verilen hasarlar en az seviyeye

indirilmiĢtir

1412 Elmas Tel Kesme Makineleri Oumlzellikleri ve CcedilalıĢma Sistemi

Elmas telle kesme youmlnteminin temeli kuumltle uumlzerine deliciler ile delinen deliklerden

geccedilirilen ve uumlzerinde elmas boncuklar bulunan telin makinenin dairesel hareketi ile oluĢan

suumlrtuumlnme yardımıyla mermerin aĢındırılmasıdır Elmas tel kesme makinesinin goumlrevi bu teli

belirli bir gerginlikte tutarak ccedilevirmesi ve raylar uumlzerinde doğrusal hareket yapmasıdır

17

Elektrikli elmas telle blok kesme makinesi (reduumlktoumlr ccedilıkıĢlı) teknik oumlzellikleri uumlretici

firmalara goumlre değiĢiklikler arz etmekle beraber Ģu Ģekilde verilebilir

Motor Cinsi Elektrikli

Motor Guumlcuuml 50 HP

YuumlruumlyuumlĢ Motoru 1 HP (Hidrolik-Otomatik)

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 8-12 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Elektrik-Mekanik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Dizel tel kesme makinesini teknik oumlzellikleri ise Ģu Ģekildedir

Motor Cinsi Dizel

Motor Guumlcuuml 82 HP

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 7-10 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Hidrostatik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Elmas tel kesme makinelerinde kesim suumlresince elmas telin gerginliği hidrostatik tip

makinelerde hidrolik piston ile elektro-mekanik sistemli makinelerde elektrik motoru-balata

veya elektrik motoru-diĢli grubu birliği ile sağlanmaktadır Elmas tel kesme makinelerinde

telin hızı sabit olması istendiğinden elektro-mekanik sistemli makineler daha avantajlıdır

1413 Tel ve Elmas Boncuklar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

elmas teldir Elmas tel olarak adlandırılan grup ccedilelik halatın uumlzerine oumlzel olarak imal edilmiĢ

elmas boncuklar yaylar sıkmacıklar ve pulların dizilmesi ile elde edilir Elmas teller

genellikle 5 ndash 10 ndash 15 metre uzunluklarda hazırlanır Resim 165‟te elmas teli oluĢturan

elmas boncuk yay ve bağlantı elemanları goumlruumllmektedir

18

Resim 16 Elmas tel ve bağlantı elemanları

Elmas boncuklar

Elmas tel kesim iĢleminde bloğu ana kayaccediltan koparan uumlnite tel halat uumlzerindeki

elmas boncuklardır

Bu boncuklar uumlretim Ģekline goumlre

Sinterize

Elektrolitik

koumlkenli olmak uumlzere iki tiptir Her birinin kullanım oumlzelliği birbirinden farklıdır

Kesim iĢlemi suumlrecinde kayacın tekno-mekanik oumlzelliğine goumlre her bir elmas boncuğun bir

kullanım oumlmruuml vardır Bu kullanım oumlmruuml kesilecek kayacın fiziksel ve mekanik oumlzellikleri

ile doğrudan iliĢkilidir

Elmas boncuk ccedilapları kullanım amaccedillarına ve uumlretim teknolojisine goumlre farklı

ccedilaplarda olabilmektedir Ocak uumlretiminde blok kesme iĢleminde kullanılan boncuk ccedilapları

suumls iĢccedililiğinde kullanılan boncuk ccedilaplarından daha buumlyuumlk boyutlardadır

Genel bir kullanım olarak elmas boncuk dıĢ yuumlzey ccedilapları 8 mm 88 mm 10 mm

102 mm 105 mm ve 11 mm değerlerindedir Yuumlzuumlk iccedil ccedilapları 7 mm 8 mm 85 mm olarak

değiĢmektedir

Yaylar

Paslanmaz ccedilelik tellerin buumlkuumlluumlp oumlzel ısıl iĢlemden geccedilirilmesi yoluyla elde edilir

Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe ederek

elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılır Yaylar ccedilelik telin uumlzerinde hareket

etmelidir Granit gibi sert taĢların kesiminde kesim esnasında kopan sert taĢ parccedilacıkları

(kırıntılar) yayların aralıklarına girerek halat-yay arasında sıkıĢır SıkıĢan bu sert kırıntılar

ccedilelik halatı ve elmas boncukların iccedil ccedileperlerini yıprattığından ccedilelik yay yerine oumlzel yapımlı

sert plastik tuumlpler kullanılır

Sıkmacıklar

Elmas telde kullanılan sıkmacıklar ccedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat

uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını oumlnler Ccedilelik halat uumlzerinde bulunan elmasların

korunmasını da sağlar Elmas telin ccedilalıĢma sırasında kopması hacirclinde sıkmacıklar soketlerin

19

yayların ve pulların fırlayarak kaybolmasını oumlnler Bu amaccedilla ccedilelik halat uumlzerinde belirli

aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilmektedir Bu sitem aynı zamanda ccedilalıĢma anında elmas

soketlerin tek tek ccedilalıĢmasını da sağlamaktadır Genel olarak iki sıkma arasına 3-5 elmas

boncuk takılır Dolayısıyla herhangi bir kopma durumunda sadece iki sıkma arasındaki

boncuk sayısı kadar bir kayıp soumlz konusu olur Bağlantı elemanı olarak iki ucu ters diĢli

vida-somun veya bakır tuumlp kullanılır Telin iki ucu vidalı tipte vidalanarak bakır tuumlpte ise iki

ucu bakır tuumlp iccedilinde birleĢtirildikten sonra pres makas ile sıkıĢtırılarak bağlanır

Tel bağlantı elemanları

Elmas tellerin sonsuz uzunluğunu sağlamak iccedilin birtakım tel bağlantı elemanları

kullanılmaktadır Bunlar vida-somun tipi ters vida-somun tipi ve bakır tuumlpuuml tipi olmak uumlzere

uumlccedile ayrılır Vida-somun tipi bağlantı elemanları diğerlerine nazaran kesim sırasında daha

kolay boĢaldığından dezavantajlıdır Bu dezavantajı diğer iki tip bağlantı elemanlarının daha

ccedilok kullanılmasına neden olmuĢtur Ayrıca meydana gelen boĢalmalardan doğacak zaman

kayıpları da asgariye indirilmiĢtir

Pullar

Elmas boncuk ve yay arasına yerleĢtirilen ccedilelik yayları koruyucu elemanlardır Pullar

ccedilelik yayları ve elmas soketlerin doumlnuumlĢuumlnuuml sağlamak ve korumak amacıyla kullanılır

Ccedilelik halat

Krom-nikel alaĢımlı tellerden oluĢur Ccedilelik tellerden oluĢan bir oumlzuumln etrafına 6 adet

halatccedilığın burularak sarılmasıyla oluĢturulur Her bir halatccedilık 7 telden oluĢur Ccedilekme

dayanımı 1830 knmm2 kopma dayanımı 20 kn olan tellerdir Elmas boncukların iccedil ccedilapına

uygun olarak 40 mm 48 mm ve 49 mm ccedilaplarında imal edilir

1414 Elmas Boncuk Bağlantısı Yapma

Ccedilelik tel uumlzerine pul - elmas boncuk ndash pul ndash yay - pul sıralaması ile istenilen uzunlukta

(5 10 15 m) dizilir CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir

tarafa toplanmasını oumlnlemek iccedilin 50-60cm aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir Telin sonunda

bağlantı elemanları ile bağlantısı yapılır ġekil 11‟de elmas boncuğun ccedilelik halata takılıĢı ve

bağlantısı yapılmıĢ elmas tel goumlruumllmektedir

ġekil 11 Elmas teli oluĢturan parccedilalar ve diziliĢleri

Elmaslı tel mermer kuumltlesine ve tel kesme makinesine koĢulduktan sonra değiĢik tipte

bağlantı elemanları kullanılarak iki ucu bağlanır Bağlantı elemanın tipine goumlre bağlantı

tekniği de farklılık goumlsterir

20

Vida somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanı kullanıldığında elmaslı tel bağlanmadan oumlnce telin bir ucu

N=D+L kadar vidalama youmlnuumlnden tersine kendi etrafında burgu Ģeklinde ccedilevrilir Burada D

bağlantı elemanındaki diĢ sayısı L ise kullanılan elmas telin metre cinsinden uzunluğudur

Bundan amaccedil kesim esnasında bağlantı elemanın vidasının ccediloumlzuumllmesini oumlnlemek ve telin

kendi etrafında doumlnuumlĢuumlnuuml sağlayacak kesim esnasında elmas boncukların mermer kuumltlesi

iccedilindeki sıkıĢmasını oumlnlemektir Teldeki bu burgu hareketi aynı zamanda elmas boncukların

homojen olarak aĢınmasına da yardımcı olur N kadar kendi etrafında doumlnduumlruumllen elmas tel

telin diğer ucundaki bağlantı elemanı ile vidalanarak kapatılır

Bakır tuumlp ve iki ucu ters diĢli vida ndash Somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanları kullanıldığında telin bir ucu yukarıda anlatılan nedenlerden

dolayı tel uzunluğu metre kadar yani 50 metre ise tel 50 kez kendi etrafında ccedilevrilir Telin iki

ucu vidalı tipte olduğu gibi vidalanır bakır tuumlpte ise telin iki ucu bakır tuumlp iccediline sokulduktan

sonra pres makas ya da pres pompa ile belirli bir duumlzende sıkıĢtırılarak bağlanır

1415 Mermer Kuumltlesine KoĢulacak Telin Boyu (TB)

Kesilecek mermer bloğun uzunluğuna ve yuumlksekliğine bağlı olarak tel boyu

hesaplanır Buna goumlre tel boyu

(TB) = 2L +3H cinsinden hesap edilir Burada

L kesilecek kuumltlenin uzunluğu

H kesilecek kuumltlenin yuumlksekliğini ifade eder

1416 Elmas Tel Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar

Elmas tel her 1 metresine 30 adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

Elmas tel dizilirken yaylar elmas boncuklara tam baskı yapacak Ģekilde iyi

sıkılmalı kesinlikle gevĢek bırakılmamalıdır Aksi takdirde tek taraflı aĢınma ve

goumlbek burcu deliklerinden buumlyuumlme meydana gelebilmektedir

Elmas tel ccedilalıĢtırılmadan oumlnce bağlantı elemanlarının zıt youmlnuumlnde her 1 metre

iccedilin bir kere kurulmalıdır Tel yanlıĢ youmlnuumlnde kurulursa bağlantı elemanlarında

ccediloumlzuumllme ve boncuklarda tek taraflı aĢınma meydana gelir Eğer tel yetersiz

kurulursa kendi etrafında yeterince doumlnemeyeceğinden duumlzensiz aĢınacak ve

verimli bir kesim elde edilemeyecektir

Elmas tel ccedilalıĢtırılırken su debisi yeterli olmalıdır Ccedilıkan suyun renginden

yeterli olup olmadığı anlaĢılabilir Verilen su berrak ccedilıkıyorsa fazla kullanıldığı

kuru mermer tozu ve parccedilacıkları ccedilıkıyorsa suyun yetersiz verildiği anlaĢılır

Verilen su miktarı yetersiz olursa boncuklarda yanma ve aĢırı aĢınma su fazla

olursa da su yastığı neticesinde kesim hızında duumlĢme meydana gelmektedir Bu

durum gereksiz enerji tuumlketimine ve zaman kaybına yol accedilmaktadır

Elmas tel kesim yaparken aĢırı gergiye alınmamalıdır AĢırı gergiye maruz

kalan teller konik ve tek taraflı aĢınır erken bitme meydana gelir

21

UYGULAMA FAALĠYETĠ Mermer blok uumlretiminde yapılması gerekli oumln hazırlıklar iccedilin aĢağıdaki uygulamaları

yapınız

ĠĢlem Basamakları Oumlneriler

25 m boyunda 15 m yuumlksekliğinde

blok kesimi iccedilin gerekli elmas tel

boyunu hesaplayınız

Tel boyu formuumlluumlnuuml yazınız

Blok boyutuna goumlre tel boyunu bulunuz

Elmas boncuk sıralaması yapınız

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kesiniz

Ġlk bağlantı elemanını takınız

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile

elemanları telden geccediliriniz

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları takınız

Bağlantı elemanı montajı yapınız Bağlantı eleman tipini seccediliniz

Eleman tipine uygun bağlantıyı yapınız

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

Blok boyutunu belirlediniz mi

Ccedilelik halat boyunu hesapladınız mı

Boncuk yay pul ve sıkmacık temini yaptınız mı

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kestiniz mi

Ġlk bağlantı elemanını taktınız mı

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile elemanları telden geccedilirdiniz

mi

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları taktınız mı

Bağlantı eleman tipini seccediltiniz mi

Eleman tipine uygun bağlantıyı yaptınız mı

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

UYGULAMA FAALĠYETĠ

22

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği iĢaretleyiniz

1 AĢağıdakilerden hangisi madencilikte zincirin ilk aĢamasını oluĢturan faaliyettir

A) Uumlretim

B) Arama

C) Pazarlama

D) Hepsi

2 AĢağıda sıralanan maden ccedilıkarma youmlntemlerinden hangileri mermer ocakccedilılığında

kullanılmaktadır

I- Accedilık iĢleme youmlntemi

II- Yer altı ocak iĢletme youmlntemi

III- Galeri ocakccedilılığı

A) I-III

B) II-III

C) I-III

D) I-II

3 Oumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olaya ne denir

A) ĠĢ kazası

B) Meslek hastalığı

C) ĠĢ guumlvenliği

D) Yangın

4 AĢağıdakilerden hangisi ccedilalıĢma kurallarını duumlzenleyen kuruluĢlardandır

A) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

B) Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO)

C) CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenli Bakanlığı

D) Hepsi

5 AĢağıdakilerden hangisi iĢ yerinden kaynaklanabilecek iĢ kazalarından değildir

A) ĠĢ yeri zemini

B) Yetersiz geccedilitler

C) AĢırı yuumlk kaldırma

D) Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

23

6 Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

aĢağıdakilerden hangisidir

A) Delici

B) Elmas tel

C) Hidrolik ayırıcı

D) Yuumlkleyici

7 Elmas tel oluĢturulmasında kullanılan elemanların doğru sıralanıĢı aĢağıdakilerden

hangisinde doğru olarak verilmiĢtir

I-boncuklar II-sıkmacıklar III-yaylar IV-pullar

A) IV-III-I-II

B) I-II-III-IV

C) III-I-II-IV

D) II-I-IV-III

8 Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe

ederek elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılan eleman aĢağıdakilerden

hangisidir

A) Boncuk

B) Sıkmacık

C) Yay

D) Bağlantı elemanı

9 Ana kuumltleden kesilecek mermer bloğun uzunluğu 25 m ve yuumlksekliği 15 m olduğuna

goumlre kesim iccedilin gerekli elmas tel uzunluğu ne kadardır

A) 10m

B) 8m

C) 75m

D) 95m

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlkleri yazınız

10 Madenler doğada helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipsonucunda milyonlarca bazen

milyarlarca yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır

11 Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkartılması

iĢlemi helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipolarak isimlendirilmektedir

12 Elmas tel her 1 metresine helliphelliphelliphelliphellip adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

13 CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını

oumlnlemek iccedilin helliphelliphelliphelliphelliphelliparalıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir

24

AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız

14 ( ) ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı iĢ kazaları ve meslek hastalıklarından

ccedilalıĢanları korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır

15 ( ) ĠĢ kazalarına ve meslek hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeler

kullanmak zorunluluktur

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

25

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2

Mermer ocak iĢletmeciliğini ilgilendiren yasal proseduumlrleri kavrayarak mermer

ocaklarında yasal sınırlar iccedilersinde ccedilevreye duyarlı uumlretim yapma alıĢkanlığı kazanacaksınız

Bir mermer ocağı accedilmak iccedilin hangi yasa ve youmlnetmeliklere goumlre iĢlem

yapılmaktadır Bu yasa youmlnetmelik ve izinler hangi makamlardan

alınmaktadır AraĢtırınız

2 MERMER OCAKLARI ĠLE ĠLGĠLĠ

YASAL PROSEDUumlRLER Tarihicirc suumlreccedil iccedilinde insanlar doğal kaynakları kullanabildikleri oumllccediluumlde geliĢmiĢ ve

zenginleĢmiĢlerdir Guumlnuumlmuumlzde kalkınmasını tamamlamıĢ veya tamamlamakta olan bazı

uumllkeler bu kaynaklardan gerektiği gibi zamanında ve yerinde nasıl yaralanabileceğinin alt

yapısını oumlnceden hazırlayarak bu hedefine ulaĢmaktadırlar Bu altyapıyı oluĢturan

unsurlardan biri de mevzuattır

Mevzuat ccediloğu sektoumlrlerde olmayan kendine oumlzguuml yapısı oumlzellikleri sorunları ve riski

olan mermercilik sektoumlruumlnuuml etkileyen unsurların baĢında gelmektedir

Kural olarak belli bir konuda yuumlruumlrluumlkte bulunan yasalar ve buna bağlı olarak

ccedilıkartılmıĢ diğer mevzuat (tuumlzuumlk youmlnetmelik genelge tebliğ vb) o konuda faaliyet

goumlsterenlerin uyacakları kuralları belirleyerek bir ccedilerccedileve ccedilizer Bazı kanunlar (Orman

Kanunu Turizm Kanunu vb) ve bunlara dayalı olarak ccedilıkarılıp yayınlanmıĢ olan tuumlzuumlk

youmlnetmelik genelge ve tebliğler boumlyle bir mevzuat buumltuumlnluumlğuumlnuuml anlattığından hem

youmlneticilerin hem de vatandaĢların uyacakları kuralları baĢka bir kaynağa gerek kalmadan

accedilıklar

Mermer madenciliği arazide (orman turizm yayla vb) ccedileĢitli boumllgelerde yapıldığı

iccedilin ccedilok ccedileĢitli kanun ve youmlnetmeliklerle muhatap olmak zorundadır Mermer madenciliği

kendi mevzuatının yanında diğer bakanlıkların tabi olduğu mevzuata da uymak zorundadır

21 Maden Kanunu Mermercilik sektoumlruumlnuuml birinci derecede ilgilendiren Maden Kanunu‟dur CcedileĢitli

zamanlarda değiĢiklik yapılarak son hacircliyle 2004 tarihinde yuumlruumlrluumlğe girmiĢtir 3213 sayılı

Maden Kanunu Yuumlruumlrluumlk Tarihi (15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete) ve 5177

sayılı Kanun ldquo3213 Sayılı Maden Kanunursquonda ve Bazı Kanunlarda DeğiĢiklik

Yapılmasına ĠliĢkin Kanunrdquo Yuumlruumlrluumlk Tarihi (05 Haziran 2004 Tarih ve 25483 Sayılı

Resmicirc Gazete)

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2

AMACcedil

ARAġTIRMA

3

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1

AMACcedil

Mermer blok uumlretimi iccedilin mermer ocaklarında gerekli iĢ guumlvenliği tedbirlerini alarak

uumlretim iccedilin hazırlıkları yapabileceksiniz Mermer ocaklarını ilgilendiren yasal proseduumlrleri

kavrayabileceksiniz

ARAġTIRMA

Bulunduğunuz yerdeki mermer ocaklarını geziniz Uumlretim aĢamalarını

araĢtırınız Koruyucu guumlvenlik tedbirleri olarak nelerin alındığını belirleyiniz

1 MERMER OCAKLARI GENEL CcedilALIġMA

PRENSĠPLERĠ

Madencilik uumlretiminde imalat sektoumlruumlnden farklı olarak birccedilok farklı aĢamayı dikkate

almak gerekir Madenler doğada jeolojik suumlreccediller sonucunda milyonlarca bazen milyarlarca

yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır Bir madenin uumlretilebilmesi iccedilin oumlncelikle onun

doğada nerelerde bulunduğunun belirlenmesi gerekmektedir Buna madencilikte ldquoaramardquo adı

verilmektedir Diğer bir deyiĢle madencilikte zincirin ilk aĢamasını arama faaliyetleri

oluĢturmaktadır Yeryuumlzuumlnde binlerce yıldır devam eden madencilik faaliyetleri sonucunda

yuumlzeyde kolayca bulunabilen madenler hemen tuumlmuumlyle tuumlketilmiĢ durumdadır Bu nedenle

buguumln yeryuumlzuumlnuumln derinliklerinde oumlrtuumlluuml durumda olan maden yataklarının ccedileĢitli bilimsel

ve teknolojik youmlntemler kullanılarak belirlenmesi gerekmektedir

Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkarılması

iĢlemi uumlretim olarak isimlendirilmektedir Ccediloğunlukla bu aĢamanın sonunda maden gerccedilek

anlamda uumlretilmiĢ olmamakla birlikte uumlretilen cevherin ccedileĢitli iĢlemlerle zenginleĢtirilerek

kullanıma hazır hacircle getirilmesi gerekmektedir

11 Arama Youmlntemleri

Bir maden oluĢumunun aranması o boumllgede huumlkuumlm suumlrmuumlĢ olan jeolojik olayların

tarihccedilesini ve etkili oldukları alanların geometrisinin ccediloumlzuumlmlenmesini yeraltındaki

konumunun belirlenmesini gerektirmektedir Bu hususların accedilıklığa kavuĢturulması iccedilin

jeolojik etuumlt uzaktan algılama jeofizik ve jeokimyasal etuumlt vb farklı bilim dalları ve

teknolojilerden yararlanılır

Son doumlnemlerde haritalama ve uzaktan algılama tekniklerinde buumlyuumlk geliĢmeler

olmuĢtur Buguumln yerden yapılan jeolojik haritalama ccedilalıĢmaları ccediloğunlukla uzaktan algılama

ile hazırlanmıĢ haritaların kontroluuml veya daha ayrıntılı oumlzel amaccedillı haritaların hazırlanması

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash1

AMACcedil

ARAġTIRMA

4

amacıyla yapılmaktadır Ccedilok yeni ve ileri bir teknik olan uydudan yapılan uzaktan algılama

oumlz olarak yer yuumlzeyinde sergilenen jeolojik ve mineralojik oumlzelliklerinin uydu goumlruumlntuumlleri

yardımıyla tanımlanmasına dayanır

Uydu goumlruumlntuumllerinden hazırlanabilen maden arama accedilısından oumlnemli olan konulu

haritalar kaya tuumlruuml yapı ve alterasyon haritalarıdır Ayrıca uydu goumlruumlntuumllerinin bitki tuumlrlerine

dayanarak kaya ve maden tuumlrlerini tanıma amacıyla yorumlanmasına dayanan jeobotanik

ccedilalıĢmaların da ilerde maden aramacılığına yeni ufuklar accedilacağı değerlendirilmektedir

Maden aramacılığında kesin sonuccedillara ancak sondaj yarma galeri vb doğrudan

maden varlığı ile temas etmeye imkacircn sağlayan klasik youmlntemlerle ulaĢılabilmektedir

Uzaktan algılama jeolojik ve jeofizik etuumltler vb diğer youmlntem ve tekniklerin kullanılması ile

ipuccedilları elde edilen cevher varlığının geometrisi sondaj yarma galeri vb youmlntemlerle

ortaya konulur Ayrıca bu aĢamada elde edilen oumlrnekler uumlzerinde yapılan teknolojik testlerle

gerccedilek anlamda ekonomik potansiyele sahip bir maden varlığının mevcut olup olmadığı

konusunda bir yargıya varılabilir Ancak ccedilalıĢmalar bu aĢamada da henuumlz tamamlanmıĢ

sayılamaz Bu aĢamaya kadar elde edilen veriler oumln fizibilite ccedilalıĢması ile değerlendirilir

Boumlylece bulunan kaynağın gerccedilek anlamda bir ekonomik maden yatağı olup olmadığı

saptanır Oumln fizibilite ccedilalıĢmasını uumlretim youmlntemleri ve pazarlama faaliyetleri ile teknolojik

deney ccedilalıĢmalarının sonuccedillarını iccedileren bir fizibilite ccedilalıĢması izler Soumlz konusu fizibilite

ccedilalıĢmasının sonucunun olumlu ccedilıkması hacirclinde maden yatağı ekonomiye arz edilmek uumlzere

iĢletmeye alınır

12 Uumlretim Youmlntemleri

Uumlretim youmlntemleri ikiye ayrılmaktadır

Accedilık iĢletme

Yer altı iĢletme youmlntemleri

Makine ve ekipman teknolojisindeki oumlnemli geliĢmeler accedilık iĢletmecilik youmlntemlerinin

payını yuumlksek oranlara ccedilıkarmıĢtır Uumlretim youmlntemlerinin seccediliminde oumlrtuuml tabakası kalınlığı

kaya formasyonlarının sertlik basma dayanımı kazılabilirlik parametreleri ilk yatırım tutarı

ve birim uumlretim maliyetleri belirleyici olmaktadır Her uumlretim youmlntemi de kendi iccedilinde farklı

uumlretim sistemlerinin uygulanmasını iccedilermektedir

Kazı ve yuumlkleme iĢi kazı yeri oumlzellikleri dikkate alınarak seccedililen suumlrekli veya suumlreksiz

ccedilalıĢan iĢ makineleriyle yapılmaktadır Yuumlksek kapasiteli makine ve ekipmanların

geliĢtirilmesi ve iĢletme faaliyetlerine bilgisayarlı oumllccedilme-izleme kontrol sistemlerinin

uygulanmasıyla accedilık iĢletmelerde verimlilikte buumlyuumlk artıĢ gerccedilekleĢmiĢtir Hemen her maden

tuumlruuml iccedilin accedilık iĢletme youmlntemleri uygulanmaktadır Mermer ocaklarında kullanılan iĢ

makineleri olarak doumlner kepccedileli ekskavatoumlr ve zincirli ekskavatoumlr surface miner gibi kazıcı -

yuumlkleyici makineler ve nakliye araccedilları olarak kamyonlar kullanılmaktadır

Accedilık iĢletmecilik faaliyetlerinde sistem ve uygun makine-ekipman seccediliminde yıllık

kazı ve uumlretim miktarları topografya maden damarının eğimi yapısı ve kalınlığı oumlrtuuml

tabakası ve ara kesme tabakalarının kalınlığı ve mekanik oumlzellikleri iklim (yağıĢ ve sıcaklık)

5

ve drenaj durumu belirleyicidir Kazı planına uygun basamak boyutları Ģev accedilıları doumlkuumlm

sahası yeri seccedilimi ve kapasitesi yollar ve rekuumlltivasyon ccedilalıĢmalarının mermer ocağı

planlaması aĢamasında mutlaka dikkate alınması gerekmektedir

Mermer ocaklarında uumlretilen blokların yuumlklenmesinde ocağın yuumlksek noktasına

kurulan vinccedillerden de yaralanılmaktadır Mermer ocakları doğa Ģartlarından ccedilok ccedilabuk

etkilenmektedir Yağmur ve kar sularının ocağı basması durumunda uumlretime ara verme

zorunluluğu doğmaktadır Bu olumsuzlukları gidermek iccedilin ocak iccedilersinde biriken su ve

ccedilamurun tahliye edilmesi iccedilin gerekli tedbirler alınmalıdır Tahliye genellikle elektrikli veya

dizel motorlu pompalarla yapılmaktadır

Mermer ocaklarında iĢccedililerin yemek dinlenme gibi sosyal ihtiyaccedillarının karĢılanması

iccedilin bir idari bina olması gereklidir Ayrıca ocakta kullanılan makine ve ekipmanların

buluunduğu depo gereklidir

1 3 Ocaklarda ĠĢ Guumlvenliğinin Oumlnemi

ĠĢ kazasının birccedilok tanımı bulunmaktadır Duumlnya Sağlık TeĢkilatı (WHO) iĢ kazasını

ldquoOumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olayrdquo olarak tanımlamaktadır

Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO) ise iĢ kazasını Belirli bir zarar veya yaralanmaya yol

accedilan oumlnceden planlanmamıĢ beklenmedik bir olay Ģeklinde tanımlamıĢtır

ĠĢ kazasını ccedilalıĢanların iĢ yerinde ccedilalıĢırken iĢe giderken veya eğitim esnasında

ccedilalıĢana zarar veren malda hasar oluĢturan proseste yavaĢlamaya ve uumlruumln kaybına sebep

olan istenmeyen olaylar olarak tanımlayabiliriz Meslek hastalığının tanımı ise 506 sayılı

Sosyal Sigortalar Kanunu‟na goumlre Ģoumlyledir Sigortalının ccedilalıĢtırıldığı iĢin niteliğine goumlre

tekrarlanan bir sebeple veya iĢin yuumlruumltuumlm Ģartları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli

hastalık sakatlık veya ruhi arıza hacirclleri meslek hastalığıdır Meslek hastalıkları Sosyal

Sigortalar Kanunu Sağlık ĠĢlemleri Tuumlzuumlğuuml‟ne ekli meslek hastalıkları listesinde beĢ ana

grupta toplanmıĢtır Bunlar kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları mesleki cilt

hastalıkları mesleki solunum sistemi hastalıkları mesleki bulaĢıcı hastalıklar ve fiziksel

etkenlerle olan meslek hastalıkları olarak adlandırılmıĢtır ĠĢ yerinde bir iĢ kazası veya

meslek hastalığı ile sonuccedillanan bir durum ortaya ccedilıktığında iĢ kazası veya meslek hastalığı

geccedilirenlerin yaralanması sakatlanması sonucu tıbbi muumldahale gerekmekte ya da iĢccedili veya

iĢccedililer kaybedilmektedir Boumlyle bir durum karĢısında iĢ kazası veya meslek hastalıklarının

mevcut yasalara goumlre incelenmesinde idari para cezası maddi ve manevi tazminat davalarına

varan sonuccedillara neden olabilmektedir ĠĢccedililerin zarar goumlrmesinin yanında iĢletme iccedilerisindeki

makineler prosesler zarar goumlrebilmekte malzeme veya ekipman kaybı yaĢanabilmektedir ĠĢ

yerlerinde iĢ kazaları ile meslek hastalıklarının getirdiği doğrudan maliyetlerin yanında

dolaylı maliyetler de hesaplansa iĢ sağlığı guumlvenliği politikaları buumlyuumlk bir titizlikle hazırlanır

ve iĢ sağlığı ve guumlvenliği ile ilgili kurallar ccedilok daha oumlnemle uygulanabilirdi

ĠĢletmeler kazaların gerccedilek maliyetini belirleyemediği ve bu bilince sahip olmadığı

suumlrece kazaları azaltmak veya kazaların oumlnuumlne geccedilmek muumlmkuumln değildir ĠĢ kazaları ve

6

meslek hastalıkları dolayısıyla meydana gelen zararın buumlyuumlkluumlğuuml iĢ yerindeki youmlneticilerin

tehlikeleri belirlememesi ve kontrol edilebilecek riskleri oumlnceden tespit edememesi hacirclinde

tamamen Ģansa kalmıĢtır ĠĢ kazaları ile meslek hastalıkları nedeniyle oluĢabilecek zararı

azaltabilmek iccedilin iĢletmelerin iĢ sağlığı ve guumlvenliği iccedilin buumltccedilelerinde bu konulara

ayıracakları bir fon bulunmalı youmlnetimin iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularının oumlnemi accedilısından

bilinccedilli olması ve bu konularda kararlı ve etkili kuralların uygulanmasının sağlanması

gerekmektedir

ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı ccedilalıĢanları iĢ kazaları ve meslek

hastalıklarından korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır Ancak iki

husus daha vardır ki bunları da goumlz ardı etmemek gerekir Bunlardan biri uumlretim guumlvenliğini

sağlayarak verimi artırmak diğeri ise iĢletme guumlvenliğini sağlamaktır ĠĢ kazaları ile meslek

hastalıklarının neden olduğu kayıpları en aza indirmek amacıyla bilimsel araĢtırmalara dayalı

guumlvenlik oumlnlemlerinin saptanması ve uygulanması doğrultusundaki ccedilalıĢmalar ise kısaca ldquoiĢ

guumlvenliğirdquo terimi iccedilinde toplanmaktadır Genel anlamda iĢ guumlvenliği kavramı ccedilalıĢanların

iĢletmenin ve uumlretimin her tuumlrluuml tehlike ve zararlardan korunmasını iccedilermektedir Ġnsan

hayatının oumlncelik taĢıması nedeniyle iĢletme ve uumlretim guumlvenliği konularının ikinci planda

kaldığı ve uluslararası alanda iĢ guumlvenliği kavramıyla genel olarak ccedilalıĢanların guumlvenliğinin

ifade edildiği goumlruumllmektedir Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO) ile Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml

(ILO) iĢ sağlığı ve guumlvenliğini ldquoTuumlm mesleklerde iĢccedililerin bedensel ruhsal sosyal iyilik

durumlarını en uumlst duumlzeye ulaĢtırmak bu duumlzeyde suumlrduumlrmek iĢccedililerin ccedilalıĢma koĢulları

yuumlzuumlnden sağlıklarının bozulmasını oumlnlemek iĢccedilileri ccedilalıĢtırılmaları sırasında sağlığa aykırı

etmenlerden oluĢan tehlikelerden korumak iĢccedilileri fizyolojik ve psikolojik durumlarına en

uygun mesleksel ortamlara yerleĢtirmek ve bu durumlarına en uygun mesleksel ortamlara

yerleĢtirmek ve bu durumları suumlrduumlrmek oumlzet olarak iĢin insana ve her insanın kendi iĢine

uyumunu sağlamakrdquo olarak tanımlamıĢtır

ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği denildiğinde genel anlamda yalnızca ccedilalıĢanların değil tuumlm

iĢletmenin ve uumlretimin guumlvenliğinin duumlĢuumlnuumllmesi gerekir Bu uumlccedil ayrı alandaki ccedilalıĢmaların

birlikte mevcut olması hacirclinde ccedilalıĢanların guumlvenliğini tam olarak sağlamak muumlmkuumln

olacaktır

ĠĢ sağlığı ve guumlvenliğinin genel amacı iĢccediliye ve ailesine iĢ yerine ve diğer mercilere

gelen yuumlkuumlmluumlluumlkleri azaltmak ve buna bağlı olarak uumllke ekonomisine verdiği zararları

oumlnlemektir

Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO) nuumln tespitlerine goumlre duumlnyada her uumlccedil dakikada bir

iĢccedili iĢ kazası veya meslek hastalığından oumllmektedir Yine aynı kaynağa goumlre her yıl duumlnyada

ortalama 110 milyon iĢccedili iĢ kazası geccedilirmekte veya meslek hastalığına yakalanmaktadır

Bunlardan 180 bini yaĢamını yitirmektedir

131 Koruyucu Malzemeler

Mermer ocakları ağır ccedilalıĢma Ģartları olan ortamlardır ĠĢ kazalarına ve meslek

hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeleri kullanmak zorunluluktur Mermer

kuumltlelerinin ayak parmaklarına duumlĢmesi sonucu oluĢabilecek ezilmelere karĢı uccedilları ccedilelik

koruyuculu bot giyilmelidir Bedeni korumak iccedilin deri tuumlruuml kalın giysiler giyilmelidir

7

1311 Kulaklık Goumlzluumlk

Elmas telli kesim sırasında ccedilapak ve elmas boncuk fırlatmasına karĢı goumlzleri korumak

iccedilin goumlzluumlk kullanılmalıdır (Resim 11) Yuumlksek ses Ģiddeti iccedilin ise kulaklık kullanılması

gerekir (Resim12) Oumlzellikle yoğun su ve toz insan sağlığına zararlı olabilmektedir Yuumlksek

ses seviyesi mermer iĢletmelerinde her zaman vardır Bu sağlığı tehdit eden ortamlarla ilgili

youmlnetmeliklerde alınacak emniyet tedbirleri belirtilmiĢtir Bu tedbirlerin baĢında yer alan ve

en basiti olan goumlzluumlk ve kulaklık kullanılmaktır

Resim 11 Goumlzluumlk

Resim 12 Kulaklık

1312 MuĢamba Oumlnluumlk Ccedilizme Eldiven

Ocak tabanının ccedilamurlu ortamına karĢı ccedilizme kıĢın yağmur ve kardan korunmak iccedilin

yağmurluk giyilmelidir Elleri ccedilizilmelere ve yaralanmalara karĢı korumak iccedilin deri eldiven

kullanılmalıdır (Resim 13)

Resim 13 Tulum ccedilizme ve eldiven

8

1313 Toz Maskeleri

Mermer uumlretiminde ccedilalıĢan kiĢiler mesleğin gereği aĢırı tozlu bir ortamda

bulunmaktadırlar Bu durum ccedilalıĢanların sağlığını tehdit etmektedir Bu tehlikeden

korunmak iccedilin ccedilalıĢan kiĢiler mutlaka maske kullanmalıdırlar Toz maskeleri ccedilalıĢma

ortamına goumlre bez toz maskesi veya filtreli toz maskesi Ģeklinde kullanılmalıdır (Resim 14)

Resim 14 Toz maskesi

132 Ocaklarda Meydana Gelen ĠĢ Kazaları

Mermer ocakları accedilık alanda ccedilalıĢılan tozlu guumlruumlltuumlluuml buumlyuumlk iĢ makinelerinin ccedilalıĢma

anında hareketli olduğu bir ortamdır Blok kesme makineleri elektrikli olabilmekte ve

elektrik kabloları gerekli oumlzen goumlsterilmediği takdirde ezilme riski taĢımaktadır Bu da

ccedilalıĢanın hayatını riske atmaktadır

Mermer bloklarının ana kuumltleden kesilmesinde genellikle elmas boncuklu mermer

blok kesici makineleri kullanılmaktadır Bu makinelerin kesme boncukları yuumlksek devirde

doumlnmektedir Bu elmas telin blok kesimi sırasında sıkıĢıp kopması sonucu etrafta bulunan

iĢccedililere yuumlksek hızda ccedilarpması yaralanmalara hatta oumlluumlmlere varan iĢ kazalarına neden

olmaktadır

Mermer ocaklarında iĢ makineleri ile mermer blok kesicileri aynı anda ccedilalıĢmaktadır

Yani suumlrekli bir uumlretim soumlz konusudur ĠĢ makinesi operatoumlruumlnuumln dikkatsizliği diğer

ccedilalıĢanların ezilme tehlikesiyle karĢılaĢmasına neden olabilmektedir Ana kuumltleden kesim

sonrası blok ayrılmasında ccedilalıĢanların kuumltle kopması ve duumlĢmesi ile darbe alıp yaralanma

tehlikesi vardır

9

Mermer ocaklarında meydana gelebilecek tehlikeleri aĢağıdaki Ģekilde sıralamak

muumlmkuumlnduumlr

1321 Fiziksel Tehlikeler

TitreĢim

Guumlruumlltuuml

Yetersiz havalandırma

AĢırı ısı nem ve hava hareketleri

Yetersiz veya aĢırı aydınlatma

1322 Kimyasal Tehlikeler

Toksik gazlar organik sıvıların buharları ergimiĢ hacircldeki metal gazları

Radyasyona maruz kalma (X ıĢınları doğal ve yapay radyoaktif maddeler)

Kızıloumltesi ve mor oumltesi ıĢınlar

Asitler bazlar nedeniyle yanma

Ġnert tozlar fibrojenik tozlar toksik tozlar kansorejonik tozlar alerjik tozlar

1323 Elektrikle CcedilalıĢma ile Meydana Gelen Tehlikeler

Topraklaması yapılmamıĢ tezgacirchlar veya el aletleri

Topraklamanın belli periyotlarla kontroluumlnuumln yapılmaması

Elektrik ve aydınlatma tesisatının periyodik kontroluumlnuumln yaptırılmaması

YıpranmıĢ ve hatalı onarılmıĢ el aletleri

Yetkisiz kiĢilerin muumldahale etmek istemesi

Kırık yıpranmıĢ el aletleri

Koruyucu baret eldiven ccedilizme maske kulaklık gibi kiĢisel koruyucuların

bulunmaması

Zeminin yalıtılmaması

Yuumlksek gerilim ile ccedilalıĢmada gerekli kurallara uyulmaması

1324 Mekanik Tehlikeler

Makine ve tezgacirchın ezen delen kesen doumlnen operasyon koruyucusunun

bulunmaması

Makine ve tezgacirchı tehlike anında durduracak duumlğme veya anahtarın

bulunmaması

Yetersiz ve uygun olmayan makine ve koruyucu teccedilhizat

Yetersiz uyarı sistemleri

Duumlzensiz ve dağınık iĢ yeri ortamı

Makinelerin kaldırma aletlerinin kazanların kompresoumlrlerin vb gerekli bakım

ve periyodik kontrollerinin yapılmaması

10

1325 Tehlikeli Youmlntem ve ĠĢlemler

Makine veya tezgacirchlarda ccedilalıĢırken koruyucu teccedilhizatın devre dıĢı bırakılması

Baret goumlzluumlk siper maske vb kiĢisel koruyucuların kullanılmaması

AĢırı yuumlk kaldırma

3 m‟den yuumlksek malzeme istifleme

EtiketlenmemiĢ veya yetersiz etiketlenmiĢ malzeme

Gereken uyarı ikaz iĢaret ve yazılarının konmamıĢ olması

Guumlvenlik kartı olmayan kimyasalla ccedilalıĢma

ĠĢe yeni baĢlayan iĢccediliyi ccedilalıĢtığı iĢle ve iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularında

eğitim vermeden ccedilalıĢtırma

Belli aralıklarla iĢccedililere iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularında eğitim verilmemesi

Yeterli ikaz vermeden araccedilların ccedilalıĢtırılması veya durdurulması

Elektrik kesilmeden teccedilhizat uumlzerinde onarım

Onarım esnasında Ģalter veya beklenmedik bir harekete karĢı guumlccedil duumlğmesinin

emniyete alınmamıĢ olması

CcedilalıĢır hacircldeki teccedilhizatın yağlanması temizlenmesi ayarlanması

Depo ve konteynerlerin tam olarak boĢaltılıp temizlenmeden uumlzerinde onarım

ve kaynak yapılması

Yuumlksekten atlama

Parlama patlama ve yangın ihtimali olan yerlerde elektrik tesisatının uygun

olmaması

Parlama patlama tehlikesi olan yerlerde sigara iccedililmesi

Yuumlkleme ve boĢaltma iĢlemlerinin uygun youmlntemle yapılmaması

Malzemelerin makinelerin ve teccedilhizatın uygun yerleĢtirilmemesi

1326 ĠĢ Yeri Ortamından Kaynaklanan Tehlikeler

ĠĢ yeri zemini

Yetersiz geccedilitler

Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

Yetersiz iĢ alanı

Duumlzensiz iĢ yeri

Merdivenlerde korkuluk olmaması

DuĢların ve tuvaletlerin ccedilalıĢır durumda veya temiz olmaması

133 Mermer Ocaklarında Alınacak ĠĢ Guumlvenlik Tedbirleri

Madencilik iĢ kazalarının yoğun olduğu bir sektoumlrduumlr Her yıl Tuumlrkiye‟de on binlerce

iĢ kazası binlerce oumlluumlm ve yaralanma ile buumlyuumlk maddi kayıplara yol accedilmaktadır Oumlzellikle

madencilik sektoumlruuml bu konuda oldukccedila olumsuz değerlendirilebilecek bir noktadadır Bu

olumsuz manzarayı giderebilmek iccedilin madencilik sektoumlruuml ccedilalıĢma ortamındaki ve uumlretim

tehlikelerin yarattığı olumsuzlukların giderilerek sağlıklı ve guumlvenli iĢ yerlerinin

oluĢturulması buumlyuumlk oumlnem taĢımaktadır

11

4857 sayılı ĠĢ Kanunu‟na istinaden ccedilıkarılan Yer Altı ve Yer Uumlstuuml Maden

ĠĢletmelerinde Sağlık ve Guumlvenlik Tedbirleri Youmlnetmeliği‟ne goumlre maden ocaklarında

alınacak iĢ guumlvenliği tedbirlerini Ģu Ģekilde sıralamak muumlmkuumlnduumlr

ĠĢ yerleri tehlikelere karĢı yeterli koruma sağlanacak Ģekilde organize

edilecektir ĠĢccedililerin sağlık ve guumlvenliğini tehlikeye atmamak iccedilin iĢ yerindeki

tehlikeli veya atık maddeler uzaklaĢtırılacak veya kontrol altında tutularak iĢ

yerinin her zaman duumlzenli bir durumda olması sağlanacaktır

CcedilalıĢma mahalleri iĢccedililerin iĢlerini kolayca yapabilmeleri iccedilin ergonomik

esaslara uygun Ģekilde tasarlanacak ve kurulacaktır

CcedilalıĢma mahallinde iĢccedilinin yalnız ccedilalıĢması durumunda uygun goumlzetim

yapılacak veya uygun yollarla haberleĢme sağlanacaktır

Her iĢ yerinde iĢveren tarafından atanmıĢ iĢccedililer ccedilalıĢtığı suumlrece goumlrev yapacak

yeterli beceri ve uzmanlığa sahip sorumlu bir kiĢi bulunacaktır Yeterli beceri ve

uzmanlığa sahip olmak Ģartıyla iĢ yeri iccedilin bu sorumluluğu iĢverenin kendisi

uumlstlenebilir

ĠĢccedililere sağlık ve guumlvenliklerini sağlayabilmeleri iccedilin yeterli bilgi talimat ve

eğitim verilecek ve bu eğitimler tekrarlanacaktır ĠĢveren iĢccedililere verilen

talimatların kendilerinin ve diğer ccedilalıĢanların sağlık ve guumlvenliklerini tehlikeye

atmalarını oumlnleyecek Ģekilde kolay anlaĢılır olmasını sağlayacaktır

Her iĢ yeri iccedilin iĢccedililerin sağlık ve guumlvenliklerinin korunması ve iĢ

ekipmanlarının guumlvenli bir Ģekilde kullanılması iccedilin gerekli kuralları belirleyen

yazılı talimatlar hazırlanacaktır Bu talimatlar acil durum ekipmanlarının

kullanımına ve iĢ yerinde veya iĢ yeri yakınındaki herhangi bir acil durumda

nasıl hareket edileceğine iliĢkin bilgileri de iccedilerecektir

Her iĢ yerinde ya da her iĢte guumlvenli ccedilalıĢma youmlntemleri uygulanacaktır

Sağlık ve guumlvenlik dokuumlmanında gerekli goumlruumllmesi hacirclinde hem tehlikeli iĢlerin

yapılmasında hem de diğer iĢlerle etkileĢmesi sonucu ciddi tehlikelere neden

olabilecek rutin iĢlerin yapılmasında bir ccedilalıĢma izni sistemi uygulanacaktır

ĠĢveren sağlık ve guumlvenlik youmlnetim sistemi de dacirchil olmak uumlzere iĢccedililerin

sağlığını ve guumlvenliğini korumak iccedilin alınan oumlnlemleri bu Youmlnetmelik‟e

uygunluğunu sağlamak iccedilin duumlzenli aralıklarla goumlzden geccedilirecektir

Mekanik iĢ ekipmanları ve tesisler sağlam kusursuz ve kullanım amacına

uygun olacaktır Elektrikli ekipmanların ve tesislerin guumlcuuml ve boyutları

kullanım amacına uygun olacaktır Mekanik ve elektrikli iĢ ekipmanları ile

tesisat tehlike yaratmayacak Ģekilde kurulmuĢ ve korunmuĢ olacaktır

Guumlvenlik ekipmanları her zaman kullanıma hazır ve ccedilalıĢır durumda

bulundurulacaktır Bu ekipmanların bakımı yapılan iĢ dikkate alınarak

yapılacaktır

Yangın veya patlama tehlikesi bulunan ortamlarda sigara iccedililmesine izin

verilmeyecektir

KiĢisel Koruyucu Donanımların ĠĢ Yerinde Kullanılması Hakkında Youmlnetmelik

huumlkuumlmleri saklı kalmak kaydı ile iĢccedililerin zararlı ortam havasına maruz

kalabilecekleri yerlerde yeterli sayıda uygun solunum ve canlandırma ekipmanı

bulundurulacaktır

Sağlık ve guumlvenlik dokuumlmanında belirlenmiĢ olan kaynaklardan yangının

baĢlaması ve yayılmasına karĢı iĢ yerlerinin planlanması kurulması

12

donatılması iĢletmeye alınması iĢletilmesi ve bakımında gerekli tedbirler

alınacaktır Yangınla hızlı ve etkili muumlcadele iccedilin gerekli oumlnlemler alınacaktır

ĠĢ yerleri uygun yangın soumlnduumlrme ekipmanları ve gereken hacircllerde yangın

detektoumlrleri ve alarm sistemleri ile donatılacaktır

Otomatik olmayan yangın soumlnduumlrme ekipmanları kolay ulaĢılabilir ve

kullanılabilir olacak ve gerektiğinde zarar goumlrme ihtimaline karĢı korunacaktır

Patlayıcı maddelerin ve ateĢleyicilerin depolanması taĢınması ve kullanılması

sadece bu konuda yetkili ve uzman kiĢiler tarafından yapılacaktır Bu iĢler

iĢccedililer iccedilin risk oluĢturmayacak Ģekilde organize edilecek ve yuumlruumltuumllecektir

CcedilalıĢma yerlerine guumlvenli bir Ģekilde ulaĢabilmek ve acil bir durumda hızlı ve

guumlvenli bir Ģekilde bu yerleri terk edebilmek muumlmkuumln olacaktır

Merdivenler yuumlkleme platform ve rampaları da dacirchil buumltuumln ulaĢım yolları

yayalar veya araccedillar iccedilin kolay guumlvenli ve uygun geccediliĢi sağlayacak ve

yakınındaki ccedilalıĢanları tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek Ģekilde hesaplanacak

boyutlandırılacak ve yerleĢtirilecektir

Yayaların kullandığı veveya araccedillarla malzeme taĢımada kullanılan yollar

kullanıcı sayısına ve iĢ yerinde yapılan iĢin oumlzelliğine uygun boyutlarda

olacaktır Malzeme taĢınan yollarda yayalar iccedilin yeterli guumlvenlik mesafesi

bırakılacaktır

ĠĢccedililerin korunması amacıyla araccedil yolları ve geccediliĢler accedilıkccedila iĢaretlenecektir

CcedilalıĢma sahasında motorlu taĢıtlar ve makine trafiğinin bulunması durumunda

trafik kurallarına uygun duumlzenleme yapılacaktır

Accedilık ccedilalıĢma alanları guumln ıĢığının yeterli olmadığı hacircllerde uygun Ģekilde

aydınlatılacaktır

ĠĢccedililer olumsuz hava koĢullarından ve gerekli hacircllerde cisim duumlĢmelerine karĢı

korunacaktır

ĠĢccedililer zararlı duumlzeyde guumlruumlltuumlden ve gaz buhar toz gibi zararlı dıĢ etkilerden

korunacaktır

ĠĢccedililer herhangi bir tehlike durumunda iĢ yerini hemen terk edebilecek veya

kısa suumlrede yardım alabileceklerdir

ĠĢccedililerin kaymaları veya duumlĢmeleri oumlnlenecektir

Tehlikeli alanlar accedilıkccedila goumlruumllebilir Ģekilde iĢaretlenecektir

Yapılan iĢin oumlzelliği nedeniyle malzeme veya iĢccedililerin duumlĢmesi de dacirchil risk

bulunan tehlikeli alanlara goumlrevli olmayan kiĢilerin girmesi uygun araccedil ve

gereccedillerle engellenecektir

Tehlikeli alanlara girme yetkisi olan kiĢilerin korunması iccedilin uygun oumlnlemler

alınacaktır

Herhangi bir tehlike durumunda tuumlm ccedilalıĢanların iĢ yerini derhacircl ve guumlvenli bir

Ģekilde terk etmeleri muumlmkuumln olacaktır

Acil ccedilıkıĢ kapıları dıĢarıya doğru accedilılacaktır Acil ccedilıkıĢ kapıları acil durumlarda

ccedilalıĢanların hemen ve kolayca accedilabilecekleri Ģekilde olacaktır

ĠĢccedililer herhangi bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiği konusunda

eğitileceklerdir

Ġlk yardım ekipmanları ccedilalıĢma Ģartlarının gerektirdiği her yerde

bulundurulacak ve yapılan iĢin oumlzelliğine uygun olacaktır Ġlk yardım

ekipmanları uygun bir Ģekilde iĢaretlenecek ve kolay ulaĢılabilir olacaktır

13

CcedilalıĢmaları sırasında oumlzel iĢ elbiseleri giymek durumunda olan iĢccedililer iccedilin

uygun soyunma yerleri sağlanacaktır Soyunma yerleri kolaylıkla ulaĢılabilecek

yerlerde ve yeterli buumlyuumlkluumlkte olacak ve buralarda oturma yerleri bulunacaktır

Soyunma odaları yeterince geniĢ olacak ve burada her iĢccedili iccedilin ccedilalıĢma saatleri

iccedilinde elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır Nemli tozlu

kirli ve benzeri iĢlerde veya tehlikeli maddelerle ccedilalıĢılan yerlerde iĢ elbiseleri

ile haricicirc elbiselerin ayrı yerlerde saklanabilmesi iccedilin elbise dolapları yan yana

iki boumllmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı verilecektir Islak iĢ elbiselerinin

kurutulabilmesi iccedilin gerekli imkacircnlar sağlanacaktır

Yapılan iĢin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi hacirclinde iĢccedililer iccedilin

uygun duĢ tesisleri yapılacaktır

CcedilalıĢma yerlerine dinlenme odalarına soyunma yerlerine duĢ ve yıkanma

yerlerine yakın yerlerde yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır

Hafriyat doumlkme yerleri atık yığınları ve sahaları ile ccediloumlktuumlrme havuzları sağlam

ve dayanıklı olacak iĢccedililerin sağlığı ve guumlvenliğini tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek

Ģekilde tasarlanacak inĢa edilecek iĢletilecek ve bakımı yapılacaktır

Dinlenme yerleri soyunma yerleri duĢ ve tuvaletler bekleme yerleri

yemekhaneler kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amacına goumlre yeterli

sıcaklıkta olacaktır

1331 Makine ve Tezgacirchlarda Genel Guumlvenlik Oumlnlemleri

ĠĢ kazalarının oumlnemli bir kısmı makine koruyucuların olmamasından veya makine ve

tezgacirchlarda ccedilalıĢırken gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmamasından kaynaklanmaktadır

Yapılan iĢin niteliğine ve makine tezgacirchın oumlzelliklerine goumlre alınacak oumlnlemeler de buumlyuumlk

değiĢkenlik goumlsterebilmektedir Makine ve tezgacirchlarda genel olarak alınması gereken

guumlvenlik oumlnlemeleri aĢağıda belirtilmiĢtir

Makineyi operatoumlruuml dıĢında bir kimsenin kullanması tehlikeli ve yasaktır

Her arıza hemen sorumlusuna bildirilmelidir

Makineyi kullanan operatoumlr kendi guumlvenliği kadar ccedilevresindekilerin guumlvenliğini

de duumlĢuumlnmelidir

Makine ccedilalıĢır durumda terk edilmemelidir

Makineler amacı dıĢında kullanılmamalıdır Makinelerin arka kısımlarında da

guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

TalaĢ sıccedilramalarına karĢı ccedilalıĢanlar korunmalıdır

Her makinenin ccedilalıĢtırma ve kullanma talimatı olmalıdır

CcedilalıĢmaya baĢlamadan tuumlm sistem kontrol edilmelidir

Makineyi kullananlar eğitilmelidir

Kesilen iĢ artıklarının zemine dağılmasına izin verilmemelidir

Her uyarıya uyulmalıdır

Hidrolik devre kontrol edilmeli kapalı vanalar accedilılmalıdır

ĠĢ yeri tabanı temiz olmalıdır

Uygun iĢ elbisesi giyilmelidir

Gerektiğinde kiĢisel koruyucular kullanılmalıdır

Tuumlm makinelere guumlvenlik topraklaması yapılmalıdır

14

Besleme kabloları mekanik ve kimyasal etkilerden korunmalıdır

Topraklı ve guumlvenli fiĢ-priz sistemi kullanılmalıdır

Genel ve yerel aydınlatma yeterli olmalıdır

Makine ccedilalıĢırken ayar ve oumllccedilme yapılmamalıdır

ĠĢe uygun makine kullanılmalıdır

Makineler arasında en az 80 cm uzaklık olmadır

Makineler sağlam ve duumlz bir taban uumlzerine yerleĢtirilmelidir

1332 Kaldırma Makinelerinde ĠĢ Guumlvenliği Kuralları

Her operatoumlruumln kendi makinesinden sorumlu olduğu unutulmamalıdır

Operatoumlrler kendi guumlvenlikleri yanında ccedilevrede ccedilalıĢanların da guumlvenliğini

korumak zorundadırlar

ĠĢaretler ilanlar ccedilalıĢtırma talimatları okunup anlaĢılmadan ve iĢaret veren kiĢi

tarafından yapılan iĢaretlerin kodu hakkında bilgi sahibi olmadan hiccedil kimse

vinci ccedilalıĢtırmamalıdır

Buumltuumln vinccediller goumlruumllebilecek bir yerinde yuumlk ccedilizelgesi taĢır Bu ccedilizelgede

belirlenmiĢ kapasite dıĢında yuumlk kaldırılmamalıdır

Vinccedille kaldırılan yuumlkler kesinlikle ccedilalıĢanlar uumlzerinden geccedilmemelidir Zorunlu

olmadıkccedila yuumlk bir araccedil ya da makine uumlzerinden geccedilirilmemelidir

Operatoumlr vinccedil ccedilalıĢmasına baĢlamadan oumlnce vincin kumandalarını frenlerini

vinccedil kollarını test etmelidir

Yuumlk kaldırılmadan oumlnce iĢaretccedili tarafından etrafta ccedilalıĢanlar ccedilalıĢma

boumllgesinden uzaklaĢtırılmalıdır

Hiccedil kimse yuumlkuumln ya da kancanın uumlzerine binmemeli hareket hacirclindeyken

operatoumlr vinccedil bumunun tellere takılmaması iccedilin dikkat etmelidir

Yuumlksek gerilim harları yakınında ccedilalıĢmak gerekiyorsa gerilim ile en az 3048

cm‟lik uzaklık olmalıdır

Operatoumlr vincini terk ediyorsa stop etmeli vinci istenen değerler arasında

ccedilalıĢmıyorsa makinesini derhacircl durdurmalıdır

Vinccedil ccedilalıĢır durumdayken hiccedil bir nedenle yağlama yapılmamalı operatoumlr kabini

daima temiz tutulmalıdır

Vinccedillerin uumlzerindeki limit Ģalteri iptal edilmemelidir

Frenlere yavaĢ basılmalı vinccedil ani olarak durdurulmamalıdır

Normalin uumlzerinde bir yuumlk kaldırılıyorsa yuumlk 3-5 cm kaldırıldıktan sonra frenler

test edilmelidir

Operatoumlr mahallinde daima tam dolu ve kontroluuml yapılmıĢ yangın soumlnduumlrme

tuumlpuuml hazır olmalıdır

Ağır yuumlkler kaldırılmadan oumlne vinccedil halatları kontrol edilmeli tellerde kopukluk

varsa halat değiĢtirilmelidir

Buumlyuumlk yuumlklerin sağa sola sallanmaması iccedilin yedekleme halatı kullanılmalıdır

CcedilalıĢma en az hareketle yapılacak Ģekilde organize edilmelidir

Dengeyi artırmak iccedilin daha fazla denge ağırlığı ya da daha fazla tespit tertibatı

kullanılmalıdır

15

1333 Yuumlksek Sese KarĢı Alınacak Guumlvenlik Tedbirleri

ĠĢccedililer belirli guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucuları kullanmalıdır Ccediluumlnkuuml yuumlksek

duumlzeyde guumlruumlltuumlye uzun suumlre maruz kalma ccedilok hassas olan iĢitme mekanizması iccedilin

zararlıdır Kulak tıkaccedilları veya tuumlm kulağı kapsayan kulak koruyucuları guumlruumlltuumlyuuml kulak

zarına gelmeden oumlnce oumlnler (azaltır) Kulak tıkacı veya tuumlm kulağı iccediline alan koruyucuların

seccedilimi guumlruumlltuumlnuumln duumlzeyi ve yapılan iĢe bağlıdır Guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucusu

takılınca konuĢmaları veya uyarı sinyallerini duymama endiĢesi yersizdir Hatta sesler daha

rahat iĢitilmektedir

14 Elmas Tel Kesme Makineleri ile Kesim Hazırlığı

141 Elmas Tel Kesme Makineleri

Tuumlrkiye mermer ocak iĢletmeciliğinde son 25 yılda kullanılmaya baĢlanan elmas tel

kesme makine ve ekipmanları ccedilok buumlyuumlk goumlstererek mermer madenciliğinin vazgeccedililmez

makinesi hacircline gelmiĢtir Mermer ocaklarında uumlretimin maksimum seviyede

gerccedilekleĢmesini ve zayiatsız blok elde edilmesini sağlayan makinedir

Tel ile taĢ kesmenin ccedilok eski tarihlerden beri yapılageldiği antik ocaklardaki

kalıntılardan anlaĢılmaktadır O zamanlarda kol guumlcuumlne dayalı bir kesme metodu

kullanılmıĢtır O doumlnemlerde taĢlar ocaklardan blok olarak değil levha Ģeklinde

ccedilıkarılmaktaydı Mermer uumlretiminde alıĢılagelmiĢ youmlntemlerin dıĢında daha az enerji ve daha

az insan guumlcuuml gerektirecek patlayıcılarla uumlretimde oluĢan kayıpları en aza indirecek uumlretim

youmlntemleri arayıĢları suumlregelmiĢtir Antik tel kesme metotlarından yola ccedilıkarak ilk defa 1854

yılında Belccedilika‟da Eugene Chevailer tarafından tel kesme makinesi yapılmıĢ ve

patentleĢmiĢtir 1880 yılında Guy Michel tarafından geliĢtirilen bu metot 1889 yılında en

son Ģekliyle helis tel kesme metodu ve makinesi olarak yapılmıĢtır Carrera ocaklarında ilk

kullanım 1895 yılında olmuĢtur Resim 14‟te elmas tel kesme makinesi goumlruumllmektedir

Resim 15 Elmas tel kesme makinesi

Uumlretim youmlntemine adını veren bu makine yatay veya dikey kesim yapabilmektedir

Kayacı ldquoaĢındırmardquo yoluyla kesen elmas tel makine uumlzerindeki kasnağa sarılı durumdadır

Makine goumlvdesi genellikle 6-8 m uzunluğunda olan raylar uumlzerinde kesme iĢlemi iccedilin

16

gerekli olan baskıyı (gerilmeyi) oluĢturacak Ģekilde geriye doğru hareket eder Bu esnada bir

motor yardımıyla doumlnduumlruumllen kasnağın hızla ccedilevirdiği elmas tel kesme iĢlemini

gerccedilekleĢtirir

Uumllkemiz ocaklarında yerli ve yabancı firmaların dizel veya elektrikli olarak uumlrettikleri

ETK makineleri kullanılmaktadır Bu makineler genel olarak 40-60 HP civarında olup 3-10

m2h (yuumlzey) kesme hızına sahiptir Makinenin kontrol panosu operatoumlruumlnuumln guumlvenliği

bakımında yeterli bir uzaklıkta tutulabilmektedir

1411 Elmas Tel Kesme Makinesi CcedileĢitleri ve Kısımları

Guumlnuumlmuumlzde mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan elmas tel kesme makineleri iki

Ģekilde uumlretilmektedir

Dizel

Elektrik motorlu

Bu makineler genel olarak uumlccedil kısımdan meydana gelmektedir Birinci kısımda

makinenin ccedilalıĢması iccedilin hareket motoru elektrik guumlccedil aktarma organları ve bu organları

taĢıyan Ģasi ikinci kısımda tipine makine goumlre 18-55kW guumlcuumlnde hidrolik veya mekanik

olarak elmas telin hareketini sağlayan volana (Ccedilapı 800 mm) guumlccedil aktaran merkez uumlccediluumlncuuml

kısımda ise tuumlm bu sistemi ccedilalıĢma esnasında taĢıyan raylar ve kumanda panosu

bulunmaktadır (Resim 14)

Hidrolik merkezli makineler ilk ccedilalıĢma esnasında elmas telin doumlnme hızını

ayarlamasından dolayı mekanik merkezli makinelere goumlre avantajlıdır Buna karĢın bu

makinelerin ilk yatırım maliyetleri yuumlksektir

Elmas tel kesme makinelerinin sektoumlrde kullanımının geliĢmesi sonucunda hem uumlretim

hızı yuumlkselmiĢ hem de duumlzguumln boyutlu blok elde edilme imkacircnı sağlanmıĢtır Bu makineler

sayesinde daha oumlnceki uumlretim youmlntemleri ile ocaklara verilen hasarlar en az seviyeye

indirilmiĢtir

1412 Elmas Tel Kesme Makineleri Oumlzellikleri ve CcedilalıĢma Sistemi

Elmas telle kesme youmlnteminin temeli kuumltle uumlzerine deliciler ile delinen deliklerden

geccedilirilen ve uumlzerinde elmas boncuklar bulunan telin makinenin dairesel hareketi ile oluĢan

suumlrtuumlnme yardımıyla mermerin aĢındırılmasıdır Elmas tel kesme makinesinin goumlrevi bu teli

belirli bir gerginlikte tutarak ccedilevirmesi ve raylar uumlzerinde doğrusal hareket yapmasıdır

17

Elektrikli elmas telle blok kesme makinesi (reduumlktoumlr ccedilıkıĢlı) teknik oumlzellikleri uumlretici

firmalara goumlre değiĢiklikler arz etmekle beraber Ģu Ģekilde verilebilir

Motor Cinsi Elektrikli

Motor Guumlcuuml 50 HP

YuumlruumlyuumlĢ Motoru 1 HP (Hidrolik-Otomatik)

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 8-12 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Elektrik-Mekanik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Dizel tel kesme makinesini teknik oumlzellikleri ise Ģu Ģekildedir

Motor Cinsi Dizel

Motor Guumlcuuml 82 HP

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 7-10 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Hidrostatik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Elmas tel kesme makinelerinde kesim suumlresince elmas telin gerginliği hidrostatik tip

makinelerde hidrolik piston ile elektro-mekanik sistemli makinelerde elektrik motoru-balata

veya elektrik motoru-diĢli grubu birliği ile sağlanmaktadır Elmas tel kesme makinelerinde

telin hızı sabit olması istendiğinden elektro-mekanik sistemli makineler daha avantajlıdır

1413 Tel ve Elmas Boncuklar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

elmas teldir Elmas tel olarak adlandırılan grup ccedilelik halatın uumlzerine oumlzel olarak imal edilmiĢ

elmas boncuklar yaylar sıkmacıklar ve pulların dizilmesi ile elde edilir Elmas teller

genellikle 5 ndash 10 ndash 15 metre uzunluklarda hazırlanır Resim 165‟te elmas teli oluĢturan

elmas boncuk yay ve bağlantı elemanları goumlruumllmektedir

18

Resim 16 Elmas tel ve bağlantı elemanları

Elmas boncuklar

Elmas tel kesim iĢleminde bloğu ana kayaccediltan koparan uumlnite tel halat uumlzerindeki

elmas boncuklardır

Bu boncuklar uumlretim Ģekline goumlre

Sinterize

Elektrolitik

koumlkenli olmak uumlzere iki tiptir Her birinin kullanım oumlzelliği birbirinden farklıdır

Kesim iĢlemi suumlrecinde kayacın tekno-mekanik oumlzelliğine goumlre her bir elmas boncuğun bir

kullanım oumlmruuml vardır Bu kullanım oumlmruuml kesilecek kayacın fiziksel ve mekanik oumlzellikleri

ile doğrudan iliĢkilidir

Elmas boncuk ccedilapları kullanım amaccedillarına ve uumlretim teknolojisine goumlre farklı

ccedilaplarda olabilmektedir Ocak uumlretiminde blok kesme iĢleminde kullanılan boncuk ccedilapları

suumls iĢccedililiğinde kullanılan boncuk ccedilaplarından daha buumlyuumlk boyutlardadır

Genel bir kullanım olarak elmas boncuk dıĢ yuumlzey ccedilapları 8 mm 88 mm 10 mm

102 mm 105 mm ve 11 mm değerlerindedir Yuumlzuumlk iccedil ccedilapları 7 mm 8 mm 85 mm olarak

değiĢmektedir

Yaylar

Paslanmaz ccedilelik tellerin buumlkuumlluumlp oumlzel ısıl iĢlemden geccedilirilmesi yoluyla elde edilir

Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe ederek

elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılır Yaylar ccedilelik telin uumlzerinde hareket

etmelidir Granit gibi sert taĢların kesiminde kesim esnasında kopan sert taĢ parccedilacıkları

(kırıntılar) yayların aralıklarına girerek halat-yay arasında sıkıĢır SıkıĢan bu sert kırıntılar

ccedilelik halatı ve elmas boncukların iccedil ccedileperlerini yıprattığından ccedilelik yay yerine oumlzel yapımlı

sert plastik tuumlpler kullanılır

Sıkmacıklar

Elmas telde kullanılan sıkmacıklar ccedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat

uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını oumlnler Ccedilelik halat uumlzerinde bulunan elmasların

korunmasını da sağlar Elmas telin ccedilalıĢma sırasında kopması hacirclinde sıkmacıklar soketlerin

19

yayların ve pulların fırlayarak kaybolmasını oumlnler Bu amaccedilla ccedilelik halat uumlzerinde belirli

aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilmektedir Bu sitem aynı zamanda ccedilalıĢma anında elmas

soketlerin tek tek ccedilalıĢmasını da sağlamaktadır Genel olarak iki sıkma arasına 3-5 elmas

boncuk takılır Dolayısıyla herhangi bir kopma durumunda sadece iki sıkma arasındaki

boncuk sayısı kadar bir kayıp soumlz konusu olur Bağlantı elemanı olarak iki ucu ters diĢli

vida-somun veya bakır tuumlp kullanılır Telin iki ucu vidalı tipte vidalanarak bakır tuumlpte ise iki

ucu bakır tuumlp iccedilinde birleĢtirildikten sonra pres makas ile sıkıĢtırılarak bağlanır

Tel bağlantı elemanları

Elmas tellerin sonsuz uzunluğunu sağlamak iccedilin birtakım tel bağlantı elemanları

kullanılmaktadır Bunlar vida-somun tipi ters vida-somun tipi ve bakır tuumlpuuml tipi olmak uumlzere

uumlccedile ayrılır Vida-somun tipi bağlantı elemanları diğerlerine nazaran kesim sırasında daha

kolay boĢaldığından dezavantajlıdır Bu dezavantajı diğer iki tip bağlantı elemanlarının daha

ccedilok kullanılmasına neden olmuĢtur Ayrıca meydana gelen boĢalmalardan doğacak zaman

kayıpları da asgariye indirilmiĢtir

Pullar

Elmas boncuk ve yay arasına yerleĢtirilen ccedilelik yayları koruyucu elemanlardır Pullar

ccedilelik yayları ve elmas soketlerin doumlnuumlĢuumlnuuml sağlamak ve korumak amacıyla kullanılır

Ccedilelik halat

Krom-nikel alaĢımlı tellerden oluĢur Ccedilelik tellerden oluĢan bir oumlzuumln etrafına 6 adet

halatccedilığın burularak sarılmasıyla oluĢturulur Her bir halatccedilık 7 telden oluĢur Ccedilekme

dayanımı 1830 knmm2 kopma dayanımı 20 kn olan tellerdir Elmas boncukların iccedil ccedilapına

uygun olarak 40 mm 48 mm ve 49 mm ccedilaplarında imal edilir

1414 Elmas Boncuk Bağlantısı Yapma

Ccedilelik tel uumlzerine pul - elmas boncuk ndash pul ndash yay - pul sıralaması ile istenilen uzunlukta

(5 10 15 m) dizilir CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir

tarafa toplanmasını oumlnlemek iccedilin 50-60cm aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir Telin sonunda

bağlantı elemanları ile bağlantısı yapılır ġekil 11‟de elmas boncuğun ccedilelik halata takılıĢı ve

bağlantısı yapılmıĢ elmas tel goumlruumllmektedir

ġekil 11 Elmas teli oluĢturan parccedilalar ve diziliĢleri

Elmaslı tel mermer kuumltlesine ve tel kesme makinesine koĢulduktan sonra değiĢik tipte

bağlantı elemanları kullanılarak iki ucu bağlanır Bağlantı elemanın tipine goumlre bağlantı

tekniği de farklılık goumlsterir

20

Vida somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanı kullanıldığında elmaslı tel bağlanmadan oumlnce telin bir ucu

N=D+L kadar vidalama youmlnuumlnden tersine kendi etrafında burgu Ģeklinde ccedilevrilir Burada D

bağlantı elemanındaki diĢ sayısı L ise kullanılan elmas telin metre cinsinden uzunluğudur

Bundan amaccedil kesim esnasında bağlantı elemanın vidasının ccediloumlzuumllmesini oumlnlemek ve telin

kendi etrafında doumlnuumlĢuumlnuuml sağlayacak kesim esnasında elmas boncukların mermer kuumltlesi

iccedilindeki sıkıĢmasını oumlnlemektir Teldeki bu burgu hareketi aynı zamanda elmas boncukların

homojen olarak aĢınmasına da yardımcı olur N kadar kendi etrafında doumlnduumlruumllen elmas tel

telin diğer ucundaki bağlantı elemanı ile vidalanarak kapatılır

Bakır tuumlp ve iki ucu ters diĢli vida ndash Somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanları kullanıldığında telin bir ucu yukarıda anlatılan nedenlerden

dolayı tel uzunluğu metre kadar yani 50 metre ise tel 50 kez kendi etrafında ccedilevrilir Telin iki

ucu vidalı tipte olduğu gibi vidalanır bakır tuumlpte ise telin iki ucu bakır tuumlp iccediline sokulduktan

sonra pres makas ya da pres pompa ile belirli bir duumlzende sıkıĢtırılarak bağlanır

1415 Mermer Kuumltlesine KoĢulacak Telin Boyu (TB)

Kesilecek mermer bloğun uzunluğuna ve yuumlksekliğine bağlı olarak tel boyu

hesaplanır Buna goumlre tel boyu

(TB) = 2L +3H cinsinden hesap edilir Burada

L kesilecek kuumltlenin uzunluğu

H kesilecek kuumltlenin yuumlksekliğini ifade eder

1416 Elmas Tel Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar

Elmas tel her 1 metresine 30 adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

Elmas tel dizilirken yaylar elmas boncuklara tam baskı yapacak Ģekilde iyi

sıkılmalı kesinlikle gevĢek bırakılmamalıdır Aksi takdirde tek taraflı aĢınma ve

goumlbek burcu deliklerinden buumlyuumlme meydana gelebilmektedir

Elmas tel ccedilalıĢtırılmadan oumlnce bağlantı elemanlarının zıt youmlnuumlnde her 1 metre

iccedilin bir kere kurulmalıdır Tel yanlıĢ youmlnuumlnde kurulursa bağlantı elemanlarında

ccediloumlzuumllme ve boncuklarda tek taraflı aĢınma meydana gelir Eğer tel yetersiz

kurulursa kendi etrafında yeterince doumlnemeyeceğinden duumlzensiz aĢınacak ve

verimli bir kesim elde edilemeyecektir

Elmas tel ccedilalıĢtırılırken su debisi yeterli olmalıdır Ccedilıkan suyun renginden

yeterli olup olmadığı anlaĢılabilir Verilen su berrak ccedilıkıyorsa fazla kullanıldığı

kuru mermer tozu ve parccedilacıkları ccedilıkıyorsa suyun yetersiz verildiği anlaĢılır

Verilen su miktarı yetersiz olursa boncuklarda yanma ve aĢırı aĢınma su fazla

olursa da su yastığı neticesinde kesim hızında duumlĢme meydana gelmektedir Bu

durum gereksiz enerji tuumlketimine ve zaman kaybına yol accedilmaktadır

Elmas tel kesim yaparken aĢırı gergiye alınmamalıdır AĢırı gergiye maruz

kalan teller konik ve tek taraflı aĢınır erken bitme meydana gelir

21

UYGULAMA FAALĠYETĠ Mermer blok uumlretiminde yapılması gerekli oumln hazırlıklar iccedilin aĢağıdaki uygulamaları

yapınız

ĠĢlem Basamakları Oumlneriler

25 m boyunda 15 m yuumlksekliğinde

blok kesimi iccedilin gerekli elmas tel

boyunu hesaplayınız

Tel boyu formuumlluumlnuuml yazınız

Blok boyutuna goumlre tel boyunu bulunuz

Elmas boncuk sıralaması yapınız

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kesiniz

Ġlk bağlantı elemanını takınız

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile

elemanları telden geccediliriniz

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları takınız

Bağlantı elemanı montajı yapınız Bağlantı eleman tipini seccediliniz

Eleman tipine uygun bağlantıyı yapınız

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

Blok boyutunu belirlediniz mi

Ccedilelik halat boyunu hesapladınız mı

Boncuk yay pul ve sıkmacık temini yaptınız mı

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kestiniz mi

Ġlk bağlantı elemanını taktınız mı

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile elemanları telden geccedilirdiniz

mi

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları taktınız mı

Bağlantı eleman tipini seccediltiniz mi

Eleman tipine uygun bağlantıyı yaptınız mı

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

UYGULAMA FAALĠYETĠ

22

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği iĢaretleyiniz

1 AĢağıdakilerden hangisi madencilikte zincirin ilk aĢamasını oluĢturan faaliyettir

A) Uumlretim

B) Arama

C) Pazarlama

D) Hepsi

2 AĢağıda sıralanan maden ccedilıkarma youmlntemlerinden hangileri mermer ocakccedilılığında

kullanılmaktadır

I- Accedilık iĢleme youmlntemi

II- Yer altı ocak iĢletme youmlntemi

III- Galeri ocakccedilılığı

A) I-III

B) II-III

C) I-III

D) I-II

3 Oumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olaya ne denir

A) ĠĢ kazası

B) Meslek hastalığı

C) ĠĢ guumlvenliği

D) Yangın

4 AĢağıdakilerden hangisi ccedilalıĢma kurallarını duumlzenleyen kuruluĢlardandır

A) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

B) Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO)

C) CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenli Bakanlığı

D) Hepsi

5 AĢağıdakilerden hangisi iĢ yerinden kaynaklanabilecek iĢ kazalarından değildir

A) ĠĢ yeri zemini

B) Yetersiz geccedilitler

C) AĢırı yuumlk kaldırma

D) Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

23

6 Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

aĢağıdakilerden hangisidir

A) Delici

B) Elmas tel

C) Hidrolik ayırıcı

D) Yuumlkleyici

7 Elmas tel oluĢturulmasında kullanılan elemanların doğru sıralanıĢı aĢağıdakilerden

hangisinde doğru olarak verilmiĢtir

I-boncuklar II-sıkmacıklar III-yaylar IV-pullar

A) IV-III-I-II

B) I-II-III-IV

C) III-I-II-IV

D) II-I-IV-III

8 Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe

ederek elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılan eleman aĢağıdakilerden

hangisidir

A) Boncuk

B) Sıkmacık

C) Yay

D) Bağlantı elemanı

9 Ana kuumltleden kesilecek mermer bloğun uzunluğu 25 m ve yuumlksekliği 15 m olduğuna

goumlre kesim iccedilin gerekli elmas tel uzunluğu ne kadardır

A) 10m

B) 8m

C) 75m

D) 95m

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlkleri yazınız

10 Madenler doğada helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipsonucunda milyonlarca bazen

milyarlarca yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır

11 Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkartılması

iĢlemi helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipolarak isimlendirilmektedir

12 Elmas tel her 1 metresine helliphelliphelliphelliphellip adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

13 CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını

oumlnlemek iccedilin helliphelliphelliphelliphelliphelliparalıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir

24

AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız

14 ( ) ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı iĢ kazaları ve meslek hastalıklarından

ccedilalıĢanları korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır

15 ( ) ĠĢ kazalarına ve meslek hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeler

kullanmak zorunluluktur

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

25

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2

Mermer ocak iĢletmeciliğini ilgilendiren yasal proseduumlrleri kavrayarak mermer

ocaklarında yasal sınırlar iccedilersinde ccedilevreye duyarlı uumlretim yapma alıĢkanlığı kazanacaksınız

Bir mermer ocağı accedilmak iccedilin hangi yasa ve youmlnetmeliklere goumlre iĢlem

yapılmaktadır Bu yasa youmlnetmelik ve izinler hangi makamlardan

alınmaktadır AraĢtırınız

2 MERMER OCAKLARI ĠLE ĠLGĠLĠ

YASAL PROSEDUumlRLER Tarihicirc suumlreccedil iccedilinde insanlar doğal kaynakları kullanabildikleri oumllccediluumlde geliĢmiĢ ve

zenginleĢmiĢlerdir Guumlnuumlmuumlzde kalkınmasını tamamlamıĢ veya tamamlamakta olan bazı

uumllkeler bu kaynaklardan gerektiği gibi zamanında ve yerinde nasıl yaralanabileceğinin alt

yapısını oumlnceden hazırlayarak bu hedefine ulaĢmaktadırlar Bu altyapıyı oluĢturan

unsurlardan biri de mevzuattır

Mevzuat ccediloğu sektoumlrlerde olmayan kendine oumlzguuml yapısı oumlzellikleri sorunları ve riski

olan mermercilik sektoumlruumlnuuml etkileyen unsurların baĢında gelmektedir

Kural olarak belli bir konuda yuumlruumlrluumlkte bulunan yasalar ve buna bağlı olarak

ccedilıkartılmıĢ diğer mevzuat (tuumlzuumlk youmlnetmelik genelge tebliğ vb) o konuda faaliyet

goumlsterenlerin uyacakları kuralları belirleyerek bir ccedilerccedileve ccedilizer Bazı kanunlar (Orman

Kanunu Turizm Kanunu vb) ve bunlara dayalı olarak ccedilıkarılıp yayınlanmıĢ olan tuumlzuumlk

youmlnetmelik genelge ve tebliğler boumlyle bir mevzuat buumltuumlnluumlğuumlnuuml anlattığından hem

youmlneticilerin hem de vatandaĢların uyacakları kuralları baĢka bir kaynağa gerek kalmadan

accedilıklar

Mermer madenciliği arazide (orman turizm yayla vb) ccedileĢitli boumllgelerde yapıldığı

iccedilin ccedilok ccedileĢitli kanun ve youmlnetmeliklerle muhatap olmak zorundadır Mermer madenciliği

kendi mevzuatının yanında diğer bakanlıkların tabi olduğu mevzuata da uymak zorundadır

21 Maden Kanunu Mermercilik sektoumlruumlnuuml birinci derecede ilgilendiren Maden Kanunu‟dur CcedileĢitli

zamanlarda değiĢiklik yapılarak son hacircliyle 2004 tarihinde yuumlruumlrluumlğe girmiĢtir 3213 sayılı

Maden Kanunu Yuumlruumlrluumlk Tarihi (15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete) ve 5177

sayılı Kanun ldquo3213 Sayılı Maden Kanunursquonda ve Bazı Kanunlarda DeğiĢiklik

Yapılmasına ĠliĢkin Kanunrdquo Yuumlruumlrluumlk Tarihi (05 Haziran 2004 Tarih ve 25483 Sayılı

Resmicirc Gazete)

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2

AMACcedil

ARAġTIRMA

4

amacıyla yapılmaktadır Ccedilok yeni ve ileri bir teknik olan uydudan yapılan uzaktan algılama

oumlz olarak yer yuumlzeyinde sergilenen jeolojik ve mineralojik oumlzelliklerinin uydu goumlruumlntuumlleri

yardımıyla tanımlanmasına dayanır

Uydu goumlruumlntuumllerinden hazırlanabilen maden arama accedilısından oumlnemli olan konulu

haritalar kaya tuumlruuml yapı ve alterasyon haritalarıdır Ayrıca uydu goumlruumlntuumllerinin bitki tuumlrlerine

dayanarak kaya ve maden tuumlrlerini tanıma amacıyla yorumlanmasına dayanan jeobotanik

ccedilalıĢmaların da ilerde maden aramacılığına yeni ufuklar accedilacağı değerlendirilmektedir

Maden aramacılığında kesin sonuccedillara ancak sondaj yarma galeri vb doğrudan

maden varlığı ile temas etmeye imkacircn sağlayan klasik youmlntemlerle ulaĢılabilmektedir

Uzaktan algılama jeolojik ve jeofizik etuumltler vb diğer youmlntem ve tekniklerin kullanılması ile

ipuccedilları elde edilen cevher varlığının geometrisi sondaj yarma galeri vb youmlntemlerle

ortaya konulur Ayrıca bu aĢamada elde edilen oumlrnekler uumlzerinde yapılan teknolojik testlerle

gerccedilek anlamda ekonomik potansiyele sahip bir maden varlığının mevcut olup olmadığı

konusunda bir yargıya varılabilir Ancak ccedilalıĢmalar bu aĢamada da henuumlz tamamlanmıĢ

sayılamaz Bu aĢamaya kadar elde edilen veriler oumln fizibilite ccedilalıĢması ile değerlendirilir

Boumlylece bulunan kaynağın gerccedilek anlamda bir ekonomik maden yatağı olup olmadığı

saptanır Oumln fizibilite ccedilalıĢmasını uumlretim youmlntemleri ve pazarlama faaliyetleri ile teknolojik

deney ccedilalıĢmalarının sonuccedillarını iccedileren bir fizibilite ccedilalıĢması izler Soumlz konusu fizibilite

ccedilalıĢmasının sonucunun olumlu ccedilıkması hacirclinde maden yatağı ekonomiye arz edilmek uumlzere

iĢletmeye alınır

12 Uumlretim Youmlntemleri

Uumlretim youmlntemleri ikiye ayrılmaktadır

Accedilık iĢletme

Yer altı iĢletme youmlntemleri

Makine ve ekipman teknolojisindeki oumlnemli geliĢmeler accedilık iĢletmecilik youmlntemlerinin

payını yuumlksek oranlara ccedilıkarmıĢtır Uumlretim youmlntemlerinin seccediliminde oumlrtuuml tabakası kalınlığı

kaya formasyonlarının sertlik basma dayanımı kazılabilirlik parametreleri ilk yatırım tutarı

ve birim uumlretim maliyetleri belirleyici olmaktadır Her uumlretim youmlntemi de kendi iccedilinde farklı

uumlretim sistemlerinin uygulanmasını iccedilermektedir

Kazı ve yuumlkleme iĢi kazı yeri oumlzellikleri dikkate alınarak seccedililen suumlrekli veya suumlreksiz

ccedilalıĢan iĢ makineleriyle yapılmaktadır Yuumlksek kapasiteli makine ve ekipmanların

geliĢtirilmesi ve iĢletme faaliyetlerine bilgisayarlı oumllccedilme-izleme kontrol sistemlerinin

uygulanmasıyla accedilık iĢletmelerde verimlilikte buumlyuumlk artıĢ gerccedilekleĢmiĢtir Hemen her maden

tuumlruuml iccedilin accedilık iĢletme youmlntemleri uygulanmaktadır Mermer ocaklarında kullanılan iĢ

makineleri olarak doumlner kepccedileli ekskavatoumlr ve zincirli ekskavatoumlr surface miner gibi kazıcı -

yuumlkleyici makineler ve nakliye araccedilları olarak kamyonlar kullanılmaktadır

Accedilık iĢletmecilik faaliyetlerinde sistem ve uygun makine-ekipman seccediliminde yıllık

kazı ve uumlretim miktarları topografya maden damarının eğimi yapısı ve kalınlığı oumlrtuuml

tabakası ve ara kesme tabakalarının kalınlığı ve mekanik oumlzellikleri iklim (yağıĢ ve sıcaklık)

5

ve drenaj durumu belirleyicidir Kazı planına uygun basamak boyutları Ģev accedilıları doumlkuumlm

sahası yeri seccedilimi ve kapasitesi yollar ve rekuumlltivasyon ccedilalıĢmalarının mermer ocağı

planlaması aĢamasında mutlaka dikkate alınması gerekmektedir

Mermer ocaklarında uumlretilen blokların yuumlklenmesinde ocağın yuumlksek noktasına

kurulan vinccedillerden de yaralanılmaktadır Mermer ocakları doğa Ģartlarından ccedilok ccedilabuk

etkilenmektedir Yağmur ve kar sularının ocağı basması durumunda uumlretime ara verme

zorunluluğu doğmaktadır Bu olumsuzlukları gidermek iccedilin ocak iccedilersinde biriken su ve

ccedilamurun tahliye edilmesi iccedilin gerekli tedbirler alınmalıdır Tahliye genellikle elektrikli veya

dizel motorlu pompalarla yapılmaktadır

Mermer ocaklarında iĢccedililerin yemek dinlenme gibi sosyal ihtiyaccedillarının karĢılanması

iccedilin bir idari bina olması gereklidir Ayrıca ocakta kullanılan makine ve ekipmanların

buluunduğu depo gereklidir

1 3 Ocaklarda ĠĢ Guumlvenliğinin Oumlnemi

ĠĢ kazasının birccedilok tanımı bulunmaktadır Duumlnya Sağlık TeĢkilatı (WHO) iĢ kazasını

ldquoOumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olayrdquo olarak tanımlamaktadır

Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO) ise iĢ kazasını Belirli bir zarar veya yaralanmaya yol

accedilan oumlnceden planlanmamıĢ beklenmedik bir olay Ģeklinde tanımlamıĢtır

ĠĢ kazasını ccedilalıĢanların iĢ yerinde ccedilalıĢırken iĢe giderken veya eğitim esnasında

ccedilalıĢana zarar veren malda hasar oluĢturan proseste yavaĢlamaya ve uumlruumln kaybına sebep

olan istenmeyen olaylar olarak tanımlayabiliriz Meslek hastalığının tanımı ise 506 sayılı

Sosyal Sigortalar Kanunu‟na goumlre Ģoumlyledir Sigortalının ccedilalıĢtırıldığı iĢin niteliğine goumlre

tekrarlanan bir sebeple veya iĢin yuumlruumltuumlm Ģartları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli

hastalık sakatlık veya ruhi arıza hacirclleri meslek hastalığıdır Meslek hastalıkları Sosyal

Sigortalar Kanunu Sağlık ĠĢlemleri Tuumlzuumlğuuml‟ne ekli meslek hastalıkları listesinde beĢ ana

grupta toplanmıĢtır Bunlar kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları mesleki cilt

hastalıkları mesleki solunum sistemi hastalıkları mesleki bulaĢıcı hastalıklar ve fiziksel

etkenlerle olan meslek hastalıkları olarak adlandırılmıĢtır ĠĢ yerinde bir iĢ kazası veya

meslek hastalığı ile sonuccedillanan bir durum ortaya ccedilıktığında iĢ kazası veya meslek hastalığı

geccedilirenlerin yaralanması sakatlanması sonucu tıbbi muumldahale gerekmekte ya da iĢccedili veya

iĢccedililer kaybedilmektedir Boumlyle bir durum karĢısında iĢ kazası veya meslek hastalıklarının

mevcut yasalara goumlre incelenmesinde idari para cezası maddi ve manevi tazminat davalarına

varan sonuccedillara neden olabilmektedir ĠĢccedililerin zarar goumlrmesinin yanında iĢletme iccedilerisindeki

makineler prosesler zarar goumlrebilmekte malzeme veya ekipman kaybı yaĢanabilmektedir ĠĢ

yerlerinde iĢ kazaları ile meslek hastalıklarının getirdiği doğrudan maliyetlerin yanında

dolaylı maliyetler de hesaplansa iĢ sağlığı guumlvenliği politikaları buumlyuumlk bir titizlikle hazırlanır

ve iĢ sağlığı ve guumlvenliği ile ilgili kurallar ccedilok daha oumlnemle uygulanabilirdi

ĠĢletmeler kazaların gerccedilek maliyetini belirleyemediği ve bu bilince sahip olmadığı

suumlrece kazaları azaltmak veya kazaların oumlnuumlne geccedilmek muumlmkuumln değildir ĠĢ kazaları ve

6

meslek hastalıkları dolayısıyla meydana gelen zararın buumlyuumlkluumlğuuml iĢ yerindeki youmlneticilerin

tehlikeleri belirlememesi ve kontrol edilebilecek riskleri oumlnceden tespit edememesi hacirclinde

tamamen Ģansa kalmıĢtır ĠĢ kazaları ile meslek hastalıkları nedeniyle oluĢabilecek zararı

azaltabilmek iccedilin iĢletmelerin iĢ sağlığı ve guumlvenliği iccedilin buumltccedilelerinde bu konulara

ayıracakları bir fon bulunmalı youmlnetimin iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularının oumlnemi accedilısından

bilinccedilli olması ve bu konularda kararlı ve etkili kuralların uygulanmasının sağlanması

gerekmektedir

ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı ccedilalıĢanları iĢ kazaları ve meslek

hastalıklarından korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır Ancak iki

husus daha vardır ki bunları da goumlz ardı etmemek gerekir Bunlardan biri uumlretim guumlvenliğini

sağlayarak verimi artırmak diğeri ise iĢletme guumlvenliğini sağlamaktır ĠĢ kazaları ile meslek

hastalıklarının neden olduğu kayıpları en aza indirmek amacıyla bilimsel araĢtırmalara dayalı

guumlvenlik oumlnlemlerinin saptanması ve uygulanması doğrultusundaki ccedilalıĢmalar ise kısaca ldquoiĢ

guumlvenliğirdquo terimi iccedilinde toplanmaktadır Genel anlamda iĢ guumlvenliği kavramı ccedilalıĢanların

iĢletmenin ve uumlretimin her tuumlrluuml tehlike ve zararlardan korunmasını iccedilermektedir Ġnsan

hayatının oumlncelik taĢıması nedeniyle iĢletme ve uumlretim guumlvenliği konularının ikinci planda

kaldığı ve uluslararası alanda iĢ guumlvenliği kavramıyla genel olarak ccedilalıĢanların guumlvenliğinin

ifade edildiği goumlruumllmektedir Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO) ile Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml

(ILO) iĢ sağlığı ve guumlvenliğini ldquoTuumlm mesleklerde iĢccedililerin bedensel ruhsal sosyal iyilik

durumlarını en uumlst duumlzeye ulaĢtırmak bu duumlzeyde suumlrduumlrmek iĢccedililerin ccedilalıĢma koĢulları

yuumlzuumlnden sağlıklarının bozulmasını oumlnlemek iĢccedilileri ccedilalıĢtırılmaları sırasında sağlığa aykırı

etmenlerden oluĢan tehlikelerden korumak iĢccedilileri fizyolojik ve psikolojik durumlarına en

uygun mesleksel ortamlara yerleĢtirmek ve bu durumlarına en uygun mesleksel ortamlara

yerleĢtirmek ve bu durumları suumlrduumlrmek oumlzet olarak iĢin insana ve her insanın kendi iĢine

uyumunu sağlamakrdquo olarak tanımlamıĢtır

ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği denildiğinde genel anlamda yalnızca ccedilalıĢanların değil tuumlm

iĢletmenin ve uumlretimin guumlvenliğinin duumlĢuumlnuumllmesi gerekir Bu uumlccedil ayrı alandaki ccedilalıĢmaların

birlikte mevcut olması hacirclinde ccedilalıĢanların guumlvenliğini tam olarak sağlamak muumlmkuumln

olacaktır

ĠĢ sağlığı ve guumlvenliğinin genel amacı iĢccediliye ve ailesine iĢ yerine ve diğer mercilere

gelen yuumlkuumlmluumlluumlkleri azaltmak ve buna bağlı olarak uumllke ekonomisine verdiği zararları

oumlnlemektir

Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO) nuumln tespitlerine goumlre duumlnyada her uumlccedil dakikada bir

iĢccedili iĢ kazası veya meslek hastalığından oumllmektedir Yine aynı kaynağa goumlre her yıl duumlnyada

ortalama 110 milyon iĢccedili iĢ kazası geccedilirmekte veya meslek hastalığına yakalanmaktadır

Bunlardan 180 bini yaĢamını yitirmektedir

131 Koruyucu Malzemeler

Mermer ocakları ağır ccedilalıĢma Ģartları olan ortamlardır ĠĢ kazalarına ve meslek

hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeleri kullanmak zorunluluktur Mermer

kuumltlelerinin ayak parmaklarına duumlĢmesi sonucu oluĢabilecek ezilmelere karĢı uccedilları ccedilelik

koruyuculu bot giyilmelidir Bedeni korumak iccedilin deri tuumlruuml kalın giysiler giyilmelidir

7

1311 Kulaklık Goumlzluumlk

Elmas telli kesim sırasında ccedilapak ve elmas boncuk fırlatmasına karĢı goumlzleri korumak

iccedilin goumlzluumlk kullanılmalıdır (Resim 11) Yuumlksek ses Ģiddeti iccedilin ise kulaklık kullanılması

gerekir (Resim12) Oumlzellikle yoğun su ve toz insan sağlığına zararlı olabilmektedir Yuumlksek

ses seviyesi mermer iĢletmelerinde her zaman vardır Bu sağlığı tehdit eden ortamlarla ilgili

youmlnetmeliklerde alınacak emniyet tedbirleri belirtilmiĢtir Bu tedbirlerin baĢında yer alan ve

en basiti olan goumlzluumlk ve kulaklık kullanılmaktır

Resim 11 Goumlzluumlk

Resim 12 Kulaklık

1312 MuĢamba Oumlnluumlk Ccedilizme Eldiven

Ocak tabanının ccedilamurlu ortamına karĢı ccedilizme kıĢın yağmur ve kardan korunmak iccedilin

yağmurluk giyilmelidir Elleri ccedilizilmelere ve yaralanmalara karĢı korumak iccedilin deri eldiven

kullanılmalıdır (Resim 13)

Resim 13 Tulum ccedilizme ve eldiven

8

1313 Toz Maskeleri

Mermer uumlretiminde ccedilalıĢan kiĢiler mesleğin gereği aĢırı tozlu bir ortamda

bulunmaktadırlar Bu durum ccedilalıĢanların sağlığını tehdit etmektedir Bu tehlikeden

korunmak iccedilin ccedilalıĢan kiĢiler mutlaka maske kullanmalıdırlar Toz maskeleri ccedilalıĢma

ortamına goumlre bez toz maskesi veya filtreli toz maskesi Ģeklinde kullanılmalıdır (Resim 14)

Resim 14 Toz maskesi

132 Ocaklarda Meydana Gelen ĠĢ Kazaları

Mermer ocakları accedilık alanda ccedilalıĢılan tozlu guumlruumlltuumlluuml buumlyuumlk iĢ makinelerinin ccedilalıĢma

anında hareketli olduğu bir ortamdır Blok kesme makineleri elektrikli olabilmekte ve

elektrik kabloları gerekli oumlzen goumlsterilmediği takdirde ezilme riski taĢımaktadır Bu da

ccedilalıĢanın hayatını riske atmaktadır

Mermer bloklarının ana kuumltleden kesilmesinde genellikle elmas boncuklu mermer

blok kesici makineleri kullanılmaktadır Bu makinelerin kesme boncukları yuumlksek devirde

doumlnmektedir Bu elmas telin blok kesimi sırasında sıkıĢıp kopması sonucu etrafta bulunan

iĢccedililere yuumlksek hızda ccedilarpması yaralanmalara hatta oumlluumlmlere varan iĢ kazalarına neden

olmaktadır

Mermer ocaklarında iĢ makineleri ile mermer blok kesicileri aynı anda ccedilalıĢmaktadır

Yani suumlrekli bir uumlretim soumlz konusudur ĠĢ makinesi operatoumlruumlnuumln dikkatsizliği diğer

ccedilalıĢanların ezilme tehlikesiyle karĢılaĢmasına neden olabilmektedir Ana kuumltleden kesim

sonrası blok ayrılmasında ccedilalıĢanların kuumltle kopması ve duumlĢmesi ile darbe alıp yaralanma

tehlikesi vardır

9

Mermer ocaklarında meydana gelebilecek tehlikeleri aĢağıdaki Ģekilde sıralamak

muumlmkuumlnduumlr

1321 Fiziksel Tehlikeler

TitreĢim

Guumlruumlltuuml

Yetersiz havalandırma

AĢırı ısı nem ve hava hareketleri

Yetersiz veya aĢırı aydınlatma

1322 Kimyasal Tehlikeler

Toksik gazlar organik sıvıların buharları ergimiĢ hacircldeki metal gazları

Radyasyona maruz kalma (X ıĢınları doğal ve yapay radyoaktif maddeler)

Kızıloumltesi ve mor oumltesi ıĢınlar

Asitler bazlar nedeniyle yanma

Ġnert tozlar fibrojenik tozlar toksik tozlar kansorejonik tozlar alerjik tozlar

1323 Elektrikle CcedilalıĢma ile Meydana Gelen Tehlikeler

Topraklaması yapılmamıĢ tezgacirchlar veya el aletleri

Topraklamanın belli periyotlarla kontroluumlnuumln yapılmaması

Elektrik ve aydınlatma tesisatının periyodik kontroluumlnuumln yaptırılmaması

YıpranmıĢ ve hatalı onarılmıĢ el aletleri

Yetkisiz kiĢilerin muumldahale etmek istemesi

Kırık yıpranmıĢ el aletleri

Koruyucu baret eldiven ccedilizme maske kulaklık gibi kiĢisel koruyucuların

bulunmaması

Zeminin yalıtılmaması

Yuumlksek gerilim ile ccedilalıĢmada gerekli kurallara uyulmaması

1324 Mekanik Tehlikeler

Makine ve tezgacirchın ezen delen kesen doumlnen operasyon koruyucusunun

bulunmaması

Makine ve tezgacirchı tehlike anında durduracak duumlğme veya anahtarın

bulunmaması

Yetersiz ve uygun olmayan makine ve koruyucu teccedilhizat

Yetersiz uyarı sistemleri

Duumlzensiz ve dağınık iĢ yeri ortamı

Makinelerin kaldırma aletlerinin kazanların kompresoumlrlerin vb gerekli bakım

ve periyodik kontrollerinin yapılmaması

10

1325 Tehlikeli Youmlntem ve ĠĢlemler

Makine veya tezgacirchlarda ccedilalıĢırken koruyucu teccedilhizatın devre dıĢı bırakılması

Baret goumlzluumlk siper maske vb kiĢisel koruyucuların kullanılmaması

AĢırı yuumlk kaldırma

3 m‟den yuumlksek malzeme istifleme

EtiketlenmemiĢ veya yetersiz etiketlenmiĢ malzeme

Gereken uyarı ikaz iĢaret ve yazılarının konmamıĢ olması

Guumlvenlik kartı olmayan kimyasalla ccedilalıĢma

ĠĢe yeni baĢlayan iĢccediliyi ccedilalıĢtığı iĢle ve iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularında

eğitim vermeden ccedilalıĢtırma

Belli aralıklarla iĢccedililere iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularında eğitim verilmemesi

Yeterli ikaz vermeden araccedilların ccedilalıĢtırılması veya durdurulması

Elektrik kesilmeden teccedilhizat uumlzerinde onarım

Onarım esnasında Ģalter veya beklenmedik bir harekete karĢı guumlccedil duumlğmesinin

emniyete alınmamıĢ olması

CcedilalıĢır hacircldeki teccedilhizatın yağlanması temizlenmesi ayarlanması

Depo ve konteynerlerin tam olarak boĢaltılıp temizlenmeden uumlzerinde onarım

ve kaynak yapılması

Yuumlksekten atlama

Parlama patlama ve yangın ihtimali olan yerlerde elektrik tesisatının uygun

olmaması

Parlama patlama tehlikesi olan yerlerde sigara iccedililmesi

Yuumlkleme ve boĢaltma iĢlemlerinin uygun youmlntemle yapılmaması

Malzemelerin makinelerin ve teccedilhizatın uygun yerleĢtirilmemesi

1326 ĠĢ Yeri Ortamından Kaynaklanan Tehlikeler

ĠĢ yeri zemini

Yetersiz geccedilitler

Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

Yetersiz iĢ alanı

Duumlzensiz iĢ yeri

Merdivenlerde korkuluk olmaması

DuĢların ve tuvaletlerin ccedilalıĢır durumda veya temiz olmaması

133 Mermer Ocaklarında Alınacak ĠĢ Guumlvenlik Tedbirleri

Madencilik iĢ kazalarının yoğun olduğu bir sektoumlrduumlr Her yıl Tuumlrkiye‟de on binlerce

iĢ kazası binlerce oumlluumlm ve yaralanma ile buumlyuumlk maddi kayıplara yol accedilmaktadır Oumlzellikle

madencilik sektoumlruuml bu konuda oldukccedila olumsuz değerlendirilebilecek bir noktadadır Bu

olumsuz manzarayı giderebilmek iccedilin madencilik sektoumlruuml ccedilalıĢma ortamındaki ve uumlretim

tehlikelerin yarattığı olumsuzlukların giderilerek sağlıklı ve guumlvenli iĢ yerlerinin

oluĢturulması buumlyuumlk oumlnem taĢımaktadır

11

4857 sayılı ĠĢ Kanunu‟na istinaden ccedilıkarılan Yer Altı ve Yer Uumlstuuml Maden

ĠĢletmelerinde Sağlık ve Guumlvenlik Tedbirleri Youmlnetmeliği‟ne goumlre maden ocaklarında

alınacak iĢ guumlvenliği tedbirlerini Ģu Ģekilde sıralamak muumlmkuumlnduumlr

ĠĢ yerleri tehlikelere karĢı yeterli koruma sağlanacak Ģekilde organize

edilecektir ĠĢccedililerin sağlık ve guumlvenliğini tehlikeye atmamak iccedilin iĢ yerindeki

tehlikeli veya atık maddeler uzaklaĢtırılacak veya kontrol altında tutularak iĢ

yerinin her zaman duumlzenli bir durumda olması sağlanacaktır

CcedilalıĢma mahalleri iĢccedililerin iĢlerini kolayca yapabilmeleri iccedilin ergonomik

esaslara uygun Ģekilde tasarlanacak ve kurulacaktır

CcedilalıĢma mahallinde iĢccedilinin yalnız ccedilalıĢması durumunda uygun goumlzetim

yapılacak veya uygun yollarla haberleĢme sağlanacaktır

Her iĢ yerinde iĢveren tarafından atanmıĢ iĢccedililer ccedilalıĢtığı suumlrece goumlrev yapacak

yeterli beceri ve uzmanlığa sahip sorumlu bir kiĢi bulunacaktır Yeterli beceri ve

uzmanlığa sahip olmak Ģartıyla iĢ yeri iccedilin bu sorumluluğu iĢverenin kendisi

uumlstlenebilir

ĠĢccedililere sağlık ve guumlvenliklerini sağlayabilmeleri iccedilin yeterli bilgi talimat ve

eğitim verilecek ve bu eğitimler tekrarlanacaktır ĠĢveren iĢccedililere verilen

talimatların kendilerinin ve diğer ccedilalıĢanların sağlık ve guumlvenliklerini tehlikeye

atmalarını oumlnleyecek Ģekilde kolay anlaĢılır olmasını sağlayacaktır

Her iĢ yeri iccedilin iĢccedililerin sağlık ve guumlvenliklerinin korunması ve iĢ

ekipmanlarının guumlvenli bir Ģekilde kullanılması iccedilin gerekli kuralları belirleyen

yazılı talimatlar hazırlanacaktır Bu talimatlar acil durum ekipmanlarının

kullanımına ve iĢ yerinde veya iĢ yeri yakınındaki herhangi bir acil durumda

nasıl hareket edileceğine iliĢkin bilgileri de iccedilerecektir

Her iĢ yerinde ya da her iĢte guumlvenli ccedilalıĢma youmlntemleri uygulanacaktır

Sağlık ve guumlvenlik dokuumlmanında gerekli goumlruumllmesi hacirclinde hem tehlikeli iĢlerin

yapılmasında hem de diğer iĢlerle etkileĢmesi sonucu ciddi tehlikelere neden

olabilecek rutin iĢlerin yapılmasında bir ccedilalıĢma izni sistemi uygulanacaktır

ĠĢveren sağlık ve guumlvenlik youmlnetim sistemi de dacirchil olmak uumlzere iĢccedililerin

sağlığını ve guumlvenliğini korumak iccedilin alınan oumlnlemleri bu Youmlnetmelik‟e

uygunluğunu sağlamak iccedilin duumlzenli aralıklarla goumlzden geccedilirecektir

Mekanik iĢ ekipmanları ve tesisler sağlam kusursuz ve kullanım amacına

uygun olacaktır Elektrikli ekipmanların ve tesislerin guumlcuuml ve boyutları

kullanım amacına uygun olacaktır Mekanik ve elektrikli iĢ ekipmanları ile

tesisat tehlike yaratmayacak Ģekilde kurulmuĢ ve korunmuĢ olacaktır

Guumlvenlik ekipmanları her zaman kullanıma hazır ve ccedilalıĢır durumda

bulundurulacaktır Bu ekipmanların bakımı yapılan iĢ dikkate alınarak

yapılacaktır

Yangın veya patlama tehlikesi bulunan ortamlarda sigara iccedililmesine izin

verilmeyecektir

KiĢisel Koruyucu Donanımların ĠĢ Yerinde Kullanılması Hakkında Youmlnetmelik

huumlkuumlmleri saklı kalmak kaydı ile iĢccedililerin zararlı ortam havasına maruz

kalabilecekleri yerlerde yeterli sayıda uygun solunum ve canlandırma ekipmanı

bulundurulacaktır

Sağlık ve guumlvenlik dokuumlmanında belirlenmiĢ olan kaynaklardan yangının

baĢlaması ve yayılmasına karĢı iĢ yerlerinin planlanması kurulması

12

donatılması iĢletmeye alınması iĢletilmesi ve bakımında gerekli tedbirler

alınacaktır Yangınla hızlı ve etkili muumlcadele iccedilin gerekli oumlnlemler alınacaktır

ĠĢ yerleri uygun yangın soumlnduumlrme ekipmanları ve gereken hacircllerde yangın

detektoumlrleri ve alarm sistemleri ile donatılacaktır

Otomatik olmayan yangın soumlnduumlrme ekipmanları kolay ulaĢılabilir ve

kullanılabilir olacak ve gerektiğinde zarar goumlrme ihtimaline karĢı korunacaktır

Patlayıcı maddelerin ve ateĢleyicilerin depolanması taĢınması ve kullanılması

sadece bu konuda yetkili ve uzman kiĢiler tarafından yapılacaktır Bu iĢler

iĢccedililer iccedilin risk oluĢturmayacak Ģekilde organize edilecek ve yuumlruumltuumllecektir

CcedilalıĢma yerlerine guumlvenli bir Ģekilde ulaĢabilmek ve acil bir durumda hızlı ve

guumlvenli bir Ģekilde bu yerleri terk edebilmek muumlmkuumln olacaktır

Merdivenler yuumlkleme platform ve rampaları da dacirchil buumltuumln ulaĢım yolları

yayalar veya araccedillar iccedilin kolay guumlvenli ve uygun geccediliĢi sağlayacak ve

yakınındaki ccedilalıĢanları tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek Ģekilde hesaplanacak

boyutlandırılacak ve yerleĢtirilecektir

Yayaların kullandığı veveya araccedillarla malzeme taĢımada kullanılan yollar

kullanıcı sayısına ve iĢ yerinde yapılan iĢin oumlzelliğine uygun boyutlarda

olacaktır Malzeme taĢınan yollarda yayalar iccedilin yeterli guumlvenlik mesafesi

bırakılacaktır

ĠĢccedililerin korunması amacıyla araccedil yolları ve geccediliĢler accedilıkccedila iĢaretlenecektir

CcedilalıĢma sahasında motorlu taĢıtlar ve makine trafiğinin bulunması durumunda

trafik kurallarına uygun duumlzenleme yapılacaktır

Accedilık ccedilalıĢma alanları guumln ıĢığının yeterli olmadığı hacircllerde uygun Ģekilde

aydınlatılacaktır

ĠĢccedililer olumsuz hava koĢullarından ve gerekli hacircllerde cisim duumlĢmelerine karĢı

korunacaktır

ĠĢccedililer zararlı duumlzeyde guumlruumlltuumlden ve gaz buhar toz gibi zararlı dıĢ etkilerden

korunacaktır

ĠĢccedililer herhangi bir tehlike durumunda iĢ yerini hemen terk edebilecek veya

kısa suumlrede yardım alabileceklerdir

ĠĢccedililerin kaymaları veya duumlĢmeleri oumlnlenecektir

Tehlikeli alanlar accedilıkccedila goumlruumllebilir Ģekilde iĢaretlenecektir

Yapılan iĢin oumlzelliği nedeniyle malzeme veya iĢccedililerin duumlĢmesi de dacirchil risk

bulunan tehlikeli alanlara goumlrevli olmayan kiĢilerin girmesi uygun araccedil ve

gereccedillerle engellenecektir

Tehlikeli alanlara girme yetkisi olan kiĢilerin korunması iccedilin uygun oumlnlemler

alınacaktır

Herhangi bir tehlike durumunda tuumlm ccedilalıĢanların iĢ yerini derhacircl ve guumlvenli bir

Ģekilde terk etmeleri muumlmkuumln olacaktır

Acil ccedilıkıĢ kapıları dıĢarıya doğru accedilılacaktır Acil ccedilıkıĢ kapıları acil durumlarda

ccedilalıĢanların hemen ve kolayca accedilabilecekleri Ģekilde olacaktır

ĠĢccedililer herhangi bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiği konusunda

eğitileceklerdir

Ġlk yardım ekipmanları ccedilalıĢma Ģartlarının gerektirdiği her yerde

bulundurulacak ve yapılan iĢin oumlzelliğine uygun olacaktır Ġlk yardım

ekipmanları uygun bir Ģekilde iĢaretlenecek ve kolay ulaĢılabilir olacaktır

13

CcedilalıĢmaları sırasında oumlzel iĢ elbiseleri giymek durumunda olan iĢccedililer iccedilin

uygun soyunma yerleri sağlanacaktır Soyunma yerleri kolaylıkla ulaĢılabilecek

yerlerde ve yeterli buumlyuumlkluumlkte olacak ve buralarda oturma yerleri bulunacaktır

Soyunma odaları yeterince geniĢ olacak ve burada her iĢccedili iccedilin ccedilalıĢma saatleri

iccedilinde elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır Nemli tozlu

kirli ve benzeri iĢlerde veya tehlikeli maddelerle ccedilalıĢılan yerlerde iĢ elbiseleri

ile haricicirc elbiselerin ayrı yerlerde saklanabilmesi iccedilin elbise dolapları yan yana

iki boumllmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı verilecektir Islak iĢ elbiselerinin

kurutulabilmesi iccedilin gerekli imkacircnlar sağlanacaktır

Yapılan iĢin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi hacirclinde iĢccedililer iccedilin

uygun duĢ tesisleri yapılacaktır

CcedilalıĢma yerlerine dinlenme odalarına soyunma yerlerine duĢ ve yıkanma

yerlerine yakın yerlerde yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır

Hafriyat doumlkme yerleri atık yığınları ve sahaları ile ccediloumlktuumlrme havuzları sağlam

ve dayanıklı olacak iĢccedililerin sağlığı ve guumlvenliğini tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek

Ģekilde tasarlanacak inĢa edilecek iĢletilecek ve bakımı yapılacaktır

Dinlenme yerleri soyunma yerleri duĢ ve tuvaletler bekleme yerleri

yemekhaneler kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amacına goumlre yeterli

sıcaklıkta olacaktır

1331 Makine ve Tezgacirchlarda Genel Guumlvenlik Oumlnlemleri

ĠĢ kazalarının oumlnemli bir kısmı makine koruyucuların olmamasından veya makine ve

tezgacirchlarda ccedilalıĢırken gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmamasından kaynaklanmaktadır

Yapılan iĢin niteliğine ve makine tezgacirchın oumlzelliklerine goumlre alınacak oumlnlemeler de buumlyuumlk

değiĢkenlik goumlsterebilmektedir Makine ve tezgacirchlarda genel olarak alınması gereken

guumlvenlik oumlnlemeleri aĢağıda belirtilmiĢtir

Makineyi operatoumlruuml dıĢında bir kimsenin kullanması tehlikeli ve yasaktır

Her arıza hemen sorumlusuna bildirilmelidir

Makineyi kullanan operatoumlr kendi guumlvenliği kadar ccedilevresindekilerin guumlvenliğini

de duumlĢuumlnmelidir

Makine ccedilalıĢır durumda terk edilmemelidir

Makineler amacı dıĢında kullanılmamalıdır Makinelerin arka kısımlarında da

guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

TalaĢ sıccedilramalarına karĢı ccedilalıĢanlar korunmalıdır

Her makinenin ccedilalıĢtırma ve kullanma talimatı olmalıdır

CcedilalıĢmaya baĢlamadan tuumlm sistem kontrol edilmelidir

Makineyi kullananlar eğitilmelidir

Kesilen iĢ artıklarının zemine dağılmasına izin verilmemelidir

Her uyarıya uyulmalıdır

Hidrolik devre kontrol edilmeli kapalı vanalar accedilılmalıdır

ĠĢ yeri tabanı temiz olmalıdır

Uygun iĢ elbisesi giyilmelidir

Gerektiğinde kiĢisel koruyucular kullanılmalıdır

Tuumlm makinelere guumlvenlik topraklaması yapılmalıdır

14

Besleme kabloları mekanik ve kimyasal etkilerden korunmalıdır

Topraklı ve guumlvenli fiĢ-priz sistemi kullanılmalıdır

Genel ve yerel aydınlatma yeterli olmalıdır

Makine ccedilalıĢırken ayar ve oumllccedilme yapılmamalıdır

ĠĢe uygun makine kullanılmalıdır

Makineler arasında en az 80 cm uzaklık olmadır

Makineler sağlam ve duumlz bir taban uumlzerine yerleĢtirilmelidir

1332 Kaldırma Makinelerinde ĠĢ Guumlvenliği Kuralları

Her operatoumlruumln kendi makinesinden sorumlu olduğu unutulmamalıdır

Operatoumlrler kendi guumlvenlikleri yanında ccedilevrede ccedilalıĢanların da guumlvenliğini

korumak zorundadırlar

ĠĢaretler ilanlar ccedilalıĢtırma talimatları okunup anlaĢılmadan ve iĢaret veren kiĢi

tarafından yapılan iĢaretlerin kodu hakkında bilgi sahibi olmadan hiccedil kimse

vinci ccedilalıĢtırmamalıdır

Buumltuumln vinccediller goumlruumllebilecek bir yerinde yuumlk ccedilizelgesi taĢır Bu ccedilizelgede

belirlenmiĢ kapasite dıĢında yuumlk kaldırılmamalıdır

Vinccedille kaldırılan yuumlkler kesinlikle ccedilalıĢanlar uumlzerinden geccedilmemelidir Zorunlu

olmadıkccedila yuumlk bir araccedil ya da makine uumlzerinden geccedilirilmemelidir

Operatoumlr vinccedil ccedilalıĢmasına baĢlamadan oumlnce vincin kumandalarını frenlerini

vinccedil kollarını test etmelidir

Yuumlk kaldırılmadan oumlnce iĢaretccedili tarafından etrafta ccedilalıĢanlar ccedilalıĢma

boumllgesinden uzaklaĢtırılmalıdır

Hiccedil kimse yuumlkuumln ya da kancanın uumlzerine binmemeli hareket hacirclindeyken

operatoumlr vinccedil bumunun tellere takılmaması iccedilin dikkat etmelidir

Yuumlksek gerilim harları yakınında ccedilalıĢmak gerekiyorsa gerilim ile en az 3048

cm‟lik uzaklık olmalıdır

Operatoumlr vincini terk ediyorsa stop etmeli vinci istenen değerler arasında

ccedilalıĢmıyorsa makinesini derhacircl durdurmalıdır

Vinccedil ccedilalıĢır durumdayken hiccedil bir nedenle yağlama yapılmamalı operatoumlr kabini

daima temiz tutulmalıdır

Vinccedillerin uumlzerindeki limit Ģalteri iptal edilmemelidir

Frenlere yavaĢ basılmalı vinccedil ani olarak durdurulmamalıdır

Normalin uumlzerinde bir yuumlk kaldırılıyorsa yuumlk 3-5 cm kaldırıldıktan sonra frenler

test edilmelidir

Operatoumlr mahallinde daima tam dolu ve kontroluuml yapılmıĢ yangın soumlnduumlrme

tuumlpuuml hazır olmalıdır

Ağır yuumlkler kaldırılmadan oumlne vinccedil halatları kontrol edilmeli tellerde kopukluk

varsa halat değiĢtirilmelidir

Buumlyuumlk yuumlklerin sağa sola sallanmaması iccedilin yedekleme halatı kullanılmalıdır

CcedilalıĢma en az hareketle yapılacak Ģekilde organize edilmelidir

Dengeyi artırmak iccedilin daha fazla denge ağırlığı ya da daha fazla tespit tertibatı

kullanılmalıdır

15

1333 Yuumlksek Sese KarĢı Alınacak Guumlvenlik Tedbirleri

ĠĢccedililer belirli guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucuları kullanmalıdır Ccediluumlnkuuml yuumlksek

duumlzeyde guumlruumlltuumlye uzun suumlre maruz kalma ccedilok hassas olan iĢitme mekanizması iccedilin

zararlıdır Kulak tıkaccedilları veya tuumlm kulağı kapsayan kulak koruyucuları guumlruumlltuumlyuuml kulak

zarına gelmeden oumlnce oumlnler (azaltır) Kulak tıkacı veya tuumlm kulağı iccediline alan koruyucuların

seccedilimi guumlruumlltuumlnuumln duumlzeyi ve yapılan iĢe bağlıdır Guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucusu

takılınca konuĢmaları veya uyarı sinyallerini duymama endiĢesi yersizdir Hatta sesler daha

rahat iĢitilmektedir

14 Elmas Tel Kesme Makineleri ile Kesim Hazırlığı

141 Elmas Tel Kesme Makineleri

Tuumlrkiye mermer ocak iĢletmeciliğinde son 25 yılda kullanılmaya baĢlanan elmas tel

kesme makine ve ekipmanları ccedilok buumlyuumlk goumlstererek mermer madenciliğinin vazgeccedililmez

makinesi hacircline gelmiĢtir Mermer ocaklarında uumlretimin maksimum seviyede

gerccedilekleĢmesini ve zayiatsız blok elde edilmesini sağlayan makinedir

Tel ile taĢ kesmenin ccedilok eski tarihlerden beri yapılageldiği antik ocaklardaki

kalıntılardan anlaĢılmaktadır O zamanlarda kol guumlcuumlne dayalı bir kesme metodu

kullanılmıĢtır O doumlnemlerde taĢlar ocaklardan blok olarak değil levha Ģeklinde

ccedilıkarılmaktaydı Mermer uumlretiminde alıĢılagelmiĢ youmlntemlerin dıĢında daha az enerji ve daha

az insan guumlcuuml gerektirecek patlayıcılarla uumlretimde oluĢan kayıpları en aza indirecek uumlretim

youmlntemleri arayıĢları suumlregelmiĢtir Antik tel kesme metotlarından yola ccedilıkarak ilk defa 1854

yılında Belccedilika‟da Eugene Chevailer tarafından tel kesme makinesi yapılmıĢ ve

patentleĢmiĢtir 1880 yılında Guy Michel tarafından geliĢtirilen bu metot 1889 yılında en

son Ģekliyle helis tel kesme metodu ve makinesi olarak yapılmıĢtır Carrera ocaklarında ilk

kullanım 1895 yılında olmuĢtur Resim 14‟te elmas tel kesme makinesi goumlruumllmektedir

Resim 15 Elmas tel kesme makinesi

Uumlretim youmlntemine adını veren bu makine yatay veya dikey kesim yapabilmektedir

Kayacı ldquoaĢındırmardquo yoluyla kesen elmas tel makine uumlzerindeki kasnağa sarılı durumdadır

Makine goumlvdesi genellikle 6-8 m uzunluğunda olan raylar uumlzerinde kesme iĢlemi iccedilin

16

gerekli olan baskıyı (gerilmeyi) oluĢturacak Ģekilde geriye doğru hareket eder Bu esnada bir

motor yardımıyla doumlnduumlruumllen kasnağın hızla ccedilevirdiği elmas tel kesme iĢlemini

gerccedilekleĢtirir

Uumllkemiz ocaklarında yerli ve yabancı firmaların dizel veya elektrikli olarak uumlrettikleri

ETK makineleri kullanılmaktadır Bu makineler genel olarak 40-60 HP civarında olup 3-10

m2h (yuumlzey) kesme hızına sahiptir Makinenin kontrol panosu operatoumlruumlnuumln guumlvenliği

bakımında yeterli bir uzaklıkta tutulabilmektedir

1411 Elmas Tel Kesme Makinesi CcedileĢitleri ve Kısımları

Guumlnuumlmuumlzde mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan elmas tel kesme makineleri iki

Ģekilde uumlretilmektedir

Dizel

Elektrik motorlu

Bu makineler genel olarak uumlccedil kısımdan meydana gelmektedir Birinci kısımda

makinenin ccedilalıĢması iccedilin hareket motoru elektrik guumlccedil aktarma organları ve bu organları

taĢıyan Ģasi ikinci kısımda tipine makine goumlre 18-55kW guumlcuumlnde hidrolik veya mekanik

olarak elmas telin hareketini sağlayan volana (Ccedilapı 800 mm) guumlccedil aktaran merkez uumlccediluumlncuuml

kısımda ise tuumlm bu sistemi ccedilalıĢma esnasında taĢıyan raylar ve kumanda panosu

bulunmaktadır (Resim 14)

Hidrolik merkezli makineler ilk ccedilalıĢma esnasında elmas telin doumlnme hızını

ayarlamasından dolayı mekanik merkezli makinelere goumlre avantajlıdır Buna karĢın bu

makinelerin ilk yatırım maliyetleri yuumlksektir

Elmas tel kesme makinelerinin sektoumlrde kullanımının geliĢmesi sonucunda hem uumlretim

hızı yuumlkselmiĢ hem de duumlzguumln boyutlu blok elde edilme imkacircnı sağlanmıĢtır Bu makineler

sayesinde daha oumlnceki uumlretim youmlntemleri ile ocaklara verilen hasarlar en az seviyeye

indirilmiĢtir

1412 Elmas Tel Kesme Makineleri Oumlzellikleri ve CcedilalıĢma Sistemi

Elmas telle kesme youmlnteminin temeli kuumltle uumlzerine deliciler ile delinen deliklerden

geccedilirilen ve uumlzerinde elmas boncuklar bulunan telin makinenin dairesel hareketi ile oluĢan

suumlrtuumlnme yardımıyla mermerin aĢındırılmasıdır Elmas tel kesme makinesinin goumlrevi bu teli

belirli bir gerginlikte tutarak ccedilevirmesi ve raylar uumlzerinde doğrusal hareket yapmasıdır

17

Elektrikli elmas telle blok kesme makinesi (reduumlktoumlr ccedilıkıĢlı) teknik oumlzellikleri uumlretici

firmalara goumlre değiĢiklikler arz etmekle beraber Ģu Ģekilde verilebilir

Motor Cinsi Elektrikli

Motor Guumlcuuml 50 HP

YuumlruumlyuumlĢ Motoru 1 HP (Hidrolik-Otomatik)

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 8-12 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Elektrik-Mekanik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Dizel tel kesme makinesini teknik oumlzellikleri ise Ģu Ģekildedir

Motor Cinsi Dizel

Motor Guumlcuuml 82 HP

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 7-10 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Hidrostatik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Elmas tel kesme makinelerinde kesim suumlresince elmas telin gerginliği hidrostatik tip

makinelerde hidrolik piston ile elektro-mekanik sistemli makinelerde elektrik motoru-balata

veya elektrik motoru-diĢli grubu birliği ile sağlanmaktadır Elmas tel kesme makinelerinde

telin hızı sabit olması istendiğinden elektro-mekanik sistemli makineler daha avantajlıdır

1413 Tel ve Elmas Boncuklar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

elmas teldir Elmas tel olarak adlandırılan grup ccedilelik halatın uumlzerine oumlzel olarak imal edilmiĢ

elmas boncuklar yaylar sıkmacıklar ve pulların dizilmesi ile elde edilir Elmas teller

genellikle 5 ndash 10 ndash 15 metre uzunluklarda hazırlanır Resim 165‟te elmas teli oluĢturan

elmas boncuk yay ve bağlantı elemanları goumlruumllmektedir

18

Resim 16 Elmas tel ve bağlantı elemanları

Elmas boncuklar

Elmas tel kesim iĢleminde bloğu ana kayaccediltan koparan uumlnite tel halat uumlzerindeki

elmas boncuklardır

Bu boncuklar uumlretim Ģekline goumlre

Sinterize

Elektrolitik

koumlkenli olmak uumlzere iki tiptir Her birinin kullanım oumlzelliği birbirinden farklıdır

Kesim iĢlemi suumlrecinde kayacın tekno-mekanik oumlzelliğine goumlre her bir elmas boncuğun bir

kullanım oumlmruuml vardır Bu kullanım oumlmruuml kesilecek kayacın fiziksel ve mekanik oumlzellikleri

ile doğrudan iliĢkilidir

Elmas boncuk ccedilapları kullanım amaccedillarına ve uumlretim teknolojisine goumlre farklı

ccedilaplarda olabilmektedir Ocak uumlretiminde blok kesme iĢleminde kullanılan boncuk ccedilapları

suumls iĢccedililiğinde kullanılan boncuk ccedilaplarından daha buumlyuumlk boyutlardadır

Genel bir kullanım olarak elmas boncuk dıĢ yuumlzey ccedilapları 8 mm 88 mm 10 mm

102 mm 105 mm ve 11 mm değerlerindedir Yuumlzuumlk iccedil ccedilapları 7 mm 8 mm 85 mm olarak

değiĢmektedir

Yaylar

Paslanmaz ccedilelik tellerin buumlkuumlluumlp oumlzel ısıl iĢlemden geccedilirilmesi yoluyla elde edilir

Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe ederek

elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılır Yaylar ccedilelik telin uumlzerinde hareket

etmelidir Granit gibi sert taĢların kesiminde kesim esnasında kopan sert taĢ parccedilacıkları

(kırıntılar) yayların aralıklarına girerek halat-yay arasında sıkıĢır SıkıĢan bu sert kırıntılar

ccedilelik halatı ve elmas boncukların iccedil ccedileperlerini yıprattığından ccedilelik yay yerine oumlzel yapımlı

sert plastik tuumlpler kullanılır

Sıkmacıklar

Elmas telde kullanılan sıkmacıklar ccedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat

uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını oumlnler Ccedilelik halat uumlzerinde bulunan elmasların

korunmasını da sağlar Elmas telin ccedilalıĢma sırasında kopması hacirclinde sıkmacıklar soketlerin

19

yayların ve pulların fırlayarak kaybolmasını oumlnler Bu amaccedilla ccedilelik halat uumlzerinde belirli

aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilmektedir Bu sitem aynı zamanda ccedilalıĢma anında elmas

soketlerin tek tek ccedilalıĢmasını da sağlamaktadır Genel olarak iki sıkma arasına 3-5 elmas

boncuk takılır Dolayısıyla herhangi bir kopma durumunda sadece iki sıkma arasındaki

boncuk sayısı kadar bir kayıp soumlz konusu olur Bağlantı elemanı olarak iki ucu ters diĢli

vida-somun veya bakır tuumlp kullanılır Telin iki ucu vidalı tipte vidalanarak bakır tuumlpte ise iki

ucu bakır tuumlp iccedilinde birleĢtirildikten sonra pres makas ile sıkıĢtırılarak bağlanır

Tel bağlantı elemanları

Elmas tellerin sonsuz uzunluğunu sağlamak iccedilin birtakım tel bağlantı elemanları

kullanılmaktadır Bunlar vida-somun tipi ters vida-somun tipi ve bakır tuumlpuuml tipi olmak uumlzere

uumlccedile ayrılır Vida-somun tipi bağlantı elemanları diğerlerine nazaran kesim sırasında daha

kolay boĢaldığından dezavantajlıdır Bu dezavantajı diğer iki tip bağlantı elemanlarının daha

ccedilok kullanılmasına neden olmuĢtur Ayrıca meydana gelen boĢalmalardan doğacak zaman

kayıpları da asgariye indirilmiĢtir

Pullar

Elmas boncuk ve yay arasına yerleĢtirilen ccedilelik yayları koruyucu elemanlardır Pullar

ccedilelik yayları ve elmas soketlerin doumlnuumlĢuumlnuuml sağlamak ve korumak amacıyla kullanılır

Ccedilelik halat

Krom-nikel alaĢımlı tellerden oluĢur Ccedilelik tellerden oluĢan bir oumlzuumln etrafına 6 adet

halatccedilığın burularak sarılmasıyla oluĢturulur Her bir halatccedilık 7 telden oluĢur Ccedilekme

dayanımı 1830 knmm2 kopma dayanımı 20 kn olan tellerdir Elmas boncukların iccedil ccedilapına

uygun olarak 40 mm 48 mm ve 49 mm ccedilaplarında imal edilir

1414 Elmas Boncuk Bağlantısı Yapma

Ccedilelik tel uumlzerine pul - elmas boncuk ndash pul ndash yay - pul sıralaması ile istenilen uzunlukta

(5 10 15 m) dizilir CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir

tarafa toplanmasını oumlnlemek iccedilin 50-60cm aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir Telin sonunda

bağlantı elemanları ile bağlantısı yapılır ġekil 11‟de elmas boncuğun ccedilelik halata takılıĢı ve

bağlantısı yapılmıĢ elmas tel goumlruumllmektedir

ġekil 11 Elmas teli oluĢturan parccedilalar ve diziliĢleri

Elmaslı tel mermer kuumltlesine ve tel kesme makinesine koĢulduktan sonra değiĢik tipte

bağlantı elemanları kullanılarak iki ucu bağlanır Bağlantı elemanın tipine goumlre bağlantı

tekniği de farklılık goumlsterir

20

Vida somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanı kullanıldığında elmaslı tel bağlanmadan oumlnce telin bir ucu

N=D+L kadar vidalama youmlnuumlnden tersine kendi etrafında burgu Ģeklinde ccedilevrilir Burada D

bağlantı elemanındaki diĢ sayısı L ise kullanılan elmas telin metre cinsinden uzunluğudur

Bundan amaccedil kesim esnasında bağlantı elemanın vidasının ccediloumlzuumllmesini oumlnlemek ve telin

kendi etrafında doumlnuumlĢuumlnuuml sağlayacak kesim esnasında elmas boncukların mermer kuumltlesi

iccedilindeki sıkıĢmasını oumlnlemektir Teldeki bu burgu hareketi aynı zamanda elmas boncukların

homojen olarak aĢınmasına da yardımcı olur N kadar kendi etrafında doumlnduumlruumllen elmas tel

telin diğer ucundaki bağlantı elemanı ile vidalanarak kapatılır

Bakır tuumlp ve iki ucu ters diĢli vida ndash Somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanları kullanıldığında telin bir ucu yukarıda anlatılan nedenlerden

dolayı tel uzunluğu metre kadar yani 50 metre ise tel 50 kez kendi etrafında ccedilevrilir Telin iki

ucu vidalı tipte olduğu gibi vidalanır bakır tuumlpte ise telin iki ucu bakır tuumlp iccediline sokulduktan

sonra pres makas ya da pres pompa ile belirli bir duumlzende sıkıĢtırılarak bağlanır

1415 Mermer Kuumltlesine KoĢulacak Telin Boyu (TB)

Kesilecek mermer bloğun uzunluğuna ve yuumlksekliğine bağlı olarak tel boyu

hesaplanır Buna goumlre tel boyu

(TB) = 2L +3H cinsinden hesap edilir Burada

L kesilecek kuumltlenin uzunluğu

H kesilecek kuumltlenin yuumlksekliğini ifade eder

1416 Elmas Tel Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar

Elmas tel her 1 metresine 30 adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

Elmas tel dizilirken yaylar elmas boncuklara tam baskı yapacak Ģekilde iyi

sıkılmalı kesinlikle gevĢek bırakılmamalıdır Aksi takdirde tek taraflı aĢınma ve

goumlbek burcu deliklerinden buumlyuumlme meydana gelebilmektedir

Elmas tel ccedilalıĢtırılmadan oumlnce bağlantı elemanlarının zıt youmlnuumlnde her 1 metre

iccedilin bir kere kurulmalıdır Tel yanlıĢ youmlnuumlnde kurulursa bağlantı elemanlarında

ccediloumlzuumllme ve boncuklarda tek taraflı aĢınma meydana gelir Eğer tel yetersiz

kurulursa kendi etrafında yeterince doumlnemeyeceğinden duumlzensiz aĢınacak ve

verimli bir kesim elde edilemeyecektir

Elmas tel ccedilalıĢtırılırken su debisi yeterli olmalıdır Ccedilıkan suyun renginden

yeterli olup olmadığı anlaĢılabilir Verilen su berrak ccedilıkıyorsa fazla kullanıldığı

kuru mermer tozu ve parccedilacıkları ccedilıkıyorsa suyun yetersiz verildiği anlaĢılır

Verilen su miktarı yetersiz olursa boncuklarda yanma ve aĢırı aĢınma su fazla

olursa da su yastığı neticesinde kesim hızında duumlĢme meydana gelmektedir Bu

durum gereksiz enerji tuumlketimine ve zaman kaybına yol accedilmaktadır

Elmas tel kesim yaparken aĢırı gergiye alınmamalıdır AĢırı gergiye maruz

kalan teller konik ve tek taraflı aĢınır erken bitme meydana gelir

21

UYGULAMA FAALĠYETĠ Mermer blok uumlretiminde yapılması gerekli oumln hazırlıklar iccedilin aĢağıdaki uygulamaları

yapınız

ĠĢlem Basamakları Oumlneriler

25 m boyunda 15 m yuumlksekliğinde

blok kesimi iccedilin gerekli elmas tel

boyunu hesaplayınız

Tel boyu formuumlluumlnuuml yazınız

Blok boyutuna goumlre tel boyunu bulunuz

Elmas boncuk sıralaması yapınız

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kesiniz

Ġlk bağlantı elemanını takınız

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile

elemanları telden geccediliriniz

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları takınız

Bağlantı elemanı montajı yapınız Bağlantı eleman tipini seccediliniz

Eleman tipine uygun bağlantıyı yapınız

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

Blok boyutunu belirlediniz mi

Ccedilelik halat boyunu hesapladınız mı

Boncuk yay pul ve sıkmacık temini yaptınız mı

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kestiniz mi

Ġlk bağlantı elemanını taktınız mı

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile elemanları telden geccedilirdiniz

mi

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları taktınız mı

Bağlantı eleman tipini seccediltiniz mi

Eleman tipine uygun bağlantıyı yaptınız mı

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

UYGULAMA FAALĠYETĠ

22

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği iĢaretleyiniz

1 AĢağıdakilerden hangisi madencilikte zincirin ilk aĢamasını oluĢturan faaliyettir

A) Uumlretim

B) Arama

C) Pazarlama

D) Hepsi

2 AĢağıda sıralanan maden ccedilıkarma youmlntemlerinden hangileri mermer ocakccedilılığında

kullanılmaktadır

I- Accedilık iĢleme youmlntemi

II- Yer altı ocak iĢletme youmlntemi

III- Galeri ocakccedilılığı

A) I-III

B) II-III

C) I-III

D) I-II

3 Oumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olaya ne denir

A) ĠĢ kazası

B) Meslek hastalığı

C) ĠĢ guumlvenliği

D) Yangın

4 AĢağıdakilerden hangisi ccedilalıĢma kurallarını duumlzenleyen kuruluĢlardandır

A) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

B) Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO)

C) CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenli Bakanlığı

D) Hepsi

5 AĢağıdakilerden hangisi iĢ yerinden kaynaklanabilecek iĢ kazalarından değildir

A) ĠĢ yeri zemini

B) Yetersiz geccedilitler

C) AĢırı yuumlk kaldırma

D) Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

23

6 Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

aĢağıdakilerden hangisidir

A) Delici

B) Elmas tel

C) Hidrolik ayırıcı

D) Yuumlkleyici

7 Elmas tel oluĢturulmasında kullanılan elemanların doğru sıralanıĢı aĢağıdakilerden

hangisinde doğru olarak verilmiĢtir

I-boncuklar II-sıkmacıklar III-yaylar IV-pullar

A) IV-III-I-II

B) I-II-III-IV

C) III-I-II-IV

D) II-I-IV-III

8 Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe

ederek elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılan eleman aĢağıdakilerden

hangisidir

A) Boncuk

B) Sıkmacık

C) Yay

D) Bağlantı elemanı

9 Ana kuumltleden kesilecek mermer bloğun uzunluğu 25 m ve yuumlksekliği 15 m olduğuna

goumlre kesim iccedilin gerekli elmas tel uzunluğu ne kadardır

A) 10m

B) 8m

C) 75m

D) 95m

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlkleri yazınız

10 Madenler doğada helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipsonucunda milyonlarca bazen

milyarlarca yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır

11 Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkartılması

iĢlemi helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipolarak isimlendirilmektedir

12 Elmas tel her 1 metresine helliphelliphelliphelliphellip adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

13 CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını

oumlnlemek iccedilin helliphelliphelliphelliphelliphelliparalıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir

24

AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız

14 ( ) ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı iĢ kazaları ve meslek hastalıklarından

ccedilalıĢanları korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır

15 ( ) ĠĢ kazalarına ve meslek hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeler

kullanmak zorunluluktur

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

25

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2

Mermer ocak iĢletmeciliğini ilgilendiren yasal proseduumlrleri kavrayarak mermer

ocaklarında yasal sınırlar iccedilersinde ccedilevreye duyarlı uumlretim yapma alıĢkanlığı kazanacaksınız

Bir mermer ocağı accedilmak iccedilin hangi yasa ve youmlnetmeliklere goumlre iĢlem

yapılmaktadır Bu yasa youmlnetmelik ve izinler hangi makamlardan

alınmaktadır AraĢtırınız

2 MERMER OCAKLARI ĠLE ĠLGĠLĠ

YASAL PROSEDUumlRLER Tarihicirc suumlreccedil iccedilinde insanlar doğal kaynakları kullanabildikleri oumllccediluumlde geliĢmiĢ ve

zenginleĢmiĢlerdir Guumlnuumlmuumlzde kalkınmasını tamamlamıĢ veya tamamlamakta olan bazı

uumllkeler bu kaynaklardan gerektiği gibi zamanında ve yerinde nasıl yaralanabileceğinin alt

yapısını oumlnceden hazırlayarak bu hedefine ulaĢmaktadırlar Bu altyapıyı oluĢturan

unsurlardan biri de mevzuattır

Mevzuat ccediloğu sektoumlrlerde olmayan kendine oumlzguuml yapısı oumlzellikleri sorunları ve riski

olan mermercilik sektoumlruumlnuuml etkileyen unsurların baĢında gelmektedir

Kural olarak belli bir konuda yuumlruumlrluumlkte bulunan yasalar ve buna bağlı olarak

ccedilıkartılmıĢ diğer mevzuat (tuumlzuumlk youmlnetmelik genelge tebliğ vb) o konuda faaliyet

goumlsterenlerin uyacakları kuralları belirleyerek bir ccedilerccedileve ccedilizer Bazı kanunlar (Orman

Kanunu Turizm Kanunu vb) ve bunlara dayalı olarak ccedilıkarılıp yayınlanmıĢ olan tuumlzuumlk

youmlnetmelik genelge ve tebliğler boumlyle bir mevzuat buumltuumlnluumlğuumlnuuml anlattığından hem

youmlneticilerin hem de vatandaĢların uyacakları kuralları baĢka bir kaynağa gerek kalmadan

accedilıklar

Mermer madenciliği arazide (orman turizm yayla vb) ccedileĢitli boumllgelerde yapıldığı

iccedilin ccedilok ccedileĢitli kanun ve youmlnetmeliklerle muhatap olmak zorundadır Mermer madenciliği

kendi mevzuatının yanında diğer bakanlıkların tabi olduğu mevzuata da uymak zorundadır

21 Maden Kanunu Mermercilik sektoumlruumlnuuml birinci derecede ilgilendiren Maden Kanunu‟dur CcedileĢitli

zamanlarda değiĢiklik yapılarak son hacircliyle 2004 tarihinde yuumlruumlrluumlğe girmiĢtir 3213 sayılı

Maden Kanunu Yuumlruumlrluumlk Tarihi (15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete) ve 5177

sayılı Kanun ldquo3213 Sayılı Maden Kanunursquonda ve Bazı Kanunlarda DeğiĢiklik

Yapılmasına ĠliĢkin Kanunrdquo Yuumlruumlrluumlk Tarihi (05 Haziran 2004 Tarih ve 25483 Sayılı

Resmicirc Gazete)

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2

AMACcedil

ARAġTIRMA

5

ve drenaj durumu belirleyicidir Kazı planına uygun basamak boyutları Ģev accedilıları doumlkuumlm

sahası yeri seccedilimi ve kapasitesi yollar ve rekuumlltivasyon ccedilalıĢmalarının mermer ocağı

planlaması aĢamasında mutlaka dikkate alınması gerekmektedir

Mermer ocaklarında uumlretilen blokların yuumlklenmesinde ocağın yuumlksek noktasına

kurulan vinccedillerden de yaralanılmaktadır Mermer ocakları doğa Ģartlarından ccedilok ccedilabuk

etkilenmektedir Yağmur ve kar sularının ocağı basması durumunda uumlretime ara verme

zorunluluğu doğmaktadır Bu olumsuzlukları gidermek iccedilin ocak iccedilersinde biriken su ve

ccedilamurun tahliye edilmesi iccedilin gerekli tedbirler alınmalıdır Tahliye genellikle elektrikli veya

dizel motorlu pompalarla yapılmaktadır

Mermer ocaklarında iĢccedililerin yemek dinlenme gibi sosyal ihtiyaccedillarının karĢılanması

iccedilin bir idari bina olması gereklidir Ayrıca ocakta kullanılan makine ve ekipmanların

buluunduğu depo gereklidir

1 3 Ocaklarda ĠĢ Guumlvenliğinin Oumlnemi

ĠĢ kazasının birccedilok tanımı bulunmaktadır Duumlnya Sağlık TeĢkilatı (WHO) iĢ kazasını

ldquoOumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olayrdquo olarak tanımlamaktadır

Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO) ise iĢ kazasını Belirli bir zarar veya yaralanmaya yol

accedilan oumlnceden planlanmamıĢ beklenmedik bir olay Ģeklinde tanımlamıĢtır

ĠĢ kazasını ccedilalıĢanların iĢ yerinde ccedilalıĢırken iĢe giderken veya eğitim esnasında

ccedilalıĢana zarar veren malda hasar oluĢturan proseste yavaĢlamaya ve uumlruumln kaybına sebep

olan istenmeyen olaylar olarak tanımlayabiliriz Meslek hastalığının tanımı ise 506 sayılı

Sosyal Sigortalar Kanunu‟na goumlre Ģoumlyledir Sigortalının ccedilalıĢtırıldığı iĢin niteliğine goumlre

tekrarlanan bir sebeple veya iĢin yuumlruumltuumlm Ģartları yuumlzuumlnden uğradığı geccedilici veya suumlrekli

hastalık sakatlık veya ruhi arıza hacirclleri meslek hastalığıdır Meslek hastalıkları Sosyal

Sigortalar Kanunu Sağlık ĠĢlemleri Tuumlzuumlğuuml‟ne ekli meslek hastalıkları listesinde beĢ ana

grupta toplanmıĢtır Bunlar kimyasal maddelerle olan meslek hastalıkları mesleki cilt

hastalıkları mesleki solunum sistemi hastalıkları mesleki bulaĢıcı hastalıklar ve fiziksel

etkenlerle olan meslek hastalıkları olarak adlandırılmıĢtır ĠĢ yerinde bir iĢ kazası veya

meslek hastalığı ile sonuccedillanan bir durum ortaya ccedilıktığında iĢ kazası veya meslek hastalığı

geccedilirenlerin yaralanması sakatlanması sonucu tıbbi muumldahale gerekmekte ya da iĢccedili veya

iĢccedililer kaybedilmektedir Boumlyle bir durum karĢısında iĢ kazası veya meslek hastalıklarının

mevcut yasalara goumlre incelenmesinde idari para cezası maddi ve manevi tazminat davalarına

varan sonuccedillara neden olabilmektedir ĠĢccedililerin zarar goumlrmesinin yanında iĢletme iccedilerisindeki

makineler prosesler zarar goumlrebilmekte malzeme veya ekipman kaybı yaĢanabilmektedir ĠĢ

yerlerinde iĢ kazaları ile meslek hastalıklarının getirdiği doğrudan maliyetlerin yanında

dolaylı maliyetler de hesaplansa iĢ sağlığı guumlvenliği politikaları buumlyuumlk bir titizlikle hazırlanır

ve iĢ sağlığı ve guumlvenliği ile ilgili kurallar ccedilok daha oumlnemle uygulanabilirdi

ĠĢletmeler kazaların gerccedilek maliyetini belirleyemediği ve bu bilince sahip olmadığı

suumlrece kazaları azaltmak veya kazaların oumlnuumlne geccedilmek muumlmkuumln değildir ĠĢ kazaları ve

6

meslek hastalıkları dolayısıyla meydana gelen zararın buumlyuumlkluumlğuuml iĢ yerindeki youmlneticilerin

tehlikeleri belirlememesi ve kontrol edilebilecek riskleri oumlnceden tespit edememesi hacirclinde

tamamen Ģansa kalmıĢtır ĠĢ kazaları ile meslek hastalıkları nedeniyle oluĢabilecek zararı

azaltabilmek iccedilin iĢletmelerin iĢ sağlığı ve guumlvenliği iccedilin buumltccedilelerinde bu konulara

ayıracakları bir fon bulunmalı youmlnetimin iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularının oumlnemi accedilısından

bilinccedilli olması ve bu konularda kararlı ve etkili kuralların uygulanmasının sağlanması

gerekmektedir

ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı ccedilalıĢanları iĢ kazaları ve meslek

hastalıklarından korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır Ancak iki

husus daha vardır ki bunları da goumlz ardı etmemek gerekir Bunlardan biri uumlretim guumlvenliğini

sağlayarak verimi artırmak diğeri ise iĢletme guumlvenliğini sağlamaktır ĠĢ kazaları ile meslek

hastalıklarının neden olduğu kayıpları en aza indirmek amacıyla bilimsel araĢtırmalara dayalı

guumlvenlik oumlnlemlerinin saptanması ve uygulanması doğrultusundaki ccedilalıĢmalar ise kısaca ldquoiĢ

guumlvenliğirdquo terimi iccedilinde toplanmaktadır Genel anlamda iĢ guumlvenliği kavramı ccedilalıĢanların

iĢletmenin ve uumlretimin her tuumlrluuml tehlike ve zararlardan korunmasını iccedilermektedir Ġnsan

hayatının oumlncelik taĢıması nedeniyle iĢletme ve uumlretim guumlvenliği konularının ikinci planda

kaldığı ve uluslararası alanda iĢ guumlvenliği kavramıyla genel olarak ccedilalıĢanların guumlvenliğinin

ifade edildiği goumlruumllmektedir Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO) ile Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml

(ILO) iĢ sağlığı ve guumlvenliğini ldquoTuumlm mesleklerde iĢccedililerin bedensel ruhsal sosyal iyilik

durumlarını en uumlst duumlzeye ulaĢtırmak bu duumlzeyde suumlrduumlrmek iĢccedililerin ccedilalıĢma koĢulları

yuumlzuumlnden sağlıklarının bozulmasını oumlnlemek iĢccedilileri ccedilalıĢtırılmaları sırasında sağlığa aykırı

etmenlerden oluĢan tehlikelerden korumak iĢccedilileri fizyolojik ve psikolojik durumlarına en

uygun mesleksel ortamlara yerleĢtirmek ve bu durumlarına en uygun mesleksel ortamlara

yerleĢtirmek ve bu durumları suumlrduumlrmek oumlzet olarak iĢin insana ve her insanın kendi iĢine

uyumunu sağlamakrdquo olarak tanımlamıĢtır

ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği denildiğinde genel anlamda yalnızca ccedilalıĢanların değil tuumlm

iĢletmenin ve uumlretimin guumlvenliğinin duumlĢuumlnuumllmesi gerekir Bu uumlccedil ayrı alandaki ccedilalıĢmaların

birlikte mevcut olması hacirclinde ccedilalıĢanların guumlvenliğini tam olarak sağlamak muumlmkuumln

olacaktır

ĠĢ sağlığı ve guumlvenliğinin genel amacı iĢccediliye ve ailesine iĢ yerine ve diğer mercilere

gelen yuumlkuumlmluumlluumlkleri azaltmak ve buna bağlı olarak uumllke ekonomisine verdiği zararları

oumlnlemektir

Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO) nuumln tespitlerine goumlre duumlnyada her uumlccedil dakikada bir

iĢccedili iĢ kazası veya meslek hastalığından oumllmektedir Yine aynı kaynağa goumlre her yıl duumlnyada

ortalama 110 milyon iĢccedili iĢ kazası geccedilirmekte veya meslek hastalığına yakalanmaktadır

Bunlardan 180 bini yaĢamını yitirmektedir

131 Koruyucu Malzemeler

Mermer ocakları ağır ccedilalıĢma Ģartları olan ortamlardır ĠĢ kazalarına ve meslek

hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeleri kullanmak zorunluluktur Mermer

kuumltlelerinin ayak parmaklarına duumlĢmesi sonucu oluĢabilecek ezilmelere karĢı uccedilları ccedilelik

koruyuculu bot giyilmelidir Bedeni korumak iccedilin deri tuumlruuml kalın giysiler giyilmelidir

7

1311 Kulaklık Goumlzluumlk

Elmas telli kesim sırasında ccedilapak ve elmas boncuk fırlatmasına karĢı goumlzleri korumak

iccedilin goumlzluumlk kullanılmalıdır (Resim 11) Yuumlksek ses Ģiddeti iccedilin ise kulaklık kullanılması

gerekir (Resim12) Oumlzellikle yoğun su ve toz insan sağlığına zararlı olabilmektedir Yuumlksek

ses seviyesi mermer iĢletmelerinde her zaman vardır Bu sağlığı tehdit eden ortamlarla ilgili

youmlnetmeliklerde alınacak emniyet tedbirleri belirtilmiĢtir Bu tedbirlerin baĢında yer alan ve

en basiti olan goumlzluumlk ve kulaklık kullanılmaktır

Resim 11 Goumlzluumlk

Resim 12 Kulaklık

1312 MuĢamba Oumlnluumlk Ccedilizme Eldiven

Ocak tabanının ccedilamurlu ortamına karĢı ccedilizme kıĢın yağmur ve kardan korunmak iccedilin

yağmurluk giyilmelidir Elleri ccedilizilmelere ve yaralanmalara karĢı korumak iccedilin deri eldiven

kullanılmalıdır (Resim 13)

Resim 13 Tulum ccedilizme ve eldiven

8

1313 Toz Maskeleri

Mermer uumlretiminde ccedilalıĢan kiĢiler mesleğin gereği aĢırı tozlu bir ortamda

bulunmaktadırlar Bu durum ccedilalıĢanların sağlığını tehdit etmektedir Bu tehlikeden

korunmak iccedilin ccedilalıĢan kiĢiler mutlaka maske kullanmalıdırlar Toz maskeleri ccedilalıĢma

ortamına goumlre bez toz maskesi veya filtreli toz maskesi Ģeklinde kullanılmalıdır (Resim 14)

Resim 14 Toz maskesi

132 Ocaklarda Meydana Gelen ĠĢ Kazaları

Mermer ocakları accedilık alanda ccedilalıĢılan tozlu guumlruumlltuumlluuml buumlyuumlk iĢ makinelerinin ccedilalıĢma

anında hareketli olduğu bir ortamdır Blok kesme makineleri elektrikli olabilmekte ve

elektrik kabloları gerekli oumlzen goumlsterilmediği takdirde ezilme riski taĢımaktadır Bu da

ccedilalıĢanın hayatını riske atmaktadır

Mermer bloklarının ana kuumltleden kesilmesinde genellikle elmas boncuklu mermer

blok kesici makineleri kullanılmaktadır Bu makinelerin kesme boncukları yuumlksek devirde

doumlnmektedir Bu elmas telin blok kesimi sırasında sıkıĢıp kopması sonucu etrafta bulunan

iĢccedililere yuumlksek hızda ccedilarpması yaralanmalara hatta oumlluumlmlere varan iĢ kazalarına neden

olmaktadır

Mermer ocaklarında iĢ makineleri ile mermer blok kesicileri aynı anda ccedilalıĢmaktadır

Yani suumlrekli bir uumlretim soumlz konusudur ĠĢ makinesi operatoumlruumlnuumln dikkatsizliği diğer

ccedilalıĢanların ezilme tehlikesiyle karĢılaĢmasına neden olabilmektedir Ana kuumltleden kesim

sonrası blok ayrılmasında ccedilalıĢanların kuumltle kopması ve duumlĢmesi ile darbe alıp yaralanma

tehlikesi vardır

9

Mermer ocaklarında meydana gelebilecek tehlikeleri aĢağıdaki Ģekilde sıralamak

muumlmkuumlnduumlr

1321 Fiziksel Tehlikeler

TitreĢim

Guumlruumlltuuml

Yetersiz havalandırma

AĢırı ısı nem ve hava hareketleri

Yetersiz veya aĢırı aydınlatma

1322 Kimyasal Tehlikeler

Toksik gazlar organik sıvıların buharları ergimiĢ hacircldeki metal gazları

Radyasyona maruz kalma (X ıĢınları doğal ve yapay radyoaktif maddeler)

Kızıloumltesi ve mor oumltesi ıĢınlar

Asitler bazlar nedeniyle yanma

Ġnert tozlar fibrojenik tozlar toksik tozlar kansorejonik tozlar alerjik tozlar

1323 Elektrikle CcedilalıĢma ile Meydana Gelen Tehlikeler

Topraklaması yapılmamıĢ tezgacirchlar veya el aletleri

Topraklamanın belli periyotlarla kontroluumlnuumln yapılmaması

Elektrik ve aydınlatma tesisatının periyodik kontroluumlnuumln yaptırılmaması

YıpranmıĢ ve hatalı onarılmıĢ el aletleri

Yetkisiz kiĢilerin muumldahale etmek istemesi

Kırık yıpranmıĢ el aletleri

Koruyucu baret eldiven ccedilizme maske kulaklık gibi kiĢisel koruyucuların

bulunmaması

Zeminin yalıtılmaması

Yuumlksek gerilim ile ccedilalıĢmada gerekli kurallara uyulmaması

1324 Mekanik Tehlikeler

Makine ve tezgacirchın ezen delen kesen doumlnen operasyon koruyucusunun

bulunmaması

Makine ve tezgacirchı tehlike anında durduracak duumlğme veya anahtarın

bulunmaması

Yetersiz ve uygun olmayan makine ve koruyucu teccedilhizat

Yetersiz uyarı sistemleri

Duumlzensiz ve dağınık iĢ yeri ortamı

Makinelerin kaldırma aletlerinin kazanların kompresoumlrlerin vb gerekli bakım

ve periyodik kontrollerinin yapılmaması

10

1325 Tehlikeli Youmlntem ve ĠĢlemler

Makine veya tezgacirchlarda ccedilalıĢırken koruyucu teccedilhizatın devre dıĢı bırakılması

Baret goumlzluumlk siper maske vb kiĢisel koruyucuların kullanılmaması

AĢırı yuumlk kaldırma

3 m‟den yuumlksek malzeme istifleme

EtiketlenmemiĢ veya yetersiz etiketlenmiĢ malzeme

Gereken uyarı ikaz iĢaret ve yazılarının konmamıĢ olması

Guumlvenlik kartı olmayan kimyasalla ccedilalıĢma

ĠĢe yeni baĢlayan iĢccediliyi ccedilalıĢtığı iĢle ve iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularında

eğitim vermeden ccedilalıĢtırma

Belli aralıklarla iĢccedililere iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularında eğitim verilmemesi

Yeterli ikaz vermeden araccedilların ccedilalıĢtırılması veya durdurulması

Elektrik kesilmeden teccedilhizat uumlzerinde onarım

Onarım esnasında Ģalter veya beklenmedik bir harekete karĢı guumlccedil duumlğmesinin

emniyete alınmamıĢ olması

CcedilalıĢır hacircldeki teccedilhizatın yağlanması temizlenmesi ayarlanması

Depo ve konteynerlerin tam olarak boĢaltılıp temizlenmeden uumlzerinde onarım

ve kaynak yapılması

Yuumlksekten atlama

Parlama patlama ve yangın ihtimali olan yerlerde elektrik tesisatının uygun

olmaması

Parlama patlama tehlikesi olan yerlerde sigara iccedililmesi

Yuumlkleme ve boĢaltma iĢlemlerinin uygun youmlntemle yapılmaması

Malzemelerin makinelerin ve teccedilhizatın uygun yerleĢtirilmemesi

1326 ĠĢ Yeri Ortamından Kaynaklanan Tehlikeler

ĠĢ yeri zemini

Yetersiz geccedilitler

Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

Yetersiz iĢ alanı

Duumlzensiz iĢ yeri

Merdivenlerde korkuluk olmaması

DuĢların ve tuvaletlerin ccedilalıĢır durumda veya temiz olmaması

133 Mermer Ocaklarında Alınacak ĠĢ Guumlvenlik Tedbirleri

Madencilik iĢ kazalarının yoğun olduğu bir sektoumlrduumlr Her yıl Tuumlrkiye‟de on binlerce

iĢ kazası binlerce oumlluumlm ve yaralanma ile buumlyuumlk maddi kayıplara yol accedilmaktadır Oumlzellikle

madencilik sektoumlruuml bu konuda oldukccedila olumsuz değerlendirilebilecek bir noktadadır Bu

olumsuz manzarayı giderebilmek iccedilin madencilik sektoumlruuml ccedilalıĢma ortamındaki ve uumlretim

tehlikelerin yarattığı olumsuzlukların giderilerek sağlıklı ve guumlvenli iĢ yerlerinin

oluĢturulması buumlyuumlk oumlnem taĢımaktadır

11

4857 sayılı ĠĢ Kanunu‟na istinaden ccedilıkarılan Yer Altı ve Yer Uumlstuuml Maden

ĠĢletmelerinde Sağlık ve Guumlvenlik Tedbirleri Youmlnetmeliği‟ne goumlre maden ocaklarında

alınacak iĢ guumlvenliği tedbirlerini Ģu Ģekilde sıralamak muumlmkuumlnduumlr

ĠĢ yerleri tehlikelere karĢı yeterli koruma sağlanacak Ģekilde organize

edilecektir ĠĢccedililerin sağlık ve guumlvenliğini tehlikeye atmamak iccedilin iĢ yerindeki

tehlikeli veya atık maddeler uzaklaĢtırılacak veya kontrol altında tutularak iĢ

yerinin her zaman duumlzenli bir durumda olması sağlanacaktır

CcedilalıĢma mahalleri iĢccedililerin iĢlerini kolayca yapabilmeleri iccedilin ergonomik

esaslara uygun Ģekilde tasarlanacak ve kurulacaktır

CcedilalıĢma mahallinde iĢccedilinin yalnız ccedilalıĢması durumunda uygun goumlzetim

yapılacak veya uygun yollarla haberleĢme sağlanacaktır

Her iĢ yerinde iĢveren tarafından atanmıĢ iĢccedililer ccedilalıĢtığı suumlrece goumlrev yapacak

yeterli beceri ve uzmanlığa sahip sorumlu bir kiĢi bulunacaktır Yeterli beceri ve

uzmanlığa sahip olmak Ģartıyla iĢ yeri iccedilin bu sorumluluğu iĢverenin kendisi

uumlstlenebilir

ĠĢccedililere sağlık ve guumlvenliklerini sağlayabilmeleri iccedilin yeterli bilgi talimat ve

eğitim verilecek ve bu eğitimler tekrarlanacaktır ĠĢveren iĢccedililere verilen

talimatların kendilerinin ve diğer ccedilalıĢanların sağlık ve guumlvenliklerini tehlikeye

atmalarını oumlnleyecek Ģekilde kolay anlaĢılır olmasını sağlayacaktır

Her iĢ yeri iccedilin iĢccedililerin sağlık ve guumlvenliklerinin korunması ve iĢ

ekipmanlarının guumlvenli bir Ģekilde kullanılması iccedilin gerekli kuralları belirleyen

yazılı talimatlar hazırlanacaktır Bu talimatlar acil durum ekipmanlarının

kullanımına ve iĢ yerinde veya iĢ yeri yakınındaki herhangi bir acil durumda

nasıl hareket edileceğine iliĢkin bilgileri de iccedilerecektir

Her iĢ yerinde ya da her iĢte guumlvenli ccedilalıĢma youmlntemleri uygulanacaktır

Sağlık ve guumlvenlik dokuumlmanında gerekli goumlruumllmesi hacirclinde hem tehlikeli iĢlerin

yapılmasında hem de diğer iĢlerle etkileĢmesi sonucu ciddi tehlikelere neden

olabilecek rutin iĢlerin yapılmasında bir ccedilalıĢma izni sistemi uygulanacaktır

ĠĢveren sağlık ve guumlvenlik youmlnetim sistemi de dacirchil olmak uumlzere iĢccedililerin

sağlığını ve guumlvenliğini korumak iccedilin alınan oumlnlemleri bu Youmlnetmelik‟e

uygunluğunu sağlamak iccedilin duumlzenli aralıklarla goumlzden geccedilirecektir

Mekanik iĢ ekipmanları ve tesisler sağlam kusursuz ve kullanım amacına

uygun olacaktır Elektrikli ekipmanların ve tesislerin guumlcuuml ve boyutları

kullanım amacına uygun olacaktır Mekanik ve elektrikli iĢ ekipmanları ile

tesisat tehlike yaratmayacak Ģekilde kurulmuĢ ve korunmuĢ olacaktır

Guumlvenlik ekipmanları her zaman kullanıma hazır ve ccedilalıĢır durumda

bulundurulacaktır Bu ekipmanların bakımı yapılan iĢ dikkate alınarak

yapılacaktır

Yangın veya patlama tehlikesi bulunan ortamlarda sigara iccedililmesine izin

verilmeyecektir

KiĢisel Koruyucu Donanımların ĠĢ Yerinde Kullanılması Hakkında Youmlnetmelik

huumlkuumlmleri saklı kalmak kaydı ile iĢccedililerin zararlı ortam havasına maruz

kalabilecekleri yerlerde yeterli sayıda uygun solunum ve canlandırma ekipmanı

bulundurulacaktır

Sağlık ve guumlvenlik dokuumlmanında belirlenmiĢ olan kaynaklardan yangının

baĢlaması ve yayılmasına karĢı iĢ yerlerinin planlanması kurulması

12

donatılması iĢletmeye alınması iĢletilmesi ve bakımında gerekli tedbirler

alınacaktır Yangınla hızlı ve etkili muumlcadele iccedilin gerekli oumlnlemler alınacaktır

ĠĢ yerleri uygun yangın soumlnduumlrme ekipmanları ve gereken hacircllerde yangın

detektoumlrleri ve alarm sistemleri ile donatılacaktır

Otomatik olmayan yangın soumlnduumlrme ekipmanları kolay ulaĢılabilir ve

kullanılabilir olacak ve gerektiğinde zarar goumlrme ihtimaline karĢı korunacaktır

Patlayıcı maddelerin ve ateĢleyicilerin depolanması taĢınması ve kullanılması

sadece bu konuda yetkili ve uzman kiĢiler tarafından yapılacaktır Bu iĢler

iĢccedililer iccedilin risk oluĢturmayacak Ģekilde organize edilecek ve yuumlruumltuumllecektir

CcedilalıĢma yerlerine guumlvenli bir Ģekilde ulaĢabilmek ve acil bir durumda hızlı ve

guumlvenli bir Ģekilde bu yerleri terk edebilmek muumlmkuumln olacaktır

Merdivenler yuumlkleme platform ve rampaları da dacirchil buumltuumln ulaĢım yolları

yayalar veya araccedillar iccedilin kolay guumlvenli ve uygun geccediliĢi sağlayacak ve

yakınındaki ccedilalıĢanları tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek Ģekilde hesaplanacak

boyutlandırılacak ve yerleĢtirilecektir

Yayaların kullandığı veveya araccedillarla malzeme taĢımada kullanılan yollar

kullanıcı sayısına ve iĢ yerinde yapılan iĢin oumlzelliğine uygun boyutlarda

olacaktır Malzeme taĢınan yollarda yayalar iccedilin yeterli guumlvenlik mesafesi

bırakılacaktır

ĠĢccedililerin korunması amacıyla araccedil yolları ve geccediliĢler accedilıkccedila iĢaretlenecektir

CcedilalıĢma sahasında motorlu taĢıtlar ve makine trafiğinin bulunması durumunda

trafik kurallarına uygun duumlzenleme yapılacaktır

Accedilık ccedilalıĢma alanları guumln ıĢığının yeterli olmadığı hacircllerde uygun Ģekilde

aydınlatılacaktır

ĠĢccedililer olumsuz hava koĢullarından ve gerekli hacircllerde cisim duumlĢmelerine karĢı

korunacaktır

ĠĢccedililer zararlı duumlzeyde guumlruumlltuumlden ve gaz buhar toz gibi zararlı dıĢ etkilerden

korunacaktır

ĠĢccedililer herhangi bir tehlike durumunda iĢ yerini hemen terk edebilecek veya

kısa suumlrede yardım alabileceklerdir

ĠĢccedililerin kaymaları veya duumlĢmeleri oumlnlenecektir

Tehlikeli alanlar accedilıkccedila goumlruumllebilir Ģekilde iĢaretlenecektir

Yapılan iĢin oumlzelliği nedeniyle malzeme veya iĢccedililerin duumlĢmesi de dacirchil risk

bulunan tehlikeli alanlara goumlrevli olmayan kiĢilerin girmesi uygun araccedil ve

gereccedillerle engellenecektir

Tehlikeli alanlara girme yetkisi olan kiĢilerin korunması iccedilin uygun oumlnlemler

alınacaktır

Herhangi bir tehlike durumunda tuumlm ccedilalıĢanların iĢ yerini derhacircl ve guumlvenli bir

Ģekilde terk etmeleri muumlmkuumln olacaktır

Acil ccedilıkıĢ kapıları dıĢarıya doğru accedilılacaktır Acil ccedilıkıĢ kapıları acil durumlarda

ccedilalıĢanların hemen ve kolayca accedilabilecekleri Ģekilde olacaktır

ĠĢccedililer herhangi bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiği konusunda

eğitileceklerdir

Ġlk yardım ekipmanları ccedilalıĢma Ģartlarının gerektirdiği her yerde

bulundurulacak ve yapılan iĢin oumlzelliğine uygun olacaktır Ġlk yardım

ekipmanları uygun bir Ģekilde iĢaretlenecek ve kolay ulaĢılabilir olacaktır

13

CcedilalıĢmaları sırasında oumlzel iĢ elbiseleri giymek durumunda olan iĢccedililer iccedilin

uygun soyunma yerleri sağlanacaktır Soyunma yerleri kolaylıkla ulaĢılabilecek

yerlerde ve yeterli buumlyuumlkluumlkte olacak ve buralarda oturma yerleri bulunacaktır

Soyunma odaları yeterince geniĢ olacak ve burada her iĢccedili iccedilin ccedilalıĢma saatleri

iccedilinde elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır Nemli tozlu

kirli ve benzeri iĢlerde veya tehlikeli maddelerle ccedilalıĢılan yerlerde iĢ elbiseleri

ile haricicirc elbiselerin ayrı yerlerde saklanabilmesi iccedilin elbise dolapları yan yana

iki boumllmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı verilecektir Islak iĢ elbiselerinin

kurutulabilmesi iccedilin gerekli imkacircnlar sağlanacaktır

Yapılan iĢin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi hacirclinde iĢccedililer iccedilin

uygun duĢ tesisleri yapılacaktır

CcedilalıĢma yerlerine dinlenme odalarına soyunma yerlerine duĢ ve yıkanma

yerlerine yakın yerlerde yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır

Hafriyat doumlkme yerleri atık yığınları ve sahaları ile ccediloumlktuumlrme havuzları sağlam

ve dayanıklı olacak iĢccedililerin sağlığı ve guumlvenliğini tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek

Ģekilde tasarlanacak inĢa edilecek iĢletilecek ve bakımı yapılacaktır

Dinlenme yerleri soyunma yerleri duĢ ve tuvaletler bekleme yerleri

yemekhaneler kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amacına goumlre yeterli

sıcaklıkta olacaktır

1331 Makine ve Tezgacirchlarda Genel Guumlvenlik Oumlnlemleri

ĠĢ kazalarının oumlnemli bir kısmı makine koruyucuların olmamasından veya makine ve

tezgacirchlarda ccedilalıĢırken gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmamasından kaynaklanmaktadır

Yapılan iĢin niteliğine ve makine tezgacirchın oumlzelliklerine goumlre alınacak oumlnlemeler de buumlyuumlk

değiĢkenlik goumlsterebilmektedir Makine ve tezgacirchlarda genel olarak alınması gereken

guumlvenlik oumlnlemeleri aĢağıda belirtilmiĢtir

Makineyi operatoumlruuml dıĢında bir kimsenin kullanması tehlikeli ve yasaktır

Her arıza hemen sorumlusuna bildirilmelidir

Makineyi kullanan operatoumlr kendi guumlvenliği kadar ccedilevresindekilerin guumlvenliğini

de duumlĢuumlnmelidir

Makine ccedilalıĢır durumda terk edilmemelidir

Makineler amacı dıĢında kullanılmamalıdır Makinelerin arka kısımlarında da

guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

TalaĢ sıccedilramalarına karĢı ccedilalıĢanlar korunmalıdır

Her makinenin ccedilalıĢtırma ve kullanma talimatı olmalıdır

CcedilalıĢmaya baĢlamadan tuumlm sistem kontrol edilmelidir

Makineyi kullananlar eğitilmelidir

Kesilen iĢ artıklarının zemine dağılmasına izin verilmemelidir

Her uyarıya uyulmalıdır

Hidrolik devre kontrol edilmeli kapalı vanalar accedilılmalıdır

ĠĢ yeri tabanı temiz olmalıdır

Uygun iĢ elbisesi giyilmelidir

Gerektiğinde kiĢisel koruyucular kullanılmalıdır

Tuumlm makinelere guumlvenlik topraklaması yapılmalıdır

14

Besleme kabloları mekanik ve kimyasal etkilerden korunmalıdır

Topraklı ve guumlvenli fiĢ-priz sistemi kullanılmalıdır

Genel ve yerel aydınlatma yeterli olmalıdır

Makine ccedilalıĢırken ayar ve oumllccedilme yapılmamalıdır

ĠĢe uygun makine kullanılmalıdır

Makineler arasında en az 80 cm uzaklık olmadır

Makineler sağlam ve duumlz bir taban uumlzerine yerleĢtirilmelidir

1332 Kaldırma Makinelerinde ĠĢ Guumlvenliği Kuralları

Her operatoumlruumln kendi makinesinden sorumlu olduğu unutulmamalıdır

Operatoumlrler kendi guumlvenlikleri yanında ccedilevrede ccedilalıĢanların da guumlvenliğini

korumak zorundadırlar

ĠĢaretler ilanlar ccedilalıĢtırma talimatları okunup anlaĢılmadan ve iĢaret veren kiĢi

tarafından yapılan iĢaretlerin kodu hakkında bilgi sahibi olmadan hiccedil kimse

vinci ccedilalıĢtırmamalıdır

Buumltuumln vinccediller goumlruumllebilecek bir yerinde yuumlk ccedilizelgesi taĢır Bu ccedilizelgede

belirlenmiĢ kapasite dıĢında yuumlk kaldırılmamalıdır

Vinccedille kaldırılan yuumlkler kesinlikle ccedilalıĢanlar uumlzerinden geccedilmemelidir Zorunlu

olmadıkccedila yuumlk bir araccedil ya da makine uumlzerinden geccedilirilmemelidir

Operatoumlr vinccedil ccedilalıĢmasına baĢlamadan oumlnce vincin kumandalarını frenlerini

vinccedil kollarını test etmelidir

Yuumlk kaldırılmadan oumlnce iĢaretccedili tarafından etrafta ccedilalıĢanlar ccedilalıĢma

boumllgesinden uzaklaĢtırılmalıdır

Hiccedil kimse yuumlkuumln ya da kancanın uumlzerine binmemeli hareket hacirclindeyken

operatoumlr vinccedil bumunun tellere takılmaması iccedilin dikkat etmelidir

Yuumlksek gerilim harları yakınında ccedilalıĢmak gerekiyorsa gerilim ile en az 3048

cm‟lik uzaklık olmalıdır

Operatoumlr vincini terk ediyorsa stop etmeli vinci istenen değerler arasında

ccedilalıĢmıyorsa makinesini derhacircl durdurmalıdır

Vinccedil ccedilalıĢır durumdayken hiccedil bir nedenle yağlama yapılmamalı operatoumlr kabini

daima temiz tutulmalıdır

Vinccedillerin uumlzerindeki limit Ģalteri iptal edilmemelidir

Frenlere yavaĢ basılmalı vinccedil ani olarak durdurulmamalıdır

Normalin uumlzerinde bir yuumlk kaldırılıyorsa yuumlk 3-5 cm kaldırıldıktan sonra frenler

test edilmelidir

Operatoumlr mahallinde daima tam dolu ve kontroluuml yapılmıĢ yangın soumlnduumlrme

tuumlpuuml hazır olmalıdır

Ağır yuumlkler kaldırılmadan oumlne vinccedil halatları kontrol edilmeli tellerde kopukluk

varsa halat değiĢtirilmelidir

Buumlyuumlk yuumlklerin sağa sola sallanmaması iccedilin yedekleme halatı kullanılmalıdır

CcedilalıĢma en az hareketle yapılacak Ģekilde organize edilmelidir

Dengeyi artırmak iccedilin daha fazla denge ağırlığı ya da daha fazla tespit tertibatı

kullanılmalıdır

15

1333 Yuumlksek Sese KarĢı Alınacak Guumlvenlik Tedbirleri

ĠĢccedililer belirli guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucuları kullanmalıdır Ccediluumlnkuuml yuumlksek

duumlzeyde guumlruumlltuumlye uzun suumlre maruz kalma ccedilok hassas olan iĢitme mekanizması iccedilin

zararlıdır Kulak tıkaccedilları veya tuumlm kulağı kapsayan kulak koruyucuları guumlruumlltuumlyuuml kulak

zarına gelmeden oumlnce oumlnler (azaltır) Kulak tıkacı veya tuumlm kulağı iccediline alan koruyucuların

seccedilimi guumlruumlltuumlnuumln duumlzeyi ve yapılan iĢe bağlıdır Guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucusu

takılınca konuĢmaları veya uyarı sinyallerini duymama endiĢesi yersizdir Hatta sesler daha

rahat iĢitilmektedir

14 Elmas Tel Kesme Makineleri ile Kesim Hazırlığı

141 Elmas Tel Kesme Makineleri

Tuumlrkiye mermer ocak iĢletmeciliğinde son 25 yılda kullanılmaya baĢlanan elmas tel

kesme makine ve ekipmanları ccedilok buumlyuumlk goumlstererek mermer madenciliğinin vazgeccedililmez

makinesi hacircline gelmiĢtir Mermer ocaklarında uumlretimin maksimum seviyede

gerccedilekleĢmesini ve zayiatsız blok elde edilmesini sağlayan makinedir

Tel ile taĢ kesmenin ccedilok eski tarihlerden beri yapılageldiği antik ocaklardaki

kalıntılardan anlaĢılmaktadır O zamanlarda kol guumlcuumlne dayalı bir kesme metodu

kullanılmıĢtır O doumlnemlerde taĢlar ocaklardan blok olarak değil levha Ģeklinde

ccedilıkarılmaktaydı Mermer uumlretiminde alıĢılagelmiĢ youmlntemlerin dıĢında daha az enerji ve daha

az insan guumlcuuml gerektirecek patlayıcılarla uumlretimde oluĢan kayıpları en aza indirecek uumlretim

youmlntemleri arayıĢları suumlregelmiĢtir Antik tel kesme metotlarından yola ccedilıkarak ilk defa 1854

yılında Belccedilika‟da Eugene Chevailer tarafından tel kesme makinesi yapılmıĢ ve

patentleĢmiĢtir 1880 yılında Guy Michel tarafından geliĢtirilen bu metot 1889 yılında en

son Ģekliyle helis tel kesme metodu ve makinesi olarak yapılmıĢtır Carrera ocaklarında ilk

kullanım 1895 yılında olmuĢtur Resim 14‟te elmas tel kesme makinesi goumlruumllmektedir

Resim 15 Elmas tel kesme makinesi

Uumlretim youmlntemine adını veren bu makine yatay veya dikey kesim yapabilmektedir

Kayacı ldquoaĢındırmardquo yoluyla kesen elmas tel makine uumlzerindeki kasnağa sarılı durumdadır

Makine goumlvdesi genellikle 6-8 m uzunluğunda olan raylar uumlzerinde kesme iĢlemi iccedilin

16

gerekli olan baskıyı (gerilmeyi) oluĢturacak Ģekilde geriye doğru hareket eder Bu esnada bir

motor yardımıyla doumlnduumlruumllen kasnağın hızla ccedilevirdiği elmas tel kesme iĢlemini

gerccedilekleĢtirir

Uumllkemiz ocaklarında yerli ve yabancı firmaların dizel veya elektrikli olarak uumlrettikleri

ETK makineleri kullanılmaktadır Bu makineler genel olarak 40-60 HP civarında olup 3-10

m2h (yuumlzey) kesme hızına sahiptir Makinenin kontrol panosu operatoumlruumlnuumln guumlvenliği

bakımında yeterli bir uzaklıkta tutulabilmektedir

1411 Elmas Tel Kesme Makinesi CcedileĢitleri ve Kısımları

Guumlnuumlmuumlzde mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan elmas tel kesme makineleri iki

Ģekilde uumlretilmektedir

Dizel

Elektrik motorlu

Bu makineler genel olarak uumlccedil kısımdan meydana gelmektedir Birinci kısımda

makinenin ccedilalıĢması iccedilin hareket motoru elektrik guumlccedil aktarma organları ve bu organları

taĢıyan Ģasi ikinci kısımda tipine makine goumlre 18-55kW guumlcuumlnde hidrolik veya mekanik

olarak elmas telin hareketini sağlayan volana (Ccedilapı 800 mm) guumlccedil aktaran merkez uumlccediluumlncuuml

kısımda ise tuumlm bu sistemi ccedilalıĢma esnasında taĢıyan raylar ve kumanda panosu

bulunmaktadır (Resim 14)

Hidrolik merkezli makineler ilk ccedilalıĢma esnasında elmas telin doumlnme hızını

ayarlamasından dolayı mekanik merkezli makinelere goumlre avantajlıdır Buna karĢın bu

makinelerin ilk yatırım maliyetleri yuumlksektir

Elmas tel kesme makinelerinin sektoumlrde kullanımının geliĢmesi sonucunda hem uumlretim

hızı yuumlkselmiĢ hem de duumlzguumln boyutlu blok elde edilme imkacircnı sağlanmıĢtır Bu makineler

sayesinde daha oumlnceki uumlretim youmlntemleri ile ocaklara verilen hasarlar en az seviyeye

indirilmiĢtir

1412 Elmas Tel Kesme Makineleri Oumlzellikleri ve CcedilalıĢma Sistemi

Elmas telle kesme youmlnteminin temeli kuumltle uumlzerine deliciler ile delinen deliklerden

geccedilirilen ve uumlzerinde elmas boncuklar bulunan telin makinenin dairesel hareketi ile oluĢan

suumlrtuumlnme yardımıyla mermerin aĢındırılmasıdır Elmas tel kesme makinesinin goumlrevi bu teli

belirli bir gerginlikte tutarak ccedilevirmesi ve raylar uumlzerinde doğrusal hareket yapmasıdır

17

Elektrikli elmas telle blok kesme makinesi (reduumlktoumlr ccedilıkıĢlı) teknik oumlzellikleri uumlretici

firmalara goumlre değiĢiklikler arz etmekle beraber Ģu Ģekilde verilebilir

Motor Cinsi Elektrikli

Motor Guumlcuuml 50 HP

YuumlruumlyuumlĢ Motoru 1 HP (Hidrolik-Otomatik)

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 8-12 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Elektrik-Mekanik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Dizel tel kesme makinesini teknik oumlzellikleri ise Ģu Ģekildedir

Motor Cinsi Dizel

Motor Guumlcuuml 82 HP

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 7-10 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Hidrostatik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Elmas tel kesme makinelerinde kesim suumlresince elmas telin gerginliği hidrostatik tip

makinelerde hidrolik piston ile elektro-mekanik sistemli makinelerde elektrik motoru-balata

veya elektrik motoru-diĢli grubu birliği ile sağlanmaktadır Elmas tel kesme makinelerinde

telin hızı sabit olması istendiğinden elektro-mekanik sistemli makineler daha avantajlıdır

1413 Tel ve Elmas Boncuklar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

elmas teldir Elmas tel olarak adlandırılan grup ccedilelik halatın uumlzerine oumlzel olarak imal edilmiĢ

elmas boncuklar yaylar sıkmacıklar ve pulların dizilmesi ile elde edilir Elmas teller

genellikle 5 ndash 10 ndash 15 metre uzunluklarda hazırlanır Resim 165‟te elmas teli oluĢturan

elmas boncuk yay ve bağlantı elemanları goumlruumllmektedir

18

Resim 16 Elmas tel ve bağlantı elemanları

Elmas boncuklar

Elmas tel kesim iĢleminde bloğu ana kayaccediltan koparan uumlnite tel halat uumlzerindeki

elmas boncuklardır

Bu boncuklar uumlretim Ģekline goumlre

Sinterize

Elektrolitik

koumlkenli olmak uumlzere iki tiptir Her birinin kullanım oumlzelliği birbirinden farklıdır

Kesim iĢlemi suumlrecinde kayacın tekno-mekanik oumlzelliğine goumlre her bir elmas boncuğun bir

kullanım oumlmruuml vardır Bu kullanım oumlmruuml kesilecek kayacın fiziksel ve mekanik oumlzellikleri

ile doğrudan iliĢkilidir

Elmas boncuk ccedilapları kullanım amaccedillarına ve uumlretim teknolojisine goumlre farklı

ccedilaplarda olabilmektedir Ocak uumlretiminde blok kesme iĢleminde kullanılan boncuk ccedilapları

suumls iĢccedililiğinde kullanılan boncuk ccedilaplarından daha buumlyuumlk boyutlardadır

Genel bir kullanım olarak elmas boncuk dıĢ yuumlzey ccedilapları 8 mm 88 mm 10 mm

102 mm 105 mm ve 11 mm değerlerindedir Yuumlzuumlk iccedil ccedilapları 7 mm 8 mm 85 mm olarak

değiĢmektedir

Yaylar

Paslanmaz ccedilelik tellerin buumlkuumlluumlp oumlzel ısıl iĢlemden geccedilirilmesi yoluyla elde edilir

Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe ederek

elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılır Yaylar ccedilelik telin uumlzerinde hareket

etmelidir Granit gibi sert taĢların kesiminde kesim esnasında kopan sert taĢ parccedilacıkları

(kırıntılar) yayların aralıklarına girerek halat-yay arasında sıkıĢır SıkıĢan bu sert kırıntılar

ccedilelik halatı ve elmas boncukların iccedil ccedileperlerini yıprattığından ccedilelik yay yerine oumlzel yapımlı

sert plastik tuumlpler kullanılır

Sıkmacıklar

Elmas telde kullanılan sıkmacıklar ccedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat

uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını oumlnler Ccedilelik halat uumlzerinde bulunan elmasların

korunmasını da sağlar Elmas telin ccedilalıĢma sırasında kopması hacirclinde sıkmacıklar soketlerin

19

yayların ve pulların fırlayarak kaybolmasını oumlnler Bu amaccedilla ccedilelik halat uumlzerinde belirli

aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilmektedir Bu sitem aynı zamanda ccedilalıĢma anında elmas

soketlerin tek tek ccedilalıĢmasını da sağlamaktadır Genel olarak iki sıkma arasına 3-5 elmas

boncuk takılır Dolayısıyla herhangi bir kopma durumunda sadece iki sıkma arasındaki

boncuk sayısı kadar bir kayıp soumlz konusu olur Bağlantı elemanı olarak iki ucu ters diĢli

vida-somun veya bakır tuumlp kullanılır Telin iki ucu vidalı tipte vidalanarak bakır tuumlpte ise iki

ucu bakır tuumlp iccedilinde birleĢtirildikten sonra pres makas ile sıkıĢtırılarak bağlanır

Tel bağlantı elemanları

Elmas tellerin sonsuz uzunluğunu sağlamak iccedilin birtakım tel bağlantı elemanları

kullanılmaktadır Bunlar vida-somun tipi ters vida-somun tipi ve bakır tuumlpuuml tipi olmak uumlzere

uumlccedile ayrılır Vida-somun tipi bağlantı elemanları diğerlerine nazaran kesim sırasında daha

kolay boĢaldığından dezavantajlıdır Bu dezavantajı diğer iki tip bağlantı elemanlarının daha

ccedilok kullanılmasına neden olmuĢtur Ayrıca meydana gelen boĢalmalardan doğacak zaman

kayıpları da asgariye indirilmiĢtir

Pullar

Elmas boncuk ve yay arasına yerleĢtirilen ccedilelik yayları koruyucu elemanlardır Pullar

ccedilelik yayları ve elmas soketlerin doumlnuumlĢuumlnuuml sağlamak ve korumak amacıyla kullanılır

Ccedilelik halat

Krom-nikel alaĢımlı tellerden oluĢur Ccedilelik tellerden oluĢan bir oumlzuumln etrafına 6 adet

halatccedilığın burularak sarılmasıyla oluĢturulur Her bir halatccedilık 7 telden oluĢur Ccedilekme

dayanımı 1830 knmm2 kopma dayanımı 20 kn olan tellerdir Elmas boncukların iccedil ccedilapına

uygun olarak 40 mm 48 mm ve 49 mm ccedilaplarında imal edilir

1414 Elmas Boncuk Bağlantısı Yapma

Ccedilelik tel uumlzerine pul - elmas boncuk ndash pul ndash yay - pul sıralaması ile istenilen uzunlukta

(5 10 15 m) dizilir CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir

tarafa toplanmasını oumlnlemek iccedilin 50-60cm aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir Telin sonunda

bağlantı elemanları ile bağlantısı yapılır ġekil 11‟de elmas boncuğun ccedilelik halata takılıĢı ve

bağlantısı yapılmıĢ elmas tel goumlruumllmektedir

ġekil 11 Elmas teli oluĢturan parccedilalar ve diziliĢleri

Elmaslı tel mermer kuumltlesine ve tel kesme makinesine koĢulduktan sonra değiĢik tipte

bağlantı elemanları kullanılarak iki ucu bağlanır Bağlantı elemanın tipine goumlre bağlantı

tekniği de farklılık goumlsterir

20

Vida somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanı kullanıldığında elmaslı tel bağlanmadan oumlnce telin bir ucu

N=D+L kadar vidalama youmlnuumlnden tersine kendi etrafında burgu Ģeklinde ccedilevrilir Burada D

bağlantı elemanındaki diĢ sayısı L ise kullanılan elmas telin metre cinsinden uzunluğudur

Bundan amaccedil kesim esnasında bağlantı elemanın vidasının ccediloumlzuumllmesini oumlnlemek ve telin

kendi etrafında doumlnuumlĢuumlnuuml sağlayacak kesim esnasında elmas boncukların mermer kuumltlesi

iccedilindeki sıkıĢmasını oumlnlemektir Teldeki bu burgu hareketi aynı zamanda elmas boncukların

homojen olarak aĢınmasına da yardımcı olur N kadar kendi etrafında doumlnduumlruumllen elmas tel

telin diğer ucundaki bağlantı elemanı ile vidalanarak kapatılır

Bakır tuumlp ve iki ucu ters diĢli vida ndash Somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanları kullanıldığında telin bir ucu yukarıda anlatılan nedenlerden

dolayı tel uzunluğu metre kadar yani 50 metre ise tel 50 kez kendi etrafında ccedilevrilir Telin iki

ucu vidalı tipte olduğu gibi vidalanır bakır tuumlpte ise telin iki ucu bakır tuumlp iccediline sokulduktan

sonra pres makas ya da pres pompa ile belirli bir duumlzende sıkıĢtırılarak bağlanır

1415 Mermer Kuumltlesine KoĢulacak Telin Boyu (TB)

Kesilecek mermer bloğun uzunluğuna ve yuumlksekliğine bağlı olarak tel boyu

hesaplanır Buna goumlre tel boyu

(TB) = 2L +3H cinsinden hesap edilir Burada

L kesilecek kuumltlenin uzunluğu

H kesilecek kuumltlenin yuumlksekliğini ifade eder

1416 Elmas Tel Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar

Elmas tel her 1 metresine 30 adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

Elmas tel dizilirken yaylar elmas boncuklara tam baskı yapacak Ģekilde iyi

sıkılmalı kesinlikle gevĢek bırakılmamalıdır Aksi takdirde tek taraflı aĢınma ve

goumlbek burcu deliklerinden buumlyuumlme meydana gelebilmektedir

Elmas tel ccedilalıĢtırılmadan oumlnce bağlantı elemanlarının zıt youmlnuumlnde her 1 metre

iccedilin bir kere kurulmalıdır Tel yanlıĢ youmlnuumlnde kurulursa bağlantı elemanlarında

ccediloumlzuumllme ve boncuklarda tek taraflı aĢınma meydana gelir Eğer tel yetersiz

kurulursa kendi etrafında yeterince doumlnemeyeceğinden duumlzensiz aĢınacak ve

verimli bir kesim elde edilemeyecektir

Elmas tel ccedilalıĢtırılırken su debisi yeterli olmalıdır Ccedilıkan suyun renginden

yeterli olup olmadığı anlaĢılabilir Verilen su berrak ccedilıkıyorsa fazla kullanıldığı

kuru mermer tozu ve parccedilacıkları ccedilıkıyorsa suyun yetersiz verildiği anlaĢılır

Verilen su miktarı yetersiz olursa boncuklarda yanma ve aĢırı aĢınma su fazla

olursa da su yastığı neticesinde kesim hızında duumlĢme meydana gelmektedir Bu

durum gereksiz enerji tuumlketimine ve zaman kaybına yol accedilmaktadır

Elmas tel kesim yaparken aĢırı gergiye alınmamalıdır AĢırı gergiye maruz

kalan teller konik ve tek taraflı aĢınır erken bitme meydana gelir

21

UYGULAMA FAALĠYETĠ Mermer blok uumlretiminde yapılması gerekli oumln hazırlıklar iccedilin aĢağıdaki uygulamaları

yapınız

ĠĢlem Basamakları Oumlneriler

25 m boyunda 15 m yuumlksekliğinde

blok kesimi iccedilin gerekli elmas tel

boyunu hesaplayınız

Tel boyu formuumlluumlnuuml yazınız

Blok boyutuna goumlre tel boyunu bulunuz

Elmas boncuk sıralaması yapınız

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kesiniz

Ġlk bağlantı elemanını takınız

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile

elemanları telden geccediliriniz

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları takınız

Bağlantı elemanı montajı yapınız Bağlantı eleman tipini seccediliniz

Eleman tipine uygun bağlantıyı yapınız

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

Blok boyutunu belirlediniz mi

Ccedilelik halat boyunu hesapladınız mı

Boncuk yay pul ve sıkmacık temini yaptınız mı

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kestiniz mi

Ġlk bağlantı elemanını taktınız mı

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile elemanları telden geccedilirdiniz

mi

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları taktınız mı

Bağlantı eleman tipini seccediltiniz mi

Eleman tipine uygun bağlantıyı yaptınız mı

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

UYGULAMA FAALĠYETĠ

22

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği iĢaretleyiniz

1 AĢağıdakilerden hangisi madencilikte zincirin ilk aĢamasını oluĢturan faaliyettir

A) Uumlretim

B) Arama

C) Pazarlama

D) Hepsi

2 AĢağıda sıralanan maden ccedilıkarma youmlntemlerinden hangileri mermer ocakccedilılığında

kullanılmaktadır

I- Accedilık iĢleme youmlntemi

II- Yer altı ocak iĢletme youmlntemi

III- Galeri ocakccedilılığı

A) I-III

B) II-III

C) I-III

D) I-II

3 Oumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olaya ne denir

A) ĠĢ kazası

B) Meslek hastalığı

C) ĠĢ guumlvenliği

D) Yangın

4 AĢağıdakilerden hangisi ccedilalıĢma kurallarını duumlzenleyen kuruluĢlardandır

A) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

B) Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO)

C) CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenli Bakanlığı

D) Hepsi

5 AĢağıdakilerden hangisi iĢ yerinden kaynaklanabilecek iĢ kazalarından değildir

A) ĠĢ yeri zemini

B) Yetersiz geccedilitler

C) AĢırı yuumlk kaldırma

D) Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

23

6 Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

aĢağıdakilerden hangisidir

A) Delici

B) Elmas tel

C) Hidrolik ayırıcı

D) Yuumlkleyici

7 Elmas tel oluĢturulmasında kullanılan elemanların doğru sıralanıĢı aĢağıdakilerden

hangisinde doğru olarak verilmiĢtir

I-boncuklar II-sıkmacıklar III-yaylar IV-pullar

A) IV-III-I-II

B) I-II-III-IV

C) III-I-II-IV

D) II-I-IV-III

8 Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe

ederek elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılan eleman aĢağıdakilerden

hangisidir

A) Boncuk

B) Sıkmacık

C) Yay

D) Bağlantı elemanı

9 Ana kuumltleden kesilecek mermer bloğun uzunluğu 25 m ve yuumlksekliği 15 m olduğuna

goumlre kesim iccedilin gerekli elmas tel uzunluğu ne kadardır

A) 10m

B) 8m

C) 75m

D) 95m

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlkleri yazınız

10 Madenler doğada helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipsonucunda milyonlarca bazen

milyarlarca yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır

11 Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkartılması

iĢlemi helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipolarak isimlendirilmektedir

12 Elmas tel her 1 metresine helliphelliphelliphelliphellip adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

13 CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını

oumlnlemek iccedilin helliphelliphelliphelliphelliphelliparalıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir

24

AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız

14 ( ) ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı iĢ kazaları ve meslek hastalıklarından

ccedilalıĢanları korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır

15 ( ) ĠĢ kazalarına ve meslek hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeler

kullanmak zorunluluktur

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

25

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2

Mermer ocak iĢletmeciliğini ilgilendiren yasal proseduumlrleri kavrayarak mermer

ocaklarında yasal sınırlar iccedilersinde ccedilevreye duyarlı uumlretim yapma alıĢkanlığı kazanacaksınız

Bir mermer ocağı accedilmak iccedilin hangi yasa ve youmlnetmeliklere goumlre iĢlem

yapılmaktadır Bu yasa youmlnetmelik ve izinler hangi makamlardan

alınmaktadır AraĢtırınız

2 MERMER OCAKLARI ĠLE ĠLGĠLĠ

YASAL PROSEDUumlRLER Tarihicirc suumlreccedil iccedilinde insanlar doğal kaynakları kullanabildikleri oumllccediluumlde geliĢmiĢ ve

zenginleĢmiĢlerdir Guumlnuumlmuumlzde kalkınmasını tamamlamıĢ veya tamamlamakta olan bazı

uumllkeler bu kaynaklardan gerektiği gibi zamanında ve yerinde nasıl yaralanabileceğinin alt

yapısını oumlnceden hazırlayarak bu hedefine ulaĢmaktadırlar Bu altyapıyı oluĢturan

unsurlardan biri de mevzuattır

Mevzuat ccediloğu sektoumlrlerde olmayan kendine oumlzguuml yapısı oumlzellikleri sorunları ve riski

olan mermercilik sektoumlruumlnuuml etkileyen unsurların baĢında gelmektedir

Kural olarak belli bir konuda yuumlruumlrluumlkte bulunan yasalar ve buna bağlı olarak

ccedilıkartılmıĢ diğer mevzuat (tuumlzuumlk youmlnetmelik genelge tebliğ vb) o konuda faaliyet

goumlsterenlerin uyacakları kuralları belirleyerek bir ccedilerccedileve ccedilizer Bazı kanunlar (Orman

Kanunu Turizm Kanunu vb) ve bunlara dayalı olarak ccedilıkarılıp yayınlanmıĢ olan tuumlzuumlk

youmlnetmelik genelge ve tebliğler boumlyle bir mevzuat buumltuumlnluumlğuumlnuuml anlattığından hem

youmlneticilerin hem de vatandaĢların uyacakları kuralları baĢka bir kaynağa gerek kalmadan

accedilıklar

Mermer madenciliği arazide (orman turizm yayla vb) ccedileĢitli boumllgelerde yapıldığı

iccedilin ccedilok ccedileĢitli kanun ve youmlnetmeliklerle muhatap olmak zorundadır Mermer madenciliği

kendi mevzuatının yanında diğer bakanlıkların tabi olduğu mevzuata da uymak zorundadır

21 Maden Kanunu Mermercilik sektoumlruumlnuuml birinci derecede ilgilendiren Maden Kanunu‟dur CcedileĢitli

zamanlarda değiĢiklik yapılarak son hacircliyle 2004 tarihinde yuumlruumlrluumlğe girmiĢtir 3213 sayılı

Maden Kanunu Yuumlruumlrluumlk Tarihi (15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete) ve 5177

sayılı Kanun ldquo3213 Sayılı Maden Kanunursquonda ve Bazı Kanunlarda DeğiĢiklik

Yapılmasına ĠliĢkin Kanunrdquo Yuumlruumlrluumlk Tarihi (05 Haziran 2004 Tarih ve 25483 Sayılı

Resmicirc Gazete)

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2

AMACcedil

ARAġTIRMA

6

meslek hastalıkları dolayısıyla meydana gelen zararın buumlyuumlkluumlğuuml iĢ yerindeki youmlneticilerin

tehlikeleri belirlememesi ve kontrol edilebilecek riskleri oumlnceden tespit edememesi hacirclinde

tamamen Ģansa kalmıĢtır ĠĢ kazaları ile meslek hastalıkları nedeniyle oluĢabilecek zararı

azaltabilmek iccedilin iĢletmelerin iĢ sağlığı ve guumlvenliği iccedilin buumltccedilelerinde bu konulara

ayıracakları bir fon bulunmalı youmlnetimin iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularının oumlnemi accedilısından

bilinccedilli olması ve bu konularda kararlı ve etkili kuralların uygulanmasının sağlanması

gerekmektedir

ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı ccedilalıĢanları iĢ kazaları ve meslek

hastalıklarından korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır Ancak iki

husus daha vardır ki bunları da goumlz ardı etmemek gerekir Bunlardan biri uumlretim guumlvenliğini

sağlayarak verimi artırmak diğeri ise iĢletme guumlvenliğini sağlamaktır ĠĢ kazaları ile meslek

hastalıklarının neden olduğu kayıpları en aza indirmek amacıyla bilimsel araĢtırmalara dayalı

guumlvenlik oumlnlemlerinin saptanması ve uygulanması doğrultusundaki ccedilalıĢmalar ise kısaca ldquoiĢ

guumlvenliğirdquo terimi iccedilinde toplanmaktadır Genel anlamda iĢ guumlvenliği kavramı ccedilalıĢanların

iĢletmenin ve uumlretimin her tuumlrluuml tehlike ve zararlardan korunmasını iccedilermektedir Ġnsan

hayatının oumlncelik taĢıması nedeniyle iĢletme ve uumlretim guumlvenliği konularının ikinci planda

kaldığı ve uluslararası alanda iĢ guumlvenliği kavramıyla genel olarak ccedilalıĢanların guumlvenliğinin

ifade edildiği goumlruumllmektedir Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO) ile Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml

(ILO) iĢ sağlığı ve guumlvenliğini ldquoTuumlm mesleklerde iĢccedililerin bedensel ruhsal sosyal iyilik

durumlarını en uumlst duumlzeye ulaĢtırmak bu duumlzeyde suumlrduumlrmek iĢccedililerin ccedilalıĢma koĢulları

yuumlzuumlnden sağlıklarının bozulmasını oumlnlemek iĢccedilileri ccedilalıĢtırılmaları sırasında sağlığa aykırı

etmenlerden oluĢan tehlikelerden korumak iĢccedilileri fizyolojik ve psikolojik durumlarına en

uygun mesleksel ortamlara yerleĢtirmek ve bu durumlarına en uygun mesleksel ortamlara

yerleĢtirmek ve bu durumları suumlrduumlrmek oumlzet olarak iĢin insana ve her insanın kendi iĢine

uyumunu sağlamakrdquo olarak tanımlamıĢtır

ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği denildiğinde genel anlamda yalnızca ccedilalıĢanların değil tuumlm

iĢletmenin ve uumlretimin guumlvenliğinin duumlĢuumlnuumllmesi gerekir Bu uumlccedil ayrı alandaki ccedilalıĢmaların

birlikte mevcut olması hacirclinde ccedilalıĢanların guumlvenliğini tam olarak sağlamak muumlmkuumln

olacaktır

ĠĢ sağlığı ve guumlvenliğinin genel amacı iĢccediliye ve ailesine iĢ yerine ve diğer mercilere

gelen yuumlkuumlmluumlluumlkleri azaltmak ve buna bağlı olarak uumllke ekonomisine verdiği zararları

oumlnlemektir

Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO) nuumln tespitlerine goumlre duumlnyada her uumlccedil dakikada bir

iĢccedili iĢ kazası veya meslek hastalığından oumllmektedir Yine aynı kaynağa goumlre her yıl duumlnyada

ortalama 110 milyon iĢccedili iĢ kazası geccedilirmekte veya meslek hastalığına yakalanmaktadır

Bunlardan 180 bini yaĢamını yitirmektedir

131 Koruyucu Malzemeler

Mermer ocakları ağır ccedilalıĢma Ģartları olan ortamlardır ĠĢ kazalarına ve meslek

hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeleri kullanmak zorunluluktur Mermer

kuumltlelerinin ayak parmaklarına duumlĢmesi sonucu oluĢabilecek ezilmelere karĢı uccedilları ccedilelik

koruyuculu bot giyilmelidir Bedeni korumak iccedilin deri tuumlruuml kalın giysiler giyilmelidir

7

1311 Kulaklık Goumlzluumlk

Elmas telli kesim sırasında ccedilapak ve elmas boncuk fırlatmasına karĢı goumlzleri korumak

iccedilin goumlzluumlk kullanılmalıdır (Resim 11) Yuumlksek ses Ģiddeti iccedilin ise kulaklık kullanılması

gerekir (Resim12) Oumlzellikle yoğun su ve toz insan sağlığına zararlı olabilmektedir Yuumlksek

ses seviyesi mermer iĢletmelerinde her zaman vardır Bu sağlığı tehdit eden ortamlarla ilgili

youmlnetmeliklerde alınacak emniyet tedbirleri belirtilmiĢtir Bu tedbirlerin baĢında yer alan ve

en basiti olan goumlzluumlk ve kulaklık kullanılmaktır

Resim 11 Goumlzluumlk

Resim 12 Kulaklık

1312 MuĢamba Oumlnluumlk Ccedilizme Eldiven

Ocak tabanının ccedilamurlu ortamına karĢı ccedilizme kıĢın yağmur ve kardan korunmak iccedilin

yağmurluk giyilmelidir Elleri ccedilizilmelere ve yaralanmalara karĢı korumak iccedilin deri eldiven

kullanılmalıdır (Resim 13)

Resim 13 Tulum ccedilizme ve eldiven

8

1313 Toz Maskeleri

Mermer uumlretiminde ccedilalıĢan kiĢiler mesleğin gereği aĢırı tozlu bir ortamda

bulunmaktadırlar Bu durum ccedilalıĢanların sağlığını tehdit etmektedir Bu tehlikeden

korunmak iccedilin ccedilalıĢan kiĢiler mutlaka maske kullanmalıdırlar Toz maskeleri ccedilalıĢma

ortamına goumlre bez toz maskesi veya filtreli toz maskesi Ģeklinde kullanılmalıdır (Resim 14)

Resim 14 Toz maskesi

132 Ocaklarda Meydana Gelen ĠĢ Kazaları

Mermer ocakları accedilık alanda ccedilalıĢılan tozlu guumlruumlltuumlluuml buumlyuumlk iĢ makinelerinin ccedilalıĢma

anında hareketli olduğu bir ortamdır Blok kesme makineleri elektrikli olabilmekte ve

elektrik kabloları gerekli oumlzen goumlsterilmediği takdirde ezilme riski taĢımaktadır Bu da

ccedilalıĢanın hayatını riske atmaktadır

Mermer bloklarının ana kuumltleden kesilmesinde genellikle elmas boncuklu mermer

blok kesici makineleri kullanılmaktadır Bu makinelerin kesme boncukları yuumlksek devirde

doumlnmektedir Bu elmas telin blok kesimi sırasında sıkıĢıp kopması sonucu etrafta bulunan

iĢccedililere yuumlksek hızda ccedilarpması yaralanmalara hatta oumlluumlmlere varan iĢ kazalarına neden

olmaktadır

Mermer ocaklarında iĢ makineleri ile mermer blok kesicileri aynı anda ccedilalıĢmaktadır

Yani suumlrekli bir uumlretim soumlz konusudur ĠĢ makinesi operatoumlruumlnuumln dikkatsizliği diğer

ccedilalıĢanların ezilme tehlikesiyle karĢılaĢmasına neden olabilmektedir Ana kuumltleden kesim

sonrası blok ayrılmasında ccedilalıĢanların kuumltle kopması ve duumlĢmesi ile darbe alıp yaralanma

tehlikesi vardır

9

Mermer ocaklarında meydana gelebilecek tehlikeleri aĢağıdaki Ģekilde sıralamak

muumlmkuumlnduumlr

1321 Fiziksel Tehlikeler

TitreĢim

Guumlruumlltuuml

Yetersiz havalandırma

AĢırı ısı nem ve hava hareketleri

Yetersiz veya aĢırı aydınlatma

1322 Kimyasal Tehlikeler

Toksik gazlar organik sıvıların buharları ergimiĢ hacircldeki metal gazları

Radyasyona maruz kalma (X ıĢınları doğal ve yapay radyoaktif maddeler)

Kızıloumltesi ve mor oumltesi ıĢınlar

Asitler bazlar nedeniyle yanma

Ġnert tozlar fibrojenik tozlar toksik tozlar kansorejonik tozlar alerjik tozlar

1323 Elektrikle CcedilalıĢma ile Meydana Gelen Tehlikeler

Topraklaması yapılmamıĢ tezgacirchlar veya el aletleri

Topraklamanın belli periyotlarla kontroluumlnuumln yapılmaması

Elektrik ve aydınlatma tesisatının periyodik kontroluumlnuumln yaptırılmaması

YıpranmıĢ ve hatalı onarılmıĢ el aletleri

Yetkisiz kiĢilerin muumldahale etmek istemesi

Kırık yıpranmıĢ el aletleri

Koruyucu baret eldiven ccedilizme maske kulaklık gibi kiĢisel koruyucuların

bulunmaması

Zeminin yalıtılmaması

Yuumlksek gerilim ile ccedilalıĢmada gerekli kurallara uyulmaması

1324 Mekanik Tehlikeler

Makine ve tezgacirchın ezen delen kesen doumlnen operasyon koruyucusunun

bulunmaması

Makine ve tezgacirchı tehlike anında durduracak duumlğme veya anahtarın

bulunmaması

Yetersiz ve uygun olmayan makine ve koruyucu teccedilhizat

Yetersiz uyarı sistemleri

Duumlzensiz ve dağınık iĢ yeri ortamı

Makinelerin kaldırma aletlerinin kazanların kompresoumlrlerin vb gerekli bakım

ve periyodik kontrollerinin yapılmaması

10

1325 Tehlikeli Youmlntem ve ĠĢlemler

Makine veya tezgacirchlarda ccedilalıĢırken koruyucu teccedilhizatın devre dıĢı bırakılması

Baret goumlzluumlk siper maske vb kiĢisel koruyucuların kullanılmaması

AĢırı yuumlk kaldırma

3 m‟den yuumlksek malzeme istifleme

EtiketlenmemiĢ veya yetersiz etiketlenmiĢ malzeme

Gereken uyarı ikaz iĢaret ve yazılarının konmamıĢ olması

Guumlvenlik kartı olmayan kimyasalla ccedilalıĢma

ĠĢe yeni baĢlayan iĢccediliyi ccedilalıĢtığı iĢle ve iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularında

eğitim vermeden ccedilalıĢtırma

Belli aralıklarla iĢccedililere iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularında eğitim verilmemesi

Yeterli ikaz vermeden araccedilların ccedilalıĢtırılması veya durdurulması

Elektrik kesilmeden teccedilhizat uumlzerinde onarım

Onarım esnasında Ģalter veya beklenmedik bir harekete karĢı guumlccedil duumlğmesinin

emniyete alınmamıĢ olması

CcedilalıĢır hacircldeki teccedilhizatın yağlanması temizlenmesi ayarlanması

Depo ve konteynerlerin tam olarak boĢaltılıp temizlenmeden uumlzerinde onarım

ve kaynak yapılması

Yuumlksekten atlama

Parlama patlama ve yangın ihtimali olan yerlerde elektrik tesisatının uygun

olmaması

Parlama patlama tehlikesi olan yerlerde sigara iccedililmesi

Yuumlkleme ve boĢaltma iĢlemlerinin uygun youmlntemle yapılmaması

Malzemelerin makinelerin ve teccedilhizatın uygun yerleĢtirilmemesi

1326 ĠĢ Yeri Ortamından Kaynaklanan Tehlikeler

ĠĢ yeri zemini

Yetersiz geccedilitler

Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

Yetersiz iĢ alanı

Duumlzensiz iĢ yeri

Merdivenlerde korkuluk olmaması

DuĢların ve tuvaletlerin ccedilalıĢır durumda veya temiz olmaması

133 Mermer Ocaklarında Alınacak ĠĢ Guumlvenlik Tedbirleri

Madencilik iĢ kazalarının yoğun olduğu bir sektoumlrduumlr Her yıl Tuumlrkiye‟de on binlerce

iĢ kazası binlerce oumlluumlm ve yaralanma ile buumlyuumlk maddi kayıplara yol accedilmaktadır Oumlzellikle

madencilik sektoumlruuml bu konuda oldukccedila olumsuz değerlendirilebilecek bir noktadadır Bu

olumsuz manzarayı giderebilmek iccedilin madencilik sektoumlruuml ccedilalıĢma ortamındaki ve uumlretim

tehlikelerin yarattığı olumsuzlukların giderilerek sağlıklı ve guumlvenli iĢ yerlerinin

oluĢturulması buumlyuumlk oumlnem taĢımaktadır

11

4857 sayılı ĠĢ Kanunu‟na istinaden ccedilıkarılan Yer Altı ve Yer Uumlstuuml Maden

ĠĢletmelerinde Sağlık ve Guumlvenlik Tedbirleri Youmlnetmeliği‟ne goumlre maden ocaklarında

alınacak iĢ guumlvenliği tedbirlerini Ģu Ģekilde sıralamak muumlmkuumlnduumlr

ĠĢ yerleri tehlikelere karĢı yeterli koruma sağlanacak Ģekilde organize

edilecektir ĠĢccedililerin sağlık ve guumlvenliğini tehlikeye atmamak iccedilin iĢ yerindeki

tehlikeli veya atık maddeler uzaklaĢtırılacak veya kontrol altında tutularak iĢ

yerinin her zaman duumlzenli bir durumda olması sağlanacaktır

CcedilalıĢma mahalleri iĢccedililerin iĢlerini kolayca yapabilmeleri iccedilin ergonomik

esaslara uygun Ģekilde tasarlanacak ve kurulacaktır

CcedilalıĢma mahallinde iĢccedilinin yalnız ccedilalıĢması durumunda uygun goumlzetim

yapılacak veya uygun yollarla haberleĢme sağlanacaktır

Her iĢ yerinde iĢveren tarafından atanmıĢ iĢccedililer ccedilalıĢtığı suumlrece goumlrev yapacak

yeterli beceri ve uzmanlığa sahip sorumlu bir kiĢi bulunacaktır Yeterli beceri ve

uzmanlığa sahip olmak Ģartıyla iĢ yeri iccedilin bu sorumluluğu iĢverenin kendisi

uumlstlenebilir

ĠĢccedililere sağlık ve guumlvenliklerini sağlayabilmeleri iccedilin yeterli bilgi talimat ve

eğitim verilecek ve bu eğitimler tekrarlanacaktır ĠĢveren iĢccedililere verilen

talimatların kendilerinin ve diğer ccedilalıĢanların sağlık ve guumlvenliklerini tehlikeye

atmalarını oumlnleyecek Ģekilde kolay anlaĢılır olmasını sağlayacaktır

Her iĢ yeri iccedilin iĢccedililerin sağlık ve guumlvenliklerinin korunması ve iĢ

ekipmanlarının guumlvenli bir Ģekilde kullanılması iccedilin gerekli kuralları belirleyen

yazılı talimatlar hazırlanacaktır Bu talimatlar acil durum ekipmanlarının

kullanımına ve iĢ yerinde veya iĢ yeri yakınındaki herhangi bir acil durumda

nasıl hareket edileceğine iliĢkin bilgileri de iccedilerecektir

Her iĢ yerinde ya da her iĢte guumlvenli ccedilalıĢma youmlntemleri uygulanacaktır

Sağlık ve guumlvenlik dokuumlmanında gerekli goumlruumllmesi hacirclinde hem tehlikeli iĢlerin

yapılmasında hem de diğer iĢlerle etkileĢmesi sonucu ciddi tehlikelere neden

olabilecek rutin iĢlerin yapılmasında bir ccedilalıĢma izni sistemi uygulanacaktır

ĠĢveren sağlık ve guumlvenlik youmlnetim sistemi de dacirchil olmak uumlzere iĢccedililerin

sağlığını ve guumlvenliğini korumak iccedilin alınan oumlnlemleri bu Youmlnetmelik‟e

uygunluğunu sağlamak iccedilin duumlzenli aralıklarla goumlzden geccedilirecektir

Mekanik iĢ ekipmanları ve tesisler sağlam kusursuz ve kullanım amacına

uygun olacaktır Elektrikli ekipmanların ve tesislerin guumlcuuml ve boyutları

kullanım amacına uygun olacaktır Mekanik ve elektrikli iĢ ekipmanları ile

tesisat tehlike yaratmayacak Ģekilde kurulmuĢ ve korunmuĢ olacaktır

Guumlvenlik ekipmanları her zaman kullanıma hazır ve ccedilalıĢır durumda

bulundurulacaktır Bu ekipmanların bakımı yapılan iĢ dikkate alınarak

yapılacaktır

Yangın veya patlama tehlikesi bulunan ortamlarda sigara iccedililmesine izin

verilmeyecektir

KiĢisel Koruyucu Donanımların ĠĢ Yerinde Kullanılması Hakkında Youmlnetmelik

huumlkuumlmleri saklı kalmak kaydı ile iĢccedililerin zararlı ortam havasına maruz

kalabilecekleri yerlerde yeterli sayıda uygun solunum ve canlandırma ekipmanı

bulundurulacaktır

Sağlık ve guumlvenlik dokuumlmanında belirlenmiĢ olan kaynaklardan yangının

baĢlaması ve yayılmasına karĢı iĢ yerlerinin planlanması kurulması

12

donatılması iĢletmeye alınması iĢletilmesi ve bakımında gerekli tedbirler

alınacaktır Yangınla hızlı ve etkili muumlcadele iccedilin gerekli oumlnlemler alınacaktır

ĠĢ yerleri uygun yangın soumlnduumlrme ekipmanları ve gereken hacircllerde yangın

detektoumlrleri ve alarm sistemleri ile donatılacaktır

Otomatik olmayan yangın soumlnduumlrme ekipmanları kolay ulaĢılabilir ve

kullanılabilir olacak ve gerektiğinde zarar goumlrme ihtimaline karĢı korunacaktır

Patlayıcı maddelerin ve ateĢleyicilerin depolanması taĢınması ve kullanılması

sadece bu konuda yetkili ve uzman kiĢiler tarafından yapılacaktır Bu iĢler

iĢccedililer iccedilin risk oluĢturmayacak Ģekilde organize edilecek ve yuumlruumltuumllecektir

CcedilalıĢma yerlerine guumlvenli bir Ģekilde ulaĢabilmek ve acil bir durumda hızlı ve

guumlvenli bir Ģekilde bu yerleri terk edebilmek muumlmkuumln olacaktır

Merdivenler yuumlkleme platform ve rampaları da dacirchil buumltuumln ulaĢım yolları

yayalar veya araccedillar iccedilin kolay guumlvenli ve uygun geccediliĢi sağlayacak ve

yakınındaki ccedilalıĢanları tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek Ģekilde hesaplanacak

boyutlandırılacak ve yerleĢtirilecektir

Yayaların kullandığı veveya araccedillarla malzeme taĢımada kullanılan yollar

kullanıcı sayısına ve iĢ yerinde yapılan iĢin oumlzelliğine uygun boyutlarda

olacaktır Malzeme taĢınan yollarda yayalar iccedilin yeterli guumlvenlik mesafesi

bırakılacaktır

ĠĢccedililerin korunması amacıyla araccedil yolları ve geccediliĢler accedilıkccedila iĢaretlenecektir

CcedilalıĢma sahasında motorlu taĢıtlar ve makine trafiğinin bulunması durumunda

trafik kurallarına uygun duumlzenleme yapılacaktır

Accedilık ccedilalıĢma alanları guumln ıĢığının yeterli olmadığı hacircllerde uygun Ģekilde

aydınlatılacaktır

ĠĢccedililer olumsuz hava koĢullarından ve gerekli hacircllerde cisim duumlĢmelerine karĢı

korunacaktır

ĠĢccedililer zararlı duumlzeyde guumlruumlltuumlden ve gaz buhar toz gibi zararlı dıĢ etkilerden

korunacaktır

ĠĢccedililer herhangi bir tehlike durumunda iĢ yerini hemen terk edebilecek veya

kısa suumlrede yardım alabileceklerdir

ĠĢccedililerin kaymaları veya duumlĢmeleri oumlnlenecektir

Tehlikeli alanlar accedilıkccedila goumlruumllebilir Ģekilde iĢaretlenecektir

Yapılan iĢin oumlzelliği nedeniyle malzeme veya iĢccedililerin duumlĢmesi de dacirchil risk

bulunan tehlikeli alanlara goumlrevli olmayan kiĢilerin girmesi uygun araccedil ve

gereccedillerle engellenecektir

Tehlikeli alanlara girme yetkisi olan kiĢilerin korunması iccedilin uygun oumlnlemler

alınacaktır

Herhangi bir tehlike durumunda tuumlm ccedilalıĢanların iĢ yerini derhacircl ve guumlvenli bir

Ģekilde terk etmeleri muumlmkuumln olacaktır

Acil ccedilıkıĢ kapıları dıĢarıya doğru accedilılacaktır Acil ccedilıkıĢ kapıları acil durumlarda

ccedilalıĢanların hemen ve kolayca accedilabilecekleri Ģekilde olacaktır

ĠĢccedililer herhangi bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiği konusunda

eğitileceklerdir

Ġlk yardım ekipmanları ccedilalıĢma Ģartlarının gerektirdiği her yerde

bulundurulacak ve yapılan iĢin oumlzelliğine uygun olacaktır Ġlk yardım

ekipmanları uygun bir Ģekilde iĢaretlenecek ve kolay ulaĢılabilir olacaktır

13

CcedilalıĢmaları sırasında oumlzel iĢ elbiseleri giymek durumunda olan iĢccedililer iccedilin

uygun soyunma yerleri sağlanacaktır Soyunma yerleri kolaylıkla ulaĢılabilecek

yerlerde ve yeterli buumlyuumlkluumlkte olacak ve buralarda oturma yerleri bulunacaktır

Soyunma odaları yeterince geniĢ olacak ve burada her iĢccedili iccedilin ccedilalıĢma saatleri

iccedilinde elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır Nemli tozlu

kirli ve benzeri iĢlerde veya tehlikeli maddelerle ccedilalıĢılan yerlerde iĢ elbiseleri

ile haricicirc elbiselerin ayrı yerlerde saklanabilmesi iccedilin elbise dolapları yan yana

iki boumllmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı verilecektir Islak iĢ elbiselerinin

kurutulabilmesi iccedilin gerekli imkacircnlar sağlanacaktır

Yapılan iĢin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi hacirclinde iĢccedililer iccedilin

uygun duĢ tesisleri yapılacaktır

CcedilalıĢma yerlerine dinlenme odalarına soyunma yerlerine duĢ ve yıkanma

yerlerine yakın yerlerde yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır

Hafriyat doumlkme yerleri atık yığınları ve sahaları ile ccediloumlktuumlrme havuzları sağlam

ve dayanıklı olacak iĢccedililerin sağlığı ve guumlvenliğini tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek

Ģekilde tasarlanacak inĢa edilecek iĢletilecek ve bakımı yapılacaktır

Dinlenme yerleri soyunma yerleri duĢ ve tuvaletler bekleme yerleri

yemekhaneler kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amacına goumlre yeterli

sıcaklıkta olacaktır

1331 Makine ve Tezgacirchlarda Genel Guumlvenlik Oumlnlemleri

ĠĢ kazalarının oumlnemli bir kısmı makine koruyucuların olmamasından veya makine ve

tezgacirchlarda ccedilalıĢırken gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmamasından kaynaklanmaktadır

Yapılan iĢin niteliğine ve makine tezgacirchın oumlzelliklerine goumlre alınacak oumlnlemeler de buumlyuumlk

değiĢkenlik goumlsterebilmektedir Makine ve tezgacirchlarda genel olarak alınması gereken

guumlvenlik oumlnlemeleri aĢağıda belirtilmiĢtir

Makineyi operatoumlruuml dıĢında bir kimsenin kullanması tehlikeli ve yasaktır

Her arıza hemen sorumlusuna bildirilmelidir

Makineyi kullanan operatoumlr kendi guumlvenliği kadar ccedilevresindekilerin guumlvenliğini

de duumlĢuumlnmelidir

Makine ccedilalıĢır durumda terk edilmemelidir

Makineler amacı dıĢında kullanılmamalıdır Makinelerin arka kısımlarında da

guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

TalaĢ sıccedilramalarına karĢı ccedilalıĢanlar korunmalıdır

Her makinenin ccedilalıĢtırma ve kullanma talimatı olmalıdır

CcedilalıĢmaya baĢlamadan tuumlm sistem kontrol edilmelidir

Makineyi kullananlar eğitilmelidir

Kesilen iĢ artıklarının zemine dağılmasına izin verilmemelidir

Her uyarıya uyulmalıdır

Hidrolik devre kontrol edilmeli kapalı vanalar accedilılmalıdır

ĠĢ yeri tabanı temiz olmalıdır

Uygun iĢ elbisesi giyilmelidir

Gerektiğinde kiĢisel koruyucular kullanılmalıdır

Tuumlm makinelere guumlvenlik topraklaması yapılmalıdır

14

Besleme kabloları mekanik ve kimyasal etkilerden korunmalıdır

Topraklı ve guumlvenli fiĢ-priz sistemi kullanılmalıdır

Genel ve yerel aydınlatma yeterli olmalıdır

Makine ccedilalıĢırken ayar ve oumllccedilme yapılmamalıdır

ĠĢe uygun makine kullanılmalıdır

Makineler arasında en az 80 cm uzaklık olmadır

Makineler sağlam ve duumlz bir taban uumlzerine yerleĢtirilmelidir

1332 Kaldırma Makinelerinde ĠĢ Guumlvenliği Kuralları

Her operatoumlruumln kendi makinesinden sorumlu olduğu unutulmamalıdır

Operatoumlrler kendi guumlvenlikleri yanında ccedilevrede ccedilalıĢanların da guumlvenliğini

korumak zorundadırlar

ĠĢaretler ilanlar ccedilalıĢtırma talimatları okunup anlaĢılmadan ve iĢaret veren kiĢi

tarafından yapılan iĢaretlerin kodu hakkında bilgi sahibi olmadan hiccedil kimse

vinci ccedilalıĢtırmamalıdır

Buumltuumln vinccediller goumlruumllebilecek bir yerinde yuumlk ccedilizelgesi taĢır Bu ccedilizelgede

belirlenmiĢ kapasite dıĢında yuumlk kaldırılmamalıdır

Vinccedille kaldırılan yuumlkler kesinlikle ccedilalıĢanlar uumlzerinden geccedilmemelidir Zorunlu

olmadıkccedila yuumlk bir araccedil ya da makine uumlzerinden geccedilirilmemelidir

Operatoumlr vinccedil ccedilalıĢmasına baĢlamadan oumlnce vincin kumandalarını frenlerini

vinccedil kollarını test etmelidir

Yuumlk kaldırılmadan oumlnce iĢaretccedili tarafından etrafta ccedilalıĢanlar ccedilalıĢma

boumllgesinden uzaklaĢtırılmalıdır

Hiccedil kimse yuumlkuumln ya da kancanın uumlzerine binmemeli hareket hacirclindeyken

operatoumlr vinccedil bumunun tellere takılmaması iccedilin dikkat etmelidir

Yuumlksek gerilim harları yakınında ccedilalıĢmak gerekiyorsa gerilim ile en az 3048

cm‟lik uzaklık olmalıdır

Operatoumlr vincini terk ediyorsa stop etmeli vinci istenen değerler arasında

ccedilalıĢmıyorsa makinesini derhacircl durdurmalıdır

Vinccedil ccedilalıĢır durumdayken hiccedil bir nedenle yağlama yapılmamalı operatoumlr kabini

daima temiz tutulmalıdır

Vinccedillerin uumlzerindeki limit Ģalteri iptal edilmemelidir

Frenlere yavaĢ basılmalı vinccedil ani olarak durdurulmamalıdır

Normalin uumlzerinde bir yuumlk kaldırılıyorsa yuumlk 3-5 cm kaldırıldıktan sonra frenler

test edilmelidir

Operatoumlr mahallinde daima tam dolu ve kontroluuml yapılmıĢ yangın soumlnduumlrme

tuumlpuuml hazır olmalıdır

Ağır yuumlkler kaldırılmadan oumlne vinccedil halatları kontrol edilmeli tellerde kopukluk

varsa halat değiĢtirilmelidir

Buumlyuumlk yuumlklerin sağa sola sallanmaması iccedilin yedekleme halatı kullanılmalıdır

CcedilalıĢma en az hareketle yapılacak Ģekilde organize edilmelidir

Dengeyi artırmak iccedilin daha fazla denge ağırlığı ya da daha fazla tespit tertibatı

kullanılmalıdır

15

1333 Yuumlksek Sese KarĢı Alınacak Guumlvenlik Tedbirleri

ĠĢccedililer belirli guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucuları kullanmalıdır Ccediluumlnkuuml yuumlksek

duumlzeyde guumlruumlltuumlye uzun suumlre maruz kalma ccedilok hassas olan iĢitme mekanizması iccedilin

zararlıdır Kulak tıkaccedilları veya tuumlm kulağı kapsayan kulak koruyucuları guumlruumlltuumlyuuml kulak

zarına gelmeden oumlnce oumlnler (azaltır) Kulak tıkacı veya tuumlm kulağı iccediline alan koruyucuların

seccedilimi guumlruumlltuumlnuumln duumlzeyi ve yapılan iĢe bağlıdır Guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucusu

takılınca konuĢmaları veya uyarı sinyallerini duymama endiĢesi yersizdir Hatta sesler daha

rahat iĢitilmektedir

14 Elmas Tel Kesme Makineleri ile Kesim Hazırlığı

141 Elmas Tel Kesme Makineleri

Tuumlrkiye mermer ocak iĢletmeciliğinde son 25 yılda kullanılmaya baĢlanan elmas tel

kesme makine ve ekipmanları ccedilok buumlyuumlk goumlstererek mermer madenciliğinin vazgeccedililmez

makinesi hacircline gelmiĢtir Mermer ocaklarında uumlretimin maksimum seviyede

gerccedilekleĢmesini ve zayiatsız blok elde edilmesini sağlayan makinedir

Tel ile taĢ kesmenin ccedilok eski tarihlerden beri yapılageldiği antik ocaklardaki

kalıntılardan anlaĢılmaktadır O zamanlarda kol guumlcuumlne dayalı bir kesme metodu

kullanılmıĢtır O doumlnemlerde taĢlar ocaklardan blok olarak değil levha Ģeklinde

ccedilıkarılmaktaydı Mermer uumlretiminde alıĢılagelmiĢ youmlntemlerin dıĢında daha az enerji ve daha

az insan guumlcuuml gerektirecek patlayıcılarla uumlretimde oluĢan kayıpları en aza indirecek uumlretim

youmlntemleri arayıĢları suumlregelmiĢtir Antik tel kesme metotlarından yola ccedilıkarak ilk defa 1854

yılında Belccedilika‟da Eugene Chevailer tarafından tel kesme makinesi yapılmıĢ ve

patentleĢmiĢtir 1880 yılında Guy Michel tarafından geliĢtirilen bu metot 1889 yılında en

son Ģekliyle helis tel kesme metodu ve makinesi olarak yapılmıĢtır Carrera ocaklarında ilk

kullanım 1895 yılında olmuĢtur Resim 14‟te elmas tel kesme makinesi goumlruumllmektedir

Resim 15 Elmas tel kesme makinesi

Uumlretim youmlntemine adını veren bu makine yatay veya dikey kesim yapabilmektedir

Kayacı ldquoaĢındırmardquo yoluyla kesen elmas tel makine uumlzerindeki kasnağa sarılı durumdadır

Makine goumlvdesi genellikle 6-8 m uzunluğunda olan raylar uumlzerinde kesme iĢlemi iccedilin

16

gerekli olan baskıyı (gerilmeyi) oluĢturacak Ģekilde geriye doğru hareket eder Bu esnada bir

motor yardımıyla doumlnduumlruumllen kasnağın hızla ccedilevirdiği elmas tel kesme iĢlemini

gerccedilekleĢtirir

Uumllkemiz ocaklarında yerli ve yabancı firmaların dizel veya elektrikli olarak uumlrettikleri

ETK makineleri kullanılmaktadır Bu makineler genel olarak 40-60 HP civarında olup 3-10

m2h (yuumlzey) kesme hızına sahiptir Makinenin kontrol panosu operatoumlruumlnuumln guumlvenliği

bakımında yeterli bir uzaklıkta tutulabilmektedir

1411 Elmas Tel Kesme Makinesi CcedileĢitleri ve Kısımları

Guumlnuumlmuumlzde mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan elmas tel kesme makineleri iki

Ģekilde uumlretilmektedir

Dizel

Elektrik motorlu

Bu makineler genel olarak uumlccedil kısımdan meydana gelmektedir Birinci kısımda

makinenin ccedilalıĢması iccedilin hareket motoru elektrik guumlccedil aktarma organları ve bu organları

taĢıyan Ģasi ikinci kısımda tipine makine goumlre 18-55kW guumlcuumlnde hidrolik veya mekanik

olarak elmas telin hareketini sağlayan volana (Ccedilapı 800 mm) guumlccedil aktaran merkez uumlccediluumlncuuml

kısımda ise tuumlm bu sistemi ccedilalıĢma esnasında taĢıyan raylar ve kumanda panosu

bulunmaktadır (Resim 14)

Hidrolik merkezli makineler ilk ccedilalıĢma esnasında elmas telin doumlnme hızını

ayarlamasından dolayı mekanik merkezli makinelere goumlre avantajlıdır Buna karĢın bu

makinelerin ilk yatırım maliyetleri yuumlksektir

Elmas tel kesme makinelerinin sektoumlrde kullanımının geliĢmesi sonucunda hem uumlretim

hızı yuumlkselmiĢ hem de duumlzguumln boyutlu blok elde edilme imkacircnı sağlanmıĢtır Bu makineler

sayesinde daha oumlnceki uumlretim youmlntemleri ile ocaklara verilen hasarlar en az seviyeye

indirilmiĢtir

1412 Elmas Tel Kesme Makineleri Oumlzellikleri ve CcedilalıĢma Sistemi

Elmas telle kesme youmlnteminin temeli kuumltle uumlzerine deliciler ile delinen deliklerden

geccedilirilen ve uumlzerinde elmas boncuklar bulunan telin makinenin dairesel hareketi ile oluĢan

suumlrtuumlnme yardımıyla mermerin aĢındırılmasıdır Elmas tel kesme makinesinin goumlrevi bu teli

belirli bir gerginlikte tutarak ccedilevirmesi ve raylar uumlzerinde doğrusal hareket yapmasıdır

17

Elektrikli elmas telle blok kesme makinesi (reduumlktoumlr ccedilıkıĢlı) teknik oumlzellikleri uumlretici

firmalara goumlre değiĢiklikler arz etmekle beraber Ģu Ģekilde verilebilir

Motor Cinsi Elektrikli

Motor Guumlcuuml 50 HP

YuumlruumlyuumlĢ Motoru 1 HP (Hidrolik-Otomatik)

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 8-12 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Elektrik-Mekanik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Dizel tel kesme makinesini teknik oumlzellikleri ise Ģu Ģekildedir

Motor Cinsi Dizel

Motor Guumlcuuml 82 HP

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 7-10 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Hidrostatik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Elmas tel kesme makinelerinde kesim suumlresince elmas telin gerginliği hidrostatik tip

makinelerde hidrolik piston ile elektro-mekanik sistemli makinelerde elektrik motoru-balata

veya elektrik motoru-diĢli grubu birliği ile sağlanmaktadır Elmas tel kesme makinelerinde

telin hızı sabit olması istendiğinden elektro-mekanik sistemli makineler daha avantajlıdır

1413 Tel ve Elmas Boncuklar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

elmas teldir Elmas tel olarak adlandırılan grup ccedilelik halatın uumlzerine oumlzel olarak imal edilmiĢ

elmas boncuklar yaylar sıkmacıklar ve pulların dizilmesi ile elde edilir Elmas teller

genellikle 5 ndash 10 ndash 15 metre uzunluklarda hazırlanır Resim 165‟te elmas teli oluĢturan

elmas boncuk yay ve bağlantı elemanları goumlruumllmektedir

18

Resim 16 Elmas tel ve bağlantı elemanları

Elmas boncuklar

Elmas tel kesim iĢleminde bloğu ana kayaccediltan koparan uumlnite tel halat uumlzerindeki

elmas boncuklardır

Bu boncuklar uumlretim Ģekline goumlre

Sinterize

Elektrolitik

koumlkenli olmak uumlzere iki tiptir Her birinin kullanım oumlzelliği birbirinden farklıdır

Kesim iĢlemi suumlrecinde kayacın tekno-mekanik oumlzelliğine goumlre her bir elmas boncuğun bir

kullanım oumlmruuml vardır Bu kullanım oumlmruuml kesilecek kayacın fiziksel ve mekanik oumlzellikleri

ile doğrudan iliĢkilidir

Elmas boncuk ccedilapları kullanım amaccedillarına ve uumlretim teknolojisine goumlre farklı

ccedilaplarda olabilmektedir Ocak uumlretiminde blok kesme iĢleminde kullanılan boncuk ccedilapları

suumls iĢccedililiğinde kullanılan boncuk ccedilaplarından daha buumlyuumlk boyutlardadır

Genel bir kullanım olarak elmas boncuk dıĢ yuumlzey ccedilapları 8 mm 88 mm 10 mm

102 mm 105 mm ve 11 mm değerlerindedir Yuumlzuumlk iccedil ccedilapları 7 mm 8 mm 85 mm olarak

değiĢmektedir

Yaylar

Paslanmaz ccedilelik tellerin buumlkuumlluumlp oumlzel ısıl iĢlemden geccedilirilmesi yoluyla elde edilir

Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe ederek

elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılır Yaylar ccedilelik telin uumlzerinde hareket

etmelidir Granit gibi sert taĢların kesiminde kesim esnasında kopan sert taĢ parccedilacıkları

(kırıntılar) yayların aralıklarına girerek halat-yay arasında sıkıĢır SıkıĢan bu sert kırıntılar

ccedilelik halatı ve elmas boncukların iccedil ccedileperlerini yıprattığından ccedilelik yay yerine oumlzel yapımlı

sert plastik tuumlpler kullanılır

Sıkmacıklar

Elmas telde kullanılan sıkmacıklar ccedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat

uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını oumlnler Ccedilelik halat uumlzerinde bulunan elmasların

korunmasını da sağlar Elmas telin ccedilalıĢma sırasında kopması hacirclinde sıkmacıklar soketlerin

19

yayların ve pulların fırlayarak kaybolmasını oumlnler Bu amaccedilla ccedilelik halat uumlzerinde belirli

aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilmektedir Bu sitem aynı zamanda ccedilalıĢma anında elmas

soketlerin tek tek ccedilalıĢmasını da sağlamaktadır Genel olarak iki sıkma arasına 3-5 elmas

boncuk takılır Dolayısıyla herhangi bir kopma durumunda sadece iki sıkma arasındaki

boncuk sayısı kadar bir kayıp soumlz konusu olur Bağlantı elemanı olarak iki ucu ters diĢli

vida-somun veya bakır tuumlp kullanılır Telin iki ucu vidalı tipte vidalanarak bakır tuumlpte ise iki

ucu bakır tuumlp iccedilinde birleĢtirildikten sonra pres makas ile sıkıĢtırılarak bağlanır

Tel bağlantı elemanları

Elmas tellerin sonsuz uzunluğunu sağlamak iccedilin birtakım tel bağlantı elemanları

kullanılmaktadır Bunlar vida-somun tipi ters vida-somun tipi ve bakır tuumlpuuml tipi olmak uumlzere

uumlccedile ayrılır Vida-somun tipi bağlantı elemanları diğerlerine nazaran kesim sırasında daha

kolay boĢaldığından dezavantajlıdır Bu dezavantajı diğer iki tip bağlantı elemanlarının daha

ccedilok kullanılmasına neden olmuĢtur Ayrıca meydana gelen boĢalmalardan doğacak zaman

kayıpları da asgariye indirilmiĢtir

Pullar

Elmas boncuk ve yay arasına yerleĢtirilen ccedilelik yayları koruyucu elemanlardır Pullar

ccedilelik yayları ve elmas soketlerin doumlnuumlĢuumlnuuml sağlamak ve korumak amacıyla kullanılır

Ccedilelik halat

Krom-nikel alaĢımlı tellerden oluĢur Ccedilelik tellerden oluĢan bir oumlzuumln etrafına 6 adet

halatccedilığın burularak sarılmasıyla oluĢturulur Her bir halatccedilık 7 telden oluĢur Ccedilekme

dayanımı 1830 knmm2 kopma dayanımı 20 kn olan tellerdir Elmas boncukların iccedil ccedilapına

uygun olarak 40 mm 48 mm ve 49 mm ccedilaplarında imal edilir

1414 Elmas Boncuk Bağlantısı Yapma

Ccedilelik tel uumlzerine pul - elmas boncuk ndash pul ndash yay - pul sıralaması ile istenilen uzunlukta

(5 10 15 m) dizilir CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir

tarafa toplanmasını oumlnlemek iccedilin 50-60cm aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir Telin sonunda

bağlantı elemanları ile bağlantısı yapılır ġekil 11‟de elmas boncuğun ccedilelik halata takılıĢı ve

bağlantısı yapılmıĢ elmas tel goumlruumllmektedir

ġekil 11 Elmas teli oluĢturan parccedilalar ve diziliĢleri

Elmaslı tel mermer kuumltlesine ve tel kesme makinesine koĢulduktan sonra değiĢik tipte

bağlantı elemanları kullanılarak iki ucu bağlanır Bağlantı elemanın tipine goumlre bağlantı

tekniği de farklılık goumlsterir

20

Vida somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanı kullanıldığında elmaslı tel bağlanmadan oumlnce telin bir ucu

N=D+L kadar vidalama youmlnuumlnden tersine kendi etrafında burgu Ģeklinde ccedilevrilir Burada D

bağlantı elemanındaki diĢ sayısı L ise kullanılan elmas telin metre cinsinden uzunluğudur

Bundan amaccedil kesim esnasında bağlantı elemanın vidasının ccediloumlzuumllmesini oumlnlemek ve telin

kendi etrafında doumlnuumlĢuumlnuuml sağlayacak kesim esnasında elmas boncukların mermer kuumltlesi

iccedilindeki sıkıĢmasını oumlnlemektir Teldeki bu burgu hareketi aynı zamanda elmas boncukların

homojen olarak aĢınmasına da yardımcı olur N kadar kendi etrafında doumlnduumlruumllen elmas tel

telin diğer ucundaki bağlantı elemanı ile vidalanarak kapatılır

Bakır tuumlp ve iki ucu ters diĢli vida ndash Somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanları kullanıldığında telin bir ucu yukarıda anlatılan nedenlerden

dolayı tel uzunluğu metre kadar yani 50 metre ise tel 50 kez kendi etrafında ccedilevrilir Telin iki

ucu vidalı tipte olduğu gibi vidalanır bakır tuumlpte ise telin iki ucu bakır tuumlp iccediline sokulduktan

sonra pres makas ya da pres pompa ile belirli bir duumlzende sıkıĢtırılarak bağlanır

1415 Mermer Kuumltlesine KoĢulacak Telin Boyu (TB)

Kesilecek mermer bloğun uzunluğuna ve yuumlksekliğine bağlı olarak tel boyu

hesaplanır Buna goumlre tel boyu

(TB) = 2L +3H cinsinden hesap edilir Burada

L kesilecek kuumltlenin uzunluğu

H kesilecek kuumltlenin yuumlksekliğini ifade eder

1416 Elmas Tel Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar

Elmas tel her 1 metresine 30 adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

Elmas tel dizilirken yaylar elmas boncuklara tam baskı yapacak Ģekilde iyi

sıkılmalı kesinlikle gevĢek bırakılmamalıdır Aksi takdirde tek taraflı aĢınma ve

goumlbek burcu deliklerinden buumlyuumlme meydana gelebilmektedir

Elmas tel ccedilalıĢtırılmadan oumlnce bağlantı elemanlarının zıt youmlnuumlnde her 1 metre

iccedilin bir kere kurulmalıdır Tel yanlıĢ youmlnuumlnde kurulursa bağlantı elemanlarında

ccediloumlzuumllme ve boncuklarda tek taraflı aĢınma meydana gelir Eğer tel yetersiz

kurulursa kendi etrafında yeterince doumlnemeyeceğinden duumlzensiz aĢınacak ve

verimli bir kesim elde edilemeyecektir

Elmas tel ccedilalıĢtırılırken su debisi yeterli olmalıdır Ccedilıkan suyun renginden

yeterli olup olmadığı anlaĢılabilir Verilen su berrak ccedilıkıyorsa fazla kullanıldığı

kuru mermer tozu ve parccedilacıkları ccedilıkıyorsa suyun yetersiz verildiği anlaĢılır

Verilen su miktarı yetersiz olursa boncuklarda yanma ve aĢırı aĢınma su fazla

olursa da su yastığı neticesinde kesim hızında duumlĢme meydana gelmektedir Bu

durum gereksiz enerji tuumlketimine ve zaman kaybına yol accedilmaktadır

Elmas tel kesim yaparken aĢırı gergiye alınmamalıdır AĢırı gergiye maruz

kalan teller konik ve tek taraflı aĢınır erken bitme meydana gelir

21

UYGULAMA FAALĠYETĠ Mermer blok uumlretiminde yapılması gerekli oumln hazırlıklar iccedilin aĢağıdaki uygulamaları

yapınız

ĠĢlem Basamakları Oumlneriler

25 m boyunda 15 m yuumlksekliğinde

blok kesimi iccedilin gerekli elmas tel

boyunu hesaplayınız

Tel boyu formuumlluumlnuuml yazınız

Blok boyutuna goumlre tel boyunu bulunuz

Elmas boncuk sıralaması yapınız

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kesiniz

Ġlk bağlantı elemanını takınız

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile

elemanları telden geccediliriniz

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları takınız

Bağlantı elemanı montajı yapınız Bağlantı eleman tipini seccediliniz

Eleman tipine uygun bağlantıyı yapınız

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

Blok boyutunu belirlediniz mi

Ccedilelik halat boyunu hesapladınız mı

Boncuk yay pul ve sıkmacık temini yaptınız mı

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kestiniz mi

Ġlk bağlantı elemanını taktınız mı

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile elemanları telden geccedilirdiniz

mi

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları taktınız mı

Bağlantı eleman tipini seccediltiniz mi

Eleman tipine uygun bağlantıyı yaptınız mı

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

UYGULAMA FAALĠYETĠ

22

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği iĢaretleyiniz

1 AĢağıdakilerden hangisi madencilikte zincirin ilk aĢamasını oluĢturan faaliyettir

A) Uumlretim

B) Arama

C) Pazarlama

D) Hepsi

2 AĢağıda sıralanan maden ccedilıkarma youmlntemlerinden hangileri mermer ocakccedilılığında

kullanılmaktadır

I- Accedilık iĢleme youmlntemi

II- Yer altı ocak iĢletme youmlntemi

III- Galeri ocakccedilılığı

A) I-III

B) II-III

C) I-III

D) I-II

3 Oumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olaya ne denir

A) ĠĢ kazası

B) Meslek hastalığı

C) ĠĢ guumlvenliği

D) Yangın

4 AĢağıdakilerden hangisi ccedilalıĢma kurallarını duumlzenleyen kuruluĢlardandır

A) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

B) Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO)

C) CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenli Bakanlığı

D) Hepsi

5 AĢağıdakilerden hangisi iĢ yerinden kaynaklanabilecek iĢ kazalarından değildir

A) ĠĢ yeri zemini

B) Yetersiz geccedilitler

C) AĢırı yuumlk kaldırma

D) Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

23

6 Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

aĢağıdakilerden hangisidir

A) Delici

B) Elmas tel

C) Hidrolik ayırıcı

D) Yuumlkleyici

7 Elmas tel oluĢturulmasında kullanılan elemanların doğru sıralanıĢı aĢağıdakilerden

hangisinde doğru olarak verilmiĢtir

I-boncuklar II-sıkmacıklar III-yaylar IV-pullar

A) IV-III-I-II

B) I-II-III-IV

C) III-I-II-IV

D) II-I-IV-III

8 Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe

ederek elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılan eleman aĢağıdakilerden

hangisidir

A) Boncuk

B) Sıkmacık

C) Yay

D) Bağlantı elemanı

9 Ana kuumltleden kesilecek mermer bloğun uzunluğu 25 m ve yuumlksekliği 15 m olduğuna

goumlre kesim iccedilin gerekli elmas tel uzunluğu ne kadardır

A) 10m

B) 8m

C) 75m

D) 95m

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlkleri yazınız

10 Madenler doğada helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipsonucunda milyonlarca bazen

milyarlarca yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır

11 Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkartılması

iĢlemi helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipolarak isimlendirilmektedir

12 Elmas tel her 1 metresine helliphelliphelliphelliphellip adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

13 CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını

oumlnlemek iccedilin helliphelliphelliphelliphelliphelliparalıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir

24

AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız

14 ( ) ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı iĢ kazaları ve meslek hastalıklarından

ccedilalıĢanları korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır

15 ( ) ĠĢ kazalarına ve meslek hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeler

kullanmak zorunluluktur

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

25

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2

Mermer ocak iĢletmeciliğini ilgilendiren yasal proseduumlrleri kavrayarak mermer

ocaklarında yasal sınırlar iccedilersinde ccedilevreye duyarlı uumlretim yapma alıĢkanlığı kazanacaksınız

Bir mermer ocağı accedilmak iccedilin hangi yasa ve youmlnetmeliklere goumlre iĢlem

yapılmaktadır Bu yasa youmlnetmelik ve izinler hangi makamlardan

alınmaktadır AraĢtırınız

2 MERMER OCAKLARI ĠLE ĠLGĠLĠ

YASAL PROSEDUumlRLER Tarihicirc suumlreccedil iccedilinde insanlar doğal kaynakları kullanabildikleri oumllccediluumlde geliĢmiĢ ve

zenginleĢmiĢlerdir Guumlnuumlmuumlzde kalkınmasını tamamlamıĢ veya tamamlamakta olan bazı

uumllkeler bu kaynaklardan gerektiği gibi zamanında ve yerinde nasıl yaralanabileceğinin alt

yapısını oumlnceden hazırlayarak bu hedefine ulaĢmaktadırlar Bu altyapıyı oluĢturan

unsurlardan biri de mevzuattır

Mevzuat ccediloğu sektoumlrlerde olmayan kendine oumlzguuml yapısı oumlzellikleri sorunları ve riski

olan mermercilik sektoumlruumlnuuml etkileyen unsurların baĢında gelmektedir

Kural olarak belli bir konuda yuumlruumlrluumlkte bulunan yasalar ve buna bağlı olarak

ccedilıkartılmıĢ diğer mevzuat (tuumlzuumlk youmlnetmelik genelge tebliğ vb) o konuda faaliyet

goumlsterenlerin uyacakları kuralları belirleyerek bir ccedilerccedileve ccedilizer Bazı kanunlar (Orman

Kanunu Turizm Kanunu vb) ve bunlara dayalı olarak ccedilıkarılıp yayınlanmıĢ olan tuumlzuumlk

youmlnetmelik genelge ve tebliğler boumlyle bir mevzuat buumltuumlnluumlğuumlnuuml anlattığından hem

youmlneticilerin hem de vatandaĢların uyacakları kuralları baĢka bir kaynağa gerek kalmadan

accedilıklar

Mermer madenciliği arazide (orman turizm yayla vb) ccedileĢitli boumllgelerde yapıldığı

iccedilin ccedilok ccedileĢitli kanun ve youmlnetmeliklerle muhatap olmak zorundadır Mermer madenciliği

kendi mevzuatının yanında diğer bakanlıkların tabi olduğu mevzuata da uymak zorundadır

21 Maden Kanunu Mermercilik sektoumlruumlnuuml birinci derecede ilgilendiren Maden Kanunu‟dur CcedileĢitli

zamanlarda değiĢiklik yapılarak son hacircliyle 2004 tarihinde yuumlruumlrluumlğe girmiĢtir 3213 sayılı

Maden Kanunu Yuumlruumlrluumlk Tarihi (15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete) ve 5177

sayılı Kanun ldquo3213 Sayılı Maden Kanunursquonda ve Bazı Kanunlarda DeğiĢiklik

Yapılmasına ĠliĢkin Kanunrdquo Yuumlruumlrluumlk Tarihi (05 Haziran 2004 Tarih ve 25483 Sayılı

Resmicirc Gazete)

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2

AMACcedil

ARAġTIRMA

7

1311 Kulaklık Goumlzluumlk

Elmas telli kesim sırasında ccedilapak ve elmas boncuk fırlatmasına karĢı goumlzleri korumak

iccedilin goumlzluumlk kullanılmalıdır (Resim 11) Yuumlksek ses Ģiddeti iccedilin ise kulaklık kullanılması

gerekir (Resim12) Oumlzellikle yoğun su ve toz insan sağlığına zararlı olabilmektedir Yuumlksek

ses seviyesi mermer iĢletmelerinde her zaman vardır Bu sağlığı tehdit eden ortamlarla ilgili

youmlnetmeliklerde alınacak emniyet tedbirleri belirtilmiĢtir Bu tedbirlerin baĢında yer alan ve

en basiti olan goumlzluumlk ve kulaklık kullanılmaktır

Resim 11 Goumlzluumlk

Resim 12 Kulaklık

1312 MuĢamba Oumlnluumlk Ccedilizme Eldiven

Ocak tabanının ccedilamurlu ortamına karĢı ccedilizme kıĢın yağmur ve kardan korunmak iccedilin

yağmurluk giyilmelidir Elleri ccedilizilmelere ve yaralanmalara karĢı korumak iccedilin deri eldiven

kullanılmalıdır (Resim 13)

Resim 13 Tulum ccedilizme ve eldiven

8

1313 Toz Maskeleri

Mermer uumlretiminde ccedilalıĢan kiĢiler mesleğin gereği aĢırı tozlu bir ortamda

bulunmaktadırlar Bu durum ccedilalıĢanların sağlığını tehdit etmektedir Bu tehlikeden

korunmak iccedilin ccedilalıĢan kiĢiler mutlaka maske kullanmalıdırlar Toz maskeleri ccedilalıĢma

ortamına goumlre bez toz maskesi veya filtreli toz maskesi Ģeklinde kullanılmalıdır (Resim 14)

Resim 14 Toz maskesi

132 Ocaklarda Meydana Gelen ĠĢ Kazaları

Mermer ocakları accedilık alanda ccedilalıĢılan tozlu guumlruumlltuumlluuml buumlyuumlk iĢ makinelerinin ccedilalıĢma

anında hareketli olduğu bir ortamdır Blok kesme makineleri elektrikli olabilmekte ve

elektrik kabloları gerekli oumlzen goumlsterilmediği takdirde ezilme riski taĢımaktadır Bu da

ccedilalıĢanın hayatını riske atmaktadır

Mermer bloklarının ana kuumltleden kesilmesinde genellikle elmas boncuklu mermer

blok kesici makineleri kullanılmaktadır Bu makinelerin kesme boncukları yuumlksek devirde

doumlnmektedir Bu elmas telin blok kesimi sırasında sıkıĢıp kopması sonucu etrafta bulunan

iĢccedililere yuumlksek hızda ccedilarpması yaralanmalara hatta oumlluumlmlere varan iĢ kazalarına neden

olmaktadır

Mermer ocaklarında iĢ makineleri ile mermer blok kesicileri aynı anda ccedilalıĢmaktadır

Yani suumlrekli bir uumlretim soumlz konusudur ĠĢ makinesi operatoumlruumlnuumln dikkatsizliği diğer

ccedilalıĢanların ezilme tehlikesiyle karĢılaĢmasına neden olabilmektedir Ana kuumltleden kesim

sonrası blok ayrılmasında ccedilalıĢanların kuumltle kopması ve duumlĢmesi ile darbe alıp yaralanma

tehlikesi vardır

9

Mermer ocaklarında meydana gelebilecek tehlikeleri aĢağıdaki Ģekilde sıralamak

muumlmkuumlnduumlr

1321 Fiziksel Tehlikeler

TitreĢim

Guumlruumlltuuml

Yetersiz havalandırma

AĢırı ısı nem ve hava hareketleri

Yetersiz veya aĢırı aydınlatma

1322 Kimyasal Tehlikeler

Toksik gazlar organik sıvıların buharları ergimiĢ hacircldeki metal gazları

Radyasyona maruz kalma (X ıĢınları doğal ve yapay radyoaktif maddeler)

Kızıloumltesi ve mor oumltesi ıĢınlar

Asitler bazlar nedeniyle yanma

Ġnert tozlar fibrojenik tozlar toksik tozlar kansorejonik tozlar alerjik tozlar

1323 Elektrikle CcedilalıĢma ile Meydana Gelen Tehlikeler

Topraklaması yapılmamıĢ tezgacirchlar veya el aletleri

Topraklamanın belli periyotlarla kontroluumlnuumln yapılmaması

Elektrik ve aydınlatma tesisatının periyodik kontroluumlnuumln yaptırılmaması

YıpranmıĢ ve hatalı onarılmıĢ el aletleri

Yetkisiz kiĢilerin muumldahale etmek istemesi

Kırık yıpranmıĢ el aletleri

Koruyucu baret eldiven ccedilizme maske kulaklık gibi kiĢisel koruyucuların

bulunmaması

Zeminin yalıtılmaması

Yuumlksek gerilim ile ccedilalıĢmada gerekli kurallara uyulmaması

1324 Mekanik Tehlikeler

Makine ve tezgacirchın ezen delen kesen doumlnen operasyon koruyucusunun

bulunmaması

Makine ve tezgacirchı tehlike anında durduracak duumlğme veya anahtarın

bulunmaması

Yetersiz ve uygun olmayan makine ve koruyucu teccedilhizat

Yetersiz uyarı sistemleri

Duumlzensiz ve dağınık iĢ yeri ortamı

Makinelerin kaldırma aletlerinin kazanların kompresoumlrlerin vb gerekli bakım

ve periyodik kontrollerinin yapılmaması

10

1325 Tehlikeli Youmlntem ve ĠĢlemler

Makine veya tezgacirchlarda ccedilalıĢırken koruyucu teccedilhizatın devre dıĢı bırakılması

Baret goumlzluumlk siper maske vb kiĢisel koruyucuların kullanılmaması

AĢırı yuumlk kaldırma

3 m‟den yuumlksek malzeme istifleme

EtiketlenmemiĢ veya yetersiz etiketlenmiĢ malzeme

Gereken uyarı ikaz iĢaret ve yazılarının konmamıĢ olması

Guumlvenlik kartı olmayan kimyasalla ccedilalıĢma

ĠĢe yeni baĢlayan iĢccediliyi ccedilalıĢtığı iĢle ve iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularında

eğitim vermeden ccedilalıĢtırma

Belli aralıklarla iĢccedililere iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularında eğitim verilmemesi

Yeterli ikaz vermeden araccedilların ccedilalıĢtırılması veya durdurulması

Elektrik kesilmeden teccedilhizat uumlzerinde onarım

Onarım esnasında Ģalter veya beklenmedik bir harekete karĢı guumlccedil duumlğmesinin

emniyete alınmamıĢ olması

CcedilalıĢır hacircldeki teccedilhizatın yağlanması temizlenmesi ayarlanması

Depo ve konteynerlerin tam olarak boĢaltılıp temizlenmeden uumlzerinde onarım

ve kaynak yapılması

Yuumlksekten atlama

Parlama patlama ve yangın ihtimali olan yerlerde elektrik tesisatının uygun

olmaması

Parlama patlama tehlikesi olan yerlerde sigara iccedililmesi

Yuumlkleme ve boĢaltma iĢlemlerinin uygun youmlntemle yapılmaması

Malzemelerin makinelerin ve teccedilhizatın uygun yerleĢtirilmemesi

1326 ĠĢ Yeri Ortamından Kaynaklanan Tehlikeler

ĠĢ yeri zemini

Yetersiz geccedilitler

Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

Yetersiz iĢ alanı

Duumlzensiz iĢ yeri

Merdivenlerde korkuluk olmaması

DuĢların ve tuvaletlerin ccedilalıĢır durumda veya temiz olmaması

133 Mermer Ocaklarında Alınacak ĠĢ Guumlvenlik Tedbirleri

Madencilik iĢ kazalarının yoğun olduğu bir sektoumlrduumlr Her yıl Tuumlrkiye‟de on binlerce

iĢ kazası binlerce oumlluumlm ve yaralanma ile buumlyuumlk maddi kayıplara yol accedilmaktadır Oumlzellikle

madencilik sektoumlruuml bu konuda oldukccedila olumsuz değerlendirilebilecek bir noktadadır Bu

olumsuz manzarayı giderebilmek iccedilin madencilik sektoumlruuml ccedilalıĢma ortamındaki ve uumlretim

tehlikelerin yarattığı olumsuzlukların giderilerek sağlıklı ve guumlvenli iĢ yerlerinin

oluĢturulması buumlyuumlk oumlnem taĢımaktadır

11

4857 sayılı ĠĢ Kanunu‟na istinaden ccedilıkarılan Yer Altı ve Yer Uumlstuuml Maden

ĠĢletmelerinde Sağlık ve Guumlvenlik Tedbirleri Youmlnetmeliği‟ne goumlre maden ocaklarında

alınacak iĢ guumlvenliği tedbirlerini Ģu Ģekilde sıralamak muumlmkuumlnduumlr

ĠĢ yerleri tehlikelere karĢı yeterli koruma sağlanacak Ģekilde organize

edilecektir ĠĢccedililerin sağlık ve guumlvenliğini tehlikeye atmamak iccedilin iĢ yerindeki

tehlikeli veya atık maddeler uzaklaĢtırılacak veya kontrol altında tutularak iĢ

yerinin her zaman duumlzenli bir durumda olması sağlanacaktır

CcedilalıĢma mahalleri iĢccedililerin iĢlerini kolayca yapabilmeleri iccedilin ergonomik

esaslara uygun Ģekilde tasarlanacak ve kurulacaktır

CcedilalıĢma mahallinde iĢccedilinin yalnız ccedilalıĢması durumunda uygun goumlzetim

yapılacak veya uygun yollarla haberleĢme sağlanacaktır

Her iĢ yerinde iĢveren tarafından atanmıĢ iĢccedililer ccedilalıĢtığı suumlrece goumlrev yapacak

yeterli beceri ve uzmanlığa sahip sorumlu bir kiĢi bulunacaktır Yeterli beceri ve

uzmanlığa sahip olmak Ģartıyla iĢ yeri iccedilin bu sorumluluğu iĢverenin kendisi

uumlstlenebilir

ĠĢccedililere sağlık ve guumlvenliklerini sağlayabilmeleri iccedilin yeterli bilgi talimat ve

eğitim verilecek ve bu eğitimler tekrarlanacaktır ĠĢveren iĢccedililere verilen

talimatların kendilerinin ve diğer ccedilalıĢanların sağlık ve guumlvenliklerini tehlikeye

atmalarını oumlnleyecek Ģekilde kolay anlaĢılır olmasını sağlayacaktır

Her iĢ yeri iccedilin iĢccedililerin sağlık ve guumlvenliklerinin korunması ve iĢ

ekipmanlarının guumlvenli bir Ģekilde kullanılması iccedilin gerekli kuralları belirleyen

yazılı talimatlar hazırlanacaktır Bu talimatlar acil durum ekipmanlarının

kullanımına ve iĢ yerinde veya iĢ yeri yakınındaki herhangi bir acil durumda

nasıl hareket edileceğine iliĢkin bilgileri de iccedilerecektir

Her iĢ yerinde ya da her iĢte guumlvenli ccedilalıĢma youmlntemleri uygulanacaktır

Sağlık ve guumlvenlik dokuumlmanında gerekli goumlruumllmesi hacirclinde hem tehlikeli iĢlerin

yapılmasında hem de diğer iĢlerle etkileĢmesi sonucu ciddi tehlikelere neden

olabilecek rutin iĢlerin yapılmasında bir ccedilalıĢma izni sistemi uygulanacaktır

ĠĢveren sağlık ve guumlvenlik youmlnetim sistemi de dacirchil olmak uumlzere iĢccedililerin

sağlığını ve guumlvenliğini korumak iccedilin alınan oumlnlemleri bu Youmlnetmelik‟e

uygunluğunu sağlamak iccedilin duumlzenli aralıklarla goumlzden geccedilirecektir

Mekanik iĢ ekipmanları ve tesisler sağlam kusursuz ve kullanım amacına

uygun olacaktır Elektrikli ekipmanların ve tesislerin guumlcuuml ve boyutları

kullanım amacına uygun olacaktır Mekanik ve elektrikli iĢ ekipmanları ile

tesisat tehlike yaratmayacak Ģekilde kurulmuĢ ve korunmuĢ olacaktır

Guumlvenlik ekipmanları her zaman kullanıma hazır ve ccedilalıĢır durumda

bulundurulacaktır Bu ekipmanların bakımı yapılan iĢ dikkate alınarak

yapılacaktır

Yangın veya patlama tehlikesi bulunan ortamlarda sigara iccedililmesine izin

verilmeyecektir

KiĢisel Koruyucu Donanımların ĠĢ Yerinde Kullanılması Hakkında Youmlnetmelik

huumlkuumlmleri saklı kalmak kaydı ile iĢccedililerin zararlı ortam havasına maruz

kalabilecekleri yerlerde yeterli sayıda uygun solunum ve canlandırma ekipmanı

bulundurulacaktır

Sağlık ve guumlvenlik dokuumlmanında belirlenmiĢ olan kaynaklardan yangının

baĢlaması ve yayılmasına karĢı iĢ yerlerinin planlanması kurulması

12

donatılması iĢletmeye alınması iĢletilmesi ve bakımında gerekli tedbirler

alınacaktır Yangınla hızlı ve etkili muumlcadele iccedilin gerekli oumlnlemler alınacaktır

ĠĢ yerleri uygun yangın soumlnduumlrme ekipmanları ve gereken hacircllerde yangın

detektoumlrleri ve alarm sistemleri ile donatılacaktır

Otomatik olmayan yangın soumlnduumlrme ekipmanları kolay ulaĢılabilir ve

kullanılabilir olacak ve gerektiğinde zarar goumlrme ihtimaline karĢı korunacaktır

Patlayıcı maddelerin ve ateĢleyicilerin depolanması taĢınması ve kullanılması

sadece bu konuda yetkili ve uzman kiĢiler tarafından yapılacaktır Bu iĢler

iĢccedililer iccedilin risk oluĢturmayacak Ģekilde organize edilecek ve yuumlruumltuumllecektir

CcedilalıĢma yerlerine guumlvenli bir Ģekilde ulaĢabilmek ve acil bir durumda hızlı ve

guumlvenli bir Ģekilde bu yerleri terk edebilmek muumlmkuumln olacaktır

Merdivenler yuumlkleme platform ve rampaları da dacirchil buumltuumln ulaĢım yolları

yayalar veya araccedillar iccedilin kolay guumlvenli ve uygun geccediliĢi sağlayacak ve

yakınındaki ccedilalıĢanları tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek Ģekilde hesaplanacak

boyutlandırılacak ve yerleĢtirilecektir

Yayaların kullandığı veveya araccedillarla malzeme taĢımada kullanılan yollar

kullanıcı sayısına ve iĢ yerinde yapılan iĢin oumlzelliğine uygun boyutlarda

olacaktır Malzeme taĢınan yollarda yayalar iccedilin yeterli guumlvenlik mesafesi

bırakılacaktır

ĠĢccedililerin korunması amacıyla araccedil yolları ve geccediliĢler accedilıkccedila iĢaretlenecektir

CcedilalıĢma sahasında motorlu taĢıtlar ve makine trafiğinin bulunması durumunda

trafik kurallarına uygun duumlzenleme yapılacaktır

Accedilık ccedilalıĢma alanları guumln ıĢığının yeterli olmadığı hacircllerde uygun Ģekilde

aydınlatılacaktır

ĠĢccedililer olumsuz hava koĢullarından ve gerekli hacircllerde cisim duumlĢmelerine karĢı

korunacaktır

ĠĢccedililer zararlı duumlzeyde guumlruumlltuumlden ve gaz buhar toz gibi zararlı dıĢ etkilerden

korunacaktır

ĠĢccedililer herhangi bir tehlike durumunda iĢ yerini hemen terk edebilecek veya

kısa suumlrede yardım alabileceklerdir

ĠĢccedililerin kaymaları veya duumlĢmeleri oumlnlenecektir

Tehlikeli alanlar accedilıkccedila goumlruumllebilir Ģekilde iĢaretlenecektir

Yapılan iĢin oumlzelliği nedeniyle malzeme veya iĢccedililerin duumlĢmesi de dacirchil risk

bulunan tehlikeli alanlara goumlrevli olmayan kiĢilerin girmesi uygun araccedil ve

gereccedillerle engellenecektir

Tehlikeli alanlara girme yetkisi olan kiĢilerin korunması iccedilin uygun oumlnlemler

alınacaktır

Herhangi bir tehlike durumunda tuumlm ccedilalıĢanların iĢ yerini derhacircl ve guumlvenli bir

Ģekilde terk etmeleri muumlmkuumln olacaktır

Acil ccedilıkıĢ kapıları dıĢarıya doğru accedilılacaktır Acil ccedilıkıĢ kapıları acil durumlarda

ccedilalıĢanların hemen ve kolayca accedilabilecekleri Ģekilde olacaktır

ĠĢccedililer herhangi bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiği konusunda

eğitileceklerdir

Ġlk yardım ekipmanları ccedilalıĢma Ģartlarının gerektirdiği her yerde

bulundurulacak ve yapılan iĢin oumlzelliğine uygun olacaktır Ġlk yardım

ekipmanları uygun bir Ģekilde iĢaretlenecek ve kolay ulaĢılabilir olacaktır

13

CcedilalıĢmaları sırasında oumlzel iĢ elbiseleri giymek durumunda olan iĢccedililer iccedilin

uygun soyunma yerleri sağlanacaktır Soyunma yerleri kolaylıkla ulaĢılabilecek

yerlerde ve yeterli buumlyuumlkluumlkte olacak ve buralarda oturma yerleri bulunacaktır

Soyunma odaları yeterince geniĢ olacak ve burada her iĢccedili iccedilin ccedilalıĢma saatleri

iccedilinde elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır Nemli tozlu

kirli ve benzeri iĢlerde veya tehlikeli maddelerle ccedilalıĢılan yerlerde iĢ elbiseleri

ile haricicirc elbiselerin ayrı yerlerde saklanabilmesi iccedilin elbise dolapları yan yana

iki boumllmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı verilecektir Islak iĢ elbiselerinin

kurutulabilmesi iccedilin gerekli imkacircnlar sağlanacaktır

Yapılan iĢin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi hacirclinde iĢccedililer iccedilin

uygun duĢ tesisleri yapılacaktır

CcedilalıĢma yerlerine dinlenme odalarına soyunma yerlerine duĢ ve yıkanma

yerlerine yakın yerlerde yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır

Hafriyat doumlkme yerleri atık yığınları ve sahaları ile ccediloumlktuumlrme havuzları sağlam

ve dayanıklı olacak iĢccedililerin sağlığı ve guumlvenliğini tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek

Ģekilde tasarlanacak inĢa edilecek iĢletilecek ve bakımı yapılacaktır

Dinlenme yerleri soyunma yerleri duĢ ve tuvaletler bekleme yerleri

yemekhaneler kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amacına goumlre yeterli

sıcaklıkta olacaktır

1331 Makine ve Tezgacirchlarda Genel Guumlvenlik Oumlnlemleri

ĠĢ kazalarının oumlnemli bir kısmı makine koruyucuların olmamasından veya makine ve

tezgacirchlarda ccedilalıĢırken gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmamasından kaynaklanmaktadır

Yapılan iĢin niteliğine ve makine tezgacirchın oumlzelliklerine goumlre alınacak oumlnlemeler de buumlyuumlk

değiĢkenlik goumlsterebilmektedir Makine ve tezgacirchlarda genel olarak alınması gereken

guumlvenlik oumlnlemeleri aĢağıda belirtilmiĢtir

Makineyi operatoumlruuml dıĢında bir kimsenin kullanması tehlikeli ve yasaktır

Her arıza hemen sorumlusuna bildirilmelidir

Makineyi kullanan operatoumlr kendi guumlvenliği kadar ccedilevresindekilerin guumlvenliğini

de duumlĢuumlnmelidir

Makine ccedilalıĢır durumda terk edilmemelidir

Makineler amacı dıĢında kullanılmamalıdır Makinelerin arka kısımlarında da

guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

TalaĢ sıccedilramalarına karĢı ccedilalıĢanlar korunmalıdır

Her makinenin ccedilalıĢtırma ve kullanma talimatı olmalıdır

CcedilalıĢmaya baĢlamadan tuumlm sistem kontrol edilmelidir

Makineyi kullananlar eğitilmelidir

Kesilen iĢ artıklarının zemine dağılmasına izin verilmemelidir

Her uyarıya uyulmalıdır

Hidrolik devre kontrol edilmeli kapalı vanalar accedilılmalıdır

ĠĢ yeri tabanı temiz olmalıdır

Uygun iĢ elbisesi giyilmelidir

Gerektiğinde kiĢisel koruyucular kullanılmalıdır

Tuumlm makinelere guumlvenlik topraklaması yapılmalıdır

14

Besleme kabloları mekanik ve kimyasal etkilerden korunmalıdır

Topraklı ve guumlvenli fiĢ-priz sistemi kullanılmalıdır

Genel ve yerel aydınlatma yeterli olmalıdır

Makine ccedilalıĢırken ayar ve oumllccedilme yapılmamalıdır

ĠĢe uygun makine kullanılmalıdır

Makineler arasında en az 80 cm uzaklık olmadır

Makineler sağlam ve duumlz bir taban uumlzerine yerleĢtirilmelidir

1332 Kaldırma Makinelerinde ĠĢ Guumlvenliği Kuralları

Her operatoumlruumln kendi makinesinden sorumlu olduğu unutulmamalıdır

Operatoumlrler kendi guumlvenlikleri yanında ccedilevrede ccedilalıĢanların da guumlvenliğini

korumak zorundadırlar

ĠĢaretler ilanlar ccedilalıĢtırma talimatları okunup anlaĢılmadan ve iĢaret veren kiĢi

tarafından yapılan iĢaretlerin kodu hakkında bilgi sahibi olmadan hiccedil kimse

vinci ccedilalıĢtırmamalıdır

Buumltuumln vinccediller goumlruumllebilecek bir yerinde yuumlk ccedilizelgesi taĢır Bu ccedilizelgede

belirlenmiĢ kapasite dıĢında yuumlk kaldırılmamalıdır

Vinccedille kaldırılan yuumlkler kesinlikle ccedilalıĢanlar uumlzerinden geccedilmemelidir Zorunlu

olmadıkccedila yuumlk bir araccedil ya da makine uumlzerinden geccedilirilmemelidir

Operatoumlr vinccedil ccedilalıĢmasına baĢlamadan oumlnce vincin kumandalarını frenlerini

vinccedil kollarını test etmelidir

Yuumlk kaldırılmadan oumlnce iĢaretccedili tarafından etrafta ccedilalıĢanlar ccedilalıĢma

boumllgesinden uzaklaĢtırılmalıdır

Hiccedil kimse yuumlkuumln ya da kancanın uumlzerine binmemeli hareket hacirclindeyken

operatoumlr vinccedil bumunun tellere takılmaması iccedilin dikkat etmelidir

Yuumlksek gerilim harları yakınında ccedilalıĢmak gerekiyorsa gerilim ile en az 3048

cm‟lik uzaklık olmalıdır

Operatoumlr vincini terk ediyorsa stop etmeli vinci istenen değerler arasında

ccedilalıĢmıyorsa makinesini derhacircl durdurmalıdır

Vinccedil ccedilalıĢır durumdayken hiccedil bir nedenle yağlama yapılmamalı operatoumlr kabini

daima temiz tutulmalıdır

Vinccedillerin uumlzerindeki limit Ģalteri iptal edilmemelidir

Frenlere yavaĢ basılmalı vinccedil ani olarak durdurulmamalıdır

Normalin uumlzerinde bir yuumlk kaldırılıyorsa yuumlk 3-5 cm kaldırıldıktan sonra frenler

test edilmelidir

Operatoumlr mahallinde daima tam dolu ve kontroluuml yapılmıĢ yangın soumlnduumlrme

tuumlpuuml hazır olmalıdır

Ağır yuumlkler kaldırılmadan oumlne vinccedil halatları kontrol edilmeli tellerde kopukluk

varsa halat değiĢtirilmelidir

Buumlyuumlk yuumlklerin sağa sola sallanmaması iccedilin yedekleme halatı kullanılmalıdır

CcedilalıĢma en az hareketle yapılacak Ģekilde organize edilmelidir

Dengeyi artırmak iccedilin daha fazla denge ağırlığı ya da daha fazla tespit tertibatı

kullanılmalıdır

15

1333 Yuumlksek Sese KarĢı Alınacak Guumlvenlik Tedbirleri

ĠĢccedililer belirli guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucuları kullanmalıdır Ccediluumlnkuuml yuumlksek

duumlzeyde guumlruumlltuumlye uzun suumlre maruz kalma ccedilok hassas olan iĢitme mekanizması iccedilin

zararlıdır Kulak tıkaccedilları veya tuumlm kulağı kapsayan kulak koruyucuları guumlruumlltuumlyuuml kulak

zarına gelmeden oumlnce oumlnler (azaltır) Kulak tıkacı veya tuumlm kulağı iccediline alan koruyucuların

seccedilimi guumlruumlltuumlnuumln duumlzeyi ve yapılan iĢe bağlıdır Guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucusu

takılınca konuĢmaları veya uyarı sinyallerini duymama endiĢesi yersizdir Hatta sesler daha

rahat iĢitilmektedir

14 Elmas Tel Kesme Makineleri ile Kesim Hazırlığı

141 Elmas Tel Kesme Makineleri

Tuumlrkiye mermer ocak iĢletmeciliğinde son 25 yılda kullanılmaya baĢlanan elmas tel

kesme makine ve ekipmanları ccedilok buumlyuumlk goumlstererek mermer madenciliğinin vazgeccedililmez

makinesi hacircline gelmiĢtir Mermer ocaklarında uumlretimin maksimum seviyede

gerccedilekleĢmesini ve zayiatsız blok elde edilmesini sağlayan makinedir

Tel ile taĢ kesmenin ccedilok eski tarihlerden beri yapılageldiği antik ocaklardaki

kalıntılardan anlaĢılmaktadır O zamanlarda kol guumlcuumlne dayalı bir kesme metodu

kullanılmıĢtır O doumlnemlerde taĢlar ocaklardan blok olarak değil levha Ģeklinde

ccedilıkarılmaktaydı Mermer uumlretiminde alıĢılagelmiĢ youmlntemlerin dıĢında daha az enerji ve daha

az insan guumlcuuml gerektirecek patlayıcılarla uumlretimde oluĢan kayıpları en aza indirecek uumlretim

youmlntemleri arayıĢları suumlregelmiĢtir Antik tel kesme metotlarından yola ccedilıkarak ilk defa 1854

yılında Belccedilika‟da Eugene Chevailer tarafından tel kesme makinesi yapılmıĢ ve

patentleĢmiĢtir 1880 yılında Guy Michel tarafından geliĢtirilen bu metot 1889 yılında en

son Ģekliyle helis tel kesme metodu ve makinesi olarak yapılmıĢtır Carrera ocaklarında ilk

kullanım 1895 yılında olmuĢtur Resim 14‟te elmas tel kesme makinesi goumlruumllmektedir

Resim 15 Elmas tel kesme makinesi

Uumlretim youmlntemine adını veren bu makine yatay veya dikey kesim yapabilmektedir

Kayacı ldquoaĢındırmardquo yoluyla kesen elmas tel makine uumlzerindeki kasnağa sarılı durumdadır

Makine goumlvdesi genellikle 6-8 m uzunluğunda olan raylar uumlzerinde kesme iĢlemi iccedilin

16

gerekli olan baskıyı (gerilmeyi) oluĢturacak Ģekilde geriye doğru hareket eder Bu esnada bir

motor yardımıyla doumlnduumlruumllen kasnağın hızla ccedilevirdiği elmas tel kesme iĢlemini

gerccedilekleĢtirir

Uumllkemiz ocaklarında yerli ve yabancı firmaların dizel veya elektrikli olarak uumlrettikleri

ETK makineleri kullanılmaktadır Bu makineler genel olarak 40-60 HP civarında olup 3-10

m2h (yuumlzey) kesme hızına sahiptir Makinenin kontrol panosu operatoumlruumlnuumln guumlvenliği

bakımında yeterli bir uzaklıkta tutulabilmektedir

1411 Elmas Tel Kesme Makinesi CcedileĢitleri ve Kısımları

Guumlnuumlmuumlzde mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan elmas tel kesme makineleri iki

Ģekilde uumlretilmektedir

Dizel

Elektrik motorlu

Bu makineler genel olarak uumlccedil kısımdan meydana gelmektedir Birinci kısımda

makinenin ccedilalıĢması iccedilin hareket motoru elektrik guumlccedil aktarma organları ve bu organları

taĢıyan Ģasi ikinci kısımda tipine makine goumlre 18-55kW guumlcuumlnde hidrolik veya mekanik

olarak elmas telin hareketini sağlayan volana (Ccedilapı 800 mm) guumlccedil aktaran merkez uumlccediluumlncuuml

kısımda ise tuumlm bu sistemi ccedilalıĢma esnasında taĢıyan raylar ve kumanda panosu

bulunmaktadır (Resim 14)

Hidrolik merkezli makineler ilk ccedilalıĢma esnasında elmas telin doumlnme hızını

ayarlamasından dolayı mekanik merkezli makinelere goumlre avantajlıdır Buna karĢın bu

makinelerin ilk yatırım maliyetleri yuumlksektir

Elmas tel kesme makinelerinin sektoumlrde kullanımının geliĢmesi sonucunda hem uumlretim

hızı yuumlkselmiĢ hem de duumlzguumln boyutlu blok elde edilme imkacircnı sağlanmıĢtır Bu makineler

sayesinde daha oumlnceki uumlretim youmlntemleri ile ocaklara verilen hasarlar en az seviyeye

indirilmiĢtir

1412 Elmas Tel Kesme Makineleri Oumlzellikleri ve CcedilalıĢma Sistemi

Elmas telle kesme youmlnteminin temeli kuumltle uumlzerine deliciler ile delinen deliklerden

geccedilirilen ve uumlzerinde elmas boncuklar bulunan telin makinenin dairesel hareketi ile oluĢan

suumlrtuumlnme yardımıyla mermerin aĢındırılmasıdır Elmas tel kesme makinesinin goumlrevi bu teli

belirli bir gerginlikte tutarak ccedilevirmesi ve raylar uumlzerinde doğrusal hareket yapmasıdır

17

Elektrikli elmas telle blok kesme makinesi (reduumlktoumlr ccedilıkıĢlı) teknik oumlzellikleri uumlretici

firmalara goumlre değiĢiklikler arz etmekle beraber Ģu Ģekilde verilebilir

Motor Cinsi Elektrikli

Motor Guumlcuuml 50 HP

YuumlruumlyuumlĢ Motoru 1 HP (Hidrolik-Otomatik)

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 8-12 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Elektrik-Mekanik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Dizel tel kesme makinesini teknik oumlzellikleri ise Ģu Ģekildedir

Motor Cinsi Dizel

Motor Guumlcuuml 82 HP

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 7-10 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Hidrostatik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Elmas tel kesme makinelerinde kesim suumlresince elmas telin gerginliği hidrostatik tip

makinelerde hidrolik piston ile elektro-mekanik sistemli makinelerde elektrik motoru-balata

veya elektrik motoru-diĢli grubu birliği ile sağlanmaktadır Elmas tel kesme makinelerinde

telin hızı sabit olması istendiğinden elektro-mekanik sistemli makineler daha avantajlıdır

1413 Tel ve Elmas Boncuklar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

elmas teldir Elmas tel olarak adlandırılan grup ccedilelik halatın uumlzerine oumlzel olarak imal edilmiĢ

elmas boncuklar yaylar sıkmacıklar ve pulların dizilmesi ile elde edilir Elmas teller

genellikle 5 ndash 10 ndash 15 metre uzunluklarda hazırlanır Resim 165‟te elmas teli oluĢturan

elmas boncuk yay ve bağlantı elemanları goumlruumllmektedir

18

Resim 16 Elmas tel ve bağlantı elemanları

Elmas boncuklar

Elmas tel kesim iĢleminde bloğu ana kayaccediltan koparan uumlnite tel halat uumlzerindeki

elmas boncuklardır

Bu boncuklar uumlretim Ģekline goumlre

Sinterize

Elektrolitik

koumlkenli olmak uumlzere iki tiptir Her birinin kullanım oumlzelliği birbirinden farklıdır

Kesim iĢlemi suumlrecinde kayacın tekno-mekanik oumlzelliğine goumlre her bir elmas boncuğun bir

kullanım oumlmruuml vardır Bu kullanım oumlmruuml kesilecek kayacın fiziksel ve mekanik oumlzellikleri

ile doğrudan iliĢkilidir

Elmas boncuk ccedilapları kullanım amaccedillarına ve uumlretim teknolojisine goumlre farklı

ccedilaplarda olabilmektedir Ocak uumlretiminde blok kesme iĢleminde kullanılan boncuk ccedilapları

suumls iĢccedililiğinde kullanılan boncuk ccedilaplarından daha buumlyuumlk boyutlardadır

Genel bir kullanım olarak elmas boncuk dıĢ yuumlzey ccedilapları 8 mm 88 mm 10 mm

102 mm 105 mm ve 11 mm değerlerindedir Yuumlzuumlk iccedil ccedilapları 7 mm 8 mm 85 mm olarak

değiĢmektedir

Yaylar

Paslanmaz ccedilelik tellerin buumlkuumlluumlp oumlzel ısıl iĢlemden geccedilirilmesi yoluyla elde edilir

Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe ederek

elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılır Yaylar ccedilelik telin uumlzerinde hareket

etmelidir Granit gibi sert taĢların kesiminde kesim esnasında kopan sert taĢ parccedilacıkları

(kırıntılar) yayların aralıklarına girerek halat-yay arasında sıkıĢır SıkıĢan bu sert kırıntılar

ccedilelik halatı ve elmas boncukların iccedil ccedileperlerini yıprattığından ccedilelik yay yerine oumlzel yapımlı

sert plastik tuumlpler kullanılır

Sıkmacıklar

Elmas telde kullanılan sıkmacıklar ccedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat

uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını oumlnler Ccedilelik halat uumlzerinde bulunan elmasların

korunmasını da sağlar Elmas telin ccedilalıĢma sırasında kopması hacirclinde sıkmacıklar soketlerin

19

yayların ve pulların fırlayarak kaybolmasını oumlnler Bu amaccedilla ccedilelik halat uumlzerinde belirli

aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilmektedir Bu sitem aynı zamanda ccedilalıĢma anında elmas

soketlerin tek tek ccedilalıĢmasını da sağlamaktadır Genel olarak iki sıkma arasına 3-5 elmas

boncuk takılır Dolayısıyla herhangi bir kopma durumunda sadece iki sıkma arasındaki

boncuk sayısı kadar bir kayıp soumlz konusu olur Bağlantı elemanı olarak iki ucu ters diĢli

vida-somun veya bakır tuumlp kullanılır Telin iki ucu vidalı tipte vidalanarak bakır tuumlpte ise iki

ucu bakır tuumlp iccedilinde birleĢtirildikten sonra pres makas ile sıkıĢtırılarak bağlanır

Tel bağlantı elemanları

Elmas tellerin sonsuz uzunluğunu sağlamak iccedilin birtakım tel bağlantı elemanları

kullanılmaktadır Bunlar vida-somun tipi ters vida-somun tipi ve bakır tuumlpuuml tipi olmak uumlzere

uumlccedile ayrılır Vida-somun tipi bağlantı elemanları diğerlerine nazaran kesim sırasında daha

kolay boĢaldığından dezavantajlıdır Bu dezavantajı diğer iki tip bağlantı elemanlarının daha

ccedilok kullanılmasına neden olmuĢtur Ayrıca meydana gelen boĢalmalardan doğacak zaman

kayıpları da asgariye indirilmiĢtir

Pullar

Elmas boncuk ve yay arasına yerleĢtirilen ccedilelik yayları koruyucu elemanlardır Pullar

ccedilelik yayları ve elmas soketlerin doumlnuumlĢuumlnuuml sağlamak ve korumak amacıyla kullanılır

Ccedilelik halat

Krom-nikel alaĢımlı tellerden oluĢur Ccedilelik tellerden oluĢan bir oumlzuumln etrafına 6 adet

halatccedilığın burularak sarılmasıyla oluĢturulur Her bir halatccedilık 7 telden oluĢur Ccedilekme

dayanımı 1830 knmm2 kopma dayanımı 20 kn olan tellerdir Elmas boncukların iccedil ccedilapına

uygun olarak 40 mm 48 mm ve 49 mm ccedilaplarında imal edilir

1414 Elmas Boncuk Bağlantısı Yapma

Ccedilelik tel uumlzerine pul - elmas boncuk ndash pul ndash yay - pul sıralaması ile istenilen uzunlukta

(5 10 15 m) dizilir CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir

tarafa toplanmasını oumlnlemek iccedilin 50-60cm aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir Telin sonunda

bağlantı elemanları ile bağlantısı yapılır ġekil 11‟de elmas boncuğun ccedilelik halata takılıĢı ve

bağlantısı yapılmıĢ elmas tel goumlruumllmektedir

ġekil 11 Elmas teli oluĢturan parccedilalar ve diziliĢleri

Elmaslı tel mermer kuumltlesine ve tel kesme makinesine koĢulduktan sonra değiĢik tipte

bağlantı elemanları kullanılarak iki ucu bağlanır Bağlantı elemanın tipine goumlre bağlantı

tekniği de farklılık goumlsterir

20

Vida somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanı kullanıldığında elmaslı tel bağlanmadan oumlnce telin bir ucu

N=D+L kadar vidalama youmlnuumlnden tersine kendi etrafında burgu Ģeklinde ccedilevrilir Burada D

bağlantı elemanındaki diĢ sayısı L ise kullanılan elmas telin metre cinsinden uzunluğudur

Bundan amaccedil kesim esnasında bağlantı elemanın vidasının ccediloumlzuumllmesini oumlnlemek ve telin

kendi etrafında doumlnuumlĢuumlnuuml sağlayacak kesim esnasında elmas boncukların mermer kuumltlesi

iccedilindeki sıkıĢmasını oumlnlemektir Teldeki bu burgu hareketi aynı zamanda elmas boncukların

homojen olarak aĢınmasına da yardımcı olur N kadar kendi etrafında doumlnduumlruumllen elmas tel

telin diğer ucundaki bağlantı elemanı ile vidalanarak kapatılır

Bakır tuumlp ve iki ucu ters diĢli vida ndash Somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanları kullanıldığında telin bir ucu yukarıda anlatılan nedenlerden

dolayı tel uzunluğu metre kadar yani 50 metre ise tel 50 kez kendi etrafında ccedilevrilir Telin iki

ucu vidalı tipte olduğu gibi vidalanır bakır tuumlpte ise telin iki ucu bakır tuumlp iccediline sokulduktan

sonra pres makas ya da pres pompa ile belirli bir duumlzende sıkıĢtırılarak bağlanır

1415 Mermer Kuumltlesine KoĢulacak Telin Boyu (TB)

Kesilecek mermer bloğun uzunluğuna ve yuumlksekliğine bağlı olarak tel boyu

hesaplanır Buna goumlre tel boyu

(TB) = 2L +3H cinsinden hesap edilir Burada

L kesilecek kuumltlenin uzunluğu

H kesilecek kuumltlenin yuumlksekliğini ifade eder

1416 Elmas Tel Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar

Elmas tel her 1 metresine 30 adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

Elmas tel dizilirken yaylar elmas boncuklara tam baskı yapacak Ģekilde iyi

sıkılmalı kesinlikle gevĢek bırakılmamalıdır Aksi takdirde tek taraflı aĢınma ve

goumlbek burcu deliklerinden buumlyuumlme meydana gelebilmektedir

Elmas tel ccedilalıĢtırılmadan oumlnce bağlantı elemanlarının zıt youmlnuumlnde her 1 metre

iccedilin bir kere kurulmalıdır Tel yanlıĢ youmlnuumlnde kurulursa bağlantı elemanlarında

ccediloumlzuumllme ve boncuklarda tek taraflı aĢınma meydana gelir Eğer tel yetersiz

kurulursa kendi etrafında yeterince doumlnemeyeceğinden duumlzensiz aĢınacak ve

verimli bir kesim elde edilemeyecektir

Elmas tel ccedilalıĢtırılırken su debisi yeterli olmalıdır Ccedilıkan suyun renginden

yeterli olup olmadığı anlaĢılabilir Verilen su berrak ccedilıkıyorsa fazla kullanıldığı

kuru mermer tozu ve parccedilacıkları ccedilıkıyorsa suyun yetersiz verildiği anlaĢılır

Verilen su miktarı yetersiz olursa boncuklarda yanma ve aĢırı aĢınma su fazla

olursa da su yastığı neticesinde kesim hızında duumlĢme meydana gelmektedir Bu

durum gereksiz enerji tuumlketimine ve zaman kaybına yol accedilmaktadır

Elmas tel kesim yaparken aĢırı gergiye alınmamalıdır AĢırı gergiye maruz

kalan teller konik ve tek taraflı aĢınır erken bitme meydana gelir

21

UYGULAMA FAALĠYETĠ Mermer blok uumlretiminde yapılması gerekli oumln hazırlıklar iccedilin aĢağıdaki uygulamaları

yapınız

ĠĢlem Basamakları Oumlneriler

25 m boyunda 15 m yuumlksekliğinde

blok kesimi iccedilin gerekli elmas tel

boyunu hesaplayınız

Tel boyu formuumlluumlnuuml yazınız

Blok boyutuna goumlre tel boyunu bulunuz

Elmas boncuk sıralaması yapınız

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kesiniz

Ġlk bağlantı elemanını takınız

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile

elemanları telden geccediliriniz

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları takınız

Bağlantı elemanı montajı yapınız Bağlantı eleman tipini seccediliniz

Eleman tipine uygun bağlantıyı yapınız

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

Blok boyutunu belirlediniz mi

Ccedilelik halat boyunu hesapladınız mı

Boncuk yay pul ve sıkmacık temini yaptınız mı

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kestiniz mi

Ġlk bağlantı elemanını taktınız mı

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile elemanları telden geccedilirdiniz

mi

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları taktınız mı

Bağlantı eleman tipini seccediltiniz mi

Eleman tipine uygun bağlantıyı yaptınız mı

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

UYGULAMA FAALĠYETĠ

22

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği iĢaretleyiniz

1 AĢağıdakilerden hangisi madencilikte zincirin ilk aĢamasını oluĢturan faaliyettir

A) Uumlretim

B) Arama

C) Pazarlama

D) Hepsi

2 AĢağıda sıralanan maden ccedilıkarma youmlntemlerinden hangileri mermer ocakccedilılığında

kullanılmaktadır

I- Accedilık iĢleme youmlntemi

II- Yer altı ocak iĢletme youmlntemi

III- Galeri ocakccedilılığı

A) I-III

B) II-III

C) I-III

D) I-II

3 Oumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olaya ne denir

A) ĠĢ kazası

B) Meslek hastalığı

C) ĠĢ guumlvenliği

D) Yangın

4 AĢağıdakilerden hangisi ccedilalıĢma kurallarını duumlzenleyen kuruluĢlardandır

A) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

B) Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO)

C) CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenli Bakanlığı

D) Hepsi

5 AĢağıdakilerden hangisi iĢ yerinden kaynaklanabilecek iĢ kazalarından değildir

A) ĠĢ yeri zemini

B) Yetersiz geccedilitler

C) AĢırı yuumlk kaldırma

D) Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

23

6 Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

aĢağıdakilerden hangisidir

A) Delici

B) Elmas tel

C) Hidrolik ayırıcı

D) Yuumlkleyici

7 Elmas tel oluĢturulmasında kullanılan elemanların doğru sıralanıĢı aĢağıdakilerden

hangisinde doğru olarak verilmiĢtir

I-boncuklar II-sıkmacıklar III-yaylar IV-pullar

A) IV-III-I-II

B) I-II-III-IV

C) III-I-II-IV

D) II-I-IV-III

8 Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe

ederek elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılan eleman aĢağıdakilerden

hangisidir

A) Boncuk

B) Sıkmacık

C) Yay

D) Bağlantı elemanı

9 Ana kuumltleden kesilecek mermer bloğun uzunluğu 25 m ve yuumlksekliği 15 m olduğuna

goumlre kesim iccedilin gerekli elmas tel uzunluğu ne kadardır

A) 10m

B) 8m

C) 75m

D) 95m

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlkleri yazınız

10 Madenler doğada helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipsonucunda milyonlarca bazen

milyarlarca yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır

11 Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkartılması

iĢlemi helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipolarak isimlendirilmektedir

12 Elmas tel her 1 metresine helliphelliphelliphelliphellip adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

13 CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını

oumlnlemek iccedilin helliphelliphelliphelliphelliphelliparalıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir

24

AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız

14 ( ) ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı iĢ kazaları ve meslek hastalıklarından

ccedilalıĢanları korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır

15 ( ) ĠĢ kazalarına ve meslek hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeler

kullanmak zorunluluktur

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

25

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2

Mermer ocak iĢletmeciliğini ilgilendiren yasal proseduumlrleri kavrayarak mermer

ocaklarında yasal sınırlar iccedilersinde ccedilevreye duyarlı uumlretim yapma alıĢkanlığı kazanacaksınız

Bir mermer ocağı accedilmak iccedilin hangi yasa ve youmlnetmeliklere goumlre iĢlem

yapılmaktadır Bu yasa youmlnetmelik ve izinler hangi makamlardan

alınmaktadır AraĢtırınız

2 MERMER OCAKLARI ĠLE ĠLGĠLĠ

YASAL PROSEDUumlRLER Tarihicirc suumlreccedil iccedilinde insanlar doğal kaynakları kullanabildikleri oumllccediluumlde geliĢmiĢ ve

zenginleĢmiĢlerdir Guumlnuumlmuumlzde kalkınmasını tamamlamıĢ veya tamamlamakta olan bazı

uumllkeler bu kaynaklardan gerektiği gibi zamanında ve yerinde nasıl yaralanabileceğinin alt

yapısını oumlnceden hazırlayarak bu hedefine ulaĢmaktadırlar Bu altyapıyı oluĢturan

unsurlardan biri de mevzuattır

Mevzuat ccediloğu sektoumlrlerde olmayan kendine oumlzguuml yapısı oumlzellikleri sorunları ve riski

olan mermercilik sektoumlruumlnuuml etkileyen unsurların baĢında gelmektedir

Kural olarak belli bir konuda yuumlruumlrluumlkte bulunan yasalar ve buna bağlı olarak

ccedilıkartılmıĢ diğer mevzuat (tuumlzuumlk youmlnetmelik genelge tebliğ vb) o konuda faaliyet

goumlsterenlerin uyacakları kuralları belirleyerek bir ccedilerccedileve ccedilizer Bazı kanunlar (Orman

Kanunu Turizm Kanunu vb) ve bunlara dayalı olarak ccedilıkarılıp yayınlanmıĢ olan tuumlzuumlk

youmlnetmelik genelge ve tebliğler boumlyle bir mevzuat buumltuumlnluumlğuumlnuuml anlattığından hem

youmlneticilerin hem de vatandaĢların uyacakları kuralları baĢka bir kaynağa gerek kalmadan

accedilıklar

Mermer madenciliği arazide (orman turizm yayla vb) ccedileĢitli boumllgelerde yapıldığı

iccedilin ccedilok ccedileĢitli kanun ve youmlnetmeliklerle muhatap olmak zorundadır Mermer madenciliği

kendi mevzuatının yanında diğer bakanlıkların tabi olduğu mevzuata da uymak zorundadır

21 Maden Kanunu Mermercilik sektoumlruumlnuuml birinci derecede ilgilendiren Maden Kanunu‟dur CcedileĢitli

zamanlarda değiĢiklik yapılarak son hacircliyle 2004 tarihinde yuumlruumlrluumlğe girmiĢtir 3213 sayılı

Maden Kanunu Yuumlruumlrluumlk Tarihi (15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete) ve 5177

sayılı Kanun ldquo3213 Sayılı Maden Kanunursquonda ve Bazı Kanunlarda DeğiĢiklik

Yapılmasına ĠliĢkin Kanunrdquo Yuumlruumlrluumlk Tarihi (05 Haziran 2004 Tarih ve 25483 Sayılı

Resmicirc Gazete)

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2

AMACcedil

ARAġTIRMA

8

1313 Toz Maskeleri

Mermer uumlretiminde ccedilalıĢan kiĢiler mesleğin gereği aĢırı tozlu bir ortamda

bulunmaktadırlar Bu durum ccedilalıĢanların sağlığını tehdit etmektedir Bu tehlikeden

korunmak iccedilin ccedilalıĢan kiĢiler mutlaka maske kullanmalıdırlar Toz maskeleri ccedilalıĢma

ortamına goumlre bez toz maskesi veya filtreli toz maskesi Ģeklinde kullanılmalıdır (Resim 14)

Resim 14 Toz maskesi

132 Ocaklarda Meydana Gelen ĠĢ Kazaları

Mermer ocakları accedilık alanda ccedilalıĢılan tozlu guumlruumlltuumlluuml buumlyuumlk iĢ makinelerinin ccedilalıĢma

anında hareketli olduğu bir ortamdır Blok kesme makineleri elektrikli olabilmekte ve

elektrik kabloları gerekli oumlzen goumlsterilmediği takdirde ezilme riski taĢımaktadır Bu da

ccedilalıĢanın hayatını riske atmaktadır

Mermer bloklarının ana kuumltleden kesilmesinde genellikle elmas boncuklu mermer

blok kesici makineleri kullanılmaktadır Bu makinelerin kesme boncukları yuumlksek devirde

doumlnmektedir Bu elmas telin blok kesimi sırasında sıkıĢıp kopması sonucu etrafta bulunan

iĢccedililere yuumlksek hızda ccedilarpması yaralanmalara hatta oumlluumlmlere varan iĢ kazalarına neden

olmaktadır

Mermer ocaklarında iĢ makineleri ile mermer blok kesicileri aynı anda ccedilalıĢmaktadır

Yani suumlrekli bir uumlretim soumlz konusudur ĠĢ makinesi operatoumlruumlnuumln dikkatsizliği diğer

ccedilalıĢanların ezilme tehlikesiyle karĢılaĢmasına neden olabilmektedir Ana kuumltleden kesim

sonrası blok ayrılmasında ccedilalıĢanların kuumltle kopması ve duumlĢmesi ile darbe alıp yaralanma

tehlikesi vardır

9

Mermer ocaklarında meydana gelebilecek tehlikeleri aĢağıdaki Ģekilde sıralamak

muumlmkuumlnduumlr

1321 Fiziksel Tehlikeler

TitreĢim

Guumlruumlltuuml

Yetersiz havalandırma

AĢırı ısı nem ve hava hareketleri

Yetersiz veya aĢırı aydınlatma

1322 Kimyasal Tehlikeler

Toksik gazlar organik sıvıların buharları ergimiĢ hacircldeki metal gazları

Radyasyona maruz kalma (X ıĢınları doğal ve yapay radyoaktif maddeler)

Kızıloumltesi ve mor oumltesi ıĢınlar

Asitler bazlar nedeniyle yanma

Ġnert tozlar fibrojenik tozlar toksik tozlar kansorejonik tozlar alerjik tozlar

1323 Elektrikle CcedilalıĢma ile Meydana Gelen Tehlikeler

Topraklaması yapılmamıĢ tezgacirchlar veya el aletleri

Topraklamanın belli periyotlarla kontroluumlnuumln yapılmaması

Elektrik ve aydınlatma tesisatının periyodik kontroluumlnuumln yaptırılmaması

YıpranmıĢ ve hatalı onarılmıĢ el aletleri

Yetkisiz kiĢilerin muumldahale etmek istemesi

Kırık yıpranmıĢ el aletleri

Koruyucu baret eldiven ccedilizme maske kulaklık gibi kiĢisel koruyucuların

bulunmaması

Zeminin yalıtılmaması

Yuumlksek gerilim ile ccedilalıĢmada gerekli kurallara uyulmaması

1324 Mekanik Tehlikeler

Makine ve tezgacirchın ezen delen kesen doumlnen operasyon koruyucusunun

bulunmaması

Makine ve tezgacirchı tehlike anında durduracak duumlğme veya anahtarın

bulunmaması

Yetersiz ve uygun olmayan makine ve koruyucu teccedilhizat

Yetersiz uyarı sistemleri

Duumlzensiz ve dağınık iĢ yeri ortamı

Makinelerin kaldırma aletlerinin kazanların kompresoumlrlerin vb gerekli bakım

ve periyodik kontrollerinin yapılmaması

10

1325 Tehlikeli Youmlntem ve ĠĢlemler

Makine veya tezgacirchlarda ccedilalıĢırken koruyucu teccedilhizatın devre dıĢı bırakılması

Baret goumlzluumlk siper maske vb kiĢisel koruyucuların kullanılmaması

AĢırı yuumlk kaldırma

3 m‟den yuumlksek malzeme istifleme

EtiketlenmemiĢ veya yetersiz etiketlenmiĢ malzeme

Gereken uyarı ikaz iĢaret ve yazılarının konmamıĢ olması

Guumlvenlik kartı olmayan kimyasalla ccedilalıĢma

ĠĢe yeni baĢlayan iĢccediliyi ccedilalıĢtığı iĢle ve iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularında

eğitim vermeden ccedilalıĢtırma

Belli aralıklarla iĢccedililere iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularında eğitim verilmemesi

Yeterli ikaz vermeden araccedilların ccedilalıĢtırılması veya durdurulması

Elektrik kesilmeden teccedilhizat uumlzerinde onarım

Onarım esnasında Ģalter veya beklenmedik bir harekete karĢı guumlccedil duumlğmesinin

emniyete alınmamıĢ olması

CcedilalıĢır hacircldeki teccedilhizatın yağlanması temizlenmesi ayarlanması

Depo ve konteynerlerin tam olarak boĢaltılıp temizlenmeden uumlzerinde onarım

ve kaynak yapılması

Yuumlksekten atlama

Parlama patlama ve yangın ihtimali olan yerlerde elektrik tesisatının uygun

olmaması

Parlama patlama tehlikesi olan yerlerde sigara iccedililmesi

Yuumlkleme ve boĢaltma iĢlemlerinin uygun youmlntemle yapılmaması

Malzemelerin makinelerin ve teccedilhizatın uygun yerleĢtirilmemesi

1326 ĠĢ Yeri Ortamından Kaynaklanan Tehlikeler

ĠĢ yeri zemini

Yetersiz geccedilitler

Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

Yetersiz iĢ alanı

Duumlzensiz iĢ yeri

Merdivenlerde korkuluk olmaması

DuĢların ve tuvaletlerin ccedilalıĢır durumda veya temiz olmaması

133 Mermer Ocaklarında Alınacak ĠĢ Guumlvenlik Tedbirleri

Madencilik iĢ kazalarının yoğun olduğu bir sektoumlrduumlr Her yıl Tuumlrkiye‟de on binlerce

iĢ kazası binlerce oumlluumlm ve yaralanma ile buumlyuumlk maddi kayıplara yol accedilmaktadır Oumlzellikle

madencilik sektoumlruuml bu konuda oldukccedila olumsuz değerlendirilebilecek bir noktadadır Bu

olumsuz manzarayı giderebilmek iccedilin madencilik sektoumlruuml ccedilalıĢma ortamındaki ve uumlretim

tehlikelerin yarattığı olumsuzlukların giderilerek sağlıklı ve guumlvenli iĢ yerlerinin

oluĢturulması buumlyuumlk oumlnem taĢımaktadır

11

4857 sayılı ĠĢ Kanunu‟na istinaden ccedilıkarılan Yer Altı ve Yer Uumlstuuml Maden

ĠĢletmelerinde Sağlık ve Guumlvenlik Tedbirleri Youmlnetmeliği‟ne goumlre maden ocaklarında

alınacak iĢ guumlvenliği tedbirlerini Ģu Ģekilde sıralamak muumlmkuumlnduumlr

ĠĢ yerleri tehlikelere karĢı yeterli koruma sağlanacak Ģekilde organize

edilecektir ĠĢccedililerin sağlık ve guumlvenliğini tehlikeye atmamak iccedilin iĢ yerindeki

tehlikeli veya atık maddeler uzaklaĢtırılacak veya kontrol altında tutularak iĢ

yerinin her zaman duumlzenli bir durumda olması sağlanacaktır

CcedilalıĢma mahalleri iĢccedililerin iĢlerini kolayca yapabilmeleri iccedilin ergonomik

esaslara uygun Ģekilde tasarlanacak ve kurulacaktır

CcedilalıĢma mahallinde iĢccedilinin yalnız ccedilalıĢması durumunda uygun goumlzetim

yapılacak veya uygun yollarla haberleĢme sağlanacaktır

Her iĢ yerinde iĢveren tarafından atanmıĢ iĢccedililer ccedilalıĢtığı suumlrece goumlrev yapacak

yeterli beceri ve uzmanlığa sahip sorumlu bir kiĢi bulunacaktır Yeterli beceri ve

uzmanlığa sahip olmak Ģartıyla iĢ yeri iccedilin bu sorumluluğu iĢverenin kendisi

uumlstlenebilir

ĠĢccedililere sağlık ve guumlvenliklerini sağlayabilmeleri iccedilin yeterli bilgi talimat ve

eğitim verilecek ve bu eğitimler tekrarlanacaktır ĠĢveren iĢccedililere verilen

talimatların kendilerinin ve diğer ccedilalıĢanların sağlık ve guumlvenliklerini tehlikeye

atmalarını oumlnleyecek Ģekilde kolay anlaĢılır olmasını sağlayacaktır

Her iĢ yeri iccedilin iĢccedililerin sağlık ve guumlvenliklerinin korunması ve iĢ

ekipmanlarının guumlvenli bir Ģekilde kullanılması iccedilin gerekli kuralları belirleyen

yazılı talimatlar hazırlanacaktır Bu talimatlar acil durum ekipmanlarının

kullanımına ve iĢ yerinde veya iĢ yeri yakınındaki herhangi bir acil durumda

nasıl hareket edileceğine iliĢkin bilgileri de iccedilerecektir

Her iĢ yerinde ya da her iĢte guumlvenli ccedilalıĢma youmlntemleri uygulanacaktır

Sağlık ve guumlvenlik dokuumlmanında gerekli goumlruumllmesi hacirclinde hem tehlikeli iĢlerin

yapılmasında hem de diğer iĢlerle etkileĢmesi sonucu ciddi tehlikelere neden

olabilecek rutin iĢlerin yapılmasında bir ccedilalıĢma izni sistemi uygulanacaktır

ĠĢveren sağlık ve guumlvenlik youmlnetim sistemi de dacirchil olmak uumlzere iĢccedililerin

sağlığını ve guumlvenliğini korumak iccedilin alınan oumlnlemleri bu Youmlnetmelik‟e

uygunluğunu sağlamak iccedilin duumlzenli aralıklarla goumlzden geccedilirecektir

Mekanik iĢ ekipmanları ve tesisler sağlam kusursuz ve kullanım amacına

uygun olacaktır Elektrikli ekipmanların ve tesislerin guumlcuuml ve boyutları

kullanım amacına uygun olacaktır Mekanik ve elektrikli iĢ ekipmanları ile

tesisat tehlike yaratmayacak Ģekilde kurulmuĢ ve korunmuĢ olacaktır

Guumlvenlik ekipmanları her zaman kullanıma hazır ve ccedilalıĢır durumda

bulundurulacaktır Bu ekipmanların bakımı yapılan iĢ dikkate alınarak

yapılacaktır

Yangın veya patlama tehlikesi bulunan ortamlarda sigara iccedililmesine izin

verilmeyecektir

KiĢisel Koruyucu Donanımların ĠĢ Yerinde Kullanılması Hakkında Youmlnetmelik

huumlkuumlmleri saklı kalmak kaydı ile iĢccedililerin zararlı ortam havasına maruz

kalabilecekleri yerlerde yeterli sayıda uygun solunum ve canlandırma ekipmanı

bulundurulacaktır

Sağlık ve guumlvenlik dokuumlmanında belirlenmiĢ olan kaynaklardan yangının

baĢlaması ve yayılmasına karĢı iĢ yerlerinin planlanması kurulması

12

donatılması iĢletmeye alınması iĢletilmesi ve bakımında gerekli tedbirler

alınacaktır Yangınla hızlı ve etkili muumlcadele iccedilin gerekli oumlnlemler alınacaktır

ĠĢ yerleri uygun yangın soumlnduumlrme ekipmanları ve gereken hacircllerde yangın

detektoumlrleri ve alarm sistemleri ile donatılacaktır

Otomatik olmayan yangın soumlnduumlrme ekipmanları kolay ulaĢılabilir ve

kullanılabilir olacak ve gerektiğinde zarar goumlrme ihtimaline karĢı korunacaktır

Patlayıcı maddelerin ve ateĢleyicilerin depolanması taĢınması ve kullanılması

sadece bu konuda yetkili ve uzman kiĢiler tarafından yapılacaktır Bu iĢler

iĢccedililer iccedilin risk oluĢturmayacak Ģekilde organize edilecek ve yuumlruumltuumllecektir

CcedilalıĢma yerlerine guumlvenli bir Ģekilde ulaĢabilmek ve acil bir durumda hızlı ve

guumlvenli bir Ģekilde bu yerleri terk edebilmek muumlmkuumln olacaktır

Merdivenler yuumlkleme platform ve rampaları da dacirchil buumltuumln ulaĢım yolları

yayalar veya araccedillar iccedilin kolay guumlvenli ve uygun geccediliĢi sağlayacak ve

yakınındaki ccedilalıĢanları tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek Ģekilde hesaplanacak

boyutlandırılacak ve yerleĢtirilecektir

Yayaların kullandığı veveya araccedillarla malzeme taĢımada kullanılan yollar

kullanıcı sayısına ve iĢ yerinde yapılan iĢin oumlzelliğine uygun boyutlarda

olacaktır Malzeme taĢınan yollarda yayalar iccedilin yeterli guumlvenlik mesafesi

bırakılacaktır

ĠĢccedililerin korunması amacıyla araccedil yolları ve geccediliĢler accedilıkccedila iĢaretlenecektir

CcedilalıĢma sahasında motorlu taĢıtlar ve makine trafiğinin bulunması durumunda

trafik kurallarına uygun duumlzenleme yapılacaktır

Accedilık ccedilalıĢma alanları guumln ıĢığının yeterli olmadığı hacircllerde uygun Ģekilde

aydınlatılacaktır

ĠĢccedililer olumsuz hava koĢullarından ve gerekli hacircllerde cisim duumlĢmelerine karĢı

korunacaktır

ĠĢccedililer zararlı duumlzeyde guumlruumlltuumlden ve gaz buhar toz gibi zararlı dıĢ etkilerden

korunacaktır

ĠĢccedililer herhangi bir tehlike durumunda iĢ yerini hemen terk edebilecek veya

kısa suumlrede yardım alabileceklerdir

ĠĢccedililerin kaymaları veya duumlĢmeleri oumlnlenecektir

Tehlikeli alanlar accedilıkccedila goumlruumllebilir Ģekilde iĢaretlenecektir

Yapılan iĢin oumlzelliği nedeniyle malzeme veya iĢccedililerin duumlĢmesi de dacirchil risk

bulunan tehlikeli alanlara goumlrevli olmayan kiĢilerin girmesi uygun araccedil ve

gereccedillerle engellenecektir

Tehlikeli alanlara girme yetkisi olan kiĢilerin korunması iccedilin uygun oumlnlemler

alınacaktır

Herhangi bir tehlike durumunda tuumlm ccedilalıĢanların iĢ yerini derhacircl ve guumlvenli bir

Ģekilde terk etmeleri muumlmkuumln olacaktır

Acil ccedilıkıĢ kapıları dıĢarıya doğru accedilılacaktır Acil ccedilıkıĢ kapıları acil durumlarda

ccedilalıĢanların hemen ve kolayca accedilabilecekleri Ģekilde olacaktır

ĠĢccedililer herhangi bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiği konusunda

eğitileceklerdir

Ġlk yardım ekipmanları ccedilalıĢma Ģartlarının gerektirdiği her yerde

bulundurulacak ve yapılan iĢin oumlzelliğine uygun olacaktır Ġlk yardım

ekipmanları uygun bir Ģekilde iĢaretlenecek ve kolay ulaĢılabilir olacaktır

13

CcedilalıĢmaları sırasında oumlzel iĢ elbiseleri giymek durumunda olan iĢccedililer iccedilin

uygun soyunma yerleri sağlanacaktır Soyunma yerleri kolaylıkla ulaĢılabilecek

yerlerde ve yeterli buumlyuumlkluumlkte olacak ve buralarda oturma yerleri bulunacaktır

Soyunma odaları yeterince geniĢ olacak ve burada her iĢccedili iccedilin ccedilalıĢma saatleri

iccedilinde elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır Nemli tozlu

kirli ve benzeri iĢlerde veya tehlikeli maddelerle ccedilalıĢılan yerlerde iĢ elbiseleri

ile haricicirc elbiselerin ayrı yerlerde saklanabilmesi iccedilin elbise dolapları yan yana

iki boumllmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı verilecektir Islak iĢ elbiselerinin

kurutulabilmesi iccedilin gerekli imkacircnlar sağlanacaktır

Yapılan iĢin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi hacirclinde iĢccedililer iccedilin

uygun duĢ tesisleri yapılacaktır

CcedilalıĢma yerlerine dinlenme odalarına soyunma yerlerine duĢ ve yıkanma

yerlerine yakın yerlerde yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır

Hafriyat doumlkme yerleri atık yığınları ve sahaları ile ccediloumlktuumlrme havuzları sağlam

ve dayanıklı olacak iĢccedililerin sağlığı ve guumlvenliğini tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek

Ģekilde tasarlanacak inĢa edilecek iĢletilecek ve bakımı yapılacaktır

Dinlenme yerleri soyunma yerleri duĢ ve tuvaletler bekleme yerleri

yemekhaneler kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amacına goumlre yeterli

sıcaklıkta olacaktır

1331 Makine ve Tezgacirchlarda Genel Guumlvenlik Oumlnlemleri

ĠĢ kazalarının oumlnemli bir kısmı makine koruyucuların olmamasından veya makine ve

tezgacirchlarda ccedilalıĢırken gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmamasından kaynaklanmaktadır

Yapılan iĢin niteliğine ve makine tezgacirchın oumlzelliklerine goumlre alınacak oumlnlemeler de buumlyuumlk

değiĢkenlik goumlsterebilmektedir Makine ve tezgacirchlarda genel olarak alınması gereken

guumlvenlik oumlnlemeleri aĢağıda belirtilmiĢtir

Makineyi operatoumlruuml dıĢında bir kimsenin kullanması tehlikeli ve yasaktır

Her arıza hemen sorumlusuna bildirilmelidir

Makineyi kullanan operatoumlr kendi guumlvenliği kadar ccedilevresindekilerin guumlvenliğini

de duumlĢuumlnmelidir

Makine ccedilalıĢır durumda terk edilmemelidir

Makineler amacı dıĢında kullanılmamalıdır Makinelerin arka kısımlarında da

guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

TalaĢ sıccedilramalarına karĢı ccedilalıĢanlar korunmalıdır

Her makinenin ccedilalıĢtırma ve kullanma talimatı olmalıdır

CcedilalıĢmaya baĢlamadan tuumlm sistem kontrol edilmelidir

Makineyi kullananlar eğitilmelidir

Kesilen iĢ artıklarının zemine dağılmasına izin verilmemelidir

Her uyarıya uyulmalıdır

Hidrolik devre kontrol edilmeli kapalı vanalar accedilılmalıdır

ĠĢ yeri tabanı temiz olmalıdır

Uygun iĢ elbisesi giyilmelidir

Gerektiğinde kiĢisel koruyucular kullanılmalıdır

Tuumlm makinelere guumlvenlik topraklaması yapılmalıdır

14

Besleme kabloları mekanik ve kimyasal etkilerden korunmalıdır

Topraklı ve guumlvenli fiĢ-priz sistemi kullanılmalıdır

Genel ve yerel aydınlatma yeterli olmalıdır

Makine ccedilalıĢırken ayar ve oumllccedilme yapılmamalıdır

ĠĢe uygun makine kullanılmalıdır

Makineler arasında en az 80 cm uzaklık olmadır

Makineler sağlam ve duumlz bir taban uumlzerine yerleĢtirilmelidir

1332 Kaldırma Makinelerinde ĠĢ Guumlvenliği Kuralları

Her operatoumlruumln kendi makinesinden sorumlu olduğu unutulmamalıdır

Operatoumlrler kendi guumlvenlikleri yanında ccedilevrede ccedilalıĢanların da guumlvenliğini

korumak zorundadırlar

ĠĢaretler ilanlar ccedilalıĢtırma talimatları okunup anlaĢılmadan ve iĢaret veren kiĢi

tarafından yapılan iĢaretlerin kodu hakkında bilgi sahibi olmadan hiccedil kimse

vinci ccedilalıĢtırmamalıdır

Buumltuumln vinccediller goumlruumllebilecek bir yerinde yuumlk ccedilizelgesi taĢır Bu ccedilizelgede

belirlenmiĢ kapasite dıĢında yuumlk kaldırılmamalıdır

Vinccedille kaldırılan yuumlkler kesinlikle ccedilalıĢanlar uumlzerinden geccedilmemelidir Zorunlu

olmadıkccedila yuumlk bir araccedil ya da makine uumlzerinden geccedilirilmemelidir

Operatoumlr vinccedil ccedilalıĢmasına baĢlamadan oumlnce vincin kumandalarını frenlerini

vinccedil kollarını test etmelidir

Yuumlk kaldırılmadan oumlnce iĢaretccedili tarafından etrafta ccedilalıĢanlar ccedilalıĢma

boumllgesinden uzaklaĢtırılmalıdır

Hiccedil kimse yuumlkuumln ya da kancanın uumlzerine binmemeli hareket hacirclindeyken

operatoumlr vinccedil bumunun tellere takılmaması iccedilin dikkat etmelidir

Yuumlksek gerilim harları yakınında ccedilalıĢmak gerekiyorsa gerilim ile en az 3048

cm‟lik uzaklık olmalıdır

Operatoumlr vincini terk ediyorsa stop etmeli vinci istenen değerler arasında

ccedilalıĢmıyorsa makinesini derhacircl durdurmalıdır

Vinccedil ccedilalıĢır durumdayken hiccedil bir nedenle yağlama yapılmamalı operatoumlr kabini

daima temiz tutulmalıdır

Vinccedillerin uumlzerindeki limit Ģalteri iptal edilmemelidir

Frenlere yavaĢ basılmalı vinccedil ani olarak durdurulmamalıdır

Normalin uumlzerinde bir yuumlk kaldırılıyorsa yuumlk 3-5 cm kaldırıldıktan sonra frenler

test edilmelidir

Operatoumlr mahallinde daima tam dolu ve kontroluuml yapılmıĢ yangın soumlnduumlrme

tuumlpuuml hazır olmalıdır

Ağır yuumlkler kaldırılmadan oumlne vinccedil halatları kontrol edilmeli tellerde kopukluk

varsa halat değiĢtirilmelidir

Buumlyuumlk yuumlklerin sağa sola sallanmaması iccedilin yedekleme halatı kullanılmalıdır

CcedilalıĢma en az hareketle yapılacak Ģekilde organize edilmelidir

Dengeyi artırmak iccedilin daha fazla denge ağırlığı ya da daha fazla tespit tertibatı

kullanılmalıdır

15

1333 Yuumlksek Sese KarĢı Alınacak Guumlvenlik Tedbirleri

ĠĢccedililer belirli guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucuları kullanmalıdır Ccediluumlnkuuml yuumlksek

duumlzeyde guumlruumlltuumlye uzun suumlre maruz kalma ccedilok hassas olan iĢitme mekanizması iccedilin

zararlıdır Kulak tıkaccedilları veya tuumlm kulağı kapsayan kulak koruyucuları guumlruumlltuumlyuuml kulak

zarına gelmeden oumlnce oumlnler (azaltır) Kulak tıkacı veya tuumlm kulağı iccediline alan koruyucuların

seccedilimi guumlruumlltuumlnuumln duumlzeyi ve yapılan iĢe bağlıdır Guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucusu

takılınca konuĢmaları veya uyarı sinyallerini duymama endiĢesi yersizdir Hatta sesler daha

rahat iĢitilmektedir

14 Elmas Tel Kesme Makineleri ile Kesim Hazırlığı

141 Elmas Tel Kesme Makineleri

Tuumlrkiye mermer ocak iĢletmeciliğinde son 25 yılda kullanılmaya baĢlanan elmas tel

kesme makine ve ekipmanları ccedilok buumlyuumlk goumlstererek mermer madenciliğinin vazgeccedililmez

makinesi hacircline gelmiĢtir Mermer ocaklarında uumlretimin maksimum seviyede

gerccedilekleĢmesini ve zayiatsız blok elde edilmesini sağlayan makinedir

Tel ile taĢ kesmenin ccedilok eski tarihlerden beri yapılageldiği antik ocaklardaki

kalıntılardan anlaĢılmaktadır O zamanlarda kol guumlcuumlne dayalı bir kesme metodu

kullanılmıĢtır O doumlnemlerde taĢlar ocaklardan blok olarak değil levha Ģeklinde

ccedilıkarılmaktaydı Mermer uumlretiminde alıĢılagelmiĢ youmlntemlerin dıĢında daha az enerji ve daha

az insan guumlcuuml gerektirecek patlayıcılarla uumlretimde oluĢan kayıpları en aza indirecek uumlretim

youmlntemleri arayıĢları suumlregelmiĢtir Antik tel kesme metotlarından yola ccedilıkarak ilk defa 1854

yılında Belccedilika‟da Eugene Chevailer tarafından tel kesme makinesi yapılmıĢ ve

patentleĢmiĢtir 1880 yılında Guy Michel tarafından geliĢtirilen bu metot 1889 yılında en

son Ģekliyle helis tel kesme metodu ve makinesi olarak yapılmıĢtır Carrera ocaklarında ilk

kullanım 1895 yılında olmuĢtur Resim 14‟te elmas tel kesme makinesi goumlruumllmektedir

Resim 15 Elmas tel kesme makinesi

Uumlretim youmlntemine adını veren bu makine yatay veya dikey kesim yapabilmektedir

Kayacı ldquoaĢındırmardquo yoluyla kesen elmas tel makine uumlzerindeki kasnağa sarılı durumdadır

Makine goumlvdesi genellikle 6-8 m uzunluğunda olan raylar uumlzerinde kesme iĢlemi iccedilin

16

gerekli olan baskıyı (gerilmeyi) oluĢturacak Ģekilde geriye doğru hareket eder Bu esnada bir

motor yardımıyla doumlnduumlruumllen kasnağın hızla ccedilevirdiği elmas tel kesme iĢlemini

gerccedilekleĢtirir

Uumllkemiz ocaklarında yerli ve yabancı firmaların dizel veya elektrikli olarak uumlrettikleri

ETK makineleri kullanılmaktadır Bu makineler genel olarak 40-60 HP civarında olup 3-10

m2h (yuumlzey) kesme hızına sahiptir Makinenin kontrol panosu operatoumlruumlnuumln guumlvenliği

bakımında yeterli bir uzaklıkta tutulabilmektedir

1411 Elmas Tel Kesme Makinesi CcedileĢitleri ve Kısımları

Guumlnuumlmuumlzde mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan elmas tel kesme makineleri iki

Ģekilde uumlretilmektedir

Dizel

Elektrik motorlu

Bu makineler genel olarak uumlccedil kısımdan meydana gelmektedir Birinci kısımda

makinenin ccedilalıĢması iccedilin hareket motoru elektrik guumlccedil aktarma organları ve bu organları

taĢıyan Ģasi ikinci kısımda tipine makine goumlre 18-55kW guumlcuumlnde hidrolik veya mekanik

olarak elmas telin hareketini sağlayan volana (Ccedilapı 800 mm) guumlccedil aktaran merkez uumlccediluumlncuuml

kısımda ise tuumlm bu sistemi ccedilalıĢma esnasında taĢıyan raylar ve kumanda panosu

bulunmaktadır (Resim 14)

Hidrolik merkezli makineler ilk ccedilalıĢma esnasında elmas telin doumlnme hızını

ayarlamasından dolayı mekanik merkezli makinelere goumlre avantajlıdır Buna karĢın bu

makinelerin ilk yatırım maliyetleri yuumlksektir

Elmas tel kesme makinelerinin sektoumlrde kullanımının geliĢmesi sonucunda hem uumlretim

hızı yuumlkselmiĢ hem de duumlzguumln boyutlu blok elde edilme imkacircnı sağlanmıĢtır Bu makineler

sayesinde daha oumlnceki uumlretim youmlntemleri ile ocaklara verilen hasarlar en az seviyeye

indirilmiĢtir

1412 Elmas Tel Kesme Makineleri Oumlzellikleri ve CcedilalıĢma Sistemi

Elmas telle kesme youmlnteminin temeli kuumltle uumlzerine deliciler ile delinen deliklerden

geccedilirilen ve uumlzerinde elmas boncuklar bulunan telin makinenin dairesel hareketi ile oluĢan

suumlrtuumlnme yardımıyla mermerin aĢındırılmasıdır Elmas tel kesme makinesinin goumlrevi bu teli

belirli bir gerginlikte tutarak ccedilevirmesi ve raylar uumlzerinde doğrusal hareket yapmasıdır

17

Elektrikli elmas telle blok kesme makinesi (reduumlktoumlr ccedilıkıĢlı) teknik oumlzellikleri uumlretici

firmalara goumlre değiĢiklikler arz etmekle beraber Ģu Ģekilde verilebilir

Motor Cinsi Elektrikli

Motor Guumlcuuml 50 HP

YuumlruumlyuumlĢ Motoru 1 HP (Hidrolik-Otomatik)

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 8-12 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Elektrik-Mekanik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Dizel tel kesme makinesini teknik oumlzellikleri ise Ģu Ģekildedir

Motor Cinsi Dizel

Motor Guumlcuuml 82 HP

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 7-10 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Hidrostatik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Elmas tel kesme makinelerinde kesim suumlresince elmas telin gerginliği hidrostatik tip

makinelerde hidrolik piston ile elektro-mekanik sistemli makinelerde elektrik motoru-balata

veya elektrik motoru-diĢli grubu birliği ile sağlanmaktadır Elmas tel kesme makinelerinde

telin hızı sabit olması istendiğinden elektro-mekanik sistemli makineler daha avantajlıdır

1413 Tel ve Elmas Boncuklar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

elmas teldir Elmas tel olarak adlandırılan grup ccedilelik halatın uumlzerine oumlzel olarak imal edilmiĢ

elmas boncuklar yaylar sıkmacıklar ve pulların dizilmesi ile elde edilir Elmas teller

genellikle 5 ndash 10 ndash 15 metre uzunluklarda hazırlanır Resim 165‟te elmas teli oluĢturan

elmas boncuk yay ve bağlantı elemanları goumlruumllmektedir

18

Resim 16 Elmas tel ve bağlantı elemanları

Elmas boncuklar

Elmas tel kesim iĢleminde bloğu ana kayaccediltan koparan uumlnite tel halat uumlzerindeki

elmas boncuklardır

Bu boncuklar uumlretim Ģekline goumlre

Sinterize

Elektrolitik

koumlkenli olmak uumlzere iki tiptir Her birinin kullanım oumlzelliği birbirinden farklıdır

Kesim iĢlemi suumlrecinde kayacın tekno-mekanik oumlzelliğine goumlre her bir elmas boncuğun bir

kullanım oumlmruuml vardır Bu kullanım oumlmruuml kesilecek kayacın fiziksel ve mekanik oumlzellikleri

ile doğrudan iliĢkilidir

Elmas boncuk ccedilapları kullanım amaccedillarına ve uumlretim teknolojisine goumlre farklı

ccedilaplarda olabilmektedir Ocak uumlretiminde blok kesme iĢleminde kullanılan boncuk ccedilapları

suumls iĢccedililiğinde kullanılan boncuk ccedilaplarından daha buumlyuumlk boyutlardadır

Genel bir kullanım olarak elmas boncuk dıĢ yuumlzey ccedilapları 8 mm 88 mm 10 mm

102 mm 105 mm ve 11 mm değerlerindedir Yuumlzuumlk iccedil ccedilapları 7 mm 8 mm 85 mm olarak

değiĢmektedir

Yaylar

Paslanmaz ccedilelik tellerin buumlkuumlluumlp oumlzel ısıl iĢlemden geccedilirilmesi yoluyla elde edilir

Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe ederek

elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılır Yaylar ccedilelik telin uumlzerinde hareket

etmelidir Granit gibi sert taĢların kesiminde kesim esnasında kopan sert taĢ parccedilacıkları

(kırıntılar) yayların aralıklarına girerek halat-yay arasında sıkıĢır SıkıĢan bu sert kırıntılar

ccedilelik halatı ve elmas boncukların iccedil ccedileperlerini yıprattığından ccedilelik yay yerine oumlzel yapımlı

sert plastik tuumlpler kullanılır

Sıkmacıklar

Elmas telde kullanılan sıkmacıklar ccedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat

uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını oumlnler Ccedilelik halat uumlzerinde bulunan elmasların

korunmasını da sağlar Elmas telin ccedilalıĢma sırasında kopması hacirclinde sıkmacıklar soketlerin

19

yayların ve pulların fırlayarak kaybolmasını oumlnler Bu amaccedilla ccedilelik halat uumlzerinde belirli

aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilmektedir Bu sitem aynı zamanda ccedilalıĢma anında elmas

soketlerin tek tek ccedilalıĢmasını da sağlamaktadır Genel olarak iki sıkma arasına 3-5 elmas

boncuk takılır Dolayısıyla herhangi bir kopma durumunda sadece iki sıkma arasındaki

boncuk sayısı kadar bir kayıp soumlz konusu olur Bağlantı elemanı olarak iki ucu ters diĢli

vida-somun veya bakır tuumlp kullanılır Telin iki ucu vidalı tipte vidalanarak bakır tuumlpte ise iki

ucu bakır tuumlp iccedilinde birleĢtirildikten sonra pres makas ile sıkıĢtırılarak bağlanır

Tel bağlantı elemanları

Elmas tellerin sonsuz uzunluğunu sağlamak iccedilin birtakım tel bağlantı elemanları

kullanılmaktadır Bunlar vida-somun tipi ters vida-somun tipi ve bakır tuumlpuuml tipi olmak uumlzere

uumlccedile ayrılır Vida-somun tipi bağlantı elemanları diğerlerine nazaran kesim sırasında daha

kolay boĢaldığından dezavantajlıdır Bu dezavantajı diğer iki tip bağlantı elemanlarının daha

ccedilok kullanılmasına neden olmuĢtur Ayrıca meydana gelen boĢalmalardan doğacak zaman

kayıpları da asgariye indirilmiĢtir

Pullar

Elmas boncuk ve yay arasına yerleĢtirilen ccedilelik yayları koruyucu elemanlardır Pullar

ccedilelik yayları ve elmas soketlerin doumlnuumlĢuumlnuuml sağlamak ve korumak amacıyla kullanılır

Ccedilelik halat

Krom-nikel alaĢımlı tellerden oluĢur Ccedilelik tellerden oluĢan bir oumlzuumln etrafına 6 adet

halatccedilığın burularak sarılmasıyla oluĢturulur Her bir halatccedilık 7 telden oluĢur Ccedilekme

dayanımı 1830 knmm2 kopma dayanımı 20 kn olan tellerdir Elmas boncukların iccedil ccedilapına

uygun olarak 40 mm 48 mm ve 49 mm ccedilaplarında imal edilir

1414 Elmas Boncuk Bağlantısı Yapma

Ccedilelik tel uumlzerine pul - elmas boncuk ndash pul ndash yay - pul sıralaması ile istenilen uzunlukta

(5 10 15 m) dizilir CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir

tarafa toplanmasını oumlnlemek iccedilin 50-60cm aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir Telin sonunda

bağlantı elemanları ile bağlantısı yapılır ġekil 11‟de elmas boncuğun ccedilelik halata takılıĢı ve

bağlantısı yapılmıĢ elmas tel goumlruumllmektedir

ġekil 11 Elmas teli oluĢturan parccedilalar ve diziliĢleri

Elmaslı tel mermer kuumltlesine ve tel kesme makinesine koĢulduktan sonra değiĢik tipte

bağlantı elemanları kullanılarak iki ucu bağlanır Bağlantı elemanın tipine goumlre bağlantı

tekniği de farklılık goumlsterir

20

Vida somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanı kullanıldığında elmaslı tel bağlanmadan oumlnce telin bir ucu

N=D+L kadar vidalama youmlnuumlnden tersine kendi etrafında burgu Ģeklinde ccedilevrilir Burada D

bağlantı elemanındaki diĢ sayısı L ise kullanılan elmas telin metre cinsinden uzunluğudur

Bundan amaccedil kesim esnasında bağlantı elemanın vidasının ccediloumlzuumllmesini oumlnlemek ve telin

kendi etrafında doumlnuumlĢuumlnuuml sağlayacak kesim esnasında elmas boncukların mermer kuumltlesi

iccedilindeki sıkıĢmasını oumlnlemektir Teldeki bu burgu hareketi aynı zamanda elmas boncukların

homojen olarak aĢınmasına da yardımcı olur N kadar kendi etrafında doumlnduumlruumllen elmas tel

telin diğer ucundaki bağlantı elemanı ile vidalanarak kapatılır

Bakır tuumlp ve iki ucu ters diĢli vida ndash Somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanları kullanıldığında telin bir ucu yukarıda anlatılan nedenlerden

dolayı tel uzunluğu metre kadar yani 50 metre ise tel 50 kez kendi etrafında ccedilevrilir Telin iki

ucu vidalı tipte olduğu gibi vidalanır bakır tuumlpte ise telin iki ucu bakır tuumlp iccediline sokulduktan

sonra pres makas ya da pres pompa ile belirli bir duumlzende sıkıĢtırılarak bağlanır

1415 Mermer Kuumltlesine KoĢulacak Telin Boyu (TB)

Kesilecek mermer bloğun uzunluğuna ve yuumlksekliğine bağlı olarak tel boyu

hesaplanır Buna goumlre tel boyu

(TB) = 2L +3H cinsinden hesap edilir Burada

L kesilecek kuumltlenin uzunluğu

H kesilecek kuumltlenin yuumlksekliğini ifade eder

1416 Elmas Tel Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar

Elmas tel her 1 metresine 30 adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

Elmas tel dizilirken yaylar elmas boncuklara tam baskı yapacak Ģekilde iyi

sıkılmalı kesinlikle gevĢek bırakılmamalıdır Aksi takdirde tek taraflı aĢınma ve

goumlbek burcu deliklerinden buumlyuumlme meydana gelebilmektedir

Elmas tel ccedilalıĢtırılmadan oumlnce bağlantı elemanlarının zıt youmlnuumlnde her 1 metre

iccedilin bir kere kurulmalıdır Tel yanlıĢ youmlnuumlnde kurulursa bağlantı elemanlarında

ccediloumlzuumllme ve boncuklarda tek taraflı aĢınma meydana gelir Eğer tel yetersiz

kurulursa kendi etrafında yeterince doumlnemeyeceğinden duumlzensiz aĢınacak ve

verimli bir kesim elde edilemeyecektir

Elmas tel ccedilalıĢtırılırken su debisi yeterli olmalıdır Ccedilıkan suyun renginden

yeterli olup olmadığı anlaĢılabilir Verilen su berrak ccedilıkıyorsa fazla kullanıldığı

kuru mermer tozu ve parccedilacıkları ccedilıkıyorsa suyun yetersiz verildiği anlaĢılır

Verilen su miktarı yetersiz olursa boncuklarda yanma ve aĢırı aĢınma su fazla

olursa da su yastığı neticesinde kesim hızında duumlĢme meydana gelmektedir Bu

durum gereksiz enerji tuumlketimine ve zaman kaybına yol accedilmaktadır

Elmas tel kesim yaparken aĢırı gergiye alınmamalıdır AĢırı gergiye maruz

kalan teller konik ve tek taraflı aĢınır erken bitme meydana gelir

21

UYGULAMA FAALĠYETĠ Mermer blok uumlretiminde yapılması gerekli oumln hazırlıklar iccedilin aĢağıdaki uygulamaları

yapınız

ĠĢlem Basamakları Oumlneriler

25 m boyunda 15 m yuumlksekliğinde

blok kesimi iccedilin gerekli elmas tel

boyunu hesaplayınız

Tel boyu formuumlluumlnuuml yazınız

Blok boyutuna goumlre tel boyunu bulunuz

Elmas boncuk sıralaması yapınız

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kesiniz

Ġlk bağlantı elemanını takınız

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile

elemanları telden geccediliriniz

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları takınız

Bağlantı elemanı montajı yapınız Bağlantı eleman tipini seccediliniz

Eleman tipine uygun bağlantıyı yapınız

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

Blok boyutunu belirlediniz mi

Ccedilelik halat boyunu hesapladınız mı

Boncuk yay pul ve sıkmacık temini yaptınız mı

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kestiniz mi

Ġlk bağlantı elemanını taktınız mı

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile elemanları telden geccedilirdiniz

mi

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları taktınız mı

Bağlantı eleman tipini seccediltiniz mi

Eleman tipine uygun bağlantıyı yaptınız mı

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

UYGULAMA FAALĠYETĠ

22

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği iĢaretleyiniz

1 AĢağıdakilerden hangisi madencilikte zincirin ilk aĢamasını oluĢturan faaliyettir

A) Uumlretim

B) Arama

C) Pazarlama

D) Hepsi

2 AĢağıda sıralanan maden ccedilıkarma youmlntemlerinden hangileri mermer ocakccedilılığında

kullanılmaktadır

I- Accedilık iĢleme youmlntemi

II- Yer altı ocak iĢletme youmlntemi

III- Galeri ocakccedilılığı

A) I-III

B) II-III

C) I-III

D) I-II

3 Oumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olaya ne denir

A) ĠĢ kazası

B) Meslek hastalığı

C) ĠĢ guumlvenliği

D) Yangın

4 AĢağıdakilerden hangisi ccedilalıĢma kurallarını duumlzenleyen kuruluĢlardandır

A) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

B) Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO)

C) CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenli Bakanlığı

D) Hepsi

5 AĢağıdakilerden hangisi iĢ yerinden kaynaklanabilecek iĢ kazalarından değildir

A) ĠĢ yeri zemini

B) Yetersiz geccedilitler

C) AĢırı yuumlk kaldırma

D) Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

23

6 Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

aĢağıdakilerden hangisidir

A) Delici

B) Elmas tel

C) Hidrolik ayırıcı

D) Yuumlkleyici

7 Elmas tel oluĢturulmasında kullanılan elemanların doğru sıralanıĢı aĢağıdakilerden

hangisinde doğru olarak verilmiĢtir

I-boncuklar II-sıkmacıklar III-yaylar IV-pullar

A) IV-III-I-II

B) I-II-III-IV

C) III-I-II-IV

D) II-I-IV-III

8 Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe

ederek elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılan eleman aĢağıdakilerden

hangisidir

A) Boncuk

B) Sıkmacık

C) Yay

D) Bağlantı elemanı

9 Ana kuumltleden kesilecek mermer bloğun uzunluğu 25 m ve yuumlksekliği 15 m olduğuna

goumlre kesim iccedilin gerekli elmas tel uzunluğu ne kadardır

A) 10m

B) 8m

C) 75m

D) 95m

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlkleri yazınız

10 Madenler doğada helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipsonucunda milyonlarca bazen

milyarlarca yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır

11 Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkartılması

iĢlemi helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipolarak isimlendirilmektedir

12 Elmas tel her 1 metresine helliphelliphelliphelliphellip adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

13 CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını

oumlnlemek iccedilin helliphelliphelliphelliphelliphelliparalıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir

24

AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız

14 ( ) ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı iĢ kazaları ve meslek hastalıklarından

ccedilalıĢanları korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır

15 ( ) ĠĢ kazalarına ve meslek hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeler

kullanmak zorunluluktur

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

25

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2

Mermer ocak iĢletmeciliğini ilgilendiren yasal proseduumlrleri kavrayarak mermer

ocaklarında yasal sınırlar iccedilersinde ccedilevreye duyarlı uumlretim yapma alıĢkanlığı kazanacaksınız

Bir mermer ocağı accedilmak iccedilin hangi yasa ve youmlnetmeliklere goumlre iĢlem

yapılmaktadır Bu yasa youmlnetmelik ve izinler hangi makamlardan

alınmaktadır AraĢtırınız

2 MERMER OCAKLARI ĠLE ĠLGĠLĠ

YASAL PROSEDUumlRLER Tarihicirc suumlreccedil iccedilinde insanlar doğal kaynakları kullanabildikleri oumllccediluumlde geliĢmiĢ ve

zenginleĢmiĢlerdir Guumlnuumlmuumlzde kalkınmasını tamamlamıĢ veya tamamlamakta olan bazı

uumllkeler bu kaynaklardan gerektiği gibi zamanında ve yerinde nasıl yaralanabileceğinin alt

yapısını oumlnceden hazırlayarak bu hedefine ulaĢmaktadırlar Bu altyapıyı oluĢturan

unsurlardan biri de mevzuattır

Mevzuat ccediloğu sektoumlrlerde olmayan kendine oumlzguuml yapısı oumlzellikleri sorunları ve riski

olan mermercilik sektoumlruumlnuuml etkileyen unsurların baĢında gelmektedir

Kural olarak belli bir konuda yuumlruumlrluumlkte bulunan yasalar ve buna bağlı olarak

ccedilıkartılmıĢ diğer mevzuat (tuumlzuumlk youmlnetmelik genelge tebliğ vb) o konuda faaliyet

goumlsterenlerin uyacakları kuralları belirleyerek bir ccedilerccedileve ccedilizer Bazı kanunlar (Orman

Kanunu Turizm Kanunu vb) ve bunlara dayalı olarak ccedilıkarılıp yayınlanmıĢ olan tuumlzuumlk

youmlnetmelik genelge ve tebliğler boumlyle bir mevzuat buumltuumlnluumlğuumlnuuml anlattığından hem

youmlneticilerin hem de vatandaĢların uyacakları kuralları baĢka bir kaynağa gerek kalmadan

accedilıklar

Mermer madenciliği arazide (orman turizm yayla vb) ccedileĢitli boumllgelerde yapıldığı

iccedilin ccedilok ccedileĢitli kanun ve youmlnetmeliklerle muhatap olmak zorundadır Mermer madenciliği

kendi mevzuatının yanında diğer bakanlıkların tabi olduğu mevzuata da uymak zorundadır

21 Maden Kanunu Mermercilik sektoumlruumlnuuml birinci derecede ilgilendiren Maden Kanunu‟dur CcedileĢitli

zamanlarda değiĢiklik yapılarak son hacircliyle 2004 tarihinde yuumlruumlrluumlğe girmiĢtir 3213 sayılı

Maden Kanunu Yuumlruumlrluumlk Tarihi (15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete) ve 5177

sayılı Kanun ldquo3213 Sayılı Maden Kanunursquonda ve Bazı Kanunlarda DeğiĢiklik

Yapılmasına ĠliĢkin Kanunrdquo Yuumlruumlrluumlk Tarihi (05 Haziran 2004 Tarih ve 25483 Sayılı

Resmicirc Gazete)

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2

AMACcedil

ARAġTIRMA

9

Mermer ocaklarında meydana gelebilecek tehlikeleri aĢağıdaki Ģekilde sıralamak

muumlmkuumlnduumlr

1321 Fiziksel Tehlikeler

TitreĢim

Guumlruumlltuuml

Yetersiz havalandırma

AĢırı ısı nem ve hava hareketleri

Yetersiz veya aĢırı aydınlatma

1322 Kimyasal Tehlikeler

Toksik gazlar organik sıvıların buharları ergimiĢ hacircldeki metal gazları

Radyasyona maruz kalma (X ıĢınları doğal ve yapay radyoaktif maddeler)

Kızıloumltesi ve mor oumltesi ıĢınlar

Asitler bazlar nedeniyle yanma

Ġnert tozlar fibrojenik tozlar toksik tozlar kansorejonik tozlar alerjik tozlar

1323 Elektrikle CcedilalıĢma ile Meydana Gelen Tehlikeler

Topraklaması yapılmamıĢ tezgacirchlar veya el aletleri

Topraklamanın belli periyotlarla kontroluumlnuumln yapılmaması

Elektrik ve aydınlatma tesisatının periyodik kontroluumlnuumln yaptırılmaması

YıpranmıĢ ve hatalı onarılmıĢ el aletleri

Yetkisiz kiĢilerin muumldahale etmek istemesi

Kırık yıpranmıĢ el aletleri

Koruyucu baret eldiven ccedilizme maske kulaklık gibi kiĢisel koruyucuların

bulunmaması

Zeminin yalıtılmaması

Yuumlksek gerilim ile ccedilalıĢmada gerekli kurallara uyulmaması

1324 Mekanik Tehlikeler

Makine ve tezgacirchın ezen delen kesen doumlnen operasyon koruyucusunun

bulunmaması

Makine ve tezgacirchı tehlike anında durduracak duumlğme veya anahtarın

bulunmaması

Yetersiz ve uygun olmayan makine ve koruyucu teccedilhizat

Yetersiz uyarı sistemleri

Duumlzensiz ve dağınık iĢ yeri ortamı

Makinelerin kaldırma aletlerinin kazanların kompresoumlrlerin vb gerekli bakım

ve periyodik kontrollerinin yapılmaması

10

1325 Tehlikeli Youmlntem ve ĠĢlemler

Makine veya tezgacirchlarda ccedilalıĢırken koruyucu teccedilhizatın devre dıĢı bırakılması

Baret goumlzluumlk siper maske vb kiĢisel koruyucuların kullanılmaması

AĢırı yuumlk kaldırma

3 m‟den yuumlksek malzeme istifleme

EtiketlenmemiĢ veya yetersiz etiketlenmiĢ malzeme

Gereken uyarı ikaz iĢaret ve yazılarının konmamıĢ olması

Guumlvenlik kartı olmayan kimyasalla ccedilalıĢma

ĠĢe yeni baĢlayan iĢccediliyi ccedilalıĢtığı iĢle ve iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularında

eğitim vermeden ccedilalıĢtırma

Belli aralıklarla iĢccedililere iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularında eğitim verilmemesi

Yeterli ikaz vermeden araccedilların ccedilalıĢtırılması veya durdurulması

Elektrik kesilmeden teccedilhizat uumlzerinde onarım

Onarım esnasında Ģalter veya beklenmedik bir harekete karĢı guumlccedil duumlğmesinin

emniyete alınmamıĢ olması

CcedilalıĢır hacircldeki teccedilhizatın yağlanması temizlenmesi ayarlanması

Depo ve konteynerlerin tam olarak boĢaltılıp temizlenmeden uumlzerinde onarım

ve kaynak yapılması

Yuumlksekten atlama

Parlama patlama ve yangın ihtimali olan yerlerde elektrik tesisatının uygun

olmaması

Parlama patlama tehlikesi olan yerlerde sigara iccedililmesi

Yuumlkleme ve boĢaltma iĢlemlerinin uygun youmlntemle yapılmaması

Malzemelerin makinelerin ve teccedilhizatın uygun yerleĢtirilmemesi

1326 ĠĢ Yeri Ortamından Kaynaklanan Tehlikeler

ĠĢ yeri zemini

Yetersiz geccedilitler

Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

Yetersiz iĢ alanı

Duumlzensiz iĢ yeri

Merdivenlerde korkuluk olmaması

DuĢların ve tuvaletlerin ccedilalıĢır durumda veya temiz olmaması

133 Mermer Ocaklarında Alınacak ĠĢ Guumlvenlik Tedbirleri

Madencilik iĢ kazalarının yoğun olduğu bir sektoumlrduumlr Her yıl Tuumlrkiye‟de on binlerce

iĢ kazası binlerce oumlluumlm ve yaralanma ile buumlyuumlk maddi kayıplara yol accedilmaktadır Oumlzellikle

madencilik sektoumlruuml bu konuda oldukccedila olumsuz değerlendirilebilecek bir noktadadır Bu

olumsuz manzarayı giderebilmek iccedilin madencilik sektoumlruuml ccedilalıĢma ortamındaki ve uumlretim

tehlikelerin yarattığı olumsuzlukların giderilerek sağlıklı ve guumlvenli iĢ yerlerinin

oluĢturulması buumlyuumlk oumlnem taĢımaktadır

11

4857 sayılı ĠĢ Kanunu‟na istinaden ccedilıkarılan Yer Altı ve Yer Uumlstuuml Maden

ĠĢletmelerinde Sağlık ve Guumlvenlik Tedbirleri Youmlnetmeliği‟ne goumlre maden ocaklarında

alınacak iĢ guumlvenliği tedbirlerini Ģu Ģekilde sıralamak muumlmkuumlnduumlr

ĠĢ yerleri tehlikelere karĢı yeterli koruma sağlanacak Ģekilde organize

edilecektir ĠĢccedililerin sağlık ve guumlvenliğini tehlikeye atmamak iccedilin iĢ yerindeki

tehlikeli veya atık maddeler uzaklaĢtırılacak veya kontrol altında tutularak iĢ

yerinin her zaman duumlzenli bir durumda olması sağlanacaktır

CcedilalıĢma mahalleri iĢccedililerin iĢlerini kolayca yapabilmeleri iccedilin ergonomik

esaslara uygun Ģekilde tasarlanacak ve kurulacaktır

CcedilalıĢma mahallinde iĢccedilinin yalnız ccedilalıĢması durumunda uygun goumlzetim

yapılacak veya uygun yollarla haberleĢme sağlanacaktır

Her iĢ yerinde iĢveren tarafından atanmıĢ iĢccedililer ccedilalıĢtığı suumlrece goumlrev yapacak

yeterli beceri ve uzmanlığa sahip sorumlu bir kiĢi bulunacaktır Yeterli beceri ve

uzmanlığa sahip olmak Ģartıyla iĢ yeri iccedilin bu sorumluluğu iĢverenin kendisi

uumlstlenebilir

ĠĢccedililere sağlık ve guumlvenliklerini sağlayabilmeleri iccedilin yeterli bilgi talimat ve

eğitim verilecek ve bu eğitimler tekrarlanacaktır ĠĢveren iĢccedililere verilen

talimatların kendilerinin ve diğer ccedilalıĢanların sağlık ve guumlvenliklerini tehlikeye

atmalarını oumlnleyecek Ģekilde kolay anlaĢılır olmasını sağlayacaktır

Her iĢ yeri iccedilin iĢccedililerin sağlık ve guumlvenliklerinin korunması ve iĢ

ekipmanlarının guumlvenli bir Ģekilde kullanılması iccedilin gerekli kuralları belirleyen

yazılı talimatlar hazırlanacaktır Bu talimatlar acil durum ekipmanlarının

kullanımına ve iĢ yerinde veya iĢ yeri yakınındaki herhangi bir acil durumda

nasıl hareket edileceğine iliĢkin bilgileri de iccedilerecektir

Her iĢ yerinde ya da her iĢte guumlvenli ccedilalıĢma youmlntemleri uygulanacaktır

Sağlık ve guumlvenlik dokuumlmanında gerekli goumlruumllmesi hacirclinde hem tehlikeli iĢlerin

yapılmasında hem de diğer iĢlerle etkileĢmesi sonucu ciddi tehlikelere neden

olabilecek rutin iĢlerin yapılmasında bir ccedilalıĢma izni sistemi uygulanacaktır

ĠĢveren sağlık ve guumlvenlik youmlnetim sistemi de dacirchil olmak uumlzere iĢccedililerin

sağlığını ve guumlvenliğini korumak iccedilin alınan oumlnlemleri bu Youmlnetmelik‟e

uygunluğunu sağlamak iccedilin duumlzenli aralıklarla goumlzden geccedilirecektir

Mekanik iĢ ekipmanları ve tesisler sağlam kusursuz ve kullanım amacına

uygun olacaktır Elektrikli ekipmanların ve tesislerin guumlcuuml ve boyutları

kullanım amacına uygun olacaktır Mekanik ve elektrikli iĢ ekipmanları ile

tesisat tehlike yaratmayacak Ģekilde kurulmuĢ ve korunmuĢ olacaktır

Guumlvenlik ekipmanları her zaman kullanıma hazır ve ccedilalıĢır durumda

bulundurulacaktır Bu ekipmanların bakımı yapılan iĢ dikkate alınarak

yapılacaktır

Yangın veya patlama tehlikesi bulunan ortamlarda sigara iccedililmesine izin

verilmeyecektir

KiĢisel Koruyucu Donanımların ĠĢ Yerinde Kullanılması Hakkında Youmlnetmelik

huumlkuumlmleri saklı kalmak kaydı ile iĢccedililerin zararlı ortam havasına maruz

kalabilecekleri yerlerde yeterli sayıda uygun solunum ve canlandırma ekipmanı

bulundurulacaktır

Sağlık ve guumlvenlik dokuumlmanında belirlenmiĢ olan kaynaklardan yangının

baĢlaması ve yayılmasına karĢı iĢ yerlerinin planlanması kurulması

12

donatılması iĢletmeye alınması iĢletilmesi ve bakımında gerekli tedbirler

alınacaktır Yangınla hızlı ve etkili muumlcadele iccedilin gerekli oumlnlemler alınacaktır

ĠĢ yerleri uygun yangın soumlnduumlrme ekipmanları ve gereken hacircllerde yangın

detektoumlrleri ve alarm sistemleri ile donatılacaktır

Otomatik olmayan yangın soumlnduumlrme ekipmanları kolay ulaĢılabilir ve

kullanılabilir olacak ve gerektiğinde zarar goumlrme ihtimaline karĢı korunacaktır

Patlayıcı maddelerin ve ateĢleyicilerin depolanması taĢınması ve kullanılması

sadece bu konuda yetkili ve uzman kiĢiler tarafından yapılacaktır Bu iĢler

iĢccedililer iccedilin risk oluĢturmayacak Ģekilde organize edilecek ve yuumlruumltuumllecektir

CcedilalıĢma yerlerine guumlvenli bir Ģekilde ulaĢabilmek ve acil bir durumda hızlı ve

guumlvenli bir Ģekilde bu yerleri terk edebilmek muumlmkuumln olacaktır

Merdivenler yuumlkleme platform ve rampaları da dacirchil buumltuumln ulaĢım yolları

yayalar veya araccedillar iccedilin kolay guumlvenli ve uygun geccediliĢi sağlayacak ve

yakınındaki ccedilalıĢanları tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek Ģekilde hesaplanacak

boyutlandırılacak ve yerleĢtirilecektir

Yayaların kullandığı veveya araccedillarla malzeme taĢımada kullanılan yollar

kullanıcı sayısına ve iĢ yerinde yapılan iĢin oumlzelliğine uygun boyutlarda

olacaktır Malzeme taĢınan yollarda yayalar iccedilin yeterli guumlvenlik mesafesi

bırakılacaktır

ĠĢccedililerin korunması amacıyla araccedil yolları ve geccediliĢler accedilıkccedila iĢaretlenecektir

CcedilalıĢma sahasında motorlu taĢıtlar ve makine trafiğinin bulunması durumunda

trafik kurallarına uygun duumlzenleme yapılacaktır

Accedilık ccedilalıĢma alanları guumln ıĢığının yeterli olmadığı hacircllerde uygun Ģekilde

aydınlatılacaktır

ĠĢccedililer olumsuz hava koĢullarından ve gerekli hacircllerde cisim duumlĢmelerine karĢı

korunacaktır

ĠĢccedililer zararlı duumlzeyde guumlruumlltuumlden ve gaz buhar toz gibi zararlı dıĢ etkilerden

korunacaktır

ĠĢccedililer herhangi bir tehlike durumunda iĢ yerini hemen terk edebilecek veya

kısa suumlrede yardım alabileceklerdir

ĠĢccedililerin kaymaları veya duumlĢmeleri oumlnlenecektir

Tehlikeli alanlar accedilıkccedila goumlruumllebilir Ģekilde iĢaretlenecektir

Yapılan iĢin oumlzelliği nedeniyle malzeme veya iĢccedililerin duumlĢmesi de dacirchil risk

bulunan tehlikeli alanlara goumlrevli olmayan kiĢilerin girmesi uygun araccedil ve

gereccedillerle engellenecektir

Tehlikeli alanlara girme yetkisi olan kiĢilerin korunması iccedilin uygun oumlnlemler

alınacaktır

Herhangi bir tehlike durumunda tuumlm ccedilalıĢanların iĢ yerini derhacircl ve guumlvenli bir

Ģekilde terk etmeleri muumlmkuumln olacaktır

Acil ccedilıkıĢ kapıları dıĢarıya doğru accedilılacaktır Acil ccedilıkıĢ kapıları acil durumlarda

ccedilalıĢanların hemen ve kolayca accedilabilecekleri Ģekilde olacaktır

ĠĢccedililer herhangi bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiği konusunda

eğitileceklerdir

Ġlk yardım ekipmanları ccedilalıĢma Ģartlarının gerektirdiği her yerde

bulundurulacak ve yapılan iĢin oumlzelliğine uygun olacaktır Ġlk yardım

ekipmanları uygun bir Ģekilde iĢaretlenecek ve kolay ulaĢılabilir olacaktır

13

CcedilalıĢmaları sırasında oumlzel iĢ elbiseleri giymek durumunda olan iĢccedililer iccedilin

uygun soyunma yerleri sağlanacaktır Soyunma yerleri kolaylıkla ulaĢılabilecek

yerlerde ve yeterli buumlyuumlkluumlkte olacak ve buralarda oturma yerleri bulunacaktır

Soyunma odaları yeterince geniĢ olacak ve burada her iĢccedili iccedilin ccedilalıĢma saatleri

iccedilinde elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır Nemli tozlu

kirli ve benzeri iĢlerde veya tehlikeli maddelerle ccedilalıĢılan yerlerde iĢ elbiseleri

ile haricicirc elbiselerin ayrı yerlerde saklanabilmesi iccedilin elbise dolapları yan yana

iki boumllmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı verilecektir Islak iĢ elbiselerinin

kurutulabilmesi iccedilin gerekli imkacircnlar sağlanacaktır

Yapılan iĢin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi hacirclinde iĢccedililer iccedilin

uygun duĢ tesisleri yapılacaktır

CcedilalıĢma yerlerine dinlenme odalarına soyunma yerlerine duĢ ve yıkanma

yerlerine yakın yerlerde yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır

Hafriyat doumlkme yerleri atık yığınları ve sahaları ile ccediloumlktuumlrme havuzları sağlam

ve dayanıklı olacak iĢccedililerin sağlığı ve guumlvenliğini tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek

Ģekilde tasarlanacak inĢa edilecek iĢletilecek ve bakımı yapılacaktır

Dinlenme yerleri soyunma yerleri duĢ ve tuvaletler bekleme yerleri

yemekhaneler kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amacına goumlre yeterli

sıcaklıkta olacaktır

1331 Makine ve Tezgacirchlarda Genel Guumlvenlik Oumlnlemleri

ĠĢ kazalarının oumlnemli bir kısmı makine koruyucuların olmamasından veya makine ve

tezgacirchlarda ccedilalıĢırken gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmamasından kaynaklanmaktadır

Yapılan iĢin niteliğine ve makine tezgacirchın oumlzelliklerine goumlre alınacak oumlnlemeler de buumlyuumlk

değiĢkenlik goumlsterebilmektedir Makine ve tezgacirchlarda genel olarak alınması gereken

guumlvenlik oumlnlemeleri aĢağıda belirtilmiĢtir

Makineyi operatoumlruuml dıĢında bir kimsenin kullanması tehlikeli ve yasaktır

Her arıza hemen sorumlusuna bildirilmelidir

Makineyi kullanan operatoumlr kendi guumlvenliği kadar ccedilevresindekilerin guumlvenliğini

de duumlĢuumlnmelidir

Makine ccedilalıĢır durumda terk edilmemelidir

Makineler amacı dıĢında kullanılmamalıdır Makinelerin arka kısımlarında da

guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

TalaĢ sıccedilramalarına karĢı ccedilalıĢanlar korunmalıdır

Her makinenin ccedilalıĢtırma ve kullanma talimatı olmalıdır

CcedilalıĢmaya baĢlamadan tuumlm sistem kontrol edilmelidir

Makineyi kullananlar eğitilmelidir

Kesilen iĢ artıklarının zemine dağılmasına izin verilmemelidir

Her uyarıya uyulmalıdır

Hidrolik devre kontrol edilmeli kapalı vanalar accedilılmalıdır

ĠĢ yeri tabanı temiz olmalıdır

Uygun iĢ elbisesi giyilmelidir

Gerektiğinde kiĢisel koruyucular kullanılmalıdır

Tuumlm makinelere guumlvenlik topraklaması yapılmalıdır

14

Besleme kabloları mekanik ve kimyasal etkilerden korunmalıdır

Topraklı ve guumlvenli fiĢ-priz sistemi kullanılmalıdır

Genel ve yerel aydınlatma yeterli olmalıdır

Makine ccedilalıĢırken ayar ve oumllccedilme yapılmamalıdır

ĠĢe uygun makine kullanılmalıdır

Makineler arasında en az 80 cm uzaklık olmadır

Makineler sağlam ve duumlz bir taban uumlzerine yerleĢtirilmelidir

1332 Kaldırma Makinelerinde ĠĢ Guumlvenliği Kuralları

Her operatoumlruumln kendi makinesinden sorumlu olduğu unutulmamalıdır

Operatoumlrler kendi guumlvenlikleri yanında ccedilevrede ccedilalıĢanların da guumlvenliğini

korumak zorundadırlar

ĠĢaretler ilanlar ccedilalıĢtırma talimatları okunup anlaĢılmadan ve iĢaret veren kiĢi

tarafından yapılan iĢaretlerin kodu hakkında bilgi sahibi olmadan hiccedil kimse

vinci ccedilalıĢtırmamalıdır

Buumltuumln vinccediller goumlruumllebilecek bir yerinde yuumlk ccedilizelgesi taĢır Bu ccedilizelgede

belirlenmiĢ kapasite dıĢında yuumlk kaldırılmamalıdır

Vinccedille kaldırılan yuumlkler kesinlikle ccedilalıĢanlar uumlzerinden geccedilmemelidir Zorunlu

olmadıkccedila yuumlk bir araccedil ya da makine uumlzerinden geccedilirilmemelidir

Operatoumlr vinccedil ccedilalıĢmasına baĢlamadan oumlnce vincin kumandalarını frenlerini

vinccedil kollarını test etmelidir

Yuumlk kaldırılmadan oumlnce iĢaretccedili tarafından etrafta ccedilalıĢanlar ccedilalıĢma

boumllgesinden uzaklaĢtırılmalıdır

Hiccedil kimse yuumlkuumln ya da kancanın uumlzerine binmemeli hareket hacirclindeyken

operatoumlr vinccedil bumunun tellere takılmaması iccedilin dikkat etmelidir

Yuumlksek gerilim harları yakınında ccedilalıĢmak gerekiyorsa gerilim ile en az 3048

cm‟lik uzaklık olmalıdır

Operatoumlr vincini terk ediyorsa stop etmeli vinci istenen değerler arasında

ccedilalıĢmıyorsa makinesini derhacircl durdurmalıdır

Vinccedil ccedilalıĢır durumdayken hiccedil bir nedenle yağlama yapılmamalı operatoumlr kabini

daima temiz tutulmalıdır

Vinccedillerin uumlzerindeki limit Ģalteri iptal edilmemelidir

Frenlere yavaĢ basılmalı vinccedil ani olarak durdurulmamalıdır

Normalin uumlzerinde bir yuumlk kaldırılıyorsa yuumlk 3-5 cm kaldırıldıktan sonra frenler

test edilmelidir

Operatoumlr mahallinde daima tam dolu ve kontroluuml yapılmıĢ yangın soumlnduumlrme

tuumlpuuml hazır olmalıdır

Ağır yuumlkler kaldırılmadan oumlne vinccedil halatları kontrol edilmeli tellerde kopukluk

varsa halat değiĢtirilmelidir

Buumlyuumlk yuumlklerin sağa sola sallanmaması iccedilin yedekleme halatı kullanılmalıdır

CcedilalıĢma en az hareketle yapılacak Ģekilde organize edilmelidir

Dengeyi artırmak iccedilin daha fazla denge ağırlığı ya da daha fazla tespit tertibatı

kullanılmalıdır

15

1333 Yuumlksek Sese KarĢı Alınacak Guumlvenlik Tedbirleri

ĠĢccedililer belirli guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucuları kullanmalıdır Ccediluumlnkuuml yuumlksek

duumlzeyde guumlruumlltuumlye uzun suumlre maruz kalma ccedilok hassas olan iĢitme mekanizması iccedilin

zararlıdır Kulak tıkaccedilları veya tuumlm kulağı kapsayan kulak koruyucuları guumlruumlltuumlyuuml kulak

zarına gelmeden oumlnce oumlnler (azaltır) Kulak tıkacı veya tuumlm kulağı iccediline alan koruyucuların

seccedilimi guumlruumlltuumlnuumln duumlzeyi ve yapılan iĢe bağlıdır Guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucusu

takılınca konuĢmaları veya uyarı sinyallerini duymama endiĢesi yersizdir Hatta sesler daha

rahat iĢitilmektedir

14 Elmas Tel Kesme Makineleri ile Kesim Hazırlığı

141 Elmas Tel Kesme Makineleri

Tuumlrkiye mermer ocak iĢletmeciliğinde son 25 yılda kullanılmaya baĢlanan elmas tel

kesme makine ve ekipmanları ccedilok buumlyuumlk goumlstererek mermer madenciliğinin vazgeccedililmez

makinesi hacircline gelmiĢtir Mermer ocaklarında uumlretimin maksimum seviyede

gerccedilekleĢmesini ve zayiatsız blok elde edilmesini sağlayan makinedir

Tel ile taĢ kesmenin ccedilok eski tarihlerden beri yapılageldiği antik ocaklardaki

kalıntılardan anlaĢılmaktadır O zamanlarda kol guumlcuumlne dayalı bir kesme metodu

kullanılmıĢtır O doumlnemlerde taĢlar ocaklardan blok olarak değil levha Ģeklinde

ccedilıkarılmaktaydı Mermer uumlretiminde alıĢılagelmiĢ youmlntemlerin dıĢında daha az enerji ve daha

az insan guumlcuuml gerektirecek patlayıcılarla uumlretimde oluĢan kayıpları en aza indirecek uumlretim

youmlntemleri arayıĢları suumlregelmiĢtir Antik tel kesme metotlarından yola ccedilıkarak ilk defa 1854

yılında Belccedilika‟da Eugene Chevailer tarafından tel kesme makinesi yapılmıĢ ve

patentleĢmiĢtir 1880 yılında Guy Michel tarafından geliĢtirilen bu metot 1889 yılında en

son Ģekliyle helis tel kesme metodu ve makinesi olarak yapılmıĢtır Carrera ocaklarında ilk

kullanım 1895 yılında olmuĢtur Resim 14‟te elmas tel kesme makinesi goumlruumllmektedir

Resim 15 Elmas tel kesme makinesi

Uumlretim youmlntemine adını veren bu makine yatay veya dikey kesim yapabilmektedir

Kayacı ldquoaĢındırmardquo yoluyla kesen elmas tel makine uumlzerindeki kasnağa sarılı durumdadır

Makine goumlvdesi genellikle 6-8 m uzunluğunda olan raylar uumlzerinde kesme iĢlemi iccedilin

16

gerekli olan baskıyı (gerilmeyi) oluĢturacak Ģekilde geriye doğru hareket eder Bu esnada bir

motor yardımıyla doumlnduumlruumllen kasnağın hızla ccedilevirdiği elmas tel kesme iĢlemini

gerccedilekleĢtirir

Uumllkemiz ocaklarında yerli ve yabancı firmaların dizel veya elektrikli olarak uumlrettikleri

ETK makineleri kullanılmaktadır Bu makineler genel olarak 40-60 HP civarında olup 3-10

m2h (yuumlzey) kesme hızına sahiptir Makinenin kontrol panosu operatoumlruumlnuumln guumlvenliği

bakımında yeterli bir uzaklıkta tutulabilmektedir

1411 Elmas Tel Kesme Makinesi CcedileĢitleri ve Kısımları

Guumlnuumlmuumlzde mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan elmas tel kesme makineleri iki

Ģekilde uumlretilmektedir

Dizel

Elektrik motorlu

Bu makineler genel olarak uumlccedil kısımdan meydana gelmektedir Birinci kısımda

makinenin ccedilalıĢması iccedilin hareket motoru elektrik guumlccedil aktarma organları ve bu organları

taĢıyan Ģasi ikinci kısımda tipine makine goumlre 18-55kW guumlcuumlnde hidrolik veya mekanik

olarak elmas telin hareketini sağlayan volana (Ccedilapı 800 mm) guumlccedil aktaran merkez uumlccediluumlncuuml

kısımda ise tuumlm bu sistemi ccedilalıĢma esnasında taĢıyan raylar ve kumanda panosu

bulunmaktadır (Resim 14)

Hidrolik merkezli makineler ilk ccedilalıĢma esnasında elmas telin doumlnme hızını

ayarlamasından dolayı mekanik merkezli makinelere goumlre avantajlıdır Buna karĢın bu

makinelerin ilk yatırım maliyetleri yuumlksektir

Elmas tel kesme makinelerinin sektoumlrde kullanımının geliĢmesi sonucunda hem uumlretim

hızı yuumlkselmiĢ hem de duumlzguumln boyutlu blok elde edilme imkacircnı sağlanmıĢtır Bu makineler

sayesinde daha oumlnceki uumlretim youmlntemleri ile ocaklara verilen hasarlar en az seviyeye

indirilmiĢtir

1412 Elmas Tel Kesme Makineleri Oumlzellikleri ve CcedilalıĢma Sistemi

Elmas telle kesme youmlnteminin temeli kuumltle uumlzerine deliciler ile delinen deliklerden

geccedilirilen ve uumlzerinde elmas boncuklar bulunan telin makinenin dairesel hareketi ile oluĢan

suumlrtuumlnme yardımıyla mermerin aĢındırılmasıdır Elmas tel kesme makinesinin goumlrevi bu teli

belirli bir gerginlikte tutarak ccedilevirmesi ve raylar uumlzerinde doğrusal hareket yapmasıdır

17

Elektrikli elmas telle blok kesme makinesi (reduumlktoumlr ccedilıkıĢlı) teknik oumlzellikleri uumlretici

firmalara goumlre değiĢiklikler arz etmekle beraber Ģu Ģekilde verilebilir

Motor Cinsi Elektrikli

Motor Guumlcuuml 50 HP

YuumlruumlyuumlĢ Motoru 1 HP (Hidrolik-Otomatik)

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 8-12 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Elektrik-Mekanik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Dizel tel kesme makinesini teknik oumlzellikleri ise Ģu Ģekildedir

Motor Cinsi Dizel

Motor Guumlcuuml 82 HP

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 7-10 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Hidrostatik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Elmas tel kesme makinelerinde kesim suumlresince elmas telin gerginliği hidrostatik tip

makinelerde hidrolik piston ile elektro-mekanik sistemli makinelerde elektrik motoru-balata

veya elektrik motoru-diĢli grubu birliği ile sağlanmaktadır Elmas tel kesme makinelerinde

telin hızı sabit olması istendiğinden elektro-mekanik sistemli makineler daha avantajlıdır

1413 Tel ve Elmas Boncuklar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

elmas teldir Elmas tel olarak adlandırılan grup ccedilelik halatın uumlzerine oumlzel olarak imal edilmiĢ

elmas boncuklar yaylar sıkmacıklar ve pulların dizilmesi ile elde edilir Elmas teller

genellikle 5 ndash 10 ndash 15 metre uzunluklarda hazırlanır Resim 165‟te elmas teli oluĢturan

elmas boncuk yay ve bağlantı elemanları goumlruumllmektedir

18

Resim 16 Elmas tel ve bağlantı elemanları

Elmas boncuklar

Elmas tel kesim iĢleminde bloğu ana kayaccediltan koparan uumlnite tel halat uumlzerindeki

elmas boncuklardır

Bu boncuklar uumlretim Ģekline goumlre

Sinterize

Elektrolitik

koumlkenli olmak uumlzere iki tiptir Her birinin kullanım oumlzelliği birbirinden farklıdır

Kesim iĢlemi suumlrecinde kayacın tekno-mekanik oumlzelliğine goumlre her bir elmas boncuğun bir

kullanım oumlmruuml vardır Bu kullanım oumlmruuml kesilecek kayacın fiziksel ve mekanik oumlzellikleri

ile doğrudan iliĢkilidir

Elmas boncuk ccedilapları kullanım amaccedillarına ve uumlretim teknolojisine goumlre farklı

ccedilaplarda olabilmektedir Ocak uumlretiminde blok kesme iĢleminde kullanılan boncuk ccedilapları

suumls iĢccedililiğinde kullanılan boncuk ccedilaplarından daha buumlyuumlk boyutlardadır

Genel bir kullanım olarak elmas boncuk dıĢ yuumlzey ccedilapları 8 mm 88 mm 10 mm

102 mm 105 mm ve 11 mm değerlerindedir Yuumlzuumlk iccedil ccedilapları 7 mm 8 mm 85 mm olarak

değiĢmektedir

Yaylar

Paslanmaz ccedilelik tellerin buumlkuumlluumlp oumlzel ısıl iĢlemden geccedilirilmesi yoluyla elde edilir

Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe ederek

elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılır Yaylar ccedilelik telin uumlzerinde hareket

etmelidir Granit gibi sert taĢların kesiminde kesim esnasında kopan sert taĢ parccedilacıkları

(kırıntılar) yayların aralıklarına girerek halat-yay arasında sıkıĢır SıkıĢan bu sert kırıntılar

ccedilelik halatı ve elmas boncukların iccedil ccedileperlerini yıprattığından ccedilelik yay yerine oumlzel yapımlı

sert plastik tuumlpler kullanılır

Sıkmacıklar

Elmas telde kullanılan sıkmacıklar ccedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat

uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını oumlnler Ccedilelik halat uumlzerinde bulunan elmasların

korunmasını da sağlar Elmas telin ccedilalıĢma sırasında kopması hacirclinde sıkmacıklar soketlerin

19

yayların ve pulların fırlayarak kaybolmasını oumlnler Bu amaccedilla ccedilelik halat uumlzerinde belirli

aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilmektedir Bu sitem aynı zamanda ccedilalıĢma anında elmas

soketlerin tek tek ccedilalıĢmasını da sağlamaktadır Genel olarak iki sıkma arasına 3-5 elmas

boncuk takılır Dolayısıyla herhangi bir kopma durumunda sadece iki sıkma arasındaki

boncuk sayısı kadar bir kayıp soumlz konusu olur Bağlantı elemanı olarak iki ucu ters diĢli

vida-somun veya bakır tuumlp kullanılır Telin iki ucu vidalı tipte vidalanarak bakır tuumlpte ise iki

ucu bakır tuumlp iccedilinde birleĢtirildikten sonra pres makas ile sıkıĢtırılarak bağlanır

Tel bağlantı elemanları

Elmas tellerin sonsuz uzunluğunu sağlamak iccedilin birtakım tel bağlantı elemanları

kullanılmaktadır Bunlar vida-somun tipi ters vida-somun tipi ve bakır tuumlpuuml tipi olmak uumlzere

uumlccedile ayrılır Vida-somun tipi bağlantı elemanları diğerlerine nazaran kesim sırasında daha

kolay boĢaldığından dezavantajlıdır Bu dezavantajı diğer iki tip bağlantı elemanlarının daha

ccedilok kullanılmasına neden olmuĢtur Ayrıca meydana gelen boĢalmalardan doğacak zaman

kayıpları da asgariye indirilmiĢtir

Pullar

Elmas boncuk ve yay arasına yerleĢtirilen ccedilelik yayları koruyucu elemanlardır Pullar

ccedilelik yayları ve elmas soketlerin doumlnuumlĢuumlnuuml sağlamak ve korumak amacıyla kullanılır

Ccedilelik halat

Krom-nikel alaĢımlı tellerden oluĢur Ccedilelik tellerden oluĢan bir oumlzuumln etrafına 6 adet

halatccedilığın burularak sarılmasıyla oluĢturulur Her bir halatccedilık 7 telden oluĢur Ccedilekme

dayanımı 1830 knmm2 kopma dayanımı 20 kn olan tellerdir Elmas boncukların iccedil ccedilapına

uygun olarak 40 mm 48 mm ve 49 mm ccedilaplarında imal edilir

1414 Elmas Boncuk Bağlantısı Yapma

Ccedilelik tel uumlzerine pul - elmas boncuk ndash pul ndash yay - pul sıralaması ile istenilen uzunlukta

(5 10 15 m) dizilir CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir

tarafa toplanmasını oumlnlemek iccedilin 50-60cm aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir Telin sonunda

bağlantı elemanları ile bağlantısı yapılır ġekil 11‟de elmas boncuğun ccedilelik halata takılıĢı ve

bağlantısı yapılmıĢ elmas tel goumlruumllmektedir

ġekil 11 Elmas teli oluĢturan parccedilalar ve diziliĢleri

Elmaslı tel mermer kuumltlesine ve tel kesme makinesine koĢulduktan sonra değiĢik tipte

bağlantı elemanları kullanılarak iki ucu bağlanır Bağlantı elemanın tipine goumlre bağlantı

tekniği de farklılık goumlsterir

20

Vida somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanı kullanıldığında elmaslı tel bağlanmadan oumlnce telin bir ucu

N=D+L kadar vidalama youmlnuumlnden tersine kendi etrafında burgu Ģeklinde ccedilevrilir Burada D

bağlantı elemanındaki diĢ sayısı L ise kullanılan elmas telin metre cinsinden uzunluğudur

Bundan amaccedil kesim esnasında bağlantı elemanın vidasının ccediloumlzuumllmesini oumlnlemek ve telin

kendi etrafında doumlnuumlĢuumlnuuml sağlayacak kesim esnasında elmas boncukların mermer kuumltlesi

iccedilindeki sıkıĢmasını oumlnlemektir Teldeki bu burgu hareketi aynı zamanda elmas boncukların

homojen olarak aĢınmasına da yardımcı olur N kadar kendi etrafında doumlnduumlruumllen elmas tel

telin diğer ucundaki bağlantı elemanı ile vidalanarak kapatılır

Bakır tuumlp ve iki ucu ters diĢli vida ndash Somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanları kullanıldığında telin bir ucu yukarıda anlatılan nedenlerden

dolayı tel uzunluğu metre kadar yani 50 metre ise tel 50 kez kendi etrafında ccedilevrilir Telin iki

ucu vidalı tipte olduğu gibi vidalanır bakır tuumlpte ise telin iki ucu bakır tuumlp iccediline sokulduktan

sonra pres makas ya da pres pompa ile belirli bir duumlzende sıkıĢtırılarak bağlanır

1415 Mermer Kuumltlesine KoĢulacak Telin Boyu (TB)

Kesilecek mermer bloğun uzunluğuna ve yuumlksekliğine bağlı olarak tel boyu

hesaplanır Buna goumlre tel boyu

(TB) = 2L +3H cinsinden hesap edilir Burada

L kesilecek kuumltlenin uzunluğu

H kesilecek kuumltlenin yuumlksekliğini ifade eder

1416 Elmas Tel Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar

Elmas tel her 1 metresine 30 adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

Elmas tel dizilirken yaylar elmas boncuklara tam baskı yapacak Ģekilde iyi

sıkılmalı kesinlikle gevĢek bırakılmamalıdır Aksi takdirde tek taraflı aĢınma ve

goumlbek burcu deliklerinden buumlyuumlme meydana gelebilmektedir

Elmas tel ccedilalıĢtırılmadan oumlnce bağlantı elemanlarının zıt youmlnuumlnde her 1 metre

iccedilin bir kere kurulmalıdır Tel yanlıĢ youmlnuumlnde kurulursa bağlantı elemanlarında

ccediloumlzuumllme ve boncuklarda tek taraflı aĢınma meydana gelir Eğer tel yetersiz

kurulursa kendi etrafında yeterince doumlnemeyeceğinden duumlzensiz aĢınacak ve

verimli bir kesim elde edilemeyecektir

Elmas tel ccedilalıĢtırılırken su debisi yeterli olmalıdır Ccedilıkan suyun renginden

yeterli olup olmadığı anlaĢılabilir Verilen su berrak ccedilıkıyorsa fazla kullanıldığı

kuru mermer tozu ve parccedilacıkları ccedilıkıyorsa suyun yetersiz verildiği anlaĢılır

Verilen su miktarı yetersiz olursa boncuklarda yanma ve aĢırı aĢınma su fazla

olursa da su yastığı neticesinde kesim hızında duumlĢme meydana gelmektedir Bu

durum gereksiz enerji tuumlketimine ve zaman kaybına yol accedilmaktadır

Elmas tel kesim yaparken aĢırı gergiye alınmamalıdır AĢırı gergiye maruz

kalan teller konik ve tek taraflı aĢınır erken bitme meydana gelir

21

UYGULAMA FAALĠYETĠ Mermer blok uumlretiminde yapılması gerekli oumln hazırlıklar iccedilin aĢağıdaki uygulamaları

yapınız

ĠĢlem Basamakları Oumlneriler

25 m boyunda 15 m yuumlksekliğinde

blok kesimi iccedilin gerekli elmas tel

boyunu hesaplayınız

Tel boyu formuumlluumlnuuml yazınız

Blok boyutuna goumlre tel boyunu bulunuz

Elmas boncuk sıralaması yapınız

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kesiniz

Ġlk bağlantı elemanını takınız

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile

elemanları telden geccediliriniz

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları takınız

Bağlantı elemanı montajı yapınız Bağlantı eleman tipini seccediliniz

Eleman tipine uygun bağlantıyı yapınız

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

Blok boyutunu belirlediniz mi

Ccedilelik halat boyunu hesapladınız mı

Boncuk yay pul ve sıkmacık temini yaptınız mı

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kestiniz mi

Ġlk bağlantı elemanını taktınız mı

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile elemanları telden geccedilirdiniz

mi

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları taktınız mı

Bağlantı eleman tipini seccediltiniz mi

Eleman tipine uygun bağlantıyı yaptınız mı

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

UYGULAMA FAALĠYETĠ

22

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği iĢaretleyiniz

1 AĢağıdakilerden hangisi madencilikte zincirin ilk aĢamasını oluĢturan faaliyettir

A) Uumlretim

B) Arama

C) Pazarlama

D) Hepsi

2 AĢağıda sıralanan maden ccedilıkarma youmlntemlerinden hangileri mermer ocakccedilılığında

kullanılmaktadır

I- Accedilık iĢleme youmlntemi

II- Yer altı ocak iĢletme youmlntemi

III- Galeri ocakccedilılığı

A) I-III

B) II-III

C) I-III

D) I-II

3 Oumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olaya ne denir

A) ĠĢ kazası

B) Meslek hastalığı

C) ĠĢ guumlvenliği

D) Yangın

4 AĢağıdakilerden hangisi ccedilalıĢma kurallarını duumlzenleyen kuruluĢlardandır

A) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

B) Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO)

C) CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenli Bakanlığı

D) Hepsi

5 AĢağıdakilerden hangisi iĢ yerinden kaynaklanabilecek iĢ kazalarından değildir

A) ĠĢ yeri zemini

B) Yetersiz geccedilitler

C) AĢırı yuumlk kaldırma

D) Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

23

6 Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

aĢağıdakilerden hangisidir

A) Delici

B) Elmas tel

C) Hidrolik ayırıcı

D) Yuumlkleyici

7 Elmas tel oluĢturulmasında kullanılan elemanların doğru sıralanıĢı aĢağıdakilerden

hangisinde doğru olarak verilmiĢtir

I-boncuklar II-sıkmacıklar III-yaylar IV-pullar

A) IV-III-I-II

B) I-II-III-IV

C) III-I-II-IV

D) II-I-IV-III

8 Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe

ederek elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılan eleman aĢağıdakilerden

hangisidir

A) Boncuk

B) Sıkmacık

C) Yay

D) Bağlantı elemanı

9 Ana kuumltleden kesilecek mermer bloğun uzunluğu 25 m ve yuumlksekliği 15 m olduğuna

goumlre kesim iccedilin gerekli elmas tel uzunluğu ne kadardır

A) 10m

B) 8m

C) 75m

D) 95m

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlkleri yazınız

10 Madenler doğada helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipsonucunda milyonlarca bazen

milyarlarca yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır

11 Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkartılması

iĢlemi helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipolarak isimlendirilmektedir

12 Elmas tel her 1 metresine helliphelliphelliphelliphellip adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

13 CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını

oumlnlemek iccedilin helliphelliphelliphelliphelliphelliparalıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir

24

AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız

14 ( ) ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı iĢ kazaları ve meslek hastalıklarından

ccedilalıĢanları korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır

15 ( ) ĠĢ kazalarına ve meslek hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeler

kullanmak zorunluluktur

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

25

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2

Mermer ocak iĢletmeciliğini ilgilendiren yasal proseduumlrleri kavrayarak mermer

ocaklarında yasal sınırlar iccedilersinde ccedilevreye duyarlı uumlretim yapma alıĢkanlığı kazanacaksınız

Bir mermer ocağı accedilmak iccedilin hangi yasa ve youmlnetmeliklere goumlre iĢlem

yapılmaktadır Bu yasa youmlnetmelik ve izinler hangi makamlardan

alınmaktadır AraĢtırınız

2 MERMER OCAKLARI ĠLE ĠLGĠLĠ

YASAL PROSEDUumlRLER Tarihicirc suumlreccedil iccedilinde insanlar doğal kaynakları kullanabildikleri oumllccediluumlde geliĢmiĢ ve

zenginleĢmiĢlerdir Guumlnuumlmuumlzde kalkınmasını tamamlamıĢ veya tamamlamakta olan bazı

uumllkeler bu kaynaklardan gerektiği gibi zamanında ve yerinde nasıl yaralanabileceğinin alt

yapısını oumlnceden hazırlayarak bu hedefine ulaĢmaktadırlar Bu altyapıyı oluĢturan

unsurlardan biri de mevzuattır

Mevzuat ccediloğu sektoumlrlerde olmayan kendine oumlzguuml yapısı oumlzellikleri sorunları ve riski

olan mermercilik sektoumlruumlnuuml etkileyen unsurların baĢında gelmektedir

Kural olarak belli bir konuda yuumlruumlrluumlkte bulunan yasalar ve buna bağlı olarak

ccedilıkartılmıĢ diğer mevzuat (tuumlzuumlk youmlnetmelik genelge tebliğ vb) o konuda faaliyet

goumlsterenlerin uyacakları kuralları belirleyerek bir ccedilerccedileve ccedilizer Bazı kanunlar (Orman

Kanunu Turizm Kanunu vb) ve bunlara dayalı olarak ccedilıkarılıp yayınlanmıĢ olan tuumlzuumlk

youmlnetmelik genelge ve tebliğler boumlyle bir mevzuat buumltuumlnluumlğuumlnuuml anlattığından hem

youmlneticilerin hem de vatandaĢların uyacakları kuralları baĢka bir kaynağa gerek kalmadan

accedilıklar

Mermer madenciliği arazide (orman turizm yayla vb) ccedileĢitli boumllgelerde yapıldığı

iccedilin ccedilok ccedileĢitli kanun ve youmlnetmeliklerle muhatap olmak zorundadır Mermer madenciliği

kendi mevzuatının yanında diğer bakanlıkların tabi olduğu mevzuata da uymak zorundadır

21 Maden Kanunu Mermercilik sektoumlruumlnuuml birinci derecede ilgilendiren Maden Kanunu‟dur CcedileĢitli

zamanlarda değiĢiklik yapılarak son hacircliyle 2004 tarihinde yuumlruumlrluumlğe girmiĢtir 3213 sayılı

Maden Kanunu Yuumlruumlrluumlk Tarihi (15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete) ve 5177

sayılı Kanun ldquo3213 Sayılı Maden Kanunursquonda ve Bazı Kanunlarda DeğiĢiklik

Yapılmasına ĠliĢkin Kanunrdquo Yuumlruumlrluumlk Tarihi (05 Haziran 2004 Tarih ve 25483 Sayılı

Resmicirc Gazete)

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2

AMACcedil

ARAġTIRMA

10

1325 Tehlikeli Youmlntem ve ĠĢlemler

Makine veya tezgacirchlarda ccedilalıĢırken koruyucu teccedilhizatın devre dıĢı bırakılması

Baret goumlzluumlk siper maske vb kiĢisel koruyucuların kullanılmaması

AĢırı yuumlk kaldırma

3 m‟den yuumlksek malzeme istifleme

EtiketlenmemiĢ veya yetersiz etiketlenmiĢ malzeme

Gereken uyarı ikaz iĢaret ve yazılarının konmamıĢ olması

Guumlvenlik kartı olmayan kimyasalla ccedilalıĢma

ĠĢe yeni baĢlayan iĢccediliyi ccedilalıĢtığı iĢle ve iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularında

eğitim vermeden ccedilalıĢtırma

Belli aralıklarla iĢccedililere iĢ sağlığı ve guumlvenliği konularında eğitim verilmemesi

Yeterli ikaz vermeden araccedilların ccedilalıĢtırılması veya durdurulması

Elektrik kesilmeden teccedilhizat uumlzerinde onarım

Onarım esnasında Ģalter veya beklenmedik bir harekete karĢı guumlccedil duumlğmesinin

emniyete alınmamıĢ olması

CcedilalıĢır hacircldeki teccedilhizatın yağlanması temizlenmesi ayarlanması

Depo ve konteynerlerin tam olarak boĢaltılıp temizlenmeden uumlzerinde onarım

ve kaynak yapılması

Yuumlksekten atlama

Parlama patlama ve yangın ihtimali olan yerlerde elektrik tesisatının uygun

olmaması

Parlama patlama tehlikesi olan yerlerde sigara iccedililmesi

Yuumlkleme ve boĢaltma iĢlemlerinin uygun youmlntemle yapılmaması

Malzemelerin makinelerin ve teccedilhizatın uygun yerleĢtirilmemesi

1326 ĠĢ Yeri Ortamından Kaynaklanan Tehlikeler

ĠĢ yeri zemini

Yetersiz geccedilitler

Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

Yetersiz iĢ alanı

Duumlzensiz iĢ yeri

Merdivenlerde korkuluk olmaması

DuĢların ve tuvaletlerin ccedilalıĢır durumda veya temiz olmaması

133 Mermer Ocaklarında Alınacak ĠĢ Guumlvenlik Tedbirleri

Madencilik iĢ kazalarının yoğun olduğu bir sektoumlrduumlr Her yıl Tuumlrkiye‟de on binlerce

iĢ kazası binlerce oumlluumlm ve yaralanma ile buumlyuumlk maddi kayıplara yol accedilmaktadır Oumlzellikle

madencilik sektoumlruuml bu konuda oldukccedila olumsuz değerlendirilebilecek bir noktadadır Bu

olumsuz manzarayı giderebilmek iccedilin madencilik sektoumlruuml ccedilalıĢma ortamındaki ve uumlretim

tehlikelerin yarattığı olumsuzlukların giderilerek sağlıklı ve guumlvenli iĢ yerlerinin

oluĢturulması buumlyuumlk oumlnem taĢımaktadır

11

4857 sayılı ĠĢ Kanunu‟na istinaden ccedilıkarılan Yer Altı ve Yer Uumlstuuml Maden

ĠĢletmelerinde Sağlık ve Guumlvenlik Tedbirleri Youmlnetmeliği‟ne goumlre maden ocaklarında

alınacak iĢ guumlvenliği tedbirlerini Ģu Ģekilde sıralamak muumlmkuumlnduumlr

ĠĢ yerleri tehlikelere karĢı yeterli koruma sağlanacak Ģekilde organize

edilecektir ĠĢccedililerin sağlık ve guumlvenliğini tehlikeye atmamak iccedilin iĢ yerindeki

tehlikeli veya atık maddeler uzaklaĢtırılacak veya kontrol altında tutularak iĢ

yerinin her zaman duumlzenli bir durumda olması sağlanacaktır

CcedilalıĢma mahalleri iĢccedililerin iĢlerini kolayca yapabilmeleri iccedilin ergonomik

esaslara uygun Ģekilde tasarlanacak ve kurulacaktır

CcedilalıĢma mahallinde iĢccedilinin yalnız ccedilalıĢması durumunda uygun goumlzetim

yapılacak veya uygun yollarla haberleĢme sağlanacaktır

Her iĢ yerinde iĢveren tarafından atanmıĢ iĢccedililer ccedilalıĢtığı suumlrece goumlrev yapacak

yeterli beceri ve uzmanlığa sahip sorumlu bir kiĢi bulunacaktır Yeterli beceri ve

uzmanlığa sahip olmak Ģartıyla iĢ yeri iccedilin bu sorumluluğu iĢverenin kendisi

uumlstlenebilir

ĠĢccedililere sağlık ve guumlvenliklerini sağlayabilmeleri iccedilin yeterli bilgi talimat ve

eğitim verilecek ve bu eğitimler tekrarlanacaktır ĠĢveren iĢccedililere verilen

talimatların kendilerinin ve diğer ccedilalıĢanların sağlık ve guumlvenliklerini tehlikeye

atmalarını oumlnleyecek Ģekilde kolay anlaĢılır olmasını sağlayacaktır

Her iĢ yeri iccedilin iĢccedililerin sağlık ve guumlvenliklerinin korunması ve iĢ

ekipmanlarının guumlvenli bir Ģekilde kullanılması iccedilin gerekli kuralları belirleyen

yazılı talimatlar hazırlanacaktır Bu talimatlar acil durum ekipmanlarının

kullanımına ve iĢ yerinde veya iĢ yeri yakınındaki herhangi bir acil durumda

nasıl hareket edileceğine iliĢkin bilgileri de iccedilerecektir

Her iĢ yerinde ya da her iĢte guumlvenli ccedilalıĢma youmlntemleri uygulanacaktır

Sağlık ve guumlvenlik dokuumlmanında gerekli goumlruumllmesi hacirclinde hem tehlikeli iĢlerin

yapılmasında hem de diğer iĢlerle etkileĢmesi sonucu ciddi tehlikelere neden

olabilecek rutin iĢlerin yapılmasında bir ccedilalıĢma izni sistemi uygulanacaktır

ĠĢveren sağlık ve guumlvenlik youmlnetim sistemi de dacirchil olmak uumlzere iĢccedililerin

sağlığını ve guumlvenliğini korumak iccedilin alınan oumlnlemleri bu Youmlnetmelik‟e

uygunluğunu sağlamak iccedilin duumlzenli aralıklarla goumlzden geccedilirecektir

Mekanik iĢ ekipmanları ve tesisler sağlam kusursuz ve kullanım amacına

uygun olacaktır Elektrikli ekipmanların ve tesislerin guumlcuuml ve boyutları

kullanım amacına uygun olacaktır Mekanik ve elektrikli iĢ ekipmanları ile

tesisat tehlike yaratmayacak Ģekilde kurulmuĢ ve korunmuĢ olacaktır

Guumlvenlik ekipmanları her zaman kullanıma hazır ve ccedilalıĢır durumda

bulundurulacaktır Bu ekipmanların bakımı yapılan iĢ dikkate alınarak

yapılacaktır

Yangın veya patlama tehlikesi bulunan ortamlarda sigara iccedililmesine izin

verilmeyecektir

KiĢisel Koruyucu Donanımların ĠĢ Yerinde Kullanılması Hakkında Youmlnetmelik

huumlkuumlmleri saklı kalmak kaydı ile iĢccedililerin zararlı ortam havasına maruz

kalabilecekleri yerlerde yeterli sayıda uygun solunum ve canlandırma ekipmanı

bulundurulacaktır

Sağlık ve guumlvenlik dokuumlmanında belirlenmiĢ olan kaynaklardan yangının

baĢlaması ve yayılmasına karĢı iĢ yerlerinin planlanması kurulması

12

donatılması iĢletmeye alınması iĢletilmesi ve bakımında gerekli tedbirler

alınacaktır Yangınla hızlı ve etkili muumlcadele iccedilin gerekli oumlnlemler alınacaktır

ĠĢ yerleri uygun yangın soumlnduumlrme ekipmanları ve gereken hacircllerde yangın

detektoumlrleri ve alarm sistemleri ile donatılacaktır

Otomatik olmayan yangın soumlnduumlrme ekipmanları kolay ulaĢılabilir ve

kullanılabilir olacak ve gerektiğinde zarar goumlrme ihtimaline karĢı korunacaktır

Patlayıcı maddelerin ve ateĢleyicilerin depolanması taĢınması ve kullanılması

sadece bu konuda yetkili ve uzman kiĢiler tarafından yapılacaktır Bu iĢler

iĢccedililer iccedilin risk oluĢturmayacak Ģekilde organize edilecek ve yuumlruumltuumllecektir

CcedilalıĢma yerlerine guumlvenli bir Ģekilde ulaĢabilmek ve acil bir durumda hızlı ve

guumlvenli bir Ģekilde bu yerleri terk edebilmek muumlmkuumln olacaktır

Merdivenler yuumlkleme platform ve rampaları da dacirchil buumltuumln ulaĢım yolları

yayalar veya araccedillar iccedilin kolay guumlvenli ve uygun geccediliĢi sağlayacak ve

yakınındaki ccedilalıĢanları tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek Ģekilde hesaplanacak

boyutlandırılacak ve yerleĢtirilecektir

Yayaların kullandığı veveya araccedillarla malzeme taĢımada kullanılan yollar

kullanıcı sayısına ve iĢ yerinde yapılan iĢin oumlzelliğine uygun boyutlarda

olacaktır Malzeme taĢınan yollarda yayalar iccedilin yeterli guumlvenlik mesafesi

bırakılacaktır

ĠĢccedililerin korunması amacıyla araccedil yolları ve geccediliĢler accedilıkccedila iĢaretlenecektir

CcedilalıĢma sahasında motorlu taĢıtlar ve makine trafiğinin bulunması durumunda

trafik kurallarına uygun duumlzenleme yapılacaktır

Accedilık ccedilalıĢma alanları guumln ıĢığının yeterli olmadığı hacircllerde uygun Ģekilde

aydınlatılacaktır

ĠĢccedililer olumsuz hava koĢullarından ve gerekli hacircllerde cisim duumlĢmelerine karĢı

korunacaktır

ĠĢccedililer zararlı duumlzeyde guumlruumlltuumlden ve gaz buhar toz gibi zararlı dıĢ etkilerden

korunacaktır

ĠĢccedililer herhangi bir tehlike durumunda iĢ yerini hemen terk edebilecek veya

kısa suumlrede yardım alabileceklerdir

ĠĢccedililerin kaymaları veya duumlĢmeleri oumlnlenecektir

Tehlikeli alanlar accedilıkccedila goumlruumllebilir Ģekilde iĢaretlenecektir

Yapılan iĢin oumlzelliği nedeniyle malzeme veya iĢccedililerin duumlĢmesi de dacirchil risk

bulunan tehlikeli alanlara goumlrevli olmayan kiĢilerin girmesi uygun araccedil ve

gereccedillerle engellenecektir

Tehlikeli alanlara girme yetkisi olan kiĢilerin korunması iccedilin uygun oumlnlemler

alınacaktır

Herhangi bir tehlike durumunda tuumlm ccedilalıĢanların iĢ yerini derhacircl ve guumlvenli bir

Ģekilde terk etmeleri muumlmkuumln olacaktır

Acil ccedilıkıĢ kapıları dıĢarıya doğru accedilılacaktır Acil ccedilıkıĢ kapıları acil durumlarda

ccedilalıĢanların hemen ve kolayca accedilabilecekleri Ģekilde olacaktır

ĠĢccedililer herhangi bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiği konusunda

eğitileceklerdir

Ġlk yardım ekipmanları ccedilalıĢma Ģartlarının gerektirdiği her yerde

bulundurulacak ve yapılan iĢin oumlzelliğine uygun olacaktır Ġlk yardım

ekipmanları uygun bir Ģekilde iĢaretlenecek ve kolay ulaĢılabilir olacaktır

13

CcedilalıĢmaları sırasında oumlzel iĢ elbiseleri giymek durumunda olan iĢccedililer iccedilin

uygun soyunma yerleri sağlanacaktır Soyunma yerleri kolaylıkla ulaĢılabilecek

yerlerde ve yeterli buumlyuumlkluumlkte olacak ve buralarda oturma yerleri bulunacaktır

Soyunma odaları yeterince geniĢ olacak ve burada her iĢccedili iccedilin ccedilalıĢma saatleri

iccedilinde elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır Nemli tozlu

kirli ve benzeri iĢlerde veya tehlikeli maddelerle ccedilalıĢılan yerlerde iĢ elbiseleri

ile haricicirc elbiselerin ayrı yerlerde saklanabilmesi iccedilin elbise dolapları yan yana

iki boumllmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı verilecektir Islak iĢ elbiselerinin

kurutulabilmesi iccedilin gerekli imkacircnlar sağlanacaktır

Yapılan iĢin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi hacirclinde iĢccedililer iccedilin

uygun duĢ tesisleri yapılacaktır

CcedilalıĢma yerlerine dinlenme odalarına soyunma yerlerine duĢ ve yıkanma

yerlerine yakın yerlerde yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır

Hafriyat doumlkme yerleri atık yığınları ve sahaları ile ccediloumlktuumlrme havuzları sağlam

ve dayanıklı olacak iĢccedililerin sağlığı ve guumlvenliğini tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek

Ģekilde tasarlanacak inĢa edilecek iĢletilecek ve bakımı yapılacaktır

Dinlenme yerleri soyunma yerleri duĢ ve tuvaletler bekleme yerleri

yemekhaneler kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amacına goumlre yeterli

sıcaklıkta olacaktır

1331 Makine ve Tezgacirchlarda Genel Guumlvenlik Oumlnlemleri

ĠĢ kazalarının oumlnemli bir kısmı makine koruyucuların olmamasından veya makine ve

tezgacirchlarda ccedilalıĢırken gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmamasından kaynaklanmaktadır

Yapılan iĢin niteliğine ve makine tezgacirchın oumlzelliklerine goumlre alınacak oumlnlemeler de buumlyuumlk

değiĢkenlik goumlsterebilmektedir Makine ve tezgacirchlarda genel olarak alınması gereken

guumlvenlik oumlnlemeleri aĢağıda belirtilmiĢtir

Makineyi operatoumlruuml dıĢında bir kimsenin kullanması tehlikeli ve yasaktır

Her arıza hemen sorumlusuna bildirilmelidir

Makineyi kullanan operatoumlr kendi guumlvenliği kadar ccedilevresindekilerin guumlvenliğini

de duumlĢuumlnmelidir

Makine ccedilalıĢır durumda terk edilmemelidir

Makineler amacı dıĢında kullanılmamalıdır Makinelerin arka kısımlarında da

guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

TalaĢ sıccedilramalarına karĢı ccedilalıĢanlar korunmalıdır

Her makinenin ccedilalıĢtırma ve kullanma talimatı olmalıdır

CcedilalıĢmaya baĢlamadan tuumlm sistem kontrol edilmelidir

Makineyi kullananlar eğitilmelidir

Kesilen iĢ artıklarının zemine dağılmasına izin verilmemelidir

Her uyarıya uyulmalıdır

Hidrolik devre kontrol edilmeli kapalı vanalar accedilılmalıdır

ĠĢ yeri tabanı temiz olmalıdır

Uygun iĢ elbisesi giyilmelidir

Gerektiğinde kiĢisel koruyucular kullanılmalıdır

Tuumlm makinelere guumlvenlik topraklaması yapılmalıdır

14

Besleme kabloları mekanik ve kimyasal etkilerden korunmalıdır

Topraklı ve guumlvenli fiĢ-priz sistemi kullanılmalıdır

Genel ve yerel aydınlatma yeterli olmalıdır

Makine ccedilalıĢırken ayar ve oumllccedilme yapılmamalıdır

ĠĢe uygun makine kullanılmalıdır

Makineler arasında en az 80 cm uzaklık olmadır

Makineler sağlam ve duumlz bir taban uumlzerine yerleĢtirilmelidir

1332 Kaldırma Makinelerinde ĠĢ Guumlvenliği Kuralları

Her operatoumlruumln kendi makinesinden sorumlu olduğu unutulmamalıdır

Operatoumlrler kendi guumlvenlikleri yanında ccedilevrede ccedilalıĢanların da guumlvenliğini

korumak zorundadırlar

ĠĢaretler ilanlar ccedilalıĢtırma talimatları okunup anlaĢılmadan ve iĢaret veren kiĢi

tarafından yapılan iĢaretlerin kodu hakkında bilgi sahibi olmadan hiccedil kimse

vinci ccedilalıĢtırmamalıdır

Buumltuumln vinccediller goumlruumllebilecek bir yerinde yuumlk ccedilizelgesi taĢır Bu ccedilizelgede

belirlenmiĢ kapasite dıĢında yuumlk kaldırılmamalıdır

Vinccedille kaldırılan yuumlkler kesinlikle ccedilalıĢanlar uumlzerinden geccedilmemelidir Zorunlu

olmadıkccedila yuumlk bir araccedil ya da makine uumlzerinden geccedilirilmemelidir

Operatoumlr vinccedil ccedilalıĢmasına baĢlamadan oumlnce vincin kumandalarını frenlerini

vinccedil kollarını test etmelidir

Yuumlk kaldırılmadan oumlnce iĢaretccedili tarafından etrafta ccedilalıĢanlar ccedilalıĢma

boumllgesinden uzaklaĢtırılmalıdır

Hiccedil kimse yuumlkuumln ya da kancanın uumlzerine binmemeli hareket hacirclindeyken

operatoumlr vinccedil bumunun tellere takılmaması iccedilin dikkat etmelidir

Yuumlksek gerilim harları yakınında ccedilalıĢmak gerekiyorsa gerilim ile en az 3048

cm‟lik uzaklık olmalıdır

Operatoumlr vincini terk ediyorsa stop etmeli vinci istenen değerler arasında

ccedilalıĢmıyorsa makinesini derhacircl durdurmalıdır

Vinccedil ccedilalıĢır durumdayken hiccedil bir nedenle yağlama yapılmamalı operatoumlr kabini

daima temiz tutulmalıdır

Vinccedillerin uumlzerindeki limit Ģalteri iptal edilmemelidir

Frenlere yavaĢ basılmalı vinccedil ani olarak durdurulmamalıdır

Normalin uumlzerinde bir yuumlk kaldırılıyorsa yuumlk 3-5 cm kaldırıldıktan sonra frenler

test edilmelidir

Operatoumlr mahallinde daima tam dolu ve kontroluuml yapılmıĢ yangın soumlnduumlrme

tuumlpuuml hazır olmalıdır

Ağır yuumlkler kaldırılmadan oumlne vinccedil halatları kontrol edilmeli tellerde kopukluk

varsa halat değiĢtirilmelidir

Buumlyuumlk yuumlklerin sağa sola sallanmaması iccedilin yedekleme halatı kullanılmalıdır

CcedilalıĢma en az hareketle yapılacak Ģekilde organize edilmelidir

Dengeyi artırmak iccedilin daha fazla denge ağırlığı ya da daha fazla tespit tertibatı

kullanılmalıdır

15

1333 Yuumlksek Sese KarĢı Alınacak Guumlvenlik Tedbirleri

ĠĢccedililer belirli guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucuları kullanmalıdır Ccediluumlnkuuml yuumlksek

duumlzeyde guumlruumlltuumlye uzun suumlre maruz kalma ccedilok hassas olan iĢitme mekanizması iccedilin

zararlıdır Kulak tıkaccedilları veya tuumlm kulağı kapsayan kulak koruyucuları guumlruumlltuumlyuuml kulak

zarına gelmeden oumlnce oumlnler (azaltır) Kulak tıkacı veya tuumlm kulağı iccediline alan koruyucuların

seccedilimi guumlruumlltuumlnuumln duumlzeyi ve yapılan iĢe bağlıdır Guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucusu

takılınca konuĢmaları veya uyarı sinyallerini duymama endiĢesi yersizdir Hatta sesler daha

rahat iĢitilmektedir

14 Elmas Tel Kesme Makineleri ile Kesim Hazırlığı

141 Elmas Tel Kesme Makineleri

Tuumlrkiye mermer ocak iĢletmeciliğinde son 25 yılda kullanılmaya baĢlanan elmas tel

kesme makine ve ekipmanları ccedilok buumlyuumlk goumlstererek mermer madenciliğinin vazgeccedililmez

makinesi hacircline gelmiĢtir Mermer ocaklarında uumlretimin maksimum seviyede

gerccedilekleĢmesini ve zayiatsız blok elde edilmesini sağlayan makinedir

Tel ile taĢ kesmenin ccedilok eski tarihlerden beri yapılageldiği antik ocaklardaki

kalıntılardan anlaĢılmaktadır O zamanlarda kol guumlcuumlne dayalı bir kesme metodu

kullanılmıĢtır O doumlnemlerde taĢlar ocaklardan blok olarak değil levha Ģeklinde

ccedilıkarılmaktaydı Mermer uumlretiminde alıĢılagelmiĢ youmlntemlerin dıĢında daha az enerji ve daha

az insan guumlcuuml gerektirecek patlayıcılarla uumlretimde oluĢan kayıpları en aza indirecek uumlretim

youmlntemleri arayıĢları suumlregelmiĢtir Antik tel kesme metotlarından yola ccedilıkarak ilk defa 1854

yılında Belccedilika‟da Eugene Chevailer tarafından tel kesme makinesi yapılmıĢ ve

patentleĢmiĢtir 1880 yılında Guy Michel tarafından geliĢtirilen bu metot 1889 yılında en

son Ģekliyle helis tel kesme metodu ve makinesi olarak yapılmıĢtır Carrera ocaklarında ilk

kullanım 1895 yılında olmuĢtur Resim 14‟te elmas tel kesme makinesi goumlruumllmektedir

Resim 15 Elmas tel kesme makinesi

Uumlretim youmlntemine adını veren bu makine yatay veya dikey kesim yapabilmektedir

Kayacı ldquoaĢındırmardquo yoluyla kesen elmas tel makine uumlzerindeki kasnağa sarılı durumdadır

Makine goumlvdesi genellikle 6-8 m uzunluğunda olan raylar uumlzerinde kesme iĢlemi iccedilin

16

gerekli olan baskıyı (gerilmeyi) oluĢturacak Ģekilde geriye doğru hareket eder Bu esnada bir

motor yardımıyla doumlnduumlruumllen kasnağın hızla ccedilevirdiği elmas tel kesme iĢlemini

gerccedilekleĢtirir

Uumllkemiz ocaklarında yerli ve yabancı firmaların dizel veya elektrikli olarak uumlrettikleri

ETK makineleri kullanılmaktadır Bu makineler genel olarak 40-60 HP civarında olup 3-10

m2h (yuumlzey) kesme hızına sahiptir Makinenin kontrol panosu operatoumlruumlnuumln guumlvenliği

bakımında yeterli bir uzaklıkta tutulabilmektedir

1411 Elmas Tel Kesme Makinesi CcedileĢitleri ve Kısımları

Guumlnuumlmuumlzde mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan elmas tel kesme makineleri iki

Ģekilde uumlretilmektedir

Dizel

Elektrik motorlu

Bu makineler genel olarak uumlccedil kısımdan meydana gelmektedir Birinci kısımda

makinenin ccedilalıĢması iccedilin hareket motoru elektrik guumlccedil aktarma organları ve bu organları

taĢıyan Ģasi ikinci kısımda tipine makine goumlre 18-55kW guumlcuumlnde hidrolik veya mekanik

olarak elmas telin hareketini sağlayan volana (Ccedilapı 800 mm) guumlccedil aktaran merkez uumlccediluumlncuuml

kısımda ise tuumlm bu sistemi ccedilalıĢma esnasında taĢıyan raylar ve kumanda panosu

bulunmaktadır (Resim 14)

Hidrolik merkezli makineler ilk ccedilalıĢma esnasında elmas telin doumlnme hızını

ayarlamasından dolayı mekanik merkezli makinelere goumlre avantajlıdır Buna karĢın bu

makinelerin ilk yatırım maliyetleri yuumlksektir

Elmas tel kesme makinelerinin sektoumlrde kullanımının geliĢmesi sonucunda hem uumlretim

hızı yuumlkselmiĢ hem de duumlzguumln boyutlu blok elde edilme imkacircnı sağlanmıĢtır Bu makineler

sayesinde daha oumlnceki uumlretim youmlntemleri ile ocaklara verilen hasarlar en az seviyeye

indirilmiĢtir

1412 Elmas Tel Kesme Makineleri Oumlzellikleri ve CcedilalıĢma Sistemi

Elmas telle kesme youmlnteminin temeli kuumltle uumlzerine deliciler ile delinen deliklerden

geccedilirilen ve uumlzerinde elmas boncuklar bulunan telin makinenin dairesel hareketi ile oluĢan

suumlrtuumlnme yardımıyla mermerin aĢındırılmasıdır Elmas tel kesme makinesinin goumlrevi bu teli

belirli bir gerginlikte tutarak ccedilevirmesi ve raylar uumlzerinde doğrusal hareket yapmasıdır

17

Elektrikli elmas telle blok kesme makinesi (reduumlktoumlr ccedilıkıĢlı) teknik oumlzellikleri uumlretici

firmalara goumlre değiĢiklikler arz etmekle beraber Ģu Ģekilde verilebilir

Motor Cinsi Elektrikli

Motor Guumlcuuml 50 HP

YuumlruumlyuumlĢ Motoru 1 HP (Hidrolik-Otomatik)

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 8-12 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Elektrik-Mekanik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Dizel tel kesme makinesini teknik oumlzellikleri ise Ģu Ģekildedir

Motor Cinsi Dizel

Motor Guumlcuuml 82 HP

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 7-10 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Hidrostatik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Elmas tel kesme makinelerinde kesim suumlresince elmas telin gerginliği hidrostatik tip

makinelerde hidrolik piston ile elektro-mekanik sistemli makinelerde elektrik motoru-balata

veya elektrik motoru-diĢli grubu birliği ile sağlanmaktadır Elmas tel kesme makinelerinde

telin hızı sabit olması istendiğinden elektro-mekanik sistemli makineler daha avantajlıdır

1413 Tel ve Elmas Boncuklar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

elmas teldir Elmas tel olarak adlandırılan grup ccedilelik halatın uumlzerine oumlzel olarak imal edilmiĢ

elmas boncuklar yaylar sıkmacıklar ve pulların dizilmesi ile elde edilir Elmas teller

genellikle 5 ndash 10 ndash 15 metre uzunluklarda hazırlanır Resim 165‟te elmas teli oluĢturan

elmas boncuk yay ve bağlantı elemanları goumlruumllmektedir

18

Resim 16 Elmas tel ve bağlantı elemanları

Elmas boncuklar

Elmas tel kesim iĢleminde bloğu ana kayaccediltan koparan uumlnite tel halat uumlzerindeki

elmas boncuklardır

Bu boncuklar uumlretim Ģekline goumlre

Sinterize

Elektrolitik

koumlkenli olmak uumlzere iki tiptir Her birinin kullanım oumlzelliği birbirinden farklıdır

Kesim iĢlemi suumlrecinde kayacın tekno-mekanik oumlzelliğine goumlre her bir elmas boncuğun bir

kullanım oumlmruuml vardır Bu kullanım oumlmruuml kesilecek kayacın fiziksel ve mekanik oumlzellikleri

ile doğrudan iliĢkilidir

Elmas boncuk ccedilapları kullanım amaccedillarına ve uumlretim teknolojisine goumlre farklı

ccedilaplarda olabilmektedir Ocak uumlretiminde blok kesme iĢleminde kullanılan boncuk ccedilapları

suumls iĢccedililiğinde kullanılan boncuk ccedilaplarından daha buumlyuumlk boyutlardadır

Genel bir kullanım olarak elmas boncuk dıĢ yuumlzey ccedilapları 8 mm 88 mm 10 mm

102 mm 105 mm ve 11 mm değerlerindedir Yuumlzuumlk iccedil ccedilapları 7 mm 8 mm 85 mm olarak

değiĢmektedir

Yaylar

Paslanmaz ccedilelik tellerin buumlkuumlluumlp oumlzel ısıl iĢlemden geccedilirilmesi yoluyla elde edilir

Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe ederek

elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılır Yaylar ccedilelik telin uumlzerinde hareket

etmelidir Granit gibi sert taĢların kesiminde kesim esnasında kopan sert taĢ parccedilacıkları

(kırıntılar) yayların aralıklarına girerek halat-yay arasında sıkıĢır SıkıĢan bu sert kırıntılar

ccedilelik halatı ve elmas boncukların iccedil ccedileperlerini yıprattığından ccedilelik yay yerine oumlzel yapımlı

sert plastik tuumlpler kullanılır

Sıkmacıklar

Elmas telde kullanılan sıkmacıklar ccedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat

uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını oumlnler Ccedilelik halat uumlzerinde bulunan elmasların

korunmasını da sağlar Elmas telin ccedilalıĢma sırasında kopması hacirclinde sıkmacıklar soketlerin

19

yayların ve pulların fırlayarak kaybolmasını oumlnler Bu amaccedilla ccedilelik halat uumlzerinde belirli

aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilmektedir Bu sitem aynı zamanda ccedilalıĢma anında elmas

soketlerin tek tek ccedilalıĢmasını da sağlamaktadır Genel olarak iki sıkma arasına 3-5 elmas

boncuk takılır Dolayısıyla herhangi bir kopma durumunda sadece iki sıkma arasındaki

boncuk sayısı kadar bir kayıp soumlz konusu olur Bağlantı elemanı olarak iki ucu ters diĢli

vida-somun veya bakır tuumlp kullanılır Telin iki ucu vidalı tipte vidalanarak bakır tuumlpte ise iki

ucu bakır tuumlp iccedilinde birleĢtirildikten sonra pres makas ile sıkıĢtırılarak bağlanır

Tel bağlantı elemanları

Elmas tellerin sonsuz uzunluğunu sağlamak iccedilin birtakım tel bağlantı elemanları

kullanılmaktadır Bunlar vida-somun tipi ters vida-somun tipi ve bakır tuumlpuuml tipi olmak uumlzere

uumlccedile ayrılır Vida-somun tipi bağlantı elemanları diğerlerine nazaran kesim sırasında daha

kolay boĢaldığından dezavantajlıdır Bu dezavantajı diğer iki tip bağlantı elemanlarının daha

ccedilok kullanılmasına neden olmuĢtur Ayrıca meydana gelen boĢalmalardan doğacak zaman

kayıpları da asgariye indirilmiĢtir

Pullar

Elmas boncuk ve yay arasına yerleĢtirilen ccedilelik yayları koruyucu elemanlardır Pullar

ccedilelik yayları ve elmas soketlerin doumlnuumlĢuumlnuuml sağlamak ve korumak amacıyla kullanılır

Ccedilelik halat

Krom-nikel alaĢımlı tellerden oluĢur Ccedilelik tellerden oluĢan bir oumlzuumln etrafına 6 adet

halatccedilığın burularak sarılmasıyla oluĢturulur Her bir halatccedilık 7 telden oluĢur Ccedilekme

dayanımı 1830 knmm2 kopma dayanımı 20 kn olan tellerdir Elmas boncukların iccedil ccedilapına

uygun olarak 40 mm 48 mm ve 49 mm ccedilaplarında imal edilir

1414 Elmas Boncuk Bağlantısı Yapma

Ccedilelik tel uumlzerine pul - elmas boncuk ndash pul ndash yay - pul sıralaması ile istenilen uzunlukta

(5 10 15 m) dizilir CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir

tarafa toplanmasını oumlnlemek iccedilin 50-60cm aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir Telin sonunda

bağlantı elemanları ile bağlantısı yapılır ġekil 11‟de elmas boncuğun ccedilelik halata takılıĢı ve

bağlantısı yapılmıĢ elmas tel goumlruumllmektedir

ġekil 11 Elmas teli oluĢturan parccedilalar ve diziliĢleri

Elmaslı tel mermer kuumltlesine ve tel kesme makinesine koĢulduktan sonra değiĢik tipte

bağlantı elemanları kullanılarak iki ucu bağlanır Bağlantı elemanın tipine goumlre bağlantı

tekniği de farklılık goumlsterir

20

Vida somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanı kullanıldığında elmaslı tel bağlanmadan oumlnce telin bir ucu

N=D+L kadar vidalama youmlnuumlnden tersine kendi etrafında burgu Ģeklinde ccedilevrilir Burada D

bağlantı elemanındaki diĢ sayısı L ise kullanılan elmas telin metre cinsinden uzunluğudur

Bundan amaccedil kesim esnasında bağlantı elemanın vidasının ccediloumlzuumllmesini oumlnlemek ve telin

kendi etrafında doumlnuumlĢuumlnuuml sağlayacak kesim esnasında elmas boncukların mermer kuumltlesi

iccedilindeki sıkıĢmasını oumlnlemektir Teldeki bu burgu hareketi aynı zamanda elmas boncukların

homojen olarak aĢınmasına da yardımcı olur N kadar kendi etrafında doumlnduumlruumllen elmas tel

telin diğer ucundaki bağlantı elemanı ile vidalanarak kapatılır

Bakır tuumlp ve iki ucu ters diĢli vida ndash Somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanları kullanıldığında telin bir ucu yukarıda anlatılan nedenlerden

dolayı tel uzunluğu metre kadar yani 50 metre ise tel 50 kez kendi etrafında ccedilevrilir Telin iki

ucu vidalı tipte olduğu gibi vidalanır bakır tuumlpte ise telin iki ucu bakır tuumlp iccediline sokulduktan

sonra pres makas ya da pres pompa ile belirli bir duumlzende sıkıĢtırılarak bağlanır

1415 Mermer Kuumltlesine KoĢulacak Telin Boyu (TB)

Kesilecek mermer bloğun uzunluğuna ve yuumlksekliğine bağlı olarak tel boyu

hesaplanır Buna goumlre tel boyu

(TB) = 2L +3H cinsinden hesap edilir Burada

L kesilecek kuumltlenin uzunluğu

H kesilecek kuumltlenin yuumlksekliğini ifade eder

1416 Elmas Tel Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar

Elmas tel her 1 metresine 30 adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

Elmas tel dizilirken yaylar elmas boncuklara tam baskı yapacak Ģekilde iyi

sıkılmalı kesinlikle gevĢek bırakılmamalıdır Aksi takdirde tek taraflı aĢınma ve

goumlbek burcu deliklerinden buumlyuumlme meydana gelebilmektedir

Elmas tel ccedilalıĢtırılmadan oumlnce bağlantı elemanlarının zıt youmlnuumlnde her 1 metre

iccedilin bir kere kurulmalıdır Tel yanlıĢ youmlnuumlnde kurulursa bağlantı elemanlarında

ccediloumlzuumllme ve boncuklarda tek taraflı aĢınma meydana gelir Eğer tel yetersiz

kurulursa kendi etrafında yeterince doumlnemeyeceğinden duumlzensiz aĢınacak ve

verimli bir kesim elde edilemeyecektir

Elmas tel ccedilalıĢtırılırken su debisi yeterli olmalıdır Ccedilıkan suyun renginden

yeterli olup olmadığı anlaĢılabilir Verilen su berrak ccedilıkıyorsa fazla kullanıldığı

kuru mermer tozu ve parccedilacıkları ccedilıkıyorsa suyun yetersiz verildiği anlaĢılır

Verilen su miktarı yetersiz olursa boncuklarda yanma ve aĢırı aĢınma su fazla

olursa da su yastığı neticesinde kesim hızında duumlĢme meydana gelmektedir Bu

durum gereksiz enerji tuumlketimine ve zaman kaybına yol accedilmaktadır

Elmas tel kesim yaparken aĢırı gergiye alınmamalıdır AĢırı gergiye maruz

kalan teller konik ve tek taraflı aĢınır erken bitme meydana gelir

21

UYGULAMA FAALĠYETĠ Mermer blok uumlretiminde yapılması gerekli oumln hazırlıklar iccedilin aĢağıdaki uygulamaları

yapınız

ĠĢlem Basamakları Oumlneriler

25 m boyunda 15 m yuumlksekliğinde

blok kesimi iccedilin gerekli elmas tel

boyunu hesaplayınız

Tel boyu formuumlluumlnuuml yazınız

Blok boyutuna goumlre tel boyunu bulunuz

Elmas boncuk sıralaması yapınız

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kesiniz

Ġlk bağlantı elemanını takınız

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile

elemanları telden geccediliriniz

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları takınız

Bağlantı elemanı montajı yapınız Bağlantı eleman tipini seccediliniz

Eleman tipine uygun bağlantıyı yapınız

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

Blok boyutunu belirlediniz mi

Ccedilelik halat boyunu hesapladınız mı

Boncuk yay pul ve sıkmacık temini yaptınız mı

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kestiniz mi

Ġlk bağlantı elemanını taktınız mı

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile elemanları telden geccedilirdiniz

mi

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları taktınız mı

Bağlantı eleman tipini seccediltiniz mi

Eleman tipine uygun bağlantıyı yaptınız mı

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

UYGULAMA FAALĠYETĠ

22

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği iĢaretleyiniz

1 AĢağıdakilerden hangisi madencilikte zincirin ilk aĢamasını oluĢturan faaliyettir

A) Uumlretim

B) Arama

C) Pazarlama

D) Hepsi

2 AĢağıda sıralanan maden ccedilıkarma youmlntemlerinden hangileri mermer ocakccedilılığında

kullanılmaktadır

I- Accedilık iĢleme youmlntemi

II- Yer altı ocak iĢletme youmlntemi

III- Galeri ocakccedilılığı

A) I-III

B) II-III

C) I-III

D) I-II

3 Oumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olaya ne denir

A) ĠĢ kazası

B) Meslek hastalığı

C) ĠĢ guumlvenliği

D) Yangın

4 AĢağıdakilerden hangisi ccedilalıĢma kurallarını duumlzenleyen kuruluĢlardandır

A) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

B) Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO)

C) CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenli Bakanlığı

D) Hepsi

5 AĢağıdakilerden hangisi iĢ yerinden kaynaklanabilecek iĢ kazalarından değildir

A) ĠĢ yeri zemini

B) Yetersiz geccedilitler

C) AĢırı yuumlk kaldırma

D) Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

23

6 Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

aĢağıdakilerden hangisidir

A) Delici

B) Elmas tel

C) Hidrolik ayırıcı

D) Yuumlkleyici

7 Elmas tel oluĢturulmasında kullanılan elemanların doğru sıralanıĢı aĢağıdakilerden

hangisinde doğru olarak verilmiĢtir

I-boncuklar II-sıkmacıklar III-yaylar IV-pullar

A) IV-III-I-II

B) I-II-III-IV

C) III-I-II-IV

D) II-I-IV-III

8 Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe

ederek elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılan eleman aĢağıdakilerden

hangisidir

A) Boncuk

B) Sıkmacık

C) Yay

D) Bağlantı elemanı

9 Ana kuumltleden kesilecek mermer bloğun uzunluğu 25 m ve yuumlksekliği 15 m olduğuna

goumlre kesim iccedilin gerekli elmas tel uzunluğu ne kadardır

A) 10m

B) 8m

C) 75m

D) 95m

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlkleri yazınız

10 Madenler doğada helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipsonucunda milyonlarca bazen

milyarlarca yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır

11 Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkartılması

iĢlemi helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipolarak isimlendirilmektedir

12 Elmas tel her 1 metresine helliphelliphelliphelliphellip adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

13 CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını

oumlnlemek iccedilin helliphelliphelliphelliphelliphelliparalıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir

24

AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız

14 ( ) ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı iĢ kazaları ve meslek hastalıklarından

ccedilalıĢanları korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır

15 ( ) ĠĢ kazalarına ve meslek hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeler

kullanmak zorunluluktur

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

25

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2

Mermer ocak iĢletmeciliğini ilgilendiren yasal proseduumlrleri kavrayarak mermer

ocaklarında yasal sınırlar iccedilersinde ccedilevreye duyarlı uumlretim yapma alıĢkanlığı kazanacaksınız

Bir mermer ocağı accedilmak iccedilin hangi yasa ve youmlnetmeliklere goumlre iĢlem

yapılmaktadır Bu yasa youmlnetmelik ve izinler hangi makamlardan

alınmaktadır AraĢtırınız

2 MERMER OCAKLARI ĠLE ĠLGĠLĠ

YASAL PROSEDUumlRLER Tarihicirc suumlreccedil iccedilinde insanlar doğal kaynakları kullanabildikleri oumllccediluumlde geliĢmiĢ ve

zenginleĢmiĢlerdir Guumlnuumlmuumlzde kalkınmasını tamamlamıĢ veya tamamlamakta olan bazı

uumllkeler bu kaynaklardan gerektiği gibi zamanında ve yerinde nasıl yaralanabileceğinin alt

yapısını oumlnceden hazırlayarak bu hedefine ulaĢmaktadırlar Bu altyapıyı oluĢturan

unsurlardan biri de mevzuattır

Mevzuat ccediloğu sektoumlrlerde olmayan kendine oumlzguuml yapısı oumlzellikleri sorunları ve riski

olan mermercilik sektoumlruumlnuuml etkileyen unsurların baĢında gelmektedir

Kural olarak belli bir konuda yuumlruumlrluumlkte bulunan yasalar ve buna bağlı olarak

ccedilıkartılmıĢ diğer mevzuat (tuumlzuumlk youmlnetmelik genelge tebliğ vb) o konuda faaliyet

goumlsterenlerin uyacakları kuralları belirleyerek bir ccedilerccedileve ccedilizer Bazı kanunlar (Orman

Kanunu Turizm Kanunu vb) ve bunlara dayalı olarak ccedilıkarılıp yayınlanmıĢ olan tuumlzuumlk

youmlnetmelik genelge ve tebliğler boumlyle bir mevzuat buumltuumlnluumlğuumlnuuml anlattığından hem

youmlneticilerin hem de vatandaĢların uyacakları kuralları baĢka bir kaynağa gerek kalmadan

accedilıklar

Mermer madenciliği arazide (orman turizm yayla vb) ccedileĢitli boumllgelerde yapıldığı

iccedilin ccedilok ccedileĢitli kanun ve youmlnetmeliklerle muhatap olmak zorundadır Mermer madenciliği

kendi mevzuatının yanında diğer bakanlıkların tabi olduğu mevzuata da uymak zorundadır

21 Maden Kanunu Mermercilik sektoumlruumlnuuml birinci derecede ilgilendiren Maden Kanunu‟dur CcedileĢitli

zamanlarda değiĢiklik yapılarak son hacircliyle 2004 tarihinde yuumlruumlrluumlğe girmiĢtir 3213 sayılı

Maden Kanunu Yuumlruumlrluumlk Tarihi (15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete) ve 5177

sayılı Kanun ldquo3213 Sayılı Maden Kanunursquonda ve Bazı Kanunlarda DeğiĢiklik

Yapılmasına ĠliĢkin Kanunrdquo Yuumlruumlrluumlk Tarihi (05 Haziran 2004 Tarih ve 25483 Sayılı

Resmicirc Gazete)

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2

AMACcedil

ARAġTIRMA

11

4857 sayılı ĠĢ Kanunu‟na istinaden ccedilıkarılan Yer Altı ve Yer Uumlstuuml Maden

ĠĢletmelerinde Sağlık ve Guumlvenlik Tedbirleri Youmlnetmeliği‟ne goumlre maden ocaklarında

alınacak iĢ guumlvenliği tedbirlerini Ģu Ģekilde sıralamak muumlmkuumlnduumlr

ĠĢ yerleri tehlikelere karĢı yeterli koruma sağlanacak Ģekilde organize

edilecektir ĠĢccedililerin sağlık ve guumlvenliğini tehlikeye atmamak iccedilin iĢ yerindeki

tehlikeli veya atık maddeler uzaklaĢtırılacak veya kontrol altında tutularak iĢ

yerinin her zaman duumlzenli bir durumda olması sağlanacaktır

CcedilalıĢma mahalleri iĢccedililerin iĢlerini kolayca yapabilmeleri iccedilin ergonomik

esaslara uygun Ģekilde tasarlanacak ve kurulacaktır

CcedilalıĢma mahallinde iĢccedilinin yalnız ccedilalıĢması durumunda uygun goumlzetim

yapılacak veya uygun yollarla haberleĢme sağlanacaktır

Her iĢ yerinde iĢveren tarafından atanmıĢ iĢccedililer ccedilalıĢtığı suumlrece goumlrev yapacak

yeterli beceri ve uzmanlığa sahip sorumlu bir kiĢi bulunacaktır Yeterli beceri ve

uzmanlığa sahip olmak Ģartıyla iĢ yeri iccedilin bu sorumluluğu iĢverenin kendisi

uumlstlenebilir

ĠĢccedililere sağlık ve guumlvenliklerini sağlayabilmeleri iccedilin yeterli bilgi talimat ve

eğitim verilecek ve bu eğitimler tekrarlanacaktır ĠĢveren iĢccedililere verilen

talimatların kendilerinin ve diğer ccedilalıĢanların sağlık ve guumlvenliklerini tehlikeye

atmalarını oumlnleyecek Ģekilde kolay anlaĢılır olmasını sağlayacaktır

Her iĢ yeri iccedilin iĢccedililerin sağlık ve guumlvenliklerinin korunması ve iĢ

ekipmanlarının guumlvenli bir Ģekilde kullanılması iccedilin gerekli kuralları belirleyen

yazılı talimatlar hazırlanacaktır Bu talimatlar acil durum ekipmanlarının

kullanımına ve iĢ yerinde veya iĢ yeri yakınındaki herhangi bir acil durumda

nasıl hareket edileceğine iliĢkin bilgileri de iccedilerecektir

Her iĢ yerinde ya da her iĢte guumlvenli ccedilalıĢma youmlntemleri uygulanacaktır

Sağlık ve guumlvenlik dokuumlmanında gerekli goumlruumllmesi hacirclinde hem tehlikeli iĢlerin

yapılmasında hem de diğer iĢlerle etkileĢmesi sonucu ciddi tehlikelere neden

olabilecek rutin iĢlerin yapılmasında bir ccedilalıĢma izni sistemi uygulanacaktır

ĠĢveren sağlık ve guumlvenlik youmlnetim sistemi de dacirchil olmak uumlzere iĢccedililerin

sağlığını ve guumlvenliğini korumak iccedilin alınan oumlnlemleri bu Youmlnetmelik‟e

uygunluğunu sağlamak iccedilin duumlzenli aralıklarla goumlzden geccedilirecektir

Mekanik iĢ ekipmanları ve tesisler sağlam kusursuz ve kullanım amacına

uygun olacaktır Elektrikli ekipmanların ve tesislerin guumlcuuml ve boyutları

kullanım amacına uygun olacaktır Mekanik ve elektrikli iĢ ekipmanları ile

tesisat tehlike yaratmayacak Ģekilde kurulmuĢ ve korunmuĢ olacaktır

Guumlvenlik ekipmanları her zaman kullanıma hazır ve ccedilalıĢır durumda

bulundurulacaktır Bu ekipmanların bakımı yapılan iĢ dikkate alınarak

yapılacaktır

Yangın veya patlama tehlikesi bulunan ortamlarda sigara iccedililmesine izin

verilmeyecektir

KiĢisel Koruyucu Donanımların ĠĢ Yerinde Kullanılması Hakkında Youmlnetmelik

huumlkuumlmleri saklı kalmak kaydı ile iĢccedililerin zararlı ortam havasına maruz

kalabilecekleri yerlerde yeterli sayıda uygun solunum ve canlandırma ekipmanı

bulundurulacaktır

Sağlık ve guumlvenlik dokuumlmanında belirlenmiĢ olan kaynaklardan yangının

baĢlaması ve yayılmasına karĢı iĢ yerlerinin planlanması kurulması

12

donatılması iĢletmeye alınması iĢletilmesi ve bakımında gerekli tedbirler

alınacaktır Yangınla hızlı ve etkili muumlcadele iccedilin gerekli oumlnlemler alınacaktır

ĠĢ yerleri uygun yangın soumlnduumlrme ekipmanları ve gereken hacircllerde yangın

detektoumlrleri ve alarm sistemleri ile donatılacaktır

Otomatik olmayan yangın soumlnduumlrme ekipmanları kolay ulaĢılabilir ve

kullanılabilir olacak ve gerektiğinde zarar goumlrme ihtimaline karĢı korunacaktır

Patlayıcı maddelerin ve ateĢleyicilerin depolanması taĢınması ve kullanılması

sadece bu konuda yetkili ve uzman kiĢiler tarafından yapılacaktır Bu iĢler

iĢccedililer iccedilin risk oluĢturmayacak Ģekilde organize edilecek ve yuumlruumltuumllecektir

CcedilalıĢma yerlerine guumlvenli bir Ģekilde ulaĢabilmek ve acil bir durumda hızlı ve

guumlvenli bir Ģekilde bu yerleri terk edebilmek muumlmkuumln olacaktır

Merdivenler yuumlkleme platform ve rampaları da dacirchil buumltuumln ulaĢım yolları

yayalar veya araccedillar iccedilin kolay guumlvenli ve uygun geccediliĢi sağlayacak ve

yakınındaki ccedilalıĢanları tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek Ģekilde hesaplanacak

boyutlandırılacak ve yerleĢtirilecektir

Yayaların kullandığı veveya araccedillarla malzeme taĢımada kullanılan yollar

kullanıcı sayısına ve iĢ yerinde yapılan iĢin oumlzelliğine uygun boyutlarda

olacaktır Malzeme taĢınan yollarda yayalar iccedilin yeterli guumlvenlik mesafesi

bırakılacaktır

ĠĢccedililerin korunması amacıyla araccedil yolları ve geccediliĢler accedilıkccedila iĢaretlenecektir

CcedilalıĢma sahasında motorlu taĢıtlar ve makine trafiğinin bulunması durumunda

trafik kurallarına uygun duumlzenleme yapılacaktır

Accedilık ccedilalıĢma alanları guumln ıĢığının yeterli olmadığı hacircllerde uygun Ģekilde

aydınlatılacaktır

ĠĢccedililer olumsuz hava koĢullarından ve gerekli hacircllerde cisim duumlĢmelerine karĢı

korunacaktır

ĠĢccedililer zararlı duumlzeyde guumlruumlltuumlden ve gaz buhar toz gibi zararlı dıĢ etkilerden

korunacaktır

ĠĢccedililer herhangi bir tehlike durumunda iĢ yerini hemen terk edebilecek veya

kısa suumlrede yardım alabileceklerdir

ĠĢccedililerin kaymaları veya duumlĢmeleri oumlnlenecektir

Tehlikeli alanlar accedilıkccedila goumlruumllebilir Ģekilde iĢaretlenecektir

Yapılan iĢin oumlzelliği nedeniyle malzeme veya iĢccedililerin duumlĢmesi de dacirchil risk

bulunan tehlikeli alanlara goumlrevli olmayan kiĢilerin girmesi uygun araccedil ve

gereccedillerle engellenecektir

Tehlikeli alanlara girme yetkisi olan kiĢilerin korunması iccedilin uygun oumlnlemler

alınacaktır

Herhangi bir tehlike durumunda tuumlm ccedilalıĢanların iĢ yerini derhacircl ve guumlvenli bir

Ģekilde terk etmeleri muumlmkuumln olacaktır

Acil ccedilıkıĢ kapıları dıĢarıya doğru accedilılacaktır Acil ccedilıkıĢ kapıları acil durumlarda

ccedilalıĢanların hemen ve kolayca accedilabilecekleri Ģekilde olacaktır

ĠĢccedililer herhangi bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiği konusunda

eğitileceklerdir

Ġlk yardım ekipmanları ccedilalıĢma Ģartlarının gerektirdiği her yerde

bulundurulacak ve yapılan iĢin oumlzelliğine uygun olacaktır Ġlk yardım

ekipmanları uygun bir Ģekilde iĢaretlenecek ve kolay ulaĢılabilir olacaktır

13

CcedilalıĢmaları sırasında oumlzel iĢ elbiseleri giymek durumunda olan iĢccedililer iccedilin

uygun soyunma yerleri sağlanacaktır Soyunma yerleri kolaylıkla ulaĢılabilecek

yerlerde ve yeterli buumlyuumlkluumlkte olacak ve buralarda oturma yerleri bulunacaktır

Soyunma odaları yeterince geniĢ olacak ve burada her iĢccedili iccedilin ccedilalıĢma saatleri

iccedilinde elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır Nemli tozlu

kirli ve benzeri iĢlerde veya tehlikeli maddelerle ccedilalıĢılan yerlerde iĢ elbiseleri

ile haricicirc elbiselerin ayrı yerlerde saklanabilmesi iccedilin elbise dolapları yan yana

iki boumllmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı verilecektir Islak iĢ elbiselerinin

kurutulabilmesi iccedilin gerekli imkacircnlar sağlanacaktır

Yapılan iĢin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi hacirclinde iĢccedililer iccedilin

uygun duĢ tesisleri yapılacaktır

CcedilalıĢma yerlerine dinlenme odalarına soyunma yerlerine duĢ ve yıkanma

yerlerine yakın yerlerde yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır

Hafriyat doumlkme yerleri atık yığınları ve sahaları ile ccediloumlktuumlrme havuzları sağlam

ve dayanıklı olacak iĢccedililerin sağlığı ve guumlvenliğini tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek

Ģekilde tasarlanacak inĢa edilecek iĢletilecek ve bakımı yapılacaktır

Dinlenme yerleri soyunma yerleri duĢ ve tuvaletler bekleme yerleri

yemekhaneler kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amacına goumlre yeterli

sıcaklıkta olacaktır

1331 Makine ve Tezgacirchlarda Genel Guumlvenlik Oumlnlemleri

ĠĢ kazalarının oumlnemli bir kısmı makine koruyucuların olmamasından veya makine ve

tezgacirchlarda ccedilalıĢırken gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmamasından kaynaklanmaktadır

Yapılan iĢin niteliğine ve makine tezgacirchın oumlzelliklerine goumlre alınacak oumlnlemeler de buumlyuumlk

değiĢkenlik goumlsterebilmektedir Makine ve tezgacirchlarda genel olarak alınması gereken

guumlvenlik oumlnlemeleri aĢağıda belirtilmiĢtir

Makineyi operatoumlruuml dıĢında bir kimsenin kullanması tehlikeli ve yasaktır

Her arıza hemen sorumlusuna bildirilmelidir

Makineyi kullanan operatoumlr kendi guumlvenliği kadar ccedilevresindekilerin guumlvenliğini

de duumlĢuumlnmelidir

Makine ccedilalıĢır durumda terk edilmemelidir

Makineler amacı dıĢında kullanılmamalıdır Makinelerin arka kısımlarında da

guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

TalaĢ sıccedilramalarına karĢı ccedilalıĢanlar korunmalıdır

Her makinenin ccedilalıĢtırma ve kullanma talimatı olmalıdır

CcedilalıĢmaya baĢlamadan tuumlm sistem kontrol edilmelidir

Makineyi kullananlar eğitilmelidir

Kesilen iĢ artıklarının zemine dağılmasına izin verilmemelidir

Her uyarıya uyulmalıdır

Hidrolik devre kontrol edilmeli kapalı vanalar accedilılmalıdır

ĠĢ yeri tabanı temiz olmalıdır

Uygun iĢ elbisesi giyilmelidir

Gerektiğinde kiĢisel koruyucular kullanılmalıdır

Tuumlm makinelere guumlvenlik topraklaması yapılmalıdır

14

Besleme kabloları mekanik ve kimyasal etkilerden korunmalıdır

Topraklı ve guumlvenli fiĢ-priz sistemi kullanılmalıdır

Genel ve yerel aydınlatma yeterli olmalıdır

Makine ccedilalıĢırken ayar ve oumllccedilme yapılmamalıdır

ĠĢe uygun makine kullanılmalıdır

Makineler arasında en az 80 cm uzaklık olmadır

Makineler sağlam ve duumlz bir taban uumlzerine yerleĢtirilmelidir

1332 Kaldırma Makinelerinde ĠĢ Guumlvenliği Kuralları

Her operatoumlruumln kendi makinesinden sorumlu olduğu unutulmamalıdır

Operatoumlrler kendi guumlvenlikleri yanında ccedilevrede ccedilalıĢanların da guumlvenliğini

korumak zorundadırlar

ĠĢaretler ilanlar ccedilalıĢtırma talimatları okunup anlaĢılmadan ve iĢaret veren kiĢi

tarafından yapılan iĢaretlerin kodu hakkında bilgi sahibi olmadan hiccedil kimse

vinci ccedilalıĢtırmamalıdır

Buumltuumln vinccediller goumlruumllebilecek bir yerinde yuumlk ccedilizelgesi taĢır Bu ccedilizelgede

belirlenmiĢ kapasite dıĢında yuumlk kaldırılmamalıdır

Vinccedille kaldırılan yuumlkler kesinlikle ccedilalıĢanlar uumlzerinden geccedilmemelidir Zorunlu

olmadıkccedila yuumlk bir araccedil ya da makine uumlzerinden geccedilirilmemelidir

Operatoumlr vinccedil ccedilalıĢmasına baĢlamadan oumlnce vincin kumandalarını frenlerini

vinccedil kollarını test etmelidir

Yuumlk kaldırılmadan oumlnce iĢaretccedili tarafından etrafta ccedilalıĢanlar ccedilalıĢma

boumllgesinden uzaklaĢtırılmalıdır

Hiccedil kimse yuumlkuumln ya da kancanın uumlzerine binmemeli hareket hacirclindeyken

operatoumlr vinccedil bumunun tellere takılmaması iccedilin dikkat etmelidir

Yuumlksek gerilim harları yakınında ccedilalıĢmak gerekiyorsa gerilim ile en az 3048

cm‟lik uzaklık olmalıdır

Operatoumlr vincini terk ediyorsa stop etmeli vinci istenen değerler arasında

ccedilalıĢmıyorsa makinesini derhacircl durdurmalıdır

Vinccedil ccedilalıĢır durumdayken hiccedil bir nedenle yağlama yapılmamalı operatoumlr kabini

daima temiz tutulmalıdır

Vinccedillerin uumlzerindeki limit Ģalteri iptal edilmemelidir

Frenlere yavaĢ basılmalı vinccedil ani olarak durdurulmamalıdır

Normalin uumlzerinde bir yuumlk kaldırılıyorsa yuumlk 3-5 cm kaldırıldıktan sonra frenler

test edilmelidir

Operatoumlr mahallinde daima tam dolu ve kontroluuml yapılmıĢ yangın soumlnduumlrme

tuumlpuuml hazır olmalıdır

Ağır yuumlkler kaldırılmadan oumlne vinccedil halatları kontrol edilmeli tellerde kopukluk

varsa halat değiĢtirilmelidir

Buumlyuumlk yuumlklerin sağa sola sallanmaması iccedilin yedekleme halatı kullanılmalıdır

CcedilalıĢma en az hareketle yapılacak Ģekilde organize edilmelidir

Dengeyi artırmak iccedilin daha fazla denge ağırlığı ya da daha fazla tespit tertibatı

kullanılmalıdır

15

1333 Yuumlksek Sese KarĢı Alınacak Guumlvenlik Tedbirleri

ĠĢccedililer belirli guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucuları kullanmalıdır Ccediluumlnkuuml yuumlksek

duumlzeyde guumlruumlltuumlye uzun suumlre maruz kalma ccedilok hassas olan iĢitme mekanizması iccedilin

zararlıdır Kulak tıkaccedilları veya tuumlm kulağı kapsayan kulak koruyucuları guumlruumlltuumlyuuml kulak

zarına gelmeden oumlnce oumlnler (azaltır) Kulak tıkacı veya tuumlm kulağı iccediline alan koruyucuların

seccedilimi guumlruumlltuumlnuumln duumlzeyi ve yapılan iĢe bağlıdır Guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucusu

takılınca konuĢmaları veya uyarı sinyallerini duymama endiĢesi yersizdir Hatta sesler daha

rahat iĢitilmektedir

14 Elmas Tel Kesme Makineleri ile Kesim Hazırlığı

141 Elmas Tel Kesme Makineleri

Tuumlrkiye mermer ocak iĢletmeciliğinde son 25 yılda kullanılmaya baĢlanan elmas tel

kesme makine ve ekipmanları ccedilok buumlyuumlk goumlstererek mermer madenciliğinin vazgeccedililmez

makinesi hacircline gelmiĢtir Mermer ocaklarında uumlretimin maksimum seviyede

gerccedilekleĢmesini ve zayiatsız blok elde edilmesini sağlayan makinedir

Tel ile taĢ kesmenin ccedilok eski tarihlerden beri yapılageldiği antik ocaklardaki

kalıntılardan anlaĢılmaktadır O zamanlarda kol guumlcuumlne dayalı bir kesme metodu

kullanılmıĢtır O doumlnemlerde taĢlar ocaklardan blok olarak değil levha Ģeklinde

ccedilıkarılmaktaydı Mermer uumlretiminde alıĢılagelmiĢ youmlntemlerin dıĢında daha az enerji ve daha

az insan guumlcuuml gerektirecek patlayıcılarla uumlretimde oluĢan kayıpları en aza indirecek uumlretim

youmlntemleri arayıĢları suumlregelmiĢtir Antik tel kesme metotlarından yola ccedilıkarak ilk defa 1854

yılında Belccedilika‟da Eugene Chevailer tarafından tel kesme makinesi yapılmıĢ ve

patentleĢmiĢtir 1880 yılında Guy Michel tarafından geliĢtirilen bu metot 1889 yılında en

son Ģekliyle helis tel kesme metodu ve makinesi olarak yapılmıĢtır Carrera ocaklarında ilk

kullanım 1895 yılında olmuĢtur Resim 14‟te elmas tel kesme makinesi goumlruumllmektedir

Resim 15 Elmas tel kesme makinesi

Uumlretim youmlntemine adını veren bu makine yatay veya dikey kesim yapabilmektedir

Kayacı ldquoaĢındırmardquo yoluyla kesen elmas tel makine uumlzerindeki kasnağa sarılı durumdadır

Makine goumlvdesi genellikle 6-8 m uzunluğunda olan raylar uumlzerinde kesme iĢlemi iccedilin

16

gerekli olan baskıyı (gerilmeyi) oluĢturacak Ģekilde geriye doğru hareket eder Bu esnada bir

motor yardımıyla doumlnduumlruumllen kasnağın hızla ccedilevirdiği elmas tel kesme iĢlemini

gerccedilekleĢtirir

Uumllkemiz ocaklarında yerli ve yabancı firmaların dizel veya elektrikli olarak uumlrettikleri

ETK makineleri kullanılmaktadır Bu makineler genel olarak 40-60 HP civarında olup 3-10

m2h (yuumlzey) kesme hızına sahiptir Makinenin kontrol panosu operatoumlruumlnuumln guumlvenliği

bakımında yeterli bir uzaklıkta tutulabilmektedir

1411 Elmas Tel Kesme Makinesi CcedileĢitleri ve Kısımları

Guumlnuumlmuumlzde mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan elmas tel kesme makineleri iki

Ģekilde uumlretilmektedir

Dizel

Elektrik motorlu

Bu makineler genel olarak uumlccedil kısımdan meydana gelmektedir Birinci kısımda

makinenin ccedilalıĢması iccedilin hareket motoru elektrik guumlccedil aktarma organları ve bu organları

taĢıyan Ģasi ikinci kısımda tipine makine goumlre 18-55kW guumlcuumlnde hidrolik veya mekanik

olarak elmas telin hareketini sağlayan volana (Ccedilapı 800 mm) guumlccedil aktaran merkez uumlccediluumlncuuml

kısımda ise tuumlm bu sistemi ccedilalıĢma esnasında taĢıyan raylar ve kumanda panosu

bulunmaktadır (Resim 14)

Hidrolik merkezli makineler ilk ccedilalıĢma esnasında elmas telin doumlnme hızını

ayarlamasından dolayı mekanik merkezli makinelere goumlre avantajlıdır Buna karĢın bu

makinelerin ilk yatırım maliyetleri yuumlksektir

Elmas tel kesme makinelerinin sektoumlrde kullanımının geliĢmesi sonucunda hem uumlretim

hızı yuumlkselmiĢ hem de duumlzguumln boyutlu blok elde edilme imkacircnı sağlanmıĢtır Bu makineler

sayesinde daha oumlnceki uumlretim youmlntemleri ile ocaklara verilen hasarlar en az seviyeye

indirilmiĢtir

1412 Elmas Tel Kesme Makineleri Oumlzellikleri ve CcedilalıĢma Sistemi

Elmas telle kesme youmlnteminin temeli kuumltle uumlzerine deliciler ile delinen deliklerden

geccedilirilen ve uumlzerinde elmas boncuklar bulunan telin makinenin dairesel hareketi ile oluĢan

suumlrtuumlnme yardımıyla mermerin aĢındırılmasıdır Elmas tel kesme makinesinin goumlrevi bu teli

belirli bir gerginlikte tutarak ccedilevirmesi ve raylar uumlzerinde doğrusal hareket yapmasıdır

17

Elektrikli elmas telle blok kesme makinesi (reduumlktoumlr ccedilıkıĢlı) teknik oumlzellikleri uumlretici

firmalara goumlre değiĢiklikler arz etmekle beraber Ģu Ģekilde verilebilir

Motor Cinsi Elektrikli

Motor Guumlcuuml 50 HP

YuumlruumlyuumlĢ Motoru 1 HP (Hidrolik-Otomatik)

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 8-12 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Elektrik-Mekanik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Dizel tel kesme makinesini teknik oumlzellikleri ise Ģu Ģekildedir

Motor Cinsi Dizel

Motor Guumlcuuml 82 HP

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 7-10 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Hidrostatik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Elmas tel kesme makinelerinde kesim suumlresince elmas telin gerginliği hidrostatik tip

makinelerde hidrolik piston ile elektro-mekanik sistemli makinelerde elektrik motoru-balata

veya elektrik motoru-diĢli grubu birliği ile sağlanmaktadır Elmas tel kesme makinelerinde

telin hızı sabit olması istendiğinden elektro-mekanik sistemli makineler daha avantajlıdır

1413 Tel ve Elmas Boncuklar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

elmas teldir Elmas tel olarak adlandırılan grup ccedilelik halatın uumlzerine oumlzel olarak imal edilmiĢ

elmas boncuklar yaylar sıkmacıklar ve pulların dizilmesi ile elde edilir Elmas teller

genellikle 5 ndash 10 ndash 15 metre uzunluklarda hazırlanır Resim 165‟te elmas teli oluĢturan

elmas boncuk yay ve bağlantı elemanları goumlruumllmektedir

18

Resim 16 Elmas tel ve bağlantı elemanları

Elmas boncuklar

Elmas tel kesim iĢleminde bloğu ana kayaccediltan koparan uumlnite tel halat uumlzerindeki

elmas boncuklardır

Bu boncuklar uumlretim Ģekline goumlre

Sinterize

Elektrolitik

koumlkenli olmak uumlzere iki tiptir Her birinin kullanım oumlzelliği birbirinden farklıdır

Kesim iĢlemi suumlrecinde kayacın tekno-mekanik oumlzelliğine goumlre her bir elmas boncuğun bir

kullanım oumlmruuml vardır Bu kullanım oumlmruuml kesilecek kayacın fiziksel ve mekanik oumlzellikleri

ile doğrudan iliĢkilidir

Elmas boncuk ccedilapları kullanım amaccedillarına ve uumlretim teknolojisine goumlre farklı

ccedilaplarda olabilmektedir Ocak uumlretiminde blok kesme iĢleminde kullanılan boncuk ccedilapları

suumls iĢccedililiğinde kullanılan boncuk ccedilaplarından daha buumlyuumlk boyutlardadır

Genel bir kullanım olarak elmas boncuk dıĢ yuumlzey ccedilapları 8 mm 88 mm 10 mm

102 mm 105 mm ve 11 mm değerlerindedir Yuumlzuumlk iccedil ccedilapları 7 mm 8 mm 85 mm olarak

değiĢmektedir

Yaylar

Paslanmaz ccedilelik tellerin buumlkuumlluumlp oumlzel ısıl iĢlemden geccedilirilmesi yoluyla elde edilir

Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe ederek

elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılır Yaylar ccedilelik telin uumlzerinde hareket

etmelidir Granit gibi sert taĢların kesiminde kesim esnasında kopan sert taĢ parccedilacıkları

(kırıntılar) yayların aralıklarına girerek halat-yay arasında sıkıĢır SıkıĢan bu sert kırıntılar

ccedilelik halatı ve elmas boncukların iccedil ccedileperlerini yıprattığından ccedilelik yay yerine oumlzel yapımlı

sert plastik tuumlpler kullanılır

Sıkmacıklar

Elmas telde kullanılan sıkmacıklar ccedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat

uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını oumlnler Ccedilelik halat uumlzerinde bulunan elmasların

korunmasını da sağlar Elmas telin ccedilalıĢma sırasında kopması hacirclinde sıkmacıklar soketlerin

19

yayların ve pulların fırlayarak kaybolmasını oumlnler Bu amaccedilla ccedilelik halat uumlzerinde belirli

aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilmektedir Bu sitem aynı zamanda ccedilalıĢma anında elmas

soketlerin tek tek ccedilalıĢmasını da sağlamaktadır Genel olarak iki sıkma arasına 3-5 elmas

boncuk takılır Dolayısıyla herhangi bir kopma durumunda sadece iki sıkma arasındaki

boncuk sayısı kadar bir kayıp soumlz konusu olur Bağlantı elemanı olarak iki ucu ters diĢli

vida-somun veya bakır tuumlp kullanılır Telin iki ucu vidalı tipte vidalanarak bakır tuumlpte ise iki

ucu bakır tuumlp iccedilinde birleĢtirildikten sonra pres makas ile sıkıĢtırılarak bağlanır

Tel bağlantı elemanları

Elmas tellerin sonsuz uzunluğunu sağlamak iccedilin birtakım tel bağlantı elemanları

kullanılmaktadır Bunlar vida-somun tipi ters vida-somun tipi ve bakır tuumlpuuml tipi olmak uumlzere

uumlccedile ayrılır Vida-somun tipi bağlantı elemanları diğerlerine nazaran kesim sırasında daha

kolay boĢaldığından dezavantajlıdır Bu dezavantajı diğer iki tip bağlantı elemanlarının daha

ccedilok kullanılmasına neden olmuĢtur Ayrıca meydana gelen boĢalmalardan doğacak zaman

kayıpları da asgariye indirilmiĢtir

Pullar

Elmas boncuk ve yay arasına yerleĢtirilen ccedilelik yayları koruyucu elemanlardır Pullar

ccedilelik yayları ve elmas soketlerin doumlnuumlĢuumlnuuml sağlamak ve korumak amacıyla kullanılır

Ccedilelik halat

Krom-nikel alaĢımlı tellerden oluĢur Ccedilelik tellerden oluĢan bir oumlzuumln etrafına 6 adet

halatccedilığın burularak sarılmasıyla oluĢturulur Her bir halatccedilık 7 telden oluĢur Ccedilekme

dayanımı 1830 knmm2 kopma dayanımı 20 kn olan tellerdir Elmas boncukların iccedil ccedilapına

uygun olarak 40 mm 48 mm ve 49 mm ccedilaplarında imal edilir

1414 Elmas Boncuk Bağlantısı Yapma

Ccedilelik tel uumlzerine pul - elmas boncuk ndash pul ndash yay - pul sıralaması ile istenilen uzunlukta

(5 10 15 m) dizilir CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir

tarafa toplanmasını oumlnlemek iccedilin 50-60cm aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir Telin sonunda

bağlantı elemanları ile bağlantısı yapılır ġekil 11‟de elmas boncuğun ccedilelik halata takılıĢı ve

bağlantısı yapılmıĢ elmas tel goumlruumllmektedir

ġekil 11 Elmas teli oluĢturan parccedilalar ve diziliĢleri

Elmaslı tel mermer kuumltlesine ve tel kesme makinesine koĢulduktan sonra değiĢik tipte

bağlantı elemanları kullanılarak iki ucu bağlanır Bağlantı elemanın tipine goumlre bağlantı

tekniği de farklılık goumlsterir

20

Vida somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanı kullanıldığında elmaslı tel bağlanmadan oumlnce telin bir ucu

N=D+L kadar vidalama youmlnuumlnden tersine kendi etrafında burgu Ģeklinde ccedilevrilir Burada D

bağlantı elemanındaki diĢ sayısı L ise kullanılan elmas telin metre cinsinden uzunluğudur

Bundan amaccedil kesim esnasında bağlantı elemanın vidasının ccediloumlzuumllmesini oumlnlemek ve telin

kendi etrafında doumlnuumlĢuumlnuuml sağlayacak kesim esnasında elmas boncukların mermer kuumltlesi

iccedilindeki sıkıĢmasını oumlnlemektir Teldeki bu burgu hareketi aynı zamanda elmas boncukların

homojen olarak aĢınmasına da yardımcı olur N kadar kendi etrafında doumlnduumlruumllen elmas tel

telin diğer ucundaki bağlantı elemanı ile vidalanarak kapatılır

Bakır tuumlp ve iki ucu ters diĢli vida ndash Somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanları kullanıldığında telin bir ucu yukarıda anlatılan nedenlerden

dolayı tel uzunluğu metre kadar yani 50 metre ise tel 50 kez kendi etrafında ccedilevrilir Telin iki

ucu vidalı tipte olduğu gibi vidalanır bakır tuumlpte ise telin iki ucu bakır tuumlp iccediline sokulduktan

sonra pres makas ya da pres pompa ile belirli bir duumlzende sıkıĢtırılarak bağlanır

1415 Mermer Kuumltlesine KoĢulacak Telin Boyu (TB)

Kesilecek mermer bloğun uzunluğuna ve yuumlksekliğine bağlı olarak tel boyu

hesaplanır Buna goumlre tel boyu

(TB) = 2L +3H cinsinden hesap edilir Burada

L kesilecek kuumltlenin uzunluğu

H kesilecek kuumltlenin yuumlksekliğini ifade eder

1416 Elmas Tel Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar

Elmas tel her 1 metresine 30 adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

Elmas tel dizilirken yaylar elmas boncuklara tam baskı yapacak Ģekilde iyi

sıkılmalı kesinlikle gevĢek bırakılmamalıdır Aksi takdirde tek taraflı aĢınma ve

goumlbek burcu deliklerinden buumlyuumlme meydana gelebilmektedir

Elmas tel ccedilalıĢtırılmadan oumlnce bağlantı elemanlarının zıt youmlnuumlnde her 1 metre

iccedilin bir kere kurulmalıdır Tel yanlıĢ youmlnuumlnde kurulursa bağlantı elemanlarında

ccediloumlzuumllme ve boncuklarda tek taraflı aĢınma meydana gelir Eğer tel yetersiz

kurulursa kendi etrafında yeterince doumlnemeyeceğinden duumlzensiz aĢınacak ve

verimli bir kesim elde edilemeyecektir

Elmas tel ccedilalıĢtırılırken su debisi yeterli olmalıdır Ccedilıkan suyun renginden

yeterli olup olmadığı anlaĢılabilir Verilen su berrak ccedilıkıyorsa fazla kullanıldığı

kuru mermer tozu ve parccedilacıkları ccedilıkıyorsa suyun yetersiz verildiği anlaĢılır

Verilen su miktarı yetersiz olursa boncuklarda yanma ve aĢırı aĢınma su fazla

olursa da su yastığı neticesinde kesim hızında duumlĢme meydana gelmektedir Bu

durum gereksiz enerji tuumlketimine ve zaman kaybına yol accedilmaktadır

Elmas tel kesim yaparken aĢırı gergiye alınmamalıdır AĢırı gergiye maruz

kalan teller konik ve tek taraflı aĢınır erken bitme meydana gelir

21

UYGULAMA FAALĠYETĠ Mermer blok uumlretiminde yapılması gerekli oumln hazırlıklar iccedilin aĢağıdaki uygulamaları

yapınız

ĠĢlem Basamakları Oumlneriler

25 m boyunda 15 m yuumlksekliğinde

blok kesimi iccedilin gerekli elmas tel

boyunu hesaplayınız

Tel boyu formuumlluumlnuuml yazınız

Blok boyutuna goumlre tel boyunu bulunuz

Elmas boncuk sıralaması yapınız

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kesiniz

Ġlk bağlantı elemanını takınız

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile

elemanları telden geccediliriniz

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları takınız

Bağlantı elemanı montajı yapınız Bağlantı eleman tipini seccediliniz

Eleman tipine uygun bağlantıyı yapınız

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

Blok boyutunu belirlediniz mi

Ccedilelik halat boyunu hesapladınız mı

Boncuk yay pul ve sıkmacık temini yaptınız mı

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kestiniz mi

Ġlk bağlantı elemanını taktınız mı

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile elemanları telden geccedilirdiniz

mi

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları taktınız mı

Bağlantı eleman tipini seccediltiniz mi

Eleman tipine uygun bağlantıyı yaptınız mı

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

UYGULAMA FAALĠYETĠ

22

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği iĢaretleyiniz

1 AĢağıdakilerden hangisi madencilikte zincirin ilk aĢamasını oluĢturan faaliyettir

A) Uumlretim

B) Arama

C) Pazarlama

D) Hepsi

2 AĢağıda sıralanan maden ccedilıkarma youmlntemlerinden hangileri mermer ocakccedilılığında

kullanılmaktadır

I- Accedilık iĢleme youmlntemi

II- Yer altı ocak iĢletme youmlntemi

III- Galeri ocakccedilılığı

A) I-III

B) II-III

C) I-III

D) I-II

3 Oumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olaya ne denir

A) ĠĢ kazası

B) Meslek hastalığı

C) ĠĢ guumlvenliği

D) Yangın

4 AĢağıdakilerden hangisi ccedilalıĢma kurallarını duumlzenleyen kuruluĢlardandır

A) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

B) Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO)

C) CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenli Bakanlığı

D) Hepsi

5 AĢağıdakilerden hangisi iĢ yerinden kaynaklanabilecek iĢ kazalarından değildir

A) ĠĢ yeri zemini

B) Yetersiz geccedilitler

C) AĢırı yuumlk kaldırma

D) Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

23

6 Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

aĢağıdakilerden hangisidir

A) Delici

B) Elmas tel

C) Hidrolik ayırıcı

D) Yuumlkleyici

7 Elmas tel oluĢturulmasında kullanılan elemanların doğru sıralanıĢı aĢağıdakilerden

hangisinde doğru olarak verilmiĢtir

I-boncuklar II-sıkmacıklar III-yaylar IV-pullar

A) IV-III-I-II

B) I-II-III-IV

C) III-I-II-IV

D) II-I-IV-III

8 Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe

ederek elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılan eleman aĢağıdakilerden

hangisidir

A) Boncuk

B) Sıkmacık

C) Yay

D) Bağlantı elemanı

9 Ana kuumltleden kesilecek mermer bloğun uzunluğu 25 m ve yuumlksekliği 15 m olduğuna

goumlre kesim iccedilin gerekli elmas tel uzunluğu ne kadardır

A) 10m

B) 8m

C) 75m

D) 95m

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlkleri yazınız

10 Madenler doğada helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipsonucunda milyonlarca bazen

milyarlarca yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır

11 Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkartılması

iĢlemi helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipolarak isimlendirilmektedir

12 Elmas tel her 1 metresine helliphelliphelliphelliphellip adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

13 CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını

oumlnlemek iccedilin helliphelliphelliphelliphelliphelliparalıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir

24

AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız

14 ( ) ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı iĢ kazaları ve meslek hastalıklarından

ccedilalıĢanları korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır

15 ( ) ĠĢ kazalarına ve meslek hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeler

kullanmak zorunluluktur

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

25

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2

Mermer ocak iĢletmeciliğini ilgilendiren yasal proseduumlrleri kavrayarak mermer

ocaklarında yasal sınırlar iccedilersinde ccedilevreye duyarlı uumlretim yapma alıĢkanlığı kazanacaksınız

Bir mermer ocağı accedilmak iccedilin hangi yasa ve youmlnetmeliklere goumlre iĢlem

yapılmaktadır Bu yasa youmlnetmelik ve izinler hangi makamlardan

alınmaktadır AraĢtırınız

2 MERMER OCAKLARI ĠLE ĠLGĠLĠ

YASAL PROSEDUumlRLER Tarihicirc suumlreccedil iccedilinde insanlar doğal kaynakları kullanabildikleri oumllccediluumlde geliĢmiĢ ve

zenginleĢmiĢlerdir Guumlnuumlmuumlzde kalkınmasını tamamlamıĢ veya tamamlamakta olan bazı

uumllkeler bu kaynaklardan gerektiği gibi zamanında ve yerinde nasıl yaralanabileceğinin alt

yapısını oumlnceden hazırlayarak bu hedefine ulaĢmaktadırlar Bu altyapıyı oluĢturan

unsurlardan biri de mevzuattır

Mevzuat ccediloğu sektoumlrlerde olmayan kendine oumlzguuml yapısı oumlzellikleri sorunları ve riski

olan mermercilik sektoumlruumlnuuml etkileyen unsurların baĢında gelmektedir

Kural olarak belli bir konuda yuumlruumlrluumlkte bulunan yasalar ve buna bağlı olarak

ccedilıkartılmıĢ diğer mevzuat (tuumlzuumlk youmlnetmelik genelge tebliğ vb) o konuda faaliyet

goumlsterenlerin uyacakları kuralları belirleyerek bir ccedilerccedileve ccedilizer Bazı kanunlar (Orman

Kanunu Turizm Kanunu vb) ve bunlara dayalı olarak ccedilıkarılıp yayınlanmıĢ olan tuumlzuumlk

youmlnetmelik genelge ve tebliğler boumlyle bir mevzuat buumltuumlnluumlğuumlnuuml anlattığından hem

youmlneticilerin hem de vatandaĢların uyacakları kuralları baĢka bir kaynağa gerek kalmadan

accedilıklar

Mermer madenciliği arazide (orman turizm yayla vb) ccedileĢitli boumllgelerde yapıldığı

iccedilin ccedilok ccedileĢitli kanun ve youmlnetmeliklerle muhatap olmak zorundadır Mermer madenciliği

kendi mevzuatının yanında diğer bakanlıkların tabi olduğu mevzuata da uymak zorundadır

21 Maden Kanunu Mermercilik sektoumlruumlnuuml birinci derecede ilgilendiren Maden Kanunu‟dur CcedileĢitli

zamanlarda değiĢiklik yapılarak son hacircliyle 2004 tarihinde yuumlruumlrluumlğe girmiĢtir 3213 sayılı

Maden Kanunu Yuumlruumlrluumlk Tarihi (15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete) ve 5177

sayılı Kanun ldquo3213 Sayılı Maden Kanunursquonda ve Bazı Kanunlarda DeğiĢiklik

Yapılmasına ĠliĢkin Kanunrdquo Yuumlruumlrluumlk Tarihi (05 Haziran 2004 Tarih ve 25483 Sayılı

Resmicirc Gazete)

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2

AMACcedil

ARAġTIRMA

12

donatılması iĢletmeye alınması iĢletilmesi ve bakımında gerekli tedbirler

alınacaktır Yangınla hızlı ve etkili muumlcadele iccedilin gerekli oumlnlemler alınacaktır

ĠĢ yerleri uygun yangın soumlnduumlrme ekipmanları ve gereken hacircllerde yangın

detektoumlrleri ve alarm sistemleri ile donatılacaktır

Otomatik olmayan yangın soumlnduumlrme ekipmanları kolay ulaĢılabilir ve

kullanılabilir olacak ve gerektiğinde zarar goumlrme ihtimaline karĢı korunacaktır

Patlayıcı maddelerin ve ateĢleyicilerin depolanması taĢınması ve kullanılması

sadece bu konuda yetkili ve uzman kiĢiler tarafından yapılacaktır Bu iĢler

iĢccedililer iccedilin risk oluĢturmayacak Ģekilde organize edilecek ve yuumlruumltuumllecektir

CcedilalıĢma yerlerine guumlvenli bir Ģekilde ulaĢabilmek ve acil bir durumda hızlı ve

guumlvenli bir Ģekilde bu yerleri terk edebilmek muumlmkuumln olacaktır

Merdivenler yuumlkleme platform ve rampaları da dacirchil buumltuumln ulaĢım yolları

yayalar veya araccedillar iccedilin kolay guumlvenli ve uygun geccediliĢi sağlayacak ve

yakınındaki ccedilalıĢanları tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek Ģekilde hesaplanacak

boyutlandırılacak ve yerleĢtirilecektir

Yayaların kullandığı veveya araccedillarla malzeme taĢımada kullanılan yollar

kullanıcı sayısına ve iĢ yerinde yapılan iĢin oumlzelliğine uygun boyutlarda

olacaktır Malzeme taĢınan yollarda yayalar iccedilin yeterli guumlvenlik mesafesi

bırakılacaktır

ĠĢccedililerin korunması amacıyla araccedil yolları ve geccediliĢler accedilıkccedila iĢaretlenecektir

CcedilalıĢma sahasında motorlu taĢıtlar ve makine trafiğinin bulunması durumunda

trafik kurallarına uygun duumlzenleme yapılacaktır

Accedilık ccedilalıĢma alanları guumln ıĢığının yeterli olmadığı hacircllerde uygun Ģekilde

aydınlatılacaktır

ĠĢccedililer olumsuz hava koĢullarından ve gerekli hacircllerde cisim duumlĢmelerine karĢı

korunacaktır

ĠĢccedililer zararlı duumlzeyde guumlruumlltuumlden ve gaz buhar toz gibi zararlı dıĢ etkilerden

korunacaktır

ĠĢccedililer herhangi bir tehlike durumunda iĢ yerini hemen terk edebilecek veya

kısa suumlrede yardım alabileceklerdir

ĠĢccedililerin kaymaları veya duumlĢmeleri oumlnlenecektir

Tehlikeli alanlar accedilıkccedila goumlruumllebilir Ģekilde iĢaretlenecektir

Yapılan iĢin oumlzelliği nedeniyle malzeme veya iĢccedililerin duumlĢmesi de dacirchil risk

bulunan tehlikeli alanlara goumlrevli olmayan kiĢilerin girmesi uygun araccedil ve

gereccedillerle engellenecektir

Tehlikeli alanlara girme yetkisi olan kiĢilerin korunması iccedilin uygun oumlnlemler

alınacaktır

Herhangi bir tehlike durumunda tuumlm ccedilalıĢanların iĢ yerini derhacircl ve guumlvenli bir

Ģekilde terk etmeleri muumlmkuumln olacaktır

Acil ccedilıkıĢ kapıları dıĢarıya doğru accedilılacaktır Acil ccedilıkıĢ kapıları acil durumlarda

ccedilalıĢanların hemen ve kolayca accedilabilecekleri Ģekilde olacaktır

ĠĢccedililer herhangi bir acil durumda nasıl davranmaları gerektiği konusunda

eğitileceklerdir

Ġlk yardım ekipmanları ccedilalıĢma Ģartlarının gerektirdiği her yerde

bulundurulacak ve yapılan iĢin oumlzelliğine uygun olacaktır Ġlk yardım

ekipmanları uygun bir Ģekilde iĢaretlenecek ve kolay ulaĢılabilir olacaktır

13

CcedilalıĢmaları sırasında oumlzel iĢ elbiseleri giymek durumunda olan iĢccedililer iccedilin

uygun soyunma yerleri sağlanacaktır Soyunma yerleri kolaylıkla ulaĢılabilecek

yerlerde ve yeterli buumlyuumlkluumlkte olacak ve buralarda oturma yerleri bulunacaktır

Soyunma odaları yeterince geniĢ olacak ve burada her iĢccedili iccedilin ccedilalıĢma saatleri

iccedilinde elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır Nemli tozlu

kirli ve benzeri iĢlerde veya tehlikeli maddelerle ccedilalıĢılan yerlerde iĢ elbiseleri

ile haricicirc elbiselerin ayrı yerlerde saklanabilmesi iccedilin elbise dolapları yan yana

iki boumllmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı verilecektir Islak iĢ elbiselerinin

kurutulabilmesi iccedilin gerekli imkacircnlar sağlanacaktır

Yapılan iĢin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi hacirclinde iĢccedililer iccedilin

uygun duĢ tesisleri yapılacaktır

CcedilalıĢma yerlerine dinlenme odalarına soyunma yerlerine duĢ ve yıkanma

yerlerine yakın yerlerde yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır

Hafriyat doumlkme yerleri atık yığınları ve sahaları ile ccediloumlktuumlrme havuzları sağlam

ve dayanıklı olacak iĢccedililerin sağlığı ve guumlvenliğini tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek

Ģekilde tasarlanacak inĢa edilecek iĢletilecek ve bakımı yapılacaktır

Dinlenme yerleri soyunma yerleri duĢ ve tuvaletler bekleme yerleri

yemekhaneler kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amacına goumlre yeterli

sıcaklıkta olacaktır

1331 Makine ve Tezgacirchlarda Genel Guumlvenlik Oumlnlemleri

ĠĢ kazalarının oumlnemli bir kısmı makine koruyucuların olmamasından veya makine ve

tezgacirchlarda ccedilalıĢırken gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmamasından kaynaklanmaktadır

Yapılan iĢin niteliğine ve makine tezgacirchın oumlzelliklerine goumlre alınacak oumlnlemeler de buumlyuumlk

değiĢkenlik goumlsterebilmektedir Makine ve tezgacirchlarda genel olarak alınması gereken

guumlvenlik oumlnlemeleri aĢağıda belirtilmiĢtir

Makineyi operatoumlruuml dıĢında bir kimsenin kullanması tehlikeli ve yasaktır

Her arıza hemen sorumlusuna bildirilmelidir

Makineyi kullanan operatoumlr kendi guumlvenliği kadar ccedilevresindekilerin guumlvenliğini

de duumlĢuumlnmelidir

Makine ccedilalıĢır durumda terk edilmemelidir

Makineler amacı dıĢında kullanılmamalıdır Makinelerin arka kısımlarında da

guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

TalaĢ sıccedilramalarına karĢı ccedilalıĢanlar korunmalıdır

Her makinenin ccedilalıĢtırma ve kullanma talimatı olmalıdır

CcedilalıĢmaya baĢlamadan tuumlm sistem kontrol edilmelidir

Makineyi kullananlar eğitilmelidir

Kesilen iĢ artıklarının zemine dağılmasına izin verilmemelidir

Her uyarıya uyulmalıdır

Hidrolik devre kontrol edilmeli kapalı vanalar accedilılmalıdır

ĠĢ yeri tabanı temiz olmalıdır

Uygun iĢ elbisesi giyilmelidir

Gerektiğinde kiĢisel koruyucular kullanılmalıdır

Tuumlm makinelere guumlvenlik topraklaması yapılmalıdır

14

Besleme kabloları mekanik ve kimyasal etkilerden korunmalıdır

Topraklı ve guumlvenli fiĢ-priz sistemi kullanılmalıdır

Genel ve yerel aydınlatma yeterli olmalıdır

Makine ccedilalıĢırken ayar ve oumllccedilme yapılmamalıdır

ĠĢe uygun makine kullanılmalıdır

Makineler arasında en az 80 cm uzaklık olmadır

Makineler sağlam ve duumlz bir taban uumlzerine yerleĢtirilmelidir

1332 Kaldırma Makinelerinde ĠĢ Guumlvenliği Kuralları

Her operatoumlruumln kendi makinesinden sorumlu olduğu unutulmamalıdır

Operatoumlrler kendi guumlvenlikleri yanında ccedilevrede ccedilalıĢanların da guumlvenliğini

korumak zorundadırlar

ĠĢaretler ilanlar ccedilalıĢtırma talimatları okunup anlaĢılmadan ve iĢaret veren kiĢi

tarafından yapılan iĢaretlerin kodu hakkında bilgi sahibi olmadan hiccedil kimse

vinci ccedilalıĢtırmamalıdır

Buumltuumln vinccediller goumlruumllebilecek bir yerinde yuumlk ccedilizelgesi taĢır Bu ccedilizelgede

belirlenmiĢ kapasite dıĢında yuumlk kaldırılmamalıdır

Vinccedille kaldırılan yuumlkler kesinlikle ccedilalıĢanlar uumlzerinden geccedilmemelidir Zorunlu

olmadıkccedila yuumlk bir araccedil ya da makine uumlzerinden geccedilirilmemelidir

Operatoumlr vinccedil ccedilalıĢmasına baĢlamadan oumlnce vincin kumandalarını frenlerini

vinccedil kollarını test etmelidir

Yuumlk kaldırılmadan oumlnce iĢaretccedili tarafından etrafta ccedilalıĢanlar ccedilalıĢma

boumllgesinden uzaklaĢtırılmalıdır

Hiccedil kimse yuumlkuumln ya da kancanın uumlzerine binmemeli hareket hacirclindeyken

operatoumlr vinccedil bumunun tellere takılmaması iccedilin dikkat etmelidir

Yuumlksek gerilim harları yakınında ccedilalıĢmak gerekiyorsa gerilim ile en az 3048

cm‟lik uzaklık olmalıdır

Operatoumlr vincini terk ediyorsa stop etmeli vinci istenen değerler arasında

ccedilalıĢmıyorsa makinesini derhacircl durdurmalıdır

Vinccedil ccedilalıĢır durumdayken hiccedil bir nedenle yağlama yapılmamalı operatoumlr kabini

daima temiz tutulmalıdır

Vinccedillerin uumlzerindeki limit Ģalteri iptal edilmemelidir

Frenlere yavaĢ basılmalı vinccedil ani olarak durdurulmamalıdır

Normalin uumlzerinde bir yuumlk kaldırılıyorsa yuumlk 3-5 cm kaldırıldıktan sonra frenler

test edilmelidir

Operatoumlr mahallinde daima tam dolu ve kontroluuml yapılmıĢ yangın soumlnduumlrme

tuumlpuuml hazır olmalıdır

Ağır yuumlkler kaldırılmadan oumlne vinccedil halatları kontrol edilmeli tellerde kopukluk

varsa halat değiĢtirilmelidir

Buumlyuumlk yuumlklerin sağa sola sallanmaması iccedilin yedekleme halatı kullanılmalıdır

CcedilalıĢma en az hareketle yapılacak Ģekilde organize edilmelidir

Dengeyi artırmak iccedilin daha fazla denge ağırlığı ya da daha fazla tespit tertibatı

kullanılmalıdır

15

1333 Yuumlksek Sese KarĢı Alınacak Guumlvenlik Tedbirleri

ĠĢccedililer belirli guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucuları kullanmalıdır Ccediluumlnkuuml yuumlksek

duumlzeyde guumlruumlltuumlye uzun suumlre maruz kalma ccedilok hassas olan iĢitme mekanizması iccedilin

zararlıdır Kulak tıkaccedilları veya tuumlm kulağı kapsayan kulak koruyucuları guumlruumlltuumlyuuml kulak

zarına gelmeden oumlnce oumlnler (azaltır) Kulak tıkacı veya tuumlm kulağı iccediline alan koruyucuların

seccedilimi guumlruumlltuumlnuumln duumlzeyi ve yapılan iĢe bağlıdır Guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucusu

takılınca konuĢmaları veya uyarı sinyallerini duymama endiĢesi yersizdir Hatta sesler daha

rahat iĢitilmektedir

14 Elmas Tel Kesme Makineleri ile Kesim Hazırlığı

141 Elmas Tel Kesme Makineleri

Tuumlrkiye mermer ocak iĢletmeciliğinde son 25 yılda kullanılmaya baĢlanan elmas tel

kesme makine ve ekipmanları ccedilok buumlyuumlk goumlstererek mermer madenciliğinin vazgeccedililmez

makinesi hacircline gelmiĢtir Mermer ocaklarında uumlretimin maksimum seviyede

gerccedilekleĢmesini ve zayiatsız blok elde edilmesini sağlayan makinedir

Tel ile taĢ kesmenin ccedilok eski tarihlerden beri yapılageldiği antik ocaklardaki

kalıntılardan anlaĢılmaktadır O zamanlarda kol guumlcuumlne dayalı bir kesme metodu

kullanılmıĢtır O doumlnemlerde taĢlar ocaklardan blok olarak değil levha Ģeklinde

ccedilıkarılmaktaydı Mermer uumlretiminde alıĢılagelmiĢ youmlntemlerin dıĢında daha az enerji ve daha

az insan guumlcuuml gerektirecek patlayıcılarla uumlretimde oluĢan kayıpları en aza indirecek uumlretim

youmlntemleri arayıĢları suumlregelmiĢtir Antik tel kesme metotlarından yola ccedilıkarak ilk defa 1854

yılında Belccedilika‟da Eugene Chevailer tarafından tel kesme makinesi yapılmıĢ ve

patentleĢmiĢtir 1880 yılında Guy Michel tarafından geliĢtirilen bu metot 1889 yılında en

son Ģekliyle helis tel kesme metodu ve makinesi olarak yapılmıĢtır Carrera ocaklarında ilk

kullanım 1895 yılında olmuĢtur Resim 14‟te elmas tel kesme makinesi goumlruumllmektedir

Resim 15 Elmas tel kesme makinesi

Uumlretim youmlntemine adını veren bu makine yatay veya dikey kesim yapabilmektedir

Kayacı ldquoaĢındırmardquo yoluyla kesen elmas tel makine uumlzerindeki kasnağa sarılı durumdadır

Makine goumlvdesi genellikle 6-8 m uzunluğunda olan raylar uumlzerinde kesme iĢlemi iccedilin

16

gerekli olan baskıyı (gerilmeyi) oluĢturacak Ģekilde geriye doğru hareket eder Bu esnada bir

motor yardımıyla doumlnduumlruumllen kasnağın hızla ccedilevirdiği elmas tel kesme iĢlemini

gerccedilekleĢtirir

Uumllkemiz ocaklarında yerli ve yabancı firmaların dizel veya elektrikli olarak uumlrettikleri

ETK makineleri kullanılmaktadır Bu makineler genel olarak 40-60 HP civarında olup 3-10

m2h (yuumlzey) kesme hızına sahiptir Makinenin kontrol panosu operatoumlruumlnuumln guumlvenliği

bakımında yeterli bir uzaklıkta tutulabilmektedir

1411 Elmas Tel Kesme Makinesi CcedileĢitleri ve Kısımları

Guumlnuumlmuumlzde mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan elmas tel kesme makineleri iki

Ģekilde uumlretilmektedir

Dizel

Elektrik motorlu

Bu makineler genel olarak uumlccedil kısımdan meydana gelmektedir Birinci kısımda

makinenin ccedilalıĢması iccedilin hareket motoru elektrik guumlccedil aktarma organları ve bu organları

taĢıyan Ģasi ikinci kısımda tipine makine goumlre 18-55kW guumlcuumlnde hidrolik veya mekanik

olarak elmas telin hareketini sağlayan volana (Ccedilapı 800 mm) guumlccedil aktaran merkez uumlccediluumlncuuml

kısımda ise tuumlm bu sistemi ccedilalıĢma esnasında taĢıyan raylar ve kumanda panosu

bulunmaktadır (Resim 14)

Hidrolik merkezli makineler ilk ccedilalıĢma esnasında elmas telin doumlnme hızını

ayarlamasından dolayı mekanik merkezli makinelere goumlre avantajlıdır Buna karĢın bu

makinelerin ilk yatırım maliyetleri yuumlksektir

Elmas tel kesme makinelerinin sektoumlrde kullanımının geliĢmesi sonucunda hem uumlretim

hızı yuumlkselmiĢ hem de duumlzguumln boyutlu blok elde edilme imkacircnı sağlanmıĢtır Bu makineler

sayesinde daha oumlnceki uumlretim youmlntemleri ile ocaklara verilen hasarlar en az seviyeye

indirilmiĢtir

1412 Elmas Tel Kesme Makineleri Oumlzellikleri ve CcedilalıĢma Sistemi

Elmas telle kesme youmlnteminin temeli kuumltle uumlzerine deliciler ile delinen deliklerden

geccedilirilen ve uumlzerinde elmas boncuklar bulunan telin makinenin dairesel hareketi ile oluĢan

suumlrtuumlnme yardımıyla mermerin aĢındırılmasıdır Elmas tel kesme makinesinin goumlrevi bu teli

belirli bir gerginlikte tutarak ccedilevirmesi ve raylar uumlzerinde doğrusal hareket yapmasıdır

17

Elektrikli elmas telle blok kesme makinesi (reduumlktoumlr ccedilıkıĢlı) teknik oumlzellikleri uumlretici

firmalara goumlre değiĢiklikler arz etmekle beraber Ģu Ģekilde verilebilir

Motor Cinsi Elektrikli

Motor Guumlcuuml 50 HP

YuumlruumlyuumlĢ Motoru 1 HP (Hidrolik-Otomatik)

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 8-12 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Elektrik-Mekanik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Dizel tel kesme makinesini teknik oumlzellikleri ise Ģu Ģekildedir

Motor Cinsi Dizel

Motor Guumlcuuml 82 HP

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 7-10 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Hidrostatik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Elmas tel kesme makinelerinde kesim suumlresince elmas telin gerginliği hidrostatik tip

makinelerde hidrolik piston ile elektro-mekanik sistemli makinelerde elektrik motoru-balata

veya elektrik motoru-diĢli grubu birliği ile sağlanmaktadır Elmas tel kesme makinelerinde

telin hızı sabit olması istendiğinden elektro-mekanik sistemli makineler daha avantajlıdır

1413 Tel ve Elmas Boncuklar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

elmas teldir Elmas tel olarak adlandırılan grup ccedilelik halatın uumlzerine oumlzel olarak imal edilmiĢ

elmas boncuklar yaylar sıkmacıklar ve pulların dizilmesi ile elde edilir Elmas teller

genellikle 5 ndash 10 ndash 15 metre uzunluklarda hazırlanır Resim 165‟te elmas teli oluĢturan

elmas boncuk yay ve bağlantı elemanları goumlruumllmektedir

18

Resim 16 Elmas tel ve bağlantı elemanları

Elmas boncuklar

Elmas tel kesim iĢleminde bloğu ana kayaccediltan koparan uumlnite tel halat uumlzerindeki

elmas boncuklardır

Bu boncuklar uumlretim Ģekline goumlre

Sinterize

Elektrolitik

koumlkenli olmak uumlzere iki tiptir Her birinin kullanım oumlzelliği birbirinden farklıdır

Kesim iĢlemi suumlrecinde kayacın tekno-mekanik oumlzelliğine goumlre her bir elmas boncuğun bir

kullanım oumlmruuml vardır Bu kullanım oumlmruuml kesilecek kayacın fiziksel ve mekanik oumlzellikleri

ile doğrudan iliĢkilidir

Elmas boncuk ccedilapları kullanım amaccedillarına ve uumlretim teknolojisine goumlre farklı

ccedilaplarda olabilmektedir Ocak uumlretiminde blok kesme iĢleminde kullanılan boncuk ccedilapları

suumls iĢccedililiğinde kullanılan boncuk ccedilaplarından daha buumlyuumlk boyutlardadır

Genel bir kullanım olarak elmas boncuk dıĢ yuumlzey ccedilapları 8 mm 88 mm 10 mm

102 mm 105 mm ve 11 mm değerlerindedir Yuumlzuumlk iccedil ccedilapları 7 mm 8 mm 85 mm olarak

değiĢmektedir

Yaylar

Paslanmaz ccedilelik tellerin buumlkuumlluumlp oumlzel ısıl iĢlemden geccedilirilmesi yoluyla elde edilir

Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe ederek

elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılır Yaylar ccedilelik telin uumlzerinde hareket

etmelidir Granit gibi sert taĢların kesiminde kesim esnasında kopan sert taĢ parccedilacıkları

(kırıntılar) yayların aralıklarına girerek halat-yay arasında sıkıĢır SıkıĢan bu sert kırıntılar

ccedilelik halatı ve elmas boncukların iccedil ccedileperlerini yıprattığından ccedilelik yay yerine oumlzel yapımlı

sert plastik tuumlpler kullanılır

Sıkmacıklar

Elmas telde kullanılan sıkmacıklar ccedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat

uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını oumlnler Ccedilelik halat uumlzerinde bulunan elmasların

korunmasını da sağlar Elmas telin ccedilalıĢma sırasında kopması hacirclinde sıkmacıklar soketlerin

19

yayların ve pulların fırlayarak kaybolmasını oumlnler Bu amaccedilla ccedilelik halat uumlzerinde belirli

aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilmektedir Bu sitem aynı zamanda ccedilalıĢma anında elmas

soketlerin tek tek ccedilalıĢmasını da sağlamaktadır Genel olarak iki sıkma arasına 3-5 elmas

boncuk takılır Dolayısıyla herhangi bir kopma durumunda sadece iki sıkma arasındaki

boncuk sayısı kadar bir kayıp soumlz konusu olur Bağlantı elemanı olarak iki ucu ters diĢli

vida-somun veya bakır tuumlp kullanılır Telin iki ucu vidalı tipte vidalanarak bakır tuumlpte ise iki

ucu bakır tuumlp iccedilinde birleĢtirildikten sonra pres makas ile sıkıĢtırılarak bağlanır

Tel bağlantı elemanları

Elmas tellerin sonsuz uzunluğunu sağlamak iccedilin birtakım tel bağlantı elemanları

kullanılmaktadır Bunlar vida-somun tipi ters vida-somun tipi ve bakır tuumlpuuml tipi olmak uumlzere

uumlccedile ayrılır Vida-somun tipi bağlantı elemanları diğerlerine nazaran kesim sırasında daha

kolay boĢaldığından dezavantajlıdır Bu dezavantajı diğer iki tip bağlantı elemanlarının daha

ccedilok kullanılmasına neden olmuĢtur Ayrıca meydana gelen boĢalmalardan doğacak zaman

kayıpları da asgariye indirilmiĢtir

Pullar

Elmas boncuk ve yay arasına yerleĢtirilen ccedilelik yayları koruyucu elemanlardır Pullar

ccedilelik yayları ve elmas soketlerin doumlnuumlĢuumlnuuml sağlamak ve korumak amacıyla kullanılır

Ccedilelik halat

Krom-nikel alaĢımlı tellerden oluĢur Ccedilelik tellerden oluĢan bir oumlzuumln etrafına 6 adet

halatccedilığın burularak sarılmasıyla oluĢturulur Her bir halatccedilık 7 telden oluĢur Ccedilekme

dayanımı 1830 knmm2 kopma dayanımı 20 kn olan tellerdir Elmas boncukların iccedil ccedilapına

uygun olarak 40 mm 48 mm ve 49 mm ccedilaplarında imal edilir

1414 Elmas Boncuk Bağlantısı Yapma

Ccedilelik tel uumlzerine pul - elmas boncuk ndash pul ndash yay - pul sıralaması ile istenilen uzunlukta

(5 10 15 m) dizilir CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir

tarafa toplanmasını oumlnlemek iccedilin 50-60cm aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir Telin sonunda

bağlantı elemanları ile bağlantısı yapılır ġekil 11‟de elmas boncuğun ccedilelik halata takılıĢı ve

bağlantısı yapılmıĢ elmas tel goumlruumllmektedir

ġekil 11 Elmas teli oluĢturan parccedilalar ve diziliĢleri

Elmaslı tel mermer kuumltlesine ve tel kesme makinesine koĢulduktan sonra değiĢik tipte

bağlantı elemanları kullanılarak iki ucu bağlanır Bağlantı elemanın tipine goumlre bağlantı

tekniği de farklılık goumlsterir

20

Vida somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanı kullanıldığında elmaslı tel bağlanmadan oumlnce telin bir ucu

N=D+L kadar vidalama youmlnuumlnden tersine kendi etrafında burgu Ģeklinde ccedilevrilir Burada D

bağlantı elemanındaki diĢ sayısı L ise kullanılan elmas telin metre cinsinden uzunluğudur

Bundan amaccedil kesim esnasında bağlantı elemanın vidasının ccediloumlzuumllmesini oumlnlemek ve telin

kendi etrafında doumlnuumlĢuumlnuuml sağlayacak kesim esnasında elmas boncukların mermer kuumltlesi

iccedilindeki sıkıĢmasını oumlnlemektir Teldeki bu burgu hareketi aynı zamanda elmas boncukların

homojen olarak aĢınmasına da yardımcı olur N kadar kendi etrafında doumlnduumlruumllen elmas tel

telin diğer ucundaki bağlantı elemanı ile vidalanarak kapatılır

Bakır tuumlp ve iki ucu ters diĢli vida ndash Somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanları kullanıldığında telin bir ucu yukarıda anlatılan nedenlerden

dolayı tel uzunluğu metre kadar yani 50 metre ise tel 50 kez kendi etrafında ccedilevrilir Telin iki

ucu vidalı tipte olduğu gibi vidalanır bakır tuumlpte ise telin iki ucu bakır tuumlp iccediline sokulduktan

sonra pres makas ya da pres pompa ile belirli bir duumlzende sıkıĢtırılarak bağlanır

1415 Mermer Kuumltlesine KoĢulacak Telin Boyu (TB)

Kesilecek mermer bloğun uzunluğuna ve yuumlksekliğine bağlı olarak tel boyu

hesaplanır Buna goumlre tel boyu

(TB) = 2L +3H cinsinden hesap edilir Burada

L kesilecek kuumltlenin uzunluğu

H kesilecek kuumltlenin yuumlksekliğini ifade eder

1416 Elmas Tel Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar

Elmas tel her 1 metresine 30 adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

Elmas tel dizilirken yaylar elmas boncuklara tam baskı yapacak Ģekilde iyi

sıkılmalı kesinlikle gevĢek bırakılmamalıdır Aksi takdirde tek taraflı aĢınma ve

goumlbek burcu deliklerinden buumlyuumlme meydana gelebilmektedir

Elmas tel ccedilalıĢtırılmadan oumlnce bağlantı elemanlarının zıt youmlnuumlnde her 1 metre

iccedilin bir kere kurulmalıdır Tel yanlıĢ youmlnuumlnde kurulursa bağlantı elemanlarında

ccediloumlzuumllme ve boncuklarda tek taraflı aĢınma meydana gelir Eğer tel yetersiz

kurulursa kendi etrafında yeterince doumlnemeyeceğinden duumlzensiz aĢınacak ve

verimli bir kesim elde edilemeyecektir

Elmas tel ccedilalıĢtırılırken su debisi yeterli olmalıdır Ccedilıkan suyun renginden

yeterli olup olmadığı anlaĢılabilir Verilen su berrak ccedilıkıyorsa fazla kullanıldığı

kuru mermer tozu ve parccedilacıkları ccedilıkıyorsa suyun yetersiz verildiği anlaĢılır

Verilen su miktarı yetersiz olursa boncuklarda yanma ve aĢırı aĢınma su fazla

olursa da su yastığı neticesinde kesim hızında duumlĢme meydana gelmektedir Bu

durum gereksiz enerji tuumlketimine ve zaman kaybına yol accedilmaktadır

Elmas tel kesim yaparken aĢırı gergiye alınmamalıdır AĢırı gergiye maruz

kalan teller konik ve tek taraflı aĢınır erken bitme meydana gelir

21

UYGULAMA FAALĠYETĠ Mermer blok uumlretiminde yapılması gerekli oumln hazırlıklar iccedilin aĢağıdaki uygulamaları

yapınız

ĠĢlem Basamakları Oumlneriler

25 m boyunda 15 m yuumlksekliğinde

blok kesimi iccedilin gerekli elmas tel

boyunu hesaplayınız

Tel boyu formuumlluumlnuuml yazınız

Blok boyutuna goumlre tel boyunu bulunuz

Elmas boncuk sıralaması yapınız

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kesiniz

Ġlk bağlantı elemanını takınız

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile

elemanları telden geccediliriniz

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları takınız

Bağlantı elemanı montajı yapınız Bağlantı eleman tipini seccediliniz

Eleman tipine uygun bağlantıyı yapınız

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

Blok boyutunu belirlediniz mi

Ccedilelik halat boyunu hesapladınız mı

Boncuk yay pul ve sıkmacık temini yaptınız mı

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kestiniz mi

Ġlk bağlantı elemanını taktınız mı

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile elemanları telden geccedilirdiniz

mi

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları taktınız mı

Bağlantı eleman tipini seccediltiniz mi

Eleman tipine uygun bağlantıyı yaptınız mı

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

UYGULAMA FAALĠYETĠ

22

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği iĢaretleyiniz

1 AĢağıdakilerden hangisi madencilikte zincirin ilk aĢamasını oluĢturan faaliyettir

A) Uumlretim

B) Arama

C) Pazarlama

D) Hepsi

2 AĢağıda sıralanan maden ccedilıkarma youmlntemlerinden hangileri mermer ocakccedilılığında

kullanılmaktadır

I- Accedilık iĢleme youmlntemi

II- Yer altı ocak iĢletme youmlntemi

III- Galeri ocakccedilılığı

A) I-III

B) II-III

C) I-III

D) I-II

3 Oumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olaya ne denir

A) ĠĢ kazası

B) Meslek hastalığı

C) ĠĢ guumlvenliği

D) Yangın

4 AĢağıdakilerden hangisi ccedilalıĢma kurallarını duumlzenleyen kuruluĢlardandır

A) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

B) Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO)

C) CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenli Bakanlığı

D) Hepsi

5 AĢağıdakilerden hangisi iĢ yerinden kaynaklanabilecek iĢ kazalarından değildir

A) ĠĢ yeri zemini

B) Yetersiz geccedilitler

C) AĢırı yuumlk kaldırma

D) Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

23

6 Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

aĢağıdakilerden hangisidir

A) Delici

B) Elmas tel

C) Hidrolik ayırıcı

D) Yuumlkleyici

7 Elmas tel oluĢturulmasında kullanılan elemanların doğru sıralanıĢı aĢağıdakilerden

hangisinde doğru olarak verilmiĢtir

I-boncuklar II-sıkmacıklar III-yaylar IV-pullar

A) IV-III-I-II

B) I-II-III-IV

C) III-I-II-IV

D) II-I-IV-III

8 Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe

ederek elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılan eleman aĢağıdakilerden

hangisidir

A) Boncuk

B) Sıkmacık

C) Yay

D) Bağlantı elemanı

9 Ana kuumltleden kesilecek mermer bloğun uzunluğu 25 m ve yuumlksekliği 15 m olduğuna

goumlre kesim iccedilin gerekli elmas tel uzunluğu ne kadardır

A) 10m

B) 8m

C) 75m

D) 95m

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlkleri yazınız

10 Madenler doğada helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipsonucunda milyonlarca bazen

milyarlarca yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır

11 Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkartılması

iĢlemi helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipolarak isimlendirilmektedir

12 Elmas tel her 1 metresine helliphelliphelliphelliphellip adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

13 CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını

oumlnlemek iccedilin helliphelliphelliphelliphelliphelliparalıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir

24

AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız

14 ( ) ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı iĢ kazaları ve meslek hastalıklarından

ccedilalıĢanları korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır

15 ( ) ĠĢ kazalarına ve meslek hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeler

kullanmak zorunluluktur

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

25

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2

Mermer ocak iĢletmeciliğini ilgilendiren yasal proseduumlrleri kavrayarak mermer

ocaklarında yasal sınırlar iccedilersinde ccedilevreye duyarlı uumlretim yapma alıĢkanlığı kazanacaksınız

Bir mermer ocağı accedilmak iccedilin hangi yasa ve youmlnetmeliklere goumlre iĢlem

yapılmaktadır Bu yasa youmlnetmelik ve izinler hangi makamlardan

alınmaktadır AraĢtırınız

2 MERMER OCAKLARI ĠLE ĠLGĠLĠ

YASAL PROSEDUumlRLER Tarihicirc suumlreccedil iccedilinde insanlar doğal kaynakları kullanabildikleri oumllccediluumlde geliĢmiĢ ve

zenginleĢmiĢlerdir Guumlnuumlmuumlzde kalkınmasını tamamlamıĢ veya tamamlamakta olan bazı

uumllkeler bu kaynaklardan gerektiği gibi zamanında ve yerinde nasıl yaralanabileceğinin alt

yapısını oumlnceden hazırlayarak bu hedefine ulaĢmaktadırlar Bu altyapıyı oluĢturan

unsurlardan biri de mevzuattır

Mevzuat ccediloğu sektoumlrlerde olmayan kendine oumlzguuml yapısı oumlzellikleri sorunları ve riski

olan mermercilik sektoumlruumlnuuml etkileyen unsurların baĢında gelmektedir

Kural olarak belli bir konuda yuumlruumlrluumlkte bulunan yasalar ve buna bağlı olarak

ccedilıkartılmıĢ diğer mevzuat (tuumlzuumlk youmlnetmelik genelge tebliğ vb) o konuda faaliyet

goumlsterenlerin uyacakları kuralları belirleyerek bir ccedilerccedileve ccedilizer Bazı kanunlar (Orman

Kanunu Turizm Kanunu vb) ve bunlara dayalı olarak ccedilıkarılıp yayınlanmıĢ olan tuumlzuumlk

youmlnetmelik genelge ve tebliğler boumlyle bir mevzuat buumltuumlnluumlğuumlnuuml anlattığından hem

youmlneticilerin hem de vatandaĢların uyacakları kuralları baĢka bir kaynağa gerek kalmadan

accedilıklar

Mermer madenciliği arazide (orman turizm yayla vb) ccedileĢitli boumllgelerde yapıldığı

iccedilin ccedilok ccedileĢitli kanun ve youmlnetmeliklerle muhatap olmak zorundadır Mermer madenciliği

kendi mevzuatının yanında diğer bakanlıkların tabi olduğu mevzuata da uymak zorundadır

21 Maden Kanunu Mermercilik sektoumlruumlnuuml birinci derecede ilgilendiren Maden Kanunu‟dur CcedileĢitli

zamanlarda değiĢiklik yapılarak son hacircliyle 2004 tarihinde yuumlruumlrluumlğe girmiĢtir 3213 sayılı

Maden Kanunu Yuumlruumlrluumlk Tarihi (15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete) ve 5177

sayılı Kanun ldquo3213 Sayılı Maden Kanunursquonda ve Bazı Kanunlarda DeğiĢiklik

Yapılmasına ĠliĢkin Kanunrdquo Yuumlruumlrluumlk Tarihi (05 Haziran 2004 Tarih ve 25483 Sayılı

Resmicirc Gazete)

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2

AMACcedil

ARAġTIRMA

13

CcedilalıĢmaları sırasında oumlzel iĢ elbiseleri giymek durumunda olan iĢccedililer iccedilin

uygun soyunma yerleri sağlanacaktır Soyunma yerleri kolaylıkla ulaĢılabilecek

yerlerde ve yeterli buumlyuumlkluumlkte olacak ve buralarda oturma yerleri bulunacaktır

Soyunma odaları yeterince geniĢ olacak ve burada her iĢccedili iccedilin ccedilalıĢma saatleri

iccedilinde elbiselerini koyabilecekleri kilitli dolaplar bulunacaktır Nemli tozlu

kirli ve benzeri iĢlerde veya tehlikeli maddelerle ccedilalıĢılan yerlerde iĢ elbiseleri

ile haricicirc elbiselerin ayrı yerlerde saklanabilmesi iccedilin elbise dolapları yan yana

iki boumllmeli olacak veya iki ayrı elbise dolabı verilecektir Islak iĢ elbiselerinin

kurutulabilmesi iccedilin gerekli imkacircnlar sağlanacaktır

Yapılan iĢin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi hacirclinde iĢccedililer iccedilin

uygun duĢ tesisleri yapılacaktır

CcedilalıĢma yerlerine dinlenme odalarına soyunma yerlerine duĢ ve yıkanma

yerlerine yakın yerlerde yeterli sayıda tuvalet ve lavabo bulunacaktır

Hafriyat doumlkme yerleri atık yığınları ve sahaları ile ccediloumlktuumlrme havuzları sağlam

ve dayanıklı olacak iĢccedililerin sağlığı ve guumlvenliğini tehlikeye duumlĢuumlrmeyecek

Ģekilde tasarlanacak inĢa edilecek iĢletilecek ve bakımı yapılacaktır

Dinlenme yerleri soyunma yerleri duĢ ve tuvaletler bekleme yerleri

yemekhaneler kantinler ve ilk yardım odaları kullanım amacına goumlre yeterli

sıcaklıkta olacaktır

1331 Makine ve Tezgacirchlarda Genel Guumlvenlik Oumlnlemleri

ĠĢ kazalarının oumlnemli bir kısmı makine koruyucuların olmamasından veya makine ve

tezgacirchlarda ccedilalıĢırken gerekli guumlvenlik oumlnlemleri alınmamasından kaynaklanmaktadır

Yapılan iĢin niteliğine ve makine tezgacirchın oumlzelliklerine goumlre alınacak oumlnlemeler de buumlyuumlk

değiĢkenlik goumlsterebilmektedir Makine ve tezgacirchlarda genel olarak alınması gereken

guumlvenlik oumlnlemeleri aĢağıda belirtilmiĢtir

Makineyi operatoumlruuml dıĢında bir kimsenin kullanması tehlikeli ve yasaktır

Her arıza hemen sorumlusuna bildirilmelidir

Makineyi kullanan operatoumlr kendi guumlvenliği kadar ccedilevresindekilerin guumlvenliğini

de duumlĢuumlnmelidir

Makine ccedilalıĢır durumda terk edilmemelidir

Makineler amacı dıĢında kullanılmamalıdır Makinelerin arka kısımlarında da

guumlvenlik oumlnlemleri alınmalıdır

TalaĢ sıccedilramalarına karĢı ccedilalıĢanlar korunmalıdır

Her makinenin ccedilalıĢtırma ve kullanma talimatı olmalıdır

CcedilalıĢmaya baĢlamadan tuumlm sistem kontrol edilmelidir

Makineyi kullananlar eğitilmelidir

Kesilen iĢ artıklarının zemine dağılmasına izin verilmemelidir

Her uyarıya uyulmalıdır

Hidrolik devre kontrol edilmeli kapalı vanalar accedilılmalıdır

ĠĢ yeri tabanı temiz olmalıdır

Uygun iĢ elbisesi giyilmelidir

Gerektiğinde kiĢisel koruyucular kullanılmalıdır

Tuumlm makinelere guumlvenlik topraklaması yapılmalıdır

14

Besleme kabloları mekanik ve kimyasal etkilerden korunmalıdır

Topraklı ve guumlvenli fiĢ-priz sistemi kullanılmalıdır

Genel ve yerel aydınlatma yeterli olmalıdır

Makine ccedilalıĢırken ayar ve oumllccedilme yapılmamalıdır

ĠĢe uygun makine kullanılmalıdır

Makineler arasında en az 80 cm uzaklık olmadır

Makineler sağlam ve duumlz bir taban uumlzerine yerleĢtirilmelidir

1332 Kaldırma Makinelerinde ĠĢ Guumlvenliği Kuralları

Her operatoumlruumln kendi makinesinden sorumlu olduğu unutulmamalıdır

Operatoumlrler kendi guumlvenlikleri yanında ccedilevrede ccedilalıĢanların da guumlvenliğini

korumak zorundadırlar

ĠĢaretler ilanlar ccedilalıĢtırma talimatları okunup anlaĢılmadan ve iĢaret veren kiĢi

tarafından yapılan iĢaretlerin kodu hakkında bilgi sahibi olmadan hiccedil kimse

vinci ccedilalıĢtırmamalıdır

Buumltuumln vinccediller goumlruumllebilecek bir yerinde yuumlk ccedilizelgesi taĢır Bu ccedilizelgede

belirlenmiĢ kapasite dıĢında yuumlk kaldırılmamalıdır

Vinccedille kaldırılan yuumlkler kesinlikle ccedilalıĢanlar uumlzerinden geccedilmemelidir Zorunlu

olmadıkccedila yuumlk bir araccedil ya da makine uumlzerinden geccedilirilmemelidir

Operatoumlr vinccedil ccedilalıĢmasına baĢlamadan oumlnce vincin kumandalarını frenlerini

vinccedil kollarını test etmelidir

Yuumlk kaldırılmadan oumlnce iĢaretccedili tarafından etrafta ccedilalıĢanlar ccedilalıĢma

boumllgesinden uzaklaĢtırılmalıdır

Hiccedil kimse yuumlkuumln ya da kancanın uumlzerine binmemeli hareket hacirclindeyken

operatoumlr vinccedil bumunun tellere takılmaması iccedilin dikkat etmelidir

Yuumlksek gerilim harları yakınında ccedilalıĢmak gerekiyorsa gerilim ile en az 3048

cm‟lik uzaklık olmalıdır

Operatoumlr vincini terk ediyorsa stop etmeli vinci istenen değerler arasında

ccedilalıĢmıyorsa makinesini derhacircl durdurmalıdır

Vinccedil ccedilalıĢır durumdayken hiccedil bir nedenle yağlama yapılmamalı operatoumlr kabini

daima temiz tutulmalıdır

Vinccedillerin uumlzerindeki limit Ģalteri iptal edilmemelidir

Frenlere yavaĢ basılmalı vinccedil ani olarak durdurulmamalıdır

Normalin uumlzerinde bir yuumlk kaldırılıyorsa yuumlk 3-5 cm kaldırıldıktan sonra frenler

test edilmelidir

Operatoumlr mahallinde daima tam dolu ve kontroluuml yapılmıĢ yangın soumlnduumlrme

tuumlpuuml hazır olmalıdır

Ağır yuumlkler kaldırılmadan oumlne vinccedil halatları kontrol edilmeli tellerde kopukluk

varsa halat değiĢtirilmelidir

Buumlyuumlk yuumlklerin sağa sola sallanmaması iccedilin yedekleme halatı kullanılmalıdır

CcedilalıĢma en az hareketle yapılacak Ģekilde organize edilmelidir

Dengeyi artırmak iccedilin daha fazla denge ağırlığı ya da daha fazla tespit tertibatı

kullanılmalıdır

15

1333 Yuumlksek Sese KarĢı Alınacak Guumlvenlik Tedbirleri

ĠĢccedililer belirli guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucuları kullanmalıdır Ccediluumlnkuuml yuumlksek

duumlzeyde guumlruumlltuumlye uzun suumlre maruz kalma ccedilok hassas olan iĢitme mekanizması iccedilin

zararlıdır Kulak tıkaccedilları veya tuumlm kulağı kapsayan kulak koruyucuları guumlruumlltuumlyuuml kulak

zarına gelmeden oumlnce oumlnler (azaltır) Kulak tıkacı veya tuumlm kulağı iccediline alan koruyucuların

seccedilimi guumlruumlltuumlnuumln duumlzeyi ve yapılan iĢe bağlıdır Guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucusu

takılınca konuĢmaları veya uyarı sinyallerini duymama endiĢesi yersizdir Hatta sesler daha

rahat iĢitilmektedir

14 Elmas Tel Kesme Makineleri ile Kesim Hazırlığı

141 Elmas Tel Kesme Makineleri

Tuumlrkiye mermer ocak iĢletmeciliğinde son 25 yılda kullanılmaya baĢlanan elmas tel

kesme makine ve ekipmanları ccedilok buumlyuumlk goumlstererek mermer madenciliğinin vazgeccedililmez

makinesi hacircline gelmiĢtir Mermer ocaklarında uumlretimin maksimum seviyede

gerccedilekleĢmesini ve zayiatsız blok elde edilmesini sağlayan makinedir

Tel ile taĢ kesmenin ccedilok eski tarihlerden beri yapılageldiği antik ocaklardaki

kalıntılardan anlaĢılmaktadır O zamanlarda kol guumlcuumlne dayalı bir kesme metodu

kullanılmıĢtır O doumlnemlerde taĢlar ocaklardan blok olarak değil levha Ģeklinde

ccedilıkarılmaktaydı Mermer uumlretiminde alıĢılagelmiĢ youmlntemlerin dıĢında daha az enerji ve daha

az insan guumlcuuml gerektirecek patlayıcılarla uumlretimde oluĢan kayıpları en aza indirecek uumlretim

youmlntemleri arayıĢları suumlregelmiĢtir Antik tel kesme metotlarından yola ccedilıkarak ilk defa 1854

yılında Belccedilika‟da Eugene Chevailer tarafından tel kesme makinesi yapılmıĢ ve

patentleĢmiĢtir 1880 yılında Guy Michel tarafından geliĢtirilen bu metot 1889 yılında en

son Ģekliyle helis tel kesme metodu ve makinesi olarak yapılmıĢtır Carrera ocaklarında ilk

kullanım 1895 yılında olmuĢtur Resim 14‟te elmas tel kesme makinesi goumlruumllmektedir

Resim 15 Elmas tel kesme makinesi

Uumlretim youmlntemine adını veren bu makine yatay veya dikey kesim yapabilmektedir

Kayacı ldquoaĢındırmardquo yoluyla kesen elmas tel makine uumlzerindeki kasnağa sarılı durumdadır

Makine goumlvdesi genellikle 6-8 m uzunluğunda olan raylar uumlzerinde kesme iĢlemi iccedilin

16

gerekli olan baskıyı (gerilmeyi) oluĢturacak Ģekilde geriye doğru hareket eder Bu esnada bir

motor yardımıyla doumlnduumlruumllen kasnağın hızla ccedilevirdiği elmas tel kesme iĢlemini

gerccedilekleĢtirir

Uumllkemiz ocaklarında yerli ve yabancı firmaların dizel veya elektrikli olarak uumlrettikleri

ETK makineleri kullanılmaktadır Bu makineler genel olarak 40-60 HP civarında olup 3-10

m2h (yuumlzey) kesme hızına sahiptir Makinenin kontrol panosu operatoumlruumlnuumln guumlvenliği

bakımında yeterli bir uzaklıkta tutulabilmektedir

1411 Elmas Tel Kesme Makinesi CcedileĢitleri ve Kısımları

Guumlnuumlmuumlzde mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan elmas tel kesme makineleri iki

Ģekilde uumlretilmektedir

Dizel

Elektrik motorlu

Bu makineler genel olarak uumlccedil kısımdan meydana gelmektedir Birinci kısımda

makinenin ccedilalıĢması iccedilin hareket motoru elektrik guumlccedil aktarma organları ve bu organları

taĢıyan Ģasi ikinci kısımda tipine makine goumlre 18-55kW guumlcuumlnde hidrolik veya mekanik

olarak elmas telin hareketini sağlayan volana (Ccedilapı 800 mm) guumlccedil aktaran merkez uumlccediluumlncuuml

kısımda ise tuumlm bu sistemi ccedilalıĢma esnasında taĢıyan raylar ve kumanda panosu

bulunmaktadır (Resim 14)

Hidrolik merkezli makineler ilk ccedilalıĢma esnasında elmas telin doumlnme hızını

ayarlamasından dolayı mekanik merkezli makinelere goumlre avantajlıdır Buna karĢın bu

makinelerin ilk yatırım maliyetleri yuumlksektir

Elmas tel kesme makinelerinin sektoumlrde kullanımının geliĢmesi sonucunda hem uumlretim

hızı yuumlkselmiĢ hem de duumlzguumln boyutlu blok elde edilme imkacircnı sağlanmıĢtır Bu makineler

sayesinde daha oumlnceki uumlretim youmlntemleri ile ocaklara verilen hasarlar en az seviyeye

indirilmiĢtir

1412 Elmas Tel Kesme Makineleri Oumlzellikleri ve CcedilalıĢma Sistemi

Elmas telle kesme youmlnteminin temeli kuumltle uumlzerine deliciler ile delinen deliklerden

geccedilirilen ve uumlzerinde elmas boncuklar bulunan telin makinenin dairesel hareketi ile oluĢan

suumlrtuumlnme yardımıyla mermerin aĢındırılmasıdır Elmas tel kesme makinesinin goumlrevi bu teli

belirli bir gerginlikte tutarak ccedilevirmesi ve raylar uumlzerinde doğrusal hareket yapmasıdır

17

Elektrikli elmas telle blok kesme makinesi (reduumlktoumlr ccedilıkıĢlı) teknik oumlzellikleri uumlretici

firmalara goumlre değiĢiklikler arz etmekle beraber Ģu Ģekilde verilebilir

Motor Cinsi Elektrikli

Motor Guumlcuuml 50 HP

YuumlruumlyuumlĢ Motoru 1 HP (Hidrolik-Otomatik)

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 8-12 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Elektrik-Mekanik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Dizel tel kesme makinesini teknik oumlzellikleri ise Ģu Ģekildedir

Motor Cinsi Dizel

Motor Guumlcuuml 82 HP

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 7-10 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Hidrostatik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Elmas tel kesme makinelerinde kesim suumlresince elmas telin gerginliği hidrostatik tip

makinelerde hidrolik piston ile elektro-mekanik sistemli makinelerde elektrik motoru-balata

veya elektrik motoru-diĢli grubu birliği ile sağlanmaktadır Elmas tel kesme makinelerinde

telin hızı sabit olması istendiğinden elektro-mekanik sistemli makineler daha avantajlıdır

1413 Tel ve Elmas Boncuklar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

elmas teldir Elmas tel olarak adlandırılan grup ccedilelik halatın uumlzerine oumlzel olarak imal edilmiĢ

elmas boncuklar yaylar sıkmacıklar ve pulların dizilmesi ile elde edilir Elmas teller

genellikle 5 ndash 10 ndash 15 metre uzunluklarda hazırlanır Resim 165‟te elmas teli oluĢturan

elmas boncuk yay ve bağlantı elemanları goumlruumllmektedir

18

Resim 16 Elmas tel ve bağlantı elemanları

Elmas boncuklar

Elmas tel kesim iĢleminde bloğu ana kayaccediltan koparan uumlnite tel halat uumlzerindeki

elmas boncuklardır

Bu boncuklar uumlretim Ģekline goumlre

Sinterize

Elektrolitik

koumlkenli olmak uumlzere iki tiptir Her birinin kullanım oumlzelliği birbirinden farklıdır

Kesim iĢlemi suumlrecinde kayacın tekno-mekanik oumlzelliğine goumlre her bir elmas boncuğun bir

kullanım oumlmruuml vardır Bu kullanım oumlmruuml kesilecek kayacın fiziksel ve mekanik oumlzellikleri

ile doğrudan iliĢkilidir

Elmas boncuk ccedilapları kullanım amaccedillarına ve uumlretim teknolojisine goumlre farklı

ccedilaplarda olabilmektedir Ocak uumlretiminde blok kesme iĢleminde kullanılan boncuk ccedilapları

suumls iĢccedililiğinde kullanılan boncuk ccedilaplarından daha buumlyuumlk boyutlardadır

Genel bir kullanım olarak elmas boncuk dıĢ yuumlzey ccedilapları 8 mm 88 mm 10 mm

102 mm 105 mm ve 11 mm değerlerindedir Yuumlzuumlk iccedil ccedilapları 7 mm 8 mm 85 mm olarak

değiĢmektedir

Yaylar

Paslanmaz ccedilelik tellerin buumlkuumlluumlp oumlzel ısıl iĢlemden geccedilirilmesi yoluyla elde edilir

Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe ederek

elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılır Yaylar ccedilelik telin uumlzerinde hareket

etmelidir Granit gibi sert taĢların kesiminde kesim esnasında kopan sert taĢ parccedilacıkları

(kırıntılar) yayların aralıklarına girerek halat-yay arasında sıkıĢır SıkıĢan bu sert kırıntılar

ccedilelik halatı ve elmas boncukların iccedil ccedileperlerini yıprattığından ccedilelik yay yerine oumlzel yapımlı

sert plastik tuumlpler kullanılır

Sıkmacıklar

Elmas telde kullanılan sıkmacıklar ccedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat

uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını oumlnler Ccedilelik halat uumlzerinde bulunan elmasların

korunmasını da sağlar Elmas telin ccedilalıĢma sırasında kopması hacirclinde sıkmacıklar soketlerin

19

yayların ve pulların fırlayarak kaybolmasını oumlnler Bu amaccedilla ccedilelik halat uumlzerinde belirli

aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilmektedir Bu sitem aynı zamanda ccedilalıĢma anında elmas

soketlerin tek tek ccedilalıĢmasını da sağlamaktadır Genel olarak iki sıkma arasına 3-5 elmas

boncuk takılır Dolayısıyla herhangi bir kopma durumunda sadece iki sıkma arasındaki

boncuk sayısı kadar bir kayıp soumlz konusu olur Bağlantı elemanı olarak iki ucu ters diĢli

vida-somun veya bakır tuumlp kullanılır Telin iki ucu vidalı tipte vidalanarak bakır tuumlpte ise iki

ucu bakır tuumlp iccedilinde birleĢtirildikten sonra pres makas ile sıkıĢtırılarak bağlanır

Tel bağlantı elemanları

Elmas tellerin sonsuz uzunluğunu sağlamak iccedilin birtakım tel bağlantı elemanları

kullanılmaktadır Bunlar vida-somun tipi ters vida-somun tipi ve bakır tuumlpuuml tipi olmak uumlzere

uumlccedile ayrılır Vida-somun tipi bağlantı elemanları diğerlerine nazaran kesim sırasında daha

kolay boĢaldığından dezavantajlıdır Bu dezavantajı diğer iki tip bağlantı elemanlarının daha

ccedilok kullanılmasına neden olmuĢtur Ayrıca meydana gelen boĢalmalardan doğacak zaman

kayıpları da asgariye indirilmiĢtir

Pullar

Elmas boncuk ve yay arasına yerleĢtirilen ccedilelik yayları koruyucu elemanlardır Pullar

ccedilelik yayları ve elmas soketlerin doumlnuumlĢuumlnuuml sağlamak ve korumak amacıyla kullanılır

Ccedilelik halat

Krom-nikel alaĢımlı tellerden oluĢur Ccedilelik tellerden oluĢan bir oumlzuumln etrafına 6 adet

halatccedilığın burularak sarılmasıyla oluĢturulur Her bir halatccedilık 7 telden oluĢur Ccedilekme

dayanımı 1830 knmm2 kopma dayanımı 20 kn olan tellerdir Elmas boncukların iccedil ccedilapına

uygun olarak 40 mm 48 mm ve 49 mm ccedilaplarında imal edilir

1414 Elmas Boncuk Bağlantısı Yapma

Ccedilelik tel uumlzerine pul - elmas boncuk ndash pul ndash yay - pul sıralaması ile istenilen uzunlukta

(5 10 15 m) dizilir CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir

tarafa toplanmasını oumlnlemek iccedilin 50-60cm aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir Telin sonunda

bağlantı elemanları ile bağlantısı yapılır ġekil 11‟de elmas boncuğun ccedilelik halata takılıĢı ve

bağlantısı yapılmıĢ elmas tel goumlruumllmektedir

ġekil 11 Elmas teli oluĢturan parccedilalar ve diziliĢleri

Elmaslı tel mermer kuumltlesine ve tel kesme makinesine koĢulduktan sonra değiĢik tipte

bağlantı elemanları kullanılarak iki ucu bağlanır Bağlantı elemanın tipine goumlre bağlantı

tekniği de farklılık goumlsterir

20

Vida somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanı kullanıldığında elmaslı tel bağlanmadan oumlnce telin bir ucu

N=D+L kadar vidalama youmlnuumlnden tersine kendi etrafında burgu Ģeklinde ccedilevrilir Burada D

bağlantı elemanındaki diĢ sayısı L ise kullanılan elmas telin metre cinsinden uzunluğudur

Bundan amaccedil kesim esnasında bağlantı elemanın vidasının ccediloumlzuumllmesini oumlnlemek ve telin

kendi etrafında doumlnuumlĢuumlnuuml sağlayacak kesim esnasında elmas boncukların mermer kuumltlesi

iccedilindeki sıkıĢmasını oumlnlemektir Teldeki bu burgu hareketi aynı zamanda elmas boncukların

homojen olarak aĢınmasına da yardımcı olur N kadar kendi etrafında doumlnduumlruumllen elmas tel

telin diğer ucundaki bağlantı elemanı ile vidalanarak kapatılır

Bakır tuumlp ve iki ucu ters diĢli vida ndash Somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanları kullanıldığında telin bir ucu yukarıda anlatılan nedenlerden

dolayı tel uzunluğu metre kadar yani 50 metre ise tel 50 kez kendi etrafında ccedilevrilir Telin iki

ucu vidalı tipte olduğu gibi vidalanır bakır tuumlpte ise telin iki ucu bakır tuumlp iccediline sokulduktan

sonra pres makas ya da pres pompa ile belirli bir duumlzende sıkıĢtırılarak bağlanır

1415 Mermer Kuumltlesine KoĢulacak Telin Boyu (TB)

Kesilecek mermer bloğun uzunluğuna ve yuumlksekliğine bağlı olarak tel boyu

hesaplanır Buna goumlre tel boyu

(TB) = 2L +3H cinsinden hesap edilir Burada

L kesilecek kuumltlenin uzunluğu

H kesilecek kuumltlenin yuumlksekliğini ifade eder

1416 Elmas Tel Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar

Elmas tel her 1 metresine 30 adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

Elmas tel dizilirken yaylar elmas boncuklara tam baskı yapacak Ģekilde iyi

sıkılmalı kesinlikle gevĢek bırakılmamalıdır Aksi takdirde tek taraflı aĢınma ve

goumlbek burcu deliklerinden buumlyuumlme meydana gelebilmektedir

Elmas tel ccedilalıĢtırılmadan oumlnce bağlantı elemanlarının zıt youmlnuumlnde her 1 metre

iccedilin bir kere kurulmalıdır Tel yanlıĢ youmlnuumlnde kurulursa bağlantı elemanlarında

ccediloumlzuumllme ve boncuklarda tek taraflı aĢınma meydana gelir Eğer tel yetersiz

kurulursa kendi etrafında yeterince doumlnemeyeceğinden duumlzensiz aĢınacak ve

verimli bir kesim elde edilemeyecektir

Elmas tel ccedilalıĢtırılırken su debisi yeterli olmalıdır Ccedilıkan suyun renginden

yeterli olup olmadığı anlaĢılabilir Verilen su berrak ccedilıkıyorsa fazla kullanıldığı

kuru mermer tozu ve parccedilacıkları ccedilıkıyorsa suyun yetersiz verildiği anlaĢılır

Verilen su miktarı yetersiz olursa boncuklarda yanma ve aĢırı aĢınma su fazla

olursa da su yastığı neticesinde kesim hızında duumlĢme meydana gelmektedir Bu

durum gereksiz enerji tuumlketimine ve zaman kaybına yol accedilmaktadır

Elmas tel kesim yaparken aĢırı gergiye alınmamalıdır AĢırı gergiye maruz

kalan teller konik ve tek taraflı aĢınır erken bitme meydana gelir

21

UYGULAMA FAALĠYETĠ Mermer blok uumlretiminde yapılması gerekli oumln hazırlıklar iccedilin aĢağıdaki uygulamaları

yapınız

ĠĢlem Basamakları Oumlneriler

25 m boyunda 15 m yuumlksekliğinde

blok kesimi iccedilin gerekli elmas tel

boyunu hesaplayınız

Tel boyu formuumlluumlnuuml yazınız

Blok boyutuna goumlre tel boyunu bulunuz

Elmas boncuk sıralaması yapınız

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kesiniz

Ġlk bağlantı elemanını takınız

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile

elemanları telden geccediliriniz

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları takınız

Bağlantı elemanı montajı yapınız Bağlantı eleman tipini seccediliniz

Eleman tipine uygun bağlantıyı yapınız

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

Blok boyutunu belirlediniz mi

Ccedilelik halat boyunu hesapladınız mı

Boncuk yay pul ve sıkmacık temini yaptınız mı

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kestiniz mi

Ġlk bağlantı elemanını taktınız mı

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile elemanları telden geccedilirdiniz

mi

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları taktınız mı

Bağlantı eleman tipini seccediltiniz mi

Eleman tipine uygun bağlantıyı yaptınız mı

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

UYGULAMA FAALĠYETĠ

22

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği iĢaretleyiniz

1 AĢağıdakilerden hangisi madencilikte zincirin ilk aĢamasını oluĢturan faaliyettir

A) Uumlretim

B) Arama

C) Pazarlama

D) Hepsi

2 AĢağıda sıralanan maden ccedilıkarma youmlntemlerinden hangileri mermer ocakccedilılığında

kullanılmaktadır

I- Accedilık iĢleme youmlntemi

II- Yer altı ocak iĢletme youmlntemi

III- Galeri ocakccedilılığı

A) I-III

B) II-III

C) I-III

D) I-II

3 Oumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olaya ne denir

A) ĠĢ kazası

B) Meslek hastalığı

C) ĠĢ guumlvenliği

D) Yangın

4 AĢağıdakilerden hangisi ccedilalıĢma kurallarını duumlzenleyen kuruluĢlardandır

A) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

B) Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO)

C) CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenli Bakanlığı

D) Hepsi

5 AĢağıdakilerden hangisi iĢ yerinden kaynaklanabilecek iĢ kazalarından değildir

A) ĠĢ yeri zemini

B) Yetersiz geccedilitler

C) AĢırı yuumlk kaldırma

D) Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

23

6 Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

aĢağıdakilerden hangisidir

A) Delici

B) Elmas tel

C) Hidrolik ayırıcı

D) Yuumlkleyici

7 Elmas tel oluĢturulmasında kullanılan elemanların doğru sıralanıĢı aĢağıdakilerden

hangisinde doğru olarak verilmiĢtir

I-boncuklar II-sıkmacıklar III-yaylar IV-pullar

A) IV-III-I-II

B) I-II-III-IV

C) III-I-II-IV

D) II-I-IV-III

8 Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe

ederek elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılan eleman aĢağıdakilerden

hangisidir

A) Boncuk

B) Sıkmacık

C) Yay

D) Bağlantı elemanı

9 Ana kuumltleden kesilecek mermer bloğun uzunluğu 25 m ve yuumlksekliği 15 m olduğuna

goumlre kesim iccedilin gerekli elmas tel uzunluğu ne kadardır

A) 10m

B) 8m

C) 75m

D) 95m

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlkleri yazınız

10 Madenler doğada helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipsonucunda milyonlarca bazen

milyarlarca yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır

11 Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkartılması

iĢlemi helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipolarak isimlendirilmektedir

12 Elmas tel her 1 metresine helliphelliphelliphelliphellip adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

13 CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını

oumlnlemek iccedilin helliphelliphelliphelliphelliphelliparalıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir

24

AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız

14 ( ) ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı iĢ kazaları ve meslek hastalıklarından

ccedilalıĢanları korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır

15 ( ) ĠĢ kazalarına ve meslek hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeler

kullanmak zorunluluktur

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

25

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2

Mermer ocak iĢletmeciliğini ilgilendiren yasal proseduumlrleri kavrayarak mermer

ocaklarında yasal sınırlar iccedilersinde ccedilevreye duyarlı uumlretim yapma alıĢkanlığı kazanacaksınız

Bir mermer ocağı accedilmak iccedilin hangi yasa ve youmlnetmeliklere goumlre iĢlem

yapılmaktadır Bu yasa youmlnetmelik ve izinler hangi makamlardan

alınmaktadır AraĢtırınız

2 MERMER OCAKLARI ĠLE ĠLGĠLĠ

YASAL PROSEDUumlRLER Tarihicirc suumlreccedil iccedilinde insanlar doğal kaynakları kullanabildikleri oumllccediluumlde geliĢmiĢ ve

zenginleĢmiĢlerdir Guumlnuumlmuumlzde kalkınmasını tamamlamıĢ veya tamamlamakta olan bazı

uumllkeler bu kaynaklardan gerektiği gibi zamanında ve yerinde nasıl yaralanabileceğinin alt

yapısını oumlnceden hazırlayarak bu hedefine ulaĢmaktadırlar Bu altyapıyı oluĢturan

unsurlardan biri de mevzuattır

Mevzuat ccediloğu sektoumlrlerde olmayan kendine oumlzguuml yapısı oumlzellikleri sorunları ve riski

olan mermercilik sektoumlruumlnuuml etkileyen unsurların baĢında gelmektedir

Kural olarak belli bir konuda yuumlruumlrluumlkte bulunan yasalar ve buna bağlı olarak

ccedilıkartılmıĢ diğer mevzuat (tuumlzuumlk youmlnetmelik genelge tebliğ vb) o konuda faaliyet

goumlsterenlerin uyacakları kuralları belirleyerek bir ccedilerccedileve ccedilizer Bazı kanunlar (Orman

Kanunu Turizm Kanunu vb) ve bunlara dayalı olarak ccedilıkarılıp yayınlanmıĢ olan tuumlzuumlk

youmlnetmelik genelge ve tebliğler boumlyle bir mevzuat buumltuumlnluumlğuumlnuuml anlattığından hem

youmlneticilerin hem de vatandaĢların uyacakları kuralları baĢka bir kaynağa gerek kalmadan

accedilıklar

Mermer madenciliği arazide (orman turizm yayla vb) ccedileĢitli boumllgelerde yapıldığı

iccedilin ccedilok ccedileĢitli kanun ve youmlnetmeliklerle muhatap olmak zorundadır Mermer madenciliği

kendi mevzuatının yanında diğer bakanlıkların tabi olduğu mevzuata da uymak zorundadır

21 Maden Kanunu Mermercilik sektoumlruumlnuuml birinci derecede ilgilendiren Maden Kanunu‟dur CcedileĢitli

zamanlarda değiĢiklik yapılarak son hacircliyle 2004 tarihinde yuumlruumlrluumlğe girmiĢtir 3213 sayılı

Maden Kanunu Yuumlruumlrluumlk Tarihi (15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete) ve 5177

sayılı Kanun ldquo3213 Sayılı Maden Kanunursquonda ve Bazı Kanunlarda DeğiĢiklik

Yapılmasına ĠliĢkin Kanunrdquo Yuumlruumlrluumlk Tarihi (05 Haziran 2004 Tarih ve 25483 Sayılı

Resmicirc Gazete)

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2

AMACcedil

ARAġTIRMA

14

Besleme kabloları mekanik ve kimyasal etkilerden korunmalıdır

Topraklı ve guumlvenli fiĢ-priz sistemi kullanılmalıdır

Genel ve yerel aydınlatma yeterli olmalıdır

Makine ccedilalıĢırken ayar ve oumllccedilme yapılmamalıdır

ĠĢe uygun makine kullanılmalıdır

Makineler arasında en az 80 cm uzaklık olmadır

Makineler sağlam ve duumlz bir taban uumlzerine yerleĢtirilmelidir

1332 Kaldırma Makinelerinde ĠĢ Guumlvenliği Kuralları

Her operatoumlruumln kendi makinesinden sorumlu olduğu unutulmamalıdır

Operatoumlrler kendi guumlvenlikleri yanında ccedilevrede ccedilalıĢanların da guumlvenliğini

korumak zorundadırlar

ĠĢaretler ilanlar ccedilalıĢtırma talimatları okunup anlaĢılmadan ve iĢaret veren kiĢi

tarafından yapılan iĢaretlerin kodu hakkında bilgi sahibi olmadan hiccedil kimse

vinci ccedilalıĢtırmamalıdır

Buumltuumln vinccediller goumlruumllebilecek bir yerinde yuumlk ccedilizelgesi taĢır Bu ccedilizelgede

belirlenmiĢ kapasite dıĢında yuumlk kaldırılmamalıdır

Vinccedille kaldırılan yuumlkler kesinlikle ccedilalıĢanlar uumlzerinden geccedilmemelidir Zorunlu

olmadıkccedila yuumlk bir araccedil ya da makine uumlzerinden geccedilirilmemelidir

Operatoumlr vinccedil ccedilalıĢmasına baĢlamadan oumlnce vincin kumandalarını frenlerini

vinccedil kollarını test etmelidir

Yuumlk kaldırılmadan oumlnce iĢaretccedili tarafından etrafta ccedilalıĢanlar ccedilalıĢma

boumllgesinden uzaklaĢtırılmalıdır

Hiccedil kimse yuumlkuumln ya da kancanın uumlzerine binmemeli hareket hacirclindeyken

operatoumlr vinccedil bumunun tellere takılmaması iccedilin dikkat etmelidir

Yuumlksek gerilim harları yakınında ccedilalıĢmak gerekiyorsa gerilim ile en az 3048

cm‟lik uzaklık olmalıdır

Operatoumlr vincini terk ediyorsa stop etmeli vinci istenen değerler arasında

ccedilalıĢmıyorsa makinesini derhacircl durdurmalıdır

Vinccedil ccedilalıĢır durumdayken hiccedil bir nedenle yağlama yapılmamalı operatoumlr kabini

daima temiz tutulmalıdır

Vinccedillerin uumlzerindeki limit Ģalteri iptal edilmemelidir

Frenlere yavaĢ basılmalı vinccedil ani olarak durdurulmamalıdır

Normalin uumlzerinde bir yuumlk kaldırılıyorsa yuumlk 3-5 cm kaldırıldıktan sonra frenler

test edilmelidir

Operatoumlr mahallinde daima tam dolu ve kontroluuml yapılmıĢ yangın soumlnduumlrme

tuumlpuuml hazır olmalıdır

Ağır yuumlkler kaldırılmadan oumlne vinccedil halatları kontrol edilmeli tellerde kopukluk

varsa halat değiĢtirilmelidir

Buumlyuumlk yuumlklerin sağa sola sallanmaması iccedilin yedekleme halatı kullanılmalıdır

CcedilalıĢma en az hareketle yapılacak Ģekilde organize edilmelidir

Dengeyi artırmak iccedilin daha fazla denge ağırlığı ya da daha fazla tespit tertibatı

kullanılmalıdır

15

1333 Yuumlksek Sese KarĢı Alınacak Guumlvenlik Tedbirleri

ĠĢccedililer belirli guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucuları kullanmalıdır Ccediluumlnkuuml yuumlksek

duumlzeyde guumlruumlltuumlye uzun suumlre maruz kalma ccedilok hassas olan iĢitme mekanizması iccedilin

zararlıdır Kulak tıkaccedilları veya tuumlm kulağı kapsayan kulak koruyucuları guumlruumlltuumlyuuml kulak

zarına gelmeden oumlnce oumlnler (azaltır) Kulak tıkacı veya tuumlm kulağı iccediline alan koruyucuların

seccedilimi guumlruumlltuumlnuumln duumlzeyi ve yapılan iĢe bağlıdır Guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucusu

takılınca konuĢmaları veya uyarı sinyallerini duymama endiĢesi yersizdir Hatta sesler daha

rahat iĢitilmektedir

14 Elmas Tel Kesme Makineleri ile Kesim Hazırlığı

141 Elmas Tel Kesme Makineleri

Tuumlrkiye mermer ocak iĢletmeciliğinde son 25 yılda kullanılmaya baĢlanan elmas tel

kesme makine ve ekipmanları ccedilok buumlyuumlk goumlstererek mermer madenciliğinin vazgeccedililmez

makinesi hacircline gelmiĢtir Mermer ocaklarında uumlretimin maksimum seviyede

gerccedilekleĢmesini ve zayiatsız blok elde edilmesini sağlayan makinedir

Tel ile taĢ kesmenin ccedilok eski tarihlerden beri yapılageldiği antik ocaklardaki

kalıntılardan anlaĢılmaktadır O zamanlarda kol guumlcuumlne dayalı bir kesme metodu

kullanılmıĢtır O doumlnemlerde taĢlar ocaklardan blok olarak değil levha Ģeklinde

ccedilıkarılmaktaydı Mermer uumlretiminde alıĢılagelmiĢ youmlntemlerin dıĢında daha az enerji ve daha

az insan guumlcuuml gerektirecek patlayıcılarla uumlretimde oluĢan kayıpları en aza indirecek uumlretim

youmlntemleri arayıĢları suumlregelmiĢtir Antik tel kesme metotlarından yola ccedilıkarak ilk defa 1854

yılında Belccedilika‟da Eugene Chevailer tarafından tel kesme makinesi yapılmıĢ ve

patentleĢmiĢtir 1880 yılında Guy Michel tarafından geliĢtirilen bu metot 1889 yılında en

son Ģekliyle helis tel kesme metodu ve makinesi olarak yapılmıĢtır Carrera ocaklarında ilk

kullanım 1895 yılında olmuĢtur Resim 14‟te elmas tel kesme makinesi goumlruumllmektedir

Resim 15 Elmas tel kesme makinesi

Uumlretim youmlntemine adını veren bu makine yatay veya dikey kesim yapabilmektedir

Kayacı ldquoaĢındırmardquo yoluyla kesen elmas tel makine uumlzerindeki kasnağa sarılı durumdadır

Makine goumlvdesi genellikle 6-8 m uzunluğunda olan raylar uumlzerinde kesme iĢlemi iccedilin

16

gerekli olan baskıyı (gerilmeyi) oluĢturacak Ģekilde geriye doğru hareket eder Bu esnada bir

motor yardımıyla doumlnduumlruumllen kasnağın hızla ccedilevirdiği elmas tel kesme iĢlemini

gerccedilekleĢtirir

Uumllkemiz ocaklarında yerli ve yabancı firmaların dizel veya elektrikli olarak uumlrettikleri

ETK makineleri kullanılmaktadır Bu makineler genel olarak 40-60 HP civarında olup 3-10

m2h (yuumlzey) kesme hızına sahiptir Makinenin kontrol panosu operatoumlruumlnuumln guumlvenliği

bakımında yeterli bir uzaklıkta tutulabilmektedir

1411 Elmas Tel Kesme Makinesi CcedileĢitleri ve Kısımları

Guumlnuumlmuumlzde mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan elmas tel kesme makineleri iki

Ģekilde uumlretilmektedir

Dizel

Elektrik motorlu

Bu makineler genel olarak uumlccedil kısımdan meydana gelmektedir Birinci kısımda

makinenin ccedilalıĢması iccedilin hareket motoru elektrik guumlccedil aktarma organları ve bu organları

taĢıyan Ģasi ikinci kısımda tipine makine goumlre 18-55kW guumlcuumlnde hidrolik veya mekanik

olarak elmas telin hareketini sağlayan volana (Ccedilapı 800 mm) guumlccedil aktaran merkez uumlccediluumlncuuml

kısımda ise tuumlm bu sistemi ccedilalıĢma esnasında taĢıyan raylar ve kumanda panosu

bulunmaktadır (Resim 14)

Hidrolik merkezli makineler ilk ccedilalıĢma esnasında elmas telin doumlnme hızını

ayarlamasından dolayı mekanik merkezli makinelere goumlre avantajlıdır Buna karĢın bu

makinelerin ilk yatırım maliyetleri yuumlksektir

Elmas tel kesme makinelerinin sektoumlrde kullanımının geliĢmesi sonucunda hem uumlretim

hızı yuumlkselmiĢ hem de duumlzguumln boyutlu blok elde edilme imkacircnı sağlanmıĢtır Bu makineler

sayesinde daha oumlnceki uumlretim youmlntemleri ile ocaklara verilen hasarlar en az seviyeye

indirilmiĢtir

1412 Elmas Tel Kesme Makineleri Oumlzellikleri ve CcedilalıĢma Sistemi

Elmas telle kesme youmlnteminin temeli kuumltle uumlzerine deliciler ile delinen deliklerden

geccedilirilen ve uumlzerinde elmas boncuklar bulunan telin makinenin dairesel hareketi ile oluĢan

suumlrtuumlnme yardımıyla mermerin aĢındırılmasıdır Elmas tel kesme makinesinin goumlrevi bu teli

belirli bir gerginlikte tutarak ccedilevirmesi ve raylar uumlzerinde doğrusal hareket yapmasıdır

17

Elektrikli elmas telle blok kesme makinesi (reduumlktoumlr ccedilıkıĢlı) teknik oumlzellikleri uumlretici

firmalara goumlre değiĢiklikler arz etmekle beraber Ģu Ģekilde verilebilir

Motor Cinsi Elektrikli

Motor Guumlcuuml 50 HP

YuumlruumlyuumlĢ Motoru 1 HP (Hidrolik-Otomatik)

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 8-12 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Elektrik-Mekanik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Dizel tel kesme makinesini teknik oumlzellikleri ise Ģu Ģekildedir

Motor Cinsi Dizel

Motor Guumlcuuml 82 HP

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 7-10 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Hidrostatik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Elmas tel kesme makinelerinde kesim suumlresince elmas telin gerginliği hidrostatik tip

makinelerde hidrolik piston ile elektro-mekanik sistemli makinelerde elektrik motoru-balata

veya elektrik motoru-diĢli grubu birliği ile sağlanmaktadır Elmas tel kesme makinelerinde

telin hızı sabit olması istendiğinden elektro-mekanik sistemli makineler daha avantajlıdır

1413 Tel ve Elmas Boncuklar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

elmas teldir Elmas tel olarak adlandırılan grup ccedilelik halatın uumlzerine oumlzel olarak imal edilmiĢ

elmas boncuklar yaylar sıkmacıklar ve pulların dizilmesi ile elde edilir Elmas teller

genellikle 5 ndash 10 ndash 15 metre uzunluklarda hazırlanır Resim 165‟te elmas teli oluĢturan

elmas boncuk yay ve bağlantı elemanları goumlruumllmektedir

18

Resim 16 Elmas tel ve bağlantı elemanları

Elmas boncuklar

Elmas tel kesim iĢleminde bloğu ana kayaccediltan koparan uumlnite tel halat uumlzerindeki

elmas boncuklardır

Bu boncuklar uumlretim Ģekline goumlre

Sinterize

Elektrolitik

koumlkenli olmak uumlzere iki tiptir Her birinin kullanım oumlzelliği birbirinden farklıdır

Kesim iĢlemi suumlrecinde kayacın tekno-mekanik oumlzelliğine goumlre her bir elmas boncuğun bir

kullanım oumlmruuml vardır Bu kullanım oumlmruuml kesilecek kayacın fiziksel ve mekanik oumlzellikleri

ile doğrudan iliĢkilidir

Elmas boncuk ccedilapları kullanım amaccedillarına ve uumlretim teknolojisine goumlre farklı

ccedilaplarda olabilmektedir Ocak uumlretiminde blok kesme iĢleminde kullanılan boncuk ccedilapları

suumls iĢccedililiğinde kullanılan boncuk ccedilaplarından daha buumlyuumlk boyutlardadır

Genel bir kullanım olarak elmas boncuk dıĢ yuumlzey ccedilapları 8 mm 88 mm 10 mm

102 mm 105 mm ve 11 mm değerlerindedir Yuumlzuumlk iccedil ccedilapları 7 mm 8 mm 85 mm olarak

değiĢmektedir

Yaylar

Paslanmaz ccedilelik tellerin buumlkuumlluumlp oumlzel ısıl iĢlemden geccedilirilmesi yoluyla elde edilir

Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe ederek

elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılır Yaylar ccedilelik telin uumlzerinde hareket

etmelidir Granit gibi sert taĢların kesiminde kesim esnasında kopan sert taĢ parccedilacıkları

(kırıntılar) yayların aralıklarına girerek halat-yay arasında sıkıĢır SıkıĢan bu sert kırıntılar

ccedilelik halatı ve elmas boncukların iccedil ccedileperlerini yıprattığından ccedilelik yay yerine oumlzel yapımlı

sert plastik tuumlpler kullanılır

Sıkmacıklar

Elmas telde kullanılan sıkmacıklar ccedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat

uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını oumlnler Ccedilelik halat uumlzerinde bulunan elmasların

korunmasını da sağlar Elmas telin ccedilalıĢma sırasında kopması hacirclinde sıkmacıklar soketlerin

19

yayların ve pulların fırlayarak kaybolmasını oumlnler Bu amaccedilla ccedilelik halat uumlzerinde belirli

aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilmektedir Bu sitem aynı zamanda ccedilalıĢma anında elmas

soketlerin tek tek ccedilalıĢmasını da sağlamaktadır Genel olarak iki sıkma arasına 3-5 elmas

boncuk takılır Dolayısıyla herhangi bir kopma durumunda sadece iki sıkma arasındaki

boncuk sayısı kadar bir kayıp soumlz konusu olur Bağlantı elemanı olarak iki ucu ters diĢli

vida-somun veya bakır tuumlp kullanılır Telin iki ucu vidalı tipte vidalanarak bakır tuumlpte ise iki

ucu bakır tuumlp iccedilinde birleĢtirildikten sonra pres makas ile sıkıĢtırılarak bağlanır

Tel bağlantı elemanları

Elmas tellerin sonsuz uzunluğunu sağlamak iccedilin birtakım tel bağlantı elemanları

kullanılmaktadır Bunlar vida-somun tipi ters vida-somun tipi ve bakır tuumlpuuml tipi olmak uumlzere

uumlccedile ayrılır Vida-somun tipi bağlantı elemanları diğerlerine nazaran kesim sırasında daha

kolay boĢaldığından dezavantajlıdır Bu dezavantajı diğer iki tip bağlantı elemanlarının daha

ccedilok kullanılmasına neden olmuĢtur Ayrıca meydana gelen boĢalmalardan doğacak zaman

kayıpları da asgariye indirilmiĢtir

Pullar

Elmas boncuk ve yay arasına yerleĢtirilen ccedilelik yayları koruyucu elemanlardır Pullar

ccedilelik yayları ve elmas soketlerin doumlnuumlĢuumlnuuml sağlamak ve korumak amacıyla kullanılır

Ccedilelik halat

Krom-nikel alaĢımlı tellerden oluĢur Ccedilelik tellerden oluĢan bir oumlzuumln etrafına 6 adet

halatccedilığın burularak sarılmasıyla oluĢturulur Her bir halatccedilık 7 telden oluĢur Ccedilekme

dayanımı 1830 knmm2 kopma dayanımı 20 kn olan tellerdir Elmas boncukların iccedil ccedilapına

uygun olarak 40 mm 48 mm ve 49 mm ccedilaplarında imal edilir

1414 Elmas Boncuk Bağlantısı Yapma

Ccedilelik tel uumlzerine pul - elmas boncuk ndash pul ndash yay - pul sıralaması ile istenilen uzunlukta

(5 10 15 m) dizilir CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir

tarafa toplanmasını oumlnlemek iccedilin 50-60cm aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir Telin sonunda

bağlantı elemanları ile bağlantısı yapılır ġekil 11‟de elmas boncuğun ccedilelik halata takılıĢı ve

bağlantısı yapılmıĢ elmas tel goumlruumllmektedir

ġekil 11 Elmas teli oluĢturan parccedilalar ve diziliĢleri

Elmaslı tel mermer kuumltlesine ve tel kesme makinesine koĢulduktan sonra değiĢik tipte

bağlantı elemanları kullanılarak iki ucu bağlanır Bağlantı elemanın tipine goumlre bağlantı

tekniği de farklılık goumlsterir

20

Vida somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanı kullanıldığında elmaslı tel bağlanmadan oumlnce telin bir ucu

N=D+L kadar vidalama youmlnuumlnden tersine kendi etrafında burgu Ģeklinde ccedilevrilir Burada D

bağlantı elemanındaki diĢ sayısı L ise kullanılan elmas telin metre cinsinden uzunluğudur

Bundan amaccedil kesim esnasında bağlantı elemanın vidasının ccediloumlzuumllmesini oumlnlemek ve telin

kendi etrafında doumlnuumlĢuumlnuuml sağlayacak kesim esnasında elmas boncukların mermer kuumltlesi

iccedilindeki sıkıĢmasını oumlnlemektir Teldeki bu burgu hareketi aynı zamanda elmas boncukların

homojen olarak aĢınmasına da yardımcı olur N kadar kendi etrafında doumlnduumlruumllen elmas tel

telin diğer ucundaki bağlantı elemanı ile vidalanarak kapatılır

Bakır tuumlp ve iki ucu ters diĢli vida ndash Somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanları kullanıldığında telin bir ucu yukarıda anlatılan nedenlerden

dolayı tel uzunluğu metre kadar yani 50 metre ise tel 50 kez kendi etrafında ccedilevrilir Telin iki

ucu vidalı tipte olduğu gibi vidalanır bakır tuumlpte ise telin iki ucu bakır tuumlp iccediline sokulduktan

sonra pres makas ya da pres pompa ile belirli bir duumlzende sıkıĢtırılarak bağlanır

1415 Mermer Kuumltlesine KoĢulacak Telin Boyu (TB)

Kesilecek mermer bloğun uzunluğuna ve yuumlksekliğine bağlı olarak tel boyu

hesaplanır Buna goumlre tel boyu

(TB) = 2L +3H cinsinden hesap edilir Burada

L kesilecek kuumltlenin uzunluğu

H kesilecek kuumltlenin yuumlksekliğini ifade eder

1416 Elmas Tel Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar

Elmas tel her 1 metresine 30 adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

Elmas tel dizilirken yaylar elmas boncuklara tam baskı yapacak Ģekilde iyi

sıkılmalı kesinlikle gevĢek bırakılmamalıdır Aksi takdirde tek taraflı aĢınma ve

goumlbek burcu deliklerinden buumlyuumlme meydana gelebilmektedir

Elmas tel ccedilalıĢtırılmadan oumlnce bağlantı elemanlarının zıt youmlnuumlnde her 1 metre

iccedilin bir kere kurulmalıdır Tel yanlıĢ youmlnuumlnde kurulursa bağlantı elemanlarında

ccediloumlzuumllme ve boncuklarda tek taraflı aĢınma meydana gelir Eğer tel yetersiz

kurulursa kendi etrafında yeterince doumlnemeyeceğinden duumlzensiz aĢınacak ve

verimli bir kesim elde edilemeyecektir

Elmas tel ccedilalıĢtırılırken su debisi yeterli olmalıdır Ccedilıkan suyun renginden

yeterli olup olmadığı anlaĢılabilir Verilen su berrak ccedilıkıyorsa fazla kullanıldığı

kuru mermer tozu ve parccedilacıkları ccedilıkıyorsa suyun yetersiz verildiği anlaĢılır

Verilen su miktarı yetersiz olursa boncuklarda yanma ve aĢırı aĢınma su fazla

olursa da su yastığı neticesinde kesim hızında duumlĢme meydana gelmektedir Bu

durum gereksiz enerji tuumlketimine ve zaman kaybına yol accedilmaktadır

Elmas tel kesim yaparken aĢırı gergiye alınmamalıdır AĢırı gergiye maruz

kalan teller konik ve tek taraflı aĢınır erken bitme meydana gelir

21

UYGULAMA FAALĠYETĠ Mermer blok uumlretiminde yapılması gerekli oumln hazırlıklar iccedilin aĢağıdaki uygulamaları

yapınız

ĠĢlem Basamakları Oumlneriler

25 m boyunda 15 m yuumlksekliğinde

blok kesimi iccedilin gerekli elmas tel

boyunu hesaplayınız

Tel boyu formuumlluumlnuuml yazınız

Blok boyutuna goumlre tel boyunu bulunuz

Elmas boncuk sıralaması yapınız

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kesiniz

Ġlk bağlantı elemanını takınız

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile

elemanları telden geccediliriniz

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları takınız

Bağlantı elemanı montajı yapınız Bağlantı eleman tipini seccediliniz

Eleman tipine uygun bağlantıyı yapınız

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

Blok boyutunu belirlediniz mi

Ccedilelik halat boyunu hesapladınız mı

Boncuk yay pul ve sıkmacık temini yaptınız mı

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kestiniz mi

Ġlk bağlantı elemanını taktınız mı

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile elemanları telden geccedilirdiniz

mi

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları taktınız mı

Bağlantı eleman tipini seccediltiniz mi

Eleman tipine uygun bağlantıyı yaptınız mı

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

UYGULAMA FAALĠYETĠ

22

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği iĢaretleyiniz

1 AĢağıdakilerden hangisi madencilikte zincirin ilk aĢamasını oluĢturan faaliyettir

A) Uumlretim

B) Arama

C) Pazarlama

D) Hepsi

2 AĢağıda sıralanan maden ccedilıkarma youmlntemlerinden hangileri mermer ocakccedilılığında

kullanılmaktadır

I- Accedilık iĢleme youmlntemi

II- Yer altı ocak iĢletme youmlntemi

III- Galeri ocakccedilılığı

A) I-III

B) II-III

C) I-III

D) I-II

3 Oumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olaya ne denir

A) ĠĢ kazası

B) Meslek hastalığı

C) ĠĢ guumlvenliği

D) Yangın

4 AĢağıdakilerden hangisi ccedilalıĢma kurallarını duumlzenleyen kuruluĢlardandır

A) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

B) Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO)

C) CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenli Bakanlığı

D) Hepsi

5 AĢağıdakilerden hangisi iĢ yerinden kaynaklanabilecek iĢ kazalarından değildir

A) ĠĢ yeri zemini

B) Yetersiz geccedilitler

C) AĢırı yuumlk kaldırma

D) Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

23

6 Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

aĢağıdakilerden hangisidir

A) Delici

B) Elmas tel

C) Hidrolik ayırıcı

D) Yuumlkleyici

7 Elmas tel oluĢturulmasında kullanılan elemanların doğru sıralanıĢı aĢağıdakilerden

hangisinde doğru olarak verilmiĢtir

I-boncuklar II-sıkmacıklar III-yaylar IV-pullar

A) IV-III-I-II

B) I-II-III-IV

C) III-I-II-IV

D) II-I-IV-III

8 Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe

ederek elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılan eleman aĢağıdakilerden

hangisidir

A) Boncuk

B) Sıkmacık

C) Yay

D) Bağlantı elemanı

9 Ana kuumltleden kesilecek mermer bloğun uzunluğu 25 m ve yuumlksekliği 15 m olduğuna

goumlre kesim iccedilin gerekli elmas tel uzunluğu ne kadardır

A) 10m

B) 8m

C) 75m

D) 95m

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlkleri yazınız

10 Madenler doğada helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipsonucunda milyonlarca bazen

milyarlarca yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır

11 Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkartılması

iĢlemi helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipolarak isimlendirilmektedir

12 Elmas tel her 1 metresine helliphelliphelliphelliphellip adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

13 CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını

oumlnlemek iccedilin helliphelliphelliphelliphelliphelliparalıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir

24

AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız

14 ( ) ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı iĢ kazaları ve meslek hastalıklarından

ccedilalıĢanları korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır

15 ( ) ĠĢ kazalarına ve meslek hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeler

kullanmak zorunluluktur

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

25

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2

Mermer ocak iĢletmeciliğini ilgilendiren yasal proseduumlrleri kavrayarak mermer

ocaklarında yasal sınırlar iccedilersinde ccedilevreye duyarlı uumlretim yapma alıĢkanlığı kazanacaksınız

Bir mermer ocağı accedilmak iccedilin hangi yasa ve youmlnetmeliklere goumlre iĢlem

yapılmaktadır Bu yasa youmlnetmelik ve izinler hangi makamlardan

alınmaktadır AraĢtırınız

2 MERMER OCAKLARI ĠLE ĠLGĠLĠ

YASAL PROSEDUumlRLER Tarihicirc suumlreccedil iccedilinde insanlar doğal kaynakları kullanabildikleri oumllccediluumlde geliĢmiĢ ve

zenginleĢmiĢlerdir Guumlnuumlmuumlzde kalkınmasını tamamlamıĢ veya tamamlamakta olan bazı

uumllkeler bu kaynaklardan gerektiği gibi zamanında ve yerinde nasıl yaralanabileceğinin alt

yapısını oumlnceden hazırlayarak bu hedefine ulaĢmaktadırlar Bu altyapıyı oluĢturan

unsurlardan biri de mevzuattır

Mevzuat ccediloğu sektoumlrlerde olmayan kendine oumlzguuml yapısı oumlzellikleri sorunları ve riski

olan mermercilik sektoumlruumlnuuml etkileyen unsurların baĢında gelmektedir

Kural olarak belli bir konuda yuumlruumlrluumlkte bulunan yasalar ve buna bağlı olarak

ccedilıkartılmıĢ diğer mevzuat (tuumlzuumlk youmlnetmelik genelge tebliğ vb) o konuda faaliyet

goumlsterenlerin uyacakları kuralları belirleyerek bir ccedilerccedileve ccedilizer Bazı kanunlar (Orman

Kanunu Turizm Kanunu vb) ve bunlara dayalı olarak ccedilıkarılıp yayınlanmıĢ olan tuumlzuumlk

youmlnetmelik genelge ve tebliğler boumlyle bir mevzuat buumltuumlnluumlğuumlnuuml anlattığından hem

youmlneticilerin hem de vatandaĢların uyacakları kuralları baĢka bir kaynağa gerek kalmadan

accedilıklar

Mermer madenciliği arazide (orman turizm yayla vb) ccedileĢitli boumllgelerde yapıldığı

iccedilin ccedilok ccedileĢitli kanun ve youmlnetmeliklerle muhatap olmak zorundadır Mermer madenciliği

kendi mevzuatının yanında diğer bakanlıkların tabi olduğu mevzuata da uymak zorundadır

21 Maden Kanunu Mermercilik sektoumlruumlnuuml birinci derecede ilgilendiren Maden Kanunu‟dur CcedileĢitli

zamanlarda değiĢiklik yapılarak son hacircliyle 2004 tarihinde yuumlruumlrluumlğe girmiĢtir 3213 sayılı

Maden Kanunu Yuumlruumlrluumlk Tarihi (15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete) ve 5177

sayılı Kanun ldquo3213 Sayılı Maden Kanunursquonda ve Bazı Kanunlarda DeğiĢiklik

Yapılmasına ĠliĢkin Kanunrdquo Yuumlruumlrluumlk Tarihi (05 Haziran 2004 Tarih ve 25483 Sayılı

Resmicirc Gazete)

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2

AMACcedil

ARAġTIRMA

15

1333 Yuumlksek Sese KarĢı Alınacak Guumlvenlik Tedbirleri

ĠĢccedililer belirli guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucuları kullanmalıdır Ccediluumlnkuuml yuumlksek

duumlzeyde guumlruumlltuumlye uzun suumlre maruz kalma ccedilok hassas olan iĢitme mekanizması iccedilin

zararlıdır Kulak tıkaccedilları veya tuumlm kulağı kapsayan kulak koruyucuları guumlruumlltuumlyuuml kulak

zarına gelmeden oumlnce oumlnler (azaltır) Kulak tıkacı veya tuumlm kulağı iccediline alan koruyucuların

seccedilimi guumlruumlltuumlnuumln duumlzeyi ve yapılan iĢe bağlıdır Guumlruumlltuumlluuml boumllgelerde kulak koruyucusu

takılınca konuĢmaları veya uyarı sinyallerini duymama endiĢesi yersizdir Hatta sesler daha

rahat iĢitilmektedir

14 Elmas Tel Kesme Makineleri ile Kesim Hazırlığı

141 Elmas Tel Kesme Makineleri

Tuumlrkiye mermer ocak iĢletmeciliğinde son 25 yılda kullanılmaya baĢlanan elmas tel

kesme makine ve ekipmanları ccedilok buumlyuumlk goumlstererek mermer madenciliğinin vazgeccedililmez

makinesi hacircline gelmiĢtir Mermer ocaklarında uumlretimin maksimum seviyede

gerccedilekleĢmesini ve zayiatsız blok elde edilmesini sağlayan makinedir

Tel ile taĢ kesmenin ccedilok eski tarihlerden beri yapılageldiği antik ocaklardaki

kalıntılardan anlaĢılmaktadır O zamanlarda kol guumlcuumlne dayalı bir kesme metodu

kullanılmıĢtır O doumlnemlerde taĢlar ocaklardan blok olarak değil levha Ģeklinde

ccedilıkarılmaktaydı Mermer uumlretiminde alıĢılagelmiĢ youmlntemlerin dıĢında daha az enerji ve daha

az insan guumlcuuml gerektirecek patlayıcılarla uumlretimde oluĢan kayıpları en aza indirecek uumlretim

youmlntemleri arayıĢları suumlregelmiĢtir Antik tel kesme metotlarından yola ccedilıkarak ilk defa 1854

yılında Belccedilika‟da Eugene Chevailer tarafından tel kesme makinesi yapılmıĢ ve

patentleĢmiĢtir 1880 yılında Guy Michel tarafından geliĢtirilen bu metot 1889 yılında en

son Ģekliyle helis tel kesme metodu ve makinesi olarak yapılmıĢtır Carrera ocaklarında ilk

kullanım 1895 yılında olmuĢtur Resim 14‟te elmas tel kesme makinesi goumlruumllmektedir

Resim 15 Elmas tel kesme makinesi

Uumlretim youmlntemine adını veren bu makine yatay veya dikey kesim yapabilmektedir

Kayacı ldquoaĢındırmardquo yoluyla kesen elmas tel makine uumlzerindeki kasnağa sarılı durumdadır

Makine goumlvdesi genellikle 6-8 m uzunluğunda olan raylar uumlzerinde kesme iĢlemi iccedilin

16

gerekli olan baskıyı (gerilmeyi) oluĢturacak Ģekilde geriye doğru hareket eder Bu esnada bir

motor yardımıyla doumlnduumlruumllen kasnağın hızla ccedilevirdiği elmas tel kesme iĢlemini

gerccedilekleĢtirir

Uumllkemiz ocaklarında yerli ve yabancı firmaların dizel veya elektrikli olarak uumlrettikleri

ETK makineleri kullanılmaktadır Bu makineler genel olarak 40-60 HP civarında olup 3-10

m2h (yuumlzey) kesme hızına sahiptir Makinenin kontrol panosu operatoumlruumlnuumln guumlvenliği

bakımında yeterli bir uzaklıkta tutulabilmektedir

1411 Elmas Tel Kesme Makinesi CcedileĢitleri ve Kısımları

Guumlnuumlmuumlzde mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan elmas tel kesme makineleri iki

Ģekilde uumlretilmektedir

Dizel

Elektrik motorlu

Bu makineler genel olarak uumlccedil kısımdan meydana gelmektedir Birinci kısımda

makinenin ccedilalıĢması iccedilin hareket motoru elektrik guumlccedil aktarma organları ve bu organları

taĢıyan Ģasi ikinci kısımda tipine makine goumlre 18-55kW guumlcuumlnde hidrolik veya mekanik

olarak elmas telin hareketini sağlayan volana (Ccedilapı 800 mm) guumlccedil aktaran merkez uumlccediluumlncuuml

kısımda ise tuumlm bu sistemi ccedilalıĢma esnasında taĢıyan raylar ve kumanda panosu

bulunmaktadır (Resim 14)

Hidrolik merkezli makineler ilk ccedilalıĢma esnasında elmas telin doumlnme hızını

ayarlamasından dolayı mekanik merkezli makinelere goumlre avantajlıdır Buna karĢın bu

makinelerin ilk yatırım maliyetleri yuumlksektir

Elmas tel kesme makinelerinin sektoumlrde kullanımının geliĢmesi sonucunda hem uumlretim

hızı yuumlkselmiĢ hem de duumlzguumln boyutlu blok elde edilme imkacircnı sağlanmıĢtır Bu makineler

sayesinde daha oumlnceki uumlretim youmlntemleri ile ocaklara verilen hasarlar en az seviyeye

indirilmiĢtir

1412 Elmas Tel Kesme Makineleri Oumlzellikleri ve CcedilalıĢma Sistemi

Elmas telle kesme youmlnteminin temeli kuumltle uumlzerine deliciler ile delinen deliklerden

geccedilirilen ve uumlzerinde elmas boncuklar bulunan telin makinenin dairesel hareketi ile oluĢan

suumlrtuumlnme yardımıyla mermerin aĢındırılmasıdır Elmas tel kesme makinesinin goumlrevi bu teli

belirli bir gerginlikte tutarak ccedilevirmesi ve raylar uumlzerinde doğrusal hareket yapmasıdır

17

Elektrikli elmas telle blok kesme makinesi (reduumlktoumlr ccedilıkıĢlı) teknik oumlzellikleri uumlretici

firmalara goumlre değiĢiklikler arz etmekle beraber Ģu Ģekilde verilebilir

Motor Cinsi Elektrikli

Motor Guumlcuuml 50 HP

YuumlruumlyuumlĢ Motoru 1 HP (Hidrolik-Otomatik)

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 8-12 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Elektrik-Mekanik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Dizel tel kesme makinesini teknik oumlzellikleri ise Ģu Ģekildedir

Motor Cinsi Dizel

Motor Guumlcuuml 82 HP

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 7-10 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Hidrostatik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Elmas tel kesme makinelerinde kesim suumlresince elmas telin gerginliği hidrostatik tip

makinelerde hidrolik piston ile elektro-mekanik sistemli makinelerde elektrik motoru-balata

veya elektrik motoru-diĢli grubu birliği ile sağlanmaktadır Elmas tel kesme makinelerinde

telin hızı sabit olması istendiğinden elektro-mekanik sistemli makineler daha avantajlıdır

1413 Tel ve Elmas Boncuklar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

elmas teldir Elmas tel olarak adlandırılan grup ccedilelik halatın uumlzerine oumlzel olarak imal edilmiĢ

elmas boncuklar yaylar sıkmacıklar ve pulların dizilmesi ile elde edilir Elmas teller

genellikle 5 ndash 10 ndash 15 metre uzunluklarda hazırlanır Resim 165‟te elmas teli oluĢturan

elmas boncuk yay ve bağlantı elemanları goumlruumllmektedir

18

Resim 16 Elmas tel ve bağlantı elemanları

Elmas boncuklar

Elmas tel kesim iĢleminde bloğu ana kayaccediltan koparan uumlnite tel halat uumlzerindeki

elmas boncuklardır

Bu boncuklar uumlretim Ģekline goumlre

Sinterize

Elektrolitik

koumlkenli olmak uumlzere iki tiptir Her birinin kullanım oumlzelliği birbirinden farklıdır

Kesim iĢlemi suumlrecinde kayacın tekno-mekanik oumlzelliğine goumlre her bir elmas boncuğun bir

kullanım oumlmruuml vardır Bu kullanım oumlmruuml kesilecek kayacın fiziksel ve mekanik oumlzellikleri

ile doğrudan iliĢkilidir

Elmas boncuk ccedilapları kullanım amaccedillarına ve uumlretim teknolojisine goumlre farklı

ccedilaplarda olabilmektedir Ocak uumlretiminde blok kesme iĢleminde kullanılan boncuk ccedilapları

suumls iĢccedililiğinde kullanılan boncuk ccedilaplarından daha buumlyuumlk boyutlardadır

Genel bir kullanım olarak elmas boncuk dıĢ yuumlzey ccedilapları 8 mm 88 mm 10 mm

102 mm 105 mm ve 11 mm değerlerindedir Yuumlzuumlk iccedil ccedilapları 7 mm 8 mm 85 mm olarak

değiĢmektedir

Yaylar

Paslanmaz ccedilelik tellerin buumlkuumlluumlp oumlzel ısıl iĢlemden geccedilirilmesi yoluyla elde edilir

Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe ederek

elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılır Yaylar ccedilelik telin uumlzerinde hareket

etmelidir Granit gibi sert taĢların kesiminde kesim esnasında kopan sert taĢ parccedilacıkları

(kırıntılar) yayların aralıklarına girerek halat-yay arasında sıkıĢır SıkıĢan bu sert kırıntılar

ccedilelik halatı ve elmas boncukların iccedil ccedileperlerini yıprattığından ccedilelik yay yerine oumlzel yapımlı

sert plastik tuumlpler kullanılır

Sıkmacıklar

Elmas telde kullanılan sıkmacıklar ccedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat

uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını oumlnler Ccedilelik halat uumlzerinde bulunan elmasların

korunmasını da sağlar Elmas telin ccedilalıĢma sırasında kopması hacirclinde sıkmacıklar soketlerin

19

yayların ve pulların fırlayarak kaybolmasını oumlnler Bu amaccedilla ccedilelik halat uumlzerinde belirli

aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilmektedir Bu sitem aynı zamanda ccedilalıĢma anında elmas

soketlerin tek tek ccedilalıĢmasını da sağlamaktadır Genel olarak iki sıkma arasına 3-5 elmas

boncuk takılır Dolayısıyla herhangi bir kopma durumunda sadece iki sıkma arasındaki

boncuk sayısı kadar bir kayıp soumlz konusu olur Bağlantı elemanı olarak iki ucu ters diĢli

vida-somun veya bakır tuumlp kullanılır Telin iki ucu vidalı tipte vidalanarak bakır tuumlpte ise iki

ucu bakır tuumlp iccedilinde birleĢtirildikten sonra pres makas ile sıkıĢtırılarak bağlanır

Tel bağlantı elemanları

Elmas tellerin sonsuz uzunluğunu sağlamak iccedilin birtakım tel bağlantı elemanları

kullanılmaktadır Bunlar vida-somun tipi ters vida-somun tipi ve bakır tuumlpuuml tipi olmak uumlzere

uumlccedile ayrılır Vida-somun tipi bağlantı elemanları diğerlerine nazaran kesim sırasında daha

kolay boĢaldığından dezavantajlıdır Bu dezavantajı diğer iki tip bağlantı elemanlarının daha

ccedilok kullanılmasına neden olmuĢtur Ayrıca meydana gelen boĢalmalardan doğacak zaman

kayıpları da asgariye indirilmiĢtir

Pullar

Elmas boncuk ve yay arasına yerleĢtirilen ccedilelik yayları koruyucu elemanlardır Pullar

ccedilelik yayları ve elmas soketlerin doumlnuumlĢuumlnuuml sağlamak ve korumak amacıyla kullanılır

Ccedilelik halat

Krom-nikel alaĢımlı tellerden oluĢur Ccedilelik tellerden oluĢan bir oumlzuumln etrafına 6 adet

halatccedilığın burularak sarılmasıyla oluĢturulur Her bir halatccedilık 7 telden oluĢur Ccedilekme

dayanımı 1830 knmm2 kopma dayanımı 20 kn olan tellerdir Elmas boncukların iccedil ccedilapına

uygun olarak 40 mm 48 mm ve 49 mm ccedilaplarında imal edilir

1414 Elmas Boncuk Bağlantısı Yapma

Ccedilelik tel uumlzerine pul - elmas boncuk ndash pul ndash yay - pul sıralaması ile istenilen uzunlukta

(5 10 15 m) dizilir CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir

tarafa toplanmasını oumlnlemek iccedilin 50-60cm aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir Telin sonunda

bağlantı elemanları ile bağlantısı yapılır ġekil 11‟de elmas boncuğun ccedilelik halata takılıĢı ve

bağlantısı yapılmıĢ elmas tel goumlruumllmektedir

ġekil 11 Elmas teli oluĢturan parccedilalar ve diziliĢleri

Elmaslı tel mermer kuumltlesine ve tel kesme makinesine koĢulduktan sonra değiĢik tipte

bağlantı elemanları kullanılarak iki ucu bağlanır Bağlantı elemanın tipine goumlre bağlantı

tekniği de farklılık goumlsterir

20

Vida somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanı kullanıldığında elmaslı tel bağlanmadan oumlnce telin bir ucu

N=D+L kadar vidalama youmlnuumlnden tersine kendi etrafında burgu Ģeklinde ccedilevrilir Burada D

bağlantı elemanındaki diĢ sayısı L ise kullanılan elmas telin metre cinsinden uzunluğudur

Bundan amaccedil kesim esnasında bağlantı elemanın vidasının ccediloumlzuumllmesini oumlnlemek ve telin

kendi etrafında doumlnuumlĢuumlnuuml sağlayacak kesim esnasında elmas boncukların mermer kuumltlesi

iccedilindeki sıkıĢmasını oumlnlemektir Teldeki bu burgu hareketi aynı zamanda elmas boncukların

homojen olarak aĢınmasına da yardımcı olur N kadar kendi etrafında doumlnduumlruumllen elmas tel

telin diğer ucundaki bağlantı elemanı ile vidalanarak kapatılır

Bakır tuumlp ve iki ucu ters diĢli vida ndash Somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanları kullanıldığında telin bir ucu yukarıda anlatılan nedenlerden

dolayı tel uzunluğu metre kadar yani 50 metre ise tel 50 kez kendi etrafında ccedilevrilir Telin iki

ucu vidalı tipte olduğu gibi vidalanır bakır tuumlpte ise telin iki ucu bakır tuumlp iccediline sokulduktan

sonra pres makas ya da pres pompa ile belirli bir duumlzende sıkıĢtırılarak bağlanır

1415 Mermer Kuumltlesine KoĢulacak Telin Boyu (TB)

Kesilecek mermer bloğun uzunluğuna ve yuumlksekliğine bağlı olarak tel boyu

hesaplanır Buna goumlre tel boyu

(TB) = 2L +3H cinsinden hesap edilir Burada

L kesilecek kuumltlenin uzunluğu

H kesilecek kuumltlenin yuumlksekliğini ifade eder

1416 Elmas Tel Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar

Elmas tel her 1 metresine 30 adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

Elmas tel dizilirken yaylar elmas boncuklara tam baskı yapacak Ģekilde iyi

sıkılmalı kesinlikle gevĢek bırakılmamalıdır Aksi takdirde tek taraflı aĢınma ve

goumlbek burcu deliklerinden buumlyuumlme meydana gelebilmektedir

Elmas tel ccedilalıĢtırılmadan oumlnce bağlantı elemanlarının zıt youmlnuumlnde her 1 metre

iccedilin bir kere kurulmalıdır Tel yanlıĢ youmlnuumlnde kurulursa bağlantı elemanlarında

ccediloumlzuumllme ve boncuklarda tek taraflı aĢınma meydana gelir Eğer tel yetersiz

kurulursa kendi etrafında yeterince doumlnemeyeceğinden duumlzensiz aĢınacak ve

verimli bir kesim elde edilemeyecektir

Elmas tel ccedilalıĢtırılırken su debisi yeterli olmalıdır Ccedilıkan suyun renginden

yeterli olup olmadığı anlaĢılabilir Verilen su berrak ccedilıkıyorsa fazla kullanıldığı

kuru mermer tozu ve parccedilacıkları ccedilıkıyorsa suyun yetersiz verildiği anlaĢılır

Verilen su miktarı yetersiz olursa boncuklarda yanma ve aĢırı aĢınma su fazla

olursa da su yastığı neticesinde kesim hızında duumlĢme meydana gelmektedir Bu

durum gereksiz enerji tuumlketimine ve zaman kaybına yol accedilmaktadır

Elmas tel kesim yaparken aĢırı gergiye alınmamalıdır AĢırı gergiye maruz

kalan teller konik ve tek taraflı aĢınır erken bitme meydana gelir

21

UYGULAMA FAALĠYETĠ Mermer blok uumlretiminde yapılması gerekli oumln hazırlıklar iccedilin aĢağıdaki uygulamaları

yapınız

ĠĢlem Basamakları Oumlneriler

25 m boyunda 15 m yuumlksekliğinde

blok kesimi iccedilin gerekli elmas tel

boyunu hesaplayınız

Tel boyu formuumlluumlnuuml yazınız

Blok boyutuna goumlre tel boyunu bulunuz

Elmas boncuk sıralaması yapınız

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kesiniz

Ġlk bağlantı elemanını takınız

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile

elemanları telden geccediliriniz

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları takınız

Bağlantı elemanı montajı yapınız Bağlantı eleman tipini seccediliniz

Eleman tipine uygun bağlantıyı yapınız

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

Blok boyutunu belirlediniz mi

Ccedilelik halat boyunu hesapladınız mı

Boncuk yay pul ve sıkmacık temini yaptınız mı

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kestiniz mi

Ġlk bağlantı elemanını taktınız mı

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile elemanları telden geccedilirdiniz

mi

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları taktınız mı

Bağlantı eleman tipini seccediltiniz mi

Eleman tipine uygun bağlantıyı yaptınız mı

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

UYGULAMA FAALĠYETĠ

22

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği iĢaretleyiniz

1 AĢağıdakilerden hangisi madencilikte zincirin ilk aĢamasını oluĢturan faaliyettir

A) Uumlretim

B) Arama

C) Pazarlama

D) Hepsi

2 AĢağıda sıralanan maden ccedilıkarma youmlntemlerinden hangileri mermer ocakccedilılığında

kullanılmaktadır

I- Accedilık iĢleme youmlntemi

II- Yer altı ocak iĢletme youmlntemi

III- Galeri ocakccedilılığı

A) I-III

B) II-III

C) I-III

D) I-II

3 Oumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olaya ne denir

A) ĠĢ kazası

B) Meslek hastalığı

C) ĠĢ guumlvenliği

D) Yangın

4 AĢağıdakilerden hangisi ccedilalıĢma kurallarını duumlzenleyen kuruluĢlardandır

A) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

B) Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO)

C) CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenli Bakanlığı

D) Hepsi

5 AĢağıdakilerden hangisi iĢ yerinden kaynaklanabilecek iĢ kazalarından değildir

A) ĠĢ yeri zemini

B) Yetersiz geccedilitler

C) AĢırı yuumlk kaldırma

D) Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

23

6 Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

aĢağıdakilerden hangisidir

A) Delici

B) Elmas tel

C) Hidrolik ayırıcı

D) Yuumlkleyici

7 Elmas tel oluĢturulmasında kullanılan elemanların doğru sıralanıĢı aĢağıdakilerden

hangisinde doğru olarak verilmiĢtir

I-boncuklar II-sıkmacıklar III-yaylar IV-pullar

A) IV-III-I-II

B) I-II-III-IV

C) III-I-II-IV

D) II-I-IV-III

8 Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe

ederek elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılan eleman aĢağıdakilerden

hangisidir

A) Boncuk

B) Sıkmacık

C) Yay

D) Bağlantı elemanı

9 Ana kuumltleden kesilecek mermer bloğun uzunluğu 25 m ve yuumlksekliği 15 m olduğuna

goumlre kesim iccedilin gerekli elmas tel uzunluğu ne kadardır

A) 10m

B) 8m

C) 75m

D) 95m

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlkleri yazınız

10 Madenler doğada helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipsonucunda milyonlarca bazen

milyarlarca yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır

11 Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkartılması

iĢlemi helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipolarak isimlendirilmektedir

12 Elmas tel her 1 metresine helliphelliphelliphelliphellip adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

13 CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını

oumlnlemek iccedilin helliphelliphelliphelliphelliphelliparalıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir

24

AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız

14 ( ) ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı iĢ kazaları ve meslek hastalıklarından

ccedilalıĢanları korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır

15 ( ) ĠĢ kazalarına ve meslek hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeler

kullanmak zorunluluktur

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

25

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2

Mermer ocak iĢletmeciliğini ilgilendiren yasal proseduumlrleri kavrayarak mermer

ocaklarında yasal sınırlar iccedilersinde ccedilevreye duyarlı uumlretim yapma alıĢkanlığı kazanacaksınız

Bir mermer ocağı accedilmak iccedilin hangi yasa ve youmlnetmeliklere goumlre iĢlem

yapılmaktadır Bu yasa youmlnetmelik ve izinler hangi makamlardan

alınmaktadır AraĢtırınız

2 MERMER OCAKLARI ĠLE ĠLGĠLĠ

YASAL PROSEDUumlRLER Tarihicirc suumlreccedil iccedilinde insanlar doğal kaynakları kullanabildikleri oumllccediluumlde geliĢmiĢ ve

zenginleĢmiĢlerdir Guumlnuumlmuumlzde kalkınmasını tamamlamıĢ veya tamamlamakta olan bazı

uumllkeler bu kaynaklardan gerektiği gibi zamanında ve yerinde nasıl yaralanabileceğinin alt

yapısını oumlnceden hazırlayarak bu hedefine ulaĢmaktadırlar Bu altyapıyı oluĢturan

unsurlardan biri de mevzuattır

Mevzuat ccediloğu sektoumlrlerde olmayan kendine oumlzguuml yapısı oumlzellikleri sorunları ve riski

olan mermercilik sektoumlruumlnuuml etkileyen unsurların baĢında gelmektedir

Kural olarak belli bir konuda yuumlruumlrluumlkte bulunan yasalar ve buna bağlı olarak

ccedilıkartılmıĢ diğer mevzuat (tuumlzuumlk youmlnetmelik genelge tebliğ vb) o konuda faaliyet

goumlsterenlerin uyacakları kuralları belirleyerek bir ccedilerccedileve ccedilizer Bazı kanunlar (Orman

Kanunu Turizm Kanunu vb) ve bunlara dayalı olarak ccedilıkarılıp yayınlanmıĢ olan tuumlzuumlk

youmlnetmelik genelge ve tebliğler boumlyle bir mevzuat buumltuumlnluumlğuumlnuuml anlattığından hem

youmlneticilerin hem de vatandaĢların uyacakları kuralları baĢka bir kaynağa gerek kalmadan

accedilıklar

Mermer madenciliği arazide (orman turizm yayla vb) ccedileĢitli boumllgelerde yapıldığı

iccedilin ccedilok ccedileĢitli kanun ve youmlnetmeliklerle muhatap olmak zorundadır Mermer madenciliği

kendi mevzuatının yanında diğer bakanlıkların tabi olduğu mevzuata da uymak zorundadır

21 Maden Kanunu Mermercilik sektoumlruumlnuuml birinci derecede ilgilendiren Maden Kanunu‟dur CcedileĢitli

zamanlarda değiĢiklik yapılarak son hacircliyle 2004 tarihinde yuumlruumlrluumlğe girmiĢtir 3213 sayılı

Maden Kanunu Yuumlruumlrluumlk Tarihi (15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete) ve 5177

sayılı Kanun ldquo3213 Sayılı Maden Kanunursquonda ve Bazı Kanunlarda DeğiĢiklik

Yapılmasına ĠliĢkin Kanunrdquo Yuumlruumlrluumlk Tarihi (05 Haziran 2004 Tarih ve 25483 Sayılı

Resmicirc Gazete)

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2

AMACcedil

ARAġTIRMA

16

gerekli olan baskıyı (gerilmeyi) oluĢturacak Ģekilde geriye doğru hareket eder Bu esnada bir

motor yardımıyla doumlnduumlruumllen kasnağın hızla ccedilevirdiği elmas tel kesme iĢlemini

gerccedilekleĢtirir

Uumllkemiz ocaklarında yerli ve yabancı firmaların dizel veya elektrikli olarak uumlrettikleri

ETK makineleri kullanılmaktadır Bu makineler genel olarak 40-60 HP civarında olup 3-10

m2h (yuumlzey) kesme hızına sahiptir Makinenin kontrol panosu operatoumlruumlnuumln guumlvenliği

bakımında yeterli bir uzaklıkta tutulabilmektedir

1411 Elmas Tel Kesme Makinesi CcedileĢitleri ve Kısımları

Guumlnuumlmuumlzde mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan elmas tel kesme makineleri iki

Ģekilde uumlretilmektedir

Dizel

Elektrik motorlu

Bu makineler genel olarak uumlccedil kısımdan meydana gelmektedir Birinci kısımda

makinenin ccedilalıĢması iccedilin hareket motoru elektrik guumlccedil aktarma organları ve bu organları

taĢıyan Ģasi ikinci kısımda tipine makine goumlre 18-55kW guumlcuumlnde hidrolik veya mekanik

olarak elmas telin hareketini sağlayan volana (Ccedilapı 800 mm) guumlccedil aktaran merkez uumlccediluumlncuuml

kısımda ise tuumlm bu sistemi ccedilalıĢma esnasında taĢıyan raylar ve kumanda panosu

bulunmaktadır (Resim 14)

Hidrolik merkezli makineler ilk ccedilalıĢma esnasında elmas telin doumlnme hızını

ayarlamasından dolayı mekanik merkezli makinelere goumlre avantajlıdır Buna karĢın bu

makinelerin ilk yatırım maliyetleri yuumlksektir

Elmas tel kesme makinelerinin sektoumlrde kullanımının geliĢmesi sonucunda hem uumlretim

hızı yuumlkselmiĢ hem de duumlzguumln boyutlu blok elde edilme imkacircnı sağlanmıĢtır Bu makineler

sayesinde daha oumlnceki uumlretim youmlntemleri ile ocaklara verilen hasarlar en az seviyeye

indirilmiĢtir

1412 Elmas Tel Kesme Makineleri Oumlzellikleri ve CcedilalıĢma Sistemi

Elmas telle kesme youmlnteminin temeli kuumltle uumlzerine deliciler ile delinen deliklerden

geccedilirilen ve uumlzerinde elmas boncuklar bulunan telin makinenin dairesel hareketi ile oluĢan

suumlrtuumlnme yardımıyla mermerin aĢındırılmasıdır Elmas tel kesme makinesinin goumlrevi bu teli

belirli bir gerginlikte tutarak ccedilevirmesi ve raylar uumlzerinde doğrusal hareket yapmasıdır

17

Elektrikli elmas telle blok kesme makinesi (reduumlktoumlr ccedilıkıĢlı) teknik oumlzellikleri uumlretici

firmalara goumlre değiĢiklikler arz etmekle beraber Ģu Ģekilde verilebilir

Motor Cinsi Elektrikli

Motor Guumlcuuml 50 HP

YuumlruumlyuumlĢ Motoru 1 HP (Hidrolik-Otomatik)

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 8-12 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Elektrik-Mekanik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Dizel tel kesme makinesini teknik oumlzellikleri ise Ģu Ģekildedir

Motor Cinsi Dizel

Motor Guumlcuuml 82 HP

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 7-10 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Hidrostatik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Elmas tel kesme makinelerinde kesim suumlresince elmas telin gerginliği hidrostatik tip

makinelerde hidrolik piston ile elektro-mekanik sistemli makinelerde elektrik motoru-balata

veya elektrik motoru-diĢli grubu birliği ile sağlanmaktadır Elmas tel kesme makinelerinde

telin hızı sabit olması istendiğinden elektro-mekanik sistemli makineler daha avantajlıdır

1413 Tel ve Elmas Boncuklar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

elmas teldir Elmas tel olarak adlandırılan grup ccedilelik halatın uumlzerine oumlzel olarak imal edilmiĢ

elmas boncuklar yaylar sıkmacıklar ve pulların dizilmesi ile elde edilir Elmas teller

genellikle 5 ndash 10 ndash 15 metre uzunluklarda hazırlanır Resim 165‟te elmas teli oluĢturan

elmas boncuk yay ve bağlantı elemanları goumlruumllmektedir

18

Resim 16 Elmas tel ve bağlantı elemanları

Elmas boncuklar

Elmas tel kesim iĢleminde bloğu ana kayaccediltan koparan uumlnite tel halat uumlzerindeki

elmas boncuklardır

Bu boncuklar uumlretim Ģekline goumlre

Sinterize

Elektrolitik

koumlkenli olmak uumlzere iki tiptir Her birinin kullanım oumlzelliği birbirinden farklıdır

Kesim iĢlemi suumlrecinde kayacın tekno-mekanik oumlzelliğine goumlre her bir elmas boncuğun bir

kullanım oumlmruuml vardır Bu kullanım oumlmruuml kesilecek kayacın fiziksel ve mekanik oumlzellikleri

ile doğrudan iliĢkilidir

Elmas boncuk ccedilapları kullanım amaccedillarına ve uumlretim teknolojisine goumlre farklı

ccedilaplarda olabilmektedir Ocak uumlretiminde blok kesme iĢleminde kullanılan boncuk ccedilapları

suumls iĢccedililiğinde kullanılan boncuk ccedilaplarından daha buumlyuumlk boyutlardadır

Genel bir kullanım olarak elmas boncuk dıĢ yuumlzey ccedilapları 8 mm 88 mm 10 mm

102 mm 105 mm ve 11 mm değerlerindedir Yuumlzuumlk iccedil ccedilapları 7 mm 8 mm 85 mm olarak

değiĢmektedir

Yaylar

Paslanmaz ccedilelik tellerin buumlkuumlluumlp oumlzel ısıl iĢlemden geccedilirilmesi yoluyla elde edilir

Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe ederek

elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılır Yaylar ccedilelik telin uumlzerinde hareket

etmelidir Granit gibi sert taĢların kesiminde kesim esnasında kopan sert taĢ parccedilacıkları

(kırıntılar) yayların aralıklarına girerek halat-yay arasında sıkıĢır SıkıĢan bu sert kırıntılar

ccedilelik halatı ve elmas boncukların iccedil ccedileperlerini yıprattığından ccedilelik yay yerine oumlzel yapımlı

sert plastik tuumlpler kullanılır

Sıkmacıklar

Elmas telde kullanılan sıkmacıklar ccedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat

uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını oumlnler Ccedilelik halat uumlzerinde bulunan elmasların

korunmasını da sağlar Elmas telin ccedilalıĢma sırasında kopması hacirclinde sıkmacıklar soketlerin

19

yayların ve pulların fırlayarak kaybolmasını oumlnler Bu amaccedilla ccedilelik halat uumlzerinde belirli

aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilmektedir Bu sitem aynı zamanda ccedilalıĢma anında elmas

soketlerin tek tek ccedilalıĢmasını da sağlamaktadır Genel olarak iki sıkma arasına 3-5 elmas

boncuk takılır Dolayısıyla herhangi bir kopma durumunda sadece iki sıkma arasındaki

boncuk sayısı kadar bir kayıp soumlz konusu olur Bağlantı elemanı olarak iki ucu ters diĢli

vida-somun veya bakır tuumlp kullanılır Telin iki ucu vidalı tipte vidalanarak bakır tuumlpte ise iki

ucu bakır tuumlp iccedilinde birleĢtirildikten sonra pres makas ile sıkıĢtırılarak bağlanır

Tel bağlantı elemanları

Elmas tellerin sonsuz uzunluğunu sağlamak iccedilin birtakım tel bağlantı elemanları

kullanılmaktadır Bunlar vida-somun tipi ters vida-somun tipi ve bakır tuumlpuuml tipi olmak uumlzere

uumlccedile ayrılır Vida-somun tipi bağlantı elemanları diğerlerine nazaran kesim sırasında daha

kolay boĢaldığından dezavantajlıdır Bu dezavantajı diğer iki tip bağlantı elemanlarının daha

ccedilok kullanılmasına neden olmuĢtur Ayrıca meydana gelen boĢalmalardan doğacak zaman

kayıpları da asgariye indirilmiĢtir

Pullar

Elmas boncuk ve yay arasına yerleĢtirilen ccedilelik yayları koruyucu elemanlardır Pullar

ccedilelik yayları ve elmas soketlerin doumlnuumlĢuumlnuuml sağlamak ve korumak amacıyla kullanılır

Ccedilelik halat

Krom-nikel alaĢımlı tellerden oluĢur Ccedilelik tellerden oluĢan bir oumlzuumln etrafına 6 adet

halatccedilığın burularak sarılmasıyla oluĢturulur Her bir halatccedilık 7 telden oluĢur Ccedilekme

dayanımı 1830 knmm2 kopma dayanımı 20 kn olan tellerdir Elmas boncukların iccedil ccedilapına

uygun olarak 40 mm 48 mm ve 49 mm ccedilaplarında imal edilir

1414 Elmas Boncuk Bağlantısı Yapma

Ccedilelik tel uumlzerine pul - elmas boncuk ndash pul ndash yay - pul sıralaması ile istenilen uzunlukta

(5 10 15 m) dizilir CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir

tarafa toplanmasını oumlnlemek iccedilin 50-60cm aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir Telin sonunda

bağlantı elemanları ile bağlantısı yapılır ġekil 11‟de elmas boncuğun ccedilelik halata takılıĢı ve

bağlantısı yapılmıĢ elmas tel goumlruumllmektedir

ġekil 11 Elmas teli oluĢturan parccedilalar ve diziliĢleri

Elmaslı tel mermer kuumltlesine ve tel kesme makinesine koĢulduktan sonra değiĢik tipte

bağlantı elemanları kullanılarak iki ucu bağlanır Bağlantı elemanın tipine goumlre bağlantı

tekniği de farklılık goumlsterir

20

Vida somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanı kullanıldığında elmaslı tel bağlanmadan oumlnce telin bir ucu

N=D+L kadar vidalama youmlnuumlnden tersine kendi etrafında burgu Ģeklinde ccedilevrilir Burada D

bağlantı elemanındaki diĢ sayısı L ise kullanılan elmas telin metre cinsinden uzunluğudur

Bundan amaccedil kesim esnasında bağlantı elemanın vidasının ccediloumlzuumllmesini oumlnlemek ve telin

kendi etrafında doumlnuumlĢuumlnuuml sağlayacak kesim esnasında elmas boncukların mermer kuumltlesi

iccedilindeki sıkıĢmasını oumlnlemektir Teldeki bu burgu hareketi aynı zamanda elmas boncukların

homojen olarak aĢınmasına da yardımcı olur N kadar kendi etrafında doumlnduumlruumllen elmas tel

telin diğer ucundaki bağlantı elemanı ile vidalanarak kapatılır

Bakır tuumlp ve iki ucu ters diĢli vida ndash Somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanları kullanıldığında telin bir ucu yukarıda anlatılan nedenlerden

dolayı tel uzunluğu metre kadar yani 50 metre ise tel 50 kez kendi etrafında ccedilevrilir Telin iki

ucu vidalı tipte olduğu gibi vidalanır bakır tuumlpte ise telin iki ucu bakır tuumlp iccediline sokulduktan

sonra pres makas ya da pres pompa ile belirli bir duumlzende sıkıĢtırılarak bağlanır

1415 Mermer Kuumltlesine KoĢulacak Telin Boyu (TB)

Kesilecek mermer bloğun uzunluğuna ve yuumlksekliğine bağlı olarak tel boyu

hesaplanır Buna goumlre tel boyu

(TB) = 2L +3H cinsinden hesap edilir Burada

L kesilecek kuumltlenin uzunluğu

H kesilecek kuumltlenin yuumlksekliğini ifade eder

1416 Elmas Tel Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar

Elmas tel her 1 metresine 30 adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

Elmas tel dizilirken yaylar elmas boncuklara tam baskı yapacak Ģekilde iyi

sıkılmalı kesinlikle gevĢek bırakılmamalıdır Aksi takdirde tek taraflı aĢınma ve

goumlbek burcu deliklerinden buumlyuumlme meydana gelebilmektedir

Elmas tel ccedilalıĢtırılmadan oumlnce bağlantı elemanlarının zıt youmlnuumlnde her 1 metre

iccedilin bir kere kurulmalıdır Tel yanlıĢ youmlnuumlnde kurulursa bağlantı elemanlarında

ccediloumlzuumllme ve boncuklarda tek taraflı aĢınma meydana gelir Eğer tel yetersiz

kurulursa kendi etrafında yeterince doumlnemeyeceğinden duumlzensiz aĢınacak ve

verimli bir kesim elde edilemeyecektir

Elmas tel ccedilalıĢtırılırken su debisi yeterli olmalıdır Ccedilıkan suyun renginden

yeterli olup olmadığı anlaĢılabilir Verilen su berrak ccedilıkıyorsa fazla kullanıldığı

kuru mermer tozu ve parccedilacıkları ccedilıkıyorsa suyun yetersiz verildiği anlaĢılır

Verilen su miktarı yetersiz olursa boncuklarda yanma ve aĢırı aĢınma su fazla

olursa da su yastığı neticesinde kesim hızında duumlĢme meydana gelmektedir Bu

durum gereksiz enerji tuumlketimine ve zaman kaybına yol accedilmaktadır

Elmas tel kesim yaparken aĢırı gergiye alınmamalıdır AĢırı gergiye maruz

kalan teller konik ve tek taraflı aĢınır erken bitme meydana gelir

21

UYGULAMA FAALĠYETĠ Mermer blok uumlretiminde yapılması gerekli oumln hazırlıklar iccedilin aĢağıdaki uygulamaları

yapınız

ĠĢlem Basamakları Oumlneriler

25 m boyunda 15 m yuumlksekliğinde

blok kesimi iccedilin gerekli elmas tel

boyunu hesaplayınız

Tel boyu formuumlluumlnuuml yazınız

Blok boyutuna goumlre tel boyunu bulunuz

Elmas boncuk sıralaması yapınız

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kesiniz

Ġlk bağlantı elemanını takınız

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile

elemanları telden geccediliriniz

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları takınız

Bağlantı elemanı montajı yapınız Bağlantı eleman tipini seccediliniz

Eleman tipine uygun bağlantıyı yapınız

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

Blok boyutunu belirlediniz mi

Ccedilelik halat boyunu hesapladınız mı

Boncuk yay pul ve sıkmacık temini yaptınız mı

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kestiniz mi

Ġlk bağlantı elemanını taktınız mı

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile elemanları telden geccedilirdiniz

mi

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları taktınız mı

Bağlantı eleman tipini seccediltiniz mi

Eleman tipine uygun bağlantıyı yaptınız mı

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

UYGULAMA FAALĠYETĠ

22

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği iĢaretleyiniz

1 AĢağıdakilerden hangisi madencilikte zincirin ilk aĢamasını oluĢturan faaliyettir

A) Uumlretim

B) Arama

C) Pazarlama

D) Hepsi

2 AĢağıda sıralanan maden ccedilıkarma youmlntemlerinden hangileri mermer ocakccedilılığında

kullanılmaktadır

I- Accedilık iĢleme youmlntemi

II- Yer altı ocak iĢletme youmlntemi

III- Galeri ocakccedilılığı

A) I-III

B) II-III

C) I-III

D) I-II

3 Oumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olaya ne denir

A) ĠĢ kazası

B) Meslek hastalığı

C) ĠĢ guumlvenliği

D) Yangın

4 AĢağıdakilerden hangisi ccedilalıĢma kurallarını duumlzenleyen kuruluĢlardandır

A) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

B) Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO)

C) CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenli Bakanlığı

D) Hepsi

5 AĢağıdakilerden hangisi iĢ yerinden kaynaklanabilecek iĢ kazalarından değildir

A) ĠĢ yeri zemini

B) Yetersiz geccedilitler

C) AĢırı yuumlk kaldırma

D) Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

23

6 Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

aĢağıdakilerden hangisidir

A) Delici

B) Elmas tel

C) Hidrolik ayırıcı

D) Yuumlkleyici

7 Elmas tel oluĢturulmasında kullanılan elemanların doğru sıralanıĢı aĢağıdakilerden

hangisinde doğru olarak verilmiĢtir

I-boncuklar II-sıkmacıklar III-yaylar IV-pullar

A) IV-III-I-II

B) I-II-III-IV

C) III-I-II-IV

D) II-I-IV-III

8 Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe

ederek elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılan eleman aĢağıdakilerden

hangisidir

A) Boncuk

B) Sıkmacık

C) Yay

D) Bağlantı elemanı

9 Ana kuumltleden kesilecek mermer bloğun uzunluğu 25 m ve yuumlksekliği 15 m olduğuna

goumlre kesim iccedilin gerekli elmas tel uzunluğu ne kadardır

A) 10m

B) 8m

C) 75m

D) 95m

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlkleri yazınız

10 Madenler doğada helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipsonucunda milyonlarca bazen

milyarlarca yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır

11 Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkartılması

iĢlemi helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipolarak isimlendirilmektedir

12 Elmas tel her 1 metresine helliphelliphelliphelliphellip adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

13 CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını

oumlnlemek iccedilin helliphelliphelliphelliphelliphelliparalıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir

24

AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız

14 ( ) ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı iĢ kazaları ve meslek hastalıklarından

ccedilalıĢanları korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır

15 ( ) ĠĢ kazalarına ve meslek hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeler

kullanmak zorunluluktur

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

25

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2

Mermer ocak iĢletmeciliğini ilgilendiren yasal proseduumlrleri kavrayarak mermer

ocaklarında yasal sınırlar iccedilersinde ccedilevreye duyarlı uumlretim yapma alıĢkanlığı kazanacaksınız

Bir mermer ocağı accedilmak iccedilin hangi yasa ve youmlnetmeliklere goumlre iĢlem

yapılmaktadır Bu yasa youmlnetmelik ve izinler hangi makamlardan

alınmaktadır AraĢtırınız

2 MERMER OCAKLARI ĠLE ĠLGĠLĠ

YASAL PROSEDUumlRLER Tarihicirc suumlreccedil iccedilinde insanlar doğal kaynakları kullanabildikleri oumllccediluumlde geliĢmiĢ ve

zenginleĢmiĢlerdir Guumlnuumlmuumlzde kalkınmasını tamamlamıĢ veya tamamlamakta olan bazı

uumllkeler bu kaynaklardan gerektiği gibi zamanında ve yerinde nasıl yaralanabileceğinin alt

yapısını oumlnceden hazırlayarak bu hedefine ulaĢmaktadırlar Bu altyapıyı oluĢturan

unsurlardan biri de mevzuattır

Mevzuat ccediloğu sektoumlrlerde olmayan kendine oumlzguuml yapısı oumlzellikleri sorunları ve riski

olan mermercilik sektoumlruumlnuuml etkileyen unsurların baĢında gelmektedir

Kural olarak belli bir konuda yuumlruumlrluumlkte bulunan yasalar ve buna bağlı olarak

ccedilıkartılmıĢ diğer mevzuat (tuumlzuumlk youmlnetmelik genelge tebliğ vb) o konuda faaliyet

goumlsterenlerin uyacakları kuralları belirleyerek bir ccedilerccedileve ccedilizer Bazı kanunlar (Orman

Kanunu Turizm Kanunu vb) ve bunlara dayalı olarak ccedilıkarılıp yayınlanmıĢ olan tuumlzuumlk

youmlnetmelik genelge ve tebliğler boumlyle bir mevzuat buumltuumlnluumlğuumlnuuml anlattığından hem

youmlneticilerin hem de vatandaĢların uyacakları kuralları baĢka bir kaynağa gerek kalmadan

accedilıklar

Mermer madenciliği arazide (orman turizm yayla vb) ccedileĢitli boumllgelerde yapıldığı

iccedilin ccedilok ccedileĢitli kanun ve youmlnetmeliklerle muhatap olmak zorundadır Mermer madenciliği

kendi mevzuatının yanında diğer bakanlıkların tabi olduğu mevzuata da uymak zorundadır

21 Maden Kanunu Mermercilik sektoumlruumlnuuml birinci derecede ilgilendiren Maden Kanunu‟dur CcedileĢitli

zamanlarda değiĢiklik yapılarak son hacircliyle 2004 tarihinde yuumlruumlrluumlğe girmiĢtir 3213 sayılı

Maden Kanunu Yuumlruumlrluumlk Tarihi (15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete) ve 5177

sayılı Kanun ldquo3213 Sayılı Maden Kanunursquonda ve Bazı Kanunlarda DeğiĢiklik

Yapılmasına ĠliĢkin Kanunrdquo Yuumlruumlrluumlk Tarihi (05 Haziran 2004 Tarih ve 25483 Sayılı

Resmicirc Gazete)

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2

AMACcedil

ARAġTIRMA

17

Elektrikli elmas telle blok kesme makinesi (reduumlktoumlr ccedilıkıĢlı) teknik oumlzellikleri uumlretici

firmalara goumlre değiĢiklikler arz etmekle beraber Ģu Ģekilde verilebilir

Motor Cinsi Elektrikli

Motor Guumlcuuml 50 HP

YuumlruumlyuumlĢ Motoru 1 HP (Hidrolik-Otomatik)

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 8-12 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Elektrik-Mekanik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Dizel tel kesme makinesini teknik oumlzellikleri ise Ģu Ģekildedir

Motor Cinsi Dizel

Motor Guumlcuuml 82 HP

Tel Ccedilevirme Kapasitesi 80 metre (max)

Kesme Hızı 7-10 msup2saat

CcedilalıĢma Accedilısı 360deg (Dikey-Yatay)

Ray 2 Adet 3er Metre Kreamaiyerli

Su Ġhtiyacı 500-700 Ɩsaat

Sistem Tipi Hidrostatik

CcedilalıĢma ġekli Otomatik elektronik hız ayarlı

Elmas tel kesme makinelerinde kesim suumlresince elmas telin gerginliği hidrostatik tip

makinelerde hidrolik piston ile elektro-mekanik sistemli makinelerde elektrik motoru-balata

veya elektrik motoru-diĢli grubu birliği ile sağlanmaktadır Elmas tel kesme makinelerinde

telin hızı sabit olması istendiğinden elektro-mekanik sistemli makineler daha avantajlıdır

1413 Tel ve Elmas Boncuklar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

elmas teldir Elmas tel olarak adlandırılan grup ccedilelik halatın uumlzerine oumlzel olarak imal edilmiĢ

elmas boncuklar yaylar sıkmacıklar ve pulların dizilmesi ile elde edilir Elmas teller

genellikle 5 ndash 10 ndash 15 metre uzunluklarda hazırlanır Resim 165‟te elmas teli oluĢturan

elmas boncuk yay ve bağlantı elemanları goumlruumllmektedir

18

Resim 16 Elmas tel ve bağlantı elemanları

Elmas boncuklar

Elmas tel kesim iĢleminde bloğu ana kayaccediltan koparan uumlnite tel halat uumlzerindeki

elmas boncuklardır

Bu boncuklar uumlretim Ģekline goumlre

Sinterize

Elektrolitik

koumlkenli olmak uumlzere iki tiptir Her birinin kullanım oumlzelliği birbirinden farklıdır

Kesim iĢlemi suumlrecinde kayacın tekno-mekanik oumlzelliğine goumlre her bir elmas boncuğun bir

kullanım oumlmruuml vardır Bu kullanım oumlmruuml kesilecek kayacın fiziksel ve mekanik oumlzellikleri

ile doğrudan iliĢkilidir

Elmas boncuk ccedilapları kullanım amaccedillarına ve uumlretim teknolojisine goumlre farklı

ccedilaplarda olabilmektedir Ocak uumlretiminde blok kesme iĢleminde kullanılan boncuk ccedilapları

suumls iĢccedililiğinde kullanılan boncuk ccedilaplarından daha buumlyuumlk boyutlardadır

Genel bir kullanım olarak elmas boncuk dıĢ yuumlzey ccedilapları 8 mm 88 mm 10 mm

102 mm 105 mm ve 11 mm değerlerindedir Yuumlzuumlk iccedil ccedilapları 7 mm 8 mm 85 mm olarak

değiĢmektedir

Yaylar

Paslanmaz ccedilelik tellerin buumlkuumlluumlp oumlzel ısıl iĢlemden geccedilirilmesi yoluyla elde edilir

Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe ederek

elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılır Yaylar ccedilelik telin uumlzerinde hareket

etmelidir Granit gibi sert taĢların kesiminde kesim esnasında kopan sert taĢ parccedilacıkları

(kırıntılar) yayların aralıklarına girerek halat-yay arasında sıkıĢır SıkıĢan bu sert kırıntılar

ccedilelik halatı ve elmas boncukların iccedil ccedileperlerini yıprattığından ccedilelik yay yerine oumlzel yapımlı

sert plastik tuumlpler kullanılır

Sıkmacıklar

Elmas telde kullanılan sıkmacıklar ccedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat

uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını oumlnler Ccedilelik halat uumlzerinde bulunan elmasların

korunmasını da sağlar Elmas telin ccedilalıĢma sırasında kopması hacirclinde sıkmacıklar soketlerin

19

yayların ve pulların fırlayarak kaybolmasını oumlnler Bu amaccedilla ccedilelik halat uumlzerinde belirli

aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilmektedir Bu sitem aynı zamanda ccedilalıĢma anında elmas

soketlerin tek tek ccedilalıĢmasını da sağlamaktadır Genel olarak iki sıkma arasına 3-5 elmas

boncuk takılır Dolayısıyla herhangi bir kopma durumunda sadece iki sıkma arasındaki

boncuk sayısı kadar bir kayıp soumlz konusu olur Bağlantı elemanı olarak iki ucu ters diĢli

vida-somun veya bakır tuumlp kullanılır Telin iki ucu vidalı tipte vidalanarak bakır tuumlpte ise iki

ucu bakır tuumlp iccedilinde birleĢtirildikten sonra pres makas ile sıkıĢtırılarak bağlanır

Tel bağlantı elemanları

Elmas tellerin sonsuz uzunluğunu sağlamak iccedilin birtakım tel bağlantı elemanları

kullanılmaktadır Bunlar vida-somun tipi ters vida-somun tipi ve bakır tuumlpuuml tipi olmak uumlzere

uumlccedile ayrılır Vida-somun tipi bağlantı elemanları diğerlerine nazaran kesim sırasında daha

kolay boĢaldığından dezavantajlıdır Bu dezavantajı diğer iki tip bağlantı elemanlarının daha

ccedilok kullanılmasına neden olmuĢtur Ayrıca meydana gelen boĢalmalardan doğacak zaman

kayıpları da asgariye indirilmiĢtir

Pullar

Elmas boncuk ve yay arasına yerleĢtirilen ccedilelik yayları koruyucu elemanlardır Pullar

ccedilelik yayları ve elmas soketlerin doumlnuumlĢuumlnuuml sağlamak ve korumak amacıyla kullanılır

Ccedilelik halat

Krom-nikel alaĢımlı tellerden oluĢur Ccedilelik tellerden oluĢan bir oumlzuumln etrafına 6 adet

halatccedilığın burularak sarılmasıyla oluĢturulur Her bir halatccedilık 7 telden oluĢur Ccedilekme

dayanımı 1830 knmm2 kopma dayanımı 20 kn olan tellerdir Elmas boncukların iccedil ccedilapına

uygun olarak 40 mm 48 mm ve 49 mm ccedilaplarında imal edilir

1414 Elmas Boncuk Bağlantısı Yapma

Ccedilelik tel uumlzerine pul - elmas boncuk ndash pul ndash yay - pul sıralaması ile istenilen uzunlukta

(5 10 15 m) dizilir CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir

tarafa toplanmasını oumlnlemek iccedilin 50-60cm aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir Telin sonunda

bağlantı elemanları ile bağlantısı yapılır ġekil 11‟de elmas boncuğun ccedilelik halata takılıĢı ve

bağlantısı yapılmıĢ elmas tel goumlruumllmektedir

ġekil 11 Elmas teli oluĢturan parccedilalar ve diziliĢleri

Elmaslı tel mermer kuumltlesine ve tel kesme makinesine koĢulduktan sonra değiĢik tipte

bağlantı elemanları kullanılarak iki ucu bağlanır Bağlantı elemanın tipine goumlre bağlantı

tekniği de farklılık goumlsterir

20

Vida somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanı kullanıldığında elmaslı tel bağlanmadan oumlnce telin bir ucu

N=D+L kadar vidalama youmlnuumlnden tersine kendi etrafında burgu Ģeklinde ccedilevrilir Burada D

bağlantı elemanındaki diĢ sayısı L ise kullanılan elmas telin metre cinsinden uzunluğudur

Bundan amaccedil kesim esnasında bağlantı elemanın vidasının ccediloumlzuumllmesini oumlnlemek ve telin

kendi etrafında doumlnuumlĢuumlnuuml sağlayacak kesim esnasında elmas boncukların mermer kuumltlesi

iccedilindeki sıkıĢmasını oumlnlemektir Teldeki bu burgu hareketi aynı zamanda elmas boncukların

homojen olarak aĢınmasına da yardımcı olur N kadar kendi etrafında doumlnduumlruumllen elmas tel

telin diğer ucundaki bağlantı elemanı ile vidalanarak kapatılır

Bakır tuumlp ve iki ucu ters diĢli vida ndash Somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanları kullanıldığında telin bir ucu yukarıda anlatılan nedenlerden

dolayı tel uzunluğu metre kadar yani 50 metre ise tel 50 kez kendi etrafında ccedilevrilir Telin iki

ucu vidalı tipte olduğu gibi vidalanır bakır tuumlpte ise telin iki ucu bakır tuumlp iccediline sokulduktan

sonra pres makas ya da pres pompa ile belirli bir duumlzende sıkıĢtırılarak bağlanır

1415 Mermer Kuumltlesine KoĢulacak Telin Boyu (TB)

Kesilecek mermer bloğun uzunluğuna ve yuumlksekliğine bağlı olarak tel boyu

hesaplanır Buna goumlre tel boyu

(TB) = 2L +3H cinsinden hesap edilir Burada

L kesilecek kuumltlenin uzunluğu

H kesilecek kuumltlenin yuumlksekliğini ifade eder

1416 Elmas Tel Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar

Elmas tel her 1 metresine 30 adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

Elmas tel dizilirken yaylar elmas boncuklara tam baskı yapacak Ģekilde iyi

sıkılmalı kesinlikle gevĢek bırakılmamalıdır Aksi takdirde tek taraflı aĢınma ve

goumlbek burcu deliklerinden buumlyuumlme meydana gelebilmektedir

Elmas tel ccedilalıĢtırılmadan oumlnce bağlantı elemanlarının zıt youmlnuumlnde her 1 metre

iccedilin bir kere kurulmalıdır Tel yanlıĢ youmlnuumlnde kurulursa bağlantı elemanlarında

ccediloumlzuumllme ve boncuklarda tek taraflı aĢınma meydana gelir Eğer tel yetersiz

kurulursa kendi etrafında yeterince doumlnemeyeceğinden duumlzensiz aĢınacak ve

verimli bir kesim elde edilemeyecektir

Elmas tel ccedilalıĢtırılırken su debisi yeterli olmalıdır Ccedilıkan suyun renginden

yeterli olup olmadığı anlaĢılabilir Verilen su berrak ccedilıkıyorsa fazla kullanıldığı

kuru mermer tozu ve parccedilacıkları ccedilıkıyorsa suyun yetersiz verildiği anlaĢılır

Verilen su miktarı yetersiz olursa boncuklarda yanma ve aĢırı aĢınma su fazla

olursa da su yastığı neticesinde kesim hızında duumlĢme meydana gelmektedir Bu

durum gereksiz enerji tuumlketimine ve zaman kaybına yol accedilmaktadır

Elmas tel kesim yaparken aĢırı gergiye alınmamalıdır AĢırı gergiye maruz

kalan teller konik ve tek taraflı aĢınır erken bitme meydana gelir

21

UYGULAMA FAALĠYETĠ Mermer blok uumlretiminde yapılması gerekli oumln hazırlıklar iccedilin aĢağıdaki uygulamaları

yapınız

ĠĢlem Basamakları Oumlneriler

25 m boyunda 15 m yuumlksekliğinde

blok kesimi iccedilin gerekli elmas tel

boyunu hesaplayınız

Tel boyu formuumlluumlnuuml yazınız

Blok boyutuna goumlre tel boyunu bulunuz

Elmas boncuk sıralaması yapınız

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kesiniz

Ġlk bağlantı elemanını takınız

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile

elemanları telden geccediliriniz

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları takınız

Bağlantı elemanı montajı yapınız Bağlantı eleman tipini seccediliniz

Eleman tipine uygun bağlantıyı yapınız

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

Blok boyutunu belirlediniz mi

Ccedilelik halat boyunu hesapladınız mı

Boncuk yay pul ve sıkmacık temini yaptınız mı

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kestiniz mi

Ġlk bağlantı elemanını taktınız mı

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile elemanları telden geccedilirdiniz

mi

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları taktınız mı

Bağlantı eleman tipini seccediltiniz mi

Eleman tipine uygun bağlantıyı yaptınız mı

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

UYGULAMA FAALĠYETĠ

22

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği iĢaretleyiniz

1 AĢağıdakilerden hangisi madencilikte zincirin ilk aĢamasını oluĢturan faaliyettir

A) Uumlretim

B) Arama

C) Pazarlama

D) Hepsi

2 AĢağıda sıralanan maden ccedilıkarma youmlntemlerinden hangileri mermer ocakccedilılığında

kullanılmaktadır

I- Accedilık iĢleme youmlntemi

II- Yer altı ocak iĢletme youmlntemi

III- Galeri ocakccedilılığı

A) I-III

B) II-III

C) I-III

D) I-II

3 Oumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olaya ne denir

A) ĠĢ kazası

B) Meslek hastalığı

C) ĠĢ guumlvenliği

D) Yangın

4 AĢağıdakilerden hangisi ccedilalıĢma kurallarını duumlzenleyen kuruluĢlardandır

A) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

B) Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO)

C) CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenli Bakanlığı

D) Hepsi

5 AĢağıdakilerden hangisi iĢ yerinden kaynaklanabilecek iĢ kazalarından değildir

A) ĠĢ yeri zemini

B) Yetersiz geccedilitler

C) AĢırı yuumlk kaldırma

D) Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

23

6 Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

aĢağıdakilerden hangisidir

A) Delici

B) Elmas tel

C) Hidrolik ayırıcı

D) Yuumlkleyici

7 Elmas tel oluĢturulmasında kullanılan elemanların doğru sıralanıĢı aĢağıdakilerden

hangisinde doğru olarak verilmiĢtir

I-boncuklar II-sıkmacıklar III-yaylar IV-pullar

A) IV-III-I-II

B) I-II-III-IV

C) III-I-II-IV

D) II-I-IV-III

8 Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe

ederek elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılan eleman aĢağıdakilerden

hangisidir

A) Boncuk

B) Sıkmacık

C) Yay

D) Bağlantı elemanı

9 Ana kuumltleden kesilecek mermer bloğun uzunluğu 25 m ve yuumlksekliği 15 m olduğuna

goumlre kesim iccedilin gerekli elmas tel uzunluğu ne kadardır

A) 10m

B) 8m

C) 75m

D) 95m

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlkleri yazınız

10 Madenler doğada helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipsonucunda milyonlarca bazen

milyarlarca yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır

11 Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkartılması

iĢlemi helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipolarak isimlendirilmektedir

12 Elmas tel her 1 metresine helliphelliphelliphelliphellip adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

13 CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını

oumlnlemek iccedilin helliphelliphelliphelliphelliphelliparalıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir

24

AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız

14 ( ) ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı iĢ kazaları ve meslek hastalıklarından

ccedilalıĢanları korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır

15 ( ) ĠĢ kazalarına ve meslek hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeler

kullanmak zorunluluktur

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

25

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2

Mermer ocak iĢletmeciliğini ilgilendiren yasal proseduumlrleri kavrayarak mermer

ocaklarında yasal sınırlar iccedilersinde ccedilevreye duyarlı uumlretim yapma alıĢkanlığı kazanacaksınız

Bir mermer ocağı accedilmak iccedilin hangi yasa ve youmlnetmeliklere goumlre iĢlem

yapılmaktadır Bu yasa youmlnetmelik ve izinler hangi makamlardan

alınmaktadır AraĢtırınız

2 MERMER OCAKLARI ĠLE ĠLGĠLĠ

YASAL PROSEDUumlRLER Tarihicirc suumlreccedil iccedilinde insanlar doğal kaynakları kullanabildikleri oumllccediluumlde geliĢmiĢ ve

zenginleĢmiĢlerdir Guumlnuumlmuumlzde kalkınmasını tamamlamıĢ veya tamamlamakta olan bazı

uumllkeler bu kaynaklardan gerektiği gibi zamanında ve yerinde nasıl yaralanabileceğinin alt

yapısını oumlnceden hazırlayarak bu hedefine ulaĢmaktadırlar Bu altyapıyı oluĢturan

unsurlardan biri de mevzuattır

Mevzuat ccediloğu sektoumlrlerde olmayan kendine oumlzguuml yapısı oumlzellikleri sorunları ve riski

olan mermercilik sektoumlruumlnuuml etkileyen unsurların baĢında gelmektedir

Kural olarak belli bir konuda yuumlruumlrluumlkte bulunan yasalar ve buna bağlı olarak

ccedilıkartılmıĢ diğer mevzuat (tuumlzuumlk youmlnetmelik genelge tebliğ vb) o konuda faaliyet

goumlsterenlerin uyacakları kuralları belirleyerek bir ccedilerccedileve ccedilizer Bazı kanunlar (Orman

Kanunu Turizm Kanunu vb) ve bunlara dayalı olarak ccedilıkarılıp yayınlanmıĢ olan tuumlzuumlk

youmlnetmelik genelge ve tebliğler boumlyle bir mevzuat buumltuumlnluumlğuumlnuuml anlattığından hem

youmlneticilerin hem de vatandaĢların uyacakları kuralları baĢka bir kaynağa gerek kalmadan

accedilıklar

Mermer madenciliği arazide (orman turizm yayla vb) ccedileĢitli boumllgelerde yapıldığı

iccedilin ccedilok ccedileĢitli kanun ve youmlnetmeliklerle muhatap olmak zorundadır Mermer madenciliği

kendi mevzuatının yanında diğer bakanlıkların tabi olduğu mevzuata da uymak zorundadır

21 Maden Kanunu Mermercilik sektoumlruumlnuuml birinci derecede ilgilendiren Maden Kanunu‟dur CcedileĢitli

zamanlarda değiĢiklik yapılarak son hacircliyle 2004 tarihinde yuumlruumlrluumlğe girmiĢtir 3213 sayılı

Maden Kanunu Yuumlruumlrluumlk Tarihi (15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete) ve 5177

sayılı Kanun ldquo3213 Sayılı Maden Kanunursquonda ve Bazı Kanunlarda DeğiĢiklik

Yapılmasına ĠliĢkin Kanunrdquo Yuumlruumlrluumlk Tarihi (05 Haziran 2004 Tarih ve 25483 Sayılı

Resmicirc Gazete)

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2

AMACcedil

ARAġTIRMA

18

Resim 16 Elmas tel ve bağlantı elemanları

Elmas boncuklar

Elmas tel kesim iĢleminde bloğu ana kayaccediltan koparan uumlnite tel halat uumlzerindeki

elmas boncuklardır

Bu boncuklar uumlretim Ģekline goumlre

Sinterize

Elektrolitik

koumlkenli olmak uumlzere iki tiptir Her birinin kullanım oumlzelliği birbirinden farklıdır

Kesim iĢlemi suumlrecinde kayacın tekno-mekanik oumlzelliğine goumlre her bir elmas boncuğun bir

kullanım oumlmruuml vardır Bu kullanım oumlmruuml kesilecek kayacın fiziksel ve mekanik oumlzellikleri

ile doğrudan iliĢkilidir

Elmas boncuk ccedilapları kullanım amaccedillarına ve uumlretim teknolojisine goumlre farklı

ccedilaplarda olabilmektedir Ocak uumlretiminde blok kesme iĢleminde kullanılan boncuk ccedilapları

suumls iĢccedililiğinde kullanılan boncuk ccedilaplarından daha buumlyuumlk boyutlardadır

Genel bir kullanım olarak elmas boncuk dıĢ yuumlzey ccedilapları 8 mm 88 mm 10 mm

102 mm 105 mm ve 11 mm değerlerindedir Yuumlzuumlk iccedil ccedilapları 7 mm 8 mm 85 mm olarak

değiĢmektedir

Yaylar

Paslanmaz ccedilelik tellerin buumlkuumlluumlp oumlzel ısıl iĢlemden geccedilirilmesi yoluyla elde edilir

Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe ederek

elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılır Yaylar ccedilelik telin uumlzerinde hareket

etmelidir Granit gibi sert taĢların kesiminde kesim esnasında kopan sert taĢ parccedilacıkları

(kırıntılar) yayların aralıklarına girerek halat-yay arasında sıkıĢır SıkıĢan bu sert kırıntılar

ccedilelik halatı ve elmas boncukların iccedil ccedileperlerini yıprattığından ccedilelik yay yerine oumlzel yapımlı

sert plastik tuumlpler kullanılır

Sıkmacıklar

Elmas telde kullanılan sıkmacıklar ccedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat

uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını oumlnler Ccedilelik halat uumlzerinde bulunan elmasların

korunmasını da sağlar Elmas telin ccedilalıĢma sırasında kopması hacirclinde sıkmacıklar soketlerin

19

yayların ve pulların fırlayarak kaybolmasını oumlnler Bu amaccedilla ccedilelik halat uumlzerinde belirli

aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilmektedir Bu sitem aynı zamanda ccedilalıĢma anında elmas

soketlerin tek tek ccedilalıĢmasını da sağlamaktadır Genel olarak iki sıkma arasına 3-5 elmas

boncuk takılır Dolayısıyla herhangi bir kopma durumunda sadece iki sıkma arasındaki

boncuk sayısı kadar bir kayıp soumlz konusu olur Bağlantı elemanı olarak iki ucu ters diĢli

vida-somun veya bakır tuumlp kullanılır Telin iki ucu vidalı tipte vidalanarak bakır tuumlpte ise iki

ucu bakır tuumlp iccedilinde birleĢtirildikten sonra pres makas ile sıkıĢtırılarak bağlanır

Tel bağlantı elemanları

Elmas tellerin sonsuz uzunluğunu sağlamak iccedilin birtakım tel bağlantı elemanları

kullanılmaktadır Bunlar vida-somun tipi ters vida-somun tipi ve bakır tuumlpuuml tipi olmak uumlzere

uumlccedile ayrılır Vida-somun tipi bağlantı elemanları diğerlerine nazaran kesim sırasında daha

kolay boĢaldığından dezavantajlıdır Bu dezavantajı diğer iki tip bağlantı elemanlarının daha

ccedilok kullanılmasına neden olmuĢtur Ayrıca meydana gelen boĢalmalardan doğacak zaman

kayıpları da asgariye indirilmiĢtir

Pullar

Elmas boncuk ve yay arasına yerleĢtirilen ccedilelik yayları koruyucu elemanlardır Pullar

ccedilelik yayları ve elmas soketlerin doumlnuumlĢuumlnuuml sağlamak ve korumak amacıyla kullanılır

Ccedilelik halat

Krom-nikel alaĢımlı tellerden oluĢur Ccedilelik tellerden oluĢan bir oumlzuumln etrafına 6 adet

halatccedilığın burularak sarılmasıyla oluĢturulur Her bir halatccedilık 7 telden oluĢur Ccedilekme

dayanımı 1830 knmm2 kopma dayanımı 20 kn olan tellerdir Elmas boncukların iccedil ccedilapına

uygun olarak 40 mm 48 mm ve 49 mm ccedilaplarında imal edilir

1414 Elmas Boncuk Bağlantısı Yapma

Ccedilelik tel uumlzerine pul - elmas boncuk ndash pul ndash yay - pul sıralaması ile istenilen uzunlukta

(5 10 15 m) dizilir CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir

tarafa toplanmasını oumlnlemek iccedilin 50-60cm aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir Telin sonunda

bağlantı elemanları ile bağlantısı yapılır ġekil 11‟de elmas boncuğun ccedilelik halata takılıĢı ve

bağlantısı yapılmıĢ elmas tel goumlruumllmektedir

ġekil 11 Elmas teli oluĢturan parccedilalar ve diziliĢleri

Elmaslı tel mermer kuumltlesine ve tel kesme makinesine koĢulduktan sonra değiĢik tipte

bağlantı elemanları kullanılarak iki ucu bağlanır Bağlantı elemanın tipine goumlre bağlantı

tekniği de farklılık goumlsterir

20

Vida somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanı kullanıldığında elmaslı tel bağlanmadan oumlnce telin bir ucu

N=D+L kadar vidalama youmlnuumlnden tersine kendi etrafında burgu Ģeklinde ccedilevrilir Burada D

bağlantı elemanındaki diĢ sayısı L ise kullanılan elmas telin metre cinsinden uzunluğudur

Bundan amaccedil kesim esnasında bağlantı elemanın vidasının ccediloumlzuumllmesini oumlnlemek ve telin

kendi etrafında doumlnuumlĢuumlnuuml sağlayacak kesim esnasında elmas boncukların mermer kuumltlesi

iccedilindeki sıkıĢmasını oumlnlemektir Teldeki bu burgu hareketi aynı zamanda elmas boncukların

homojen olarak aĢınmasına da yardımcı olur N kadar kendi etrafında doumlnduumlruumllen elmas tel

telin diğer ucundaki bağlantı elemanı ile vidalanarak kapatılır

Bakır tuumlp ve iki ucu ters diĢli vida ndash Somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanları kullanıldığında telin bir ucu yukarıda anlatılan nedenlerden

dolayı tel uzunluğu metre kadar yani 50 metre ise tel 50 kez kendi etrafında ccedilevrilir Telin iki

ucu vidalı tipte olduğu gibi vidalanır bakır tuumlpte ise telin iki ucu bakır tuumlp iccediline sokulduktan

sonra pres makas ya da pres pompa ile belirli bir duumlzende sıkıĢtırılarak bağlanır

1415 Mermer Kuumltlesine KoĢulacak Telin Boyu (TB)

Kesilecek mermer bloğun uzunluğuna ve yuumlksekliğine bağlı olarak tel boyu

hesaplanır Buna goumlre tel boyu

(TB) = 2L +3H cinsinden hesap edilir Burada

L kesilecek kuumltlenin uzunluğu

H kesilecek kuumltlenin yuumlksekliğini ifade eder

1416 Elmas Tel Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar

Elmas tel her 1 metresine 30 adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

Elmas tel dizilirken yaylar elmas boncuklara tam baskı yapacak Ģekilde iyi

sıkılmalı kesinlikle gevĢek bırakılmamalıdır Aksi takdirde tek taraflı aĢınma ve

goumlbek burcu deliklerinden buumlyuumlme meydana gelebilmektedir

Elmas tel ccedilalıĢtırılmadan oumlnce bağlantı elemanlarının zıt youmlnuumlnde her 1 metre

iccedilin bir kere kurulmalıdır Tel yanlıĢ youmlnuumlnde kurulursa bağlantı elemanlarında

ccediloumlzuumllme ve boncuklarda tek taraflı aĢınma meydana gelir Eğer tel yetersiz

kurulursa kendi etrafında yeterince doumlnemeyeceğinden duumlzensiz aĢınacak ve

verimli bir kesim elde edilemeyecektir

Elmas tel ccedilalıĢtırılırken su debisi yeterli olmalıdır Ccedilıkan suyun renginden

yeterli olup olmadığı anlaĢılabilir Verilen su berrak ccedilıkıyorsa fazla kullanıldığı

kuru mermer tozu ve parccedilacıkları ccedilıkıyorsa suyun yetersiz verildiği anlaĢılır

Verilen su miktarı yetersiz olursa boncuklarda yanma ve aĢırı aĢınma su fazla

olursa da su yastığı neticesinde kesim hızında duumlĢme meydana gelmektedir Bu

durum gereksiz enerji tuumlketimine ve zaman kaybına yol accedilmaktadır

Elmas tel kesim yaparken aĢırı gergiye alınmamalıdır AĢırı gergiye maruz

kalan teller konik ve tek taraflı aĢınır erken bitme meydana gelir

21

UYGULAMA FAALĠYETĠ Mermer blok uumlretiminde yapılması gerekli oumln hazırlıklar iccedilin aĢağıdaki uygulamaları

yapınız

ĠĢlem Basamakları Oumlneriler

25 m boyunda 15 m yuumlksekliğinde

blok kesimi iccedilin gerekli elmas tel

boyunu hesaplayınız

Tel boyu formuumlluumlnuuml yazınız

Blok boyutuna goumlre tel boyunu bulunuz

Elmas boncuk sıralaması yapınız

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kesiniz

Ġlk bağlantı elemanını takınız

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile

elemanları telden geccediliriniz

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları takınız

Bağlantı elemanı montajı yapınız Bağlantı eleman tipini seccediliniz

Eleman tipine uygun bağlantıyı yapınız

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

Blok boyutunu belirlediniz mi

Ccedilelik halat boyunu hesapladınız mı

Boncuk yay pul ve sıkmacık temini yaptınız mı

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kestiniz mi

Ġlk bağlantı elemanını taktınız mı

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile elemanları telden geccedilirdiniz

mi

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları taktınız mı

Bağlantı eleman tipini seccediltiniz mi

Eleman tipine uygun bağlantıyı yaptınız mı

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

UYGULAMA FAALĠYETĠ

22

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği iĢaretleyiniz

1 AĢağıdakilerden hangisi madencilikte zincirin ilk aĢamasını oluĢturan faaliyettir

A) Uumlretim

B) Arama

C) Pazarlama

D) Hepsi

2 AĢağıda sıralanan maden ccedilıkarma youmlntemlerinden hangileri mermer ocakccedilılığında

kullanılmaktadır

I- Accedilık iĢleme youmlntemi

II- Yer altı ocak iĢletme youmlntemi

III- Galeri ocakccedilılığı

A) I-III

B) II-III

C) I-III

D) I-II

3 Oumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olaya ne denir

A) ĠĢ kazası

B) Meslek hastalığı

C) ĠĢ guumlvenliği

D) Yangın

4 AĢağıdakilerden hangisi ccedilalıĢma kurallarını duumlzenleyen kuruluĢlardandır

A) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

B) Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO)

C) CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenli Bakanlığı

D) Hepsi

5 AĢağıdakilerden hangisi iĢ yerinden kaynaklanabilecek iĢ kazalarından değildir

A) ĠĢ yeri zemini

B) Yetersiz geccedilitler

C) AĢırı yuumlk kaldırma

D) Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

23

6 Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

aĢağıdakilerden hangisidir

A) Delici

B) Elmas tel

C) Hidrolik ayırıcı

D) Yuumlkleyici

7 Elmas tel oluĢturulmasında kullanılan elemanların doğru sıralanıĢı aĢağıdakilerden

hangisinde doğru olarak verilmiĢtir

I-boncuklar II-sıkmacıklar III-yaylar IV-pullar

A) IV-III-I-II

B) I-II-III-IV

C) III-I-II-IV

D) II-I-IV-III

8 Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe

ederek elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılan eleman aĢağıdakilerden

hangisidir

A) Boncuk

B) Sıkmacık

C) Yay

D) Bağlantı elemanı

9 Ana kuumltleden kesilecek mermer bloğun uzunluğu 25 m ve yuumlksekliği 15 m olduğuna

goumlre kesim iccedilin gerekli elmas tel uzunluğu ne kadardır

A) 10m

B) 8m

C) 75m

D) 95m

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlkleri yazınız

10 Madenler doğada helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipsonucunda milyonlarca bazen

milyarlarca yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır

11 Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkartılması

iĢlemi helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipolarak isimlendirilmektedir

12 Elmas tel her 1 metresine helliphelliphelliphelliphellip adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

13 CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını

oumlnlemek iccedilin helliphelliphelliphelliphelliphelliparalıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir

24

AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız

14 ( ) ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı iĢ kazaları ve meslek hastalıklarından

ccedilalıĢanları korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır

15 ( ) ĠĢ kazalarına ve meslek hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeler

kullanmak zorunluluktur

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

25

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2

Mermer ocak iĢletmeciliğini ilgilendiren yasal proseduumlrleri kavrayarak mermer

ocaklarında yasal sınırlar iccedilersinde ccedilevreye duyarlı uumlretim yapma alıĢkanlığı kazanacaksınız

Bir mermer ocağı accedilmak iccedilin hangi yasa ve youmlnetmeliklere goumlre iĢlem

yapılmaktadır Bu yasa youmlnetmelik ve izinler hangi makamlardan

alınmaktadır AraĢtırınız

2 MERMER OCAKLARI ĠLE ĠLGĠLĠ

YASAL PROSEDUumlRLER Tarihicirc suumlreccedil iccedilinde insanlar doğal kaynakları kullanabildikleri oumllccediluumlde geliĢmiĢ ve

zenginleĢmiĢlerdir Guumlnuumlmuumlzde kalkınmasını tamamlamıĢ veya tamamlamakta olan bazı

uumllkeler bu kaynaklardan gerektiği gibi zamanında ve yerinde nasıl yaralanabileceğinin alt

yapısını oumlnceden hazırlayarak bu hedefine ulaĢmaktadırlar Bu altyapıyı oluĢturan

unsurlardan biri de mevzuattır

Mevzuat ccediloğu sektoumlrlerde olmayan kendine oumlzguuml yapısı oumlzellikleri sorunları ve riski

olan mermercilik sektoumlruumlnuuml etkileyen unsurların baĢında gelmektedir

Kural olarak belli bir konuda yuumlruumlrluumlkte bulunan yasalar ve buna bağlı olarak

ccedilıkartılmıĢ diğer mevzuat (tuumlzuumlk youmlnetmelik genelge tebliğ vb) o konuda faaliyet

goumlsterenlerin uyacakları kuralları belirleyerek bir ccedilerccedileve ccedilizer Bazı kanunlar (Orman

Kanunu Turizm Kanunu vb) ve bunlara dayalı olarak ccedilıkarılıp yayınlanmıĢ olan tuumlzuumlk

youmlnetmelik genelge ve tebliğler boumlyle bir mevzuat buumltuumlnluumlğuumlnuuml anlattığından hem

youmlneticilerin hem de vatandaĢların uyacakları kuralları baĢka bir kaynağa gerek kalmadan

accedilıklar

Mermer madenciliği arazide (orman turizm yayla vb) ccedileĢitli boumllgelerde yapıldığı

iccedilin ccedilok ccedileĢitli kanun ve youmlnetmeliklerle muhatap olmak zorundadır Mermer madenciliği

kendi mevzuatının yanında diğer bakanlıkların tabi olduğu mevzuata da uymak zorundadır

21 Maden Kanunu Mermercilik sektoumlruumlnuuml birinci derecede ilgilendiren Maden Kanunu‟dur CcedileĢitli

zamanlarda değiĢiklik yapılarak son hacircliyle 2004 tarihinde yuumlruumlrluumlğe girmiĢtir 3213 sayılı

Maden Kanunu Yuumlruumlrluumlk Tarihi (15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete) ve 5177

sayılı Kanun ldquo3213 Sayılı Maden Kanunursquonda ve Bazı Kanunlarda DeğiĢiklik

Yapılmasına ĠliĢkin Kanunrdquo Yuumlruumlrluumlk Tarihi (05 Haziran 2004 Tarih ve 25483 Sayılı

Resmicirc Gazete)

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2

AMACcedil

ARAġTIRMA

19

yayların ve pulların fırlayarak kaybolmasını oumlnler Bu amaccedilla ccedilelik halat uumlzerinde belirli

aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilmektedir Bu sitem aynı zamanda ccedilalıĢma anında elmas

soketlerin tek tek ccedilalıĢmasını da sağlamaktadır Genel olarak iki sıkma arasına 3-5 elmas

boncuk takılır Dolayısıyla herhangi bir kopma durumunda sadece iki sıkma arasındaki

boncuk sayısı kadar bir kayıp soumlz konusu olur Bağlantı elemanı olarak iki ucu ters diĢli

vida-somun veya bakır tuumlp kullanılır Telin iki ucu vidalı tipte vidalanarak bakır tuumlpte ise iki

ucu bakır tuumlp iccedilinde birleĢtirildikten sonra pres makas ile sıkıĢtırılarak bağlanır

Tel bağlantı elemanları

Elmas tellerin sonsuz uzunluğunu sağlamak iccedilin birtakım tel bağlantı elemanları

kullanılmaktadır Bunlar vida-somun tipi ters vida-somun tipi ve bakır tuumlpuuml tipi olmak uumlzere

uumlccedile ayrılır Vida-somun tipi bağlantı elemanları diğerlerine nazaran kesim sırasında daha

kolay boĢaldığından dezavantajlıdır Bu dezavantajı diğer iki tip bağlantı elemanlarının daha

ccedilok kullanılmasına neden olmuĢtur Ayrıca meydana gelen boĢalmalardan doğacak zaman

kayıpları da asgariye indirilmiĢtir

Pullar

Elmas boncuk ve yay arasına yerleĢtirilen ccedilelik yayları koruyucu elemanlardır Pullar

ccedilelik yayları ve elmas soketlerin doumlnuumlĢuumlnuuml sağlamak ve korumak amacıyla kullanılır

Ccedilelik halat

Krom-nikel alaĢımlı tellerden oluĢur Ccedilelik tellerden oluĢan bir oumlzuumln etrafına 6 adet

halatccedilığın burularak sarılmasıyla oluĢturulur Her bir halatccedilık 7 telden oluĢur Ccedilekme

dayanımı 1830 knmm2 kopma dayanımı 20 kn olan tellerdir Elmas boncukların iccedil ccedilapına

uygun olarak 40 mm 48 mm ve 49 mm ccedilaplarında imal edilir

1414 Elmas Boncuk Bağlantısı Yapma

Ccedilelik tel uumlzerine pul - elmas boncuk ndash pul ndash yay - pul sıralaması ile istenilen uzunlukta

(5 10 15 m) dizilir CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir

tarafa toplanmasını oumlnlemek iccedilin 50-60cm aralıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir Telin sonunda

bağlantı elemanları ile bağlantısı yapılır ġekil 11‟de elmas boncuğun ccedilelik halata takılıĢı ve

bağlantısı yapılmıĢ elmas tel goumlruumllmektedir

ġekil 11 Elmas teli oluĢturan parccedilalar ve diziliĢleri

Elmaslı tel mermer kuumltlesine ve tel kesme makinesine koĢulduktan sonra değiĢik tipte

bağlantı elemanları kullanılarak iki ucu bağlanır Bağlantı elemanın tipine goumlre bağlantı

tekniği de farklılık goumlsterir

20

Vida somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanı kullanıldığında elmaslı tel bağlanmadan oumlnce telin bir ucu

N=D+L kadar vidalama youmlnuumlnden tersine kendi etrafında burgu Ģeklinde ccedilevrilir Burada D

bağlantı elemanındaki diĢ sayısı L ise kullanılan elmas telin metre cinsinden uzunluğudur

Bundan amaccedil kesim esnasında bağlantı elemanın vidasının ccediloumlzuumllmesini oumlnlemek ve telin

kendi etrafında doumlnuumlĢuumlnuuml sağlayacak kesim esnasında elmas boncukların mermer kuumltlesi

iccedilindeki sıkıĢmasını oumlnlemektir Teldeki bu burgu hareketi aynı zamanda elmas boncukların

homojen olarak aĢınmasına da yardımcı olur N kadar kendi etrafında doumlnduumlruumllen elmas tel

telin diğer ucundaki bağlantı elemanı ile vidalanarak kapatılır

Bakır tuumlp ve iki ucu ters diĢli vida ndash Somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanları kullanıldığında telin bir ucu yukarıda anlatılan nedenlerden

dolayı tel uzunluğu metre kadar yani 50 metre ise tel 50 kez kendi etrafında ccedilevrilir Telin iki

ucu vidalı tipte olduğu gibi vidalanır bakır tuumlpte ise telin iki ucu bakır tuumlp iccediline sokulduktan

sonra pres makas ya da pres pompa ile belirli bir duumlzende sıkıĢtırılarak bağlanır

1415 Mermer Kuumltlesine KoĢulacak Telin Boyu (TB)

Kesilecek mermer bloğun uzunluğuna ve yuumlksekliğine bağlı olarak tel boyu

hesaplanır Buna goumlre tel boyu

(TB) = 2L +3H cinsinden hesap edilir Burada

L kesilecek kuumltlenin uzunluğu

H kesilecek kuumltlenin yuumlksekliğini ifade eder

1416 Elmas Tel Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar

Elmas tel her 1 metresine 30 adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

Elmas tel dizilirken yaylar elmas boncuklara tam baskı yapacak Ģekilde iyi

sıkılmalı kesinlikle gevĢek bırakılmamalıdır Aksi takdirde tek taraflı aĢınma ve

goumlbek burcu deliklerinden buumlyuumlme meydana gelebilmektedir

Elmas tel ccedilalıĢtırılmadan oumlnce bağlantı elemanlarının zıt youmlnuumlnde her 1 metre

iccedilin bir kere kurulmalıdır Tel yanlıĢ youmlnuumlnde kurulursa bağlantı elemanlarında

ccediloumlzuumllme ve boncuklarda tek taraflı aĢınma meydana gelir Eğer tel yetersiz

kurulursa kendi etrafında yeterince doumlnemeyeceğinden duumlzensiz aĢınacak ve

verimli bir kesim elde edilemeyecektir

Elmas tel ccedilalıĢtırılırken su debisi yeterli olmalıdır Ccedilıkan suyun renginden

yeterli olup olmadığı anlaĢılabilir Verilen su berrak ccedilıkıyorsa fazla kullanıldığı

kuru mermer tozu ve parccedilacıkları ccedilıkıyorsa suyun yetersiz verildiği anlaĢılır

Verilen su miktarı yetersiz olursa boncuklarda yanma ve aĢırı aĢınma su fazla

olursa da su yastığı neticesinde kesim hızında duumlĢme meydana gelmektedir Bu

durum gereksiz enerji tuumlketimine ve zaman kaybına yol accedilmaktadır

Elmas tel kesim yaparken aĢırı gergiye alınmamalıdır AĢırı gergiye maruz

kalan teller konik ve tek taraflı aĢınır erken bitme meydana gelir

21

UYGULAMA FAALĠYETĠ Mermer blok uumlretiminde yapılması gerekli oumln hazırlıklar iccedilin aĢağıdaki uygulamaları

yapınız

ĠĢlem Basamakları Oumlneriler

25 m boyunda 15 m yuumlksekliğinde

blok kesimi iccedilin gerekli elmas tel

boyunu hesaplayınız

Tel boyu formuumlluumlnuuml yazınız

Blok boyutuna goumlre tel boyunu bulunuz

Elmas boncuk sıralaması yapınız

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kesiniz

Ġlk bağlantı elemanını takınız

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile

elemanları telden geccediliriniz

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları takınız

Bağlantı elemanı montajı yapınız Bağlantı eleman tipini seccediliniz

Eleman tipine uygun bağlantıyı yapınız

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

Blok boyutunu belirlediniz mi

Ccedilelik halat boyunu hesapladınız mı

Boncuk yay pul ve sıkmacık temini yaptınız mı

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kestiniz mi

Ġlk bağlantı elemanını taktınız mı

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile elemanları telden geccedilirdiniz

mi

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları taktınız mı

Bağlantı eleman tipini seccediltiniz mi

Eleman tipine uygun bağlantıyı yaptınız mı

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

UYGULAMA FAALĠYETĠ

22

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği iĢaretleyiniz

1 AĢağıdakilerden hangisi madencilikte zincirin ilk aĢamasını oluĢturan faaliyettir

A) Uumlretim

B) Arama

C) Pazarlama

D) Hepsi

2 AĢağıda sıralanan maden ccedilıkarma youmlntemlerinden hangileri mermer ocakccedilılığında

kullanılmaktadır

I- Accedilık iĢleme youmlntemi

II- Yer altı ocak iĢletme youmlntemi

III- Galeri ocakccedilılığı

A) I-III

B) II-III

C) I-III

D) I-II

3 Oumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olaya ne denir

A) ĠĢ kazası

B) Meslek hastalığı

C) ĠĢ guumlvenliği

D) Yangın

4 AĢağıdakilerden hangisi ccedilalıĢma kurallarını duumlzenleyen kuruluĢlardandır

A) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

B) Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO)

C) CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenli Bakanlığı

D) Hepsi

5 AĢağıdakilerden hangisi iĢ yerinden kaynaklanabilecek iĢ kazalarından değildir

A) ĠĢ yeri zemini

B) Yetersiz geccedilitler

C) AĢırı yuumlk kaldırma

D) Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

23

6 Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

aĢağıdakilerden hangisidir

A) Delici

B) Elmas tel

C) Hidrolik ayırıcı

D) Yuumlkleyici

7 Elmas tel oluĢturulmasında kullanılan elemanların doğru sıralanıĢı aĢağıdakilerden

hangisinde doğru olarak verilmiĢtir

I-boncuklar II-sıkmacıklar III-yaylar IV-pullar

A) IV-III-I-II

B) I-II-III-IV

C) III-I-II-IV

D) II-I-IV-III

8 Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe

ederek elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılan eleman aĢağıdakilerden

hangisidir

A) Boncuk

B) Sıkmacık

C) Yay

D) Bağlantı elemanı

9 Ana kuumltleden kesilecek mermer bloğun uzunluğu 25 m ve yuumlksekliği 15 m olduğuna

goumlre kesim iccedilin gerekli elmas tel uzunluğu ne kadardır

A) 10m

B) 8m

C) 75m

D) 95m

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlkleri yazınız

10 Madenler doğada helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipsonucunda milyonlarca bazen

milyarlarca yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır

11 Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkartılması

iĢlemi helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipolarak isimlendirilmektedir

12 Elmas tel her 1 metresine helliphelliphelliphelliphellip adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

13 CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını

oumlnlemek iccedilin helliphelliphelliphelliphelliphelliparalıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir

24

AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız

14 ( ) ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı iĢ kazaları ve meslek hastalıklarından

ccedilalıĢanları korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır

15 ( ) ĠĢ kazalarına ve meslek hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeler

kullanmak zorunluluktur

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

25

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2

Mermer ocak iĢletmeciliğini ilgilendiren yasal proseduumlrleri kavrayarak mermer

ocaklarında yasal sınırlar iccedilersinde ccedilevreye duyarlı uumlretim yapma alıĢkanlığı kazanacaksınız

Bir mermer ocağı accedilmak iccedilin hangi yasa ve youmlnetmeliklere goumlre iĢlem

yapılmaktadır Bu yasa youmlnetmelik ve izinler hangi makamlardan

alınmaktadır AraĢtırınız

2 MERMER OCAKLARI ĠLE ĠLGĠLĠ

YASAL PROSEDUumlRLER Tarihicirc suumlreccedil iccedilinde insanlar doğal kaynakları kullanabildikleri oumllccediluumlde geliĢmiĢ ve

zenginleĢmiĢlerdir Guumlnuumlmuumlzde kalkınmasını tamamlamıĢ veya tamamlamakta olan bazı

uumllkeler bu kaynaklardan gerektiği gibi zamanında ve yerinde nasıl yaralanabileceğinin alt

yapısını oumlnceden hazırlayarak bu hedefine ulaĢmaktadırlar Bu altyapıyı oluĢturan

unsurlardan biri de mevzuattır

Mevzuat ccediloğu sektoumlrlerde olmayan kendine oumlzguuml yapısı oumlzellikleri sorunları ve riski

olan mermercilik sektoumlruumlnuuml etkileyen unsurların baĢında gelmektedir

Kural olarak belli bir konuda yuumlruumlrluumlkte bulunan yasalar ve buna bağlı olarak

ccedilıkartılmıĢ diğer mevzuat (tuumlzuumlk youmlnetmelik genelge tebliğ vb) o konuda faaliyet

goumlsterenlerin uyacakları kuralları belirleyerek bir ccedilerccedileve ccedilizer Bazı kanunlar (Orman

Kanunu Turizm Kanunu vb) ve bunlara dayalı olarak ccedilıkarılıp yayınlanmıĢ olan tuumlzuumlk

youmlnetmelik genelge ve tebliğler boumlyle bir mevzuat buumltuumlnluumlğuumlnuuml anlattığından hem

youmlneticilerin hem de vatandaĢların uyacakları kuralları baĢka bir kaynağa gerek kalmadan

accedilıklar

Mermer madenciliği arazide (orman turizm yayla vb) ccedileĢitli boumllgelerde yapıldığı

iccedilin ccedilok ccedileĢitli kanun ve youmlnetmeliklerle muhatap olmak zorundadır Mermer madenciliği

kendi mevzuatının yanında diğer bakanlıkların tabi olduğu mevzuata da uymak zorundadır

21 Maden Kanunu Mermercilik sektoumlruumlnuuml birinci derecede ilgilendiren Maden Kanunu‟dur CcedileĢitli

zamanlarda değiĢiklik yapılarak son hacircliyle 2004 tarihinde yuumlruumlrluumlğe girmiĢtir 3213 sayılı

Maden Kanunu Yuumlruumlrluumlk Tarihi (15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete) ve 5177

sayılı Kanun ldquo3213 Sayılı Maden Kanunursquonda ve Bazı Kanunlarda DeğiĢiklik

Yapılmasına ĠliĢkin Kanunrdquo Yuumlruumlrluumlk Tarihi (05 Haziran 2004 Tarih ve 25483 Sayılı

Resmicirc Gazete)

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2

AMACcedil

ARAġTIRMA

20

Vida somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanı kullanıldığında elmaslı tel bağlanmadan oumlnce telin bir ucu

N=D+L kadar vidalama youmlnuumlnden tersine kendi etrafında burgu Ģeklinde ccedilevrilir Burada D

bağlantı elemanındaki diĢ sayısı L ise kullanılan elmas telin metre cinsinden uzunluğudur

Bundan amaccedil kesim esnasında bağlantı elemanın vidasının ccediloumlzuumllmesini oumlnlemek ve telin

kendi etrafında doumlnuumlĢuumlnuuml sağlayacak kesim esnasında elmas boncukların mermer kuumltlesi

iccedilindeki sıkıĢmasını oumlnlemektir Teldeki bu burgu hareketi aynı zamanda elmas boncukların

homojen olarak aĢınmasına da yardımcı olur N kadar kendi etrafında doumlnduumlruumllen elmas tel

telin diğer ucundaki bağlantı elemanı ile vidalanarak kapatılır

Bakır tuumlp ve iki ucu ters diĢli vida ndash Somun tipi bağlantı elemanı

Bu bağlantı elemanları kullanıldığında telin bir ucu yukarıda anlatılan nedenlerden

dolayı tel uzunluğu metre kadar yani 50 metre ise tel 50 kez kendi etrafında ccedilevrilir Telin iki

ucu vidalı tipte olduğu gibi vidalanır bakır tuumlpte ise telin iki ucu bakır tuumlp iccediline sokulduktan

sonra pres makas ya da pres pompa ile belirli bir duumlzende sıkıĢtırılarak bağlanır

1415 Mermer Kuumltlesine KoĢulacak Telin Boyu (TB)

Kesilecek mermer bloğun uzunluğuna ve yuumlksekliğine bağlı olarak tel boyu

hesaplanır Buna goumlre tel boyu

(TB) = 2L +3H cinsinden hesap edilir Burada

L kesilecek kuumltlenin uzunluğu

H kesilecek kuumltlenin yuumlksekliğini ifade eder

1416 Elmas Tel Kullanımında Dikkat Edilecek Hususlar

Elmas tel her 1 metresine 30 adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

Elmas tel dizilirken yaylar elmas boncuklara tam baskı yapacak Ģekilde iyi

sıkılmalı kesinlikle gevĢek bırakılmamalıdır Aksi takdirde tek taraflı aĢınma ve

goumlbek burcu deliklerinden buumlyuumlme meydana gelebilmektedir

Elmas tel ccedilalıĢtırılmadan oumlnce bağlantı elemanlarının zıt youmlnuumlnde her 1 metre

iccedilin bir kere kurulmalıdır Tel yanlıĢ youmlnuumlnde kurulursa bağlantı elemanlarında

ccediloumlzuumllme ve boncuklarda tek taraflı aĢınma meydana gelir Eğer tel yetersiz

kurulursa kendi etrafında yeterince doumlnemeyeceğinden duumlzensiz aĢınacak ve

verimli bir kesim elde edilemeyecektir

Elmas tel ccedilalıĢtırılırken su debisi yeterli olmalıdır Ccedilıkan suyun renginden

yeterli olup olmadığı anlaĢılabilir Verilen su berrak ccedilıkıyorsa fazla kullanıldığı

kuru mermer tozu ve parccedilacıkları ccedilıkıyorsa suyun yetersiz verildiği anlaĢılır

Verilen su miktarı yetersiz olursa boncuklarda yanma ve aĢırı aĢınma su fazla

olursa da su yastığı neticesinde kesim hızında duumlĢme meydana gelmektedir Bu

durum gereksiz enerji tuumlketimine ve zaman kaybına yol accedilmaktadır

Elmas tel kesim yaparken aĢırı gergiye alınmamalıdır AĢırı gergiye maruz

kalan teller konik ve tek taraflı aĢınır erken bitme meydana gelir

21

UYGULAMA FAALĠYETĠ Mermer blok uumlretiminde yapılması gerekli oumln hazırlıklar iccedilin aĢağıdaki uygulamaları

yapınız

ĠĢlem Basamakları Oumlneriler

25 m boyunda 15 m yuumlksekliğinde

blok kesimi iccedilin gerekli elmas tel

boyunu hesaplayınız

Tel boyu formuumlluumlnuuml yazınız

Blok boyutuna goumlre tel boyunu bulunuz

Elmas boncuk sıralaması yapınız

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kesiniz

Ġlk bağlantı elemanını takınız

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile

elemanları telden geccediliriniz

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları takınız

Bağlantı elemanı montajı yapınız Bağlantı eleman tipini seccediliniz

Eleman tipine uygun bağlantıyı yapınız

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

Blok boyutunu belirlediniz mi

Ccedilelik halat boyunu hesapladınız mı

Boncuk yay pul ve sıkmacık temini yaptınız mı

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kestiniz mi

Ġlk bağlantı elemanını taktınız mı

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile elemanları telden geccedilirdiniz

mi

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları taktınız mı

Bağlantı eleman tipini seccediltiniz mi

Eleman tipine uygun bağlantıyı yaptınız mı

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

UYGULAMA FAALĠYETĠ

22

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği iĢaretleyiniz

1 AĢağıdakilerden hangisi madencilikte zincirin ilk aĢamasını oluĢturan faaliyettir

A) Uumlretim

B) Arama

C) Pazarlama

D) Hepsi

2 AĢağıda sıralanan maden ccedilıkarma youmlntemlerinden hangileri mermer ocakccedilılığında

kullanılmaktadır

I- Accedilık iĢleme youmlntemi

II- Yer altı ocak iĢletme youmlntemi

III- Galeri ocakccedilılığı

A) I-III

B) II-III

C) I-III

D) I-II

3 Oumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olaya ne denir

A) ĠĢ kazası

B) Meslek hastalığı

C) ĠĢ guumlvenliği

D) Yangın

4 AĢağıdakilerden hangisi ccedilalıĢma kurallarını duumlzenleyen kuruluĢlardandır

A) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

B) Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO)

C) CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenli Bakanlığı

D) Hepsi

5 AĢağıdakilerden hangisi iĢ yerinden kaynaklanabilecek iĢ kazalarından değildir

A) ĠĢ yeri zemini

B) Yetersiz geccedilitler

C) AĢırı yuumlk kaldırma

D) Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

23

6 Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

aĢağıdakilerden hangisidir

A) Delici

B) Elmas tel

C) Hidrolik ayırıcı

D) Yuumlkleyici

7 Elmas tel oluĢturulmasında kullanılan elemanların doğru sıralanıĢı aĢağıdakilerden

hangisinde doğru olarak verilmiĢtir

I-boncuklar II-sıkmacıklar III-yaylar IV-pullar

A) IV-III-I-II

B) I-II-III-IV

C) III-I-II-IV

D) II-I-IV-III

8 Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe

ederek elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılan eleman aĢağıdakilerden

hangisidir

A) Boncuk

B) Sıkmacık

C) Yay

D) Bağlantı elemanı

9 Ana kuumltleden kesilecek mermer bloğun uzunluğu 25 m ve yuumlksekliği 15 m olduğuna

goumlre kesim iccedilin gerekli elmas tel uzunluğu ne kadardır

A) 10m

B) 8m

C) 75m

D) 95m

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlkleri yazınız

10 Madenler doğada helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipsonucunda milyonlarca bazen

milyarlarca yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır

11 Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkartılması

iĢlemi helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipolarak isimlendirilmektedir

12 Elmas tel her 1 metresine helliphelliphelliphelliphellip adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

13 CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını

oumlnlemek iccedilin helliphelliphelliphelliphelliphelliparalıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir

24

AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız

14 ( ) ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı iĢ kazaları ve meslek hastalıklarından

ccedilalıĢanları korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır

15 ( ) ĠĢ kazalarına ve meslek hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeler

kullanmak zorunluluktur

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

25

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2

Mermer ocak iĢletmeciliğini ilgilendiren yasal proseduumlrleri kavrayarak mermer

ocaklarında yasal sınırlar iccedilersinde ccedilevreye duyarlı uumlretim yapma alıĢkanlığı kazanacaksınız

Bir mermer ocağı accedilmak iccedilin hangi yasa ve youmlnetmeliklere goumlre iĢlem

yapılmaktadır Bu yasa youmlnetmelik ve izinler hangi makamlardan

alınmaktadır AraĢtırınız

2 MERMER OCAKLARI ĠLE ĠLGĠLĠ

YASAL PROSEDUumlRLER Tarihicirc suumlreccedil iccedilinde insanlar doğal kaynakları kullanabildikleri oumllccediluumlde geliĢmiĢ ve

zenginleĢmiĢlerdir Guumlnuumlmuumlzde kalkınmasını tamamlamıĢ veya tamamlamakta olan bazı

uumllkeler bu kaynaklardan gerektiği gibi zamanında ve yerinde nasıl yaralanabileceğinin alt

yapısını oumlnceden hazırlayarak bu hedefine ulaĢmaktadırlar Bu altyapıyı oluĢturan

unsurlardan biri de mevzuattır

Mevzuat ccediloğu sektoumlrlerde olmayan kendine oumlzguuml yapısı oumlzellikleri sorunları ve riski

olan mermercilik sektoumlruumlnuuml etkileyen unsurların baĢında gelmektedir

Kural olarak belli bir konuda yuumlruumlrluumlkte bulunan yasalar ve buna bağlı olarak

ccedilıkartılmıĢ diğer mevzuat (tuumlzuumlk youmlnetmelik genelge tebliğ vb) o konuda faaliyet

goumlsterenlerin uyacakları kuralları belirleyerek bir ccedilerccedileve ccedilizer Bazı kanunlar (Orman

Kanunu Turizm Kanunu vb) ve bunlara dayalı olarak ccedilıkarılıp yayınlanmıĢ olan tuumlzuumlk

youmlnetmelik genelge ve tebliğler boumlyle bir mevzuat buumltuumlnluumlğuumlnuuml anlattığından hem

youmlneticilerin hem de vatandaĢların uyacakları kuralları baĢka bir kaynağa gerek kalmadan

accedilıklar

Mermer madenciliği arazide (orman turizm yayla vb) ccedileĢitli boumllgelerde yapıldığı

iccedilin ccedilok ccedileĢitli kanun ve youmlnetmeliklerle muhatap olmak zorundadır Mermer madenciliği

kendi mevzuatının yanında diğer bakanlıkların tabi olduğu mevzuata da uymak zorundadır

21 Maden Kanunu Mermercilik sektoumlruumlnuuml birinci derecede ilgilendiren Maden Kanunu‟dur CcedileĢitli

zamanlarda değiĢiklik yapılarak son hacircliyle 2004 tarihinde yuumlruumlrluumlğe girmiĢtir 3213 sayılı

Maden Kanunu Yuumlruumlrluumlk Tarihi (15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete) ve 5177

sayılı Kanun ldquo3213 Sayılı Maden Kanunursquonda ve Bazı Kanunlarda DeğiĢiklik

Yapılmasına ĠliĢkin Kanunrdquo Yuumlruumlrluumlk Tarihi (05 Haziran 2004 Tarih ve 25483 Sayılı

Resmicirc Gazete)

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2

AMACcedil

ARAġTIRMA

21

UYGULAMA FAALĠYETĠ Mermer blok uumlretiminde yapılması gerekli oumln hazırlıklar iccedilin aĢağıdaki uygulamaları

yapınız

ĠĢlem Basamakları Oumlneriler

25 m boyunda 15 m yuumlksekliğinde

blok kesimi iccedilin gerekli elmas tel

boyunu hesaplayınız

Tel boyu formuumlluumlnuuml yazınız

Blok boyutuna goumlre tel boyunu bulunuz

Elmas boncuk sıralaması yapınız

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kesiniz

Ġlk bağlantı elemanını takınız

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile

elemanları telden geccediliriniz

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları takınız

Bağlantı elemanı montajı yapınız Bağlantı eleman tipini seccediliniz

Eleman tipine uygun bağlantıyı yapınız

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

Blok boyutunu belirlediniz mi

Ccedilelik halat boyunu hesapladınız mı

Boncuk yay pul ve sıkmacık temini yaptınız mı

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kestiniz mi

Ġlk bağlantı elemanını taktınız mı

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile elemanları telden geccedilirdiniz

mi

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları taktınız mı

Bağlantı eleman tipini seccediltiniz mi

Eleman tipine uygun bağlantıyı yaptınız mı

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

UYGULAMA FAALĠYETĠ

22

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği iĢaretleyiniz

1 AĢağıdakilerden hangisi madencilikte zincirin ilk aĢamasını oluĢturan faaliyettir

A) Uumlretim

B) Arama

C) Pazarlama

D) Hepsi

2 AĢağıda sıralanan maden ccedilıkarma youmlntemlerinden hangileri mermer ocakccedilılığında

kullanılmaktadır

I- Accedilık iĢleme youmlntemi

II- Yer altı ocak iĢletme youmlntemi

III- Galeri ocakccedilılığı

A) I-III

B) II-III

C) I-III

D) I-II

3 Oumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olaya ne denir

A) ĠĢ kazası

B) Meslek hastalığı

C) ĠĢ guumlvenliği

D) Yangın

4 AĢağıdakilerden hangisi ccedilalıĢma kurallarını duumlzenleyen kuruluĢlardandır

A) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

B) Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO)

C) CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenli Bakanlığı

D) Hepsi

5 AĢağıdakilerden hangisi iĢ yerinden kaynaklanabilecek iĢ kazalarından değildir

A) ĠĢ yeri zemini

B) Yetersiz geccedilitler

C) AĢırı yuumlk kaldırma

D) Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

23

6 Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

aĢağıdakilerden hangisidir

A) Delici

B) Elmas tel

C) Hidrolik ayırıcı

D) Yuumlkleyici

7 Elmas tel oluĢturulmasında kullanılan elemanların doğru sıralanıĢı aĢağıdakilerden

hangisinde doğru olarak verilmiĢtir

I-boncuklar II-sıkmacıklar III-yaylar IV-pullar

A) IV-III-I-II

B) I-II-III-IV

C) III-I-II-IV

D) II-I-IV-III

8 Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe

ederek elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılan eleman aĢağıdakilerden

hangisidir

A) Boncuk

B) Sıkmacık

C) Yay

D) Bağlantı elemanı

9 Ana kuumltleden kesilecek mermer bloğun uzunluğu 25 m ve yuumlksekliği 15 m olduğuna

goumlre kesim iccedilin gerekli elmas tel uzunluğu ne kadardır

A) 10m

B) 8m

C) 75m

D) 95m

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlkleri yazınız

10 Madenler doğada helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipsonucunda milyonlarca bazen

milyarlarca yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır

11 Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkartılması

iĢlemi helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipolarak isimlendirilmektedir

12 Elmas tel her 1 metresine helliphelliphelliphelliphellip adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

13 CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını

oumlnlemek iccedilin helliphelliphelliphelliphelliphelliparalıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir

24

AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız

14 ( ) ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı iĢ kazaları ve meslek hastalıklarından

ccedilalıĢanları korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır

15 ( ) ĠĢ kazalarına ve meslek hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeler

kullanmak zorunluluktur

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

25

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2

Mermer ocak iĢletmeciliğini ilgilendiren yasal proseduumlrleri kavrayarak mermer

ocaklarında yasal sınırlar iccedilersinde ccedilevreye duyarlı uumlretim yapma alıĢkanlığı kazanacaksınız

Bir mermer ocağı accedilmak iccedilin hangi yasa ve youmlnetmeliklere goumlre iĢlem

yapılmaktadır Bu yasa youmlnetmelik ve izinler hangi makamlardan

alınmaktadır AraĢtırınız

2 MERMER OCAKLARI ĠLE ĠLGĠLĠ

YASAL PROSEDUumlRLER Tarihicirc suumlreccedil iccedilinde insanlar doğal kaynakları kullanabildikleri oumllccediluumlde geliĢmiĢ ve

zenginleĢmiĢlerdir Guumlnuumlmuumlzde kalkınmasını tamamlamıĢ veya tamamlamakta olan bazı

uumllkeler bu kaynaklardan gerektiği gibi zamanında ve yerinde nasıl yaralanabileceğinin alt

yapısını oumlnceden hazırlayarak bu hedefine ulaĢmaktadırlar Bu altyapıyı oluĢturan

unsurlardan biri de mevzuattır

Mevzuat ccediloğu sektoumlrlerde olmayan kendine oumlzguuml yapısı oumlzellikleri sorunları ve riski

olan mermercilik sektoumlruumlnuuml etkileyen unsurların baĢında gelmektedir

Kural olarak belli bir konuda yuumlruumlrluumlkte bulunan yasalar ve buna bağlı olarak

ccedilıkartılmıĢ diğer mevzuat (tuumlzuumlk youmlnetmelik genelge tebliğ vb) o konuda faaliyet

goumlsterenlerin uyacakları kuralları belirleyerek bir ccedilerccedileve ccedilizer Bazı kanunlar (Orman

Kanunu Turizm Kanunu vb) ve bunlara dayalı olarak ccedilıkarılıp yayınlanmıĢ olan tuumlzuumlk

youmlnetmelik genelge ve tebliğler boumlyle bir mevzuat buumltuumlnluumlğuumlnuuml anlattığından hem

youmlneticilerin hem de vatandaĢların uyacakları kuralları baĢka bir kaynağa gerek kalmadan

accedilıklar

Mermer madenciliği arazide (orman turizm yayla vb) ccedileĢitli boumllgelerde yapıldığı

iccedilin ccedilok ccedileĢitli kanun ve youmlnetmeliklerle muhatap olmak zorundadır Mermer madenciliği

kendi mevzuatının yanında diğer bakanlıkların tabi olduğu mevzuata da uymak zorundadır

21 Maden Kanunu Mermercilik sektoumlruumlnuuml birinci derecede ilgilendiren Maden Kanunu‟dur CcedileĢitli

zamanlarda değiĢiklik yapılarak son hacircliyle 2004 tarihinde yuumlruumlrluumlğe girmiĢtir 3213 sayılı

Maden Kanunu Yuumlruumlrluumlk Tarihi (15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete) ve 5177

sayılı Kanun ldquo3213 Sayılı Maden Kanunursquonda ve Bazı Kanunlarda DeğiĢiklik

Yapılmasına ĠliĢkin Kanunrdquo Yuumlruumlrluumlk Tarihi (05 Haziran 2004 Tarih ve 25483 Sayılı

Resmicirc Gazete)

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2

AMACcedil

ARAġTIRMA

22

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği iĢaretleyiniz

1 AĢağıdakilerden hangisi madencilikte zincirin ilk aĢamasını oluĢturan faaliyettir

A) Uumlretim

B) Arama

C) Pazarlama

D) Hepsi

2 AĢağıda sıralanan maden ccedilıkarma youmlntemlerinden hangileri mermer ocakccedilılığında

kullanılmaktadır

I- Accedilık iĢleme youmlntemi

II- Yer altı ocak iĢletme youmlntemi

III- Galeri ocakccedilılığı

A) I-III

B) II-III

C) I-III

D) I-II

3 Oumlnceden planlanmamıĢ ccediloğu zaman yaralanmalara makine ve teccedilhizatın zarara

uğramasına veya uumlretimin bir suumlre durmasına yol accedilan olaya ne denir

A) ĠĢ kazası

B) Meslek hastalığı

C) ĠĢ guumlvenliği

D) Yangın

4 AĢağıdakilerden hangisi ccedilalıĢma kurallarını duumlzenleyen kuruluĢlardandır

A) Duumlnya Sağlık Oumlrguumltuuml (WHO)

B) Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO)

C) CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenli Bakanlığı

D) Hepsi

5 AĢağıdakilerden hangisi iĢ yerinden kaynaklanabilecek iĢ kazalarından değildir

A) ĠĢ yeri zemini

B) Yetersiz geccedilitler

C) AĢırı yuumlk kaldırma

D) Yetersiz ccedilıkıĢ yerleri

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

23

6 Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

aĢağıdakilerden hangisidir

A) Delici

B) Elmas tel

C) Hidrolik ayırıcı

D) Yuumlkleyici

7 Elmas tel oluĢturulmasında kullanılan elemanların doğru sıralanıĢı aĢağıdakilerden

hangisinde doğru olarak verilmiĢtir

I-boncuklar II-sıkmacıklar III-yaylar IV-pullar

A) IV-III-I-II

B) I-II-III-IV

C) III-I-II-IV

D) II-I-IV-III

8 Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe

ederek elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılan eleman aĢağıdakilerden

hangisidir

A) Boncuk

B) Sıkmacık

C) Yay

D) Bağlantı elemanı

9 Ana kuumltleden kesilecek mermer bloğun uzunluğu 25 m ve yuumlksekliği 15 m olduğuna

goumlre kesim iccedilin gerekli elmas tel uzunluğu ne kadardır

A) 10m

B) 8m

C) 75m

D) 95m

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlkleri yazınız

10 Madenler doğada helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipsonucunda milyonlarca bazen

milyarlarca yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır

11 Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkartılması

iĢlemi helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipolarak isimlendirilmektedir

12 Elmas tel her 1 metresine helliphelliphelliphelliphellip adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

13 CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını

oumlnlemek iccedilin helliphelliphelliphelliphelliphelliparalıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir

24

AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız

14 ( ) ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı iĢ kazaları ve meslek hastalıklarından

ccedilalıĢanları korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır

15 ( ) ĠĢ kazalarına ve meslek hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeler

kullanmak zorunluluktur

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

25

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2

Mermer ocak iĢletmeciliğini ilgilendiren yasal proseduumlrleri kavrayarak mermer

ocaklarında yasal sınırlar iccedilersinde ccedilevreye duyarlı uumlretim yapma alıĢkanlığı kazanacaksınız

Bir mermer ocağı accedilmak iccedilin hangi yasa ve youmlnetmeliklere goumlre iĢlem

yapılmaktadır Bu yasa youmlnetmelik ve izinler hangi makamlardan

alınmaktadır AraĢtırınız

2 MERMER OCAKLARI ĠLE ĠLGĠLĠ

YASAL PROSEDUumlRLER Tarihicirc suumlreccedil iccedilinde insanlar doğal kaynakları kullanabildikleri oumllccediluumlde geliĢmiĢ ve

zenginleĢmiĢlerdir Guumlnuumlmuumlzde kalkınmasını tamamlamıĢ veya tamamlamakta olan bazı

uumllkeler bu kaynaklardan gerektiği gibi zamanında ve yerinde nasıl yaralanabileceğinin alt

yapısını oumlnceden hazırlayarak bu hedefine ulaĢmaktadırlar Bu altyapıyı oluĢturan

unsurlardan biri de mevzuattır

Mevzuat ccediloğu sektoumlrlerde olmayan kendine oumlzguuml yapısı oumlzellikleri sorunları ve riski

olan mermercilik sektoumlruumlnuuml etkileyen unsurların baĢında gelmektedir

Kural olarak belli bir konuda yuumlruumlrluumlkte bulunan yasalar ve buna bağlı olarak

ccedilıkartılmıĢ diğer mevzuat (tuumlzuumlk youmlnetmelik genelge tebliğ vb) o konuda faaliyet

goumlsterenlerin uyacakları kuralları belirleyerek bir ccedilerccedileve ccedilizer Bazı kanunlar (Orman

Kanunu Turizm Kanunu vb) ve bunlara dayalı olarak ccedilıkarılıp yayınlanmıĢ olan tuumlzuumlk

youmlnetmelik genelge ve tebliğler boumlyle bir mevzuat buumltuumlnluumlğuumlnuuml anlattığından hem

youmlneticilerin hem de vatandaĢların uyacakları kuralları baĢka bir kaynağa gerek kalmadan

accedilıklar

Mermer madenciliği arazide (orman turizm yayla vb) ccedileĢitli boumllgelerde yapıldığı

iccedilin ccedilok ccedileĢitli kanun ve youmlnetmeliklerle muhatap olmak zorundadır Mermer madenciliği

kendi mevzuatının yanında diğer bakanlıkların tabi olduğu mevzuata da uymak zorundadır

21 Maden Kanunu Mermercilik sektoumlruumlnuuml birinci derecede ilgilendiren Maden Kanunu‟dur CcedileĢitli

zamanlarda değiĢiklik yapılarak son hacircliyle 2004 tarihinde yuumlruumlrluumlğe girmiĢtir 3213 sayılı

Maden Kanunu Yuumlruumlrluumlk Tarihi (15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete) ve 5177

sayılı Kanun ldquo3213 Sayılı Maden Kanunursquonda ve Bazı Kanunlarda DeğiĢiklik

Yapılmasına ĠliĢkin Kanunrdquo Yuumlruumlrluumlk Tarihi (05 Haziran 2004 Tarih ve 25483 Sayılı

Resmicirc Gazete)

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2

AMACcedil

ARAġTIRMA

23

6 Mermer ocak iĢletmeciliğinde ocaktan kuumltlelerin kesme iĢlemini yapan asıl eleman

aĢağıdakilerden hangisidir

A) Delici

B) Elmas tel

C) Hidrolik ayırıcı

D) Yuumlkleyici

7 Elmas tel oluĢturulmasında kullanılan elemanların doğru sıralanıĢı aĢağıdakilerden

hangisinde doğru olarak verilmiĢtir

I-boncuklar II-sıkmacıklar III-yaylar IV-pullar

A) IV-III-I-II

B) I-II-III-IV

C) III-I-II-IV

D) II-I-IV-III

8 Mermer kesimi sırasında elmas telde meydana gelebilecek ani gerilmeleri absorbe

ederek elmas telin kopmasını oumlnlemek amacıyla kullanılan eleman aĢağıdakilerden

hangisidir

A) Boncuk

B) Sıkmacık

C) Yay

D) Bağlantı elemanı

9 Ana kuumltleden kesilecek mermer bloğun uzunluğu 25 m ve yuumlksekliği 15 m olduğuna

goumlre kesim iccedilin gerekli elmas tel uzunluğu ne kadardır

A) 10m

B) 8m

C) 75m

D) 95m

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlkleri yazınız

10 Madenler doğada helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipsonucunda milyonlarca bazen

milyarlarca yılda oluĢabilen yenilenemeyen kaynaklardır

11 Arama sonucunda varlığı belirlenen madenin bulunduğu yerden yeryuumlzuumlne ccedilıkartılması

iĢlemi helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellipolarak isimlendirilmektedir

12 Elmas tel her 1 metresine helliphelliphelliphelliphellip adet boncuk gelecek Ģekilde dizilmelidir

13 CcedilalıĢma esnasında elmas boncukların ccedilelik halat uumlzerinde kayıp bir tarafa toplanmasını

oumlnlemek iccedilin helliphelliphelliphelliphelliphelliparalıklarla sıkmacıklar yerleĢtirilir

24

AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız

14 ( ) ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı iĢ kazaları ve meslek hastalıklarından

ccedilalıĢanları korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır

15 ( ) ĠĢ kazalarına ve meslek hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeler

kullanmak zorunluluktur

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

25

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2

Mermer ocak iĢletmeciliğini ilgilendiren yasal proseduumlrleri kavrayarak mermer

ocaklarında yasal sınırlar iccedilersinde ccedilevreye duyarlı uumlretim yapma alıĢkanlığı kazanacaksınız

Bir mermer ocağı accedilmak iccedilin hangi yasa ve youmlnetmeliklere goumlre iĢlem

yapılmaktadır Bu yasa youmlnetmelik ve izinler hangi makamlardan

alınmaktadır AraĢtırınız

2 MERMER OCAKLARI ĠLE ĠLGĠLĠ

YASAL PROSEDUumlRLER Tarihicirc suumlreccedil iccedilinde insanlar doğal kaynakları kullanabildikleri oumllccediluumlde geliĢmiĢ ve

zenginleĢmiĢlerdir Guumlnuumlmuumlzde kalkınmasını tamamlamıĢ veya tamamlamakta olan bazı

uumllkeler bu kaynaklardan gerektiği gibi zamanında ve yerinde nasıl yaralanabileceğinin alt

yapısını oumlnceden hazırlayarak bu hedefine ulaĢmaktadırlar Bu altyapıyı oluĢturan

unsurlardan biri de mevzuattır

Mevzuat ccediloğu sektoumlrlerde olmayan kendine oumlzguuml yapısı oumlzellikleri sorunları ve riski

olan mermercilik sektoumlruumlnuuml etkileyen unsurların baĢında gelmektedir

Kural olarak belli bir konuda yuumlruumlrluumlkte bulunan yasalar ve buna bağlı olarak

ccedilıkartılmıĢ diğer mevzuat (tuumlzuumlk youmlnetmelik genelge tebliğ vb) o konuda faaliyet

goumlsterenlerin uyacakları kuralları belirleyerek bir ccedilerccedileve ccedilizer Bazı kanunlar (Orman

Kanunu Turizm Kanunu vb) ve bunlara dayalı olarak ccedilıkarılıp yayınlanmıĢ olan tuumlzuumlk

youmlnetmelik genelge ve tebliğler boumlyle bir mevzuat buumltuumlnluumlğuumlnuuml anlattığından hem

youmlneticilerin hem de vatandaĢların uyacakları kuralları baĢka bir kaynağa gerek kalmadan

accedilıklar

Mermer madenciliği arazide (orman turizm yayla vb) ccedileĢitli boumllgelerde yapıldığı

iccedilin ccedilok ccedileĢitli kanun ve youmlnetmeliklerle muhatap olmak zorundadır Mermer madenciliği

kendi mevzuatının yanında diğer bakanlıkların tabi olduğu mevzuata da uymak zorundadır

21 Maden Kanunu Mermercilik sektoumlruumlnuuml birinci derecede ilgilendiren Maden Kanunu‟dur CcedileĢitli

zamanlarda değiĢiklik yapılarak son hacircliyle 2004 tarihinde yuumlruumlrluumlğe girmiĢtir 3213 sayılı

Maden Kanunu Yuumlruumlrluumlk Tarihi (15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete) ve 5177

sayılı Kanun ldquo3213 Sayılı Maden Kanunursquonda ve Bazı Kanunlarda DeğiĢiklik

Yapılmasına ĠliĢkin Kanunrdquo Yuumlruumlrluumlk Tarihi (05 Haziran 2004 Tarih ve 25483 Sayılı

Resmicirc Gazete)

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2

AMACcedil

ARAġTIRMA

24

AĢağıdaki cuumlmlelerin baĢında boĢ bırakılan parantezlere cuumlmlelerde verilen

bilgiler doğru ise D yanlıĢ ise Y yazınız

14 ( ) ĠĢ sağlığı ve guumlvenliği ccedilalıĢmalarının amacı iĢ kazaları ve meslek hastalıklarından

ccedilalıĢanları korumak daha sağlıklı bir ortamda ccedilalıĢmalarını sağlamaktır

15 ( ) ĠĢ kazalarına ve meslek hastalıklarına karĢı tedbir olarak koruyucu malzemeler

kullanmak zorunluluktur

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ise bir sonraki oumlğrenme faaliyetine geccediliniz

25

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2

Mermer ocak iĢletmeciliğini ilgilendiren yasal proseduumlrleri kavrayarak mermer

ocaklarında yasal sınırlar iccedilersinde ccedilevreye duyarlı uumlretim yapma alıĢkanlığı kazanacaksınız

Bir mermer ocağı accedilmak iccedilin hangi yasa ve youmlnetmeliklere goumlre iĢlem

yapılmaktadır Bu yasa youmlnetmelik ve izinler hangi makamlardan

alınmaktadır AraĢtırınız

2 MERMER OCAKLARI ĠLE ĠLGĠLĠ

YASAL PROSEDUumlRLER Tarihicirc suumlreccedil iccedilinde insanlar doğal kaynakları kullanabildikleri oumllccediluumlde geliĢmiĢ ve

zenginleĢmiĢlerdir Guumlnuumlmuumlzde kalkınmasını tamamlamıĢ veya tamamlamakta olan bazı

uumllkeler bu kaynaklardan gerektiği gibi zamanında ve yerinde nasıl yaralanabileceğinin alt

yapısını oumlnceden hazırlayarak bu hedefine ulaĢmaktadırlar Bu altyapıyı oluĢturan

unsurlardan biri de mevzuattır

Mevzuat ccediloğu sektoumlrlerde olmayan kendine oumlzguuml yapısı oumlzellikleri sorunları ve riski

olan mermercilik sektoumlruumlnuuml etkileyen unsurların baĢında gelmektedir

Kural olarak belli bir konuda yuumlruumlrluumlkte bulunan yasalar ve buna bağlı olarak

ccedilıkartılmıĢ diğer mevzuat (tuumlzuumlk youmlnetmelik genelge tebliğ vb) o konuda faaliyet

goumlsterenlerin uyacakları kuralları belirleyerek bir ccedilerccedileve ccedilizer Bazı kanunlar (Orman

Kanunu Turizm Kanunu vb) ve bunlara dayalı olarak ccedilıkarılıp yayınlanmıĢ olan tuumlzuumlk

youmlnetmelik genelge ve tebliğler boumlyle bir mevzuat buumltuumlnluumlğuumlnuuml anlattığından hem

youmlneticilerin hem de vatandaĢların uyacakları kuralları baĢka bir kaynağa gerek kalmadan

accedilıklar

Mermer madenciliği arazide (orman turizm yayla vb) ccedileĢitli boumllgelerde yapıldığı

iccedilin ccedilok ccedileĢitli kanun ve youmlnetmeliklerle muhatap olmak zorundadır Mermer madenciliği

kendi mevzuatının yanında diğer bakanlıkların tabi olduğu mevzuata da uymak zorundadır

21 Maden Kanunu Mermercilik sektoumlruumlnuuml birinci derecede ilgilendiren Maden Kanunu‟dur CcedileĢitli

zamanlarda değiĢiklik yapılarak son hacircliyle 2004 tarihinde yuumlruumlrluumlğe girmiĢtir 3213 sayılı

Maden Kanunu Yuumlruumlrluumlk Tarihi (15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete) ve 5177

sayılı Kanun ldquo3213 Sayılı Maden Kanunursquonda ve Bazı Kanunlarda DeğiĢiklik

Yapılmasına ĠliĢkin Kanunrdquo Yuumlruumlrluumlk Tarihi (05 Haziran 2004 Tarih ve 25483 Sayılı

Resmicirc Gazete)

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2

AMACcedil

ARAġTIRMA

25

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2

Mermer ocak iĢletmeciliğini ilgilendiren yasal proseduumlrleri kavrayarak mermer

ocaklarında yasal sınırlar iccedilersinde ccedilevreye duyarlı uumlretim yapma alıĢkanlığı kazanacaksınız

Bir mermer ocağı accedilmak iccedilin hangi yasa ve youmlnetmeliklere goumlre iĢlem

yapılmaktadır Bu yasa youmlnetmelik ve izinler hangi makamlardan

alınmaktadır AraĢtırınız

2 MERMER OCAKLARI ĠLE ĠLGĠLĠ

YASAL PROSEDUumlRLER Tarihicirc suumlreccedil iccedilinde insanlar doğal kaynakları kullanabildikleri oumllccediluumlde geliĢmiĢ ve

zenginleĢmiĢlerdir Guumlnuumlmuumlzde kalkınmasını tamamlamıĢ veya tamamlamakta olan bazı

uumllkeler bu kaynaklardan gerektiği gibi zamanında ve yerinde nasıl yaralanabileceğinin alt

yapısını oumlnceden hazırlayarak bu hedefine ulaĢmaktadırlar Bu altyapıyı oluĢturan

unsurlardan biri de mevzuattır

Mevzuat ccediloğu sektoumlrlerde olmayan kendine oumlzguuml yapısı oumlzellikleri sorunları ve riski

olan mermercilik sektoumlruumlnuuml etkileyen unsurların baĢında gelmektedir

Kural olarak belli bir konuda yuumlruumlrluumlkte bulunan yasalar ve buna bağlı olarak

ccedilıkartılmıĢ diğer mevzuat (tuumlzuumlk youmlnetmelik genelge tebliğ vb) o konuda faaliyet

goumlsterenlerin uyacakları kuralları belirleyerek bir ccedilerccedileve ccedilizer Bazı kanunlar (Orman

Kanunu Turizm Kanunu vb) ve bunlara dayalı olarak ccedilıkarılıp yayınlanmıĢ olan tuumlzuumlk

youmlnetmelik genelge ve tebliğler boumlyle bir mevzuat buumltuumlnluumlğuumlnuuml anlattığından hem

youmlneticilerin hem de vatandaĢların uyacakları kuralları baĢka bir kaynağa gerek kalmadan

accedilıklar

Mermer madenciliği arazide (orman turizm yayla vb) ccedileĢitli boumllgelerde yapıldığı

iccedilin ccedilok ccedileĢitli kanun ve youmlnetmeliklerle muhatap olmak zorundadır Mermer madenciliği

kendi mevzuatının yanında diğer bakanlıkların tabi olduğu mevzuata da uymak zorundadır

21 Maden Kanunu Mermercilik sektoumlruumlnuuml birinci derecede ilgilendiren Maden Kanunu‟dur CcedileĢitli

zamanlarda değiĢiklik yapılarak son hacircliyle 2004 tarihinde yuumlruumlrluumlğe girmiĢtir 3213 sayılı

Maden Kanunu Yuumlruumlrluumlk Tarihi (15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete) ve 5177

sayılı Kanun ldquo3213 Sayılı Maden Kanunursquonda ve Bazı Kanunlarda DeğiĢiklik

Yapılmasına ĠliĢkin Kanunrdquo Yuumlruumlrluumlk Tarihi (05 Haziran 2004 Tarih ve 25483 Sayılı

Resmicirc Gazete)

OumlĞRENME FAALĠYETĠndash2

AMACcedil

ARAġTIRMA

26

Amaccedil

Madde 1- Bu Kanun madenlerin aranması iĢletilmesi uumlzerinde hak sahibi olunması

ve terk edilmesi ile ilgili esas ve usulleri duumlzenler

Madenler

Madde 2- Yer kabuğunda ve su kaynaklarında tabii olarak bulunan ekonomik ve

ticari değeri olan petrol doğal gaz jeotermal ve su kaynakları dıĢında kalan her tuumlrluuml Madde

bu Kanuna goumlre madendir

Madenler aĢağıda sıralanan gruplara goumlre ruhsatlandırılır

I Grup Madenler

a) ĠnĢaat ile yol yapımında kullanılan ve tabiatta doğal olarak bulunan kum ve ccedilakıl

b) Tuğla-kiremit kili ccedilimento kili marn puzolanik kayaccedil (tras) ile ccedilimento ve

seramik sanayilerinde kullanılan ve diğer gruplarda yer almayan kayaccedillar

II Grup Madenler

Mermer dekoratif taĢlar traverten kalker dolomit kalsit granit siyenit andezit

bazalt ve benzeri taĢlar

III Grup Madenler

Deniz goumll kaynak suyundan elde edilecek eriyik hacirclde bulunan tuzlar karbondioksit

(CO2) gazı (jeotermal doğal gaz ve petrolluuml alanlar hariccedil)

IV Grup Madenler

a) Kaolen dikit nakrit halloysit endellit anaksit bentonit montmorillonit baydilit

nontronit saponit hektorit illit vermikuumllit allofan imalogit klorit sepiyolit paligorskit

(atapuljit) loglinit ve bunların karıĢımı killer refrakter killer jips anhidrit aluumlnit (Ģap)

halit sodyum potasyum lityum kalsiyum magnezyum klor nitrat iyot flor brom ve diğer

tuzlar bor tuzları (kolemanit uleksit borasit tinkal pandermit veya buumlnyesinde en az 10

B2O3 iccedileren diğer bor mineralleri) stronsiyum tuzları (selestin stronsiyanit) barit

vollastonit talk steattit pirofillit diatomit olivin dunit sillimanit andaluzit dumortiorit

disten (kyanit) fosfat apatit asbest (amyant) manyezit huntit tabii soda mineralleri (trona

nakolit davsonit) zeolit pomza pekĢtayn perlit obsidyen grafit kuumlkuumlrt fluumlorit kriyolit

zımpara taĢı korundum diyasporit kuvars kuvarsit ve bileĢiminde en az 80 SiO2 ihtiva

eden kuvars kumu feldispat (feldispat ve feldispatoid grubu mineraller) mika (biyotit

muskovit serisit lepidolit flogopit) nefelinli siyenit kalsedon (sileks ccediloumlrt)

27

b) Turba linyit taĢ koumlmuumlruuml antrasit asfaltit bituumlmluuml Ģist bituumlmluuml Ģeyl radyoaktif

mineraller (uranyum toryum radyum)

c) Altın guumlmuumlĢ platin bakır kurĢun ccedilinko demir pirit manganez krom civa

antimuan kalay vanadyum arsenik molibden tungsten (volframit Ģelit) kobalt nikel

kadmiyum bizmut titan (ilmenit rutil) aluumlminyum (boksit gipsit boumlhmit) nadir toprak

elementleri (seryum grubu yitriyum grubu) ve nadir toprak mineralleri (bastnazit monazit

ksenotim serit oyksenit samarskit fergusonit) sezyum rubidyum berilyum indiyum

galyum talyum zirkonyum hafniyum germanyum niobyum tantalyum selenyum

telluryum renyum

V Grup Madenler

Elmas safir yakut beril zuumlmruumlt morganit akuvamarin heliodor aleksandirit agat

oniks sardoniks jasp karnolin heliotrop kan taĢı krizopras opal (irize opal kırmızı opal

siyah opal ağaccedil opal) kuvars kristalleri [ametist sitrin neceftaĢı (dağ kristali) dumanlı

kuvars kedigoumlzuuml avanturin venuumlstaĢı guumll kuvars] turmalin (rubellit vardelit indigolit)

topaz aytaĢı turkuaz (firuze) spoduumlmen kehribar lazurit (lapislazuli) Oltu taĢı diopsit

amozonit luumlle taĢı labrodorit epidot (zeosit tanzonit) spinel jadeit yeĢim veya jad

rodonit rodokrozit granat minarelleri (spesartin grosuumlllar hessanit dermontoit uvarovit

pirop almandin) diaspor kristalleri kemererit

Bu gruplarda yer alan madenlerin oumlzellikleri ile bu maddede yer almayan bir madenin

grubunun tespitine ait esas ve usuller Bakanlıkccedila ccedilıkarılacak youmlnetmelikle duumlzenlenir

Bu kanuna goumlre verilen ruhsatlar baĢka amaccedilla kullanılmaz

Tanımlar

Madde 3- Kanunda geccedilen deyimler aĢağıda accedilıklanmıĢtır

Bakanlık Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

Genel Muumlduumlrluumlk Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden ĠĢleri Genel

Muumlduumlrluumlğuuml

Takadduumlm Hakkı Maden hakkı iccedilin ilk muumlracaat edene tanınan oumlncelik

Ruhsat Hukuku Ruhsat sahiplerinin ruhsattan doğan hak ve yuumlkuumlmluumlluumlkleri

Buluculuk Herhangi bir ruhsat doumlneminde youmlnetmeliğinde belirtildiği Ģekilde bir

maden zuhurunun ortaya ccedilıkartılması

Arama Ruhsatı Belirli bir alanda maden arama faaliyetlerinde bulunulabilmesi iccedilin

verilen yetki belgesi

ĠĢletme Ruhsatı ĠĢletme faaliyetlerinin yuumlruumltuumllebilmesi iccedilin verilen yetki belgesi

ĠĢletme Ġzni Bir madenin iĢletmeye alınabilmesi iccedilin izin

Sertifika V Grup madenlerin aranması ve iĢletilmesi iccedilin youmlnetmelikte belirtilen usul

ve esaslar ccedilerccedilevesinde Bakanlıkccedila verilen belge

Beyan Ġlgililerin resmi kuruluĢlara herhangi bir durumu belirlemek veya accedilıklamak

maksadı ile vermiĢ oldukları yazılı belge

28

Maden Sicili Tuumlm madencilik faaliyetleri ile ilgili bilgilerin kaydedildiği yer

Pasa Mevcut ekonomik ve teknik Ģartlara goumlre iĢletilmesi muumlmkuumln olmayan ancak

iĢletme gereği istihsal edilen cevher

Prospeksiyon Madencilik arama faaliyetlerine mesnet teĢkil edecek oumln bilgilerin

toplanması iĢi

Goumlruumlnuumlr Rezerv Boyutları tenoumlruuml belirlenmiĢ uumlretilebilir kesin cevher miktarı

Ekonomik Cevher Guumlnuumln teknik ve ekonomik Ģartlarında kacircrlı olarak

değerlendirilebilecek cevher

KamulaĢtırma ĠĢletme ruhsat suumlresi boyunca ruhsat alanında kalan oumlzel muumllkiyet

arazilerine madencilik faaliyeti iccedilin alınan kamulaĢtırma kararı

Nezaret ĠĢletmelerin tekniğine ve emniyet nizamnamelerine uygun olarak

yuumlruumltuumllmesinin kontroluuml

Nezaretccedili ĠĢletmelerin teknik ve emniyet youmlnuumlnden nezaretini yapan sorumlu ve

yetkili maden muumlhendisi

Taksir Ruhsat alanlarının bu Kanun gereğince kuumlccediluumlltuumllmesi

Muumlnfesih Hakların hiccedilbir bildirime gerek kalmaksızın otomatik olarak fesh olması

Faaliyet Raporu Madencilik faaliyetlerinin youmlnetmeliğinde belirtildiği uumlzere fennicirc

nezaretccedili tarafından hazırlanan takdim metni

Teknik Belge Maden arama ve iĢletme faaliyetleri ile Kanunda belirtilen diğer iĢler

iccedilin ilgili muumlhendis ve diğer teknik elemanlar tarafından hazırlanan imalat haritası jeolojik

jeofizik hidrojeolojik etuumlt harita kesitler raporlar ve bunun gibi teknik iccedilerikli belge

SatıĢ Bilgi Formu ġekli youmlnetmelikte goumlsterildiği gibi hazırlanan yıllık uumlretim

miktarı satıĢ tutarı toplam gelir ve tahakkuk eden devlet hakkı gibi mali durumu goumlsteren

belge

Faaliyet Bilgi Formu Yıllık iĢletme faaliyetine iliĢkin uumlretim satıĢ stok ve bunun

gibi bilgileri iccedileren Ģekli ve muhtevası youmlnetmelikle goumlsterilecek olan belge

Arama Faaliyet Raporu Ruhsat sahalarında yuumlruumltuumllen arama faaliyetleri ile ilgili

Genel Muumlduumlrluumlğe verilmesi gereken belge

Ġmalacirct Haritası ĠĢletmelerde uumlretim yapılan yerleri miktarları ve yapılıĢ Ģeklini

goumlsterir oumllccedilekli beyan niteliğinde harita

Proje Yeraltı kaynaklarının değerlendirilmesi amacına doumlnuumlk belirli girdileri seccedililmiĢ

bir teknoloji kullanarak mevcut ve potansiyel talebi karĢılamak uumlzere mal ve cevher uumlretmek

iccedilin ccedilalıĢmaları duumlzenleyen beyan niteliğinde rapor

Kantar FiĢi Cevher nakillerinde cevherin ağırlığını goumlsterir tartı makbuzu

Sevk FiĢi 213 sayılı Vergi Usul Kanunu‟nun 2365 sayılı Kanunla değiĢik 240‟ıncı

Maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinde yer alan taĢıma irsaliyelerindeki bilgileri ihtiva

eden beyan niteliğinde belge

ĠhtisaslaĢmıĢ Devlet KuruluĢu Maden ĠĢleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml MTA Genel

Muumlduumlrluumlğuuml TKĠ Kurumu Genel Muumlduumlrluumlğuuml TTK Genel Muumlduumlrluumlğuuml Eti Maden ĠĢletmeleri

Genel Muumlduumlrluumlğuuml EĠE Ġdaresi Genel Muumlduumlrluumlğuuml DSĠ Genel Muumlduumlrluumlğuuml Sanayi ve Ticaret

Tarım ve KoumlyiĢleri Ccedilevre ve Orman bakanlıklarına bağlı kuruluĢlar Karayolları ve Tuumlrkiye

Demir ve Ccedilelik ĠĢletmeleri Genel muumlduumlrluumlkleri gibi madencilik faaliyetleri ile ilgili

konularda ihtisas sahibi devlet kuruluĢları

Maden Hakları Madenlerin aranması bulunması ve iĢletilebilmesi iccedilin verilen

izinler ve maden yataklarının bulunmasına yardımcı olanlara tanınan maddi imkacircnlar

29

Teminat Madencilik faaliyetlerinde kanun huumlkuumlmlerine ve tekniğe uygun ccedilalıĢmayı

temin amacı ile alınan nakit para suumlre youmlnuumlnden sınırsız banka ve oumlzel finans kurumu

teminat mektubu devlet bono ve tahvili olarak alınan geccedilici oumldeme

Devlet Hakkı Maden istihracı ile sağlanacak gelirden devlet payına duumlĢen kısım

Kritik Cevher Stokları Ekonominin buhranlı doumlnemleri geccediliĢtirebilmesi iccedilin gerekli

ekonomik buumlyuumlkluumlkteki cevher stokları

Muumlcbir Sebep Sel yangın deprem grizu patlaması ccediloumlkme heyelan ve benzeri

hacircller

Beklenmeyen Hacircller Tenor jeoloji pazarlama ulaĢtırma ve altyapı Ģartlarındaki

beklenmeyen değiĢiklikler ile ilgili mevzuat gereğince diğer kurumlardan alınması gereken

izinlerin alınamaması durumları

Devletin Huumlkuumlm ve Tasarrufu

Madde 4- Madenler Devletin huumlkuumlm ve tasarrufu altında olup iccedilinde bulundukları

arzın muumllkiyetine tabi değildir

Hakların Boumlluumlnmezliği Devir ve Ġntikali

Madde 5- Madenler uumlzerinde tesis olunan ilk muumlracaat (takadduumlm) arama

ruhsatnamesi buluculuk ve iĢletme ruhsatı haklarının hiccedil birisi hisselere boumlluumlnemez Her biri

bir buumltuumln hacirclinde muameleye tabi tutulur

Maden ruhsatları ve buluculuk hakkı devredilebilir Durum maden siciline Ģerh edilir

Devir muamelesi maden siciline Ģerh edilmesi ile tamam olur

Maden hak ve vecibeleri miras yolu ile intikal eder Bu hak ve vecibeler buumltuumln

mirasccedilıların vekacircletini havi bir vekacircletname ile 6 Maddede belirtilen niteliklere sahip

mirasccedilılardan birine veya uumlccediluumlncuuml bir Ģahsa devredilir Mirasccedilıların ittifak edememeleri

hacirclinde mirasccedilılardan birinin muumlracaatı ile mahkeme mirasccedilılardan bu hakkın en ehil olana

tahsisine veya bu da muumlmkuumln olmazsa ruhsatın satılmasına karar verir Mahkeme bu hususu

basit muhakeme usuluuml ile halleder Eğer dava soumlz konusu değil ise 6 ay iccedilerisinde intikal

iĢlemleri tamamlanmayan ruhsatlar feshedilir Devir ve intikal iĢlemlerinin ne Ģekilde

yapılacağı youmlnetmelikte belirtilir

Madenler uumlzerindeki hakların devir ve intikali bu Kanun ve youmlnetmelikte goumlsterilen

huumlkuumlmlerin tatbikini geciktirmez

Maden Hakkı

Madde 6- Maden hakları medeni hakları kullanmaya ehil TC vatandaĢlarına

madencilik yapabileceği statuumlsuumlnde yazılı Tuumlrkiye Cumhuriyeti Kanunları‟na goumlre kurulmuĢ

tuumlzel kiĢiliği haiz Ģirketlere bu hususta yetkisi bulunan kamu iktisadi teĢebbuumlsleri ile

muumlesseseleri bağlı ortaklıkları ve iĢtirakleri ile diğer kamu kurum kuruluĢ ve idarelerine

verilir

Maden hakları gerccedilek veya tuumlzel tek kiĢi adına verilir Devlet memurları diğer kamu

goumlrevlileri Genel Muumlduumlrluumlğuumln merkez ve taĢra teĢkilatında ccedilalıĢan yevmiyeli ve mukaveleli

personel arama ve iĢletme ruhsatı alamaz

30

Maden arama veya iĢletme hakkını haiz iken memur olanlar memuriyete geccediliĢlerinden

itibaren 6 ay zarfında bu haklarını devretmeye mecburdurlar

Uumlccediluumlncuuml fıkradaki yasaklamaya tabi olup miras yoluyla kendisine maden ruhsatı intikal

eden mirasccedilı durumundaki mani hacircl ortadan kalkmadığı takdirde 5 Maddenin 4 fıkrası

huumlkmuuml uygulanır

Madencilik Faaliyetlerinde Ġzinler

Madde 7- Orman muhafaza ormanı ağaccedillandırma alanları kara avcılığı alanları oumlzel

koruma boumllgeleri millicirc parklar tabiat parkları tabiat anıtı tabiatı koruma alanı tarım mera

sit alanları su havzaları kıyı alanları ve sahil Ģeritleri karasuları turizm boumllgeleri alanları

ve merkezleri ile kuumlltuumlr ve turizm koruma ve geliĢim boumllgeleri askericirc yasak boumllgeler ve imar

alanları ile muumlcavir alanlarda madencilik faaliyetlerinin ccedilevresel etki değerlendirmesi gayri

sıhhi muumlesseseler ile ilgili hususlar dacirchil hangi esaslara goumlre yuumlruumltuumlleceği ilgili bakanlıkların

goumlruumlĢuuml alınarak Bakanlar Kurulu tarafından ccedilıkarılacak bir youmlnetmelikle belirlenir

Ġlgili bakanlıkların mevzuatı gereği yapacakları inceleme ve denetimlerde ruhsat

alanlarında bu youmlnetmelik esaslarına uygun ccedilalıĢılmadığının tespiti hacirclinde mevzuat

ccedilerccedilevesinde yapılacak iĢlemler Genel Muumlduumlrluumlğe bildirilir Ccedilevre ve insan sağlığına zarar

verdiği tespit edilen madencilik faaliyetleri gerekli oumlnlemler alınıncaya kadar durdurulur

Ccedilevresel etki değerlendirmesi iĢlemleri Ccedilevre ve Orman Bakanlığı tarafından diğer

izinlere iliĢkin iĢlemler de ilgili bakanlıklar ve diğer kamu kurum ve kuruluĢlarınca ccedilevresel

etki değerlendirmesi suumlrecinde en geccedil uumlccedil ay iccedilinde bitirilir Bakanlık ve diğer bakanlıkların

mevzuatının gerektirdiği maddi yuumlkuumlmluumlluumlkler ruhsat sahibi tarafından karĢılanır

Ġmar alanları iccedilinde kalan madencilik faaliyetleri ilgili yerel merciden izin alınarak

yapılır Ruhsat alındıktan sonra imar alanları iccediline alınan maden sahalarına bu huumlkuumlm

uygulanmaz

Kamu hizmeti veya umumun yararına ayrılmıĢ yerlere ve bu tuumlr tesislere 60 metre

mesafe dacirchilinde madencilik faaliyetleri Bakanlığın binalara 60 metre oumlzel muumllkiyete konu

araziye 20 metre mesafe dacirchilinde ise muumllk sahibinin iznine bağlıdır Bu mesafeler ihtiyaccedil

hacirclinde madencilik faaliyetlerinin boyutu emniyet tedbirleri ve arazinin yapısı dikkate

alınarak Bakanlıkccedila artırılabilir Mesafeler yatay olarak hesaplanır

Maden arama faaliyetleri bu Kanunda sayılanlar dıĢında herhangi bir izne tabi

değildir ĠĢletme faaliyetleri ise bu Kanuna goumlre Bakanlıkccedila ccedilıkarılacak youmlnetmeliğe goumlre

yuumlruumltuumlluumlr

Maden iĢletme faaliyeti ile Devlet ve il yolları havaalanı liman ve baraj gibi kamu

yatırımlarının birbirlerini engellemesi kamu kurum ve kuruluĢlarının uygulamalarından

dolayı maden iĢletme faaliyetinin yapılamaz hacircle gelmesi kamu ve oumlzel yatırım iccedilin baĢka

alternatif alanların bulunamaması durumunda madencilik faaliyeti ve yatırımla ilgili karar

BaĢbakanlık MuumlsteĢarı baĢkanlığında oluĢturulacak bir kurul tarafından verilir

31

Kurulun teĢkili ccedilalıĢma usuluuml karar alma Ģekli ve diğer hususlar Bakanlıkccedila

ccedilıkarılacak youmlnetmelikle duumlzenlenir

Kamu yatırımları nedeniyle kurul kararı ile faaliyeti kısıtlanan maden iĢletmecisinin

yatırım giderleri lehine karar verilen tarafccedila tazmin edilir

Madencilik faaliyetleri veveya bu faaliyetlere bağlı tesisler iccedilin verilmiĢ izinler

ruhsat hukuku devam ettiği suumlrece geccedilerlidir

Bu Madde huumlkuumlmlerine aykırı faaliyette bulunulduğunun tespiti hacirclinde ruhsat

teminatı irat kaydedilerek bu alandaki faaliyet durdurulur BeĢ yıl iccedilinde uumlccedil kez bu Maddenin

ihlali hacirclinde teminatın tamamı irat kaydedilerek ruhsat iptal edilir

Faaliyetlerin Denetimi

Madde 11- Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı maden hakları ile ilgili buumltuumln

faaliyetlerin yuumlruumltuumllmesini ve vecibelerin yerine getirilmesini kontrol ve denetimini yapmak

ve youmlnlendirmek iccedilin teknik ve mali konuları yerinde incelemek maksadıyla ihtisaslaĢmıĢ

diğer Devlet kuruluĢlarından da yararlanarak inceleme raporu hazırlatır

Birinci fıkraya goumlre yapılan inceleme sonunda gerccedilek dıĢı veveya yanıltıcı beyanda

bulundukları tespit edilenler hakkında 10 Madde huumlkuumlmleri uygulanır

Ġnceleme yapacakların nitelikleri incelemenin nasıl yapılacağı ve raporların tanzimi

ile diğer hususlar youmlnetmelikte belirtilir

Buluculuk Hakkı

Madde 15- Ruhsat sahibi arama veveya iĢletme ruhsatı suumlresince hazırlanan teknik

raporlar ile goumlruumlnuumlr rezerv olarak bildirdiği madenlerin bulucusu sayılır Bu hakkı talep eden

ruhsat sahibine buluculuk belgesi verilir

Buluculuğa konu madenin bulucusu dıĢında bir baĢkası tarafından iĢletilmesi hacirclinde

bu alandan uumlretilen maden iccedilin tahakkuk eden buluculuk hakkı her yıl haziran ayı sonuna

kadar bu alanda uumlretim yapan kiĢiler tarafından hak sahibine oumldenir

Buluculuk hakkı yıllık ocak baĢı satıĢ tutarının 1bdquoidir

Ġlk Muumlracaat ve Ruhsatlandırma

Madde 16- II grup III grup ve IV grup madenler arama ruhsatı V grup madenler

arama sertifikası ile aranır I grup madenler iccedilin doğrudan iĢletme ruhsatı verilir

Muumlracaatların talep harcı ile yapılması zorunludur Muumlracaatlarda oumlncelik hakkı esastır

I grup (a) bendi madenler iccedilin alanlar il oumlzel idarelerince ihale edilerek iĢletme ruhsatı

verilir Ġhale edilecek alanlar Genel Muumlduumlrluumlğuumln uygun goumlruumlĢuuml alınarak belirlenir Bu

madenlerin ihale bedeli il oumlzel idarelerinin hesabına yatırılır Oumlzel muumllkiyete tabi alanlar

32

ihale edilemez Muumllkiyet sahibinin kendi muumllkiyeti uumlzerinde ruhsat talep etmesi hacirclinde bir

bedel alınmaz I grup (a) bendi maden ruhsatlarının alanları 10 hektarı geccedilemez

Denizlerdeki kum ve ccedilakıl SiO2 oranına bakılmaksızın I grup (a) bendi maden sayılır

I grup (a) bendi madenlerin ihale edilmesi ruhsatlandırılması iĢletilmesi iĢletmelerin

denetlenmesi ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkccedila hazırlanacak youmlnetmelikte belirlenir

Genel Muumlduumlrluumlğe I grup (b) bendi madenler iccedilin 50 hektarı geccedilmeyecek Ģekilde

doğrudan iĢletme ruhsatı II grup madenler iccedilin 100 III grup madenler iccedilin 500 IV grup

madenler iccedilin 2000 hektarı geccedilmeyecek Ģekilde arama ruhsatı V grup madenler iccedilin 1000

hektarı geccedilmeyecek Ģekilde arama sertifikası muumlracaatı yapılır

Ruhsatlar hak sahiplerinin talep harcı ile muumlracaatta bulunmaları hacirclinde

birleĢtirilebilir BirleĢtirme sonucunda ortaya ccedilıkan alan bu Maddede belirtilen alan

sınırlamasını geccedilemez Ancak iĢletme ruhsatı safhasında goumlruumlnuumlr maden rezervinin muumlcavir

ruhsat alanlarında bir buumltuumlnluumlk teĢkil etmesi hacirclinde bu alan kısıtlaması aranmaz BirleĢtirme

iĢleminde teminat guumlncel hacircle getirilir Ruhsat kuumlccediluumlltme iĢlemlerinde harccedil ve teminat

alınmaz

Muumlracaatlar 125000 oumllccedilekli topografik harita koordinatları esas alınarak tespit edilen

noktalarla sınırlandırılmıĢ alanlar iccedilin I grup (a) bendi madenler iccedilin il oumlzel idarelerine diğer

grup madenler iccedilin Genel Muumlduumlrluumlğe doğrudan veya elektronik posta yolu ile yapılır Talep

edilen alanın muumlsait olan kısmı muumlracaat tarihinde muumlracaat edene bildirilir ve on beĢ guumln

iccedilinde harccedil ve teminatın yatırılması hacirclinde ruhsat verilir Yatırılmadığı takdirde bu alanlar

baĢka bir iĢleme gerek kalmaksızın muumlracaatlara accedilık hacircle gelir

Muumlracaatların değerlendirilmesi sonucunda hak sağlanan alanların ayrı alanlar

Ģeklinde oluĢması durumunda bu alanlardan her birine muumlracaat sahibinin talebi hacirclinde ayrı

ayrı da ruhsat verilir Ruhsatı alınmayan alanlar baĢka bir iĢleme gerek kalmaksızın

muumlracaatlara accedilık hacircle gelir Ruhsatlar sicile kaydedildiği tarihte yuumlruumlrluumlğe girer

Bir grup iccedilin verilen ruhsat diğer gruptaki madenler iccedilin hak sağlamaz Ancak ruhsata

konu madenin uumlretilmesi iccedilin iĢletme faaliyetinin zaruri neticesi olarak ccedilıkarılan diğer grup

madenler Genel Muumlduumlrluumlkten izin almak sureti ile değerlendirilebilir ĠĢletme projesinde

belirtilen termin planına goumlre belirtilen suumlre iccedilinde ruhsata konu madenin ekonomik olarak

iĢletilmemesi hacirclinde uumlretilmiĢ olan diğer grup madenlerin satıĢ bedelinin iki katı tutarında

idaricirc para cezası alınarak bu madenlerin uumlretimi iccedilin verilmiĢ izin iptal edilir

Aynı grup ruhsatlar birbiri uumlzerine verilemez KazanılmıĢ haklar korunmak kaydı ile

ayrı grup ruhsatların birbiri uumlzerine verilebilmesine iliĢkin usul ve esaslar youmlnetmelikle

belirlenir

33

Arama Faaliyeti

Madde 17 - Arama ruhsatı ve sertifika suumlresi uumlccedil yıldır Bu suumlre IV grup madenler

iccedilin arama faaliyet raporları ile muumlracaat edilmesi hacirclinde iki yıl uzatılabilir

Ruhsat sahibi ikinci yılın sonuna kadar arama faaliyet raporu vermek zorundadır

Uzatma talebinde bulunulan IV grup ruhsatlar iccedilin taleple birlikte uumlccediluumlncuuml yılın sonunda

ikinci arama faaliyet raporu verilmesi gerekir Arama faaliyet raporlarının suumlresinde

verilmemesi hacirclinde teminat irat kaydedilir

Arama faaliyet raporları yapılan ccedilalıĢmaların niteliği dikkate alınarak jeoloji maden

jeofizik muumlhendisi veya muumlhendislerince hazırlanır

Arama ruhsat suumlresi sonunda iĢletme ruhsatı talebinde bulunulmayan arama ruhsatları

iptal edilerek teminatı ruhsat sahibine iade edilir

Arama doumlneminde teknolojik araĢtırma geliĢtirme pilot ccedilalıĢmalar ve pazar

araĢtırmaları yapmak uumlzere arama faaliyet raporu ile birlikte muumlracaat eden ruhsat sahibine

Genel Muumlduumlrluumlkccedile goumlruumlnuumlr rezervin 10bdquouna kadar maden uumlretim ve satıĢ izni verilebilir

Bu fıkraya aykırı uumlretim ve satıĢ yapanlar hakkında 10 uncu Maddeye goumlre iĢlem yapılır

Arama doumlneminde uumlretim yapılması durumunda satıĢ bilgi formunun 29 uncu Maddede

belirtilen suumlrede verilmesi zorunludur

ĠĢletme Ruhsatı ve Madenin ĠĢletilmesi

Madde 24- Arama ruhsat suumlresi sonuna kadar tespit edilen madenin rezerv bilgilerini

de iccedileren arama faaliyet raporu en az bir maden muumlhendisi tarafından hazırlanan faaliyet

sonrası iĢletme alanının ccedilevre ile uyumlu hacircle getirilmesini de iccedileren iĢletme projesi ve talep

harcının oumldendiğine dair belge ile muumlracaatta bulunulması hacirclinde iĢletme ruhsatı hakkı

doğar

Projelerdeki eksiklikler yapılan bildirimden itibaren uumlccedil ay iccedilinde tamamlanır

Eksikliklerini verilen suumlrede tamamlamayanların teminatları iki katına ccedilıkarılır ve suumlre uumlccedil ay

daha uzatılır Bu suumlre sonunda eksikliklerini tamamlamayanların talepleri kabul edilmez ve

teminatları irat kaydedilir

I grup (a) bendi madenlerin ruhsat suumlresi en az beĢ yıldır Diğer grup madenlerin

iĢletme ruhsat suumlresi on yıldan az olmamak uumlzere projesine goumlre belirlenir Suumlrenin

bitiminden oumlnce yeni bir projeyle uzatma talebinde bulunulması hacirclinde ruhsat suumlresi

uzatılabilir Toplam ruhsat suumlresi altmıĢ yılı geccedilemez AltmıĢ yıldan sonraki suumlrenin

uzatılmasına Bakanlar Kurulu yetkilidir

Arama ruhsatlı sahalara arama suumlresince belirlenen goumlruumlnuumlr muhtemel ve muumlmkuumln

rezerv alanı uumlzerinden iĢletme ruhsatı goumlruumlnuumlr rezerv alanına da iĢletme izni verilir Arama

ruhsatının diğer kısımları taksir edilir Muumlmkuumln rezerv alanlarının IV grup ruhsat

sahalarında beĢ yıl diğer grup ruhsat sahalarında uumlccedil yıl iccedilinde goumlruumlnuumlr ve muhtemel rezerv

haline getirilmesi zorunludur Goumlruumlnuumlr ve muhtemel rezerv hacircline getirilmeyen alanlar da

taksir edilir

34

III grup madenlerde projede uumlretilmesi oumlngoumlruumllen madenler iccedilin gerekli su miktarı ve

gaz debisi esas alınır Bu grup madenler rezervuar beslenme alanı ve havzanın tabii

dengesini bozmayacak kapasitesini aĢmayacak ve iĢletme tesislerini kapsayacak Ģekilde

ruhsatlandırılır

V grup madenlerin uumlretimi iĢletme sertifikası ile yapılır Arama sertifikası suumlresi

sonuna kadar yapılan ccedilalıĢmaları iccedileren arama faaliyet raporu ve talep harcının oumldendiğine

dair belge ile muumlracaatta bulunulması hacirclinde iĢletme sertifikası hakkı doğar

ĠĢletme sertifikası suumlresi beĢ yıl olup bu suumlre uzatılabilir

V grup madenlerin uumlretimi arazi yuumlzeyinden toplanarak yapılır Bu madenlerin

iĢletilmesi iccedilin yarma galeri gibi faaliyette bulunulmasının gerekmesi durumunda en az bir

maden muumlhendisi tarafından iĢletme projesi hazırlanarak Genel Muumlduumlrluumlkten izin alınması

zorunludur

Goumlruumlnuumlr rezervi belirlenen alanlar uumlzerine maden iĢletmeciliğine engel olacak Ģekilde

baĢka grup iĢletme ruhsatı verilemez Ancak farklı gruptaki ruhsat taleplerinin aynı kiĢiye ait

olması veya talep sahiplerinin aralarında mutabakat sağladıklarını belgelemeleri hacirclinde bu

Ģart aranmaz

Aynı alanda ayrı veya aynı gruplara ait ruhsat faaliyetlerinin ccedilakıĢmasından dolayı

ruhsat sahipleri arasında uyuĢmazlık ccedilıkması veya kendi aralarında mutabakat

sağlayamamaları hacirclinde Bakanlık projeler uumlzerinde veveya yerinde inceleme yapar

Ġnceleme sonucunda bu alanda ayrı ayrı ccedilalıĢma imkacircnının tespiti hacirclinde ccedilalıĢma esasları

Bakanlıkccedila belirlenir Bu muumlmkuumln değilse oumlncelik hakkı esas alınarak faaliyete izin verilir

Kanunun 7‟nci Maddesine goumlre alınması gerekli izinler iccedilin ruhsat tarihinden itibaren

uumlccedil ay iccedilinde muumlracaat edilmesi zorunludur Aksi takdirde teminat irat kaydedilir Ġzinlerin

alınmasından itibaren iĢletme izni verilir Bu iznin verildiği tarihten itibaren bir yıllık suumlre

iccedilinde ruhsat sahibi madeni iĢletmeye almak zorundadır Bu suumlrede iĢletmeye alınmayan

ruhsat sahalarında ccedilalıĢılmayan her yıl iccedilin projede belirtilen uumlretim miktarının 10bdquou

uumlzerinden Devlet hakkı alınır Ancak kamu kurumlarınca iĢletilen bor tuzu ve Ereğli Koumlmuumlr

Havzasındaki taĢ koumlmuumlruuml ruhsatları iccedilin bu huumlkuumlm uygulanmaz

BeĢ yıllık suumlrede muumlcbir sebepler ve beklenmeyen hacircller dıĢında uumlccedil yıldan fazla

uumlretim yapılmayan ruhsatlar teminatları irat kaydedilerek iptal edilir

35

Ereğli Koumlmuumlr Havzasındaki taĢkoumlmuumlruuml ve 2840 sayılı Bor Tuzları Trona ve Asfaltit

Madenleri ile Nuumlkleer Enerji Ham Maddelerinin ĠĢletilmesini Linyit ve Demir Sahalarının

Bazılarının Ġadesini Duumlzenleyen Kanun‟da sayılan bor tuzu toryum ve uranyum madenleri

iccedilin bu Maddede yazılı suumlreler uygulanmaz

ĠĢletme Faaliyeti

Madde 29- ĠĢletme faaliyeti projesine ve Kanunun ilgili huumlkuumlmlerine goumlre yuumlruumltuumlluumlr

ĠĢletme projeleri ve değiĢiklikleri uygulamaya konulmadan oumlnce Genel Muumlduumlrluumlk

onayının alınması zorunludur Aksi takdirde faaliyet durdurulur

ĠĢletme accedilısından tehlikeli durumların tespiti hacirclinde bu hacirclleri gidermek iccedilin ruhsat

sahibine altı aya kadar suumlre verilir muumlcbir sebepler dıĢında bu suumlre uzatılmaz Bu suumlre

sonunda projeye uygun faaliyette bulunulmaması veya tehlikeli durumun ortadan

kaldırılmaması hacirclinde teminat irat kaydedilerek iĢletme faaliyeti durdurulur

Ruhsat sahibi her yıl nisan ayı sonuna kadar bir oumlnceki yıl iccedilinde gerccedilekleĢtirdiği

iĢletme faaliyeti ile ilgili teknik belgeleri satıĢ bilgi formunu faaliyet bilgi formunu ve

iĢletme sahasında arama yapmıĢ ise arama ile ilgili bilgileri Genel Muumlduumlrluumlğe vermekle

yuumlkuumlmluumlduumlr Yuumlkuumlmluumlluumlğuumln yerine getirilmemesi hacirclinde teminat irat kaydedilir

Yuumlkuumlmluumlluumlk yerine getirilinceye kadar faaliyet durdurulur

I grup (a) bendi madenler iccedilin ruhsat sahibi her yıl nisan ayı sonuna kadar bir oumlnceki

yıl iccedilinde gerccedilekleĢtirdiği iĢletme faaliyeti ile ilgili satıĢ bilgi formunu faaliyet bilgi formunu

il oumlzel idaresine vermekle yuumlkuumlmluumlduumlr Yuumlkuumlmluumlluumlğuumln yerine getirilmemesi hacirclinde teminat

il oumlzel idaresi hesabına irat kaydedilir Yuumlkuumlmluumlluumlk yerine getirilinceye kadar faaliyet

durdurulur

Teknik Nezaret

Madde 31- Maden uumlretimi bir maden muumlhendisi nezaretinde yapılır Maden

muumlhendisinin daimicirc olarak istihdam edileceği iĢletme buumlyuumlkluumlğuuml ile istihdam usul ve esasları

Bakanlıkccedila ccedilıkarılacak youmlnetmelikle belirlenir ĠĢletmede istihdam edilen maden muumlhendisi

4857 sayılı ĠĢ Kanunu‟nun 82‟nci Maddesinde belirtilen iĢ guumlvenliği ile goumlrevli muumlhendis

veya teknik elemanların uumlstlendiği goumlrev ve sorumluluğu da yerine getirir

Maden muumlhendisi istihdamı veya nezareti gerccedilekleĢmeden uumlretim yapılması hacirclinde

ruhsat teminatı irat kaydedilerek faaliyet durdurulur Maden muumlhendisi istihdamınezareti

sağlanması ve teminatın yenilenmesi ile faaliyete izin verilir

Pasa Bakiye Yığını ve Cuumlrufların Muhafazası

Madde 36- Madencilik ve muumlteakip safhalarındaki faaliyetler sırasında cevher metal

veya ekonomik değer ihtiva eden guumlnuumln Ģartlarında teknik veya ekonomik değerlendirmesi

muumlmkuumln olmayan pasa zenginleĢtirme bakiye yığını ve cuumlruflar ccedilevre kirliliği accedilısından

mahzur teĢkil etmiyorsa geccedilirildikleri son iĢlemden ccedilıktığı Ģekliyle ayrı ayrı muhafaza edilir

Bu bakiye ve pasa yığınlarının miktarları fiziki oumlzellikleri usuluumlne goumlre alınmıĢ

36

numunelerin analiz raporları ve doumlkuumlm alanları faaliyet raporları plan ve haritalarda

goumlsterilir ĠĢletme ruhsatının herhangi bir sebeple sona ermesi hacirclinde sahadan uumlretilmiĢ

madenlerin pasa bakiye yığınları ve cuumlrufların ruhsat sahibince nakledilmesi iccedilin bu

Kanunda zikredilen muumlcbir sebepler dıĢında altı aylık suumlre verilir Bu suumlre iccedilerisinde

nakledilmeyen ve ekonomik değeri olan madenler valilik tarafından ihale edilerek satılır

SatıĢtan sağlanan gelir oumlzel idareye aktarılır Ekonomik değeri olmayan Maddeler iccedilin 32‟nci

Madde huumlkuumlmleri uygulanır Birinci fıkraya aykırı hareket edenlerin teminatları irat

kaydedilir

22 ĠĢ Kanunu

Son hacircliyle ĠĢ Kanunu 4857 sayı ve 22052003 tarihinde kabul edilerek 10062003

tarih ve 25134 sayılı Resmicirc Gazete‟de yayımlanmıĢtır Buna goumlre iĢ kanunun mermercilik

sektoumlruumlnuuml ilgilendiren maddelerini Ģu Ģekilde sıralamak muumlmkuumlnduumlr

Genel Huumlkuumlmler

Amaccedil ve Kapsam

MADDE 1 - Bu Kanunun amacı iĢverenler ile bir iĢ soumlzleĢmesine dayanarak

ccedilalıĢtırılan iĢccedililerin ccedilalıĢma Ģartları ve ccedilalıĢma ortamına iliĢkin hak ve sorumluluklarını

duumlzenlemektir

Bu Kanun 4‟uumlncuuml maddedeki istisnalar dıĢında kalan buumltuumln iĢ yerlerine bu iĢ

yerlerinin iĢverenleri ile iĢveren vekillerine ve iĢccedililerine faaliyet konularına bakılmaksızın

uygulanır

ĠĢ yerleri iĢverenler iĢveren vekilleri ve iĢccedililer 3‟uumlncuuml maddedeki bildirim guumlnuumlne

bakılmaksızın bu Kanun huumlkuumlmleri ile bağlı olurlar

MADDE 2- Bir iĢ soumlzleĢmesine dayanarak ccedilalıĢan gerccedilek kiĢiye iĢccedili iĢccedili ccedilalıĢtıran

gerccedilek veya tuumlzel kiĢiye yahut tuumlzel kiĢiliği olmayan kurum ve kuruluĢlara iĢveren iĢccedili ile

iĢveren arasında kurulan iliĢkiye iĢ iliĢkisi denir ĠĢveren tarafından mal veya hizmet uumlretmek

amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile iĢccedilinin birlikte oumlrguumltlendiği birime iĢ yeri denir

ĠĢverenin iĢ yerinde uumlrettiği mal veya hizmet ile nitelik youmlnuumlnden bağlılığı bulunan ve

aynı youmlnetim altında oumlrguumltlenen yerler (iĢ yerine bağlı yerler) ile dinlenme ccedilocuk emzirme

yemek uyku yıkanma muayene ve bakım beden ve meslekicirc eğitim ve avlu gibi diğer

eklentiler ve araccedillar da iĢ yerinden sayılır

ĠĢyeri iĢ yerine bağlı yerler eklentiler ve araccedillar ile oluĢturulan iĢ organizasyonu

kapsamında bir buumltuumlnduumlr

ĠĢveren adına hareket eden ve iĢin iĢ yerinin ve iĢletmenin youmlnetiminde goumlrev alan

kimselere iĢveren vekili denir ĠĢveren vekilinin bu sıfatla iĢccedililere karĢı iĢlem ve

yuumlkuumlmluumlluumlklerinden doğrudan iĢveren sorumludur

37

Bu Kanunda iĢveren iccedilin oumlngoumlruumllen her ccedileĢit sorumluluk ve zorunluluklar iĢveren

vekilleri hakkında da uygulanır ĠĢveren vekilliği sıfatı iĢccedililere tanınan hak ve

yuumlkuumlmluumlluumlkleri ortadan kaldırmaz

Bir iĢverenden iĢ yerinde yuumlruumlttuumlğuuml mal veya hizmet uumlretimine iliĢkin yardımcı

iĢlerinde veya asıl iĢin bir boumlluumlmuumlnde iĢletmenin ve iĢin gereği ile teknolojik nedenlerle

uzmanlık gerektiren iĢlerde iĢ alan ve bu iĢ iccedilin goumlrevlendirdiği iĢccedililerini sadece bu iĢ

yerinde aldığı iĢte ccedilalıĢtıran diğer iĢveren ile iĢ aldığı iĢveren arasında kurulan iliĢkiye asıl

iĢveren-alt iĢveren iliĢkisi denir Bu iliĢkide asıl iĢveren alt iĢverenin iĢccedililerine karĢı o iĢ yeri

ile ilgili olarak bu Kanundan iĢ soumlzleĢmesinden veya alt iĢverenin taraf olduğu toplu iĢ

soumlzleĢmesinden doğan yuumlkuumlmluumlluumlklerinden alt iĢveren ile birlikte sorumludur

Asıl iĢverenin iĢccedililerinin alt iĢveren tarafından iĢe alınarak ccedilalıĢtırılmaya devam

ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamaz veya daha oumlnce o iĢ yerinde ccedilalıĢtırılan kimse ile alt

iĢveren iliĢkisi kurulamaz Aksi hacirclde ve genel olarak asıl iĢveren alt iĢveren iliĢkisinin

muvazaalı iĢleme dayandığı kabul edilerek alt iĢverenin iĢccedilileri baĢlangıccediltan itibaren asıl

iĢverenin iĢccedilisi sayılarak iĢlem goumlruumlrler ĠĢletmenin ve iĢin gereği ile teknolojik nedenlerle

uzmanlık gerektiren iĢler dıĢında asıl iĢ boumlluumlnerek alt iĢverenlere verilemez

ĠĢ Yerini Bildirme

MADDE 3 - Bu Kanunun kapsamına giren nitelikte bir iĢ yerini kuran her ne suretle

olursa olsun devralan ccedilalıĢma konusunu kısmen veya tamamen değiĢtiren veya herhangi bir

sebeple faaliyetine son veren ve iĢ yerini kapatan iĢveren iĢ yerinin unvan ve adresini

ccedilalıĢtırılan iĢccedili sayısını ccedilalıĢma konusunu iĢin baĢlama veya bitme guumlnuumlnuuml kendi adını ve

soyadını yahut unvanını adresini varsa iĢveren vekili veya vekillerinin adı soyadı ve

adreslerini bir ay iccedilinde boumllge muumlduumlrluumlğuumlne bildirmek zorundadır

Alt iĢveren bu sıfatla mal veya hizmet uumlretimi iccedilin meydana getirdiği kendi iĢ yeri

iccedilin birinci fıkra huumlkmuumlne goumlre bildirim yapmakla yuumlkuumlmluumlduumlr

MADDE 5 - ĠĢ iliĢkisinde dil ırk cinsiyet siyasal duumlĢuumlnce felseficirc inanccedil din ve

mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayırım yapılamaz

ĠĢveren esaslı sebepler olmadıkccedila tam suumlreli ccedilalıĢan iĢccedili karĢısında kısmi suumlreli

ccedilalıĢan iĢccediliye belirsiz suumlreli ccedilalıĢan iĢccedili karĢısında belirli suumlreli ccedilalıĢan iĢccediliye farklı iĢlem

yapamaz

ĠĢveren biyolojik veya iĢin niteliğine iliĢkin sebepler zorunlu kılmadıkccedila bir iĢccediliye iĢ

soumlzleĢmesinin yapılmasında Ģartlarının oluĢturulmasında uygulanmasında ve sona

ermesinde cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı iĢlem yapamaz

Aynı veya eĢit değerde bir iĢ iccedilin cinsiyet nedeniyle daha duumlĢuumlk uumlcret

kararlaĢtırılamaz

ĠĢccedilinin cinsiyeti nedeniyle oumlzel koruyucu huumlkuumlmlerin uygulanması daha duumlĢuumlk bir

uumlcretin uygulanmasını haklı kılmaz

38

ĠĢ iliĢkisinde veya sona ermesinde yukarıdaki fıkra huumlkuumlmlerine aykırı davranıldığında

iĢccedili doumlrt aya kadar uumlcreti tutarındaki uygun bir tazminattan baĢka yoksun bırakıldığı

haklarını da talep edebilir 2821 sayılı Sendikalar Kanunu‟nun 31‟inci maddesi huumlkuumlmleri

saklıdır 20‟inci madde huumlkuumlmleri saklı kalmak uumlzere iĢverenin yukarıdaki fıkra huumlkuumlmlerine

aykırı davrandığını iĢccedili ispat etmekle yuumlkuumlmluumlduumlr Ancak iĢccedili bir ihlalin varlığı ihtimalini

guumlccedilluuml bir biccedilimde goumlsteren bir durumu ortaya koyduğunda iĢveren boumlyle bir ihlalin mevcut

olmadığını ispat etmekle yuumlkuumlmluuml olur

ĠĢ Yerinin veya Bir Boumlluumlmuumlnuumln Devri

MADDE 6 ndash ĠĢ yeri veya iĢ yerinin bir boumlluumlmuuml hukuki bir iĢleme dayalı olarak baĢka

birine devredildiğinde devir tarihinde iĢ yerinde veya bir boumlluumlmuumlnde mevcut olan iĢ

soumlzleĢmeleri buumltuumln hak ve borccedilları ile birlikte devralana geccediler

Devralan iĢveren iĢccedilinin hizmet suumlresinin esas alındığı haklarda iĢccedilinin devreden

iĢveren yanında iĢe baĢladığı tarihe goumlre iĢlem yapmakla yuumlkuumlmluumlduumlr

Yukarıdaki huumlkuumlmlere goumlre devir hacirclinde devirden oumlnce doğmuĢ olan ve devir

tarihinde oumldenmesi gereken borccedillardan devreden ve devralan iĢveren birlikte sorumludurlar

Ancak bu yuumlkuumlmluumlluumlklerden devreden iĢverenin sorumluluğu devir tarihinden itibaren iki yıl

ile sınırlıdır Tuumlzel kiĢiliğin birleĢme veya katılma ya da tuumlruumlnuumln değiĢmesiyle sona erme

hacirclinde birlikte sorumluluk huumlkuumlmleri uygulanmaz

23 Mali ĠĢlemler

Gelir Vergisi Kanunu huumlkuumlmleri uyarınca muumlkellefiyet tesisini gerektiren bir olayın

oluĢması muumlkellefiyetle ilgili değiĢikliklerin olması ve muumlkellefiyetin herhangi bir nedenle

sona ermesi gibi durumlarda muumlkelleflerin nasıl bir yol izleyeceği ve hangi belgeleri bağlı

bulundukları vergi dairesine ibraz edecekleri hususlarına yer verilmiĢtir Her Ģeyin bir

baĢlangıcı ve bitiĢi olduğu gibi vergilendirmede de muumlkellefiyetin baĢlaması devamı ve sona

erme suumlreccedilleri vardır Gelir vergisinde muumlkellefiyet muumlkellefiyeti gerektiren hukuki

durumun oluĢmasıyla baĢlar devam eder ve gerekli Ģartların oluĢmasıyla sona erer

231 Muumlkellefiyet BaĢlangıcı

Gelir vergisi muumlkelleflerinin ticari sınai veya zirai bir iĢle ilgili fiilicirc olarak ccedilalıĢmaya

baĢlamaları veya mesleki bilgiye ve ihtisasa dayanan bir meslek ya da sanat faaliyetiyle

uğraĢmaları bu kiĢilerin vergi muumlkellefi olmalarını gerektirir Fiilicirc olarak ccedilalıĢmaya

baĢlamaktan kasıt muumlkellefin faaliyetine baĢladığını goumlsteren bazı Ģartların oluĢmasıdır Bu

Ģartlar tuumlccarlar ve serbest meslek erbabı iccedilin farklılık goumlstermektedir

39

2311 Tuumlccarlarda ĠĢe BaĢlama Belirtileri

Bir iĢ yeri accedilmak (ĠĢ yeri accedilmaktan maksat belli bir yerde bilfiil ticari veya

sınai faaliyete geccedilmek demektir Bir yerin ne maksatla olursa olsun sadece

tutulmuĢ olması veya iccedilinde tertibat ve tesisat yapılmakta bulunması iĢ yerinin

accedilıldığını goumlstermez)

ĠĢyeri accedilılmamıĢ olsa bile ticaret siciline veya mesleki bir teĢekkuumlle

kaydolunmak

Kazanccedilları basit usulde tespit edilen tuumlccarlar iccedilin iĢle bilfiil uğraĢmaya

baĢlanması

Yukarıda sayılan Ģartlardan herhangi birinin gerccedilekleĢmiĢ olması muumlkellefiyette iĢe

baĢlanıldığını goumlsterir

2312 Serbest Meslek Erbabı Ġccedilin ĠĢe BaĢlama Belirtileri

Muayenehane yazıhane atoumllye gibi oumlzel iĢ yerleri accedilmak

CcedilalıĢılan yere mesleki faaliyette bulunulduğunu ifade eden tabelalar ve levhalar

asmak

Her ne Ģekilde olursa olsun devamlı olarak mesleki faaliyette bulunduğunu

goumlsteren ilanlar yapmak

Serbest olarak mesleki faaliyette bulunmak uumlzere mesleki bir birlik veya

mesleki bir odaya kayıt yaptırmak (Bu Ģekilde birlik veya odaya kayıt

yaptıranlar herhangi bir nedenle mesleki faaliyet yapmayacak ise bu durumu

vergi dairesine bildirmek zorundadır)

232 ĠĢe BaĢlama ĠĢi Bırakma ve Muumlkellefiyette Meydana Gelen

DeğiĢikliklerde Bildirim ġekli

ĠĢe baĢlama iĢi bırakma ve muumlkellefiyette meydana gelen değiĢikliklerde bildirimlerin

yazılı olması esastır Bunun istisnası defter ve belge tutmaya mecbur olmayan

muumlkelleflerden okuma yazma bilmeyenlerin bildirimlerini soumlzluuml olarak yapabilmesidir Soumlzluuml

bildirimler tutanakla tespit edilir Yazılı bildirimler posta ile taahhuumltluuml olarak goumlnderilebilir

Bu durumda bildirimin postaya verildiği tarih vergi dairesine verilme tarihi olarak kabul

edilir

2321 Gelir Vergisi Muumlkelleflerinin Bağlı Olduğu Vergi Dairesi

Bağlı bulunulan vergi dairesi gelir vergisi muumlkellefiyetinde muumlkellefin iĢ yeri veya iĢ

merkezinin bulunduğu yer vergi dairesidir Gelir vergisi muumlkelleflerinin beyannamelerini

verecekleri vergi daireleri aĢağıda goumlsterilmiĢtir

Gelir vergisi muumlkellefleri ĠĢ yerinin veya iĢ merkezinin bulunduğu yer vergi

dairesi

Gelirleri sadece zirai kazanccedil uumlcret gayrimenkul sermaye iradı menkul sermaye

iradı ve diğer kazanccedil ve iratlardan veya bunların birkaccedilından veya tamamından

ibaret olan muumlkellefler Ġkametgacirchlarının bulunduğu yer vergi dairesi

40

Belli bir iĢ yeri bulunmaksızın ccedilalıĢan ticaret ve serbest meslek erbabı

Ġkametgacirchlarının bulunduğu yer vergi dairesi

Vergi tevkifatı yapmaya mecbur olanların tevkif edilen vergilerle ilgili

iĢlemlerinde oumldeme ve tahakkukun yapıldığı yerin bağlı olduğu vergi dairesi

233 ĠĢe BaĢlamada Vergi Dairesine BaĢvuru

Muumlkellefiyetin baĢlaması iccedilin vergi dairelerinden ya da Gelir Ġdaresi BaĢkanlığının

internet sitesi olan wwwgibgovtr adresinden elde edilen iĢe baĢlama bildirim formunun

oldurulması ve forma eklenecek belgeler ile birlikte vergi dairesi sicil yoklama servisine

muumlracaat edilmesi gerekmektedir Gerccedilek kiĢilerde iĢe baĢlama bildirimleri iĢe baĢlama

tarihinden itibaren 10 guumln iccedilinde kendilerince veya 1136 sayılı Avukatlık Kanunu‟na goumlre

ruhsat almıĢ avukatlar veya 3568 sayılı Kanuna goumlre yetki almıĢ meslek mensuplarınca ilgili

vergi dairesine yapılır

2331 Gerccedilek KiĢiler Ġccedilin ĠĢe BaĢlamada Aranacak Belgeler

ĠĢe baĢlamabırakma bildirimi

Onaylı nuumlfus cuumlzdan sureti (Muumlkellefin Vergi Dairesine bizzat baĢvurması

hacirclinde nuumlfus cuumlzdanının fotokopisi muumlduumlr yardımcısı Ģef veya

goumlrevlendirilecek bir memur tarafından aslı ile karĢılaĢtırılarak ldquoAslının

Aynıdırrdquo Ģeklinde tasdik edilir)

Ġkametgacirch senedi (Resimli)

Noter onaylı imza sirkuumlleri (Basit usulde vergilendirilenler hariccedil)

Basit usulde vergilendirme talep eden muumlkelleflerden iĢ yerinin kendisine ait

olması hacirclinde emlak vergisine esas olan vergi değerini goumlsterir belediyeden

alınacak onaylı bir belge iĢ yerinin kiralanmıĢ olması hacirclinde ise kira

kontratının bir oumlrneği

24 Ocak Ağzı Accedilma

Mermer ocak iĢletmeciliği diğer madencilik sektoumlrlerinde olduğu gibi risklerin ccedilok

olduğu bir madencilik biccedilimidir Mermer ocak iĢletmeciliğine geccedililmeden bu risklerin

minimum seviyeye duumlĢuumlruumllmesi iccedilin gerekli tuumlm verilerin detaylı olarak accedilığa

kavuĢturulması gereklidir Bilindiği gibi madencilik geri doumlnuumlĢuuml oldukccedila maliyetli olan bir

sektoumlrduumlr Yapılacak ccedilalıĢmaların bilinccedilli ve uzman kiĢilerce yapılması oumlnemlidir Yatağın

durumu teknik olarak belirlenmelidir

41

241 Mermer Ocak ĠĢletmeciliğinde Oumln CcedilalıĢmalar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ilk aĢama mermer ruhsatının alınması ve yer tespitinin

sağlıklı bir Ģekilde yapılmasıdır Bu iĢlemlerden sonra sahada bir takım ccedilalıĢmalar

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢmalar Ģunlardır

Genel ccedilalıĢmalar

Detay ccedilalıĢmalar

Pilot ccedilaptaki ccedilalıĢmalar

2411 Genel CcedilalıĢmalar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ilk aĢama sahanın oumlzelliklerinin teknik elemanlar

tarafından belirlenmesidir Bu amaccedilla mermer sahasında makroskobik birtakım ccedilalıĢmalar

yapılır Mermercilik sektoumlruumlnde bu ccedilalıĢmalar detaylı olarak yapılmadan iĢletmeye geccedilildiği

bilinen bir gerccedilektir Genel ccedilalıĢmalar sırasında sahada Ģu iĢlemler yapılmalıdır

Teknik elemanlarca sahada jeolojik goumlzlemler yapılarak yaklaĢık rezerv tespiti

sahada bulunan kayaccedilların yapısı yol su iklim Ģartları elektrik durumu iĢccedili

temini

Mermer tabakası uumlzerinde bulunan dekapaj veya değiĢikliğe uğramıĢ boumllgenin

kalınlığı

Sahada bulunan mermerin renk desen sertliği kristal yapısı ve renklerin

sahadaki değiĢim durumu

Mermer sahasında bulunabilecek ccedilatlaklar ve fay hatları

Mermerin iccedilerisinde bulunabilecek ccedilatlaklar fissuumlrler ve bunların aralıkları

Sahada kabaca blok alınıp alınamayacağı

Mermer iccedilinde bulunabilecek yabancı minerallerin makroskobik olarak

belirlenmesi

Mermer ocak iĢletmeciliğinde oumlzellikle dikkat edilmesi gereken iki unsur

bulunmaktadır Birincisi mermer sahasından blok mermer alınıp alınamayacağı ikincisi ise

alınabilecek blok mermerlerin kesilip kesilemeyeceğidir Ccedilok iyi blok verebilen bir mermer

sahası kesim problemi varsa ekonomik olarak değerlendirilemeyecektir Bu nedenle mermer

sahasının ekonomik değere sahip olması iccedilin bu iki ana unsurun bir arada bulunması gerekir

Mermer ocaklarında genellikle blok mermer uumlretilmek istenir ve bu Ģekilde ekonomik

olabilir Ancak bazı durumlarda blok mermer vermeyen mermer sahaları da iĢletilmektedir

Oumlzellikle nadir bulunan mermerler iccedilin moloz diye adlandırılan mermer ocakları da

iĢletilmektedir Buna oumlrnek olarak suumls eĢyaları yapımında kullanılan oniks mermer ocakları

ekonomik olarak iĢletilebilmektedir

ĠĢletilmek istenen mermer sahasının makroskobik oumlzellikleri detaylı olarak

belirlendikten sonra en iyi blok verebilecek ocak ağzı belirlenmeli ve mermer ocak

iĢletmeciliğine buradan baĢlanmalıdır Ancak tuumlm bilgilerin sağlıklı olabilmesi iccedilin sahada

yapılan ccedilalıĢmaların sağlıklı olması ve alınan numunelerin sahanın tuumlm oumlzelliklerini temsil

etmesi gerekmektedir

42

Mermer sahasından alınan numuneler uumlzerinde kesme ve iĢleme deneyleri yapılarak

kesim durumu tabakalaĢma durumu renk ve desen durumu belirlenmelidir Bazı kayaccedillarda

kesim youmlnlerine goumlre birtakım oumlzelliklerde değiĢikler meydana gelebilmektedir Bu

aĢamadan sonra yapılacak iĢlem ocakta ccedilıkarılacak mermerin bezeri mermerlerin fiyat

analizi ve piyasa araĢtırması yapmaktır Sahada bulunan mermerin kullanım yerleri ve

kullanıĢ Ģekilleri belirlenmelidir Tuumlm bu hususlar detaylı olarak yapılmalıdır Aksi takdirde

yapılacak herhangi bir hata veya ihmal daha sonraki aĢamalarda problemlerin doğmasına

neden olacaktır Madencilik yuumlksek yatırım gerektiren bir sektoumlrduumlr Yapılacak ccedilalıĢmalarda

bu husus goumlz ardı edilmemelidir

2412 Detay CcedilalıĢmalar

ĠĢletilmek istenen mermer sahasında makroskobik oumlzelliklere dayalı bilgiler detaylı

olarak belirlendikten sonra uumlretilecek mermerin petroğrafik ve minerolojik oumlzelliklerinin

belirlenmesi gerekir Sahadaki mermer oluĢumunun iccedilersinde bulunabilecek yabancı

mineraller ve bu minerallerin keme ve iĢleme aĢamalarında ortaya ccedilıkarabilecekleri

problemler belirlenmelidir

Detay ccedilalıĢmalarda sahanın jeolojik olarak tanımlanması ve jeolojik haritasının

ccedilıkarılması gerekir Sahada bulunan litolojik birimler kırık-ccedilatlaklar ve fay hatları harita

uumlzerine iĢaretlenmelidir TabakalaĢmanın belirlenebilmesi iccedilin harita uumlzerinden kesitler

ccedilıkarılmalıdır

2413 Pilot Ccedilaptaki CcedilalıĢmalar

Genel ve detay ccedilalıĢmaların olumlu sonuccedillar vermesinden sonra iĢletme durumunun

gerccedileğe yakın olarak ortaya ccedilıkarılmasıdır Ayrıntılı ccedilalıĢma ile ocak iccedilin en iyi yer tespiti

yapıldıktan sonra belirlenen yerde pilot bir ocak accedilılmalı ve saha iccedilin durum değerlendirmesi

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢma ile ocak yeri accedilılmıĢ ve ocaktan blok mermer alınıp alınamayacağı

anlaĢılmıĢ olmaktadır

Pilot ccedilapta ocağın accedilılması ile sahada bulunan kayaccedilların yapısı tabakalaĢma durumu

renklerin youmlnlere goumlre değiĢimi eklem ve ccedilatlak sistemleri hakkında bilgi sahibi

olunabilmektedir Ayrıca sahadan alınabilecek blok boyutları olumlu ve olumsuz olabilecek

tuumlm detaylar hakkında bilgi sahibi olunabilmektedir Pilot ocağın accedilılması ile mermerin

pazar durumunu oumlğrenme imkacircnı da olmaktadır Ayrıca tuumlm detaylar belli olduğundan

olabilecek riskler en aza indirilmiĢ olmaktadır

43

242 Mermer Ocak ġekilleri

2421 Ocak ĠĢletme Youmlnteminin Seccedililmesi

Bir mermer yatağının iĢletmeye alınmasını oluĢturan ocak yerinin seccedilimi aĢaması ile

birlikte yuumlruumltuumllmesi gereken en oumlnemli konulardan biri de ocak iĢletme youmlnteminin

seccedilimidir Mermer ocağından blok uumlretimi uygulanan ocak iĢletme (uumlretim youmlntemine) ve bu

iĢte kullanılan makine ve donanıma doğrudan bağlıdır Buguumln iccedilin mermer iĢletmelerinde

uygulanan iĢletme Ģekillerinin baĢlıcaları Ģunlardır

Bir ocak aynasından yapılan iĢletmeler

Birden fazla ocak aynasından veya birleĢik olarak yapılan iĢletmeler

Duumlz aynadan yapılan kademeli iĢletmeler

Yarım ay Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Daire (anfitiyatro) Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Yer altı (kapalı) iĢletmeler

243 Blok Ccedilıkarma Teknikleri

Mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan uumlretim youmlntemleri kullanılan makine ve

ekipmanlarla isimlendirilmiĢtir Hangi teknikle olura olsun amaccedil duumlzguumln geometrik Ģekilli ve

buumlyuumlk boyutlu blok ccedilıkarmaktır Bu youmlntemlerden hiccedilbiri tek baĢına kullanılmamaktadır

Yani modern makinenin yanında eski youmlntemlerdeki alet ve ekipmanlar da kullanılmaktadır

Dolayısıyla youmlntemler belirli ana baĢlıklar altında belirtilmesine rağmen tek baĢlarına blok

ccedilıkarma teknikleri olamayacağı unutulmamalıdır Mermer ocak iĢletmelerinde uygulanan

uumlretim tekniklerini Ģu ana baĢlıklar altında incelemek muumlmkuumlnduumlr

2431 Klasik Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

El ile blok ccedilıkarma tekniği

Patlayıcı maddelerle blok ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı hava ile blok ccedilıkarma tekniği

Delme-kamalama blok ccedilıkarma tekniği

Kanal accedilma makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

Kumlu tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

44

2432 Modern Makine ve Ekipmanlarla Yapılan Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Zincirli taĢ kesme makineleri ile blok ccedilıkarma youmlntemi

Elmas tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

2433 Deneme AĢamasındaki Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Lazer ıĢınları ile mermer ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı su ile (su jeti) kesme uumlretim youmlntemi

AteĢ ile yakma blok ccedilıkarma tekniği

244 Dekapajın (Oumlrtuuml Tabakasının) Kaldırılması

Dekapaj madencilik soumlzluumlğuumlnde ldquoaccedilık iĢletme projesine goumlre maden yatağının

uumlzerindeki veya kontağındaki oumlrtuuml tabakasının gevĢetilmesi kazılması yuumlklenmesi

taĢınması toprak harmanına doumlkuumllmesi serilmesi harman sahasının duumlzeltilmesi toprak

harmanı ve kademe yollarının yapımı ve bakımı gibi muhtelif ameliyeleri kapsayan

iĢlemlerin tuumlmuumlrdquo olarak tanımlanmaktadır

Mermer ocak iĢletmeciliğinde de faydalı damara ulaĢmak iccedilin mermer kuumltlesi

uumlzerindeki toprak oumlrtuumlsuuml ve yabancı maddeleri kaldırmak dekapaj olarak

isimlendirilmektedir Mermer yataklarının yuumlzeyde veya yuumlzeye yakın boumllgelerde

bulunmalarından dolayı uumlzerlerinde fazla miktarda oumlrtuuml tabakası yoktur Ancak mermer

ocaklarında oluĢum itibari ile bozulmuĢ olan alterasyon zonunun kalınlığının bazen az bazı

durumlarda ise fazla kalın olabilmektedir Bu gibi durumlarda alterasyon zonunu kaldırmak

oldukccedila maliyetli olmaktadır

Mermer yatakları genellikle buumlyuumlk mostralar vermektedir Mostra yeryuumlzuumlnde bir

madenin accedilığa ccedilıkmıĢ ve ccedilıplak goumlz ile goumlruumllen kısmı yani maden yatağının yuumlzeyi ile

yeryuumlzuumlnuumln ara kesitidir Uumlzerinde oumlrtuuml tabakası bulunmayan mermer ocaklarında hemen

uumlretime baĢlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrtuuml tabakası bulunan mermer ocaklarında ise yapılacak

iĢlem oumlrtuuml tabakasının kazı ve yuumlkleme makineleri ile temizlenmesi ve daha sonra uumlretime

geccedililmesidir Mermer ocaklarındaki oumlrtuuml tabakasını kaldırmak iccedilin greyderler dozerler

kepccedileler kırıcılar ekskavatoumlrler kamyonlar kullanılabilir

27

b) Turba linyit taĢ koumlmuumlruuml antrasit asfaltit bituumlmluuml Ģist bituumlmluuml Ģeyl radyoaktif

mineraller (uranyum toryum radyum)

c) Altın guumlmuumlĢ platin bakır kurĢun ccedilinko demir pirit manganez krom civa

antimuan kalay vanadyum arsenik molibden tungsten (volframit Ģelit) kobalt nikel

kadmiyum bizmut titan (ilmenit rutil) aluumlminyum (boksit gipsit boumlhmit) nadir toprak

elementleri (seryum grubu yitriyum grubu) ve nadir toprak mineralleri (bastnazit monazit

ksenotim serit oyksenit samarskit fergusonit) sezyum rubidyum berilyum indiyum

galyum talyum zirkonyum hafniyum germanyum niobyum tantalyum selenyum

telluryum renyum

V Grup Madenler

Elmas safir yakut beril zuumlmruumlt morganit akuvamarin heliodor aleksandirit agat

oniks sardoniks jasp karnolin heliotrop kan taĢı krizopras opal (irize opal kırmızı opal

siyah opal ağaccedil opal) kuvars kristalleri [ametist sitrin neceftaĢı (dağ kristali) dumanlı

kuvars kedigoumlzuuml avanturin venuumlstaĢı guumll kuvars] turmalin (rubellit vardelit indigolit)

topaz aytaĢı turkuaz (firuze) spoduumlmen kehribar lazurit (lapislazuli) Oltu taĢı diopsit

amozonit luumlle taĢı labrodorit epidot (zeosit tanzonit) spinel jadeit yeĢim veya jad

rodonit rodokrozit granat minarelleri (spesartin grosuumlllar hessanit dermontoit uvarovit

pirop almandin) diaspor kristalleri kemererit

Bu gruplarda yer alan madenlerin oumlzellikleri ile bu maddede yer almayan bir madenin

grubunun tespitine ait esas ve usuller Bakanlıkccedila ccedilıkarılacak youmlnetmelikle duumlzenlenir

Bu kanuna goumlre verilen ruhsatlar baĢka amaccedilla kullanılmaz

Tanımlar

Madde 3- Kanunda geccedilen deyimler aĢağıda accedilıklanmıĢtır

Bakanlık Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

Genel Muumlduumlrluumlk Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Maden ĠĢleri Genel

Muumlduumlrluumlğuuml

Takadduumlm Hakkı Maden hakkı iccedilin ilk muumlracaat edene tanınan oumlncelik

Ruhsat Hukuku Ruhsat sahiplerinin ruhsattan doğan hak ve yuumlkuumlmluumlluumlkleri

Buluculuk Herhangi bir ruhsat doumlneminde youmlnetmeliğinde belirtildiği Ģekilde bir

maden zuhurunun ortaya ccedilıkartılması

Arama Ruhsatı Belirli bir alanda maden arama faaliyetlerinde bulunulabilmesi iccedilin

verilen yetki belgesi

ĠĢletme Ruhsatı ĠĢletme faaliyetlerinin yuumlruumltuumllebilmesi iccedilin verilen yetki belgesi

ĠĢletme Ġzni Bir madenin iĢletmeye alınabilmesi iccedilin izin

Sertifika V Grup madenlerin aranması ve iĢletilmesi iccedilin youmlnetmelikte belirtilen usul

ve esaslar ccedilerccedilevesinde Bakanlıkccedila verilen belge

Beyan Ġlgililerin resmi kuruluĢlara herhangi bir durumu belirlemek veya accedilıklamak

maksadı ile vermiĢ oldukları yazılı belge

28

Maden Sicili Tuumlm madencilik faaliyetleri ile ilgili bilgilerin kaydedildiği yer

Pasa Mevcut ekonomik ve teknik Ģartlara goumlre iĢletilmesi muumlmkuumln olmayan ancak

iĢletme gereği istihsal edilen cevher

Prospeksiyon Madencilik arama faaliyetlerine mesnet teĢkil edecek oumln bilgilerin

toplanması iĢi

Goumlruumlnuumlr Rezerv Boyutları tenoumlruuml belirlenmiĢ uumlretilebilir kesin cevher miktarı

Ekonomik Cevher Guumlnuumln teknik ve ekonomik Ģartlarında kacircrlı olarak

değerlendirilebilecek cevher

KamulaĢtırma ĠĢletme ruhsat suumlresi boyunca ruhsat alanında kalan oumlzel muumllkiyet

arazilerine madencilik faaliyeti iccedilin alınan kamulaĢtırma kararı

Nezaret ĠĢletmelerin tekniğine ve emniyet nizamnamelerine uygun olarak

yuumlruumltuumllmesinin kontroluuml

Nezaretccedili ĠĢletmelerin teknik ve emniyet youmlnuumlnden nezaretini yapan sorumlu ve

yetkili maden muumlhendisi

Taksir Ruhsat alanlarının bu Kanun gereğince kuumlccediluumlltuumllmesi

Muumlnfesih Hakların hiccedilbir bildirime gerek kalmaksızın otomatik olarak fesh olması

Faaliyet Raporu Madencilik faaliyetlerinin youmlnetmeliğinde belirtildiği uumlzere fennicirc

nezaretccedili tarafından hazırlanan takdim metni

Teknik Belge Maden arama ve iĢletme faaliyetleri ile Kanunda belirtilen diğer iĢler

iccedilin ilgili muumlhendis ve diğer teknik elemanlar tarafından hazırlanan imalat haritası jeolojik

jeofizik hidrojeolojik etuumlt harita kesitler raporlar ve bunun gibi teknik iccedilerikli belge

SatıĢ Bilgi Formu ġekli youmlnetmelikte goumlsterildiği gibi hazırlanan yıllık uumlretim

miktarı satıĢ tutarı toplam gelir ve tahakkuk eden devlet hakkı gibi mali durumu goumlsteren

belge

Faaliyet Bilgi Formu Yıllık iĢletme faaliyetine iliĢkin uumlretim satıĢ stok ve bunun

gibi bilgileri iccedileren Ģekli ve muhtevası youmlnetmelikle goumlsterilecek olan belge

Arama Faaliyet Raporu Ruhsat sahalarında yuumlruumltuumllen arama faaliyetleri ile ilgili

Genel Muumlduumlrluumlğe verilmesi gereken belge

Ġmalacirct Haritası ĠĢletmelerde uumlretim yapılan yerleri miktarları ve yapılıĢ Ģeklini

goumlsterir oumllccedilekli beyan niteliğinde harita

Proje Yeraltı kaynaklarının değerlendirilmesi amacına doumlnuumlk belirli girdileri seccedililmiĢ

bir teknoloji kullanarak mevcut ve potansiyel talebi karĢılamak uumlzere mal ve cevher uumlretmek

iccedilin ccedilalıĢmaları duumlzenleyen beyan niteliğinde rapor

Kantar FiĢi Cevher nakillerinde cevherin ağırlığını goumlsterir tartı makbuzu

Sevk FiĢi 213 sayılı Vergi Usul Kanunu‟nun 2365 sayılı Kanunla değiĢik 240‟ıncı

Maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinde yer alan taĢıma irsaliyelerindeki bilgileri ihtiva

eden beyan niteliğinde belge

ĠhtisaslaĢmıĢ Devlet KuruluĢu Maden ĠĢleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml MTA Genel

Muumlduumlrluumlğuuml TKĠ Kurumu Genel Muumlduumlrluumlğuuml TTK Genel Muumlduumlrluumlğuuml Eti Maden ĠĢletmeleri

Genel Muumlduumlrluumlğuuml EĠE Ġdaresi Genel Muumlduumlrluumlğuuml DSĠ Genel Muumlduumlrluumlğuuml Sanayi ve Ticaret

Tarım ve KoumlyiĢleri Ccedilevre ve Orman bakanlıklarına bağlı kuruluĢlar Karayolları ve Tuumlrkiye

Demir ve Ccedilelik ĠĢletmeleri Genel muumlduumlrluumlkleri gibi madencilik faaliyetleri ile ilgili

konularda ihtisas sahibi devlet kuruluĢları

Maden Hakları Madenlerin aranması bulunması ve iĢletilebilmesi iccedilin verilen

izinler ve maden yataklarının bulunmasına yardımcı olanlara tanınan maddi imkacircnlar

29

Teminat Madencilik faaliyetlerinde kanun huumlkuumlmlerine ve tekniğe uygun ccedilalıĢmayı

temin amacı ile alınan nakit para suumlre youmlnuumlnden sınırsız banka ve oumlzel finans kurumu

teminat mektubu devlet bono ve tahvili olarak alınan geccedilici oumldeme

Devlet Hakkı Maden istihracı ile sağlanacak gelirden devlet payına duumlĢen kısım

Kritik Cevher Stokları Ekonominin buhranlı doumlnemleri geccediliĢtirebilmesi iccedilin gerekli

ekonomik buumlyuumlkluumlkteki cevher stokları

Muumlcbir Sebep Sel yangın deprem grizu patlaması ccediloumlkme heyelan ve benzeri

hacircller

Beklenmeyen Hacircller Tenor jeoloji pazarlama ulaĢtırma ve altyapı Ģartlarındaki

beklenmeyen değiĢiklikler ile ilgili mevzuat gereğince diğer kurumlardan alınması gereken

izinlerin alınamaması durumları

Devletin Huumlkuumlm ve Tasarrufu

Madde 4- Madenler Devletin huumlkuumlm ve tasarrufu altında olup iccedilinde bulundukları

arzın muumllkiyetine tabi değildir

Hakların Boumlluumlnmezliği Devir ve Ġntikali

Madde 5- Madenler uumlzerinde tesis olunan ilk muumlracaat (takadduumlm) arama

ruhsatnamesi buluculuk ve iĢletme ruhsatı haklarının hiccedil birisi hisselere boumlluumlnemez Her biri

bir buumltuumln hacirclinde muameleye tabi tutulur

Maden ruhsatları ve buluculuk hakkı devredilebilir Durum maden siciline Ģerh edilir

Devir muamelesi maden siciline Ģerh edilmesi ile tamam olur

Maden hak ve vecibeleri miras yolu ile intikal eder Bu hak ve vecibeler buumltuumln

mirasccedilıların vekacircletini havi bir vekacircletname ile 6 Maddede belirtilen niteliklere sahip

mirasccedilılardan birine veya uumlccediluumlncuuml bir Ģahsa devredilir Mirasccedilıların ittifak edememeleri

hacirclinde mirasccedilılardan birinin muumlracaatı ile mahkeme mirasccedilılardan bu hakkın en ehil olana

tahsisine veya bu da muumlmkuumln olmazsa ruhsatın satılmasına karar verir Mahkeme bu hususu

basit muhakeme usuluuml ile halleder Eğer dava soumlz konusu değil ise 6 ay iccedilerisinde intikal

iĢlemleri tamamlanmayan ruhsatlar feshedilir Devir ve intikal iĢlemlerinin ne Ģekilde

yapılacağı youmlnetmelikte belirtilir

Madenler uumlzerindeki hakların devir ve intikali bu Kanun ve youmlnetmelikte goumlsterilen

huumlkuumlmlerin tatbikini geciktirmez

Maden Hakkı

Madde 6- Maden hakları medeni hakları kullanmaya ehil TC vatandaĢlarına

madencilik yapabileceği statuumlsuumlnde yazılı Tuumlrkiye Cumhuriyeti Kanunları‟na goumlre kurulmuĢ

tuumlzel kiĢiliği haiz Ģirketlere bu hususta yetkisi bulunan kamu iktisadi teĢebbuumlsleri ile

muumlesseseleri bağlı ortaklıkları ve iĢtirakleri ile diğer kamu kurum kuruluĢ ve idarelerine

verilir

Maden hakları gerccedilek veya tuumlzel tek kiĢi adına verilir Devlet memurları diğer kamu

goumlrevlileri Genel Muumlduumlrluumlğuumln merkez ve taĢra teĢkilatında ccedilalıĢan yevmiyeli ve mukaveleli

personel arama ve iĢletme ruhsatı alamaz

30

Maden arama veya iĢletme hakkını haiz iken memur olanlar memuriyete geccediliĢlerinden

itibaren 6 ay zarfında bu haklarını devretmeye mecburdurlar

Uumlccediluumlncuuml fıkradaki yasaklamaya tabi olup miras yoluyla kendisine maden ruhsatı intikal

eden mirasccedilı durumundaki mani hacircl ortadan kalkmadığı takdirde 5 Maddenin 4 fıkrası

huumlkmuuml uygulanır

Madencilik Faaliyetlerinde Ġzinler

Madde 7- Orman muhafaza ormanı ağaccedillandırma alanları kara avcılığı alanları oumlzel

koruma boumllgeleri millicirc parklar tabiat parkları tabiat anıtı tabiatı koruma alanı tarım mera

sit alanları su havzaları kıyı alanları ve sahil Ģeritleri karasuları turizm boumllgeleri alanları

ve merkezleri ile kuumlltuumlr ve turizm koruma ve geliĢim boumllgeleri askericirc yasak boumllgeler ve imar

alanları ile muumlcavir alanlarda madencilik faaliyetlerinin ccedilevresel etki değerlendirmesi gayri

sıhhi muumlesseseler ile ilgili hususlar dacirchil hangi esaslara goumlre yuumlruumltuumlleceği ilgili bakanlıkların

goumlruumlĢuuml alınarak Bakanlar Kurulu tarafından ccedilıkarılacak bir youmlnetmelikle belirlenir

Ġlgili bakanlıkların mevzuatı gereği yapacakları inceleme ve denetimlerde ruhsat

alanlarında bu youmlnetmelik esaslarına uygun ccedilalıĢılmadığının tespiti hacirclinde mevzuat

ccedilerccedilevesinde yapılacak iĢlemler Genel Muumlduumlrluumlğe bildirilir Ccedilevre ve insan sağlığına zarar

verdiği tespit edilen madencilik faaliyetleri gerekli oumlnlemler alınıncaya kadar durdurulur

Ccedilevresel etki değerlendirmesi iĢlemleri Ccedilevre ve Orman Bakanlığı tarafından diğer

izinlere iliĢkin iĢlemler de ilgili bakanlıklar ve diğer kamu kurum ve kuruluĢlarınca ccedilevresel

etki değerlendirmesi suumlrecinde en geccedil uumlccedil ay iccedilinde bitirilir Bakanlık ve diğer bakanlıkların

mevzuatının gerektirdiği maddi yuumlkuumlmluumlluumlkler ruhsat sahibi tarafından karĢılanır

Ġmar alanları iccedilinde kalan madencilik faaliyetleri ilgili yerel merciden izin alınarak

yapılır Ruhsat alındıktan sonra imar alanları iccediline alınan maden sahalarına bu huumlkuumlm

uygulanmaz

Kamu hizmeti veya umumun yararına ayrılmıĢ yerlere ve bu tuumlr tesislere 60 metre

mesafe dacirchilinde madencilik faaliyetleri Bakanlığın binalara 60 metre oumlzel muumllkiyete konu

araziye 20 metre mesafe dacirchilinde ise muumllk sahibinin iznine bağlıdır Bu mesafeler ihtiyaccedil

hacirclinde madencilik faaliyetlerinin boyutu emniyet tedbirleri ve arazinin yapısı dikkate

alınarak Bakanlıkccedila artırılabilir Mesafeler yatay olarak hesaplanır

Maden arama faaliyetleri bu Kanunda sayılanlar dıĢında herhangi bir izne tabi

değildir ĠĢletme faaliyetleri ise bu Kanuna goumlre Bakanlıkccedila ccedilıkarılacak youmlnetmeliğe goumlre

yuumlruumltuumlluumlr

Maden iĢletme faaliyeti ile Devlet ve il yolları havaalanı liman ve baraj gibi kamu

yatırımlarının birbirlerini engellemesi kamu kurum ve kuruluĢlarının uygulamalarından

dolayı maden iĢletme faaliyetinin yapılamaz hacircle gelmesi kamu ve oumlzel yatırım iccedilin baĢka

alternatif alanların bulunamaması durumunda madencilik faaliyeti ve yatırımla ilgili karar

BaĢbakanlık MuumlsteĢarı baĢkanlığında oluĢturulacak bir kurul tarafından verilir

31

Kurulun teĢkili ccedilalıĢma usuluuml karar alma Ģekli ve diğer hususlar Bakanlıkccedila

ccedilıkarılacak youmlnetmelikle duumlzenlenir

Kamu yatırımları nedeniyle kurul kararı ile faaliyeti kısıtlanan maden iĢletmecisinin

yatırım giderleri lehine karar verilen tarafccedila tazmin edilir

Madencilik faaliyetleri veveya bu faaliyetlere bağlı tesisler iccedilin verilmiĢ izinler

ruhsat hukuku devam ettiği suumlrece geccedilerlidir

Bu Madde huumlkuumlmlerine aykırı faaliyette bulunulduğunun tespiti hacirclinde ruhsat

teminatı irat kaydedilerek bu alandaki faaliyet durdurulur BeĢ yıl iccedilinde uumlccedil kez bu Maddenin

ihlali hacirclinde teminatın tamamı irat kaydedilerek ruhsat iptal edilir

Faaliyetlerin Denetimi

Madde 11- Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı maden hakları ile ilgili buumltuumln

faaliyetlerin yuumlruumltuumllmesini ve vecibelerin yerine getirilmesini kontrol ve denetimini yapmak

ve youmlnlendirmek iccedilin teknik ve mali konuları yerinde incelemek maksadıyla ihtisaslaĢmıĢ

diğer Devlet kuruluĢlarından da yararlanarak inceleme raporu hazırlatır

Birinci fıkraya goumlre yapılan inceleme sonunda gerccedilek dıĢı veveya yanıltıcı beyanda

bulundukları tespit edilenler hakkında 10 Madde huumlkuumlmleri uygulanır

Ġnceleme yapacakların nitelikleri incelemenin nasıl yapılacağı ve raporların tanzimi

ile diğer hususlar youmlnetmelikte belirtilir

Buluculuk Hakkı

Madde 15- Ruhsat sahibi arama veveya iĢletme ruhsatı suumlresince hazırlanan teknik

raporlar ile goumlruumlnuumlr rezerv olarak bildirdiği madenlerin bulucusu sayılır Bu hakkı talep eden

ruhsat sahibine buluculuk belgesi verilir

Buluculuğa konu madenin bulucusu dıĢında bir baĢkası tarafından iĢletilmesi hacirclinde

bu alandan uumlretilen maden iccedilin tahakkuk eden buluculuk hakkı her yıl haziran ayı sonuna

kadar bu alanda uumlretim yapan kiĢiler tarafından hak sahibine oumldenir

Buluculuk hakkı yıllık ocak baĢı satıĢ tutarının 1bdquoidir

Ġlk Muumlracaat ve Ruhsatlandırma

Madde 16- II grup III grup ve IV grup madenler arama ruhsatı V grup madenler

arama sertifikası ile aranır I grup madenler iccedilin doğrudan iĢletme ruhsatı verilir

Muumlracaatların talep harcı ile yapılması zorunludur Muumlracaatlarda oumlncelik hakkı esastır

I grup (a) bendi madenler iccedilin alanlar il oumlzel idarelerince ihale edilerek iĢletme ruhsatı

verilir Ġhale edilecek alanlar Genel Muumlduumlrluumlğuumln uygun goumlruumlĢuuml alınarak belirlenir Bu

madenlerin ihale bedeli il oumlzel idarelerinin hesabına yatırılır Oumlzel muumllkiyete tabi alanlar

32

ihale edilemez Muumllkiyet sahibinin kendi muumllkiyeti uumlzerinde ruhsat talep etmesi hacirclinde bir

bedel alınmaz I grup (a) bendi maden ruhsatlarının alanları 10 hektarı geccedilemez

Denizlerdeki kum ve ccedilakıl SiO2 oranına bakılmaksızın I grup (a) bendi maden sayılır

I grup (a) bendi madenlerin ihale edilmesi ruhsatlandırılması iĢletilmesi iĢletmelerin

denetlenmesi ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkccedila hazırlanacak youmlnetmelikte belirlenir

Genel Muumlduumlrluumlğe I grup (b) bendi madenler iccedilin 50 hektarı geccedilmeyecek Ģekilde

doğrudan iĢletme ruhsatı II grup madenler iccedilin 100 III grup madenler iccedilin 500 IV grup

madenler iccedilin 2000 hektarı geccedilmeyecek Ģekilde arama ruhsatı V grup madenler iccedilin 1000

hektarı geccedilmeyecek Ģekilde arama sertifikası muumlracaatı yapılır

Ruhsatlar hak sahiplerinin talep harcı ile muumlracaatta bulunmaları hacirclinde

birleĢtirilebilir BirleĢtirme sonucunda ortaya ccedilıkan alan bu Maddede belirtilen alan

sınırlamasını geccedilemez Ancak iĢletme ruhsatı safhasında goumlruumlnuumlr maden rezervinin muumlcavir

ruhsat alanlarında bir buumltuumlnluumlk teĢkil etmesi hacirclinde bu alan kısıtlaması aranmaz BirleĢtirme

iĢleminde teminat guumlncel hacircle getirilir Ruhsat kuumlccediluumlltme iĢlemlerinde harccedil ve teminat

alınmaz

Muumlracaatlar 125000 oumllccedilekli topografik harita koordinatları esas alınarak tespit edilen

noktalarla sınırlandırılmıĢ alanlar iccedilin I grup (a) bendi madenler iccedilin il oumlzel idarelerine diğer

grup madenler iccedilin Genel Muumlduumlrluumlğe doğrudan veya elektronik posta yolu ile yapılır Talep

edilen alanın muumlsait olan kısmı muumlracaat tarihinde muumlracaat edene bildirilir ve on beĢ guumln

iccedilinde harccedil ve teminatın yatırılması hacirclinde ruhsat verilir Yatırılmadığı takdirde bu alanlar

baĢka bir iĢleme gerek kalmaksızın muumlracaatlara accedilık hacircle gelir

Muumlracaatların değerlendirilmesi sonucunda hak sağlanan alanların ayrı alanlar

Ģeklinde oluĢması durumunda bu alanlardan her birine muumlracaat sahibinin talebi hacirclinde ayrı

ayrı da ruhsat verilir Ruhsatı alınmayan alanlar baĢka bir iĢleme gerek kalmaksızın

muumlracaatlara accedilık hacircle gelir Ruhsatlar sicile kaydedildiği tarihte yuumlruumlrluumlğe girer

Bir grup iccedilin verilen ruhsat diğer gruptaki madenler iccedilin hak sağlamaz Ancak ruhsata

konu madenin uumlretilmesi iccedilin iĢletme faaliyetinin zaruri neticesi olarak ccedilıkarılan diğer grup

madenler Genel Muumlduumlrluumlkten izin almak sureti ile değerlendirilebilir ĠĢletme projesinde

belirtilen termin planına goumlre belirtilen suumlre iccedilinde ruhsata konu madenin ekonomik olarak

iĢletilmemesi hacirclinde uumlretilmiĢ olan diğer grup madenlerin satıĢ bedelinin iki katı tutarında

idaricirc para cezası alınarak bu madenlerin uumlretimi iccedilin verilmiĢ izin iptal edilir

Aynı grup ruhsatlar birbiri uumlzerine verilemez KazanılmıĢ haklar korunmak kaydı ile

ayrı grup ruhsatların birbiri uumlzerine verilebilmesine iliĢkin usul ve esaslar youmlnetmelikle

belirlenir

33

Arama Faaliyeti

Madde 17 - Arama ruhsatı ve sertifika suumlresi uumlccedil yıldır Bu suumlre IV grup madenler

iccedilin arama faaliyet raporları ile muumlracaat edilmesi hacirclinde iki yıl uzatılabilir

Ruhsat sahibi ikinci yılın sonuna kadar arama faaliyet raporu vermek zorundadır

Uzatma talebinde bulunulan IV grup ruhsatlar iccedilin taleple birlikte uumlccediluumlncuuml yılın sonunda

ikinci arama faaliyet raporu verilmesi gerekir Arama faaliyet raporlarının suumlresinde

verilmemesi hacirclinde teminat irat kaydedilir

Arama faaliyet raporları yapılan ccedilalıĢmaların niteliği dikkate alınarak jeoloji maden

jeofizik muumlhendisi veya muumlhendislerince hazırlanır

Arama ruhsat suumlresi sonunda iĢletme ruhsatı talebinde bulunulmayan arama ruhsatları

iptal edilerek teminatı ruhsat sahibine iade edilir

Arama doumlneminde teknolojik araĢtırma geliĢtirme pilot ccedilalıĢmalar ve pazar

araĢtırmaları yapmak uumlzere arama faaliyet raporu ile birlikte muumlracaat eden ruhsat sahibine

Genel Muumlduumlrluumlkccedile goumlruumlnuumlr rezervin 10bdquouna kadar maden uumlretim ve satıĢ izni verilebilir

Bu fıkraya aykırı uumlretim ve satıĢ yapanlar hakkında 10 uncu Maddeye goumlre iĢlem yapılır

Arama doumlneminde uumlretim yapılması durumunda satıĢ bilgi formunun 29 uncu Maddede

belirtilen suumlrede verilmesi zorunludur

ĠĢletme Ruhsatı ve Madenin ĠĢletilmesi

Madde 24- Arama ruhsat suumlresi sonuna kadar tespit edilen madenin rezerv bilgilerini

de iccedileren arama faaliyet raporu en az bir maden muumlhendisi tarafından hazırlanan faaliyet

sonrası iĢletme alanının ccedilevre ile uyumlu hacircle getirilmesini de iccedileren iĢletme projesi ve talep

harcının oumldendiğine dair belge ile muumlracaatta bulunulması hacirclinde iĢletme ruhsatı hakkı

doğar

Projelerdeki eksiklikler yapılan bildirimden itibaren uumlccedil ay iccedilinde tamamlanır

Eksikliklerini verilen suumlrede tamamlamayanların teminatları iki katına ccedilıkarılır ve suumlre uumlccedil ay

daha uzatılır Bu suumlre sonunda eksikliklerini tamamlamayanların talepleri kabul edilmez ve

teminatları irat kaydedilir

I grup (a) bendi madenlerin ruhsat suumlresi en az beĢ yıldır Diğer grup madenlerin

iĢletme ruhsat suumlresi on yıldan az olmamak uumlzere projesine goumlre belirlenir Suumlrenin

bitiminden oumlnce yeni bir projeyle uzatma talebinde bulunulması hacirclinde ruhsat suumlresi

uzatılabilir Toplam ruhsat suumlresi altmıĢ yılı geccedilemez AltmıĢ yıldan sonraki suumlrenin

uzatılmasına Bakanlar Kurulu yetkilidir

Arama ruhsatlı sahalara arama suumlresince belirlenen goumlruumlnuumlr muhtemel ve muumlmkuumln

rezerv alanı uumlzerinden iĢletme ruhsatı goumlruumlnuumlr rezerv alanına da iĢletme izni verilir Arama

ruhsatının diğer kısımları taksir edilir Muumlmkuumln rezerv alanlarının IV grup ruhsat

sahalarında beĢ yıl diğer grup ruhsat sahalarında uumlccedil yıl iccedilinde goumlruumlnuumlr ve muhtemel rezerv

haline getirilmesi zorunludur Goumlruumlnuumlr ve muhtemel rezerv hacircline getirilmeyen alanlar da

taksir edilir

34

III grup madenlerde projede uumlretilmesi oumlngoumlruumllen madenler iccedilin gerekli su miktarı ve

gaz debisi esas alınır Bu grup madenler rezervuar beslenme alanı ve havzanın tabii

dengesini bozmayacak kapasitesini aĢmayacak ve iĢletme tesislerini kapsayacak Ģekilde

ruhsatlandırılır

V grup madenlerin uumlretimi iĢletme sertifikası ile yapılır Arama sertifikası suumlresi

sonuna kadar yapılan ccedilalıĢmaları iccedileren arama faaliyet raporu ve talep harcının oumldendiğine

dair belge ile muumlracaatta bulunulması hacirclinde iĢletme sertifikası hakkı doğar

ĠĢletme sertifikası suumlresi beĢ yıl olup bu suumlre uzatılabilir

V grup madenlerin uumlretimi arazi yuumlzeyinden toplanarak yapılır Bu madenlerin

iĢletilmesi iccedilin yarma galeri gibi faaliyette bulunulmasının gerekmesi durumunda en az bir

maden muumlhendisi tarafından iĢletme projesi hazırlanarak Genel Muumlduumlrluumlkten izin alınması

zorunludur

Goumlruumlnuumlr rezervi belirlenen alanlar uumlzerine maden iĢletmeciliğine engel olacak Ģekilde

baĢka grup iĢletme ruhsatı verilemez Ancak farklı gruptaki ruhsat taleplerinin aynı kiĢiye ait

olması veya talep sahiplerinin aralarında mutabakat sağladıklarını belgelemeleri hacirclinde bu

Ģart aranmaz

Aynı alanda ayrı veya aynı gruplara ait ruhsat faaliyetlerinin ccedilakıĢmasından dolayı

ruhsat sahipleri arasında uyuĢmazlık ccedilıkması veya kendi aralarında mutabakat

sağlayamamaları hacirclinde Bakanlık projeler uumlzerinde veveya yerinde inceleme yapar

Ġnceleme sonucunda bu alanda ayrı ayrı ccedilalıĢma imkacircnının tespiti hacirclinde ccedilalıĢma esasları

Bakanlıkccedila belirlenir Bu muumlmkuumln değilse oumlncelik hakkı esas alınarak faaliyete izin verilir

Kanunun 7‟nci Maddesine goumlre alınması gerekli izinler iccedilin ruhsat tarihinden itibaren

uumlccedil ay iccedilinde muumlracaat edilmesi zorunludur Aksi takdirde teminat irat kaydedilir Ġzinlerin

alınmasından itibaren iĢletme izni verilir Bu iznin verildiği tarihten itibaren bir yıllık suumlre

iccedilinde ruhsat sahibi madeni iĢletmeye almak zorundadır Bu suumlrede iĢletmeye alınmayan

ruhsat sahalarında ccedilalıĢılmayan her yıl iccedilin projede belirtilen uumlretim miktarının 10bdquou

uumlzerinden Devlet hakkı alınır Ancak kamu kurumlarınca iĢletilen bor tuzu ve Ereğli Koumlmuumlr

Havzasındaki taĢ koumlmuumlruuml ruhsatları iccedilin bu huumlkuumlm uygulanmaz

BeĢ yıllık suumlrede muumlcbir sebepler ve beklenmeyen hacircller dıĢında uumlccedil yıldan fazla

uumlretim yapılmayan ruhsatlar teminatları irat kaydedilerek iptal edilir

35

Ereğli Koumlmuumlr Havzasındaki taĢkoumlmuumlruuml ve 2840 sayılı Bor Tuzları Trona ve Asfaltit

Madenleri ile Nuumlkleer Enerji Ham Maddelerinin ĠĢletilmesini Linyit ve Demir Sahalarının

Bazılarının Ġadesini Duumlzenleyen Kanun‟da sayılan bor tuzu toryum ve uranyum madenleri

iccedilin bu Maddede yazılı suumlreler uygulanmaz

ĠĢletme Faaliyeti

Madde 29- ĠĢletme faaliyeti projesine ve Kanunun ilgili huumlkuumlmlerine goumlre yuumlruumltuumlluumlr

ĠĢletme projeleri ve değiĢiklikleri uygulamaya konulmadan oumlnce Genel Muumlduumlrluumlk

onayının alınması zorunludur Aksi takdirde faaliyet durdurulur

ĠĢletme accedilısından tehlikeli durumların tespiti hacirclinde bu hacirclleri gidermek iccedilin ruhsat

sahibine altı aya kadar suumlre verilir muumlcbir sebepler dıĢında bu suumlre uzatılmaz Bu suumlre

sonunda projeye uygun faaliyette bulunulmaması veya tehlikeli durumun ortadan

kaldırılmaması hacirclinde teminat irat kaydedilerek iĢletme faaliyeti durdurulur

Ruhsat sahibi her yıl nisan ayı sonuna kadar bir oumlnceki yıl iccedilinde gerccedilekleĢtirdiği

iĢletme faaliyeti ile ilgili teknik belgeleri satıĢ bilgi formunu faaliyet bilgi formunu ve

iĢletme sahasında arama yapmıĢ ise arama ile ilgili bilgileri Genel Muumlduumlrluumlğe vermekle

yuumlkuumlmluumlduumlr Yuumlkuumlmluumlluumlğuumln yerine getirilmemesi hacirclinde teminat irat kaydedilir

Yuumlkuumlmluumlluumlk yerine getirilinceye kadar faaliyet durdurulur

I grup (a) bendi madenler iccedilin ruhsat sahibi her yıl nisan ayı sonuna kadar bir oumlnceki

yıl iccedilinde gerccedilekleĢtirdiği iĢletme faaliyeti ile ilgili satıĢ bilgi formunu faaliyet bilgi formunu

il oumlzel idaresine vermekle yuumlkuumlmluumlduumlr Yuumlkuumlmluumlluumlğuumln yerine getirilmemesi hacirclinde teminat

il oumlzel idaresi hesabına irat kaydedilir Yuumlkuumlmluumlluumlk yerine getirilinceye kadar faaliyet

durdurulur

Teknik Nezaret

Madde 31- Maden uumlretimi bir maden muumlhendisi nezaretinde yapılır Maden

muumlhendisinin daimicirc olarak istihdam edileceği iĢletme buumlyuumlkluumlğuuml ile istihdam usul ve esasları

Bakanlıkccedila ccedilıkarılacak youmlnetmelikle belirlenir ĠĢletmede istihdam edilen maden muumlhendisi

4857 sayılı ĠĢ Kanunu‟nun 82‟nci Maddesinde belirtilen iĢ guumlvenliği ile goumlrevli muumlhendis

veya teknik elemanların uumlstlendiği goumlrev ve sorumluluğu da yerine getirir

Maden muumlhendisi istihdamı veya nezareti gerccedilekleĢmeden uumlretim yapılması hacirclinde

ruhsat teminatı irat kaydedilerek faaliyet durdurulur Maden muumlhendisi istihdamınezareti

sağlanması ve teminatın yenilenmesi ile faaliyete izin verilir

Pasa Bakiye Yığını ve Cuumlrufların Muhafazası

Madde 36- Madencilik ve muumlteakip safhalarındaki faaliyetler sırasında cevher metal

veya ekonomik değer ihtiva eden guumlnuumln Ģartlarında teknik veya ekonomik değerlendirmesi

muumlmkuumln olmayan pasa zenginleĢtirme bakiye yığını ve cuumlruflar ccedilevre kirliliği accedilısından

mahzur teĢkil etmiyorsa geccedilirildikleri son iĢlemden ccedilıktığı Ģekliyle ayrı ayrı muhafaza edilir

Bu bakiye ve pasa yığınlarının miktarları fiziki oumlzellikleri usuluumlne goumlre alınmıĢ

36

numunelerin analiz raporları ve doumlkuumlm alanları faaliyet raporları plan ve haritalarda

goumlsterilir ĠĢletme ruhsatının herhangi bir sebeple sona ermesi hacirclinde sahadan uumlretilmiĢ

madenlerin pasa bakiye yığınları ve cuumlrufların ruhsat sahibince nakledilmesi iccedilin bu

Kanunda zikredilen muumlcbir sebepler dıĢında altı aylık suumlre verilir Bu suumlre iccedilerisinde

nakledilmeyen ve ekonomik değeri olan madenler valilik tarafından ihale edilerek satılır

SatıĢtan sağlanan gelir oumlzel idareye aktarılır Ekonomik değeri olmayan Maddeler iccedilin 32‟nci

Madde huumlkuumlmleri uygulanır Birinci fıkraya aykırı hareket edenlerin teminatları irat

kaydedilir

22 ĠĢ Kanunu

Son hacircliyle ĠĢ Kanunu 4857 sayı ve 22052003 tarihinde kabul edilerek 10062003

tarih ve 25134 sayılı Resmicirc Gazete‟de yayımlanmıĢtır Buna goumlre iĢ kanunun mermercilik

sektoumlruumlnuuml ilgilendiren maddelerini Ģu Ģekilde sıralamak muumlmkuumlnduumlr

Genel Huumlkuumlmler

Amaccedil ve Kapsam

MADDE 1 - Bu Kanunun amacı iĢverenler ile bir iĢ soumlzleĢmesine dayanarak

ccedilalıĢtırılan iĢccedililerin ccedilalıĢma Ģartları ve ccedilalıĢma ortamına iliĢkin hak ve sorumluluklarını

duumlzenlemektir

Bu Kanun 4‟uumlncuuml maddedeki istisnalar dıĢında kalan buumltuumln iĢ yerlerine bu iĢ

yerlerinin iĢverenleri ile iĢveren vekillerine ve iĢccedililerine faaliyet konularına bakılmaksızın

uygulanır

ĠĢ yerleri iĢverenler iĢveren vekilleri ve iĢccedililer 3‟uumlncuuml maddedeki bildirim guumlnuumlne

bakılmaksızın bu Kanun huumlkuumlmleri ile bağlı olurlar

MADDE 2- Bir iĢ soumlzleĢmesine dayanarak ccedilalıĢan gerccedilek kiĢiye iĢccedili iĢccedili ccedilalıĢtıran

gerccedilek veya tuumlzel kiĢiye yahut tuumlzel kiĢiliği olmayan kurum ve kuruluĢlara iĢveren iĢccedili ile

iĢveren arasında kurulan iliĢkiye iĢ iliĢkisi denir ĠĢveren tarafından mal veya hizmet uumlretmek

amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile iĢccedilinin birlikte oumlrguumltlendiği birime iĢ yeri denir

ĠĢverenin iĢ yerinde uumlrettiği mal veya hizmet ile nitelik youmlnuumlnden bağlılığı bulunan ve

aynı youmlnetim altında oumlrguumltlenen yerler (iĢ yerine bağlı yerler) ile dinlenme ccedilocuk emzirme

yemek uyku yıkanma muayene ve bakım beden ve meslekicirc eğitim ve avlu gibi diğer

eklentiler ve araccedillar da iĢ yerinden sayılır

ĠĢyeri iĢ yerine bağlı yerler eklentiler ve araccedillar ile oluĢturulan iĢ organizasyonu

kapsamında bir buumltuumlnduumlr

ĠĢveren adına hareket eden ve iĢin iĢ yerinin ve iĢletmenin youmlnetiminde goumlrev alan

kimselere iĢveren vekili denir ĠĢveren vekilinin bu sıfatla iĢccedililere karĢı iĢlem ve

yuumlkuumlmluumlluumlklerinden doğrudan iĢveren sorumludur

37

Bu Kanunda iĢveren iccedilin oumlngoumlruumllen her ccedileĢit sorumluluk ve zorunluluklar iĢveren

vekilleri hakkında da uygulanır ĠĢveren vekilliği sıfatı iĢccedililere tanınan hak ve

yuumlkuumlmluumlluumlkleri ortadan kaldırmaz

Bir iĢverenden iĢ yerinde yuumlruumlttuumlğuuml mal veya hizmet uumlretimine iliĢkin yardımcı

iĢlerinde veya asıl iĢin bir boumlluumlmuumlnde iĢletmenin ve iĢin gereği ile teknolojik nedenlerle

uzmanlık gerektiren iĢlerde iĢ alan ve bu iĢ iccedilin goumlrevlendirdiği iĢccedililerini sadece bu iĢ

yerinde aldığı iĢte ccedilalıĢtıran diğer iĢveren ile iĢ aldığı iĢveren arasında kurulan iliĢkiye asıl

iĢveren-alt iĢveren iliĢkisi denir Bu iliĢkide asıl iĢveren alt iĢverenin iĢccedililerine karĢı o iĢ yeri

ile ilgili olarak bu Kanundan iĢ soumlzleĢmesinden veya alt iĢverenin taraf olduğu toplu iĢ

soumlzleĢmesinden doğan yuumlkuumlmluumlluumlklerinden alt iĢveren ile birlikte sorumludur

Asıl iĢverenin iĢccedililerinin alt iĢveren tarafından iĢe alınarak ccedilalıĢtırılmaya devam

ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamaz veya daha oumlnce o iĢ yerinde ccedilalıĢtırılan kimse ile alt

iĢveren iliĢkisi kurulamaz Aksi hacirclde ve genel olarak asıl iĢveren alt iĢveren iliĢkisinin

muvazaalı iĢleme dayandığı kabul edilerek alt iĢverenin iĢccedilileri baĢlangıccediltan itibaren asıl

iĢverenin iĢccedilisi sayılarak iĢlem goumlruumlrler ĠĢletmenin ve iĢin gereği ile teknolojik nedenlerle

uzmanlık gerektiren iĢler dıĢında asıl iĢ boumlluumlnerek alt iĢverenlere verilemez

ĠĢ Yerini Bildirme

MADDE 3 - Bu Kanunun kapsamına giren nitelikte bir iĢ yerini kuran her ne suretle

olursa olsun devralan ccedilalıĢma konusunu kısmen veya tamamen değiĢtiren veya herhangi bir

sebeple faaliyetine son veren ve iĢ yerini kapatan iĢveren iĢ yerinin unvan ve adresini

ccedilalıĢtırılan iĢccedili sayısını ccedilalıĢma konusunu iĢin baĢlama veya bitme guumlnuumlnuuml kendi adını ve

soyadını yahut unvanını adresini varsa iĢveren vekili veya vekillerinin adı soyadı ve

adreslerini bir ay iccedilinde boumllge muumlduumlrluumlğuumlne bildirmek zorundadır

Alt iĢveren bu sıfatla mal veya hizmet uumlretimi iccedilin meydana getirdiği kendi iĢ yeri

iccedilin birinci fıkra huumlkmuumlne goumlre bildirim yapmakla yuumlkuumlmluumlduumlr

MADDE 5 - ĠĢ iliĢkisinde dil ırk cinsiyet siyasal duumlĢuumlnce felseficirc inanccedil din ve

mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayırım yapılamaz

ĠĢveren esaslı sebepler olmadıkccedila tam suumlreli ccedilalıĢan iĢccedili karĢısında kısmi suumlreli

ccedilalıĢan iĢccediliye belirsiz suumlreli ccedilalıĢan iĢccedili karĢısında belirli suumlreli ccedilalıĢan iĢccediliye farklı iĢlem

yapamaz

ĠĢveren biyolojik veya iĢin niteliğine iliĢkin sebepler zorunlu kılmadıkccedila bir iĢccediliye iĢ

soumlzleĢmesinin yapılmasında Ģartlarının oluĢturulmasında uygulanmasında ve sona

ermesinde cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı iĢlem yapamaz

Aynı veya eĢit değerde bir iĢ iccedilin cinsiyet nedeniyle daha duumlĢuumlk uumlcret

kararlaĢtırılamaz

ĠĢccedilinin cinsiyeti nedeniyle oumlzel koruyucu huumlkuumlmlerin uygulanması daha duumlĢuumlk bir

uumlcretin uygulanmasını haklı kılmaz

38

ĠĢ iliĢkisinde veya sona ermesinde yukarıdaki fıkra huumlkuumlmlerine aykırı davranıldığında

iĢccedili doumlrt aya kadar uumlcreti tutarındaki uygun bir tazminattan baĢka yoksun bırakıldığı

haklarını da talep edebilir 2821 sayılı Sendikalar Kanunu‟nun 31‟inci maddesi huumlkuumlmleri

saklıdır 20‟inci madde huumlkuumlmleri saklı kalmak uumlzere iĢverenin yukarıdaki fıkra huumlkuumlmlerine

aykırı davrandığını iĢccedili ispat etmekle yuumlkuumlmluumlduumlr Ancak iĢccedili bir ihlalin varlığı ihtimalini

guumlccedilluuml bir biccedilimde goumlsteren bir durumu ortaya koyduğunda iĢveren boumlyle bir ihlalin mevcut

olmadığını ispat etmekle yuumlkuumlmluuml olur

ĠĢ Yerinin veya Bir Boumlluumlmuumlnuumln Devri

MADDE 6 ndash ĠĢ yeri veya iĢ yerinin bir boumlluumlmuuml hukuki bir iĢleme dayalı olarak baĢka

birine devredildiğinde devir tarihinde iĢ yerinde veya bir boumlluumlmuumlnde mevcut olan iĢ

soumlzleĢmeleri buumltuumln hak ve borccedilları ile birlikte devralana geccediler

Devralan iĢveren iĢccedilinin hizmet suumlresinin esas alındığı haklarda iĢccedilinin devreden

iĢveren yanında iĢe baĢladığı tarihe goumlre iĢlem yapmakla yuumlkuumlmluumlduumlr

Yukarıdaki huumlkuumlmlere goumlre devir hacirclinde devirden oumlnce doğmuĢ olan ve devir

tarihinde oumldenmesi gereken borccedillardan devreden ve devralan iĢveren birlikte sorumludurlar

Ancak bu yuumlkuumlmluumlluumlklerden devreden iĢverenin sorumluluğu devir tarihinden itibaren iki yıl

ile sınırlıdır Tuumlzel kiĢiliğin birleĢme veya katılma ya da tuumlruumlnuumln değiĢmesiyle sona erme

hacirclinde birlikte sorumluluk huumlkuumlmleri uygulanmaz

23 Mali ĠĢlemler

Gelir Vergisi Kanunu huumlkuumlmleri uyarınca muumlkellefiyet tesisini gerektiren bir olayın

oluĢması muumlkellefiyetle ilgili değiĢikliklerin olması ve muumlkellefiyetin herhangi bir nedenle

sona ermesi gibi durumlarda muumlkelleflerin nasıl bir yol izleyeceği ve hangi belgeleri bağlı

bulundukları vergi dairesine ibraz edecekleri hususlarına yer verilmiĢtir Her Ģeyin bir

baĢlangıcı ve bitiĢi olduğu gibi vergilendirmede de muumlkellefiyetin baĢlaması devamı ve sona

erme suumlreccedilleri vardır Gelir vergisinde muumlkellefiyet muumlkellefiyeti gerektiren hukuki

durumun oluĢmasıyla baĢlar devam eder ve gerekli Ģartların oluĢmasıyla sona erer

231 Muumlkellefiyet BaĢlangıcı

Gelir vergisi muumlkelleflerinin ticari sınai veya zirai bir iĢle ilgili fiilicirc olarak ccedilalıĢmaya

baĢlamaları veya mesleki bilgiye ve ihtisasa dayanan bir meslek ya da sanat faaliyetiyle

uğraĢmaları bu kiĢilerin vergi muumlkellefi olmalarını gerektirir Fiilicirc olarak ccedilalıĢmaya

baĢlamaktan kasıt muumlkellefin faaliyetine baĢladığını goumlsteren bazı Ģartların oluĢmasıdır Bu

Ģartlar tuumlccarlar ve serbest meslek erbabı iccedilin farklılık goumlstermektedir

39

2311 Tuumlccarlarda ĠĢe BaĢlama Belirtileri

Bir iĢ yeri accedilmak (ĠĢ yeri accedilmaktan maksat belli bir yerde bilfiil ticari veya

sınai faaliyete geccedilmek demektir Bir yerin ne maksatla olursa olsun sadece

tutulmuĢ olması veya iccedilinde tertibat ve tesisat yapılmakta bulunması iĢ yerinin

accedilıldığını goumlstermez)

ĠĢyeri accedilılmamıĢ olsa bile ticaret siciline veya mesleki bir teĢekkuumlle

kaydolunmak

Kazanccedilları basit usulde tespit edilen tuumlccarlar iccedilin iĢle bilfiil uğraĢmaya

baĢlanması

Yukarıda sayılan Ģartlardan herhangi birinin gerccedilekleĢmiĢ olması muumlkellefiyette iĢe

baĢlanıldığını goumlsterir

2312 Serbest Meslek Erbabı Ġccedilin ĠĢe BaĢlama Belirtileri

Muayenehane yazıhane atoumllye gibi oumlzel iĢ yerleri accedilmak

CcedilalıĢılan yere mesleki faaliyette bulunulduğunu ifade eden tabelalar ve levhalar

asmak

Her ne Ģekilde olursa olsun devamlı olarak mesleki faaliyette bulunduğunu

goumlsteren ilanlar yapmak

Serbest olarak mesleki faaliyette bulunmak uumlzere mesleki bir birlik veya

mesleki bir odaya kayıt yaptırmak (Bu Ģekilde birlik veya odaya kayıt

yaptıranlar herhangi bir nedenle mesleki faaliyet yapmayacak ise bu durumu

vergi dairesine bildirmek zorundadır)

232 ĠĢe BaĢlama ĠĢi Bırakma ve Muumlkellefiyette Meydana Gelen

DeğiĢikliklerde Bildirim ġekli

ĠĢe baĢlama iĢi bırakma ve muumlkellefiyette meydana gelen değiĢikliklerde bildirimlerin

yazılı olması esastır Bunun istisnası defter ve belge tutmaya mecbur olmayan

muumlkelleflerden okuma yazma bilmeyenlerin bildirimlerini soumlzluuml olarak yapabilmesidir Soumlzluuml

bildirimler tutanakla tespit edilir Yazılı bildirimler posta ile taahhuumltluuml olarak goumlnderilebilir

Bu durumda bildirimin postaya verildiği tarih vergi dairesine verilme tarihi olarak kabul

edilir

2321 Gelir Vergisi Muumlkelleflerinin Bağlı Olduğu Vergi Dairesi

Bağlı bulunulan vergi dairesi gelir vergisi muumlkellefiyetinde muumlkellefin iĢ yeri veya iĢ

merkezinin bulunduğu yer vergi dairesidir Gelir vergisi muumlkelleflerinin beyannamelerini

verecekleri vergi daireleri aĢağıda goumlsterilmiĢtir

Gelir vergisi muumlkellefleri ĠĢ yerinin veya iĢ merkezinin bulunduğu yer vergi

dairesi

Gelirleri sadece zirai kazanccedil uumlcret gayrimenkul sermaye iradı menkul sermaye

iradı ve diğer kazanccedil ve iratlardan veya bunların birkaccedilından veya tamamından

ibaret olan muumlkellefler Ġkametgacirchlarının bulunduğu yer vergi dairesi

40

Belli bir iĢ yeri bulunmaksızın ccedilalıĢan ticaret ve serbest meslek erbabı

Ġkametgacirchlarının bulunduğu yer vergi dairesi

Vergi tevkifatı yapmaya mecbur olanların tevkif edilen vergilerle ilgili

iĢlemlerinde oumldeme ve tahakkukun yapıldığı yerin bağlı olduğu vergi dairesi

233 ĠĢe BaĢlamada Vergi Dairesine BaĢvuru

Muumlkellefiyetin baĢlaması iccedilin vergi dairelerinden ya da Gelir Ġdaresi BaĢkanlığının

internet sitesi olan wwwgibgovtr adresinden elde edilen iĢe baĢlama bildirim formunun

oldurulması ve forma eklenecek belgeler ile birlikte vergi dairesi sicil yoklama servisine

muumlracaat edilmesi gerekmektedir Gerccedilek kiĢilerde iĢe baĢlama bildirimleri iĢe baĢlama

tarihinden itibaren 10 guumln iccedilinde kendilerince veya 1136 sayılı Avukatlık Kanunu‟na goumlre

ruhsat almıĢ avukatlar veya 3568 sayılı Kanuna goumlre yetki almıĢ meslek mensuplarınca ilgili

vergi dairesine yapılır

2331 Gerccedilek KiĢiler Ġccedilin ĠĢe BaĢlamada Aranacak Belgeler

ĠĢe baĢlamabırakma bildirimi

Onaylı nuumlfus cuumlzdan sureti (Muumlkellefin Vergi Dairesine bizzat baĢvurması

hacirclinde nuumlfus cuumlzdanının fotokopisi muumlduumlr yardımcısı Ģef veya

goumlrevlendirilecek bir memur tarafından aslı ile karĢılaĢtırılarak ldquoAslının

Aynıdırrdquo Ģeklinde tasdik edilir)

Ġkametgacirch senedi (Resimli)

Noter onaylı imza sirkuumlleri (Basit usulde vergilendirilenler hariccedil)

Basit usulde vergilendirme talep eden muumlkelleflerden iĢ yerinin kendisine ait

olması hacirclinde emlak vergisine esas olan vergi değerini goumlsterir belediyeden

alınacak onaylı bir belge iĢ yerinin kiralanmıĢ olması hacirclinde ise kira

kontratının bir oumlrneği

24 Ocak Ağzı Accedilma

Mermer ocak iĢletmeciliği diğer madencilik sektoumlrlerinde olduğu gibi risklerin ccedilok

olduğu bir madencilik biccedilimidir Mermer ocak iĢletmeciliğine geccedililmeden bu risklerin

minimum seviyeye duumlĢuumlruumllmesi iccedilin gerekli tuumlm verilerin detaylı olarak accedilığa

kavuĢturulması gereklidir Bilindiği gibi madencilik geri doumlnuumlĢuuml oldukccedila maliyetli olan bir

sektoumlrduumlr Yapılacak ccedilalıĢmaların bilinccedilli ve uzman kiĢilerce yapılması oumlnemlidir Yatağın

durumu teknik olarak belirlenmelidir

41

241 Mermer Ocak ĠĢletmeciliğinde Oumln CcedilalıĢmalar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ilk aĢama mermer ruhsatının alınması ve yer tespitinin

sağlıklı bir Ģekilde yapılmasıdır Bu iĢlemlerden sonra sahada bir takım ccedilalıĢmalar

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢmalar Ģunlardır

Genel ccedilalıĢmalar

Detay ccedilalıĢmalar

Pilot ccedilaptaki ccedilalıĢmalar

2411 Genel CcedilalıĢmalar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ilk aĢama sahanın oumlzelliklerinin teknik elemanlar

tarafından belirlenmesidir Bu amaccedilla mermer sahasında makroskobik birtakım ccedilalıĢmalar

yapılır Mermercilik sektoumlruumlnde bu ccedilalıĢmalar detaylı olarak yapılmadan iĢletmeye geccedilildiği

bilinen bir gerccedilektir Genel ccedilalıĢmalar sırasında sahada Ģu iĢlemler yapılmalıdır

Teknik elemanlarca sahada jeolojik goumlzlemler yapılarak yaklaĢık rezerv tespiti

sahada bulunan kayaccedilların yapısı yol su iklim Ģartları elektrik durumu iĢccedili

temini

Mermer tabakası uumlzerinde bulunan dekapaj veya değiĢikliğe uğramıĢ boumllgenin

kalınlığı

Sahada bulunan mermerin renk desen sertliği kristal yapısı ve renklerin

sahadaki değiĢim durumu

Mermer sahasında bulunabilecek ccedilatlaklar ve fay hatları

Mermerin iccedilerisinde bulunabilecek ccedilatlaklar fissuumlrler ve bunların aralıkları

Sahada kabaca blok alınıp alınamayacağı

Mermer iccedilinde bulunabilecek yabancı minerallerin makroskobik olarak

belirlenmesi

Mermer ocak iĢletmeciliğinde oumlzellikle dikkat edilmesi gereken iki unsur

bulunmaktadır Birincisi mermer sahasından blok mermer alınıp alınamayacağı ikincisi ise

alınabilecek blok mermerlerin kesilip kesilemeyeceğidir Ccedilok iyi blok verebilen bir mermer

sahası kesim problemi varsa ekonomik olarak değerlendirilemeyecektir Bu nedenle mermer

sahasının ekonomik değere sahip olması iccedilin bu iki ana unsurun bir arada bulunması gerekir

Mermer ocaklarında genellikle blok mermer uumlretilmek istenir ve bu Ģekilde ekonomik

olabilir Ancak bazı durumlarda blok mermer vermeyen mermer sahaları da iĢletilmektedir

Oumlzellikle nadir bulunan mermerler iccedilin moloz diye adlandırılan mermer ocakları da

iĢletilmektedir Buna oumlrnek olarak suumls eĢyaları yapımında kullanılan oniks mermer ocakları

ekonomik olarak iĢletilebilmektedir

ĠĢletilmek istenen mermer sahasının makroskobik oumlzellikleri detaylı olarak

belirlendikten sonra en iyi blok verebilecek ocak ağzı belirlenmeli ve mermer ocak

iĢletmeciliğine buradan baĢlanmalıdır Ancak tuumlm bilgilerin sağlıklı olabilmesi iccedilin sahada

yapılan ccedilalıĢmaların sağlıklı olması ve alınan numunelerin sahanın tuumlm oumlzelliklerini temsil

etmesi gerekmektedir

42

Mermer sahasından alınan numuneler uumlzerinde kesme ve iĢleme deneyleri yapılarak

kesim durumu tabakalaĢma durumu renk ve desen durumu belirlenmelidir Bazı kayaccedillarda

kesim youmlnlerine goumlre birtakım oumlzelliklerde değiĢikler meydana gelebilmektedir Bu

aĢamadan sonra yapılacak iĢlem ocakta ccedilıkarılacak mermerin bezeri mermerlerin fiyat

analizi ve piyasa araĢtırması yapmaktır Sahada bulunan mermerin kullanım yerleri ve

kullanıĢ Ģekilleri belirlenmelidir Tuumlm bu hususlar detaylı olarak yapılmalıdır Aksi takdirde

yapılacak herhangi bir hata veya ihmal daha sonraki aĢamalarda problemlerin doğmasına

neden olacaktır Madencilik yuumlksek yatırım gerektiren bir sektoumlrduumlr Yapılacak ccedilalıĢmalarda

bu husus goumlz ardı edilmemelidir

2412 Detay CcedilalıĢmalar

ĠĢletilmek istenen mermer sahasında makroskobik oumlzelliklere dayalı bilgiler detaylı

olarak belirlendikten sonra uumlretilecek mermerin petroğrafik ve minerolojik oumlzelliklerinin

belirlenmesi gerekir Sahadaki mermer oluĢumunun iccedilersinde bulunabilecek yabancı

mineraller ve bu minerallerin keme ve iĢleme aĢamalarında ortaya ccedilıkarabilecekleri

problemler belirlenmelidir

Detay ccedilalıĢmalarda sahanın jeolojik olarak tanımlanması ve jeolojik haritasının

ccedilıkarılması gerekir Sahada bulunan litolojik birimler kırık-ccedilatlaklar ve fay hatları harita

uumlzerine iĢaretlenmelidir TabakalaĢmanın belirlenebilmesi iccedilin harita uumlzerinden kesitler

ccedilıkarılmalıdır

2413 Pilot Ccedilaptaki CcedilalıĢmalar

Genel ve detay ccedilalıĢmaların olumlu sonuccedillar vermesinden sonra iĢletme durumunun

gerccedileğe yakın olarak ortaya ccedilıkarılmasıdır Ayrıntılı ccedilalıĢma ile ocak iccedilin en iyi yer tespiti

yapıldıktan sonra belirlenen yerde pilot bir ocak accedilılmalı ve saha iccedilin durum değerlendirmesi

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢma ile ocak yeri accedilılmıĢ ve ocaktan blok mermer alınıp alınamayacağı

anlaĢılmıĢ olmaktadır

Pilot ccedilapta ocağın accedilılması ile sahada bulunan kayaccedilların yapısı tabakalaĢma durumu

renklerin youmlnlere goumlre değiĢimi eklem ve ccedilatlak sistemleri hakkında bilgi sahibi

olunabilmektedir Ayrıca sahadan alınabilecek blok boyutları olumlu ve olumsuz olabilecek

tuumlm detaylar hakkında bilgi sahibi olunabilmektedir Pilot ocağın accedilılması ile mermerin

pazar durumunu oumlğrenme imkacircnı da olmaktadır Ayrıca tuumlm detaylar belli olduğundan

olabilecek riskler en aza indirilmiĢ olmaktadır

43

242 Mermer Ocak ġekilleri

2421 Ocak ĠĢletme Youmlnteminin Seccedililmesi

Bir mermer yatağının iĢletmeye alınmasını oluĢturan ocak yerinin seccedilimi aĢaması ile

birlikte yuumlruumltuumllmesi gereken en oumlnemli konulardan biri de ocak iĢletme youmlnteminin

seccedilimidir Mermer ocağından blok uumlretimi uygulanan ocak iĢletme (uumlretim youmlntemine) ve bu

iĢte kullanılan makine ve donanıma doğrudan bağlıdır Buguumln iccedilin mermer iĢletmelerinde

uygulanan iĢletme Ģekillerinin baĢlıcaları Ģunlardır

Bir ocak aynasından yapılan iĢletmeler

Birden fazla ocak aynasından veya birleĢik olarak yapılan iĢletmeler

Duumlz aynadan yapılan kademeli iĢletmeler

Yarım ay Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Daire (anfitiyatro) Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Yer altı (kapalı) iĢletmeler

243 Blok Ccedilıkarma Teknikleri

Mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan uumlretim youmlntemleri kullanılan makine ve

ekipmanlarla isimlendirilmiĢtir Hangi teknikle olura olsun amaccedil duumlzguumln geometrik Ģekilli ve

buumlyuumlk boyutlu blok ccedilıkarmaktır Bu youmlntemlerden hiccedilbiri tek baĢına kullanılmamaktadır

Yani modern makinenin yanında eski youmlntemlerdeki alet ve ekipmanlar da kullanılmaktadır

Dolayısıyla youmlntemler belirli ana baĢlıklar altında belirtilmesine rağmen tek baĢlarına blok

ccedilıkarma teknikleri olamayacağı unutulmamalıdır Mermer ocak iĢletmelerinde uygulanan

uumlretim tekniklerini Ģu ana baĢlıklar altında incelemek muumlmkuumlnduumlr

2431 Klasik Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

El ile blok ccedilıkarma tekniği

Patlayıcı maddelerle blok ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı hava ile blok ccedilıkarma tekniği

Delme-kamalama blok ccedilıkarma tekniği

Kanal accedilma makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

Kumlu tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

44

2432 Modern Makine ve Ekipmanlarla Yapılan Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Zincirli taĢ kesme makineleri ile blok ccedilıkarma youmlntemi

Elmas tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

2433 Deneme AĢamasındaki Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Lazer ıĢınları ile mermer ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı su ile (su jeti) kesme uumlretim youmlntemi

AteĢ ile yakma blok ccedilıkarma tekniği

244 Dekapajın (Oumlrtuuml Tabakasının) Kaldırılması

Dekapaj madencilik soumlzluumlğuumlnde ldquoaccedilık iĢletme projesine goumlre maden yatağının

uumlzerindeki veya kontağındaki oumlrtuuml tabakasının gevĢetilmesi kazılması yuumlklenmesi

taĢınması toprak harmanına doumlkuumllmesi serilmesi harman sahasının duumlzeltilmesi toprak

harmanı ve kademe yollarının yapımı ve bakımı gibi muhtelif ameliyeleri kapsayan

iĢlemlerin tuumlmuumlrdquo olarak tanımlanmaktadır

Mermer ocak iĢletmeciliğinde de faydalı damara ulaĢmak iccedilin mermer kuumltlesi

uumlzerindeki toprak oumlrtuumlsuuml ve yabancı maddeleri kaldırmak dekapaj olarak

isimlendirilmektedir Mermer yataklarının yuumlzeyde veya yuumlzeye yakın boumllgelerde

bulunmalarından dolayı uumlzerlerinde fazla miktarda oumlrtuuml tabakası yoktur Ancak mermer

ocaklarında oluĢum itibari ile bozulmuĢ olan alterasyon zonunun kalınlığının bazen az bazı

durumlarda ise fazla kalın olabilmektedir Bu gibi durumlarda alterasyon zonunu kaldırmak

oldukccedila maliyetli olmaktadır

Mermer yatakları genellikle buumlyuumlk mostralar vermektedir Mostra yeryuumlzuumlnde bir

madenin accedilığa ccedilıkmıĢ ve ccedilıplak goumlz ile goumlruumllen kısmı yani maden yatağının yuumlzeyi ile

yeryuumlzuumlnuumln ara kesitidir Uumlzerinde oumlrtuuml tabakası bulunmayan mermer ocaklarında hemen

uumlretime baĢlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrtuuml tabakası bulunan mermer ocaklarında ise yapılacak

iĢlem oumlrtuuml tabakasının kazı ve yuumlkleme makineleri ile temizlenmesi ve daha sonra uumlretime

geccedililmesidir Mermer ocaklarındaki oumlrtuuml tabakasını kaldırmak iccedilin greyderler dozerler

kepccedileler kırıcılar ekskavatoumlrler kamyonlar kullanılabilir

28

Maden Sicili Tuumlm madencilik faaliyetleri ile ilgili bilgilerin kaydedildiği yer

Pasa Mevcut ekonomik ve teknik Ģartlara goumlre iĢletilmesi muumlmkuumln olmayan ancak

iĢletme gereği istihsal edilen cevher

Prospeksiyon Madencilik arama faaliyetlerine mesnet teĢkil edecek oumln bilgilerin

toplanması iĢi

Goumlruumlnuumlr Rezerv Boyutları tenoumlruuml belirlenmiĢ uumlretilebilir kesin cevher miktarı

Ekonomik Cevher Guumlnuumln teknik ve ekonomik Ģartlarında kacircrlı olarak

değerlendirilebilecek cevher

KamulaĢtırma ĠĢletme ruhsat suumlresi boyunca ruhsat alanında kalan oumlzel muumllkiyet

arazilerine madencilik faaliyeti iccedilin alınan kamulaĢtırma kararı

Nezaret ĠĢletmelerin tekniğine ve emniyet nizamnamelerine uygun olarak

yuumlruumltuumllmesinin kontroluuml

Nezaretccedili ĠĢletmelerin teknik ve emniyet youmlnuumlnden nezaretini yapan sorumlu ve

yetkili maden muumlhendisi

Taksir Ruhsat alanlarının bu Kanun gereğince kuumlccediluumlltuumllmesi

Muumlnfesih Hakların hiccedilbir bildirime gerek kalmaksızın otomatik olarak fesh olması

Faaliyet Raporu Madencilik faaliyetlerinin youmlnetmeliğinde belirtildiği uumlzere fennicirc

nezaretccedili tarafından hazırlanan takdim metni

Teknik Belge Maden arama ve iĢletme faaliyetleri ile Kanunda belirtilen diğer iĢler

iccedilin ilgili muumlhendis ve diğer teknik elemanlar tarafından hazırlanan imalat haritası jeolojik

jeofizik hidrojeolojik etuumlt harita kesitler raporlar ve bunun gibi teknik iccedilerikli belge

SatıĢ Bilgi Formu ġekli youmlnetmelikte goumlsterildiği gibi hazırlanan yıllık uumlretim

miktarı satıĢ tutarı toplam gelir ve tahakkuk eden devlet hakkı gibi mali durumu goumlsteren

belge

Faaliyet Bilgi Formu Yıllık iĢletme faaliyetine iliĢkin uumlretim satıĢ stok ve bunun

gibi bilgileri iccedileren Ģekli ve muhtevası youmlnetmelikle goumlsterilecek olan belge

Arama Faaliyet Raporu Ruhsat sahalarında yuumlruumltuumllen arama faaliyetleri ile ilgili

Genel Muumlduumlrluumlğe verilmesi gereken belge

Ġmalacirct Haritası ĠĢletmelerde uumlretim yapılan yerleri miktarları ve yapılıĢ Ģeklini

goumlsterir oumllccedilekli beyan niteliğinde harita

Proje Yeraltı kaynaklarının değerlendirilmesi amacına doumlnuumlk belirli girdileri seccedililmiĢ

bir teknoloji kullanarak mevcut ve potansiyel talebi karĢılamak uumlzere mal ve cevher uumlretmek

iccedilin ccedilalıĢmaları duumlzenleyen beyan niteliğinde rapor

Kantar FiĢi Cevher nakillerinde cevherin ağırlığını goumlsterir tartı makbuzu

Sevk FiĢi 213 sayılı Vergi Usul Kanunu‟nun 2365 sayılı Kanunla değiĢik 240‟ıncı

Maddesinin birinci fıkrasının (A) bendinde yer alan taĢıma irsaliyelerindeki bilgileri ihtiva

eden beyan niteliğinde belge

ĠhtisaslaĢmıĢ Devlet KuruluĢu Maden ĠĢleri Genel Muumlduumlrluumlğuuml MTA Genel

Muumlduumlrluumlğuuml TKĠ Kurumu Genel Muumlduumlrluumlğuuml TTK Genel Muumlduumlrluumlğuuml Eti Maden ĠĢletmeleri

Genel Muumlduumlrluumlğuuml EĠE Ġdaresi Genel Muumlduumlrluumlğuuml DSĠ Genel Muumlduumlrluumlğuuml Sanayi ve Ticaret

Tarım ve KoumlyiĢleri Ccedilevre ve Orman bakanlıklarına bağlı kuruluĢlar Karayolları ve Tuumlrkiye

Demir ve Ccedilelik ĠĢletmeleri Genel muumlduumlrluumlkleri gibi madencilik faaliyetleri ile ilgili

konularda ihtisas sahibi devlet kuruluĢları

Maden Hakları Madenlerin aranması bulunması ve iĢletilebilmesi iccedilin verilen

izinler ve maden yataklarının bulunmasına yardımcı olanlara tanınan maddi imkacircnlar

29

Teminat Madencilik faaliyetlerinde kanun huumlkuumlmlerine ve tekniğe uygun ccedilalıĢmayı

temin amacı ile alınan nakit para suumlre youmlnuumlnden sınırsız banka ve oumlzel finans kurumu

teminat mektubu devlet bono ve tahvili olarak alınan geccedilici oumldeme

Devlet Hakkı Maden istihracı ile sağlanacak gelirden devlet payına duumlĢen kısım

Kritik Cevher Stokları Ekonominin buhranlı doumlnemleri geccediliĢtirebilmesi iccedilin gerekli

ekonomik buumlyuumlkluumlkteki cevher stokları

Muumlcbir Sebep Sel yangın deprem grizu patlaması ccediloumlkme heyelan ve benzeri

hacircller

Beklenmeyen Hacircller Tenor jeoloji pazarlama ulaĢtırma ve altyapı Ģartlarındaki

beklenmeyen değiĢiklikler ile ilgili mevzuat gereğince diğer kurumlardan alınması gereken

izinlerin alınamaması durumları

Devletin Huumlkuumlm ve Tasarrufu

Madde 4- Madenler Devletin huumlkuumlm ve tasarrufu altında olup iccedilinde bulundukları

arzın muumllkiyetine tabi değildir

Hakların Boumlluumlnmezliği Devir ve Ġntikali

Madde 5- Madenler uumlzerinde tesis olunan ilk muumlracaat (takadduumlm) arama

ruhsatnamesi buluculuk ve iĢletme ruhsatı haklarının hiccedil birisi hisselere boumlluumlnemez Her biri

bir buumltuumln hacirclinde muameleye tabi tutulur

Maden ruhsatları ve buluculuk hakkı devredilebilir Durum maden siciline Ģerh edilir

Devir muamelesi maden siciline Ģerh edilmesi ile tamam olur

Maden hak ve vecibeleri miras yolu ile intikal eder Bu hak ve vecibeler buumltuumln

mirasccedilıların vekacircletini havi bir vekacircletname ile 6 Maddede belirtilen niteliklere sahip

mirasccedilılardan birine veya uumlccediluumlncuuml bir Ģahsa devredilir Mirasccedilıların ittifak edememeleri

hacirclinde mirasccedilılardan birinin muumlracaatı ile mahkeme mirasccedilılardan bu hakkın en ehil olana

tahsisine veya bu da muumlmkuumln olmazsa ruhsatın satılmasına karar verir Mahkeme bu hususu

basit muhakeme usuluuml ile halleder Eğer dava soumlz konusu değil ise 6 ay iccedilerisinde intikal

iĢlemleri tamamlanmayan ruhsatlar feshedilir Devir ve intikal iĢlemlerinin ne Ģekilde

yapılacağı youmlnetmelikte belirtilir

Madenler uumlzerindeki hakların devir ve intikali bu Kanun ve youmlnetmelikte goumlsterilen

huumlkuumlmlerin tatbikini geciktirmez

Maden Hakkı

Madde 6- Maden hakları medeni hakları kullanmaya ehil TC vatandaĢlarına

madencilik yapabileceği statuumlsuumlnde yazılı Tuumlrkiye Cumhuriyeti Kanunları‟na goumlre kurulmuĢ

tuumlzel kiĢiliği haiz Ģirketlere bu hususta yetkisi bulunan kamu iktisadi teĢebbuumlsleri ile

muumlesseseleri bağlı ortaklıkları ve iĢtirakleri ile diğer kamu kurum kuruluĢ ve idarelerine

verilir

Maden hakları gerccedilek veya tuumlzel tek kiĢi adına verilir Devlet memurları diğer kamu

goumlrevlileri Genel Muumlduumlrluumlğuumln merkez ve taĢra teĢkilatında ccedilalıĢan yevmiyeli ve mukaveleli

personel arama ve iĢletme ruhsatı alamaz

30

Maden arama veya iĢletme hakkını haiz iken memur olanlar memuriyete geccediliĢlerinden

itibaren 6 ay zarfında bu haklarını devretmeye mecburdurlar

Uumlccediluumlncuuml fıkradaki yasaklamaya tabi olup miras yoluyla kendisine maden ruhsatı intikal

eden mirasccedilı durumundaki mani hacircl ortadan kalkmadığı takdirde 5 Maddenin 4 fıkrası

huumlkmuuml uygulanır

Madencilik Faaliyetlerinde Ġzinler

Madde 7- Orman muhafaza ormanı ağaccedillandırma alanları kara avcılığı alanları oumlzel

koruma boumllgeleri millicirc parklar tabiat parkları tabiat anıtı tabiatı koruma alanı tarım mera

sit alanları su havzaları kıyı alanları ve sahil Ģeritleri karasuları turizm boumllgeleri alanları

ve merkezleri ile kuumlltuumlr ve turizm koruma ve geliĢim boumllgeleri askericirc yasak boumllgeler ve imar

alanları ile muumlcavir alanlarda madencilik faaliyetlerinin ccedilevresel etki değerlendirmesi gayri

sıhhi muumlesseseler ile ilgili hususlar dacirchil hangi esaslara goumlre yuumlruumltuumlleceği ilgili bakanlıkların

goumlruumlĢuuml alınarak Bakanlar Kurulu tarafından ccedilıkarılacak bir youmlnetmelikle belirlenir

Ġlgili bakanlıkların mevzuatı gereği yapacakları inceleme ve denetimlerde ruhsat

alanlarında bu youmlnetmelik esaslarına uygun ccedilalıĢılmadığının tespiti hacirclinde mevzuat

ccedilerccedilevesinde yapılacak iĢlemler Genel Muumlduumlrluumlğe bildirilir Ccedilevre ve insan sağlığına zarar

verdiği tespit edilen madencilik faaliyetleri gerekli oumlnlemler alınıncaya kadar durdurulur

Ccedilevresel etki değerlendirmesi iĢlemleri Ccedilevre ve Orman Bakanlığı tarafından diğer

izinlere iliĢkin iĢlemler de ilgili bakanlıklar ve diğer kamu kurum ve kuruluĢlarınca ccedilevresel

etki değerlendirmesi suumlrecinde en geccedil uumlccedil ay iccedilinde bitirilir Bakanlık ve diğer bakanlıkların

mevzuatının gerektirdiği maddi yuumlkuumlmluumlluumlkler ruhsat sahibi tarafından karĢılanır

Ġmar alanları iccedilinde kalan madencilik faaliyetleri ilgili yerel merciden izin alınarak

yapılır Ruhsat alındıktan sonra imar alanları iccediline alınan maden sahalarına bu huumlkuumlm

uygulanmaz

Kamu hizmeti veya umumun yararına ayrılmıĢ yerlere ve bu tuumlr tesislere 60 metre

mesafe dacirchilinde madencilik faaliyetleri Bakanlığın binalara 60 metre oumlzel muumllkiyete konu

araziye 20 metre mesafe dacirchilinde ise muumllk sahibinin iznine bağlıdır Bu mesafeler ihtiyaccedil

hacirclinde madencilik faaliyetlerinin boyutu emniyet tedbirleri ve arazinin yapısı dikkate

alınarak Bakanlıkccedila artırılabilir Mesafeler yatay olarak hesaplanır

Maden arama faaliyetleri bu Kanunda sayılanlar dıĢında herhangi bir izne tabi

değildir ĠĢletme faaliyetleri ise bu Kanuna goumlre Bakanlıkccedila ccedilıkarılacak youmlnetmeliğe goumlre

yuumlruumltuumlluumlr

Maden iĢletme faaliyeti ile Devlet ve il yolları havaalanı liman ve baraj gibi kamu

yatırımlarının birbirlerini engellemesi kamu kurum ve kuruluĢlarının uygulamalarından

dolayı maden iĢletme faaliyetinin yapılamaz hacircle gelmesi kamu ve oumlzel yatırım iccedilin baĢka

alternatif alanların bulunamaması durumunda madencilik faaliyeti ve yatırımla ilgili karar

BaĢbakanlık MuumlsteĢarı baĢkanlığında oluĢturulacak bir kurul tarafından verilir

31

Kurulun teĢkili ccedilalıĢma usuluuml karar alma Ģekli ve diğer hususlar Bakanlıkccedila

ccedilıkarılacak youmlnetmelikle duumlzenlenir

Kamu yatırımları nedeniyle kurul kararı ile faaliyeti kısıtlanan maden iĢletmecisinin

yatırım giderleri lehine karar verilen tarafccedila tazmin edilir

Madencilik faaliyetleri veveya bu faaliyetlere bağlı tesisler iccedilin verilmiĢ izinler

ruhsat hukuku devam ettiği suumlrece geccedilerlidir

Bu Madde huumlkuumlmlerine aykırı faaliyette bulunulduğunun tespiti hacirclinde ruhsat

teminatı irat kaydedilerek bu alandaki faaliyet durdurulur BeĢ yıl iccedilinde uumlccedil kez bu Maddenin

ihlali hacirclinde teminatın tamamı irat kaydedilerek ruhsat iptal edilir

Faaliyetlerin Denetimi

Madde 11- Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı maden hakları ile ilgili buumltuumln

faaliyetlerin yuumlruumltuumllmesini ve vecibelerin yerine getirilmesini kontrol ve denetimini yapmak

ve youmlnlendirmek iccedilin teknik ve mali konuları yerinde incelemek maksadıyla ihtisaslaĢmıĢ

diğer Devlet kuruluĢlarından da yararlanarak inceleme raporu hazırlatır

Birinci fıkraya goumlre yapılan inceleme sonunda gerccedilek dıĢı veveya yanıltıcı beyanda

bulundukları tespit edilenler hakkında 10 Madde huumlkuumlmleri uygulanır

Ġnceleme yapacakların nitelikleri incelemenin nasıl yapılacağı ve raporların tanzimi

ile diğer hususlar youmlnetmelikte belirtilir

Buluculuk Hakkı

Madde 15- Ruhsat sahibi arama veveya iĢletme ruhsatı suumlresince hazırlanan teknik

raporlar ile goumlruumlnuumlr rezerv olarak bildirdiği madenlerin bulucusu sayılır Bu hakkı talep eden

ruhsat sahibine buluculuk belgesi verilir

Buluculuğa konu madenin bulucusu dıĢında bir baĢkası tarafından iĢletilmesi hacirclinde

bu alandan uumlretilen maden iccedilin tahakkuk eden buluculuk hakkı her yıl haziran ayı sonuna

kadar bu alanda uumlretim yapan kiĢiler tarafından hak sahibine oumldenir

Buluculuk hakkı yıllık ocak baĢı satıĢ tutarının 1bdquoidir

Ġlk Muumlracaat ve Ruhsatlandırma

Madde 16- II grup III grup ve IV grup madenler arama ruhsatı V grup madenler

arama sertifikası ile aranır I grup madenler iccedilin doğrudan iĢletme ruhsatı verilir

Muumlracaatların talep harcı ile yapılması zorunludur Muumlracaatlarda oumlncelik hakkı esastır

I grup (a) bendi madenler iccedilin alanlar il oumlzel idarelerince ihale edilerek iĢletme ruhsatı

verilir Ġhale edilecek alanlar Genel Muumlduumlrluumlğuumln uygun goumlruumlĢuuml alınarak belirlenir Bu

madenlerin ihale bedeli il oumlzel idarelerinin hesabına yatırılır Oumlzel muumllkiyete tabi alanlar

32

ihale edilemez Muumllkiyet sahibinin kendi muumllkiyeti uumlzerinde ruhsat talep etmesi hacirclinde bir

bedel alınmaz I grup (a) bendi maden ruhsatlarının alanları 10 hektarı geccedilemez

Denizlerdeki kum ve ccedilakıl SiO2 oranına bakılmaksızın I grup (a) bendi maden sayılır

I grup (a) bendi madenlerin ihale edilmesi ruhsatlandırılması iĢletilmesi iĢletmelerin

denetlenmesi ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkccedila hazırlanacak youmlnetmelikte belirlenir

Genel Muumlduumlrluumlğe I grup (b) bendi madenler iccedilin 50 hektarı geccedilmeyecek Ģekilde

doğrudan iĢletme ruhsatı II grup madenler iccedilin 100 III grup madenler iccedilin 500 IV grup

madenler iccedilin 2000 hektarı geccedilmeyecek Ģekilde arama ruhsatı V grup madenler iccedilin 1000

hektarı geccedilmeyecek Ģekilde arama sertifikası muumlracaatı yapılır

Ruhsatlar hak sahiplerinin talep harcı ile muumlracaatta bulunmaları hacirclinde

birleĢtirilebilir BirleĢtirme sonucunda ortaya ccedilıkan alan bu Maddede belirtilen alan

sınırlamasını geccedilemez Ancak iĢletme ruhsatı safhasında goumlruumlnuumlr maden rezervinin muumlcavir

ruhsat alanlarında bir buumltuumlnluumlk teĢkil etmesi hacirclinde bu alan kısıtlaması aranmaz BirleĢtirme

iĢleminde teminat guumlncel hacircle getirilir Ruhsat kuumlccediluumlltme iĢlemlerinde harccedil ve teminat

alınmaz

Muumlracaatlar 125000 oumllccedilekli topografik harita koordinatları esas alınarak tespit edilen

noktalarla sınırlandırılmıĢ alanlar iccedilin I grup (a) bendi madenler iccedilin il oumlzel idarelerine diğer

grup madenler iccedilin Genel Muumlduumlrluumlğe doğrudan veya elektronik posta yolu ile yapılır Talep

edilen alanın muumlsait olan kısmı muumlracaat tarihinde muumlracaat edene bildirilir ve on beĢ guumln

iccedilinde harccedil ve teminatın yatırılması hacirclinde ruhsat verilir Yatırılmadığı takdirde bu alanlar

baĢka bir iĢleme gerek kalmaksızın muumlracaatlara accedilık hacircle gelir

Muumlracaatların değerlendirilmesi sonucunda hak sağlanan alanların ayrı alanlar

Ģeklinde oluĢması durumunda bu alanlardan her birine muumlracaat sahibinin talebi hacirclinde ayrı

ayrı da ruhsat verilir Ruhsatı alınmayan alanlar baĢka bir iĢleme gerek kalmaksızın

muumlracaatlara accedilık hacircle gelir Ruhsatlar sicile kaydedildiği tarihte yuumlruumlrluumlğe girer

Bir grup iccedilin verilen ruhsat diğer gruptaki madenler iccedilin hak sağlamaz Ancak ruhsata

konu madenin uumlretilmesi iccedilin iĢletme faaliyetinin zaruri neticesi olarak ccedilıkarılan diğer grup

madenler Genel Muumlduumlrluumlkten izin almak sureti ile değerlendirilebilir ĠĢletme projesinde

belirtilen termin planına goumlre belirtilen suumlre iccedilinde ruhsata konu madenin ekonomik olarak

iĢletilmemesi hacirclinde uumlretilmiĢ olan diğer grup madenlerin satıĢ bedelinin iki katı tutarında

idaricirc para cezası alınarak bu madenlerin uumlretimi iccedilin verilmiĢ izin iptal edilir

Aynı grup ruhsatlar birbiri uumlzerine verilemez KazanılmıĢ haklar korunmak kaydı ile

ayrı grup ruhsatların birbiri uumlzerine verilebilmesine iliĢkin usul ve esaslar youmlnetmelikle

belirlenir

33

Arama Faaliyeti

Madde 17 - Arama ruhsatı ve sertifika suumlresi uumlccedil yıldır Bu suumlre IV grup madenler

iccedilin arama faaliyet raporları ile muumlracaat edilmesi hacirclinde iki yıl uzatılabilir

Ruhsat sahibi ikinci yılın sonuna kadar arama faaliyet raporu vermek zorundadır

Uzatma talebinde bulunulan IV grup ruhsatlar iccedilin taleple birlikte uumlccediluumlncuuml yılın sonunda

ikinci arama faaliyet raporu verilmesi gerekir Arama faaliyet raporlarının suumlresinde

verilmemesi hacirclinde teminat irat kaydedilir

Arama faaliyet raporları yapılan ccedilalıĢmaların niteliği dikkate alınarak jeoloji maden

jeofizik muumlhendisi veya muumlhendislerince hazırlanır

Arama ruhsat suumlresi sonunda iĢletme ruhsatı talebinde bulunulmayan arama ruhsatları

iptal edilerek teminatı ruhsat sahibine iade edilir

Arama doumlneminde teknolojik araĢtırma geliĢtirme pilot ccedilalıĢmalar ve pazar

araĢtırmaları yapmak uumlzere arama faaliyet raporu ile birlikte muumlracaat eden ruhsat sahibine

Genel Muumlduumlrluumlkccedile goumlruumlnuumlr rezervin 10bdquouna kadar maden uumlretim ve satıĢ izni verilebilir

Bu fıkraya aykırı uumlretim ve satıĢ yapanlar hakkında 10 uncu Maddeye goumlre iĢlem yapılır

Arama doumlneminde uumlretim yapılması durumunda satıĢ bilgi formunun 29 uncu Maddede

belirtilen suumlrede verilmesi zorunludur

ĠĢletme Ruhsatı ve Madenin ĠĢletilmesi

Madde 24- Arama ruhsat suumlresi sonuna kadar tespit edilen madenin rezerv bilgilerini

de iccedileren arama faaliyet raporu en az bir maden muumlhendisi tarafından hazırlanan faaliyet

sonrası iĢletme alanının ccedilevre ile uyumlu hacircle getirilmesini de iccedileren iĢletme projesi ve talep

harcının oumldendiğine dair belge ile muumlracaatta bulunulması hacirclinde iĢletme ruhsatı hakkı

doğar

Projelerdeki eksiklikler yapılan bildirimden itibaren uumlccedil ay iccedilinde tamamlanır

Eksikliklerini verilen suumlrede tamamlamayanların teminatları iki katına ccedilıkarılır ve suumlre uumlccedil ay

daha uzatılır Bu suumlre sonunda eksikliklerini tamamlamayanların talepleri kabul edilmez ve

teminatları irat kaydedilir

I grup (a) bendi madenlerin ruhsat suumlresi en az beĢ yıldır Diğer grup madenlerin

iĢletme ruhsat suumlresi on yıldan az olmamak uumlzere projesine goumlre belirlenir Suumlrenin

bitiminden oumlnce yeni bir projeyle uzatma talebinde bulunulması hacirclinde ruhsat suumlresi

uzatılabilir Toplam ruhsat suumlresi altmıĢ yılı geccedilemez AltmıĢ yıldan sonraki suumlrenin

uzatılmasına Bakanlar Kurulu yetkilidir

Arama ruhsatlı sahalara arama suumlresince belirlenen goumlruumlnuumlr muhtemel ve muumlmkuumln

rezerv alanı uumlzerinden iĢletme ruhsatı goumlruumlnuumlr rezerv alanına da iĢletme izni verilir Arama

ruhsatının diğer kısımları taksir edilir Muumlmkuumln rezerv alanlarının IV grup ruhsat

sahalarında beĢ yıl diğer grup ruhsat sahalarında uumlccedil yıl iccedilinde goumlruumlnuumlr ve muhtemel rezerv

haline getirilmesi zorunludur Goumlruumlnuumlr ve muhtemel rezerv hacircline getirilmeyen alanlar da

taksir edilir

34

III grup madenlerde projede uumlretilmesi oumlngoumlruumllen madenler iccedilin gerekli su miktarı ve

gaz debisi esas alınır Bu grup madenler rezervuar beslenme alanı ve havzanın tabii

dengesini bozmayacak kapasitesini aĢmayacak ve iĢletme tesislerini kapsayacak Ģekilde

ruhsatlandırılır

V grup madenlerin uumlretimi iĢletme sertifikası ile yapılır Arama sertifikası suumlresi

sonuna kadar yapılan ccedilalıĢmaları iccedileren arama faaliyet raporu ve talep harcının oumldendiğine

dair belge ile muumlracaatta bulunulması hacirclinde iĢletme sertifikası hakkı doğar

ĠĢletme sertifikası suumlresi beĢ yıl olup bu suumlre uzatılabilir

V grup madenlerin uumlretimi arazi yuumlzeyinden toplanarak yapılır Bu madenlerin

iĢletilmesi iccedilin yarma galeri gibi faaliyette bulunulmasının gerekmesi durumunda en az bir

maden muumlhendisi tarafından iĢletme projesi hazırlanarak Genel Muumlduumlrluumlkten izin alınması

zorunludur

Goumlruumlnuumlr rezervi belirlenen alanlar uumlzerine maden iĢletmeciliğine engel olacak Ģekilde

baĢka grup iĢletme ruhsatı verilemez Ancak farklı gruptaki ruhsat taleplerinin aynı kiĢiye ait

olması veya talep sahiplerinin aralarında mutabakat sağladıklarını belgelemeleri hacirclinde bu

Ģart aranmaz

Aynı alanda ayrı veya aynı gruplara ait ruhsat faaliyetlerinin ccedilakıĢmasından dolayı

ruhsat sahipleri arasında uyuĢmazlık ccedilıkması veya kendi aralarında mutabakat

sağlayamamaları hacirclinde Bakanlık projeler uumlzerinde veveya yerinde inceleme yapar

Ġnceleme sonucunda bu alanda ayrı ayrı ccedilalıĢma imkacircnının tespiti hacirclinde ccedilalıĢma esasları

Bakanlıkccedila belirlenir Bu muumlmkuumln değilse oumlncelik hakkı esas alınarak faaliyete izin verilir

Kanunun 7‟nci Maddesine goumlre alınması gerekli izinler iccedilin ruhsat tarihinden itibaren

uumlccedil ay iccedilinde muumlracaat edilmesi zorunludur Aksi takdirde teminat irat kaydedilir Ġzinlerin

alınmasından itibaren iĢletme izni verilir Bu iznin verildiği tarihten itibaren bir yıllık suumlre

iccedilinde ruhsat sahibi madeni iĢletmeye almak zorundadır Bu suumlrede iĢletmeye alınmayan

ruhsat sahalarında ccedilalıĢılmayan her yıl iccedilin projede belirtilen uumlretim miktarının 10bdquou

uumlzerinden Devlet hakkı alınır Ancak kamu kurumlarınca iĢletilen bor tuzu ve Ereğli Koumlmuumlr

Havzasındaki taĢ koumlmuumlruuml ruhsatları iccedilin bu huumlkuumlm uygulanmaz

BeĢ yıllık suumlrede muumlcbir sebepler ve beklenmeyen hacircller dıĢında uumlccedil yıldan fazla

uumlretim yapılmayan ruhsatlar teminatları irat kaydedilerek iptal edilir

35

Ereğli Koumlmuumlr Havzasındaki taĢkoumlmuumlruuml ve 2840 sayılı Bor Tuzları Trona ve Asfaltit

Madenleri ile Nuumlkleer Enerji Ham Maddelerinin ĠĢletilmesini Linyit ve Demir Sahalarının

Bazılarının Ġadesini Duumlzenleyen Kanun‟da sayılan bor tuzu toryum ve uranyum madenleri

iccedilin bu Maddede yazılı suumlreler uygulanmaz

ĠĢletme Faaliyeti

Madde 29- ĠĢletme faaliyeti projesine ve Kanunun ilgili huumlkuumlmlerine goumlre yuumlruumltuumlluumlr

ĠĢletme projeleri ve değiĢiklikleri uygulamaya konulmadan oumlnce Genel Muumlduumlrluumlk

onayının alınması zorunludur Aksi takdirde faaliyet durdurulur

ĠĢletme accedilısından tehlikeli durumların tespiti hacirclinde bu hacirclleri gidermek iccedilin ruhsat

sahibine altı aya kadar suumlre verilir muumlcbir sebepler dıĢında bu suumlre uzatılmaz Bu suumlre

sonunda projeye uygun faaliyette bulunulmaması veya tehlikeli durumun ortadan

kaldırılmaması hacirclinde teminat irat kaydedilerek iĢletme faaliyeti durdurulur

Ruhsat sahibi her yıl nisan ayı sonuna kadar bir oumlnceki yıl iccedilinde gerccedilekleĢtirdiği

iĢletme faaliyeti ile ilgili teknik belgeleri satıĢ bilgi formunu faaliyet bilgi formunu ve

iĢletme sahasında arama yapmıĢ ise arama ile ilgili bilgileri Genel Muumlduumlrluumlğe vermekle

yuumlkuumlmluumlduumlr Yuumlkuumlmluumlluumlğuumln yerine getirilmemesi hacirclinde teminat irat kaydedilir

Yuumlkuumlmluumlluumlk yerine getirilinceye kadar faaliyet durdurulur

I grup (a) bendi madenler iccedilin ruhsat sahibi her yıl nisan ayı sonuna kadar bir oumlnceki

yıl iccedilinde gerccedilekleĢtirdiği iĢletme faaliyeti ile ilgili satıĢ bilgi formunu faaliyet bilgi formunu

il oumlzel idaresine vermekle yuumlkuumlmluumlduumlr Yuumlkuumlmluumlluumlğuumln yerine getirilmemesi hacirclinde teminat

il oumlzel idaresi hesabına irat kaydedilir Yuumlkuumlmluumlluumlk yerine getirilinceye kadar faaliyet

durdurulur

Teknik Nezaret

Madde 31- Maden uumlretimi bir maden muumlhendisi nezaretinde yapılır Maden

muumlhendisinin daimicirc olarak istihdam edileceği iĢletme buumlyuumlkluumlğuuml ile istihdam usul ve esasları

Bakanlıkccedila ccedilıkarılacak youmlnetmelikle belirlenir ĠĢletmede istihdam edilen maden muumlhendisi

4857 sayılı ĠĢ Kanunu‟nun 82‟nci Maddesinde belirtilen iĢ guumlvenliği ile goumlrevli muumlhendis

veya teknik elemanların uumlstlendiği goumlrev ve sorumluluğu da yerine getirir

Maden muumlhendisi istihdamı veya nezareti gerccedilekleĢmeden uumlretim yapılması hacirclinde

ruhsat teminatı irat kaydedilerek faaliyet durdurulur Maden muumlhendisi istihdamınezareti

sağlanması ve teminatın yenilenmesi ile faaliyete izin verilir

Pasa Bakiye Yığını ve Cuumlrufların Muhafazası

Madde 36- Madencilik ve muumlteakip safhalarındaki faaliyetler sırasında cevher metal

veya ekonomik değer ihtiva eden guumlnuumln Ģartlarında teknik veya ekonomik değerlendirmesi

muumlmkuumln olmayan pasa zenginleĢtirme bakiye yığını ve cuumlruflar ccedilevre kirliliği accedilısından

mahzur teĢkil etmiyorsa geccedilirildikleri son iĢlemden ccedilıktığı Ģekliyle ayrı ayrı muhafaza edilir

Bu bakiye ve pasa yığınlarının miktarları fiziki oumlzellikleri usuluumlne goumlre alınmıĢ

36

numunelerin analiz raporları ve doumlkuumlm alanları faaliyet raporları plan ve haritalarda

goumlsterilir ĠĢletme ruhsatının herhangi bir sebeple sona ermesi hacirclinde sahadan uumlretilmiĢ

madenlerin pasa bakiye yığınları ve cuumlrufların ruhsat sahibince nakledilmesi iccedilin bu

Kanunda zikredilen muumlcbir sebepler dıĢında altı aylık suumlre verilir Bu suumlre iccedilerisinde

nakledilmeyen ve ekonomik değeri olan madenler valilik tarafından ihale edilerek satılır

SatıĢtan sağlanan gelir oumlzel idareye aktarılır Ekonomik değeri olmayan Maddeler iccedilin 32‟nci

Madde huumlkuumlmleri uygulanır Birinci fıkraya aykırı hareket edenlerin teminatları irat

kaydedilir

22 ĠĢ Kanunu

Son hacircliyle ĠĢ Kanunu 4857 sayı ve 22052003 tarihinde kabul edilerek 10062003

tarih ve 25134 sayılı Resmicirc Gazete‟de yayımlanmıĢtır Buna goumlre iĢ kanunun mermercilik

sektoumlruumlnuuml ilgilendiren maddelerini Ģu Ģekilde sıralamak muumlmkuumlnduumlr

Genel Huumlkuumlmler

Amaccedil ve Kapsam

MADDE 1 - Bu Kanunun amacı iĢverenler ile bir iĢ soumlzleĢmesine dayanarak

ccedilalıĢtırılan iĢccedililerin ccedilalıĢma Ģartları ve ccedilalıĢma ortamına iliĢkin hak ve sorumluluklarını

duumlzenlemektir

Bu Kanun 4‟uumlncuuml maddedeki istisnalar dıĢında kalan buumltuumln iĢ yerlerine bu iĢ

yerlerinin iĢverenleri ile iĢveren vekillerine ve iĢccedililerine faaliyet konularına bakılmaksızın

uygulanır

ĠĢ yerleri iĢverenler iĢveren vekilleri ve iĢccedililer 3‟uumlncuuml maddedeki bildirim guumlnuumlne

bakılmaksızın bu Kanun huumlkuumlmleri ile bağlı olurlar

MADDE 2- Bir iĢ soumlzleĢmesine dayanarak ccedilalıĢan gerccedilek kiĢiye iĢccedili iĢccedili ccedilalıĢtıran

gerccedilek veya tuumlzel kiĢiye yahut tuumlzel kiĢiliği olmayan kurum ve kuruluĢlara iĢveren iĢccedili ile

iĢveren arasında kurulan iliĢkiye iĢ iliĢkisi denir ĠĢveren tarafından mal veya hizmet uumlretmek

amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile iĢccedilinin birlikte oumlrguumltlendiği birime iĢ yeri denir

ĠĢverenin iĢ yerinde uumlrettiği mal veya hizmet ile nitelik youmlnuumlnden bağlılığı bulunan ve

aynı youmlnetim altında oumlrguumltlenen yerler (iĢ yerine bağlı yerler) ile dinlenme ccedilocuk emzirme

yemek uyku yıkanma muayene ve bakım beden ve meslekicirc eğitim ve avlu gibi diğer

eklentiler ve araccedillar da iĢ yerinden sayılır

ĠĢyeri iĢ yerine bağlı yerler eklentiler ve araccedillar ile oluĢturulan iĢ organizasyonu

kapsamında bir buumltuumlnduumlr

ĠĢveren adına hareket eden ve iĢin iĢ yerinin ve iĢletmenin youmlnetiminde goumlrev alan

kimselere iĢveren vekili denir ĠĢveren vekilinin bu sıfatla iĢccedililere karĢı iĢlem ve

yuumlkuumlmluumlluumlklerinden doğrudan iĢveren sorumludur

37

Bu Kanunda iĢveren iccedilin oumlngoumlruumllen her ccedileĢit sorumluluk ve zorunluluklar iĢveren

vekilleri hakkında da uygulanır ĠĢveren vekilliği sıfatı iĢccedililere tanınan hak ve

yuumlkuumlmluumlluumlkleri ortadan kaldırmaz

Bir iĢverenden iĢ yerinde yuumlruumlttuumlğuuml mal veya hizmet uumlretimine iliĢkin yardımcı

iĢlerinde veya asıl iĢin bir boumlluumlmuumlnde iĢletmenin ve iĢin gereği ile teknolojik nedenlerle

uzmanlık gerektiren iĢlerde iĢ alan ve bu iĢ iccedilin goumlrevlendirdiği iĢccedililerini sadece bu iĢ

yerinde aldığı iĢte ccedilalıĢtıran diğer iĢveren ile iĢ aldığı iĢveren arasında kurulan iliĢkiye asıl

iĢveren-alt iĢveren iliĢkisi denir Bu iliĢkide asıl iĢveren alt iĢverenin iĢccedililerine karĢı o iĢ yeri

ile ilgili olarak bu Kanundan iĢ soumlzleĢmesinden veya alt iĢverenin taraf olduğu toplu iĢ

soumlzleĢmesinden doğan yuumlkuumlmluumlluumlklerinden alt iĢveren ile birlikte sorumludur

Asıl iĢverenin iĢccedililerinin alt iĢveren tarafından iĢe alınarak ccedilalıĢtırılmaya devam

ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamaz veya daha oumlnce o iĢ yerinde ccedilalıĢtırılan kimse ile alt

iĢveren iliĢkisi kurulamaz Aksi hacirclde ve genel olarak asıl iĢveren alt iĢveren iliĢkisinin

muvazaalı iĢleme dayandığı kabul edilerek alt iĢverenin iĢccedilileri baĢlangıccediltan itibaren asıl

iĢverenin iĢccedilisi sayılarak iĢlem goumlruumlrler ĠĢletmenin ve iĢin gereği ile teknolojik nedenlerle

uzmanlık gerektiren iĢler dıĢında asıl iĢ boumlluumlnerek alt iĢverenlere verilemez

ĠĢ Yerini Bildirme

MADDE 3 - Bu Kanunun kapsamına giren nitelikte bir iĢ yerini kuran her ne suretle

olursa olsun devralan ccedilalıĢma konusunu kısmen veya tamamen değiĢtiren veya herhangi bir

sebeple faaliyetine son veren ve iĢ yerini kapatan iĢveren iĢ yerinin unvan ve adresini

ccedilalıĢtırılan iĢccedili sayısını ccedilalıĢma konusunu iĢin baĢlama veya bitme guumlnuumlnuuml kendi adını ve

soyadını yahut unvanını adresini varsa iĢveren vekili veya vekillerinin adı soyadı ve

adreslerini bir ay iccedilinde boumllge muumlduumlrluumlğuumlne bildirmek zorundadır

Alt iĢveren bu sıfatla mal veya hizmet uumlretimi iccedilin meydana getirdiği kendi iĢ yeri

iccedilin birinci fıkra huumlkmuumlne goumlre bildirim yapmakla yuumlkuumlmluumlduumlr

MADDE 5 - ĠĢ iliĢkisinde dil ırk cinsiyet siyasal duumlĢuumlnce felseficirc inanccedil din ve

mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayırım yapılamaz

ĠĢveren esaslı sebepler olmadıkccedila tam suumlreli ccedilalıĢan iĢccedili karĢısında kısmi suumlreli

ccedilalıĢan iĢccediliye belirsiz suumlreli ccedilalıĢan iĢccedili karĢısında belirli suumlreli ccedilalıĢan iĢccediliye farklı iĢlem

yapamaz

ĠĢveren biyolojik veya iĢin niteliğine iliĢkin sebepler zorunlu kılmadıkccedila bir iĢccediliye iĢ

soumlzleĢmesinin yapılmasında Ģartlarının oluĢturulmasında uygulanmasında ve sona

ermesinde cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı iĢlem yapamaz

Aynı veya eĢit değerde bir iĢ iccedilin cinsiyet nedeniyle daha duumlĢuumlk uumlcret

kararlaĢtırılamaz

ĠĢccedilinin cinsiyeti nedeniyle oumlzel koruyucu huumlkuumlmlerin uygulanması daha duumlĢuumlk bir

uumlcretin uygulanmasını haklı kılmaz

38

ĠĢ iliĢkisinde veya sona ermesinde yukarıdaki fıkra huumlkuumlmlerine aykırı davranıldığında

iĢccedili doumlrt aya kadar uumlcreti tutarındaki uygun bir tazminattan baĢka yoksun bırakıldığı

haklarını da talep edebilir 2821 sayılı Sendikalar Kanunu‟nun 31‟inci maddesi huumlkuumlmleri

saklıdır 20‟inci madde huumlkuumlmleri saklı kalmak uumlzere iĢverenin yukarıdaki fıkra huumlkuumlmlerine

aykırı davrandığını iĢccedili ispat etmekle yuumlkuumlmluumlduumlr Ancak iĢccedili bir ihlalin varlığı ihtimalini

guumlccedilluuml bir biccedilimde goumlsteren bir durumu ortaya koyduğunda iĢveren boumlyle bir ihlalin mevcut

olmadığını ispat etmekle yuumlkuumlmluuml olur

ĠĢ Yerinin veya Bir Boumlluumlmuumlnuumln Devri

MADDE 6 ndash ĠĢ yeri veya iĢ yerinin bir boumlluumlmuuml hukuki bir iĢleme dayalı olarak baĢka

birine devredildiğinde devir tarihinde iĢ yerinde veya bir boumlluumlmuumlnde mevcut olan iĢ

soumlzleĢmeleri buumltuumln hak ve borccedilları ile birlikte devralana geccediler

Devralan iĢveren iĢccedilinin hizmet suumlresinin esas alındığı haklarda iĢccedilinin devreden

iĢveren yanında iĢe baĢladığı tarihe goumlre iĢlem yapmakla yuumlkuumlmluumlduumlr

Yukarıdaki huumlkuumlmlere goumlre devir hacirclinde devirden oumlnce doğmuĢ olan ve devir

tarihinde oumldenmesi gereken borccedillardan devreden ve devralan iĢveren birlikte sorumludurlar

Ancak bu yuumlkuumlmluumlluumlklerden devreden iĢverenin sorumluluğu devir tarihinden itibaren iki yıl

ile sınırlıdır Tuumlzel kiĢiliğin birleĢme veya katılma ya da tuumlruumlnuumln değiĢmesiyle sona erme

hacirclinde birlikte sorumluluk huumlkuumlmleri uygulanmaz

23 Mali ĠĢlemler

Gelir Vergisi Kanunu huumlkuumlmleri uyarınca muumlkellefiyet tesisini gerektiren bir olayın

oluĢması muumlkellefiyetle ilgili değiĢikliklerin olması ve muumlkellefiyetin herhangi bir nedenle

sona ermesi gibi durumlarda muumlkelleflerin nasıl bir yol izleyeceği ve hangi belgeleri bağlı

bulundukları vergi dairesine ibraz edecekleri hususlarına yer verilmiĢtir Her Ģeyin bir

baĢlangıcı ve bitiĢi olduğu gibi vergilendirmede de muumlkellefiyetin baĢlaması devamı ve sona

erme suumlreccedilleri vardır Gelir vergisinde muumlkellefiyet muumlkellefiyeti gerektiren hukuki

durumun oluĢmasıyla baĢlar devam eder ve gerekli Ģartların oluĢmasıyla sona erer

231 Muumlkellefiyet BaĢlangıcı

Gelir vergisi muumlkelleflerinin ticari sınai veya zirai bir iĢle ilgili fiilicirc olarak ccedilalıĢmaya

baĢlamaları veya mesleki bilgiye ve ihtisasa dayanan bir meslek ya da sanat faaliyetiyle

uğraĢmaları bu kiĢilerin vergi muumlkellefi olmalarını gerektirir Fiilicirc olarak ccedilalıĢmaya

baĢlamaktan kasıt muumlkellefin faaliyetine baĢladığını goumlsteren bazı Ģartların oluĢmasıdır Bu

Ģartlar tuumlccarlar ve serbest meslek erbabı iccedilin farklılık goumlstermektedir

39

2311 Tuumlccarlarda ĠĢe BaĢlama Belirtileri

Bir iĢ yeri accedilmak (ĠĢ yeri accedilmaktan maksat belli bir yerde bilfiil ticari veya

sınai faaliyete geccedilmek demektir Bir yerin ne maksatla olursa olsun sadece

tutulmuĢ olması veya iccedilinde tertibat ve tesisat yapılmakta bulunması iĢ yerinin

accedilıldığını goumlstermez)

ĠĢyeri accedilılmamıĢ olsa bile ticaret siciline veya mesleki bir teĢekkuumlle

kaydolunmak

Kazanccedilları basit usulde tespit edilen tuumlccarlar iccedilin iĢle bilfiil uğraĢmaya

baĢlanması

Yukarıda sayılan Ģartlardan herhangi birinin gerccedilekleĢmiĢ olması muumlkellefiyette iĢe

baĢlanıldığını goumlsterir

2312 Serbest Meslek Erbabı Ġccedilin ĠĢe BaĢlama Belirtileri

Muayenehane yazıhane atoumllye gibi oumlzel iĢ yerleri accedilmak

CcedilalıĢılan yere mesleki faaliyette bulunulduğunu ifade eden tabelalar ve levhalar

asmak

Her ne Ģekilde olursa olsun devamlı olarak mesleki faaliyette bulunduğunu

goumlsteren ilanlar yapmak

Serbest olarak mesleki faaliyette bulunmak uumlzere mesleki bir birlik veya

mesleki bir odaya kayıt yaptırmak (Bu Ģekilde birlik veya odaya kayıt

yaptıranlar herhangi bir nedenle mesleki faaliyet yapmayacak ise bu durumu

vergi dairesine bildirmek zorundadır)

232 ĠĢe BaĢlama ĠĢi Bırakma ve Muumlkellefiyette Meydana Gelen

DeğiĢikliklerde Bildirim ġekli

ĠĢe baĢlama iĢi bırakma ve muumlkellefiyette meydana gelen değiĢikliklerde bildirimlerin

yazılı olması esastır Bunun istisnası defter ve belge tutmaya mecbur olmayan

muumlkelleflerden okuma yazma bilmeyenlerin bildirimlerini soumlzluuml olarak yapabilmesidir Soumlzluuml

bildirimler tutanakla tespit edilir Yazılı bildirimler posta ile taahhuumltluuml olarak goumlnderilebilir

Bu durumda bildirimin postaya verildiği tarih vergi dairesine verilme tarihi olarak kabul

edilir

2321 Gelir Vergisi Muumlkelleflerinin Bağlı Olduğu Vergi Dairesi

Bağlı bulunulan vergi dairesi gelir vergisi muumlkellefiyetinde muumlkellefin iĢ yeri veya iĢ

merkezinin bulunduğu yer vergi dairesidir Gelir vergisi muumlkelleflerinin beyannamelerini

verecekleri vergi daireleri aĢağıda goumlsterilmiĢtir

Gelir vergisi muumlkellefleri ĠĢ yerinin veya iĢ merkezinin bulunduğu yer vergi

dairesi

Gelirleri sadece zirai kazanccedil uumlcret gayrimenkul sermaye iradı menkul sermaye

iradı ve diğer kazanccedil ve iratlardan veya bunların birkaccedilından veya tamamından

ibaret olan muumlkellefler Ġkametgacirchlarının bulunduğu yer vergi dairesi

40

Belli bir iĢ yeri bulunmaksızın ccedilalıĢan ticaret ve serbest meslek erbabı

Ġkametgacirchlarının bulunduğu yer vergi dairesi

Vergi tevkifatı yapmaya mecbur olanların tevkif edilen vergilerle ilgili

iĢlemlerinde oumldeme ve tahakkukun yapıldığı yerin bağlı olduğu vergi dairesi

233 ĠĢe BaĢlamada Vergi Dairesine BaĢvuru

Muumlkellefiyetin baĢlaması iccedilin vergi dairelerinden ya da Gelir Ġdaresi BaĢkanlığının

internet sitesi olan wwwgibgovtr adresinden elde edilen iĢe baĢlama bildirim formunun

oldurulması ve forma eklenecek belgeler ile birlikte vergi dairesi sicil yoklama servisine

muumlracaat edilmesi gerekmektedir Gerccedilek kiĢilerde iĢe baĢlama bildirimleri iĢe baĢlama

tarihinden itibaren 10 guumln iccedilinde kendilerince veya 1136 sayılı Avukatlık Kanunu‟na goumlre

ruhsat almıĢ avukatlar veya 3568 sayılı Kanuna goumlre yetki almıĢ meslek mensuplarınca ilgili

vergi dairesine yapılır

2331 Gerccedilek KiĢiler Ġccedilin ĠĢe BaĢlamada Aranacak Belgeler

ĠĢe baĢlamabırakma bildirimi

Onaylı nuumlfus cuumlzdan sureti (Muumlkellefin Vergi Dairesine bizzat baĢvurması

hacirclinde nuumlfus cuumlzdanının fotokopisi muumlduumlr yardımcısı Ģef veya

goumlrevlendirilecek bir memur tarafından aslı ile karĢılaĢtırılarak ldquoAslının

Aynıdırrdquo Ģeklinde tasdik edilir)

Ġkametgacirch senedi (Resimli)

Noter onaylı imza sirkuumlleri (Basit usulde vergilendirilenler hariccedil)

Basit usulde vergilendirme talep eden muumlkelleflerden iĢ yerinin kendisine ait

olması hacirclinde emlak vergisine esas olan vergi değerini goumlsterir belediyeden

alınacak onaylı bir belge iĢ yerinin kiralanmıĢ olması hacirclinde ise kira

kontratının bir oumlrneği

24 Ocak Ağzı Accedilma

Mermer ocak iĢletmeciliği diğer madencilik sektoumlrlerinde olduğu gibi risklerin ccedilok

olduğu bir madencilik biccedilimidir Mermer ocak iĢletmeciliğine geccedililmeden bu risklerin

minimum seviyeye duumlĢuumlruumllmesi iccedilin gerekli tuumlm verilerin detaylı olarak accedilığa

kavuĢturulması gereklidir Bilindiği gibi madencilik geri doumlnuumlĢuuml oldukccedila maliyetli olan bir

sektoumlrduumlr Yapılacak ccedilalıĢmaların bilinccedilli ve uzman kiĢilerce yapılması oumlnemlidir Yatağın

durumu teknik olarak belirlenmelidir

41

241 Mermer Ocak ĠĢletmeciliğinde Oumln CcedilalıĢmalar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ilk aĢama mermer ruhsatının alınması ve yer tespitinin

sağlıklı bir Ģekilde yapılmasıdır Bu iĢlemlerden sonra sahada bir takım ccedilalıĢmalar

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢmalar Ģunlardır

Genel ccedilalıĢmalar

Detay ccedilalıĢmalar

Pilot ccedilaptaki ccedilalıĢmalar

2411 Genel CcedilalıĢmalar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ilk aĢama sahanın oumlzelliklerinin teknik elemanlar

tarafından belirlenmesidir Bu amaccedilla mermer sahasında makroskobik birtakım ccedilalıĢmalar

yapılır Mermercilik sektoumlruumlnde bu ccedilalıĢmalar detaylı olarak yapılmadan iĢletmeye geccedilildiği

bilinen bir gerccedilektir Genel ccedilalıĢmalar sırasında sahada Ģu iĢlemler yapılmalıdır

Teknik elemanlarca sahada jeolojik goumlzlemler yapılarak yaklaĢık rezerv tespiti

sahada bulunan kayaccedilların yapısı yol su iklim Ģartları elektrik durumu iĢccedili

temini

Mermer tabakası uumlzerinde bulunan dekapaj veya değiĢikliğe uğramıĢ boumllgenin

kalınlığı

Sahada bulunan mermerin renk desen sertliği kristal yapısı ve renklerin

sahadaki değiĢim durumu

Mermer sahasında bulunabilecek ccedilatlaklar ve fay hatları

Mermerin iccedilerisinde bulunabilecek ccedilatlaklar fissuumlrler ve bunların aralıkları

Sahada kabaca blok alınıp alınamayacağı

Mermer iccedilinde bulunabilecek yabancı minerallerin makroskobik olarak

belirlenmesi

Mermer ocak iĢletmeciliğinde oumlzellikle dikkat edilmesi gereken iki unsur

bulunmaktadır Birincisi mermer sahasından blok mermer alınıp alınamayacağı ikincisi ise

alınabilecek blok mermerlerin kesilip kesilemeyeceğidir Ccedilok iyi blok verebilen bir mermer

sahası kesim problemi varsa ekonomik olarak değerlendirilemeyecektir Bu nedenle mermer

sahasının ekonomik değere sahip olması iccedilin bu iki ana unsurun bir arada bulunması gerekir

Mermer ocaklarında genellikle blok mermer uumlretilmek istenir ve bu Ģekilde ekonomik

olabilir Ancak bazı durumlarda blok mermer vermeyen mermer sahaları da iĢletilmektedir

Oumlzellikle nadir bulunan mermerler iccedilin moloz diye adlandırılan mermer ocakları da

iĢletilmektedir Buna oumlrnek olarak suumls eĢyaları yapımında kullanılan oniks mermer ocakları

ekonomik olarak iĢletilebilmektedir

ĠĢletilmek istenen mermer sahasının makroskobik oumlzellikleri detaylı olarak

belirlendikten sonra en iyi blok verebilecek ocak ağzı belirlenmeli ve mermer ocak

iĢletmeciliğine buradan baĢlanmalıdır Ancak tuumlm bilgilerin sağlıklı olabilmesi iccedilin sahada

yapılan ccedilalıĢmaların sağlıklı olması ve alınan numunelerin sahanın tuumlm oumlzelliklerini temsil

etmesi gerekmektedir

42

Mermer sahasından alınan numuneler uumlzerinde kesme ve iĢleme deneyleri yapılarak

kesim durumu tabakalaĢma durumu renk ve desen durumu belirlenmelidir Bazı kayaccedillarda

kesim youmlnlerine goumlre birtakım oumlzelliklerde değiĢikler meydana gelebilmektedir Bu

aĢamadan sonra yapılacak iĢlem ocakta ccedilıkarılacak mermerin bezeri mermerlerin fiyat

analizi ve piyasa araĢtırması yapmaktır Sahada bulunan mermerin kullanım yerleri ve

kullanıĢ Ģekilleri belirlenmelidir Tuumlm bu hususlar detaylı olarak yapılmalıdır Aksi takdirde

yapılacak herhangi bir hata veya ihmal daha sonraki aĢamalarda problemlerin doğmasına

neden olacaktır Madencilik yuumlksek yatırım gerektiren bir sektoumlrduumlr Yapılacak ccedilalıĢmalarda

bu husus goumlz ardı edilmemelidir

2412 Detay CcedilalıĢmalar

ĠĢletilmek istenen mermer sahasında makroskobik oumlzelliklere dayalı bilgiler detaylı

olarak belirlendikten sonra uumlretilecek mermerin petroğrafik ve minerolojik oumlzelliklerinin

belirlenmesi gerekir Sahadaki mermer oluĢumunun iccedilersinde bulunabilecek yabancı

mineraller ve bu minerallerin keme ve iĢleme aĢamalarında ortaya ccedilıkarabilecekleri

problemler belirlenmelidir

Detay ccedilalıĢmalarda sahanın jeolojik olarak tanımlanması ve jeolojik haritasının

ccedilıkarılması gerekir Sahada bulunan litolojik birimler kırık-ccedilatlaklar ve fay hatları harita

uumlzerine iĢaretlenmelidir TabakalaĢmanın belirlenebilmesi iccedilin harita uumlzerinden kesitler

ccedilıkarılmalıdır

2413 Pilot Ccedilaptaki CcedilalıĢmalar

Genel ve detay ccedilalıĢmaların olumlu sonuccedillar vermesinden sonra iĢletme durumunun

gerccedileğe yakın olarak ortaya ccedilıkarılmasıdır Ayrıntılı ccedilalıĢma ile ocak iccedilin en iyi yer tespiti

yapıldıktan sonra belirlenen yerde pilot bir ocak accedilılmalı ve saha iccedilin durum değerlendirmesi

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢma ile ocak yeri accedilılmıĢ ve ocaktan blok mermer alınıp alınamayacağı

anlaĢılmıĢ olmaktadır

Pilot ccedilapta ocağın accedilılması ile sahada bulunan kayaccedilların yapısı tabakalaĢma durumu

renklerin youmlnlere goumlre değiĢimi eklem ve ccedilatlak sistemleri hakkında bilgi sahibi

olunabilmektedir Ayrıca sahadan alınabilecek blok boyutları olumlu ve olumsuz olabilecek

tuumlm detaylar hakkında bilgi sahibi olunabilmektedir Pilot ocağın accedilılması ile mermerin

pazar durumunu oumlğrenme imkacircnı da olmaktadır Ayrıca tuumlm detaylar belli olduğundan

olabilecek riskler en aza indirilmiĢ olmaktadır

43

242 Mermer Ocak ġekilleri

2421 Ocak ĠĢletme Youmlnteminin Seccedililmesi

Bir mermer yatağının iĢletmeye alınmasını oluĢturan ocak yerinin seccedilimi aĢaması ile

birlikte yuumlruumltuumllmesi gereken en oumlnemli konulardan biri de ocak iĢletme youmlnteminin

seccedilimidir Mermer ocağından blok uumlretimi uygulanan ocak iĢletme (uumlretim youmlntemine) ve bu

iĢte kullanılan makine ve donanıma doğrudan bağlıdır Buguumln iccedilin mermer iĢletmelerinde

uygulanan iĢletme Ģekillerinin baĢlıcaları Ģunlardır

Bir ocak aynasından yapılan iĢletmeler

Birden fazla ocak aynasından veya birleĢik olarak yapılan iĢletmeler

Duumlz aynadan yapılan kademeli iĢletmeler

Yarım ay Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Daire (anfitiyatro) Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Yer altı (kapalı) iĢletmeler

243 Blok Ccedilıkarma Teknikleri

Mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan uumlretim youmlntemleri kullanılan makine ve

ekipmanlarla isimlendirilmiĢtir Hangi teknikle olura olsun amaccedil duumlzguumln geometrik Ģekilli ve

buumlyuumlk boyutlu blok ccedilıkarmaktır Bu youmlntemlerden hiccedilbiri tek baĢına kullanılmamaktadır

Yani modern makinenin yanında eski youmlntemlerdeki alet ve ekipmanlar da kullanılmaktadır

Dolayısıyla youmlntemler belirli ana baĢlıklar altında belirtilmesine rağmen tek baĢlarına blok

ccedilıkarma teknikleri olamayacağı unutulmamalıdır Mermer ocak iĢletmelerinde uygulanan

uumlretim tekniklerini Ģu ana baĢlıklar altında incelemek muumlmkuumlnduumlr

2431 Klasik Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

El ile blok ccedilıkarma tekniği

Patlayıcı maddelerle blok ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı hava ile blok ccedilıkarma tekniği

Delme-kamalama blok ccedilıkarma tekniği

Kanal accedilma makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

Kumlu tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

44

2432 Modern Makine ve Ekipmanlarla Yapılan Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Zincirli taĢ kesme makineleri ile blok ccedilıkarma youmlntemi

Elmas tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

2433 Deneme AĢamasındaki Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Lazer ıĢınları ile mermer ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı su ile (su jeti) kesme uumlretim youmlntemi

AteĢ ile yakma blok ccedilıkarma tekniği

244 Dekapajın (Oumlrtuuml Tabakasının) Kaldırılması

Dekapaj madencilik soumlzluumlğuumlnde ldquoaccedilık iĢletme projesine goumlre maden yatağının

uumlzerindeki veya kontağındaki oumlrtuuml tabakasının gevĢetilmesi kazılması yuumlklenmesi

taĢınması toprak harmanına doumlkuumllmesi serilmesi harman sahasının duumlzeltilmesi toprak

harmanı ve kademe yollarının yapımı ve bakımı gibi muhtelif ameliyeleri kapsayan

iĢlemlerin tuumlmuumlrdquo olarak tanımlanmaktadır

Mermer ocak iĢletmeciliğinde de faydalı damara ulaĢmak iccedilin mermer kuumltlesi

uumlzerindeki toprak oumlrtuumlsuuml ve yabancı maddeleri kaldırmak dekapaj olarak

isimlendirilmektedir Mermer yataklarının yuumlzeyde veya yuumlzeye yakın boumllgelerde

bulunmalarından dolayı uumlzerlerinde fazla miktarda oumlrtuuml tabakası yoktur Ancak mermer

ocaklarında oluĢum itibari ile bozulmuĢ olan alterasyon zonunun kalınlığının bazen az bazı

durumlarda ise fazla kalın olabilmektedir Bu gibi durumlarda alterasyon zonunu kaldırmak

oldukccedila maliyetli olmaktadır

Mermer yatakları genellikle buumlyuumlk mostralar vermektedir Mostra yeryuumlzuumlnde bir

madenin accedilığa ccedilıkmıĢ ve ccedilıplak goumlz ile goumlruumllen kısmı yani maden yatağının yuumlzeyi ile

yeryuumlzuumlnuumln ara kesitidir Uumlzerinde oumlrtuuml tabakası bulunmayan mermer ocaklarında hemen

uumlretime baĢlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrtuuml tabakası bulunan mermer ocaklarında ise yapılacak

iĢlem oumlrtuuml tabakasının kazı ve yuumlkleme makineleri ile temizlenmesi ve daha sonra uumlretime

geccedililmesidir Mermer ocaklarındaki oumlrtuuml tabakasını kaldırmak iccedilin greyderler dozerler

kepccedileler kırıcılar ekskavatoumlrler kamyonlar kullanılabilir

29

Teminat Madencilik faaliyetlerinde kanun huumlkuumlmlerine ve tekniğe uygun ccedilalıĢmayı

temin amacı ile alınan nakit para suumlre youmlnuumlnden sınırsız banka ve oumlzel finans kurumu

teminat mektubu devlet bono ve tahvili olarak alınan geccedilici oumldeme

Devlet Hakkı Maden istihracı ile sağlanacak gelirden devlet payına duumlĢen kısım

Kritik Cevher Stokları Ekonominin buhranlı doumlnemleri geccediliĢtirebilmesi iccedilin gerekli

ekonomik buumlyuumlkluumlkteki cevher stokları

Muumlcbir Sebep Sel yangın deprem grizu patlaması ccediloumlkme heyelan ve benzeri

hacircller

Beklenmeyen Hacircller Tenor jeoloji pazarlama ulaĢtırma ve altyapı Ģartlarındaki

beklenmeyen değiĢiklikler ile ilgili mevzuat gereğince diğer kurumlardan alınması gereken

izinlerin alınamaması durumları

Devletin Huumlkuumlm ve Tasarrufu

Madde 4- Madenler Devletin huumlkuumlm ve tasarrufu altında olup iccedilinde bulundukları

arzın muumllkiyetine tabi değildir

Hakların Boumlluumlnmezliği Devir ve Ġntikali

Madde 5- Madenler uumlzerinde tesis olunan ilk muumlracaat (takadduumlm) arama

ruhsatnamesi buluculuk ve iĢletme ruhsatı haklarının hiccedil birisi hisselere boumlluumlnemez Her biri

bir buumltuumln hacirclinde muameleye tabi tutulur

Maden ruhsatları ve buluculuk hakkı devredilebilir Durum maden siciline Ģerh edilir

Devir muamelesi maden siciline Ģerh edilmesi ile tamam olur

Maden hak ve vecibeleri miras yolu ile intikal eder Bu hak ve vecibeler buumltuumln

mirasccedilıların vekacircletini havi bir vekacircletname ile 6 Maddede belirtilen niteliklere sahip

mirasccedilılardan birine veya uumlccediluumlncuuml bir Ģahsa devredilir Mirasccedilıların ittifak edememeleri

hacirclinde mirasccedilılardan birinin muumlracaatı ile mahkeme mirasccedilılardan bu hakkın en ehil olana

tahsisine veya bu da muumlmkuumln olmazsa ruhsatın satılmasına karar verir Mahkeme bu hususu

basit muhakeme usuluuml ile halleder Eğer dava soumlz konusu değil ise 6 ay iccedilerisinde intikal

iĢlemleri tamamlanmayan ruhsatlar feshedilir Devir ve intikal iĢlemlerinin ne Ģekilde

yapılacağı youmlnetmelikte belirtilir

Madenler uumlzerindeki hakların devir ve intikali bu Kanun ve youmlnetmelikte goumlsterilen

huumlkuumlmlerin tatbikini geciktirmez

Maden Hakkı

Madde 6- Maden hakları medeni hakları kullanmaya ehil TC vatandaĢlarına

madencilik yapabileceği statuumlsuumlnde yazılı Tuumlrkiye Cumhuriyeti Kanunları‟na goumlre kurulmuĢ

tuumlzel kiĢiliği haiz Ģirketlere bu hususta yetkisi bulunan kamu iktisadi teĢebbuumlsleri ile

muumlesseseleri bağlı ortaklıkları ve iĢtirakleri ile diğer kamu kurum kuruluĢ ve idarelerine

verilir

Maden hakları gerccedilek veya tuumlzel tek kiĢi adına verilir Devlet memurları diğer kamu

goumlrevlileri Genel Muumlduumlrluumlğuumln merkez ve taĢra teĢkilatında ccedilalıĢan yevmiyeli ve mukaveleli

personel arama ve iĢletme ruhsatı alamaz

30

Maden arama veya iĢletme hakkını haiz iken memur olanlar memuriyete geccediliĢlerinden

itibaren 6 ay zarfında bu haklarını devretmeye mecburdurlar

Uumlccediluumlncuuml fıkradaki yasaklamaya tabi olup miras yoluyla kendisine maden ruhsatı intikal

eden mirasccedilı durumundaki mani hacircl ortadan kalkmadığı takdirde 5 Maddenin 4 fıkrası

huumlkmuuml uygulanır

Madencilik Faaliyetlerinde Ġzinler

Madde 7- Orman muhafaza ormanı ağaccedillandırma alanları kara avcılığı alanları oumlzel

koruma boumllgeleri millicirc parklar tabiat parkları tabiat anıtı tabiatı koruma alanı tarım mera

sit alanları su havzaları kıyı alanları ve sahil Ģeritleri karasuları turizm boumllgeleri alanları

ve merkezleri ile kuumlltuumlr ve turizm koruma ve geliĢim boumllgeleri askericirc yasak boumllgeler ve imar

alanları ile muumlcavir alanlarda madencilik faaliyetlerinin ccedilevresel etki değerlendirmesi gayri

sıhhi muumlesseseler ile ilgili hususlar dacirchil hangi esaslara goumlre yuumlruumltuumlleceği ilgili bakanlıkların

goumlruumlĢuuml alınarak Bakanlar Kurulu tarafından ccedilıkarılacak bir youmlnetmelikle belirlenir

Ġlgili bakanlıkların mevzuatı gereği yapacakları inceleme ve denetimlerde ruhsat

alanlarında bu youmlnetmelik esaslarına uygun ccedilalıĢılmadığının tespiti hacirclinde mevzuat

ccedilerccedilevesinde yapılacak iĢlemler Genel Muumlduumlrluumlğe bildirilir Ccedilevre ve insan sağlığına zarar

verdiği tespit edilen madencilik faaliyetleri gerekli oumlnlemler alınıncaya kadar durdurulur

Ccedilevresel etki değerlendirmesi iĢlemleri Ccedilevre ve Orman Bakanlığı tarafından diğer

izinlere iliĢkin iĢlemler de ilgili bakanlıklar ve diğer kamu kurum ve kuruluĢlarınca ccedilevresel

etki değerlendirmesi suumlrecinde en geccedil uumlccedil ay iccedilinde bitirilir Bakanlık ve diğer bakanlıkların

mevzuatının gerektirdiği maddi yuumlkuumlmluumlluumlkler ruhsat sahibi tarafından karĢılanır

Ġmar alanları iccedilinde kalan madencilik faaliyetleri ilgili yerel merciden izin alınarak

yapılır Ruhsat alındıktan sonra imar alanları iccediline alınan maden sahalarına bu huumlkuumlm

uygulanmaz

Kamu hizmeti veya umumun yararına ayrılmıĢ yerlere ve bu tuumlr tesislere 60 metre

mesafe dacirchilinde madencilik faaliyetleri Bakanlığın binalara 60 metre oumlzel muumllkiyete konu

araziye 20 metre mesafe dacirchilinde ise muumllk sahibinin iznine bağlıdır Bu mesafeler ihtiyaccedil

hacirclinde madencilik faaliyetlerinin boyutu emniyet tedbirleri ve arazinin yapısı dikkate

alınarak Bakanlıkccedila artırılabilir Mesafeler yatay olarak hesaplanır

Maden arama faaliyetleri bu Kanunda sayılanlar dıĢında herhangi bir izne tabi

değildir ĠĢletme faaliyetleri ise bu Kanuna goumlre Bakanlıkccedila ccedilıkarılacak youmlnetmeliğe goumlre

yuumlruumltuumlluumlr

Maden iĢletme faaliyeti ile Devlet ve il yolları havaalanı liman ve baraj gibi kamu

yatırımlarının birbirlerini engellemesi kamu kurum ve kuruluĢlarının uygulamalarından

dolayı maden iĢletme faaliyetinin yapılamaz hacircle gelmesi kamu ve oumlzel yatırım iccedilin baĢka

alternatif alanların bulunamaması durumunda madencilik faaliyeti ve yatırımla ilgili karar

BaĢbakanlık MuumlsteĢarı baĢkanlığında oluĢturulacak bir kurul tarafından verilir

31

Kurulun teĢkili ccedilalıĢma usuluuml karar alma Ģekli ve diğer hususlar Bakanlıkccedila

ccedilıkarılacak youmlnetmelikle duumlzenlenir

Kamu yatırımları nedeniyle kurul kararı ile faaliyeti kısıtlanan maden iĢletmecisinin

yatırım giderleri lehine karar verilen tarafccedila tazmin edilir

Madencilik faaliyetleri veveya bu faaliyetlere bağlı tesisler iccedilin verilmiĢ izinler

ruhsat hukuku devam ettiği suumlrece geccedilerlidir

Bu Madde huumlkuumlmlerine aykırı faaliyette bulunulduğunun tespiti hacirclinde ruhsat

teminatı irat kaydedilerek bu alandaki faaliyet durdurulur BeĢ yıl iccedilinde uumlccedil kez bu Maddenin

ihlali hacirclinde teminatın tamamı irat kaydedilerek ruhsat iptal edilir

Faaliyetlerin Denetimi

Madde 11- Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı maden hakları ile ilgili buumltuumln

faaliyetlerin yuumlruumltuumllmesini ve vecibelerin yerine getirilmesini kontrol ve denetimini yapmak

ve youmlnlendirmek iccedilin teknik ve mali konuları yerinde incelemek maksadıyla ihtisaslaĢmıĢ

diğer Devlet kuruluĢlarından da yararlanarak inceleme raporu hazırlatır

Birinci fıkraya goumlre yapılan inceleme sonunda gerccedilek dıĢı veveya yanıltıcı beyanda

bulundukları tespit edilenler hakkında 10 Madde huumlkuumlmleri uygulanır

Ġnceleme yapacakların nitelikleri incelemenin nasıl yapılacağı ve raporların tanzimi

ile diğer hususlar youmlnetmelikte belirtilir

Buluculuk Hakkı

Madde 15- Ruhsat sahibi arama veveya iĢletme ruhsatı suumlresince hazırlanan teknik

raporlar ile goumlruumlnuumlr rezerv olarak bildirdiği madenlerin bulucusu sayılır Bu hakkı talep eden

ruhsat sahibine buluculuk belgesi verilir

Buluculuğa konu madenin bulucusu dıĢında bir baĢkası tarafından iĢletilmesi hacirclinde

bu alandan uumlretilen maden iccedilin tahakkuk eden buluculuk hakkı her yıl haziran ayı sonuna

kadar bu alanda uumlretim yapan kiĢiler tarafından hak sahibine oumldenir

Buluculuk hakkı yıllık ocak baĢı satıĢ tutarının 1bdquoidir

Ġlk Muumlracaat ve Ruhsatlandırma

Madde 16- II grup III grup ve IV grup madenler arama ruhsatı V grup madenler

arama sertifikası ile aranır I grup madenler iccedilin doğrudan iĢletme ruhsatı verilir

Muumlracaatların talep harcı ile yapılması zorunludur Muumlracaatlarda oumlncelik hakkı esastır

I grup (a) bendi madenler iccedilin alanlar il oumlzel idarelerince ihale edilerek iĢletme ruhsatı

verilir Ġhale edilecek alanlar Genel Muumlduumlrluumlğuumln uygun goumlruumlĢuuml alınarak belirlenir Bu

madenlerin ihale bedeli il oumlzel idarelerinin hesabına yatırılır Oumlzel muumllkiyete tabi alanlar

32

ihale edilemez Muumllkiyet sahibinin kendi muumllkiyeti uumlzerinde ruhsat talep etmesi hacirclinde bir

bedel alınmaz I grup (a) bendi maden ruhsatlarının alanları 10 hektarı geccedilemez

Denizlerdeki kum ve ccedilakıl SiO2 oranına bakılmaksızın I grup (a) bendi maden sayılır

I grup (a) bendi madenlerin ihale edilmesi ruhsatlandırılması iĢletilmesi iĢletmelerin

denetlenmesi ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkccedila hazırlanacak youmlnetmelikte belirlenir

Genel Muumlduumlrluumlğe I grup (b) bendi madenler iccedilin 50 hektarı geccedilmeyecek Ģekilde

doğrudan iĢletme ruhsatı II grup madenler iccedilin 100 III grup madenler iccedilin 500 IV grup

madenler iccedilin 2000 hektarı geccedilmeyecek Ģekilde arama ruhsatı V grup madenler iccedilin 1000

hektarı geccedilmeyecek Ģekilde arama sertifikası muumlracaatı yapılır

Ruhsatlar hak sahiplerinin talep harcı ile muumlracaatta bulunmaları hacirclinde

birleĢtirilebilir BirleĢtirme sonucunda ortaya ccedilıkan alan bu Maddede belirtilen alan

sınırlamasını geccedilemez Ancak iĢletme ruhsatı safhasında goumlruumlnuumlr maden rezervinin muumlcavir

ruhsat alanlarında bir buumltuumlnluumlk teĢkil etmesi hacirclinde bu alan kısıtlaması aranmaz BirleĢtirme

iĢleminde teminat guumlncel hacircle getirilir Ruhsat kuumlccediluumlltme iĢlemlerinde harccedil ve teminat

alınmaz

Muumlracaatlar 125000 oumllccedilekli topografik harita koordinatları esas alınarak tespit edilen

noktalarla sınırlandırılmıĢ alanlar iccedilin I grup (a) bendi madenler iccedilin il oumlzel idarelerine diğer

grup madenler iccedilin Genel Muumlduumlrluumlğe doğrudan veya elektronik posta yolu ile yapılır Talep

edilen alanın muumlsait olan kısmı muumlracaat tarihinde muumlracaat edene bildirilir ve on beĢ guumln

iccedilinde harccedil ve teminatın yatırılması hacirclinde ruhsat verilir Yatırılmadığı takdirde bu alanlar

baĢka bir iĢleme gerek kalmaksızın muumlracaatlara accedilık hacircle gelir

Muumlracaatların değerlendirilmesi sonucunda hak sağlanan alanların ayrı alanlar

Ģeklinde oluĢması durumunda bu alanlardan her birine muumlracaat sahibinin talebi hacirclinde ayrı

ayrı da ruhsat verilir Ruhsatı alınmayan alanlar baĢka bir iĢleme gerek kalmaksızın

muumlracaatlara accedilık hacircle gelir Ruhsatlar sicile kaydedildiği tarihte yuumlruumlrluumlğe girer

Bir grup iccedilin verilen ruhsat diğer gruptaki madenler iccedilin hak sağlamaz Ancak ruhsata

konu madenin uumlretilmesi iccedilin iĢletme faaliyetinin zaruri neticesi olarak ccedilıkarılan diğer grup

madenler Genel Muumlduumlrluumlkten izin almak sureti ile değerlendirilebilir ĠĢletme projesinde

belirtilen termin planına goumlre belirtilen suumlre iccedilinde ruhsata konu madenin ekonomik olarak

iĢletilmemesi hacirclinde uumlretilmiĢ olan diğer grup madenlerin satıĢ bedelinin iki katı tutarında

idaricirc para cezası alınarak bu madenlerin uumlretimi iccedilin verilmiĢ izin iptal edilir

Aynı grup ruhsatlar birbiri uumlzerine verilemez KazanılmıĢ haklar korunmak kaydı ile

ayrı grup ruhsatların birbiri uumlzerine verilebilmesine iliĢkin usul ve esaslar youmlnetmelikle

belirlenir

33

Arama Faaliyeti

Madde 17 - Arama ruhsatı ve sertifika suumlresi uumlccedil yıldır Bu suumlre IV grup madenler

iccedilin arama faaliyet raporları ile muumlracaat edilmesi hacirclinde iki yıl uzatılabilir

Ruhsat sahibi ikinci yılın sonuna kadar arama faaliyet raporu vermek zorundadır

Uzatma talebinde bulunulan IV grup ruhsatlar iccedilin taleple birlikte uumlccediluumlncuuml yılın sonunda

ikinci arama faaliyet raporu verilmesi gerekir Arama faaliyet raporlarının suumlresinde

verilmemesi hacirclinde teminat irat kaydedilir

Arama faaliyet raporları yapılan ccedilalıĢmaların niteliği dikkate alınarak jeoloji maden

jeofizik muumlhendisi veya muumlhendislerince hazırlanır

Arama ruhsat suumlresi sonunda iĢletme ruhsatı talebinde bulunulmayan arama ruhsatları

iptal edilerek teminatı ruhsat sahibine iade edilir

Arama doumlneminde teknolojik araĢtırma geliĢtirme pilot ccedilalıĢmalar ve pazar

araĢtırmaları yapmak uumlzere arama faaliyet raporu ile birlikte muumlracaat eden ruhsat sahibine

Genel Muumlduumlrluumlkccedile goumlruumlnuumlr rezervin 10bdquouna kadar maden uumlretim ve satıĢ izni verilebilir

Bu fıkraya aykırı uumlretim ve satıĢ yapanlar hakkında 10 uncu Maddeye goumlre iĢlem yapılır

Arama doumlneminde uumlretim yapılması durumunda satıĢ bilgi formunun 29 uncu Maddede

belirtilen suumlrede verilmesi zorunludur

ĠĢletme Ruhsatı ve Madenin ĠĢletilmesi

Madde 24- Arama ruhsat suumlresi sonuna kadar tespit edilen madenin rezerv bilgilerini

de iccedileren arama faaliyet raporu en az bir maden muumlhendisi tarafından hazırlanan faaliyet

sonrası iĢletme alanının ccedilevre ile uyumlu hacircle getirilmesini de iccedileren iĢletme projesi ve talep

harcının oumldendiğine dair belge ile muumlracaatta bulunulması hacirclinde iĢletme ruhsatı hakkı

doğar

Projelerdeki eksiklikler yapılan bildirimden itibaren uumlccedil ay iccedilinde tamamlanır

Eksikliklerini verilen suumlrede tamamlamayanların teminatları iki katına ccedilıkarılır ve suumlre uumlccedil ay

daha uzatılır Bu suumlre sonunda eksikliklerini tamamlamayanların talepleri kabul edilmez ve

teminatları irat kaydedilir

I grup (a) bendi madenlerin ruhsat suumlresi en az beĢ yıldır Diğer grup madenlerin

iĢletme ruhsat suumlresi on yıldan az olmamak uumlzere projesine goumlre belirlenir Suumlrenin

bitiminden oumlnce yeni bir projeyle uzatma talebinde bulunulması hacirclinde ruhsat suumlresi

uzatılabilir Toplam ruhsat suumlresi altmıĢ yılı geccedilemez AltmıĢ yıldan sonraki suumlrenin

uzatılmasına Bakanlar Kurulu yetkilidir

Arama ruhsatlı sahalara arama suumlresince belirlenen goumlruumlnuumlr muhtemel ve muumlmkuumln

rezerv alanı uumlzerinden iĢletme ruhsatı goumlruumlnuumlr rezerv alanına da iĢletme izni verilir Arama

ruhsatının diğer kısımları taksir edilir Muumlmkuumln rezerv alanlarının IV grup ruhsat

sahalarında beĢ yıl diğer grup ruhsat sahalarında uumlccedil yıl iccedilinde goumlruumlnuumlr ve muhtemel rezerv

haline getirilmesi zorunludur Goumlruumlnuumlr ve muhtemel rezerv hacircline getirilmeyen alanlar da

taksir edilir

34

III grup madenlerde projede uumlretilmesi oumlngoumlruumllen madenler iccedilin gerekli su miktarı ve

gaz debisi esas alınır Bu grup madenler rezervuar beslenme alanı ve havzanın tabii

dengesini bozmayacak kapasitesini aĢmayacak ve iĢletme tesislerini kapsayacak Ģekilde

ruhsatlandırılır

V grup madenlerin uumlretimi iĢletme sertifikası ile yapılır Arama sertifikası suumlresi

sonuna kadar yapılan ccedilalıĢmaları iccedileren arama faaliyet raporu ve talep harcının oumldendiğine

dair belge ile muumlracaatta bulunulması hacirclinde iĢletme sertifikası hakkı doğar

ĠĢletme sertifikası suumlresi beĢ yıl olup bu suumlre uzatılabilir

V grup madenlerin uumlretimi arazi yuumlzeyinden toplanarak yapılır Bu madenlerin

iĢletilmesi iccedilin yarma galeri gibi faaliyette bulunulmasının gerekmesi durumunda en az bir

maden muumlhendisi tarafından iĢletme projesi hazırlanarak Genel Muumlduumlrluumlkten izin alınması

zorunludur

Goumlruumlnuumlr rezervi belirlenen alanlar uumlzerine maden iĢletmeciliğine engel olacak Ģekilde

baĢka grup iĢletme ruhsatı verilemez Ancak farklı gruptaki ruhsat taleplerinin aynı kiĢiye ait

olması veya talep sahiplerinin aralarında mutabakat sağladıklarını belgelemeleri hacirclinde bu

Ģart aranmaz

Aynı alanda ayrı veya aynı gruplara ait ruhsat faaliyetlerinin ccedilakıĢmasından dolayı

ruhsat sahipleri arasında uyuĢmazlık ccedilıkması veya kendi aralarında mutabakat

sağlayamamaları hacirclinde Bakanlık projeler uumlzerinde veveya yerinde inceleme yapar

Ġnceleme sonucunda bu alanda ayrı ayrı ccedilalıĢma imkacircnının tespiti hacirclinde ccedilalıĢma esasları

Bakanlıkccedila belirlenir Bu muumlmkuumln değilse oumlncelik hakkı esas alınarak faaliyete izin verilir

Kanunun 7‟nci Maddesine goumlre alınması gerekli izinler iccedilin ruhsat tarihinden itibaren

uumlccedil ay iccedilinde muumlracaat edilmesi zorunludur Aksi takdirde teminat irat kaydedilir Ġzinlerin

alınmasından itibaren iĢletme izni verilir Bu iznin verildiği tarihten itibaren bir yıllık suumlre

iccedilinde ruhsat sahibi madeni iĢletmeye almak zorundadır Bu suumlrede iĢletmeye alınmayan

ruhsat sahalarında ccedilalıĢılmayan her yıl iccedilin projede belirtilen uumlretim miktarının 10bdquou

uumlzerinden Devlet hakkı alınır Ancak kamu kurumlarınca iĢletilen bor tuzu ve Ereğli Koumlmuumlr

Havzasındaki taĢ koumlmuumlruuml ruhsatları iccedilin bu huumlkuumlm uygulanmaz

BeĢ yıllık suumlrede muumlcbir sebepler ve beklenmeyen hacircller dıĢında uumlccedil yıldan fazla

uumlretim yapılmayan ruhsatlar teminatları irat kaydedilerek iptal edilir

35

Ereğli Koumlmuumlr Havzasındaki taĢkoumlmuumlruuml ve 2840 sayılı Bor Tuzları Trona ve Asfaltit

Madenleri ile Nuumlkleer Enerji Ham Maddelerinin ĠĢletilmesini Linyit ve Demir Sahalarının

Bazılarının Ġadesini Duumlzenleyen Kanun‟da sayılan bor tuzu toryum ve uranyum madenleri

iccedilin bu Maddede yazılı suumlreler uygulanmaz

ĠĢletme Faaliyeti

Madde 29- ĠĢletme faaliyeti projesine ve Kanunun ilgili huumlkuumlmlerine goumlre yuumlruumltuumlluumlr

ĠĢletme projeleri ve değiĢiklikleri uygulamaya konulmadan oumlnce Genel Muumlduumlrluumlk

onayının alınması zorunludur Aksi takdirde faaliyet durdurulur

ĠĢletme accedilısından tehlikeli durumların tespiti hacirclinde bu hacirclleri gidermek iccedilin ruhsat

sahibine altı aya kadar suumlre verilir muumlcbir sebepler dıĢında bu suumlre uzatılmaz Bu suumlre

sonunda projeye uygun faaliyette bulunulmaması veya tehlikeli durumun ortadan

kaldırılmaması hacirclinde teminat irat kaydedilerek iĢletme faaliyeti durdurulur

Ruhsat sahibi her yıl nisan ayı sonuna kadar bir oumlnceki yıl iccedilinde gerccedilekleĢtirdiği

iĢletme faaliyeti ile ilgili teknik belgeleri satıĢ bilgi formunu faaliyet bilgi formunu ve

iĢletme sahasında arama yapmıĢ ise arama ile ilgili bilgileri Genel Muumlduumlrluumlğe vermekle

yuumlkuumlmluumlduumlr Yuumlkuumlmluumlluumlğuumln yerine getirilmemesi hacirclinde teminat irat kaydedilir

Yuumlkuumlmluumlluumlk yerine getirilinceye kadar faaliyet durdurulur

I grup (a) bendi madenler iccedilin ruhsat sahibi her yıl nisan ayı sonuna kadar bir oumlnceki

yıl iccedilinde gerccedilekleĢtirdiği iĢletme faaliyeti ile ilgili satıĢ bilgi formunu faaliyet bilgi formunu

il oumlzel idaresine vermekle yuumlkuumlmluumlduumlr Yuumlkuumlmluumlluumlğuumln yerine getirilmemesi hacirclinde teminat

il oumlzel idaresi hesabına irat kaydedilir Yuumlkuumlmluumlluumlk yerine getirilinceye kadar faaliyet

durdurulur

Teknik Nezaret

Madde 31- Maden uumlretimi bir maden muumlhendisi nezaretinde yapılır Maden

muumlhendisinin daimicirc olarak istihdam edileceği iĢletme buumlyuumlkluumlğuuml ile istihdam usul ve esasları

Bakanlıkccedila ccedilıkarılacak youmlnetmelikle belirlenir ĠĢletmede istihdam edilen maden muumlhendisi

4857 sayılı ĠĢ Kanunu‟nun 82‟nci Maddesinde belirtilen iĢ guumlvenliği ile goumlrevli muumlhendis

veya teknik elemanların uumlstlendiği goumlrev ve sorumluluğu da yerine getirir

Maden muumlhendisi istihdamı veya nezareti gerccedilekleĢmeden uumlretim yapılması hacirclinde

ruhsat teminatı irat kaydedilerek faaliyet durdurulur Maden muumlhendisi istihdamınezareti

sağlanması ve teminatın yenilenmesi ile faaliyete izin verilir

Pasa Bakiye Yığını ve Cuumlrufların Muhafazası

Madde 36- Madencilik ve muumlteakip safhalarındaki faaliyetler sırasında cevher metal

veya ekonomik değer ihtiva eden guumlnuumln Ģartlarında teknik veya ekonomik değerlendirmesi

muumlmkuumln olmayan pasa zenginleĢtirme bakiye yığını ve cuumlruflar ccedilevre kirliliği accedilısından

mahzur teĢkil etmiyorsa geccedilirildikleri son iĢlemden ccedilıktığı Ģekliyle ayrı ayrı muhafaza edilir

Bu bakiye ve pasa yığınlarının miktarları fiziki oumlzellikleri usuluumlne goumlre alınmıĢ

36

numunelerin analiz raporları ve doumlkuumlm alanları faaliyet raporları plan ve haritalarda

goumlsterilir ĠĢletme ruhsatının herhangi bir sebeple sona ermesi hacirclinde sahadan uumlretilmiĢ

madenlerin pasa bakiye yığınları ve cuumlrufların ruhsat sahibince nakledilmesi iccedilin bu

Kanunda zikredilen muumlcbir sebepler dıĢında altı aylık suumlre verilir Bu suumlre iccedilerisinde

nakledilmeyen ve ekonomik değeri olan madenler valilik tarafından ihale edilerek satılır

SatıĢtan sağlanan gelir oumlzel idareye aktarılır Ekonomik değeri olmayan Maddeler iccedilin 32‟nci

Madde huumlkuumlmleri uygulanır Birinci fıkraya aykırı hareket edenlerin teminatları irat

kaydedilir

22 ĠĢ Kanunu

Son hacircliyle ĠĢ Kanunu 4857 sayı ve 22052003 tarihinde kabul edilerek 10062003

tarih ve 25134 sayılı Resmicirc Gazete‟de yayımlanmıĢtır Buna goumlre iĢ kanunun mermercilik

sektoumlruumlnuuml ilgilendiren maddelerini Ģu Ģekilde sıralamak muumlmkuumlnduumlr

Genel Huumlkuumlmler

Amaccedil ve Kapsam

MADDE 1 - Bu Kanunun amacı iĢverenler ile bir iĢ soumlzleĢmesine dayanarak

ccedilalıĢtırılan iĢccedililerin ccedilalıĢma Ģartları ve ccedilalıĢma ortamına iliĢkin hak ve sorumluluklarını

duumlzenlemektir

Bu Kanun 4‟uumlncuuml maddedeki istisnalar dıĢında kalan buumltuumln iĢ yerlerine bu iĢ

yerlerinin iĢverenleri ile iĢveren vekillerine ve iĢccedililerine faaliyet konularına bakılmaksızın

uygulanır

ĠĢ yerleri iĢverenler iĢveren vekilleri ve iĢccedililer 3‟uumlncuuml maddedeki bildirim guumlnuumlne

bakılmaksızın bu Kanun huumlkuumlmleri ile bağlı olurlar

MADDE 2- Bir iĢ soumlzleĢmesine dayanarak ccedilalıĢan gerccedilek kiĢiye iĢccedili iĢccedili ccedilalıĢtıran

gerccedilek veya tuumlzel kiĢiye yahut tuumlzel kiĢiliği olmayan kurum ve kuruluĢlara iĢveren iĢccedili ile

iĢveren arasında kurulan iliĢkiye iĢ iliĢkisi denir ĠĢveren tarafından mal veya hizmet uumlretmek

amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile iĢccedilinin birlikte oumlrguumltlendiği birime iĢ yeri denir

ĠĢverenin iĢ yerinde uumlrettiği mal veya hizmet ile nitelik youmlnuumlnden bağlılığı bulunan ve

aynı youmlnetim altında oumlrguumltlenen yerler (iĢ yerine bağlı yerler) ile dinlenme ccedilocuk emzirme

yemek uyku yıkanma muayene ve bakım beden ve meslekicirc eğitim ve avlu gibi diğer

eklentiler ve araccedillar da iĢ yerinden sayılır

ĠĢyeri iĢ yerine bağlı yerler eklentiler ve araccedillar ile oluĢturulan iĢ organizasyonu

kapsamında bir buumltuumlnduumlr

ĠĢveren adına hareket eden ve iĢin iĢ yerinin ve iĢletmenin youmlnetiminde goumlrev alan

kimselere iĢveren vekili denir ĠĢveren vekilinin bu sıfatla iĢccedililere karĢı iĢlem ve

yuumlkuumlmluumlluumlklerinden doğrudan iĢveren sorumludur

37

Bu Kanunda iĢveren iccedilin oumlngoumlruumllen her ccedileĢit sorumluluk ve zorunluluklar iĢveren

vekilleri hakkında da uygulanır ĠĢveren vekilliği sıfatı iĢccedililere tanınan hak ve

yuumlkuumlmluumlluumlkleri ortadan kaldırmaz

Bir iĢverenden iĢ yerinde yuumlruumlttuumlğuuml mal veya hizmet uumlretimine iliĢkin yardımcı

iĢlerinde veya asıl iĢin bir boumlluumlmuumlnde iĢletmenin ve iĢin gereği ile teknolojik nedenlerle

uzmanlık gerektiren iĢlerde iĢ alan ve bu iĢ iccedilin goumlrevlendirdiği iĢccedililerini sadece bu iĢ

yerinde aldığı iĢte ccedilalıĢtıran diğer iĢveren ile iĢ aldığı iĢveren arasında kurulan iliĢkiye asıl

iĢveren-alt iĢveren iliĢkisi denir Bu iliĢkide asıl iĢveren alt iĢverenin iĢccedililerine karĢı o iĢ yeri

ile ilgili olarak bu Kanundan iĢ soumlzleĢmesinden veya alt iĢverenin taraf olduğu toplu iĢ

soumlzleĢmesinden doğan yuumlkuumlmluumlluumlklerinden alt iĢveren ile birlikte sorumludur

Asıl iĢverenin iĢccedililerinin alt iĢveren tarafından iĢe alınarak ccedilalıĢtırılmaya devam

ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamaz veya daha oumlnce o iĢ yerinde ccedilalıĢtırılan kimse ile alt

iĢveren iliĢkisi kurulamaz Aksi hacirclde ve genel olarak asıl iĢveren alt iĢveren iliĢkisinin

muvazaalı iĢleme dayandığı kabul edilerek alt iĢverenin iĢccedilileri baĢlangıccediltan itibaren asıl

iĢverenin iĢccedilisi sayılarak iĢlem goumlruumlrler ĠĢletmenin ve iĢin gereği ile teknolojik nedenlerle

uzmanlık gerektiren iĢler dıĢında asıl iĢ boumlluumlnerek alt iĢverenlere verilemez

ĠĢ Yerini Bildirme

MADDE 3 - Bu Kanunun kapsamına giren nitelikte bir iĢ yerini kuran her ne suretle

olursa olsun devralan ccedilalıĢma konusunu kısmen veya tamamen değiĢtiren veya herhangi bir

sebeple faaliyetine son veren ve iĢ yerini kapatan iĢveren iĢ yerinin unvan ve adresini

ccedilalıĢtırılan iĢccedili sayısını ccedilalıĢma konusunu iĢin baĢlama veya bitme guumlnuumlnuuml kendi adını ve

soyadını yahut unvanını adresini varsa iĢveren vekili veya vekillerinin adı soyadı ve

adreslerini bir ay iccedilinde boumllge muumlduumlrluumlğuumlne bildirmek zorundadır

Alt iĢveren bu sıfatla mal veya hizmet uumlretimi iccedilin meydana getirdiği kendi iĢ yeri

iccedilin birinci fıkra huumlkmuumlne goumlre bildirim yapmakla yuumlkuumlmluumlduumlr

MADDE 5 - ĠĢ iliĢkisinde dil ırk cinsiyet siyasal duumlĢuumlnce felseficirc inanccedil din ve

mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayırım yapılamaz

ĠĢveren esaslı sebepler olmadıkccedila tam suumlreli ccedilalıĢan iĢccedili karĢısında kısmi suumlreli

ccedilalıĢan iĢccediliye belirsiz suumlreli ccedilalıĢan iĢccedili karĢısında belirli suumlreli ccedilalıĢan iĢccediliye farklı iĢlem

yapamaz

ĠĢveren biyolojik veya iĢin niteliğine iliĢkin sebepler zorunlu kılmadıkccedila bir iĢccediliye iĢ

soumlzleĢmesinin yapılmasında Ģartlarının oluĢturulmasında uygulanmasında ve sona

ermesinde cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı iĢlem yapamaz

Aynı veya eĢit değerde bir iĢ iccedilin cinsiyet nedeniyle daha duumlĢuumlk uumlcret

kararlaĢtırılamaz

ĠĢccedilinin cinsiyeti nedeniyle oumlzel koruyucu huumlkuumlmlerin uygulanması daha duumlĢuumlk bir

uumlcretin uygulanmasını haklı kılmaz

38

ĠĢ iliĢkisinde veya sona ermesinde yukarıdaki fıkra huumlkuumlmlerine aykırı davranıldığında

iĢccedili doumlrt aya kadar uumlcreti tutarındaki uygun bir tazminattan baĢka yoksun bırakıldığı

haklarını da talep edebilir 2821 sayılı Sendikalar Kanunu‟nun 31‟inci maddesi huumlkuumlmleri

saklıdır 20‟inci madde huumlkuumlmleri saklı kalmak uumlzere iĢverenin yukarıdaki fıkra huumlkuumlmlerine

aykırı davrandığını iĢccedili ispat etmekle yuumlkuumlmluumlduumlr Ancak iĢccedili bir ihlalin varlığı ihtimalini

guumlccedilluuml bir biccedilimde goumlsteren bir durumu ortaya koyduğunda iĢveren boumlyle bir ihlalin mevcut

olmadığını ispat etmekle yuumlkuumlmluuml olur

ĠĢ Yerinin veya Bir Boumlluumlmuumlnuumln Devri

MADDE 6 ndash ĠĢ yeri veya iĢ yerinin bir boumlluumlmuuml hukuki bir iĢleme dayalı olarak baĢka

birine devredildiğinde devir tarihinde iĢ yerinde veya bir boumlluumlmuumlnde mevcut olan iĢ

soumlzleĢmeleri buumltuumln hak ve borccedilları ile birlikte devralana geccediler

Devralan iĢveren iĢccedilinin hizmet suumlresinin esas alındığı haklarda iĢccedilinin devreden

iĢveren yanında iĢe baĢladığı tarihe goumlre iĢlem yapmakla yuumlkuumlmluumlduumlr

Yukarıdaki huumlkuumlmlere goumlre devir hacirclinde devirden oumlnce doğmuĢ olan ve devir

tarihinde oumldenmesi gereken borccedillardan devreden ve devralan iĢveren birlikte sorumludurlar

Ancak bu yuumlkuumlmluumlluumlklerden devreden iĢverenin sorumluluğu devir tarihinden itibaren iki yıl

ile sınırlıdır Tuumlzel kiĢiliğin birleĢme veya katılma ya da tuumlruumlnuumln değiĢmesiyle sona erme

hacirclinde birlikte sorumluluk huumlkuumlmleri uygulanmaz

23 Mali ĠĢlemler

Gelir Vergisi Kanunu huumlkuumlmleri uyarınca muumlkellefiyet tesisini gerektiren bir olayın

oluĢması muumlkellefiyetle ilgili değiĢikliklerin olması ve muumlkellefiyetin herhangi bir nedenle

sona ermesi gibi durumlarda muumlkelleflerin nasıl bir yol izleyeceği ve hangi belgeleri bağlı

bulundukları vergi dairesine ibraz edecekleri hususlarına yer verilmiĢtir Her Ģeyin bir

baĢlangıcı ve bitiĢi olduğu gibi vergilendirmede de muumlkellefiyetin baĢlaması devamı ve sona

erme suumlreccedilleri vardır Gelir vergisinde muumlkellefiyet muumlkellefiyeti gerektiren hukuki

durumun oluĢmasıyla baĢlar devam eder ve gerekli Ģartların oluĢmasıyla sona erer

231 Muumlkellefiyet BaĢlangıcı

Gelir vergisi muumlkelleflerinin ticari sınai veya zirai bir iĢle ilgili fiilicirc olarak ccedilalıĢmaya

baĢlamaları veya mesleki bilgiye ve ihtisasa dayanan bir meslek ya da sanat faaliyetiyle

uğraĢmaları bu kiĢilerin vergi muumlkellefi olmalarını gerektirir Fiilicirc olarak ccedilalıĢmaya

baĢlamaktan kasıt muumlkellefin faaliyetine baĢladığını goumlsteren bazı Ģartların oluĢmasıdır Bu

Ģartlar tuumlccarlar ve serbest meslek erbabı iccedilin farklılık goumlstermektedir

39

2311 Tuumlccarlarda ĠĢe BaĢlama Belirtileri

Bir iĢ yeri accedilmak (ĠĢ yeri accedilmaktan maksat belli bir yerde bilfiil ticari veya

sınai faaliyete geccedilmek demektir Bir yerin ne maksatla olursa olsun sadece

tutulmuĢ olması veya iccedilinde tertibat ve tesisat yapılmakta bulunması iĢ yerinin

accedilıldığını goumlstermez)

ĠĢyeri accedilılmamıĢ olsa bile ticaret siciline veya mesleki bir teĢekkuumlle

kaydolunmak

Kazanccedilları basit usulde tespit edilen tuumlccarlar iccedilin iĢle bilfiil uğraĢmaya

baĢlanması

Yukarıda sayılan Ģartlardan herhangi birinin gerccedilekleĢmiĢ olması muumlkellefiyette iĢe

baĢlanıldığını goumlsterir

2312 Serbest Meslek Erbabı Ġccedilin ĠĢe BaĢlama Belirtileri

Muayenehane yazıhane atoumllye gibi oumlzel iĢ yerleri accedilmak

CcedilalıĢılan yere mesleki faaliyette bulunulduğunu ifade eden tabelalar ve levhalar

asmak

Her ne Ģekilde olursa olsun devamlı olarak mesleki faaliyette bulunduğunu

goumlsteren ilanlar yapmak

Serbest olarak mesleki faaliyette bulunmak uumlzere mesleki bir birlik veya

mesleki bir odaya kayıt yaptırmak (Bu Ģekilde birlik veya odaya kayıt

yaptıranlar herhangi bir nedenle mesleki faaliyet yapmayacak ise bu durumu

vergi dairesine bildirmek zorundadır)

232 ĠĢe BaĢlama ĠĢi Bırakma ve Muumlkellefiyette Meydana Gelen

DeğiĢikliklerde Bildirim ġekli

ĠĢe baĢlama iĢi bırakma ve muumlkellefiyette meydana gelen değiĢikliklerde bildirimlerin

yazılı olması esastır Bunun istisnası defter ve belge tutmaya mecbur olmayan

muumlkelleflerden okuma yazma bilmeyenlerin bildirimlerini soumlzluuml olarak yapabilmesidir Soumlzluuml

bildirimler tutanakla tespit edilir Yazılı bildirimler posta ile taahhuumltluuml olarak goumlnderilebilir

Bu durumda bildirimin postaya verildiği tarih vergi dairesine verilme tarihi olarak kabul

edilir

2321 Gelir Vergisi Muumlkelleflerinin Bağlı Olduğu Vergi Dairesi

Bağlı bulunulan vergi dairesi gelir vergisi muumlkellefiyetinde muumlkellefin iĢ yeri veya iĢ

merkezinin bulunduğu yer vergi dairesidir Gelir vergisi muumlkelleflerinin beyannamelerini

verecekleri vergi daireleri aĢağıda goumlsterilmiĢtir

Gelir vergisi muumlkellefleri ĠĢ yerinin veya iĢ merkezinin bulunduğu yer vergi

dairesi

Gelirleri sadece zirai kazanccedil uumlcret gayrimenkul sermaye iradı menkul sermaye

iradı ve diğer kazanccedil ve iratlardan veya bunların birkaccedilından veya tamamından

ibaret olan muumlkellefler Ġkametgacirchlarının bulunduğu yer vergi dairesi

40

Belli bir iĢ yeri bulunmaksızın ccedilalıĢan ticaret ve serbest meslek erbabı

Ġkametgacirchlarının bulunduğu yer vergi dairesi

Vergi tevkifatı yapmaya mecbur olanların tevkif edilen vergilerle ilgili

iĢlemlerinde oumldeme ve tahakkukun yapıldığı yerin bağlı olduğu vergi dairesi

233 ĠĢe BaĢlamada Vergi Dairesine BaĢvuru

Muumlkellefiyetin baĢlaması iccedilin vergi dairelerinden ya da Gelir Ġdaresi BaĢkanlığının

internet sitesi olan wwwgibgovtr adresinden elde edilen iĢe baĢlama bildirim formunun

oldurulması ve forma eklenecek belgeler ile birlikte vergi dairesi sicil yoklama servisine

muumlracaat edilmesi gerekmektedir Gerccedilek kiĢilerde iĢe baĢlama bildirimleri iĢe baĢlama

tarihinden itibaren 10 guumln iccedilinde kendilerince veya 1136 sayılı Avukatlık Kanunu‟na goumlre

ruhsat almıĢ avukatlar veya 3568 sayılı Kanuna goumlre yetki almıĢ meslek mensuplarınca ilgili

vergi dairesine yapılır

2331 Gerccedilek KiĢiler Ġccedilin ĠĢe BaĢlamada Aranacak Belgeler

ĠĢe baĢlamabırakma bildirimi

Onaylı nuumlfus cuumlzdan sureti (Muumlkellefin Vergi Dairesine bizzat baĢvurması

hacirclinde nuumlfus cuumlzdanının fotokopisi muumlduumlr yardımcısı Ģef veya

goumlrevlendirilecek bir memur tarafından aslı ile karĢılaĢtırılarak ldquoAslının

Aynıdırrdquo Ģeklinde tasdik edilir)

Ġkametgacirch senedi (Resimli)

Noter onaylı imza sirkuumlleri (Basit usulde vergilendirilenler hariccedil)

Basit usulde vergilendirme talep eden muumlkelleflerden iĢ yerinin kendisine ait

olması hacirclinde emlak vergisine esas olan vergi değerini goumlsterir belediyeden

alınacak onaylı bir belge iĢ yerinin kiralanmıĢ olması hacirclinde ise kira

kontratının bir oumlrneği

24 Ocak Ağzı Accedilma

Mermer ocak iĢletmeciliği diğer madencilik sektoumlrlerinde olduğu gibi risklerin ccedilok

olduğu bir madencilik biccedilimidir Mermer ocak iĢletmeciliğine geccedililmeden bu risklerin

minimum seviyeye duumlĢuumlruumllmesi iccedilin gerekli tuumlm verilerin detaylı olarak accedilığa

kavuĢturulması gereklidir Bilindiği gibi madencilik geri doumlnuumlĢuuml oldukccedila maliyetli olan bir

sektoumlrduumlr Yapılacak ccedilalıĢmaların bilinccedilli ve uzman kiĢilerce yapılması oumlnemlidir Yatağın

durumu teknik olarak belirlenmelidir

41

241 Mermer Ocak ĠĢletmeciliğinde Oumln CcedilalıĢmalar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ilk aĢama mermer ruhsatının alınması ve yer tespitinin

sağlıklı bir Ģekilde yapılmasıdır Bu iĢlemlerden sonra sahada bir takım ccedilalıĢmalar

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢmalar Ģunlardır

Genel ccedilalıĢmalar

Detay ccedilalıĢmalar

Pilot ccedilaptaki ccedilalıĢmalar

2411 Genel CcedilalıĢmalar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ilk aĢama sahanın oumlzelliklerinin teknik elemanlar

tarafından belirlenmesidir Bu amaccedilla mermer sahasında makroskobik birtakım ccedilalıĢmalar

yapılır Mermercilik sektoumlruumlnde bu ccedilalıĢmalar detaylı olarak yapılmadan iĢletmeye geccedilildiği

bilinen bir gerccedilektir Genel ccedilalıĢmalar sırasında sahada Ģu iĢlemler yapılmalıdır

Teknik elemanlarca sahada jeolojik goumlzlemler yapılarak yaklaĢık rezerv tespiti

sahada bulunan kayaccedilların yapısı yol su iklim Ģartları elektrik durumu iĢccedili

temini

Mermer tabakası uumlzerinde bulunan dekapaj veya değiĢikliğe uğramıĢ boumllgenin

kalınlığı

Sahada bulunan mermerin renk desen sertliği kristal yapısı ve renklerin

sahadaki değiĢim durumu

Mermer sahasında bulunabilecek ccedilatlaklar ve fay hatları

Mermerin iccedilerisinde bulunabilecek ccedilatlaklar fissuumlrler ve bunların aralıkları

Sahada kabaca blok alınıp alınamayacağı

Mermer iccedilinde bulunabilecek yabancı minerallerin makroskobik olarak

belirlenmesi

Mermer ocak iĢletmeciliğinde oumlzellikle dikkat edilmesi gereken iki unsur

bulunmaktadır Birincisi mermer sahasından blok mermer alınıp alınamayacağı ikincisi ise

alınabilecek blok mermerlerin kesilip kesilemeyeceğidir Ccedilok iyi blok verebilen bir mermer

sahası kesim problemi varsa ekonomik olarak değerlendirilemeyecektir Bu nedenle mermer

sahasının ekonomik değere sahip olması iccedilin bu iki ana unsurun bir arada bulunması gerekir

Mermer ocaklarında genellikle blok mermer uumlretilmek istenir ve bu Ģekilde ekonomik

olabilir Ancak bazı durumlarda blok mermer vermeyen mermer sahaları da iĢletilmektedir

Oumlzellikle nadir bulunan mermerler iccedilin moloz diye adlandırılan mermer ocakları da

iĢletilmektedir Buna oumlrnek olarak suumls eĢyaları yapımında kullanılan oniks mermer ocakları

ekonomik olarak iĢletilebilmektedir

ĠĢletilmek istenen mermer sahasının makroskobik oumlzellikleri detaylı olarak

belirlendikten sonra en iyi blok verebilecek ocak ağzı belirlenmeli ve mermer ocak

iĢletmeciliğine buradan baĢlanmalıdır Ancak tuumlm bilgilerin sağlıklı olabilmesi iccedilin sahada

yapılan ccedilalıĢmaların sağlıklı olması ve alınan numunelerin sahanın tuumlm oumlzelliklerini temsil

etmesi gerekmektedir

42

Mermer sahasından alınan numuneler uumlzerinde kesme ve iĢleme deneyleri yapılarak

kesim durumu tabakalaĢma durumu renk ve desen durumu belirlenmelidir Bazı kayaccedillarda

kesim youmlnlerine goumlre birtakım oumlzelliklerde değiĢikler meydana gelebilmektedir Bu

aĢamadan sonra yapılacak iĢlem ocakta ccedilıkarılacak mermerin bezeri mermerlerin fiyat

analizi ve piyasa araĢtırması yapmaktır Sahada bulunan mermerin kullanım yerleri ve

kullanıĢ Ģekilleri belirlenmelidir Tuumlm bu hususlar detaylı olarak yapılmalıdır Aksi takdirde

yapılacak herhangi bir hata veya ihmal daha sonraki aĢamalarda problemlerin doğmasına

neden olacaktır Madencilik yuumlksek yatırım gerektiren bir sektoumlrduumlr Yapılacak ccedilalıĢmalarda

bu husus goumlz ardı edilmemelidir

2412 Detay CcedilalıĢmalar

ĠĢletilmek istenen mermer sahasında makroskobik oumlzelliklere dayalı bilgiler detaylı

olarak belirlendikten sonra uumlretilecek mermerin petroğrafik ve minerolojik oumlzelliklerinin

belirlenmesi gerekir Sahadaki mermer oluĢumunun iccedilersinde bulunabilecek yabancı

mineraller ve bu minerallerin keme ve iĢleme aĢamalarında ortaya ccedilıkarabilecekleri

problemler belirlenmelidir

Detay ccedilalıĢmalarda sahanın jeolojik olarak tanımlanması ve jeolojik haritasının

ccedilıkarılması gerekir Sahada bulunan litolojik birimler kırık-ccedilatlaklar ve fay hatları harita

uumlzerine iĢaretlenmelidir TabakalaĢmanın belirlenebilmesi iccedilin harita uumlzerinden kesitler

ccedilıkarılmalıdır

2413 Pilot Ccedilaptaki CcedilalıĢmalar

Genel ve detay ccedilalıĢmaların olumlu sonuccedillar vermesinden sonra iĢletme durumunun

gerccedileğe yakın olarak ortaya ccedilıkarılmasıdır Ayrıntılı ccedilalıĢma ile ocak iccedilin en iyi yer tespiti

yapıldıktan sonra belirlenen yerde pilot bir ocak accedilılmalı ve saha iccedilin durum değerlendirmesi

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢma ile ocak yeri accedilılmıĢ ve ocaktan blok mermer alınıp alınamayacağı

anlaĢılmıĢ olmaktadır

Pilot ccedilapta ocağın accedilılması ile sahada bulunan kayaccedilların yapısı tabakalaĢma durumu

renklerin youmlnlere goumlre değiĢimi eklem ve ccedilatlak sistemleri hakkında bilgi sahibi

olunabilmektedir Ayrıca sahadan alınabilecek blok boyutları olumlu ve olumsuz olabilecek

tuumlm detaylar hakkında bilgi sahibi olunabilmektedir Pilot ocağın accedilılması ile mermerin

pazar durumunu oumlğrenme imkacircnı da olmaktadır Ayrıca tuumlm detaylar belli olduğundan

olabilecek riskler en aza indirilmiĢ olmaktadır

43

242 Mermer Ocak ġekilleri

2421 Ocak ĠĢletme Youmlnteminin Seccedililmesi

Bir mermer yatağının iĢletmeye alınmasını oluĢturan ocak yerinin seccedilimi aĢaması ile

birlikte yuumlruumltuumllmesi gereken en oumlnemli konulardan biri de ocak iĢletme youmlnteminin

seccedilimidir Mermer ocağından blok uumlretimi uygulanan ocak iĢletme (uumlretim youmlntemine) ve bu

iĢte kullanılan makine ve donanıma doğrudan bağlıdır Buguumln iccedilin mermer iĢletmelerinde

uygulanan iĢletme Ģekillerinin baĢlıcaları Ģunlardır

Bir ocak aynasından yapılan iĢletmeler

Birden fazla ocak aynasından veya birleĢik olarak yapılan iĢletmeler

Duumlz aynadan yapılan kademeli iĢletmeler

Yarım ay Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Daire (anfitiyatro) Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Yer altı (kapalı) iĢletmeler

243 Blok Ccedilıkarma Teknikleri

Mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan uumlretim youmlntemleri kullanılan makine ve

ekipmanlarla isimlendirilmiĢtir Hangi teknikle olura olsun amaccedil duumlzguumln geometrik Ģekilli ve

buumlyuumlk boyutlu blok ccedilıkarmaktır Bu youmlntemlerden hiccedilbiri tek baĢına kullanılmamaktadır

Yani modern makinenin yanında eski youmlntemlerdeki alet ve ekipmanlar da kullanılmaktadır

Dolayısıyla youmlntemler belirli ana baĢlıklar altında belirtilmesine rağmen tek baĢlarına blok

ccedilıkarma teknikleri olamayacağı unutulmamalıdır Mermer ocak iĢletmelerinde uygulanan

uumlretim tekniklerini Ģu ana baĢlıklar altında incelemek muumlmkuumlnduumlr

2431 Klasik Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

El ile blok ccedilıkarma tekniği

Patlayıcı maddelerle blok ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı hava ile blok ccedilıkarma tekniği

Delme-kamalama blok ccedilıkarma tekniği

Kanal accedilma makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

Kumlu tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

44

2432 Modern Makine ve Ekipmanlarla Yapılan Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Zincirli taĢ kesme makineleri ile blok ccedilıkarma youmlntemi

Elmas tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

2433 Deneme AĢamasındaki Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Lazer ıĢınları ile mermer ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı su ile (su jeti) kesme uumlretim youmlntemi

AteĢ ile yakma blok ccedilıkarma tekniği

244 Dekapajın (Oumlrtuuml Tabakasının) Kaldırılması

Dekapaj madencilik soumlzluumlğuumlnde ldquoaccedilık iĢletme projesine goumlre maden yatağının

uumlzerindeki veya kontağındaki oumlrtuuml tabakasının gevĢetilmesi kazılması yuumlklenmesi

taĢınması toprak harmanına doumlkuumllmesi serilmesi harman sahasının duumlzeltilmesi toprak

harmanı ve kademe yollarının yapımı ve bakımı gibi muhtelif ameliyeleri kapsayan

iĢlemlerin tuumlmuumlrdquo olarak tanımlanmaktadır

Mermer ocak iĢletmeciliğinde de faydalı damara ulaĢmak iccedilin mermer kuumltlesi

uumlzerindeki toprak oumlrtuumlsuuml ve yabancı maddeleri kaldırmak dekapaj olarak

isimlendirilmektedir Mermer yataklarının yuumlzeyde veya yuumlzeye yakın boumllgelerde

bulunmalarından dolayı uumlzerlerinde fazla miktarda oumlrtuuml tabakası yoktur Ancak mermer

ocaklarında oluĢum itibari ile bozulmuĢ olan alterasyon zonunun kalınlığının bazen az bazı

durumlarda ise fazla kalın olabilmektedir Bu gibi durumlarda alterasyon zonunu kaldırmak

oldukccedila maliyetli olmaktadır

Mermer yatakları genellikle buumlyuumlk mostralar vermektedir Mostra yeryuumlzuumlnde bir

madenin accedilığa ccedilıkmıĢ ve ccedilıplak goumlz ile goumlruumllen kısmı yani maden yatağının yuumlzeyi ile

yeryuumlzuumlnuumln ara kesitidir Uumlzerinde oumlrtuuml tabakası bulunmayan mermer ocaklarında hemen

uumlretime baĢlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrtuuml tabakası bulunan mermer ocaklarında ise yapılacak

iĢlem oumlrtuuml tabakasının kazı ve yuumlkleme makineleri ile temizlenmesi ve daha sonra uumlretime

geccedililmesidir Mermer ocaklarındaki oumlrtuuml tabakasını kaldırmak iccedilin greyderler dozerler

kepccedileler kırıcılar ekskavatoumlrler kamyonlar kullanılabilir

30

Maden arama veya iĢletme hakkını haiz iken memur olanlar memuriyete geccediliĢlerinden

itibaren 6 ay zarfında bu haklarını devretmeye mecburdurlar

Uumlccediluumlncuuml fıkradaki yasaklamaya tabi olup miras yoluyla kendisine maden ruhsatı intikal

eden mirasccedilı durumundaki mani hacircl ortadan kalkmadığı takdirde 5 Maddenin 4 fıkrası

huumlkmuuml uygulanır

Madencilik Faaliyetlerinde Ġzinler

Madde 7- Orman muhafaza ormanı ağaccedillandırma alanları kara avcılığı alanları oumlzel

koruma boumllgeleri millicirc parklar tabiat parkları tabiat anıtı tabiatı koruma alanı tarım mera

sit alanları su havzaları kıyı alanları ve sahil Ģeritleri karasuları turizm boumllgeleri alanları

ve merkezleri ile kuumlltuumlr ve turizm koruma ve geliĢim boumllgeleri askericirc yasak boumllgeler ve imar

alanları ile muumlcavir alanlarda madencilik faaliyetlerinin ccedilevresel etki değerlendirmesi gayri

sıhhi muumlesseseler ile ilgili hususlar dacirchil hangi esaslara goumlre yuumlruumltuumlleceği ilgili bakanlıkların

goumlruumlĢuuml alınarak Bakanlar Kurulu tarafından ccedilıkarılacak bir youmlnetmelikle belirlenir

Ġlgili bakanlıkların mevzuatı gereği yapacakları inceleme ve denetimlerde ruhsat

alanlarında bu youmlnetmelik esaslarına uygun ccedilalıĢılmadığının tespiti hacirclinde mevzuat

ccedilerccedilevesinde yapılacak iĢlemler Genel Muumlduumlrluumlğe bildirilir Ccedilevre ve insan sağlığına zarar

verdiği tespit edilen madencilik faaliyetleri gerekli oumlnlemler alınıncaya kadar durdurulur

Ccedilevresel etki değerlendirmesi iĢlemleri Ccedilevre ve Orman Bakanlığı tarafından diğer

izinlere iliĢkin iĢlemler de ilgili bakanlıklar ve diğer kamu kurum ve kuruluĢlarınca ccedilevresel

etki değerlendirmesi suumlrecinde en geccedil uumlccedil ay iccedilinde bitirilir Bakanlık ve diğer bakanlıkların

mevzuatının gerektirdiği maddi yuumlkuumlmluumlluumlkler ruhsat sahibi tarafından karĢılanır

Ġmar alanları iccedilinde kalan madencilik faaliyetleri ilgili yerel merciden izin alınarak

yapılır Ruhsat alındıktan sonra imar alanları iccediline alınan maden sahalarına bu huumlkuumlm

uygulanmaz

Kamu hizmeti veya umumun yararına ayrılmıĢ yerlere ve bu tuumlr tesislere 60 metre

mesafe dacirchilinde madencilik faaliyetleri Bakanlığın binalara 60 metre oumlzel muumllkiyete konu

araziye 20 metre mesafe dacirchilinde ise muumllk sahibinin iznine bağlıdır Bu mesafeler ihtiyaccedil

hacirclinde madencilik faaliyetlerinin boyutu emniyet tedbirleri ve arazinin yapısı dikkate

alınarak Bakanlıkccedila artırılabilir Mesafeler yatay olarak hesaplanır

Maden arama faaliyetleri bu Kanunda sayılanlar dıĢında herhangi bir izne tabi

değildir ĠĢletme faaliyetleri ise bu Kanuna goumlre Bakanlıkccedila ccedilıkarılacak youmlnetmeliğe goumlre

yuumlruumltuumlluumlr

Maden iĢletme faaliyeti ile Devlet ve il yolları havaalanı liman ve baraj gibi kamu

yatırımlarının birbirlerini engellemesi kamu kurum ve kuruluĢlarının uygulamalarından

dolayı maden iĢletme faaliyetinin yapılamaz hacircle gelmesi kamu ve oumlzel yatırım iccedilin baĢka

alternatif alanların bulunamaması durumunda madencilik faaliyeti ve yatırımla ilgili karar

BaĢbakanlık MuumlsteĢarı baĢkanlığında oluĢturulacak bir kurul tarafından verilir

31

Kurulun teĢkili ccedilalıĢma usuluuml karar alma Ģekli ve diğer hususlar Bakanlıkccedila

ccedilıkarılacak youmlnetmelikle duumlzenlenir

Kamu yatırımları nedeniyle kurul kararı ile faaliyeti kısıtlanan maden iĢletmecisinin

yatırım giderleri lehine karar verilen tarafccedila tazmin edilir

Madencilik faaliyetleri veveya bu faaliyetlere bağlı tesisler iccedilin verilmiĢ izinler

ruhsat hukuku devam ettiği suumlrece geccedilerlidir

Bu Madde huumlkuumlmlerine aykırı faaliyette bulunulduğunun tespiti hacirclinde ruhsat

teminatı irat kaydedilerek bu alandaki faaliyet durdurulur BeĢ yıl iccedilinde uumlccedil kez bu Maddenin

ihlali hacirclinde teminatın tamamı irat kaydedilerek ruhsat iptal edilir

Faaliyetlerin Denetimi

Madde 11- Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı maden hakları ile ilgili buumltuumln

faaliyetlerin yuumlruumltuumllmesini ve vecibelerin yerine getirilmesini kontrol ve denetimini yapmak

ve youmlnlendirmek iccedilin teknik ve mali konuları yerinde incelemek maksadıyla ihtisaslaĢmıĢ

diğer Devlet kuruluĢlarından da yararlanarak inceleme raporu hazırlatır

Birinci fıkraya goumlre yapılan inceleme sonunda gerccedilek dıĢı veveya yanıltıcı beyanda

bulundukları tespit edilenler hakkında 10 Madde huumlkuumlmleri uygulanır

Ġnceleme yapacakların nitelikleri incelemenin nasıl yapılacağı ve raporların tanzimi

ile diğer hususlar youmlnetmelikte belirtilir

Buluculuk Hakkı

Madde 15- Ruhsat sahibi arama veveya iĢletme ruhsatı suumlresince hazırlanan teknik

raporlar ile goumlruumlnuumlr rezerv olarak bildirdiği madenlerin bulucusu sayılır Bu hakkı talep eden

ruhsat sahibine buluculuk belgesi verilir

Buluculuğa konu madenin bulucusu dıĢında bir baĢkası tarafından iĢletilmesi hacirclinde

bu alandan uumlretilen maden iccedilin tahakkuk eden buluculuk hakkı her yıl haziran ayı sonuna

kadar bu alanda uumlretim yapan kiĢiler tarafından hak sahibine oumldenir

Buluculuk hakkı yıllık ocak baĢı satıĢ tutarının 1bdquoidir

Ġlk Muumlracaat ve Ruhsatlandırma

Madde 16- II grup III grup ve IV grup madenler arama ruhsatı V grup madenler

arama sertifikası ile aranır I grup madenler iccedilin doğrudan iĢletme ruhsatı verilir

Muumlracaatların talep harcı ile yapılması zorunludur Muumlracaatlarda oumlncelik hakkı esastır

I grup (a) bendi madenler iccedilin alanlar il oumlzel idarelerince ihale edilerek iĢletme ruhsatı

verilir Ġhale edilecek alanlar Genel Muumlduumlrluumlğuumln uygun goumlruumlĢuuml alınarak belirlenir Bu

madenlerin ihale bedeli il oumlzel idarelerinin hesabına yatırılır Oumlzel muumllkiyete tabi alanlar

32

ihale edilemez Muumllkiyet sahibinin kendi muumllkiyeti uumlzerinde ruhsat talep etmesi hacirclinde bir

bedel alınmaz I grup (a) bendi maden ruhsatlarının alanları 10 hektarı geccedilemez

Denizlerdeki kum ve ccedilakıl SiO2 oranına bakılmaksızın I grup (a) bendi maden sayılır

I grup (a) bendi madenlerin ihale edilmesi ruhsatlandırılması iĢletilmesi iĢletmelerin

denetlenmesi ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkccedila hazırlanacak youmlnetmelikte belirlenir

Genel Muumlduumlrluumlğe I grup (b) bendi madenler iccedilin 50 hektarı geccedilmeyecek Ģekilde

doğrudan iĢletme ruhsatı II grup madenler iccedilin 100 III grup madenler iccedilin 500 IV grup

madenler iccedilin 2000 hektarı geccedilmeyecek Ģekilde arama ruhsatı V grup madenler iccedilin 1000

hektarı geccedilmeyecek Ģekilde arama sertifikası muumlracaatı yapılır

Ruhsatlar hak sahiplerinin talep harcı ile muumlracaatta bulunmaları hacirclinde

birleĢtirilebilir BirleĢtirme sonucunda ortaya ccedilıkan alan bu Maddede belirtilen alan

sınırlamasını geccedilemez Ancak iĢletme ruhsatı safhasında goumlruumlnuumlr maden rezervinin muumlcavir

ruhsat alanlarında bir buumltuumlnluumlk teĢkil etmesi hacirclinde bu alan kısıtlaması aranmaz BirleĢtirme

iĢleminde teminat guumlncel hacircle getirilir Ruhsat kuumlccediluumlltme iĢlemlerinde harccedil ve teminat

alınmaz

Muumlracaatlar 125000 oumllccedilekli topografik harita koordinatları esas alınarak tespit edilen

noktalarla sınırlandırılmıĢ alanlar iccedilin I grup (a) bendi madenler iccedilin il oumlzel idarelerine diğer

grup madenler iccedilin Genel Muumlduumlrluumlğe doğrudan veya elektronik posta yolu ile yapılır Talep

edilen alanın muumlsait olan kısmı muumlracaat tarihinde muumlracaat edene bildirilir ve on beĢ guumln

iccedilinde harccedil ve teminatın yatırılması hacirclinde ruhsat verilir Yatırılmadığı takdirde bu alanlar

baĢka bir iĢleme gerek kalmaksızın muumlracaatlara accedilık hacircle gelir

Muumlracaatların değerlendirilmesi sonucunda hak sağlanan alanların ayrı alanlar

Ģeklinde oluĢması durumunda bu alanlardan her birine muumlracaat sahibinin talebi hacirclinde ayrı

ayrı da ruhsat verilir Ruhsatı alınmayan alanlar baĢka bir iĢleme gerek kalmaksızın

muumlracaatlara accedilık hacircle gelir Ruhsatlar sicile kaydedildiği tarihte yuumlruumlrluumlğe girer

Bir grup iccedilin verilen ruhsat diğer gruptaki madenler iccedilin hak sağlamaz Ancak ruhsata

konu madenin uumlretilmesi iccedilin iĢletme faaliyetinin zaruri neticesi olarak ccedilıkarılan diğer grup

madenler Genel Muumlduumlrluumlkten izin almak sureti ile değerlendirilebilir ĠĢletme projesinde

belirtilen termin planına goumlre belirtilen suumlre iccedilinde ruhsata konu madenin ekonomik olarak

iĢletilmemesi hacirclinde uumlretilmiĢ olan diğer grup madenlerin satıĢ bedelinin iki katı tutarında

idaricirc para cezası alınarak bu madenlerin uumlretimi iccedilin verilmiĢ izin iptal edilir

Aynı grup ruhsatlar birbiri uumlzerine verilemez KazanılmıĢ haklar korunmak kaydı ile

ayrı grup ruhsatların birbiri uumlzerine verilebilmesine iliĢkin usul ve esaslar youmlnetmelikle

belirlenir

33

Arama Faaliyeti

Madde 17 - Arama ruhsatı ve sertifika suumlresi uumlccedil yıldır Bu suumlre IV grup madenler

iccedilin arama faaliyet raporları ile muumlracaat edilmesi hacirclinde iki yıl uzatılabilir

Ruhsat sahibi ikinci yılın sonuna kadar arama faaliyet raporu vermek zorundadır

Uzatma talebinde bulunulan IV grup ruhsatlar iccedilin taleple birlikte uumlccediluumlncuuml yılın sonunda

ikinci arama faaliyet raporu verilmesi gerekir Arama faaliyet raporlarının suumlresinde

verilmemesi hacirclinde teminat irat kaydedilir

Arama faaliyet raporları yapılan ccedilalıĢmaların niteliği dikkate alınarak jeoloji maden

jeofizik muumlhendisi veya muumlhendislerince hazırlanır

Arama ruhsat suumlresi sonunda iĢletme ruhsatı talebinde bulunulmayan arama ruhsatları

iptal edilerek teminatı ruhsat sahibine iade edilir

Arama doumlneminde teknolojik araĢtırma geliĢtirme pilot ccedilalıĢmalar ve pazar

araĢtırmaları yapmak uumlzere arama faaliyet raporu ile birlikte muumlracaat eden ruhsat sahibine

Genel Muumlduumlrluumlkccedile goumlruumlnuumlr rezervin 10bdquouna kadar maden uumlretim ve satıĢ izni verilebilir

Bu fıkraya aykırı uumlretim ve satıĢ yapanlar hakkında 10 uncu Maddeye goumlre iĢlem yapılır

Arama doumlneminde uumlretim yapılması durumunda satıĢ bilgi formunun 29 uncu Maddede

belirtilen suumlrede verilmesi zorunludur

ĠĢletme Ruhsatı ve Madenin ĠĢletilmesi

Madde 24- Arama ruhsat suumlresi sonuna kadar tespit edilen madenin rezerv bilgilerini

de iccedileren arama faaliyet raporu en az bir maden muumlhendisi tarafından hazırlanan faaliyet

sonrası iĢletme alanının ccedilevre ile uyumlu hacircle getirilmesini de iccedileren iĢletme projesi ve talep

harcının oumldendiğine dair belge ile muumlracaatta bulunulması hacirclinde iĢletme ruhsatı hakkı

doğar

Projelerdeki eksiklikler yapılan bildirimden itibaren uumlccedil ay iccedilinde tamamlanır

Eksikliklerini verilen suumlrede tamamlamayanların teminatları iki katına ccedilıkarılır ve suumlre uumlccedil ay

daha uzatılır Bu suumlre sonunda eksikliklerini tamamlamayanların talepleri kabul edilmez ve

teminatları irat kaydedilir

I grup (a) bendi madenlerin ruhsat suumlresi en az beĢ yıldır Diğer grup madenlerin

iĢletme ruhsat suumlresi on yıldan az olmamak uumlzere projesine goumlre belirlenir Suumlrenin

bitiminden oumlnce yeni bir projeyle uzatma talebinde bulunulması hacirclinde ruhsat suumlresi

uzatılabilir Toplam ruhsat suumlresi altmıĢ yılı geccedilemez AltmıĢ yıldan sonraki suumlrenin

uzatılmasına Bakanlar Kurulu yetkilidir

Arama ruhsatlı sahalara arama suumlresince belirlenen goumlruumlnuumlr muhtemel ve muumlmkuumln

rezerv alanı uumlzerinden iĢletme ruhsatı goumlruumlnuumlr rezerv alanına da iĢletme izni verilir Arama

ruhsatının diğer kısımları taksir edilir Muumlmkuumln rezerv alanlarının IV grup ruhsat

sahalarında beĢ yıl diğer grup ruhsat sahalarında uumlccedil yıl iccedilinde goumlruumlnuumlr ve muhtemel rezerv

haline getirilmesi zorunludur Goumlruumlnuumlr ve muhtemel rezerv hacircline getirilmeyen alanlar da

taksir edilir

34

III grup madenlerde projede uumlretilmesi oumlngoumlruumllen madenler iccedilin gerekli su miktarı ve

gaz debisi esas alınır Bu grup madenler rezervuar beslenme alanı ve havzanın tabii

dengesini bozmayacak kapasitesini aĢmayacak ve iĢletme tesislerini kapsayacak Ģekilde

ruhsatlandırılır

V grup madenlerin uumlretimi iĢletme sertifikası ile yapılır Arama sertifikası suumlresi

sonuna kadar yapılan ccedilalıĢmaları iccedileren arama faaliyet raporu ve talep harcının oumldendiğine

dair belge ile muumlracaatta bulunulması hacirclinde iĢletme sertifikası hakkı doğar

ĠĢletme sertifikası suumlresi beĢ yıl olup bu suumlre uzatılabilir

V grup madenlerin uumlretimi arazi yuumlzeyinden toplanarak yapılır Bu madenlerin

iĢletilmesi iccedilin yarma galeri gibi faaliyette bulunulmasının gerekmesi durumunda en az bir

maden muumlhendisi tarafından iĢletme projesi hazırlanarak Genel Muumlduumlrluumlkten izin alınması

zorunludur

Goumlruumlnuumlr rezervi belirlenen alanlar uumlzerine maden iĢletmeciliğine engel olacak Ģekilde

baĢka grup iĢletme ruhsatı verilemez Ancak farklı gruptaki ruhsat taleplerinin aynı kiĢiye ait

olması veya talep sahiplerinin aralarında mutabakat sağladıklarını belgelemeleri hacirclinde bu

Ģart aranmaz

Aynı alanda ayrı veya aynı gruplara ait ruhsat faaliyetlerinin ccedilakıĢmasından dolayı

ruhsat sahipleri arasında uyuĢmazlık ccedilıkması veya kendi aralarında mutabakat

sağlayamamaları hacirclinde Bakanlık projeler uumlzerinde veveya yerinde inceleme yapar

Ġnceleme sonucunda bu alanda ayrı ayrı ccedilalıĢma imkacircnının tespiti hacirclinde ccedilalıĢma esasları

Bakanlıkccedila belirlenir Bu muumlmkuumln değilse oumlncelik hakkı esas alınarak faaliyete izin verilir

Kanunun 7‟nci Maddesine goumlre alınması gerekli izinler iccedilin ruhsat tarihinden itibaren

uumlccedil ay iccedilinde muumlracaat edilmesi zorunludur Aksi takdirde teminat irat kaydedilir Ġzinlerin

alınmasından itibaren iĢletme izni verilir Bu iznin verildiği tarihten itibaren bir yıllık suumlre

iccedilinde ruhsat sahibi madeni iĢletmeye almak zorundadır Bu suumlrede iĢletmeye alınmayan

ruhsat sahalarında ccedilalıĢılmayan her yıl iccedilin projede belirtilen uumlretim miktarının 10bdquou

uumlzerinden Devlet hakkı alınır Ancak kamu kurumlarınca iĢletilen bor tuzu ve Ereğli Koumlmuumlr

Havzasındaki taĢ koumlmuumlruuml ruhsatları iccedilin bu huumlkuumlm uygulanmaz

BeĢ yıllık suumlrede muumlcbir sebepler ve beklenmeyen hacircller dıĢında uumlccedil yıldan fazla

uumlretim yapılmayan ruhsatlar teminatları irat kaydedilerek iptal edilir

35

Ereğli Koumlmuumlr Havzasındaki taĢkoumlmuumlruuml ve 2840 sayılı Bor Tuzları Trona ve Asfaltit

Madenleri ile Nuumlkleer Enerji Ham Maddelerinin ĠĢletilmesini Linyit ve Demir Sahalarının

Bazılarının Ġadesini Duumlzenleyen Kanun‟da sayılan bor tuzu toryum ve uranyum madenleri

iccedilin bu Maddede yazılı suumlreler uygulanmaz

ĠĢletme Faaliyeti

Madde 29- ĠĢletme faaliyeti projesine ve Kanunun ilgili huumlkuumlmlerine goumlre yuumlruumltuumlluumlr

ĠĢletme projeleri ve değiĢiklikleri uygulamaya konulmadan oumlnce Genel Muumlduumlrluumlk

onayının alınması zorunludur Aksi takdirde faaliyet durdurulur

ĠĢletme accedilısından tehlikeli durumların tespiti hacirclinde bu hacirclleri gidermek iccedilin ruhsat

sahibine altı aya kadar suumlre verilir muumlcbir sebepler dıĢında bu suumlre uzatılmaz Bu suumlre

sonunda projeye uygun faaliyette bulunulmaması veya tehlikeli durumun ortadan

kaldırılmaması hacirclinde teminat irat kaydedilerek iĢletme faaliyeti durdurulur

Ruhsat sahibi her yıl nisan ayı sonuna kadar bir oumlnceki yıl iccedilinde gerccedilekleĢtirdiği

iĢletme faaliyeti ile ilgili teknik belgeleri satıĢ bilgi formunu faaliyet bilgi formunu ve

iĢletme sahasında arama yapmıĢ ise arama ile ilgili bilgileri Genel Muumlduumlrluumlğe vermekle

yuumlkuumlmluumlduumlr Yuumlkuumlmluumlluumlğuumln yerine getirilmemesi hacirclinde teminat irat kaydedilir

Yuumlkuumlmluumlluumlk yerine getirilinceye kadar faaliyet durdurulur

I grup (a) bendi madenler iccedilin ruhsat sahibi her yıl nisan ayı sonuna kadar bir oumlnceki

yıl iccedilinde gerccedilekleĢtirdiği iĢletme faaliyeti ile ilgili satıĢ bilgi formunu faaliyet bilgi formunu

il oumlzel idaresine vermekle yuumlkuumlmluumlduumlr Yuumlkuumlmluumlluumlğuumln yerine getirilmemesi hacirclinde teminat

il oumlzel idaresi hesabına irat kaydedilir Yuumlkuumlmluumlluumlk yerine getirilinceye kadar faaliyet

durdurulur

Teknik Nezaret

Madde 31- Maden uumlretimi bir maden muumlhendisi nezaretinde yapılır Maden

muumlhendisinin daimicirc olarak istihdam edileceği iĢletme buumlyuumlkluumlğuuml ile istihdam usul ve esasları

Bakanlıkccedila ccedilıkarılacak youmlnetmelikle belirlenir ĠĢletmede istihdam edilen maden muumlhendisi

4857 sayılı ĠĢ Kanunu‟nun 82‟nci Maddesinde belirtilen iĢ guumlvenliği ile goumlrevli muumlhendis

veya teknik elemanların uumlstlendiği goumlrev ve sorumluluğu da yerine getirir

Maden muumlhendisi istihdamı veya nezareti gerccedilekleĢmeden uumlretim yapılması hacirclinde

ruhsat teminatı irat kaydedilerek faaliyet durdurulur Maden muumlhendisi istihdamınezareti

sağlanması ve teminatın yenilenmesi ile faaliyete izin verilir

Pasa Bakiye Yığını ve Cuumlrufların Muhafazası

Madde 36- Madencilik ve muumlteakip safhalarındaki faaliyetler sırasında cevher metal

veya ekonomik değer ihtiva eden guumlnuumln Ģartlarında teknik veya ekonomik değerlendirmesi

muumlmkuumln olmayan pasa zenginleĢtirme bakiye yığını ve cuumlruflar ccedilevre kirliliği accedilısından

mahzur teĢkil etmiyorsa geccedilirildikleri son iĢlemden ccedilıktığı Ģekliyle ayrı ayrı muhafaza edilir

Bu bakiye ve pasa yığınlarının miktarları fiziki oumlzellikleri usuluumlne goumlre alınmıĢ

36

numunelerin analiz raporları ve doumlkuumlm alanları faaliyet raporları plan ve haritalarda

goumlsterilir ĠĢletme ruhsatının herhangi bir sebeple sona ermesi hacirclinde sahadan uumlretilmiĢ

madenlerin pasa bakiye yığınları ve cuumlrufların ruhsat sahibince nakledilmesi iccedilin bu

Kanunda zikredilen muumlcbir sebepler dıĢında altı aylık suumlre verilir Bu suumlre iccedilerisinde

nakledilmeyen ve ekonomik değeri olan madenler valilik tarafından ihale edilerek satılır

SatıĢtan sağlanan gelir oumlzel idareye aktarılır Ekonomik değeri olmayan Maddeler iccedilin 32‟nci

Madde huumlkuumlmleri uygulanır Birinci fıkraya aykırı hareket edenlerin teminatları irat

kaydedilir

22 ĠĢ Kanunu

Son hacircliyle ĠĢ Kanunu 4857 sayı ve 22052003 tarihinde kabul edilerek 10062003

tarih ve 25134 sayılı Resmicirc Gazete‟de yayımlanmıĢtır Buna goumlre iĢ kanunun mermercilik

sektoumlruumlnuuml ilgilendiren maddelerini Ģu Ģekilde sıralamak muumlmkuumlnduumlr

Genel Huumlkuumlmler

Amaccedil ve Kapsam

MADDE 1 - Bu Kanunun amacı iĢverenler ile bir iĢ soumlzleĢmesine dayanarak

ccedilalıĢtırılan iĢccedililerin ccedilalıĢma Ģartları ve ccedilalıĢma ortamına iliĢkin hak ve sorumluluklarını

duumlzenlemektir

Bu Kanun 4‟uumlncuuml maddedeki istisnalar dıĢında kalan buumltuumln iĢ yerlerine bu iĢ

yerlerinin iĢverenleri ile iĢveren vekillerine ve iĢccedililerine faaliyet konularına bakılmaksızın

uygulanır

ĠĢ yerleri iĢverenler iĢveren vekilleri ve iĢccedililer 3‟uumlncuuml maddedeki bildirim guumlnuumlne

bakılmaksızın bu Kanun huumlkuumlmleri ile bağlı olurlar

MADDE 2- Bir iĢ soumlzleĢmesine dayanarak ccedilalıĢan gerccedilek kiĢiye iĢccedili iĢccedili ccedilalıĢtıran

gerccedilek veya tuumlzel kiĢiye yahut tuumlzel kiĢiliği olmayan kurum ve kuruluĢlara iĢveren iĢccedili ile

iĢveren arasında kurulan iliĢkiye iĢ iliĢkisi denir ĠĢveren tarafından mal veya hizmet uumlretmek

amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile iĢccedilinin birlikte oumlrguumltlendiği birime iĢ yeri denir

ĠĢverenin iĢ yerinde uumlrettiği mal veya hizmet ile nitelik youmlnuumlnden bağlılığı bulunan ve

aynı youmlnetim altında oumlrguumltlenen yerler (iĢ yerine bağlı yerler) ile dinlenme ccedilocuk emzirme

yemek uyku yıkanma muayene ve bakım beden ve meslekicirc eğitim ve avlu gibi diğer

eklentiler ve araccedillar da iĢ yerinden sayılır

ĠĢyeri iĢ yerine bağlı yerler eklentiler ve araccedillar ile oluĢturulan iĢ organizasyonu

kapsamında bir buumltuumlnduumlr

ĠĢveren adına hareket eden ve iĢin iĢ yerinin ve iĢletmenin youmlnetiminde goumlrev alan

kimselere iĢveren vekili denir ĠĢveren vekilinin bu sıfatla iĢccedililere karĢı iĢlem ve

yuumlkuumlmluumlluumlklerinden doğrudan iĢveren sorumludur

37

Bu Kanunda iĢveren iccedilin oumlngoumlruumllen her ccedileĢit sorumluluk ve zorunluluklar iĢveren

vekilleri hakkında da uygulanır ĠĢveren vekilliği sıfatı iĢccedililere tanınan hak ve

yuumlkuumlmluumlluumlkleri ortadan kaldırmaz

Bir iĢverenden iĢ yerinde yuumlruumlttuumlğuuml mal veya hizmet uumlretimine iliĢkin yardımcı

iĢlerinde veya asıl iĢin bir boumlluumlmuumlnde iĢletmenin ve iĢin gereği ile teknolojik nedenlerle

uzmanlık gerektiren iĢlerde iĢ alan ve bu iĢ iccedilin goumlrevlendirdiği iĢccedililerini sadece bu iĢ

yerinde aldığı iĢte ccedilalıĢtıran diğer iĢveren ile iĢ aldığı iĢveren arasında kurulan iliĢkiye asıl

iĢveren-alt iĢveren iliĢkisi denir Bu iliĢkide asıl iĢveren alt iĢverenin iĢccedililerine karĢı o iĢ yeri

ile ilgili olarak bu Kanundan iĢ soumlzleĢmesinden veya alt iĢverenin taraf olduğu toplu iĢ

soumlzleĢmesinden doğan yuumlkuumlmluumlluumlklerinden alt iĢveren ile birlikte sorumludur

Asıl iĢverenin iĢccedililerinin alt iĢveren tarafından iĢe alınarak ccedilalıĢtırılmaya devam

ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamaz veya daha oumlnce o iĢ yerinde ccedilalıĢtırılan kimse ile alt

iĢveren iliĢkisi kurulamaz Aksi hacirclde ve genel olarak asıl iĢveren alt iĢveren iliĢkisinin

muvazaalı iĢleme dayandığı kabul edilerek alt iĢverenin iĢccedilileri baĢlangıccediltan itibaren asıl

iĢverenin iĢccedilisi sayılarak iĢlem goumlruumlrler ĠĢletmenin ve iĢin gereği ile teknolojik nedenlerle

uzmanlık gerektiren iĢler dıĢında asıl iĢ boumlluumlnerek alt iĢverenlere verilemez

ĠĢ Yerini Bildirme

MADDE 3 - Bu Kanunun kapsamına giren nitelikte bir iĢ yerini kuran her ne suretle

olursa olsun devralan ccedilalıĢma konusunu kısmen veya tamamen değiĢtiren veya herhangi bir

sebeple faaliyetine son veren ve iĢ yerini kapatan iĢveren iĢ yerinin unvan ve adresini

ccedilalıĢtırılan iĢccedili sayısını ccedilalıĢma konusunu iĢin baĢlama veya bitme guumlnuumlnuuml kendi adını ve

soyadını yahut unvanını adresini varsa iĢveren vekili veya vekillerinin adı soyadı ve

adreslerini bir ay iccedilinde boumllge muumlduumlrluumlğuumlne bildirmek zorundadır

Alt iĢveren bu sıfatla mal veya hizmet uumlretimi iccedilin meydana getirdiği kendi iĢ yeri

iccedilin birinci fıkra huumlkmuumlne goumlre bildirim yapmakla yuumlkuumlmluumlduumlr

MADDE 5 - ĠĢ iliĢkisinde dil ırk cinsiyet siyasal duumlĢuumlnce felseficirc inanccedil din ve

mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayırım yapılamaz

ĠĢveren esaslı sebepler olmadıkccedila tam suumlreli ccedilalıĢan iĢccedili karĢısında kısmi suumlreli

ccedilalıĢan iĢccediliye belirsiz suumlreli ccedilalıĢan iĢccedili karĢısında belirli suumlreli ccedilalıĢan iĢccediliye farklı iĢlem

yapamaz

ĠĢveren biyolojik veya iĢin niteliğine iliĢkin sebepler zorunlu kılmadıkccedila bir iĢccediliye iĢ

soumlzleĢmesinin yapılmasında Ģartlarının oluĢturulmasında uygulanmasında ve sona

ermesinde cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı iĢlem yapamaz

Aynı veya eĢit değerde bir iĢ iccedilin cinsiyet nedeniyle daha duumlĢuumlk uumlcret

kararlaĢtırılamaz

ĠĢccedilinin cinsiyeti nedeniyle oumlzel koruyucu huumlkuumlmlerin uygulanması daha duumlĢuumlk bir

uumlcretin uygulanmasını haklı kılmaz

38

ĠĢ iliĢkisinde veya sona ermesinde yukarıdaki fıkra huumlkuumlmlerine aykırı davranıldığında

iĢccedili doumlrt aya kadar uumlcreti tutarındaki uygun bir tazminattan baĢka yoksun bırakıldığı

haklarını da talep edebilir 2821 sayılı Sendikalar Kanunu‟nun 31‟inci maddesi huumlkuumlmleri

saklıdır 20‟inci madde huumlkuumlmleri saklı kalmak uumlzere iĢverenin yukarıdaki fıkra huumlkuumlmlerine

aykırı davrandığını iĢccedili ispat etmekle yuumlkuumlmluumlduumlr Ancak iĢccedili bir ihlalin varlığı ihtimalini

guumlccedilluuml bir biccedilimde goumlsteren bir durumu ortaya koyduğunda iĢveren boumlyle bir ihlalin mevcut

olmadığını ispat etmekle yuumlkuumlmluuml olur

ĠĢ Yerinin veya Bir Boumlluumlmuumlnuumln Devri

MADDE 6 ndash ĠĢ yeri veya iĢ yerinin bir boumlluumlmuuml hukuki bir iĢleme dayalı olarak baĢka

birine devredildiğinde devir tarihinde iĢ yerinde veya bir boumlluumlmuumlnde mevcut olan iĢ

soumlzleĢmeleri buumltuumln hak ve borccedilları ile birlikte devralana geccediler

Devralan iĢveren iĢccedilinin hizmet suumlresinin esas alındığı haklarda iĢccedilinin devreden

iĢveren yanında iĢe baĢladığı tarihe goumlre iĢlem yapmakla yuumlkuumlmluumlduumlr

Yukarıdaki huumlkuumlmlere goumlre devir hacirclinde devirden oumlnce doğmuĢ olan ve devir

tarihinde oumldenmesi gereken borccedillardan devreden ve devralan iĢveren birlikte sorumludurlar

Ancak bu yuumlkuumlmluumlluumlklerden devreden iĢverenin sorumluluğu devir tarihinden itibaren iki yıl

ile sınırlıdır Tuumlzel kiĢiliğin birleĢme veya katılma ya da tuumlruumlnuumln değiĢmesiyle sona erme

hacirclinde birlikte sorumluluk huumlkuumlmleri uygulanmaz

23 Mali ĠĢlemler

Gelir Vergisi Kanunu huumlkuumlmleri uyarınca muumlkellefiyet tesisini gerektiren bir olayın

oluĢması muumlkellefiyetle ilgili değiĢikliklerin olması ve muumlkellefiyetin herhangi bir nedenle

sona ermesi gibi durumlarda muumlkelleflerin nasıl bir yol izleyeceği ve hangi belgeleri bağlı

bulundukları vergi dairesine ibraz edecekleri hususlarına yer verilmiĢtir Her Ģeyin bir

baĢlangıcı ve bitiĢi olduğu gibi vergilendirmede de muumlkellefiyetin baĢlaması devamı ve sona

erme suumlreccedilleri vardır Gelir vergisinde muumlkellefiyet muumlkellefiyeti gerektiren hukuki

durumun oluĢmasıyla baĢlar devam eder ve gerekli Ģartların oluĢmasıyla sona erer

231 Muumlkellefiyet BaĢlangıcı

Gelir vergisi muumlkelleflerinin ticari sınai veya zirai bir iĢle ilgili fiilicirc olarak ccedilalıĢmaya

baĢlamaları veya mesleki bilgiye ve ihtisasa dayanan bir meslek ya da sanat faaliyetiyle

uğraĢmaları bu kiĢilerin vergi muumlkellefi olmalarını gerektirir Fiilicirc olarak ccedilalıĢmaya

baĢlamaktan kasıt muumlkellefin faaliyetine baĢladığını goumlsteren bazı Ģartların oluĢmasıdır Bu

Ģartlar tuumlccarlar ve serbest meslek erbabı iccedilin farklılık goumlstermektedir

39

2311 Tuumlccarlarda ĠĢe BaĢlama Belirtileri

Bir iĢ yeri accedilmak (ĠĢ yeri accedilmaktan maksat belli bir yerde bilfiil ticari veya

sınai faaliyete geccedilmek demektir Bir yerin ne maksatla olursa olsun sadece

tutulmuĢ olması veya iccedilinde tertibat ve tesisat yapılmakta bulunması iĢ yerinin

accedilıldığını goumlstermez)

ĠĢyeri accedilılmamıĢ olsa bile ticaret siciline veya mesleki bir teĢekkuumlle

kaydolunmak

Kazanccedilları basit usulde tespit edilen tuumlccarlar iccedilin iĢle bilfiil uğraĢmaya

baĢlanması

Yukarıda sayılan Ģartlardan herhangi birinin gerccedilekleĢmiĢ olması muumlkellefiyette iĢe

baĢlanıldığını goumlsterir

2312 Serbest Meslek Erbabı Ġccedilin ĠĢe BaĢlama Belirtileri

Muayenehane yazıhane atoumllye gibi oumlzel iĢ yerleri accedilmak

CcedilalıĢılan yere mesleki faaliyette bulunulduğunu ifade eden tabelalar ve levhalar

asmak

Her ne Ģekilde olursa olsun devamlı olarak mesleki faaliyette bulunduğunu

goumlsteren ilanlar yapmak

Serbest olarak mesleki faaliyette bulunmak uumlzere mesleki bir birlik veya

mesleki bir odaya kayıt yaptırmak (Bu Ģekilde birlik veya odaya kayıt

yaptıranlar herhangi bir nedenle mesleki faaliyet yapmayacak ise bu durumu

vergi dairesine bildirmek zorundadır)

232 ĠĢe BaĢlama ĠĢi Bırakma ve Muumlkellefiyette Meydana Gelen

DeğiĢikliklerde Bildirim ġekli

ĠĢe baĢlama iĢi bırakma ve muumlkellefiyette meydana gelen değiĢikliklerde bildirimlerin

yazılı olması esastır Bunun istisnası defter ve belge tutmaya mecbur olmayan

muumlkelleflerden okuma yazma bilmeyenlerin bildirimlerini soumlzluuml olarak yapabilmesidir Soumlzluuml

bildirimler tutanakla tespit edilir Yazılı bildirimler posta ile taahhuumltluuml olarak goumlnderilebilir

Bu durumda bildirimin postaya verildiği tarih vergi dairesine verilme tarihi olarak kabul

edilir

2321 Gelir Vergisi Muumlkelleflerinin Bağlı Olduğu Vergi Dairesi

Bağlı bulunulan vergi dairesi gelir vergisi muumlkellefiyetinde muumlkellefin iĢ yeri veya iĢ

merkezinin bulunduğu yer vergi dairesidir Gelir vergisi muumlkelleflerinin beyannamelerini

verecekleri vergi daireleri aĢağıda goumlsterilmiĢtir

Gelir vergisi muumlkellefleri ĠĢ yerinin veya iĢ merkezinin bulunduğu yer vergi

dairesi

Gelirleri sadece zirai kazanccedil uumlcret gayrimenkul sermaye iradı menkul sermaye

iradı ve diğer kazanccedil ve iratlardan veya bunların birkaccedilından veya tamamından

ibaret olan muumlkellefler Ġkametgacirchlarının bulunduğu yer vergi dairesi

40

Belli bir iĢ yeri bulunmaksızın ccedilalıĢan ticaret ve serbest meslek erbabı

Ġkametgacirchlarının bulunduğu yer vergi dairesi

Vergi tevkifatı yapmaya mecbur olanların tevkif edilen vergilerle ilgili

iĢlemlerinde oumldeme ve tahakkukun yapıldığı yerin bağlı olduğu vergi dairesi

233 ĠĢe BaĢlamada Vergi Dairesine BaĢvuru

Muumlkellefiyetin baĢlaması iccedilin vergi dairelerinden ya da Gelir Ġdaresi BaĢkanlığının

internet sitesi olan wwwgibgovtr adresinden elde edilen iĢe baĢlama bildirim formunun

oldurulması ve forma eklenecek belgeler ile birlikte vergi dairesi sicil yoklama servisine

muumlracaat edilmesi gerekmektedir Gerccedilek kiĢilerde iĢe baĢlama bildirimleri iĢe baĢlama

tarihinden itibaren 10 guumln iccedilinde kendilerince veya 1136 sayılı Avukatlık Kanunu‟na goumlre

ruhsat almıĢ avukatlar veya 3568 sayılı Kanuna goumlre yetki almıĢ meslek mensuplarınca ilgili

vergi dairesine yapılır

2331 Gerccedilek KiĢiler Ġccedilin ĠĢe BaĢlamada Aranacak Belgeler

ĠĢe baĢlamabırakma bildirimi

Onaylı nuumlfus cuumlzdan sureti (Muumlkellefin Vergi Dairesine bizzat baĢvurması

hacirclinde nuumlfus cuumlzdanının fotokopisi muumlduumlr yardımcısı Ģef veya

goumlrevlendirilecek bir memur tarafından aslı ile karĢılaĢtırılarak ldquoAslının

Aynıdırrdquo Ģeklinde tasdik edilir)

Ġkametgacirch senedi (Resimli)

Noter onaylı imza sirkuumlleri (Basit usulde vergilendirilenler hariccedil)

Basit usulde vergilendirme talep eden muumlkelleflerden iĢ yerinin kendisine ait

olması hacirclinde emlak vergisine esas olan vergi değerini goumlsterir belediyeden

alınacak onaylı bir belge iĢ yerinin kiralanmıĢ olması hacirclinde ise kira

kontratının bir oumlrneği

24 Ocak Ağzı Accedilma

Mermer ocak iĢletmeciliği diğer madencilik sektoumlrlerinde olduğu gibi risklerin ccedilok

olduğu bir madencilik biccedilimidir Mermer ocak iĢletmeciliğine geccedililmeden bu risklerin

minimum seviyeye duumlĢuumlruumllmesi iccedilin gerekli tuumlm verilerin detaylı olarak accedilığa

kavuĢturulması gereklidir Bilindiği gibi madencilik geri doumlnuumlĢuuml oldukccedila maliyetli olan bir

sektoumlrduumlr Yapılacak ccedilalıĢmaların bilinccedilli ve uzman kiĢilerce yapılması oumlnemlidir Yatağın

durumu teknik olarak belirlenmelidir

41

241 Mermer Ocak ĠĢletmeciliğinde Oumln CcedilalıĢmalar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ilk aĢama mermer ruhsatının alınması ve yer tespitinin

sağlıklı bir Ģekilde yapılmasıdır Bu iĢlemlerden sonra sahada bir takım ccedilalıĢmalar

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢmalar Ģunlardır

Genel ccedilalıĢmalar

Detay ccedilalıĢmalar

Pilot ccedilaptaki ccedilalıĢmalar

2411 Genel CcedilalıĢmalar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ilk aĢama sahanın oumlzelliklerinin teknik elemanlar

tarafından belirlenmesidir Bu amaccedilla mermer sahasında makroskobik birtakım ccedilalıĢmalar

yapılır Mermercilik sektoumlruumlnde bu ccedilalıĢmalar detaylı olarak yapılmadan iĢletmeye geccedilildiği

bilinen bir gerccedilektir Genel ccedilalıĢmalar sırasında sahada Ģu iĢlemler yapılmalıdır

Teknik elemanlarca sahada jeolojik goumlzlemler yapılarak yaklaĢık rezerv tespiti

sahada bulunan kayaccedilların yapısı yol su iklim Ģartları elektrik durumu iĢccedili

temini

Mermer tabakası uumlzerinde bulunan dekapaj veya değiĢikliğe uğramıĢ boumllgenin

kalınlığı

Sahada bulunan mermerin renk desen sertliği kristal yapısı ve renklerin

sahadaki değiĢim durumu

Mermer sahasında bulunabilecek ccedilatlaklar ve fay hatları

Mermerin iccedilerisinde bulunabilecek ccedilatlaklar fissuumlrler ve bunların aralıkları

Sahada kabaca blok alınıp alınamayacağı

Mermer iccedilinde bulunabilecek yabancı minerallerin makroskobik olarak

belirlenmesi

Mermer ocak iĢletmeciliğinde oumlzellikle dikkat edilmesi gereken iki unsur

bulunmaktadır Birincisi mermer sahasından blok mermer alınıp alınamayacağı ikincisi ise

alınabilecek blok mermerlerin kesilip kesilemeyeceğidir Ccedilok iyi blok verebilen bir mermer

sahası kesim problemi varsa ekonomik olarak değerlendirilemeyecektir Bu nedenle mermer

sahasının ekonomik değere sahip olması iccedilin bu iki ana unsurun bir arada bulunması gerekir

Mermer ocaklarında genellikle blok mermer uumlretilmek istenir ve bu Ģekilde ekonomik

olabilir Ancak bazı durumlarda blok mermer vermeyen mermer sahaları da iĢletilmektedir

Oumlzellikle nadir bulunan mermerler iccedilin moloz diye adlandırılan mermer ocakları da

iĢletilmektedir Buna oumlrnek olarak suumls eĢyaları yapımında kullanılan oniks mermer ocakları

ekonomik olarak iĢletilebilmektedir

ĠĢletilmek istenen mermer sahasının makroskobik oumlzellikleri detaylı olarak

belirlendikten sonra en iyi blok verebilecek ocak ağzı belirlenmeli ve mermer ocak

iĢletmeciliğine buradan baĢlanmalıdır Ancak tuumlm bilgilerin sağlıklı olabilmesi iccedilin sahada

yapılan ccedilalıĢmaların sağlıklı olması ve alınan numunelerin sahanın tuumlm oumlzelliklerini temsil

etmesi gerekmektedir

42

Mermer sahasından alınan numuneler uumlzerinde kesme ve iĢleme deneyleri yapılarak

kesim durumu tabakalaĢma durumu renk ve desen durumu belirlenmelidir Bazı kayaccedillarda

kesim youmlnlerine goumlre birtakım oumlzelliklerde değiĢikler meydana gelebilmektedir Bu

aĢamadan sonra yapılacak iĢlem ocakta ccedilıkarılacak mermerin bezeri mermerlerin fiyat

analizi ve piyasa araĢtırması yapmaktır Sahada bulunan mermerin kullanım yerleri ve

kullanıĢ Ģekilleri belirlenmelidir Tuumlm bu hususlar detaylı olarak yapılmalıdır Aksi takdirde

yapılacak herhangi bir hata veya ihmal daha sonraki aĢamalarda problemlerin doğmasına

neden olacaktır Madencilik yuumlksek yatırım gerektiren bir sektoumlrduumlr Yapılacak ccedilalıĢmalarda

bu husus goumlz ardı edilmemelidir

2412 Detay CcedilalıĢmalar

ĠĢletilmek istenen mermer sahasında makroskobik oumlzelliklere dayalı bilgiler detaylı

olarak belirlendikten sonra uumlretilecek mermerin petroğrafik ve minerolojik oumlzelliklerinin

belirlenmesi gerekir Sahadaki mermer oluĢumunun iccedilersinde bulunabilecek yabancı

mineraller ve bu minerallerin keme ve iĢleme aĢamalarında ortaya ccedilıkarabilecekleri

problemler belirlenmelidir

Detay ccedilalıĢmalarda sahanın jeolojik olarak tanımlanması ve jeolojik haritasının

ccedilıkarılması gerekir Sahada bulunan litolojik birimler kırık-ccedilatlaklar ve fay hatları harita

uumlzerine iĢaretlenmelidir TabakalaĢmanın belirlenebilmesi iccedilin harita uumlzerinden kesitler

ccedilıkarılmalıdır

2413 Pilot Ccedilaptaki CcedilalıĢmalar

Genel ve detay ccedilalıĢmaların olumlu sonuccedillar vermesinden sonra iĢletme durumunun

gerccedileğe yakın olarak ortaya ccedilıkarılmasıdır Ayrıntılı ccedilalıĢma ile ocak iccedilin en iyi yer tespiti

yapıldıktan sonra belirlenen yerde pilot bir ocak accedilılmalı ve saha iccedilin durum değerlendirmesi

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢma ile ocak yeri accedilılmıĢ ve ocaktan blok mermer alınıp alınamayacağı

anlaĢılmıĢ olmaktadır

Pilot ccedilapta ocağın accedilılması ile sahada bulunan kayaccedilların yapısı tabakalaĢma durumu

renklerin youmlnlere goumlre değiĢimi eklem ve ccedilatlak sistemleri hakkında bilgi sahibi

olunabilmektedir Ayrıca sahadan alınabilecek blok boyutları olumlu ve olumsuz olabilecek

tuumlm detaylar hakkında bilgi sahibi olunabilmektedir Pilot ocağın accedilılması ile mermerin

pazar durumunu oumlğrenme imkacircnı da olmaktadır Ayrıca tuumlm detaylar belli olduğundan

olabilecek riskler en aza indirilmiĢ olmaktadır

43

242 Mermer Ocak ġekilleri

2421 Ocak ĠĢletme Youmlnteminin Seccedililmesi

Bir mermer yatağının iĢletmeye alınmasını oluĢturan ocak yerinin seccedilimi aĢaması ile

birlikte yuumlruumltuumllmesi gereken en oumlnemli konulardan biri de ocak iĢletme youmlnteminin

seccedilimidir Mermer ocağından blok uumlretimi uygulanan ocak iĢletme (uumlretim youmlntemine) ve bu

iĢte kullanılan makine ve donanıma doğrudan bağlıdır Buguumln iccedilin mermer iĢletmelerinde

uygulanan iĢletme Ģekillerinin baĢlıcaları Ģunlardır

Bir ocak aynasından yapılan iĢletmeler

Birden fazla ocak aynasından veya birleĢik olarak yapılan iĢletmeler

Duumlz aynadan yapılan kademeli iĢletmeler

Yarım ay Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Daire (anfitiyatro) Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Yer altı (kapalı) iĢletmeler

243 Blok Ccedilıkarma Teknikleri

Mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan uumlretim youmlntemleri kullanılan makine ve

ekipmanlarla isimlendirilmiĢtir Hangi teknikle olura olsun amaccedil duumlzguumln geometrik Ģekilli ve

buumlyuumlk boyutlu blok ccedilıkarmaktır Bu youmlntemlerden hiccedilbiri tek baĢına kullanılmamaktadır

Yani modern makinenin yanında eski youmlntemlerdeki alet ve ekipmanlar da kullanılmaktadır

Dolayısıyla youmlntemler belirli ana baĢlıklar altında belirtilmesine rağmen tek baĢlarına blok

ccedilıkarma teknikleri olamayacağı unutulmamalıdır Mermer ocak iĢletmelerinde uygulanan

uumlretim tekniklerini Ģu ana baĢlıklar altında incelemek muumlmkuumlnduumlr

2431 Klasik Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

El ile blok ccedilıkarma tekniği

Patlayıcı maddelerle blok ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı hava ile blok ccedilıkarma tekniği

Delme-kamalama blok ccedilıkarma tekniği

Kanal accedilma makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

Kumlu tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

44

2432 Modern Makine ve Ekipmanlarla Yapılan Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Zincirli taĢ kesme makineleri ile blok ccedilıkarma youmlntemi

Elmas tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

2433 Deneme AĢamasındaki Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Lazer ıĢınları ile mermer ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı su ile (su jeti) kesme uumlretim youmlntemi

AteĢ ile yakma blok ccedilıkarma tekniği

244 Dekapajın (Oumlrtuuml Tabakasının) Kaldırılması

Dekapaj madencilik soumlzluumlğuumlnde ldquoaccedilık iĢletme projesine goumlre maden yatağının

uumlzerindeki veya kontağındaki oumlrtuuml tabakasının gevĢetilmesi kazılması yuumlklenmesi

taĢınması toprak harmanına doumlkuumllmesi serilmesi harman sahasının duumlzeltilmesi toprak

harmanı ve kademe yollarının yapımı ve bakımı gibi muhtelif ameliyeleri kapsayan

iĢlemlerin tuumlmuumlrdquo olarak tanımlanmaktadır

Mermer ocak iĢletmeciliğinde de faydalı damara ulaĢmak iccedilin mermer kuumltlesi

uumlzerindeki toprak oumlrtuumlsuuml ve yabancı maddeleri kaldırmak dekapaj olarak

isimlendirilmektedir Mermer yataklarının yuumlzeyde veya yuumlzeye yakın boumllgelerde

bulunmalarından dolayı uumlzerlerinde fazla miktarda oumlrtuuml tabakası yoktur Ancak mermer

ocaklarında oluĢum itibari ile bozulmuĢ olan alterasyon zonunun kalınlığının bazen az bazı

durumlarda ise fazla kalın olabilmektedir Bu gibi durumlarda alterasyon zonunu kaldırmak

oldukccedila maliyetli olmaktadır

Mermer yatakları genellikle buumlyuumlk mostralar vermektedir Mostra yeryuumlzuumlnde bir

madenin accedilığa ccedilıkmıĢ ve ccedilıplak goumlz ile goumlruumllen kısmı yani maden yatağının yuumlzeyi ile

yeryuumlzuumlnuumln ara kesitidir Uumlzerinde oumlrtuuml tabakası bulunmayan mermer ocaklarında hemen

uumlretime baĢlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrtuuml tabakası bulunan mermer ocaklarında ise yapılacak

iĢlem oumlrtuuml tabakasının kazı ve yuumlkleme makineleri ile temizlenmesi ve daha sonra uumlretime

geccedililmesidir Mermer ocaklarındaki oumlrtuuml tabakasını kaldırmak iccedilin greyderler dozerler

kepccedileler kırıcılar ekskavatoumlrler kamyonlar kullanılabilir

31

Kurulun teĢkili ccedilalıĢma usuluuml karar alma Ģekli ve diğer hususlar Bakanlıkccedila

ccedilıkarılacak youmlnetmelikle duumlzenlenir

Kamu yatırımları nedeniyle kurul kararı ile faaliyeti kısıtlanan maden iĢletmecisinin

yatırım giderleri lehine karar verilen tarafccedila tazmin edilir

Madencilik faaliyetleri veveya bu faaliyetlere bağlı tesisler iccedilin verilmiĢ izinler

ruhsat hukuku devam ettiği suumlrece geccedilerlidir

Bu Madde huumlkuumlmlerine aykırı faaliyette bulunulduğunun tespiti hacirclinde ruhsat

teminatı irat kaydedilerek bu alandaki faaliyet durdurulur BeĢ yıl iccedilinde uumlccedil kez bu Maddenin

ihlali hacirclinde teminatın tamamı irat kaydedilerek ruhsat iptal edilir

Faaliyetlerin Denetimi

Madde 11- Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı maden hakları ile ilgili buumltuumln

faaliyetlerin yuumlruumltuumllmesini ve vecibelerin yerine getirilmesini kontrol ve denetimini yapmak

ve youmlnlendirmek iccedilin teknik ve mali konuları yerinde incelemek maksadıyla ihtisaslaĢmıĢ

diğer Devlet kuruluĢlarından da yararlanarak inceleme raporu hazırlatır

Birinci fıkraya goumlre yapılan inceleme sonunda gerccedilek dıĢı veveya yanıltıcı beyanda

bulundukları tespit edilenler hakkında 10 Madde huumlkuumlmleri uygulanır

Ġnceleme yapacakların nitelikleri incelemenin nasıl yapılacağı ve raporların tanzimi

ile diğer hususlar youmlnetmelikte belirtilir

Buluculuk Hakkı

Madde 15- Ruhsat sahibi arama veveya iĢletme ruhsatı suumlresince hazırlanan teknik

raporlar ile goumlruumlnuumlr rezerv olarak bildirdiği madenlerin bulucusu sayılır Bu hakkı talep eden

ruhsat sahibine buluculuk belgesi verilir

Buluculuğa konu madenin bulucusu dıĢında bir baĢkası tarafından iĢletilmesi hacirclinde

bu alandan uumlretilen maden iccedilin tahakkuk eden buluculuk hakkı her yıl haziran ayı sonuna

kadar bu alanda uumlretim yapan kiĢiler tarafından hak sahibine oumldenir

Buluculuk hakkı yıllık ocak baĢı satıĢ tutarının 1bdquoidir

Ġlk Muumlracaat ve Ruhsatlandırma

Madde 16- II grup III grup ve IV grup madenler arama ruhsatı V grup madenler

arama sertifikası ile aranır I grup madenler iccedilin doğrudan iĢletme ruhsatı verilir

Muumlracaatların talep harcı ile yapılması zorunludur Muumlracaatlarda oumlncelik hakkı esastır

I grup (a) bendi madenler iccedilin alanlar il oumlzel idarelerince ihale edilerek iĢletme ruhsatı

verilir Ġhale edilecek alanlar Genel Muumlduumlrluumlğuumln uygun goumlruumlĢuuml alınarak belirlenir Bu

madenlerin ihale bedeli il oumlzel idarelerinin hesabına yatırılır Oumlzel muumllkiyete tabi alanlar

32

ihale edilemez Muumllkiyet sahibinin kendi muumllkiyeti uumlzerinde ruhsat talep etmesi hacirclinde bir

bedel alınmaz I grup (a) bendi maden ruhsatlarının alanları 10 hektarı geccedilemez

Denizlerdeki kum ve ccedilakıl SiO2 oranına bakılmaksızın I grup (a) bendi maden sayılır

I grup (a) bendi madenlerin ihale edilmesi ruhsatlandırılması iĢletilmesi iĢletmelerin

denetlenmesi ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkccedila hazırlanacak youmlnetmelikte belirlenir

Genel Muumlduumlrluumlğe I grup (b) bendi madenler iccedilin 50 hektarı geccedilmeyecek Ģekilde

doğrudan iĢletme ruhsatı II grup madenler iccedilin 100 III grup madenler iccedilin 500 IV grup

madenler iccedilin 2000 hektarı geccedilmeyecek Ģekilde arama ruhsatı V grup madenler iccedilin 1000

hektarı geccedilmeyecek Ģekilde arama sertifikası muumlracaatı yapılır

Ruhsatlar hak sahiplerinin talep harcı ile muumlracaatta bulunmaları hacirclinde

birleĢtirilebilir BirleĢtirme sonucunda ortaya ccedilıkan alan bu Maddede belirtilen alan

sınırlamasını geccedilemez Ancak iĢletme ruhsatı safhasında goumlruumlnuumlr maden rezervinin muumlcavir

ruhsat alanlarında bir buumltuumlnluumlk teĢkil etmesi hacirclinde bu alan kısıtlaması aranmaz BirleĢtirme

iĢleminde teminat guumlncel hacircle getirilir Ruhsat kuumlccediluumlltme iĢlemlerinde harccedil ve teminat

alınmaz

Muumlracaatlar 125000 oumllccedilekli topografik harita koordinatları esas alınarak tespit edilen

noktalarla sınırlandırılmıĢ alanlar iccedilin I grup (a) bendi madenler iccedilin il oumlzel idarelerine diğer

grup madenler iccedilin Genel Muumlduumlrluumlğe doğrudan veya elektronik posta yolu ile yapılır Talep

edilen alanın muumlsait olan kısmı muumlracaat tarihinde muumlracaat edene bildirilir ve on beĢ guumln

iccedilinde harccedil ve teminatın yatırılması hacirclinde ruhsat verilir Yatırılmadığı takdirde bu alanlar

baĢka bir iĢleme gerek kalmaksızın muumlracaatlara accedilık hacircle gelir

Muumlracaatların değerlendirilmesi sonucunda hak sağlanan alanların ayrı alanlar

Ģeklinde oluĢması durumunda bu alanlardan her birine muumlracaat sahibinin talebi hacirclinde ayrı

ayrı da ruhsat verilir Ruhsatı alınmayan alanlar baĢka bir iĢleme gerek kalmaksızın

muumlracaatlara accedilık hacircle gelir Ruhsatlar sicile kaydedildiği tarihte yuumlruumlrluumlğe girer

Bir grup iccedilin verilen ruhsat diğer gruptaki madenler iccedilin hak sağlamaz Ancak ruhsata

konu madenin uumlretilmesi iccedilin iĢletme faaliyetinin zaruri neticesi olarak ccedilıkarılan diğer grup

madenler Genel Muumlduumlrluumlkten izin almak sureti ile değerlendirilebilir ĠĢletme projesinde

belirtilen termin planına goumlre belirtilen suumlre iccedilinde ruhsata konu madenin ekonomik olarak

iĢletilmemesi hacirclinde uumlretilmiĢ olan diğer grup madenlerin satıĢ bedelinin iki katı tutarında

idaricirc para cezası alınarak bu madenlerin uumlretimi iccedilin verilmiĢ izin iptal edilir

Aynı grup ruhsatlar birbiri uumlzerine verilemez KazanılmıĢ haklar korunmak kaydı ile

ayrı grup ruhsatların birbiri uumlzerine verilebilmesine iliĢkin usul ve esaslar youmlnetmelikle

belirlenir

33

Arama Faaliyeti

Madde 17 - Arama ruhsatı ve sertifika suumlresi uumlccedil yıldır Bu suumlre IV grup madenler

iccedilin arama faaliyet raporları ile muumlracaat edilmesi hacirclinde iki yıl uzatılabilir

Ruhsat sahibi ikinci yılın sonuna kadar arama faaliyet raporu vermek zorundadır

Uzatma talebinde bulunulan IV grup ruhsatlar iccedilin taleple birlikte uumlccediluumlncuuml yılın sonunda

ikinci arama faaliyet raporu verilmesi gerekir Arama faaliyet raporlarının suumlresinde

verilmemesi hacirclinde teminat irat kaydedilir

Arama faaliyet raporları yapılan ccedilalıĢmaların niteliği dikkate alınarak jeoloji maden

jeofizik muumlhendisi veya muumlhendislerince hazırlanır

Arama ruhsat suumlresi sonunda iĢletme ruhsatı talebinde bulunulmayan arama ruhsatları

iptal edilerek teminatı ruhsat sahibine iade edilir

Arama doumlneminde teknolojik araĢtırma geliĢtirme pilot ccedilalıĢmalar ve pazar

araĢtırmaları yapmak uumlzere arama faaliyet raporu ile birlikte muumlracaat eden ruhsat sahibine

Genel Muumlduumlrluumlkccedile goumlruumlnuumlr rezervin 10bdquouna kadar maden uumlretim ve satıĢ izni verilebilir

Bu fıkraya aykırı uumlretim ve satıĢ yapanlar hakkında 10 uncu Maddeye goumlre iĢlem yapılır

Arama doumlneminde uumlretim yapılması durumunda satıĢ bilgi formunun 29 uncu Maddede

belirtilen suumlrede verilmesi zorunludur

ĠĢletme Ruhsatı ve Madenin ĠĢletilmesi

Madde 24- Arama ruhsat suumlresi sonuna kadar tespit edilen madenin rezerv bilgilerini

de iccedileren arama faaliyet raporu en az bir maden muumlhendisi tarafından hazırlanan faaliyet

sonrası iĢletme alanının ccedilevre ile uyumlu hacircle getirilmesini de iccedileren iĢletme projesi ve talep

harcının oumldendiğine dair belge ile muumlracaatta bulunulması hacirclinde iĢletme ruhsatı hakkı

doğar

Projelerdeki eksiklikler yapılan bildirimden itibaren uumlccedil ay iccedilinde tamamlanır

Eksikliklerini verilen suumlrede tamamlamayanların teminatları iki katına ccedilıkarılır ve suumlre uumlccedil ay

daha uzatılır Bu suumlre sonunda eksikliklerini tamamlamayanların talepleri kabul edilmez ve

teminatları irat kaydedilir

I grup (a) bendi madenlerin ruhsat suumlresi en az beĢ yıldır Diğer grup madenlerin

iĢletme ruhsat suumlresi on yıldan az olmamak uumlzere projesine goumlre belirlenir Suumlrenin

bitiminden oumlnce yeni bir projeyle uzatma talebinde bulunulması hacirclinde ruhsat suumlresi

uzatılabilir Toplam ruhsat suumlresi altmıĢ yılı geccedilemez AltmıĢ yıldan sonraki suumlrenin

uzatılmasına Bakanlar Kurulu yetkilidir

Arama ruhsatlı sahalara arama suumlresince belirlenen goumlruumlnuumlr muhtemel ve muumlmkuumln

rezerv alanı uumlzerinden iĢletme ruhsatı goumlruumlnuumlr rezerv alanına da iĢletme izni verilir Arama

ruhsatının diğer kısımları taksir edilir Muumlmkuumln rezerv alanlarının IV grup ruhsat

sahalarında beĢ yıl diğer grup ruhsat sahalarında uumlccedil yıl iccedilinde goumlruumlnuumlr ve muhtemel rezerv

haline getirilmesi zorunludur Goumlruumlnuumlr ve muhtemel rezerv hacircline getirilmeyen alanlar da

taksir edilir

34

III grup madenlerde projede uumlretilmesi oumlngoumlruumllen madenler iccedilin gerekli su miktarı ve

gaz debisi esas alınır Bu grup madenler rezervuar beslenme alanı ve havzanın tabii

dengesini bozmayacak kapasitesini aĢmayacak ve iĢletme tesislerini kapsayacak Ģekilde

ruhsatlandırılır

V grup madenlerin uumlretimi iĢletme sertifikası ile yapılır Arama sertifikası suumlresi

sonuna kadar yapılan ccedilalıĢmaları iccedileren arama faaliyet raporu ve talep harcının oumldendiğine

dair belge ile muumlracaatta bulunulması hacirclinde iĢletme sertifikası hakkı doğar

ĠĢletme sertifikası suumlresi beĢ yıl olup bu suumlre uzatılabilir

V grup madenlerin uumlretimi arazi yuumlzeyinden toplanarak yapılır Bu madenlerin

iĢletilmesi iccedilin yarma galeri gibi faaliyette bulunulmasının gerekmesi durumunda en az bir

maden muumlhendisi tarafından iĢletme projesi hazırlanarak Genel Muumlduumlrluumlkten izin alınması

zorunludur

Goumlruumlnuumlr rezervi belirlenen alanlar uumlzerine maden iĢletmeciliğine engel olacak Ģekilde

baĢka grup iĢletme ruhsatı verilemez Ancak farklı gruptaki ruhsat taleplerinin aynı kiĢiye ait

olması veya talep sahiplerinin aralarında mutabakat sağladıklarını belgelemeleri hacirclinde bu

Ģart aranmaz

Aynı alanda ayrı veya aynı gruplara ait ruhsat faaliyetlerinin ccedilakıĢmasından dolayı

ruhsat sahipleri arasında uyuĢmazlık ccedilıkması veya kendi aralarında mutabakat

sağlayamamaları hacirclinde Bakanlık projeler uumlzerinde veveya yerinde inceleme yapar

Ġnceleme sonucunda bu alanda ayrı ayrı ccedilalıĢma imkacircnının tespiti hacirclinde ccedilalıĢma esasları

Bakanlıkccedila belirlenir Bu muumlmkuumln değilse oumlncelik hakkı esas alınarak faaliyete izin verilir

Kanunun 7‟nci Maddesine goumlre alınması gerekli izinler iccedilin ruhsat tarihinden itibaren

uumlccedil ay iccedilinde muumlracaat edilmesi zorunludur Aksi takdirde teminat irat kaydedilir Ġzinlerin

alınmasından itibaren iĢletme izni verilir Bu iznin verildiği tarihten itibaren bir yıllık suumlre

iccedilinde ruhsat sahibi madeni iĢletmeye almak zorundadır Bu suumlrede iĢletmeye alınmayan

ruhsat sahalarında ccedilalıĢılmayan her yıl iccedilin projede belirtilen uumlretim miktarının 10bdquou

uumlzerinden Devlet hakkı alınır Ancak kamu kurumlarınca iĢletilen bor tuzu ve Ereğli Koumlmuumlr

Havzasındaki taĢ koumlmuumlruuml ruhsatları iccedilin bu huumlkuumlm uygulanmaz

BeĢ yıllık suumlrede muumlcbir sebepler ve beklenmeyen hacircller dıĢında uumlccedil yıldan fazla

uumlretim yapılmayan ruhsatlar teminatları irat kaydedilerek iptal edilir

35

Ereğli Koumlmuumlr Havzasındaki taĢkoumlmuumlruuml ve 2840 sayılı Bor Tuzları Trona ve Asfaltit

Madenleri ile Nuumlkleer Enerji Ham Maddelerinin ĠĢletilmesini Linyit ve Demir Sahalarının

Bazılarının Ġadesini Duumlzenleyen Kanun‟da sayılan bor tuzu toryum ve uranyum madenleri

iccedilin bu Maddede yazılı suumlreler uygulanmaz

ĠĢletme Faaliyeti

Madde 29- ĠĢletme faaliyeti projesine ve Kanunun ilgili huumlkuumlmlerine goumlre yuumlruumltuumlluumlr

ĠĢletme projeleri ve değiĢiklikleri uygulamaya konulmadan oumlnce Genel Muumlduumlrluumlk

onayının alınması zorunludur Aksi takdirde faaliyet durdurulur

ĠĢletme accedilısından tehlikeli durumların tespiti hacirclinde bu hacirclleri gidermek iccedilin ruhsat

sahibine altı aya kadar suumlre verilir muumlcbir sebepler dıĢında bu suumlre uzatılmaz Bu suumlre

sonunda projeye uygun faaliyette bulunulmaması veya tehlikeli durumun ortadan

kaldırılmaması hacirclinde teminat irat kaydedilerek iĢletme faaliyeti durdurulur

Ruhsat sahibi her yıl nisan ayı sonuna kadar bir oumlnceki yıl iccedilinde gerccedilekleĢtirdiği

iĢletme faaliyeti ile ilgili teknik belgeleri satıĢ bilgi formunu faaliyet bilgi formunu ve

iĢletme sahasında arama yapmıĢ ise arama ile ilgili bilgileri Genel Muumlduumlrluumlğe vermekle

yuumlkuumlmluumlduumlr Yuumlkuumlmluumlluumlğuumln yerine getirilmemesi hacirclinde teminat irat kaydedilir

Yuumlkuumlmluumlluumlk yerine getirilinceye kadar faaliyet durdurulur

I grup (a) bendi madenler iccedilin ruhsat sahibi her yıl nisan ayı sonuna kadar bir oumlnceki

yıl iccedilinde gerccedilekleĢtirdiği iĢletme faaliyeti ile ilgili satıĢ bilgi formunu faaliyet bilgi formunu

il oumlzel idaresine vermekle yuumlkuumlmluumlduumlr Yuumlkuumlmluumlluumlğuumln yerine getirilmemesi hacirclinde teminat

il oumlzel idaresi hesabına irat kaydedilir Yuumlkuumlmluumlluumlk yerine getirilinceye kadar faaliyet

durdurulur

Teknik Nezaret

Madde 31- Maden uumlretimi bir maden muumlhendisi nezaretinde yapılır Maden

muumlhendisinin daimicirc olarak istihdam edileceği iĢletme buumlyuumlkluumlğuuml ile istihdam usul ve esasları

Bakanlıkccedila ccedilıkarılacak youmlnetmelikle belirlenir ĠĢletmede istihdam edilen maden muumlhendisi

4857 sayılı ĠĢ Kanunu‟nun 82‟nci Maddesinde belirtilen iĢ guumlvenliği ile goumlrevli muumlhendis

veya teknik elemanların uumlstlendiği goumlrev ve sorumluluğu da yerine getirir

Maden muumlhendisi istihdamı veya nezareti gerccedilekleĢmeden uumlretim yapılması hacirclinde

ruhsat teminatı irat kaydedilerek faaliyet durdurulur Maden muumlhendisi istihdamınezareti

sağlanması ve teminatın yenilenmesi ile faaliyete izin verilir

Pasa Bakiye Yığını ve Cuumlrufların Muhafazası

Madde 36- Madencilik ve muumlteakip safhalarındaki faaliyetler sırasında cevher metal

veya ekonomik değer ihtiva eden guumlnuumln Ģartlarında teknik veya ekonomik değerlendirmesi

muumlmkuumln olmayan pasa zenginleĢtirme bakiye yığını ve cuumlruflar ccedilevre kirliliği accedilısından

mahzur teĢkil etmiyorsa geccedilirildikleri son iĢlemden ccedilıktığı Ģekliyle ayrı ayrı muhafaza edilir

Bu bakiye ve pasa yığınlarının miktarları fiziki oumlzellikleri usuluumlne goumlre alınmıĢ

36

numunelerin analiz raporları ve doumlkuumlm alanları faaliyet raporları plan ve haritalarda

goumlsterilir ĠĢletme ruhsatının herhangi bir sebeple sona ermesi hacirclinde sahadan uumlretilmiĢ

madenlerin pasa bakiye yığınları ve cuumlrufların ruhsat sahibince nakledilmesi iccedilin bu

Kanunda zikredilen muumlcbir sebepler dıĢında altı aylık suumlre verilir Bu suumlre iccedilerisinde

nakledilmeyen ve ekonomik değeri olan madenler valilik tarafından ihale edilerek satılır

SatıĢtan sağlanan gelir oumlzel idareye aktarılır Ekonomik değeri olmayan Maddeler iccedilin 32‟nci

Madde huumlkuumlmleri uygulanır Birinci fıkraya aykırı hareket edenlerin teminatları irat

kaydedilir

22 ĠĢ Kanunu

Son hacircliyle ĠĢ Kanunu 4857 sayı ve 22052003 tarihinde kabul edilerek 10062003

tarih ve 25134 sayılı Resmicirc Gazete‟de yayımlanmıĢtır Buna goumlre iĢ kanunun mermercilik

sektoumlruumlnuuml ilgilendiren maddelerini Ģu Ģekilde sıralamak muumlmkuumlnduumlr

Genel Huumlkuumlmler

Amaccedil ve Kapsam

MADDE 1 - Bu Kanunun amacı iĢverenler ile bir iĢ soumlzleĢmesine dayanarak

ccedilalıĢtırılan iĢccedililerin ccedilalıĢma Ģartları ve ccedilalıĢma ortamına iliĢkin hak ve sorumluluklarını

duumlzenlemektir

Bu Kanun 4‟uumlncuuml maddedeki istisnalar dıĢında kalan buumltuumln iĢ yerlerine bu iĢ

yerlerinin iĢverenleri ile iĢveren vekillerine ve iĢccedililerine faaliyet konularına bakılmaksızın

uygulanır

ĠĢ yerleri iĢverenler iĢveren vekilleri ve iĢccedililer 3‟uumlncuuml maddedeki bildirim guumlnuumlne

bakılmaksızın bu Kanun huumlkuumlmleri ile bağlı olurlar

MADDE 2- Bir iĢ soumlzleĢmesine dayanarak ccedilalıĢan gerccedilek kiĢiye iĢccedili iĢccedili ccedilalıĢtıran

gerccedilek veya tuumlzel kiĢiye yahut tuumlzel kiĢiliği olmayan kurum ve kuruluĢlara iĢveren iĢccedili ile

iĢveren arasında kurulan iliĢkiye iĢ iliĢkisi denir ĠĢveren tarafından mal veya hizmet uumlretmek

amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile iĢccedilinin birlikte oumlrguumltlendiği birime iĢ yeri denir

ĠĢverenin iĢ yerinde uumlrettiği mal veya hizmet ile nitelik youmlnuumlnden bağlılığı bulunan ve

aynı youmlnetim altında oumlrguumltlenen yerler (iĢ yerine bağlı yerler) ile dinlenme ccedilocuk emzirme

yemek uyku yıkanma muayene ve bakım beden ve meslekicirc eğitim ve avlu gibi diğer

eklentiler ve araccedillar da iĢ yerinden sayılır

ĠĢyeri iĢ yerine bağlı yerler eklentiler ve araccedillar ile oluĢturulan iĢ organizasyonu

kapsamında bir buumltuumlnduumlr

ĠĢveren adına hareket eden ve iĢin iĢ yerinin ve iĢletmenin youmlnetiminde goumlrev alan

kimselere iĢveren vekili denir ĠĢveren vekilinin bu sıfatla iĢccedililere karĢı iĢlem ve

yuumlkuumlmluumlluumlklerinden doğrudan iĢveren sorumludur

37

Bu Kanunda iĢveren iccedilin oumlngoumlruumllen her ccedileĢit sorumluluk ve zorunluluklar iĢveren

vekilleri hakkında da uygulanır ĠĢveren vekilliği sıfatı iĢccedililere tanınan hak ve

yuumlkuumlmluumlluumlkleri ortadan kaldırmaz

Bir iĢverenden iĢ yerinde yuumlruumlttuumlğuuml mal veya hizmet uumlretimine iliĢkin yardımcı

iĢlerinde veya asıl iĢin bir boumlluumlmuumlnde iĢletmenin ve iĢin gereği ile teknolojik nedenlerle

uzmanlık gerektiren iĢlerde iĢ alan ve bu iĢ iccedilin goumlrevlendirdiği iĢccedililerini sadece bu iĢ

yerinde aldığı iĢte ccedilalıĢtıran diğer iĢveren ile iĢ aldığı iĢveren arasında kurulan iliĢkiye asıl

iĢveren-alt iĢveren iliĢkisi denir Bu iliĢkide asıl iĢveren alt iĢverenin iĢccedililerine karĢı o iĢ yeri

ile ilgili olarak bu Kanundan iĢ soumlzleĢmesinden veya alt iĢverenin taraf olduğu toplu iĢ

soumlzleĢmesinden doğan yuumlkuumlmluumlluumlklerinden alt iĢveren ile birlikte sorumludur

Asıl iĢverenin iĢccedililerinin alt iĢveren tarafından iĢe alınarak ccedilalıĢtırılmaya devam

ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamaz veya daha oumlnce o iĢ yerinde ccedilalıĢtırılan kimse ile alt

iĢveren iliĢkisi kurulamaz Aksi hacirclde ve genel olarak asıl iĢveren alt iĢveren iliĢkisinin

muvazaalı iĢleme dayandığı kabul edilerek alt iĢverenin iĢccedilileri baĢlangıccediltan itibaren asıl

iĢverenin iĢccedilisi sayılarak iĢlem goumlruumlrler ĠĢletmenin ve iĢin gereği ile teknolojik nedenlerle

uzmanlık gerektiren iĢler dıĢında asıl iĢ boumlluumlnerek alt iĢverenlere verilemez

ĠĢ Yerini Bildirme

MADDE 3 - Bu Kanunun kapsamına giren nitelikte bir iĢ yerini kuran her ne suretle

olursa olsun devralan ccedilalıĢma konusunu kısmen veya tamamen değiĢtiren veya herhangi bir

sebeple faaliyetine son veren ve iĢ yerini kapatan iĢveren iĢ yerinin unvan ve adresini

ccedilalıĢtırılan iĢccedili sayısını ccedilalıĢma konusunu iĢin baĢlama veya bitme guumlnuumlnuuml kendi adını ve

soyadını yahut unvanını adresini varsa iĢveren vekili veya vekillerinin adı soyadı ve

adreslerini bir ay iccedilinde boumllge muumlduumlrluumlğuumlne bildirmek zorundadır

Alt iĢveren bu sıfatla mal veya hizmet uumlretimi iccedilin meydana getirdiği kendi iĢ yeri

iccedilin birinci fıkra huumlkmuumlne goumlre bildirim yapmakla yuumlkuumlmluumlduumlr

MADDE 5 - ĠĢ iliĢkisinde dil ırk cinsiyet siyasal duumlĢuumlnce felseficirc inanccedil din ve

mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayırım yapılamaz

ĠĢveren esaslı sebepler olmadıkccedila tam suumlreli ccedilalıĢan iĢccedili karĢısında kısmi suumlreli

ccedilalıĢan iĢccediliye belirsiz suumlreli ccedilalıĢan iĢccedili karĢısında belirli suumlreli ccedilalıĢan iĢccediliye farklı iĢlem

yapamaz

ĠĢveren biyolojik veya iĢin niteliğine iliĢkin sebepler zorunlu kılmadıkccedila bir iĢccediliye iĢ

soumlzleĢmesinin yapılmasında Ģartlarının oluĢturulmasında uygulanmasında ve sona

ermesinde cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı iĢlem yapamaz

Aynı veya eĢit değerde bir iĢ iccedilin cinsiyet nedeniyle daha duumlĢuumlk uumlcret

kararlaĢtırılamaz

ĠĢccedilinin cinsiyeti nedeniyle oumlzel koruyucu huumlkuumlmlerin uygulanması daha duumlĢuumlk bir

uumlcretin uygulanmasını haklı kılmaz

38

ĠĢ iliĢkisinde veya sona ermesinde yukarıdaki fıkra huumlkuumlmlerine aykırı davranıldığında

iĢccedili doumlrt aya kadar uumlcreti tutarındaki uygun bir tazminattan baĢka yoksun bırakıldığı

haklarını da talep edebilir 2821 sayılı Sendikalar Kanunu‟nun 31‟inci maddesi huumlkuumlmleri

saklıdır 20‟inci madde huumlkuumlmleri saklı kalmak uumlzere iĢverenin yukarıdaki fıkra huumlkuumlmlerine

aykırı davrandığını iĢccedili ispat etmekle yuumlkuumlmluumlduumlr Ancak iĢccedili bir ihlalin varlığı ihtimalini

guumlccedilluuml bir biccedilimde goumlsteren bir durumu ortaya koyduğunda iĢveren boumlyle bir ihlalin mevcut

olmadığını ispat etmekle yuumlkuumlmluuml olur

ĠĢ Yerinin veya Bir Boumlluumlmuumlnuumln Devri

MADDE 6 ndash ĠĢ yeri veya iĢ yerinin bir boumlluumlmuuml hukuki bir iĢleme dayalı olarak baĢka

birine devredildiğinde devir tarihinde iĢ yerinde veya bir boumlluumlmuumlnde mevcut olan iĢ

soumlzleĢmeleri buumltuumln hak ve borccedilları ile birlikte devralana geccediler

Devralan iĢveren iĢccedilinin hizmet suumlresinin esas alındığı haklarda iĢccedilinin devreden

iĢveren yanında iĢe baĢladığı tarihe goumlre iĢlem yapmakla yuumlkuumlmluumlduumlr

Yukarıdaki huumlkuumlmlere goumlre devir hacirclinde devirden oumlnce doğmuĢ olan ve devir

tarihinde oumldenmesi gereken borccedillardan devreden ve devralan iĢveren birlikte sorumludurlar

Ancak bu yuumlkuumlmluumlluumlklerden devreden iĢverenin sorumluluğu devir tarihinden itibaren iki yıl

ile sınırlıdır Tuumlzel kiĢiliğin birleĢme veya katılma ya da tuumlruumlnuumln değiĢmesiyle sona erme

hacirclinde birlikte sorumluluk huumlkuumlmleri uygulanmaz

23 Mali ĠĢlemler

Gelir Vergisi Kanunu huumlkuumlmleri uyarınca muumlkellefiyet tesisini gerektiren bir olayın

oluĢması muumlkellefiyetle ilgili değiĢikliklerin olması ve muumlkellefiyetin herhangi bir nedenle

sona ermesi gibi durumlarda muumlkelleflerin nasıl bir yol izleyeceği ve hangi belgeleri bağlı

bulundukları vergi dairesine ibraz edecekleri hususlarına yer verilmiĢtir Her Ģeyin bir

baĢlangıcı ve bitiĢi olduğu gibi vergilendirmede de muumlkellefiyetin baĢlaması devamı ve sona

erme suumlreccedilleri vardır Gelir vergisinde muumlkellefiyet muumlkellefiyeti gerektiren hukuki

durumun oluĢmasıyla baĢlar devam eder ve gerekli Ģartların oluĢmasıyla sona erer

231 Muumlkellefiyet BaĢlangıcı

Gelir vergisi muumlkelleflerinin ticari sınai veya zirai bir iĢle ilgili fiilicirc olarak ccedilalıĢmaya

baĢlamaları veya mesleki bilgiye ve ihtisasa dayanan bir meslek ya da sanat faaliyetiyle

uğraĢmaları bu kiĢilerin vergi muumlkellefi olmalarını gerektirir Fiilicirc olarak ccedilalıĢmaya

baĢlamaktan kasıt muumlkellefin faaliyetine baĢladığını goumlsteren bazı Ģartların oluĢmasıdır Bu

Ģartlar tuumlccarlar ve serbest meslek erbabı iccedilin farklılık goumlstermektedir

39

2311 Tuumlccarlarda ĠĢe BaĢlama Belirtileri

Bir iĢ yeri accedilmak (ĠĢ yeri accedilmaktan maksat belli bir yerde bilfiil ticari veya

sınai faaliyete geccedilmek demektir Bir yerin ne maksatla olursa olsun sadece

tutulmuĢ olması veya iccedilinde tertibat ve tesisat yapılmakta bulunması iĢ yerinin

accedilıldığını goumlstermez)

ĠĢyeri accedilılmamıĢ olsa bile ticaret siciline veya mesleki bir teĢekkuumlle

kaydolunmak

Kazanccedilları basit usulde tespit edilen tuumlccarlar iccedilin iĢle bilfiil uğraĢmaya

baĢlanması

Yukarıda sayılan Ģartlardan herhangi birinin gerccedilekleĢmiĢ olması muumlkellefiyette iĢe

baĢlanıldığını goumlsterir

2312 Serbest Meslek Erbabı Ġccedilin ĠĢe BaĢlama Belirtileri

Muayenehane yazıhane atoumllye gibi oumlzel iĢ yerleri accedilmak

CcedilalıĢılan yere mesleki faaliyette bulunulduğunu ifade eden tabelalar ve levhalar

asmak

Her ne Ģekilde olursa olsun devamlı olarak mesleki faaliyette bulunduğunu

goumlsteren ilanlar yapmak

Serbest olarak mesleki faaliyette bulunmak uumlzere mesleki bir birlik veya

mesleki bir odaya kayıt yaptırmak (Bu Ģekilde birlik veya odaya kayıt

yaptıranlar herhangi bir nedenle mesleki faaliyet yapmayacak ise bu durumu

vergi dairesine bildirmek zorundadır)

232 ĠĢe BaĢlama ĠĢi Bırakma ve Muumlkellefiyette Meydana Gelen

DeğiĢikliklerde Bildirim ġekli

ĠĢe baĢlama iĢi bırakma ve muumlkellefiyette meydana gelen değiĢikliklerde bildirimlerin

yazılı olması esastır Bunun istisnası defter ve belge tutmaya mecbur olmayan

muumlkelleflerden okuma yazma bilmeyenlerin bildirimlerini soumlzluuml olarak yapabilmesidir Soumlzluuml

bildirimler tutanakla tespit edilir Yazılı bildirimler posta ile taahhuumltluuml olarak goumlnderilebilir

Bu durumda bildirimin postaya verildiği tarih vergi dairesine verilme tarihi olarak kabul

edilir

2321 Gelir Vergisi Muumlkelleflerinin Bağlı Olduğu Vergi Dairesi

Bağlı bulunulan vergi dairesi gelir vergisi muumlkellefiyetinde muumlkellefin iĢ yeri veya iĢ

merkezinin bulunduğu yer vergi dairesidir Gelir vergisi muumlkelleflerinin beyannamelerini

verecekleri vergi daireleri aĢağıda goumlsterilmiĢtir

Gelir vergisi muumlkellefleri ĠĢ yerinin veya iĢ merkezinin bulunduğu yer vergi

dairesi

Gelirleri sadece zirai kazanccedil uumlcret gayrimenkul sermaye iradı menkul sermaye

iradı ve diğer kazanccedil ve iratlardan veya bunların birkaccedilından veya tamamından

ibaret olan muumlkellefler Ġkametgacirchlarının bulunduğu yer vergi dairesi

40

Belli bir iĢ yeri bulunmaksızın ccedilalıĢan ticaret ve serbest meslek erbabı

Ġkametgacirchlarının bulunduğu yer vergi dairesi

Vergi tevkifatı yapmaya mecbur olanların tevkif edilen vergilerle ilgili

iĢlemlerinde oumldeme ve tahakkukun yapıldığı yerin bağlı olduğu vergi dairesi

233 ĠĢe BaĢlamada Vergi Dairesine BaĢvuru

Muumlkellefiyetin baĢlaması iccedilin vergi dairelerinden ya da Gelir Ġdaresi BaĢkanlığının

internet sitesi olan wwwgibgovtr adresinden elde edilen iĢe baĢlama bildirim formunun

oldurulması ve forma eklenecek belgeler ile birlikte vergi dairesi sicil yoklama servisine

muumlracaat edilmesi gerekmektedir Gerccedilek kiĢilerde iĢe baĢlama bildirimleri iĢe baĢlama

tarihinden itibaren 10 guumln iccedilinde kendilerince veya 1136 sayılı Avukatlık Kanunu‟na goumlre

ruhsat almıĢ avukatlar veya 3568 sayılı Kanuna goumlre yetki almıĢ meslek mensuplarınca ilgili

vergi dairesine yapılır

2331 Gerccedilek KiĢiler Ġccedilin ĠĢe BaĢlamada Aranacak Belgeler

ĠĢe baĢlamabırakma bildirimi

Onaylı nuumlfus cuumlzdan sureti (Muumlkellefin Vergi Dairesine bizzat baĢvurması

hacirclinde nuumlfus cuumlzdanının fotokopisi muumlduumlr yardımcısı Ģef veya

goumlrevlendirilecek bir memur tarafından aslı ile karĢılaĢtırılarak ldquoAslının

Aynıdırrdquo Ģeklinde tasdik edilir)

Ġkametgacirch senedi (Resimli)

Noter onaylı imza sirkuumlleri (Basit usulde vergilendirilenler hariccedil)

Basit usulde vergilendirme talep eden muumlkelleflerden iĢ yerinin kendisine ait

olması hacirclinde emlak vergisine esas olan vergi değerini goumlsterir belediyeden

alınacak onaylı bir belge iĢ yerinin kiralanmıĢ olması hacirclinde ise kira

kontratının bir oumlrneği

24 Ocak Ağzı Accedilma

Mermer ocak iĢletmeciliği diğer madencilik sektoumlrlerinde olduğu gibi risklerin ccedilok

olduğu bir madencilik biccedilimidir Mermer ocak iĢletmeciliğine geccedililmeden bu risklerin

minimum seviyeye duumlĢuumlruumllmesi iccedilin gerekli tuumlm verilerin detaylı olarak accedilığa

kavuĢturulması gereklidir Bilindiği gibi madencilik geri doumlnuumlĢuuml oldukccedila maliyetli olan bir

sektoumlrduumlr Yapılacak ccedilalıĢmaların bilinccedilli ve uzman kiĢilerce yapılması oumlnemlidir Yatağın

durumu teknik olarak belirlenmelidir

41

241 Mermer Ocak ĠĢletmeciliğinde Oumln CcedilalıĢmalar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ilk aĢama mermer ruhsatının alınması ve yer tespitinin

sağlıklı bir Ģekilde yapılmasıdır Bu iĢlemlerden sonra sahada bir takım ccedilalıĢmalar

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢmalar Ģunlardır

Genel ccedilalıĢmalar

Detay ccedilalıĢmalar

Pilot ccedilaptaki ccedilalıĢmalar

2411 Genel CcedilalıĢmalar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ilk aĢama sahanın oumlzelliklerinin teknik elemanlar

tarafından belirlenmesidir Bu amaccedilla mermer sahasında makroskobik birtakım ccedilalıĢmalar

yapılır Mermercilik sektoumlruumlnde bu ccedilalıĢmalar detaylı olarak yapılmadan iĢletmeye geccedilildiği

bilinen bir gerccedilektir Genel ccedilalıĢmalar sırasında sahada Ģu iĢlemler yapılmalıdır

Teknik elemanlarca sahada jeolojik goumlzlemler yapılarak yaklaĢık rezerv tespiti

sahada bulunan kayaccedilların yapısı yol su iklim Ģartları elektrik durumu iĢccedili

temini

Mermer tabakası uumlzerinde bulunan dekapaj veya değiĢikliğe uğramıĢ boumllgenin

kalınlığı

Sahada bulunan mermerin renk desen sertliği kristal yapısı ve renklerin

sahadaki değiĢim durumu

Mermer sahasında bulunabilecek ccedilatlaklar ve fay hatları

Mermerin iccedilerisinde bulunabilecek ccedilatlaklar fissuumlrler ve bunların aralıkları

Sahada kabaca blok alınıp alınamayacağı

Mermer iccedilinde bulunabilecek yabancı minerallerin makroskobik olarak

belirlenmesi

Mermer ocak iĢletmeciliğinde oumlzellikle dikkat edilmesi gereken iki unsur

bulunmaktadır Birincisi mermer sahasından blok mermer alınıp alınamayacağı ikincisi ise

alınabilecek blok mermerlerin kesilip kesilemeyeceğidir Ccedilok iyi blok verebilen bir mermer

sahası kesim problemi varsa ekonomik olarak değerlendirilemeyecektir Bu nedenle mermer

sahasının ekonomik değere sahip olması iccedilin bu iki ana unsurun bir arada bulunması gerekir

Mermer ocaklarında genellikle blok mermer uumlretilmek istenir ve bu Ģekilde ekonomik

olabilir Ancak bazı durumlarda blok mermer vermeyen mermer sahaları da iĢletilmektedir

Oumlzellikle nadir bulunan mermerler iccedilin moloz diye adlandırılan mermer ocakları da

iĢletilmektedir Buna oumlrnek olarak suumls eĢyaları yapımında kullanılan oniks mermer ocakları

ekonomik olarak iĢletilebilmektedir

ĠĢletilmek istenen mermer sahasının makroskobik oumlzellikleri detaylı olarak

belirlendikten sonra en iyi blok verebilecek ocak ağzı belirlenmeli ve mermer ocak

iĢletmeciliğine buradan baĢlanmalıdır Ancak tuumlm bilgilerin sağlıklı olabilmesi iccedilin sahada

yapılan ccedilalıĢmaların sağlıklı olması ve alınan numunelerin sahanın tuumlm oumlzelliklerini temsil

etmesi gerekmektedir

42

Mermer sahasından alınan numuneler uumlzerinde kesme ve iĢleme deneyleri yapılarak

kesim durumu tabakalaĢma durumu renk ve desen durumu belirlenmelidir Bazı kayaccedillarda

kesim youmlnlerine goumlre birtakım oumlzelliklerde değiĢikler meydana gelebilmektedir Bu

aĢamadan sonra yapılacak iĢlem ocakta ccedilıkarılacak mermerin bezeri mermerlerin fiyat

analizi ve piyasa araĢtırması yapmaktır Sahada bulunan mermerin kullanım yerleri ve

kullanıĢ Ģekilleri belirlenmelidir Tuumlm bu hususlar detaylı olarak yapılmalıdır Aksi takdirde

yapılacak herhangi bir hata veya ihmal daha sonraki aĢamalarda problemlerin doğmasına

neden olacaktır Madencilik yuumlksek yatırım gerektiren bir sektoumlrduumlr Yapılacak ccedilalıĢmalarda

bu husus goumlz ardı edilmemelidir

2412 Detay CcedilalıĢmalar

ĠĢletilmek istenen mermer sahasında makroskobik oumlzelliklere dayalı bilgiler detaylı

olarak belirlendikten sonra uumlretilecek mermerin petroğrafik ve minerolojik oumlzelliklerinin

belirlenmesi gerekir Sahadaki mermer oluĢumunun iccedilersinde bulunabilecek yabancı

mineraller ve bu minerallerin keme ve iĢleme aĢamalarında ortaya ccedilıkarabilecekleri

problemler belirlenmelidir

Detay ccedilalıĢmalarda sahanın jeolojik olarak tanımlanması ve jeolojik haritasının

ccedilıkarılması gerekir Sahada bulunan litolojik birimler kırık-ccedilatlaklar ve fay hatları harita

uumlzerine iĢaretlenmelidir TabakalaĢmanın belirlenebilmesi iccedilin harita uumlzerinden kesitler

ccedilıkarılmalıdır

2413 Pilot Ccedilaptaki CcedilalıĢmalar

Genel ve detay ccedilalıĢmaların olumlu sonuccedillar vermesinden sonra iĢletme durumunun

gerccedileğe yakın olarak ortaya ccedilıkarılmasıdır Ayrıntılı ccedilalıĢma ile ocak iccedilin en iyi yer tespiti

yapıldıktan sonra belirlenen yerde pilot bir ocak accedilılmalı ve saha iccedilin durum değerlendirmesi

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢma ile ocak yeri accedilılmıĢ ve ocaktan blok mermer alınıp alınamayacağı

anlaĢılmıĢ olmaktadır

Pilot ccedilapta ocağın accedilılması ile sahada bulunan kayaccedilların yapısı tabakalaĢma durumu

renklerin youmlnlere goumlre değiĢimi eklem ve ccedilatlak sistemleri hakkında bilgi sahibi

olunabilmektedir Ayrıca sahadan alınabilecek blok boyutları olumlu ve olumsuz olabilecek

tuumlm detaylar hakkında bilgi sahibi olunabilmektedir Pilot ocağın accedilılması ile mermerin

pazar durumunu oumlğrenme imkacircnı da olmaktadır Ayrıca tuumlm detaylar belli olduğundan

olabilecek riskler en aza indirilmiĢ olmaktadır

43

242 Mermer Ocak ġekilleri

2421 Ocak ĠĢletme Youmlnteminin Seccedililmesi

Bir mermer yatağının iĢletmeye alınmasını oluĢturan ocak yerinin seccedilimi aĢaması ile

birlikte yuumlruumltuumllmesi gereken en oumlnemli konulardan biri de ocak iĢletme youmlnteminin

seccedilimidir Mermer ocağından blok uumlretimi uygulanan ocak iĢletme (uumlretim youmlntemine) ve bu

iĢte kullanılan makine ve donanıma doğrudan bağlıdır Buguumln iccedilin mermer iĢletmelerinde

uygulanan iĢletme Ģekillerinin baĢlıcaları Ģunlardır

Bir ocak aynasından yapılan iĢletmeler

Birden fazla ocak aynasından veya birleĢik olarak yapılan iĢletmeler

Duumlz aynadan yapılan kademeli iĢletmeler

Yarım ay Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Daire (anfitiyatro) Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Yer altı (kapalı) iĢletmeler

243 Blok Ccedilıkarma Teknikleri

Mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan uumlretim youmlntemleri kullanılan makine ve

ekipmanlarla isimlendirilmiĢtir Hangi teknikle olura olsun amaccedil duumlzguumln geometrik Ģekilli ve

buumlyuumlk boyutlu blok ccedilıkarmaktır Bu youmlntemlerden hiccedilbiri tek baĢına kullanılmamaktadır

Yani modern makinenin yanında eski youmlntemlerdeki alet ve ekipmanlar da kullanılmaktadır

Dolayısıyla youmlntemler belirli ana baĢlıklar altında belirtilmesine rağmen tek baĢlarına blok

ccedilıkarma teknikleri olamayacağı unutulmamalıdır Mermer ocak iĢletmelerinde uygulanan

uumlretim tekniklerini Ģu ana baĢlıklar altında incelemek muumlmkuumlnduumlr

2431 Klasik Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

El ile blok ccedilıkarma tekniği

Patlayıcı maddelerle blok ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı hava ile blok ccedilıkarma tekniği

Delme-kamalama blok ccedilıkarma tekniği

Kanal accedilma makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

Kumlu tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

44

2432 Modern Makine ve Ekipmanlarla Yapılan Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Zincirli taĢ kesme makineleri ile blok ccedilıkarma youmlntemi

Elmas tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

2433 Deneme AĢamasındaki Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Lazer ıĢınları ile mermer ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı su ile (su jeti) kesme uumlretim youmlntemi

AteĢ ile yakma blok ccedilıkarma tekniği

244 Dekapajın (Oumlrtuuml Tabakasının) Kaldırılması

Dekapaj madencilik soumlzluumlğuumlnde ldquoaccedilık iĢletme projesine goumlre maden yatağının

uumlzerindeki veya kontağındaki oumlrtuuml tabakasının gevĢetilmesi kazılması yuumlklenmesi

taĢınması toprak harmanına doumlkuumllmesi serilmesi harman sahasının duumlzeltilmesi toprak

harmanı ve kademe yollarının yapımı ve bakımı gibi muhtelif ameliyeleri kapsayan

iĢlemlerin tuumlmuumlrdquo olarak tanımlanmaktadır

Mermer ocak iĢletmeciliğinde de faydalı damara ulaĢmak iccedilin mermer kuumltlesi

uumlzerindeki toprak oumlrtuumlsuuml ve yabancı maddeleri kaldırmak dekapaj olarak

isimlendirilmektedir Mermer yataklarının yuumlzeyde veya yuumlzeye yakın boumllgelerde

bulunmalarından dolayı uumlzerlerinde fazla miktarda oumlrtuuml tabakası yoktur Ancak mermer

ocaklarında oluĢum itibari ile bozulmuĢ olan alterasyon zonunun kalınlığının bazen az bazı

durumlarda ise fazla kalın olabilmektedir Bu gibi durumlarda alterasyon zonunu kaldırmak

oldukccedila maliyetli olmaktadır

Mermer yatakları genellikle buumlyuumlk mostralar vermektedir Mostra yeryuumlzuumlnde bir

madenin accedilığa ccedilıkmıĢ ve ccedilıplak goumlz ile goumlruumllen kısmı yani maden yatağının yuumlzeyi ile

yeryuumlzuumlnuumln ara kesitidir Uumlzerinde oumlrtuuml tabakası bulunmayan mermer ocaklarında hemen

uumlretime baĢlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrtuuml tabakası bulunan mermer ocaklarında ise yapılacak

iĢlem oumlrtuuml tabakasının kazı ve yuumlkleme makineleri ile temizlenmesi ve daha sonra uumlretime

geccedililmesidir Mermer ocaklarındaki oumlrtuuml tabakasını kaldırmak iccedilin greyderler dozerler

kepccedileler kırıcılar ekskavatoumlrler kamyonlar kullanılabilir

32

ihale edilemez Muumllkiyet sahibinin kendi muumllkiyeti uumlzerinde ruhsat talep etmesi hacirclinde bir

bedel alınmaz I grup (a) bendi maden ruhsatlarının alanları 10 hektarı geccedilemez

Denizlerdeki kum ve ccedilakıl SiO2 oranına bakılmaksızın I grup (a) bendi maden sayılır

I grup (a) bendi madenlerin ihale edilmesi ruhsatlandırılması iĢletilmesi iĢletmelerin

denetlenmesi ile ilgili usul ve esaslar Bakanlıkccedila hazırlanacak youmlnetmelikte belirlenir

Genel Muumlduumlrluumlğe I grup (b) bendi madenler iccedilin 50 hektarı geccedilmeyecek Ģekilde

doğrudan iĢletme ruhsatı II grup madenler iccedilin 100 III grup madenler iccedilin 500 IV grup

madenler iccedilin 2000 hektarı geccedilmeyecek Ģekilde arama ruhsatı V grup madenler iccedilin 1000

hektarı geccedilmeyecek Ģekilde arama sertifikası muumlracaatı yapılır

Ruhsatlar hak sahiplerinin talep harcı ile muumlracaatta bulunmaları hacirclinde

birleĢtirilebilir BirleĢtirme sonucunda ortaya ccedilıkan alan bu Maddede belirtilen alan

sınırlamasını geccedilemez Ancak iĢletme ruhsatı safhasında goumlruumlnuumlr maden rezervinin muumlcavir

ruhsat alanlarında bir buumltuumlnluumlk teĢkil etmesi hacirclinde bu alan kısıtlaması aranmaz BirleĢtirme

iĢleminde teminat guumlncel hacircle getirilir Ruhsat kuumlccediluumlltme iĢlemlerinde harccedil ve teminat

alınmaz

Muumlracaatlar 125000 oumllccedilekli topografik harita koordinatları esas alınarak tespit edilen

noktalarla sınırlandırılmıĢ alanlar iccedilin I grup (a) bendi madenler iccedilin il oumlzel idarelerine diğer

grup madenler iccedilin Genel Muumlduumlrluumlğe doğrudan veya elektronik posta yolu ile yapılır Talep

edilen alanın muumlsait olan kısmı muumlracaat tarihinde muumlracaat edene bildirilir ve on beĢ guumln

iccedilinde harccedil ve teminatın yatırılması hacirclinde ruhsat verilir Yatırılmadığı takdirde bu alanlar

baĢka bir iĢleme gerek kalmaksızın muumlracaatlara accedilık hacircle gelir

Muumlracaatların değerlendirilmesi sonucunda hak sağlanan alanların ayrı alanlar

Ģeklinde oluĢması durumunda bu alanlardan her birine muumlracaat sahibinin talebi hacirclinde ayrı

ayrı da ruhsat verilir Ruhsatı alınmayan alanlar baĢka bir iĢleme gerek kalmaksızın

muumlracaatlara accedilık hacircle gelir Ruhsatlar sicile kaydedildiği tarihte yuumlruumlrluumlğe girer

Bir grup iccedilin verilen ruhsat diğer gruptaki madenler iccedilin hak sağlamaz Ancak ruhsata

konu madenin uumlretilmesi iccedilin iĢletme faaliyetinin zaruri neticesi olarak ccedilıkarılan diğer grup

madenler Genel Muumlduumlrluumlkten izin almak sureti ile değerlendirilebilir ĠĢletme projesinde

belirtilen termin planına goumlre belirtilen suumlre iccedilinde ruhsata konu madenin ekonomik olarak

iĢletilmemesi hacirclinde uumlretilmiĢ olan diğer grup madenlerin satıĢ bedelinin iki katı tutarında

idaricirc para cezası alınarak bu madenlerin uumlretimi iccedilin verilmiĢ izin iptal edilir

Aynı grup ruhsatlar birbiri uumlzerine verilemez KazanılmıĢ haklar korunmak kaydı ile

ayrı grup ruhsatların birbiri uumlzerine verilebilmesine iliĢkin usul ve esaslar youmlnetmelikle

belirlenir

33

Arama Faaliyeti

Madde 17 - Arama ruhsatı ve sertifika suumlresi uumlccedil yıldır Bu suumlre IV grup madenler

iccedilin arama faaliyet raporları ile muumlracaat edilmesi hacirclinde iki yıl uzatılabilir

Ruhsat sahibi ikinci yılın sonuna kadar arama faaliyet raporu vermek zorundadır

Uzatma talebinde bulunulan IV grup ruhsatlar iccedilin taleple birlikte uumlccediluumlncuuml yılın sonunda

ikinci arama faaliyet raporu verilmesi gerekir Arama faaliyet raporlarının suumlresinde

verilmemesi hacirclinde teminat irat kaydedilir

Arama faaliyet raporları yapılan ccedilalıĢmaların niteliği dikkate alınarak jeoloji maden

jeofizik muumlhendisi veya muumlhendislerince hazırlanır

Arama ruhsat suumlresi sonunda iĢletme ruhsatı talebinde bulunulmayan arama ruhsatları

iptal edilerek teminatı ruhsat sahibine iade edilir

Arama doumlneminde teknolojik araĢtırma geliĢtirme pilot ccedilalıĢmalar ve pazar

araĢtırmaları yapmak uumlzere arama faaliyet raporu ile birlikte muumlracaat eden ruhsat sahibine

Genel Muumlduumlrluumlkccedile goumlruumlnuumlr rezervin 10bdquouna kadar maden uumlretim ve satıĢ izni verilebilir

Bu fıkraya aykırı uumlretim ve satıĢ yapanlar hakkında 10 uncu Maddeye goumlre iĢlem yapılır

Arama doumlneminde uumlretim yapılması durumunda satıĢ bilgi formunun 29 uncu Maddede

belirtilen suumlrede verilmesi zorunludur

ĠĢletme Ruhsatı ve Madenin ĠĢletilmesi

Madde 24- Arama ruhsat suumlresi sonuna kadar tespit edilen madenin rezerv bilgilerini

de iccedileren arama faaliyet raporu en az bir maden muumlhendisi tarafından hazırlanan faaliyet

sonrası iĢletme alanının ccedilevre ile uyumlu hacircle getirilmesini de iccedileren iĢletme projesi ve talep

harcının oumldendiğine dair belge ile muumlracaatta bulunulması hacirclinde iĢletme ruhsatı hakkı

doğar

Projelerdeki eksiklikler yapılan bildirimden itibaren uumlccedil ay iccedilinde tamamlanır

Eksikliklerini verilen suumlrede tamamlamayanların teminatları iki katına ccedilıkarılır ve suumlre uumlccedil ay

daha uzatılır Bu suumlre sonunda eksikliklerini tamamlamayanların talepleri kabul edilmez ve

teminatları irat kaydedilir

I grup (a) bendi madenlerin ruhsat suumlresi en az beĢ yıldır Diğer grup madenlerin

iĢletme ruhsat suumlresi on yıldan az olmamak uumlzere projesine goumlre belirlenir Suumlrenin

bitiminden oumlnce yeni bir projeyle uzatma talebinde bulunulması hacirclinde ruhsat suumlresi

uzatılabilir Toplam ruhsat suumlresi altmıĢ yılı geccedilemez AltmıĢ yıldan sonraki suumlrenin

uzatılmasına Bakanlar Kurulu yetkilidir

Arama ruhsatlı sahalara arama suumlresince belirlenen goumlruumlnuumlr muhtemel ve muumlmkuumln

rezerv alanı uumlzerinden iĢletme ruhsatı goumlruumlnuumlr rezerv alanına da iĢletme izni verilir Arama

ruhsatının diğer kısımları taksir edilir Muumlmkuumln rezerv alanlarının IV grup ruhsat

sahalarında beĢ yıl diğer grup ruhsat sahalarında uumlccedil yıl iccedilinde goumlruumlnuumlr ve muhtemel rezerv

haline getirilmesi zorunludur Goumlruumlnuumlr ve muhtemel rezerv hacircline getirilmeyen alanlar da

taksir edilir

34

III grup madenlerde projede uumlretilmesi oumlngoumlruumllen madenler iccedilin gerekli su miktarı ve

gaz debisi esas alınır Bu grup madenler rezervuar beslenme alanı ve havzanın tabii

dengesini bozmayacak kapasitesini aĢmayacak ve iĢletme tesislerini kapsayacak Ģekilde

ruhsatlandırılır

V grup madenlerin uumlretimi iĢletme sertifikası ile yapılır Arama sertifikası suumlresi

sonuna kadar yapılan ccedilalıĢmaları iccedileren arama faaliyet raporu ve talep harcının oumldendiğine

dair belge ile muumlracaatta bulunulması hacirclinde iĢletme sertifikası hakkı doğar

ĠĢletme sertifikası suumlresi beĢ yıl olup bu suumlre uzatılabilir

V grup madenlerin uumlretimi arazi yuumlzeyinden toplanarak yapılır Bu madenlerin

iĢletilmesi iccedilin yarma galeri gibi faaliyette bulunulmasının gerekmesi durumunda en az bir

maden muumlhendisi tarafından iĢletme projesi hazırlanarak Genel Muumlduumlrluumlkten izin alınması

zorunludur

Goumlruumlnuumlr rezervi belirlenen alanlar uumlzerine maden iĢletmeciliğine engel olacak Ģekilde

baĢka grup iĢletme ruhsatı verilemez Ancak farklı gruptaki ruhsat taleplerinin aynı kiĢiye ait

olması veya talep sahiplerinin aralarında mutabakat sağladıklarını belgelemeleri hacirclinde bu

Ģart aranmaz

Aynı alanda ayrı veya aynı gruplara ait ruhsat faaliyetlerinin ccedilakıĢmasından dolayı

ruhsat sahipleri arasında uyuĢmazlık ccedilıkması veya kendi aralarında mutabakat

sağlayamamaları hacirclinde Bakanlık projeler uumlzerinde veveya yerinde inceleme yapar

Ġnceleme sonucunda bu alanda ayrı ayrı ccedilalıĢma imkacircnının tespiti hacirclinde ccedilalıĢma esasları

Bakanlıkccedila belirlenir Bu muumlmkuumln değilse oumlncelik hakkı esas alınarak faaliyete izin verilir

Kanunun 7‟nci Maddesine goumlre alınması gerekli izinler iccedilin ruhsat tarihinden itibaren

uumlccedil ay iccedilinde muumlracaat edilmesi zorunludur Aksi takdirde teminat irat kaydedilir Ġzinlerin

alınmasından itibaren iĢletme izni verilir Bu iznin verildiği tarihten itibaren bir yıllık suumlre

iccedilinde ruhsat sahibi madeni iĢletmeye almak zorundadır Bu suumlrede iĢletmeye alınmayan

ruhsat sahalarında ccedilalıĢılmayan her yıl iccedilin projede belirtilen uumlretim miktarının 10bdquou

uumlzerinden Devlet hakkı alınır Ancak kamu kurumlarınca iĢletilen bor tuzu ve Ereğli Koumlmuumlr

Havzasındaki taĢ koumlmuumlruuml ruhsatları iccedilin bu huumlkuumlm uygulanmaz

BeĢ yıllık suumlrede muumlcbir sebepler ve beklenmeyen hacircller dıĢında uumlccedil yıldan fazla

uumlretim yapılmayan ruhsatlar teminatları irat kaydedilerek iptal edilir

35

Ereğli Koumlmuumlr Havzasındaki taĢkoumlmuumlruuml ve 2840 sayılı Bor Tuzları Trona ve Asfaltit

Madenleri ile Nuumlkleer Enerji Ham Maddelerinin ĠĢletilmesini Linyit ve Demir Sahalarının

Bazılarının Ġadesini Duumlzenleyen Kanun‟da sayılan bor tuzu toryum ve uranyum madenleri

iccedilin bu Maddede yazılı suumlreler uygulanmaz

ĠĢletme Faaliyeti

Madde 29- ĠĢletme faaliyeti projesine ve Kanunun ilgili huumlkuumlmlerine goumlre yuumlruumltuumlluumlr

ĠĢletme projeleri ve değiĢiklikleri uygulamaya konulmadan oumlnce Genel Muumlduumlrluumlk

onayının alınması zorunludur Aksi takdirde faaliyet durdurulur

ĠĢletme accedilısından tehlikeli durumların tespiti hacirclinde bu hacirclleri gidermek iccedilin ruhsat

sahibine altı aya kadar suumlre verilir muumlcbir sebepler dıĢında bu suumlre uzatılmaz Bu suumlre

sonunda projeye uygun faaliyette bulunulmaması veya tehlikeli durumun ortadan

kaldırılmaması hacirclinde teminat irat kaydedilerek iĢletme faaliyeti durdurulur

Ruhsat sahibi her yıl nisan ayı sonuna kadar bir oumlnceki yıl iccedilinde gerccedilekleĢtirdiği

iĢletme faaliyeti ile ilgili teknik belgeleri satıĢ bilgi formunu faaliyet bilgi formunu ve

iĢletme sahasında arama yapmıĢ ise arama ile ilgili bilgileri Genel Muumlduumlrluumlğe vermekle

yuumlkuumlmluumlduumlr Yuumlkuumlmluumlluumlğuumln yerine getirilmemesi hacirclinde teminat irat kaydedilir

Yuumlkuumlmluumlluumlk yerine getirilinceye kadar faaliyet durdurulur

I grup (a) bendi madenler iccedilin ruhsat sahibi her yıl nisan ayı sonuna kadar bir oumlnceki

yıl iccedilinde gerccedilekleĢtirdiği iĢletme faaliyeti ile ilgili satıĢ bilgi formunu faaliyet bilgi formunu

il oumlzel idaresine vermekle yuumlkuumlmluumlduumlr Yuumlkuumlmluumlluumlğuumln yerine getirilmemesi hacirclinde teminat

il oumlzel idaresi hesabına irat kaydedilir Yuumlkuumlmluumlluumlk yerine getirilinceye kadar faaliyet

durdurulur

Teknik Nezaret

Madde 31- Maden uumlretimi bir maden muumlhendisi nezaretinde yapılır Maden

muumlhendisinin daimicirc olarak istihdam edileceği iĢletme buumlyuumlkluumlğuuml ile istihdam usul ve esasları

Bakanlıkccedila ccedilıkarılacak youmlnetmelikle belirlenir ĠĢletmede istihdam edilen maden muumlhendisi

4857 sayılı ĠĢ Kanunu‟nun 82‟nci Maddesinde belirtilen iĢ guumlvenliği ile goumlrevli muumlhendis

veya teknik elemanların uumlstlendiği goumlrev ve sorumluluğu da yerine getirir

Maden muumlhendisi istihdamı veya nezareti gerccedilekleĢmeden uumlretim yapılması hacirclinde

ruhsat teminatı irat kaydedilerek faaliyet durdurulur Maden muumlhendisi istihdamınezareti

sağlanması ve teminatın yenilenmesi ile faaliyete izin verilir

Pasa Bakiye Yığını ve Cuumlrufların Muhafazası

Madde 36- Madencilik ve muumlteakip safhalarındaki faaliyetler sırasında cevher metal

veya ekonomik değer ihtiva eden guumlnuumln Ģartlarında teknik veya ekonomik değerlendirmesi

muumlmkuumln olmayan pasa zenginleĢtirme bakiye yığını ve cuumlruflar ccedilevre kirliliği accedilısından

mahzur teĢkil etmiyorsa geccedilirildikleri son iĢlemden ccedilıktığı Ģekliyle ayrı ayrı muhafaza edilir

Bu bakiye ve pasa yığınlarının miktarları fiziki oumlzellikleri usuluumlne goumlre alınmıĢ

36

numunelerin analiz raporları ve doumlkuumlm alanları faaliyet raporları plan ve haritalarda

goumlsterilir ĠĢletme ruhsatının herhangi bir sebeple sona ermesi hacirclinde sahadan uumlretilmiĢ

madenlerin pasa bakiye yığınları ve cuumlrufların ruhsat sahibince nakledilmesi iccedilin bu

Kanunda zikredilen muumlcbir sebepler dıĢında altı aylık suumlre verilir Bu suumlre iccedilerisinde

nakledilmeyen ve ekonomik değeri olan madenler valilik tarafından ihale edilerek satılır

SatıĢtan sağlanan gelir oumlzel idareye aktarılır Ekonomik değeri olmayan Maddeler iccedilin 32‟nci

Madde huumlkuumlmleri uygulanır Birinci fıkraya aykırı hareket edenlerin teminatları irat

kaydedilir

22 ĠĢ Kanunu

Son hacircliyle ĠĢ Kanunu 4857 sayı ve 22052003 tarihinde kabul edilerek 10062003

tarih ve 25134 sayılı Resmicirc Gazete‟de yayımlanmıĢtır Buna goumlre iĢ kanunun mermercilik

sektoumlruumlnuuml ilgilendiren maddelerini Ģu Ģekilde sıralamak muumlmkuumlnduumlr

Genel Huumlkuumlmler

Amaccedil ve Kapsam

MADDE 1 - Bu Kanunun amacı iĢverenler ile bir iĢ soumlzleĢmesine dayanarak

ccedilalıĢtırılan iĢccedililerin ccedilalıĢma Ģartları ve ccedilalıĢma ortamına iliĢkin hak ve sorumluluklarını

duumlzenlemektir

Bu Kanun 4‟uumlncuuml maddedeki istisnalar dıĢında kalan buumltuumln iĢ yerlerine bu iĢ

yerlerinin iĢverenleri ile iĢveren vekillerine ve iĢccedililerine faaliyet konularına bakılmaksızın

uygulanır

ĠĢ yerleri iĢverenler iĢveren vekilleri ve iĢccedililer 3‟uumlncuuml maddedeki bildirim guumlnuumlne

bakılmaksızın bu Kanun huumlkuumlmleri ile bağlı olurlar

MADDE 2- Bir iĢ soumlzleĢmesine dayanarak ccedilalıĢan gerccedilek kiĢiye iĢccedili iĢccedili ccedilalıĢtıran

gerccedilek veya tuumlzel kiĢiye yahut tuumlzel kiĢiliği olmayan kurum ve kuruluĢlara iĢveren iĢccedili ile

iĢveren arasında kurulan iliĢkiye iĢ iliĢkisi denir ĠĢveren tarafından mal veya hizmet uumlretmek

amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile iĢccedilinin birlikte oumlrguumltlendiği birime iĢ yeri denir

ĠĢverenin iĢ yerinde uumlrettiği mal veya hizmet ile nitelik youmlnuumlnden bağlılığı bulunan ve

aynı youmlnetim altında oumlrguumltlenen yerler (iĢ yerine bağlı yerler) ile dinlenme ccedilocuk emzirme

yemek uyku yıkanma muayene ve bakım beden ve meslekicirc eğitim ve avlu gibi diğer

eklentiler ve araccedillar da iĢ yerinden sayılır

ĠĢyeri iĢ yerine bağlı yerler eklentiler ve araccedillar ile oluĢturulan iĢ organizasyonu

kapsamında bir buumltuumlnduumlr

ĠĢveren adına hareket eden ve iĢin iĢ yerinin ve iĢletmenin youmlnetiminde goumlrev alan

kimselere iĢveren vekili denir ĠĢveren vekilinin bu sıfatla iĢccedililere karĢı iĢlem ve

yuumlkuumlmluumlluumlklerinden doğrudan iĢveren sorumludur

37

Bu Kanunda iĢveren iccedilin oumlngoumlruumllen her ccedileĢit sorumluluk ve zorunluluklar iĢveren

vekilleri hakkında da uygulanır ĠĢveren vekilliği sıfatı iĢccedililere tanınan hak ve

yuumlkuumlmluumlluumlkleri ortadan kaldırmaz

Bir iĢverenden iĢ yerinde yuumlruumlttuumlğuuml mal veya hizmet uumlretimine iliĢkin yardımcı

iĢlerinde veya asıl iĢin bir boumlluumlmuumlnde iĢletmenin ve iĢin gereği ile teknolojik nedenlerle

uzmanlık gerektiren iĢlerde iĢ alan ve bu iĢ iccedilin goumlrevlendirdiği iĢccedililerini sadece bu iĢ

yerinde aldığı iĢte ccedilalıĢtıran diğer iĢveren ile iĢ aldığı iĢveren arasında kurulan iliĢkiye asıl

iĢveren-alt iĢveren iliĢkisi denir Bu iliĢkide asıl iĢveren alt iĢverenin iĢccedililerine karĢı o iĢ yeri

ile ilgili olarak bu Kanundan iĢ soumlzleĢmesinden veya alt iĢverenin taraf olduğu toplu iĢ

soumlzleĢmesinden doğan yuumlkuumlmluumlluumlklerinden alt iĢveren ile birlikte sorumludur

Asıl iĢverenin iĢccedililerinin alt iĢveren tarafından iĢe alınarak ccedilalıĢtırılmaya devam

ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamaz veya daha oumlnce o iĢ yerinde ccedilalıĢtırılan kimse ile alt

iĢveren iliĢkisi kurulamaz Aksi hacirclde ve genel olarak asıl iĢveren alt iĢveren iliĢkisinin

muvazaalı iĢleme dayandığı kabul edilerek alt iĢverenin iĢccedilileri baĢlangıccediltan itibaren asıl

iĢverenin iĢccedilisi sayılarak iĢlem goumlruumlrler ĠĢletmenin ve iĢin gereği ile teknolojik nedenlerle

uzmanlık gerektiren iĢler dıĢında asıl iĢ boumlluumlnerek alt iĢverenlere verilemez

ĠĢ Yerini Bildirme

MADDE 3 - Bu Kanunun kapsamına giren nitelikte bir iĢ yerini kuran her ne suretle

olursa olsun devralan ccedilalıĢma konusunu kısmen veya tamamen değiĢtiren veya herhangi bir

sebeple faaliyetine son veren ve iĢ yerini kapatan iĢveren iĢ yerinin unvan ve adresini

ccedilalıĢtırılan iĢccedili sayısını ccedilalıĢma konusunu iĢin baĢlama veya bitme guumlnuumlnuuml kendi adını ve

soyadını yahut unvanını adresini varsa iĢveren vekili veya vekillerinin adı soyadı ve

adreslerini bir ay iccedilinde boumllge muumlduumlrluumlğuumlne bildirmek zorundadır

Alt iĢveren bu sıfatla mal veya hizmet uumlretimi iccedilin meydana getirdiği kendi iĢ yeri

iccedilin birinci fıkra huumlkmuumlne goumlre bildirim yapmakla yuumlkuumlmluumlduumlr

MADDE 5 - ĠĢ iliĢkisinde dil ırk cinsiyet siyasal duumlĢuumlnce felseficirc inanccedil din ve

mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayırım yapılamaz

ĠĢveren esaslı sebepler olmadıkccedila tam suumlreli ccedilalıĢan iĢccedili karĢısında kısmi suumlreli

ccedilalıĢan iĢccediliye belirsiz suumlreli ccedilalıĢan iĢccedili karĢısında belirli suumlreli ccedilalıĢan iĢccediliye farklı iĢlem

yapamaz

ĠĢveren biyolojik veya iĢin niteliğine iliĢkin sebepler zorunlu kılmadıkccedila bir iĢccediliye iĢ

soumlzleĢmesinin yapılmasında Ģartlarının oluĢturulmasında uygulanmasında ve sona

ermesinde cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı iĢlem yapamaz

Aynı veya eĢit değerde bir iĢ iccedilin cinsiyet nedeniyle daha duumlĢuumlk uumlcret

kararlaĢtırılamaz

ĠĢccedilinin cinsiyeti nedeniyle oumlzel koruyucu huumlkuumlmlerin uygulanması daha duumlĢuumlk bir

uumlcretin uygulanmasını haklı kılmaz

38

ĠĢ iliĢkisinde veya sona ermesinde yukarıdaki fıkra huumlkuumlmlerine aykırı davranıldığında

iĢccedili doumlrt aya kadar uumlcreti tutarındaki uygun bir tazminattan baĢka yoksun bırakıldığı

haklarını da talep edebilir 2821 sayılı Sendikalar Kanunu‟nun 31‟inci maddesi huumlkuumlmleri

saklıdır 20‟inci madde huumlkuumlmleri saklı kalmak uumlzere iĢverenin yukarıdaki fıkra huumlkuumlmlerine

aykırı davrandığını iĢccedili ispat etmekle yuumlkuumlmluumlduumlr Ancak iĢccedili bir ihlalin varlığı ihtimalini

guumlccedilluuml bir biccedilimde goumlsteren bir durumu ortaya koyduğunda iĢveren boumlyle bir ihlalin mevcut

olmadığını ispat etmekle yuumlkuumlmluuml olur

ĠĢ Yerinin veya Bir Boumlluumlmuumlnuumln Devri

MADDE 6 ndash ĠĢ yeri veya iĢ yerinin bir boumlluumlmuuml hukuki bir iĢleme dayalı olarak baĢka

birine devredildiğinde devir tarihinde iĢ yerinde veya bir boumlluumlmuumlnde mevcut olan iĢ

soumlzleĢmeleri buumltuumln hak ve borccedilları ile birlikte devralana geccediler

Devralan iĢveren iĢccedilinin hizmet suumlresinin esas alındığı haklarda iĢccedilinin devreden

iĢveren yanında iĢe baĢladığı tarihe goumlre iĢlem yapmakla yuumlkuumlmluumlduumlr

Yukarıdaki huumlkuumlmlere goumlre devir hacirclinde devirden oumlnce doğmuĢ olan ve devir

tarihinde oumldenmesi gereken borccedillardan devreden ve devralan iĢveren birlikte sorumludurlar

Ancak bu yuumlkuumlmluumlluumlklerden devreden iĢverenin sorumluluğu devir tarihinden itibaren iki yıl

ile sınırlıdır Tuumlzel kiĢiliğin birleĢme veya katılma ya da tuumlruumlnuumln değiĢmesiyle sona erme

hacirclinde birlikte sorumluluk huumlkuumlmleri uygulanmaz

23 Mali ĠĢlemler

Gelir Vergisi Kanunu huumlkuumlmleri uyarınca muumlkellefiyet tesisini gerektiren bir olayın

oluĢması muumlkellefiyetle ilgili değiĢikliklerin olması ve muumlkellefiyetin herhangi bir nedenle

sona ermesi gibi durumlarda muumlkelleflerin nasıl bir yol izleyeceği ve hangi belgeleri bağlı

bulundukları vergi dairesine ibraz edecekleri hususlarına yer verilmiĢtir Her Ģeyin bir

baĢlangıcı ve bitiĢi olduğu gibi vergilendirmede de muumlkellefiyetin baĢlaması devamı ve sona

erme suumlreccedilleri vardır Gelir vergisinde muumlkellefiyet muumlkellefiyeti gerektiren hukuki

durumun oluĢmasıyla baĢlar devam eder ve gerekli Ģartların oluĢmasıyla sona erer

231 Muumlkellefiyet BaĢlangıcı

Gelir vergisi muumlkelleflerinin ticari sınai veya zirai bir iĢle ilgili fiilicirc olarak ccedilalıĢmaya

baĢlamaları veya mesleki bilgiye ve ihtisasa dayanan bir meslek ya da sanat faaliyetiyle

uğraĢmaları bu kiĢilerin vergi muumlkellefi olmalarını gerektirir Fiilicirc olarak ccedilalıĢmaya

baĢlamaktan kasıt muumlkellefin faaliyetine baĢladığını goumlsteren bazı Ģartların oluĢmasıdır Bu

Ģartlar tuumlccarlar ve serbest meslek erbabı iccedilin farklılık goumlstermektedir

39

2311 Tuumlccarlarda ĠĢe BaĢlama Belirtileri

Bir iĢ yeri accedilmak (ĠĢ yeri accedilmaktan maksat belli bir yerde bilfiil ticari veya

sınai faaliyete geccedilmek demektir Bir yerin ne maksatla olursa olsun sadece

tutulmuĢ olması veya iccedilinde tertibat ve tesisat yapılmakta bulunması iĢ yerinin

accedilıldığını goumlstermez)

ĠĢyeri accedilılmamıĢ olsa bile ticaret siciline veya mesleki bir teĢekkuumlle

kaydolunmak

Kazanccedilları basit usulde tespit edilen tuumlccarlar iccedilin iĢle bilfiil uğraĢmaya

baĢlanması

Yukarıda sayılan Ģartlardan herhangi birinin gerccedilekleĢmiĢ olması muumlkellefiyette iĢe

baĢlanıldığını goumlsterir

2312 Serbest Meslek Erbabı Ġccedilin ĠĢe BaĢlama Belirtileri

Muayenehane yazıhane atoumllye gibi oumlzel iĢ yerleri accedilmak

CcedilalıĢılan yere mesleki faaliyette bulunulduğunu ifade eden tabelalar ve levhalar

asmak

Her ne Ģekilde olursa olsun devamlı olarak mesleki faaliyette bulunduğunu

goumlsteren ilanlar yapmak

Serbest olarak mesleki faaliyette bulunmak uumlzere mesleki bir birlik veya

mesleki bir odaya kayıt yaptırmak (Bu Ģekilde birlik veya odaya kayıt

yaptıranlar herhangi bir nedenle mesleki faaliyet yapmayacak ise bu durumu

vergi dairesine bildirmek zorundadır)

232 ĠĢe BaĢlama ĠĢi Bırakma ve Muumlkellefiyette Meydana Gelen

DeğiĢikliklerde Bildirim ġekli

ĠĢe baĢlama iĢi bırakma ve muumlkellefiyette meydana gelen değiĢikliklerde bildirimlerin

yazılı olması esastır Bunun istisnası defter ve belge tutmaya mecbur olmayan

muumlkelleflerden okuma yazma bilmeyenlerin bildirimlerini soumlzluuml olarak yapabilmesidir Soumlzluuml

bildirimler tutanakla tespit edilir Yazılı bildirimler posta ile taahhuumltluuml olarak goumlnderilebilir

Bu durumda bildirimin postaya verildiği tarih vergi dairesine verilme tarihi olarak kabul

edilir

2321 Gelir Vergisi Muumlkelleflerinin Bağlı Olduğu Vergi Dairesi

Bağlı bulunulan vergi dairesi gelir vergisi muumlkellefiyetinde muumlkellefin iĢ yeri veya iĢ

merkezinin bulunduğu yer vergi dairesidir Gelir vergisi muumlkelleflerinin beyannamelerini

verecekleri vergi daireleri aĢağıda goumlsterilmiĢtir

Gelir vergisi muumlkellefleri ĠĢ yerinin veya iĢ merkezinin bulunduğu yer vergi

dairesi

Gelirleri sadece zirai kazanccedil uumlcret gayrimenkul sermaye iradı menkul sermaye

iradı ve diğer kazanccedil ve iratlardan veya bunların birkaccedilından veya tamamından

ibaret olan muumlkellefler Ġkametgacirchlarının bulunduğu yer vergi dairesi

40

Belli bir iĢ yeri bulunmaksızın ccedilalıĢan ticaret ve serbest meslek erbabı

Ġkametgacirchlarının bulunduğu yer vergi dairesi

Vergi tevkifatı yapmaya mecbur olanların tevkif edilen vergilerle ilgili

iĢlemlerinde oumldeme ve tahakkukun yapıldığı yerin bağlı olduğu vergi dairesi

233 ĠĢe BaĢlamada Vergi Dairesine BaĢvuru

Muumlkellefiyetin baĢlaması iccedilin vergi dairelerinden ya da Gelir Ġdaresi BaĢkanlığının

internet sitesi olan wwwgibgovtr adresinden elde edilen iĢe baĢlama bildirim formunun

oldurulması ve forma eklenecek belgeler ile birlikte vergi dairesi sicil yoklama servisine

muumlracaat edilmesi gerekmektedir Gerccedilek kiĢilerde iĢe baĢlama bildirimleri iĢe baĢlama

tarihinden itibaren 10 guumln iccedilinde kendilerince veya 1136 sayılı Avukatlık Kanunu‟na goumlre

ruhsat almıĢ avukatlar veya 3568 sayılı Kanuna goumlre yetki almıĢ meslek mensuplarınca ilgili

vergi dairesine yapılır

2331 Gerccedilek KiĢiler Ġccedilin ĠĢe BaĢlamada Aranacak Belgeler

ĠĢe baĢlamabırakma bildirimi

Onaylı nuumlfus cuumlzdan sureti (Muumlkellefin Vergi Dairesine bizzat baĢvurması

hacirclinde nuumlfus cuumlzdanının fotokopisi muumlduumlr yardımcısı Ģef veya

goumlrevlendirilecek bir memur tarafından aslı ile karĢılaĢtırılarak ldquoAslının

Aynıdırrdquo Ģeklinde tasdik edilir)

Ġkametgacirch senedi (Resimli)

Noter onaylı imza sirkuumlleri (Basit usulde vergilendirilenler hariccedil)

Basit usulde vergilendirme talep eden muumlkelleflerden iĢ yerinin kendisine ait

olması hacirclinde emlak vergisine esas olan vergi değerini goumlsterir belediyeden

alınacak onaylı bir belge iĢ yerinin kiralanmıĢ olması hacirclinde ise kira

kontratının bir oumlrneği

24 Ocak Ağzı Accedilma

Mermer ocak iĢletmeciliği diğer madencilik sektoumlrlerinde olduğu gibi risklerin ccedilok

olduğu bir madencilik biccedilimidir Mermer ocak iĢletmeciliğine geccedililmeden bu risklerin

minimum seviyeye duumlĢuumlruumllmesi iccedilin gerekli tuumlm verilerin detaylı olarak accedilığa

kavuĢturulması gereklidir Bilindiği gibi madencilik geri doumlnuumlĢuuml oldukccedila maliyetli olan bir

sektoumlrduumlr Yapılacak ccedilalıĢmaların bilinccedilli ve uzman kiĢilerce yapılması oumlnemlidir Yatağın

durumu teknik olarak belirlenmelidir

41

241 Mermer Ocak ĠĢletmeciliğinde Oumln CcedilalıĢmalar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ilk aĢama mermer ruhsatının alınması ve yer tespitinin

sağlıklı bir Ģekilde yapılmasıdır Bu iĢlemlerden sonra sahada bir takım ccedilalıĢmalar

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢmalar Ģunlardır

Genel ccedilalıĢmalar

Detay ccedilalıĢmalar

Pilot ccedilaptaki ccedilalıĢmalar

2411 Genel CcedilalıĢmalar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ilk aĢama sahanın oumlzelliklerinin teknik elemanlar

tarafından belirlenmesidir Bu amaccedilla mermer sahasında makroskobik birtakım ccedilalıĢmalar

yapılır Mermercilik sektoumlruumlnde bu ccedilalıĢmalar detaylı olarak yapılmadan iĢletmeye geccedilildiği

bilinen bir gerccedilektir Genel ccedilalıĢmalar sırasında sahada Ģu iĢlemler yapılmalıdır

Teknik elemanlarca sahada jeolojik goumlzlemler yapılarak yaklaĢık rezerv tespiti

sahada bulunan kayaccedilların yapısı yol su iklim Ģartları elektrik durumu iĢccedili

temini

Mermer tabakası uumlzerinde bulunan dekapaj veya değiĢikliğe uğramıĢ boumllgenin

kalınlığı

Sahada bulunan mermerin renk desen sertliği kristal yapısı ve renklerin

sahadaki değiĢim durumu

Mermer sahasında bulunabilecek ccedilatlaklar ve fay hatları

Mermerin iccedilerisinde bulunabilecek ccedilatlaklar fissuumlrler ve bunların aralıkları

Sahada kabaca blok alınıp alınamayacağı

Mermer iccedilinde bulunabilecek yabancı minerallerin makroskobik olarak

belirlenmesi

Mermer ocak iĢletmeciliğinde oumlzellikle dikkat edilmesi gereken iki unsur

bulunmaktadır Birincisi mermer sahasından blok mermer alınıp alınamayacağı ikincisi ise

alınabilecek blok mermerlerin kesilip kesilemeyeceğidir Ccedilok iyi blok verebilen bir mermer

sahası kesim problemi varsa ekonomik olarak değerlendirilemeyecektir Bu nedenle mermer

sahasının ekonomik değere sahip olması iccedilin bu iki ana unsurun bir arada bulunması gerekir

Mermer ocaklarında genellikle blok mermer uumlretilmek istenir ve bu Ģekilde ekonomik

olabilir Ancak bazı durumlarda blok mermer vermeyen mermer sahaları da iĢletilmektedir

Oumlzellikle nadir bulunan mermerler iccedilin moloz diye adlandırılan mermer ocakları da

iĢletilmektedir Buna oumlrnek olarak suumls eĢyaları yapımında kullanılan oniks mermer ocakları

ekonomik olarak iĢletilebilmektedir

ĠĢletilmek istenen mermer sahasının makroskobik oumlzellikleri detaylı olarak

belirlendikten sonra en iyi blok verebilecek ocak ağzı belirlenmeli ve mermer ocak

iĢletmeciliğine buradan baĢlanmalıdır Ancak tuumlm bilgilerin sağlıklı olabilmesi iccedilin sahada

yapılan ccedilalıĢmaların sağlıklı olması ve alınan numunelerin sahanın tuumlm oumlzelliklerini temsil

etmesi gerekmektedir

42

Mermer sahasından alınan numuneler uumlzerinde kesme ve iĢleme deneyleri yapılarak

kesim durumu tabakalaĢma durumu renk ve desen durumu belirlenmelidir Bazı kayaccedillarda

kesim youmlnlerine goumlre birtakım oumlzelliklerde değiĢikler meydana gelebilmektedir Bu

aĢamadan sonra yapılacak iĢlem ocakta ccedilıkarılacak mermerin bezeri mermerlerin fiyat

analizi ve piyasa araĢtırması yapmaktır Sahada bulunan mermerin kullanım yerleri ve

kullanıĢ Ģekilleri belirlenmelidir Tuumlm bu hususlar detaylı olarak yapılmalıdır Aksi takdirde

yapılacak herhangi bir hata veya ihmal daha sonraki aĢamalarda problemlerin doğmasına

neden olacaktır Madencilik yuumlksek yatırım gerektiren bir sektoumlrduumlr Yapılacak ccedilalıĢmalarda

bu husus goumlz ardı edilmemelidir

2412 Detay CcedilalıĢmalar

ĠĢletilmek istenen mermer sahasında makroskobik oumlzelliklere dayalı bilgiler detaylı

olarak belirlendikten sonra uumlretilecek mermerin petroğrafik ve minerolojik oumlzelliklerinin

belirlenmesi gerekir Sahadaki mermer oluĢumunun iccedilersinde bulunabilecek yabancı

mineraller ve bu minerallerin keme ve iĢleme aĢamalarında ortaya ccedilıkarabilecekleri

problemler belirlenmelidir

Detay ccedilalıĢmalarda sahanın jeolojik olarak tanımlanması ve jeolojik haritasının

ccedilıkarılması gerekir Sahada bulunan litolojik birimler kırık-ccedilatlaklar ve fay hatları harita

uumlzerine iĢaretlenmelidir TabakalaĢmanın belirlenebilmesi iccedilin harita uumlzerinden kesitler

ccedilıkarılmalıdır

2413 Pilot Ccedilaptaki CcedilalıĢmalar

Genel ve detay ccedilalıĢmaların olumlu sonuccedillar vermesinden sonra iĢletme durumunun

gerccedileğe yakın olarak ortaya ccedilıkarılmasıdır Ayrıntılı ccedilalıĢma ile ocak iccedilin en iyi yer tespiti

yapıldıktan sonra belirlenen yerde pilot bir ocak accedilılmalı ve saha iccedilin durum değerlendirmesi

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢma ile ocak yeri accedilılmıĢ ve ocaktan blok mermer alınıp alınamayacağı

anlaĢılmıĢ olmaktadır

Pilot ccedilapta ocağın accedilılması ile sahada bulunan kayaccedilların yapısı tabakalaĢma durumu

renklerin youmlnlere goumlre değiĢimi eklem ve ccedilatlak sistemleri hakkında bilgi sahibi

olunabilmektedir Ayrıca sahadan alınabilecek blok boyutları olumlu ve olumsuz olabilecek

tuumlm detaylar hakkında bilgi sahibi olunabilmektedir Pilot ocağın accedilılması ile mermerin

pazar durumunu oumlğrenme imkacircnı da olmaktadır Ayrıca tuumlm detaylar belli olduğundan

olabilecek riskler en aza indirilmiĢ olmaktadır

43

242 Mermer Ocak ġekilleri

2421 Ocak ĠĢletme Youmlnteminin Seccedililmesi

Bir mermer yatağının iĢletmeye alınmasını oluĢturan ocak yerinin seccedilimi aĢaması ile

birlikte yuumlruumltuumllmesi gereken en oumlnemli konulardan biri de ocak iĢletme youmlnteminin

seccedilimidir Mermer ocağından blok uumlretimi uygulanan ocak iĢletme (uumlretim youmlntemine) ve bu

iĢte kullanılan makine ve donanıma doğrudan bağlıdır Buguumln iccedilin mermer iĢletmelerinde

uygulanan iĢletme Ģekillerinin baĢlıcaları Ģunlardır

Bir ocak aynasından yapılan iĢletmeler

Birden fazla ocak aynasından veya birleĢik olarak yapılan iĢletmeler

Duumlz aynadan yapılan kademeli iĢletmeler

Yarım ay Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Daire (anfitiyatro) Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Yer altı (kapalı) iĢletmeler

243 Blok Ccedilıkarma Teknikleri

Mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan uumlretim youmlntemleri kullanılan makine ve

ekipmanlarla isimlendirilmiĢtir Hangi teknikle olura olsun amaccedil duumlzguumln geometrik Ģekilli ve

buumlyuumlk boyutlu blok ccedilıkarmaktır Bu youmlntemlerden hiccedilbiri tek baĢına kullanılmamaktadır

Yani modern makinenin yanında eski youmlntemlerdeki alet ve ekipmanlar da kullanılmaktadır

Dolayısıyla youmlntemler belirli ana baĢlıklar altında belirtilmesine rağmen tek baĢlarına blok

ccedilıkarma teknikleri olamayacağı unutulmamalıdır Mermer ocak iĢletmelerinde uygulanan

uumlretim tekniklerini Ģu ana baĢlıklar altında incelemek muumlmkuumlnduumlr

2431 Klasik Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

El ile blok ccedilıkarma tekniği

Patlayıcı maddelerle blok ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı hava ile blok ccedilıkarma tekniği

Delme-kamalama blok ccedilıkarma tekniği

Kanal accedilma makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

Kumlu tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

44

2432 Modern Makine ve Ekipmanlarla Yapılan Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Zincirli taĢ kesme makineleri ile blok ccedilıkarma youmlntemi

Elmas tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

2433 Deneme AĢamasındaki Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Lazer ıĢınları ile mermer ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı su ile (su jeti) kesme uumlretim youmlntemi

AteĢ ile yakma blok ccedilıkarma tekniği

244 Dekapajın (Oumlrtuuml Tabakasının) Kaldırılması

Dekapaj madencilik soumlzluumlğuumlnde ldquoaccedilık iĢletme projesine goumlre maden yatağının

uumlzerindeki veya kontağındaki oumlrtuuml tabakasının gevĢetilmesi kazılması yuumlklenmesi

taĢınması toprak harmanına doumlkuumllmesi serilmesi harman sahasının duumlzeltilmesi toprak

harmanı ve kademe yollarının yapımı ve bakımı gibi muhtelif ameliyeleri kapsayan

iĢlemlerin tuumlmuumlrdquo olarak tanımlanmaktadır

Mermer ocak iĢletmeciliğinde de faydalı damara ulaĢmak iccedilin mermer kuumltlesi

uumlzerindeki toprak oumlrtuumlsuuml ve yabancı maddeleri kaldırmak dekapaj olarak

isimlendirilmektedir Mermer yataklarının yuumlzeyde veya yuumlzeye yakın boumllgelerde

bulunmalarından dolayı uumlzerlerinde fazla miktarda oumlrtuuml tabakası yoktur Ancak mermer

ocaklarında oluĢum itibari ile bozulmuĢ olan alterasyon zonunun kalınlığının bazen az bazı

durumlarda ise fazla kalın olabilmektedir Bu gibi durumlarda alterasyon zonunu kaldırmak

oldukccedila maliyetli olmaktadır

Mermer yatakları genellikle buumlyuumlk mostralar vermektedir Mostra yeryuumlzuumlnde bir

madenin accedilığa ccedilıkmıĢ ve ccedilıplak goumlz ile goumlruumllen kısmı yani maden yatağının yuumlzeyi ile

yeryuumlzuumlnuumln ara kesitidir Uumlzerinde oumlrtuuml tabakası bulunmayan mermer ocaklarında hemen

uumlretime baĢlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrtuuml tabakası bulunan mermer ocaklarında ise yapılacak

iĢlem oumlrtuuml tabakasının kazı ve yuumlkleme makineleri ile temizlenmesi ve daha sonra uumlretime

geccedililmesidir Mermer ocaklarındaki oumlrtuuml tabakasını kaldırmak iccedilin greyderler dozerler

kepccedileler kırıcılar ekskavatoumlrler kamyonlar kullanılabilir

33

Arama Faaliyeti

Madde 17 - Arama ruhsatı ve sertifika suumlresi uumlccedil yıldır Bu suumlre IV grup madenler

iccedilin arama faaliyet raporları ile muumlracaat edilmesi hacirclinde iki yıl uzatılabilir

Ruhsat sahibi ikinci yılın sonuna kadar arama faaliyet raporu vermek zorundadır

Uzatma talebinde bulunulan IV grup ruhsatlar iccedilin taleple birlikte uumlccediluumlncuuml yılın sonunda

ikinci arama faaliyet raporu verilmesi gerekir Arama faaliyet raporlarının suumlresinde

verilmemesi hacirclinde teminat irat kaydedilir

Arama faaliyet raporları yapılan ccedilalıĢmaların niteliği dikkate alınarak jeoloji maden

jeofizik muumlhendisi veya muumlhendislerince hazırlanır

Arama ruhsat suumlresi sonunda iĢletme ruhsatı talebinde bulunulmayan arama ruhsatları

iptal edilerek teminatı ruhsat sahibine iade edilir

Arama doumlneminde teknolojik araĢtırma geliĢtirme pilot ccedilalıĢmalar ve pazar

araĢtırmaları yapmak uumlzere arama faaliyet raporu ile birlikte muumlracaat eden ruhsat sahibine

Genel Muumlduumlrluumlkccedile goumlruumlnuumlr rezervin 10bdquouna kadar maden uumlretim ve satıĢ izni verilebilir

Bu fıkraya aykırı uumlretim ve satıĢ yapanlar hakkında 10 uncu Maddeye goumlre iĢlem yapılır

Arama doumlneminde uumlretim yapılması durumunda satıĢ bilgi formunun 29 uncu Maddede

belirtilen suumlrede verilmesi zorunludur

ĠĢletme Ruhsatı ve Madenin ĠĢletilmesi

Madde 24- Arama ruhsat suumlresi sonuna kadar tespit edilen madenin rezerv bilgilerini

de iccedileren arama faaliyet raporu en az bir maden muumlhendisi tarafından hazırlanan faaliyet

sonrası iĢletme alanının ccedilevre ile uyumlu hacircle getirilmesini de iccedileren iĢletme projesi ve talep

harcının oumldendiğine dair belge ile muumlracaatta bulunulması hacirclinde iĢletme ruhsatı hakkı

doğar

Projelerdeki eksiklikler yapılan bildirimden itibaren uumlccedil ay iccedilinde tamamlanır

Eksikliklerini verilen suumlrede tamamlamayanların teminatları iki katına ccedilıkarılır ve suumlre uumlccedil ay

daha uzatılır Bu suumlre sonunda eksikliklerini tamamlamayanların talepleri kabul edilmez ve

teminatları irat kaydedilir

I grup (a) bendi madenlerin ruhsat suumlresi en az beĢ yıldır Diğer grup madenlerin

iĢletme ruhsat suumlresi on yıldan az olmamak uumlzere projesine goumlre belirlenir Suumlrenin

bitiminden oumlnce yeni bir projeyle uzatma talebinde bulunulması hacirclinde ruhsat suumlresi

uzatılabilir Toplam ruhsat suumlresi altmıĢ yılı geccedilemez AltmıĢ yıldan sonraki suumlrenin

uzatılmasına Bakanlar Kurulu yetkilidir

Arama ruhsatlı sahalara arama suumlresince belirlenen goumlruumlnuumlr muhtemel ve muumlmkuumln

rezerv alanı uumlzerinden iĢletme ruhsatı goumlruumlnuumlr rezerv alanına da iĢletme izni verilir Arama

ruhsatının diğer kısımları taksir edilir Muumlmkuumln rezerv alanlarının IV grup ruhsat

sahalarında beĢ yıl diğer grup ruhsat sahalarında uumlccedil yıl iccedilinde goumlruumlnuumlr ve muhtemel rezerv

haline getirilmesi zorunludur Goumlruumlnuumlr ve muhtemel rezerv hacircline getirilmeyen alanlar da

taksir edilir

34

III grup madenlerde projede uumlretilmesi oumlngoumlruumllen madenler iccedilin gerekli su miktarı ve

gaz debisi esas alınır Bu grup madenler rezervuar beslenme alanı ve havzanın tabii

dengesini bozmayacak kapasitesini aĢmayacak ve iĢletme tesislerini kapsayacak Ģekilde

ruhsatlandırılır

V grup madenlerin uumlretimi iĢletme sertifikası ile yapılır Arama sertifikası suumlresi

sonuna kadar yapılan ccedilalıĢmaları iccedileren arama faaliyet raporu ve talep harcının oumldendiğine

dair belge ile muumlracaatta bulunulması hacirclinde iĢletme sertifikası hakkı doğar

ĠĢletme sertifikası suumlresi beĢ yıl olup bu suumlre uzatılabilir

V grup madenlerin uumlretimi arazi yuumlzeyinden toplanarak yapılır Bu madenlerin

iĢletilmesi iccedilin yarma galeri gibi faaliyette bulunulmasının gerekmesi durumunda en az bir

maden muumlhendisi tarafından iĢletme projesi hazırlanarak Genel Muumlduumlrluumlkten izin alınması

zorunludur

Goumlruumlnuumlr rezervi belirlenen alanlar uumlzerine maden iĢletmeciliğine engel olacak Ģekilde

baĢka grup iĢletme ruhsatı verilemez Ancak farklı gruptaki ruhsat taleplerinin aynı kiĢiye ait

olması veya talep sahiplerinin aralarında mutabakat sağladıklarını belgelemeleri hacirclinde bu

Ģart aranmaz

Aynı alanda ayrı veya aynı gruplara ait ruhsat faaliyetlerinin ccedilakıĢmasından dolayı

ruhsat sahipleri arasında uyuĢmazlık ccedilıkması veya kendi aralarında mutabakat

sağlayamamaları hacirclinde Bakanlık projeler uumlzerinde veveya yerinde inceleme yapar

Ġnceleme sonucunda bu alanda ayrı ayrı ccedilalıĢma imkacircnının tespiti hacirclinde ccedilalıĢma esasları

Bakanlıkccedila belirlenir Bu muumlmkuumln değilse oumlncelik hakkı esas alınarak faaliyete izin verilir

Kanunun 7‟nci Maddesine goumlre alınması gerekli izinler iccedilin ruhsat tarihinden itibaren

uumlccedil ay iccedilinde muumlracaat edilmesi zorunludur Aksi takdirde teminat irat kaydedilir Ġzinlerin

alınmasından itibaren iĢletme izni verilir Bu iznin verildiği tarihten itibaren bir yıllık suumlre

iccedilinde ruhsat sahibi madeni iĢletmeye almak zorundadır Bu suumlrede iĢletmeye alınmayan

ruhsat sahalarında ccedilalıĢılmayan her yıl iccedilin projede belirtilen uumlretim miktarının 10bdquou

uumlzerinden Devlet hakkı alınır Ancak kamu kurumlarınca iĢletilen bor tuzu ve Ereğli Koumlmuumlr

Havzasındaki taĢ koumlmuumlruuml ruhsatları iccedilin bu huumlkuumlm uygulanmaz

BeĢ yıllık suumlrede muumlcbir sebepler ve beklenmeyen hacircller dıĢında uumlccedil yıldan fazla

uumlretim yapılmayan ruhsatlar teminatları irat kaydedilerek iptal edilir

35

Ereğli Koumlmuumlr Havzasındaki taĢkoumlmuumlruuml ve 2840 sayılı Bor Tuzları Trona ve Asfaltit

Madenleri ile Nuumlkleer Enerji Ham Maddelerinin ĠĢletilmesini Linyit ve Demir Sahalarının

Bazılarının Ġadesini Duumlzenleyen Kanun‟da sayılan bor tuzu toryum ve uranyum madenleri

iccedilin bu Maddede yazılı suumlreler uygulanmaz

ĠĢletme Faaliyeti

Madde 29- ĠĢletme faaliyeti projesine ve Kanunun ilgili huumlkuumlmlerine goumlre yuumlruumltuumlluumlr

ĠĢletme projeleri ve değiĢiklikleri uygulamaya konulmadan oumlnce Genel Muumlduumlrluumlk

onayının alınması zorunludur Aksi takdirde faaliyet durdurulur

ĠĢletme accedilısından tehlikeli durumların tespiti hacirclinde bu hacirclleri gidermek iccedilin ruhsat

sahibine altı aya kadar suumlre verilir muumlcbir sebepler dıĢında bu suumlre uzatılmaz Bu suumlre

sonunda projeye uygun faaliyette bulunulmaması veya tehlikeli durumun ortadan

kaldırılmaması hacirclinde teminat irat kaydedilerek iĢletme faaliyeti durdurulur

Ruhsat sahibi her yıl nisan ayı sonuna kadar bir oumlnceki yıl iccedilinde gerccedilekleĢtirdiği

iĢletme faaliyeti ile ilgili teknik belgeleri satıĢ bilgi formunu faaliyet bilgi formunu ve

iĢletme sahasında arama yapmıĢ ise arama ile ilgili bilgileri Genel Muumlduumlrluumlğe vermekle

yuumlkuumlmluumlduumlr Yuumlkuumlmluumlluumlğuumln yerine getirilmemesi hacirclinde teminat irat kaydedilir

Yuumlkuumlmluumlluumlk yerine getirilinceye kadar faaliyet durdurulur

I grup (a) bendi madenler iccedilin ruhsat sahibi her yıl nisan ayı sonuna kadar bir oumlnceki

yıl iccedilinde gerccedilekleĢtirdiği iĢletme faaliyeti ile ilgili satıĢ bilgi formunu faaliyet bilgi formunu

il oumlzel idaresine vermekle yuumlkuumlmluumlduumlr Yuumlkuumlmluumlluumlğuumln yerine getirilmemesi hacirclinde teminat

il oumlzel idaresi hesabına irat kaydedilir Yuumlkuumlmluumlluumlk yerine getirilinceye kadar faaliyet

durdurulur

Teknik Nezaret

Madde 31- Maden uumlretimi bir maden muumlhendisi nezaretinde yapılır Maden

muumlhendisinin daimicirc olarak istihdam edileceği iĢletme buumlyuumlkluumlğuuml ile istihdam usul ve esasları

Bakanlıkccedila ccedilıkarılacak youmlnetmelikle belirlenir ĠĢletmede istihdam edilen maden muumlhendisi

4857 sayılı ĠĢ Kanunu‟nun 82‟nci Maddesinde belirtilen iĢ guumlvenliği ile goumlrevli muumlhendis

veya teknik elemanların uumlstlendiği goumlrev ve sorumluluğu da yerine getirir

Maden muumlhendisi istihdamı veya nezareti gerccedilekleĢmeden uumlretim yapılması hacirclinde

ruhsat teminatı irat kaydedilerek faaliyet durdurulur Maden muumlhendisi istihdamınezareti

sağlanması ve teminatın yenilenmesi ile faaliyete izin verilir

Pasa Bakiye Yığını ve Cuumlrufların Muhafazası

Madde 36- Madencilik ve muumlteakip safhalarındaki faaliyetler sırasında cevher metal

veya ekonomik değer ihtiva eden guumlnuumln Ģartlarında teknik veya ekonomik değerlendirmesi

muumlmkuumln olmayan pasa zenginleĢtirme bakiye yığını ve cuumlruflar ccedilevre kirliliği accedilısından

mahzur teĢkil etmiyorsa geccedilirildikleri son iĢlemden ccedilıktığı Ģekliyle ayrı ayrı muhafaza edilir

Bu bakiye ve pasa yığınlarının miktarları fiziki oumlzellikleri usuluumlne goumlre alınmıĢ

36

numunelerin analiz raporları ve doumlkuumlm alanları faaliyet raporları plan ve haritalarda

goumlsterilir ĠĢletme ruhsatının herhangi bir sebeple sona ermesi hacirclinde sahadan uumlretilmiĢ

madenlerin pasa bakiye yığınları ve cuumlrufların ruhsat sahibince nakledilmesi iccedilin bu

Kanunda zikredilen muumlcbir sebepler dıĢında altı aylık suumlre verilir Bu suumlre iccedilerisinde

nakledilmeyen ve ekonomik değeri olan madenler valilik tarafından ihale edilerek satılır

SatıĢtan sağlanan gelir oumlzel idareye aktarılır Ekonomik değeri olmayan Maddeler iccedilin 32‟nci

Madde huumlkuumlmleri uygulanır Birinci fıkraya aykırı hareket edenlerin teminatları irat

kaydedilir

22 ĠĢ Kanunu

Son hacircliyle ĠĢ Kanunu 4857 sayı ve 22052003 tarihinde kabul edilerek 10062003

tarih ve 25134 sayılı Resmicirc Gazete‟de yayımlanmıĢtır Buna goumlre iĢ kanunun mermercilik

sektoumlruumlnuuml ilgilendiren maddelerini Ģu Ģekilde sıralamak muumlmkuumlnduumlr

Genel Huumlkuumlmler

Amaccedil ve Kapsam

MADDE 1 - Bu Kanunun amacı iĢverenler ile bir iĢ soumlzleĢmesine dayanarak

ccedilalıĢtırılan iĢccedililerin ccedilalıĢma Ģartları ve ccedilalıĢma ortamına iliĢkin hak ve sorumluluklarını

duumlzenlemektir

Bu Kanun 4‟uumlncuuml maddedeki istisnalar dıĢında kalan buumltuumln iĢ yerlerine bu iĢ

yerlerinin iĢverenleri ile iĢveren vekillerine ve iĢccedililerine faaliyet konularına bakılmaksızın

uygulanır

ĠĢ yerleri iĢverenler iĢveren vekilleri ve iĢccedililer 3‟uumlncuuml maddedeki bildirim guumlnuumlne

bakılmaksızın bu Kanun huumlkuumlmleri ile bağlı olurlar

MADDE 2- Bir iĢ soumlzleĢmesine dayanarak ccedilalıĢan gerccedilek kiĢiye iĢccedili iĢccedili ccedilalıĢtıran

gerccedilek veya tuumlzel kiĢiye yahut tuumlzel kiĢiliği olmayan kurum ve kuruluĢlara iĢveren iĢccedili ile

iĢveren arasında kurulan iliĢkiye iĢ iliĢkisi denir ĠĢveren tarafından mal veya hizmet uumlretmek

amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile iĢccedilinin birlikte oumlrguumltlendiği birime iĢ yeri denir

ĠĢverenin iĢ yerinde uumlrettiği mal veya hizmet ile nitelik youmlnuumlnden bağlılığı bulunan ve

aynı youmlnetim altında oumlrguumltlenen yerler (iĢ yerine bağlı yerler) ile dinlenme ccedilocuk emzirme

yemek uyku yıkanma muayene ve bakım beden ve meslekicirc eğitim ve avlu gibi diğer

eklentiler ve araccedillar da iĢ yerinden sayılır

ĠĢyeri iĢ yerine bağlı yerler eklentiler ve araccedillar ile oluĢturulan iĢ organizasyonu

kapsamında bir buumltuumlnduumlr

ĠĢveren adına hareket eden ve iĢin iĢ yerinin ve iĢletmenin youmlnetiminde goumlrev alan

kimselere iĢveren vekili denir ĠĢveren vekilinin bu sıfatla iĢccedililere karĢı iĢlem ve

yuumlkuumlmluumlluumlklerinden doğrudan iĢveren sorumludur

37

Bu Kanunda iĢveren iccedilin oumlngoumlruumllen her ccedileĢit sorumluluk ve zorunluluklar iĢveren

vekilleri hakkında da uygulanır ĠĢveren vekilliği sıfatı iĢccedililere tanınan hak ve

yuumlkuumlmluumlluumlkleri ortadan kaldırmaz

Bir iĢverenden iĢ yerinde yuumlruumlttuumlğuuml mal veya hizmet uumlretimine iliĢkin yardımcı

iĢlerinde veya asıl iĢin bir boumlluumlmuumlnde iĢletmenin ve iĢin gereği ile teknolojik nedenlerle

uzmanlık gerektiren iĢlerde iĢ alan ve bu iĢ iccedilin goumlrevlendirdiği iĢccedililerini sadece bu iĢ

yerinde aldığı iĢte ccedilalıĢtıran diğer iĢveren ile iĢ aldığı iĢveren arasında kurulan iliĢkiye asıl

iĢveren-alt iĢveren iliĢkisi denir Bu iliĢkide asıl iĢveren alt iĢverenin iĢccedililerine karĢı o iĢ yeri

ile ilgili olarak bu Kanundan iĢ soumlzleĢmesinden veya alt iĢverenin taraf olduğu toplu iĢ

soumlzleĢmesinden doğan yuumlkuumlmluumlluumlklerinden alt iĢveren ile birlikte sorumludur

Asıl iĢverenin iĢccedililerinin alt iĢveren tarafından iĢe alınarak ccedilalıĢtırılmaya devam

ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamaz veya daha oumlnce o iĢ yerinde ccedilalıĢtırılan kimse ile alt

iĢveren iliĢkisi kurulamaz Aksi hacirclde ve genel olarak asıl iĢveren alt iĢveren iliĢkisinin

muvazaalı iĢleme dayandığı kabul edilerek alt iĢverenin iĢccedilileri baĢlangıccediltan itibaren asıl

iĢverenin iĢccedilisi sayılarak iĢlem goumlruumlrler ĠĢletmenin ve iĢin gereği ile teknolojik nedenlerle

uzmanlık gerektiren iĢler dıĢında asıl iĢ boumlluumlnerek alt iĢverenlere verilemez

ĠĢ Yerini Bildirme

MADDE 3 - Bu Kanunun kapsamına giren nitelikte bir iĢ yerini kuran her ne suretle

olursa olsun devralan ccedilalıĢma konusunu kısmen veya tamamen değiĢtiren veya herhangi bir

sebeple faaliyetine son veren ve iĢ yerini kapatan iĢveren iĢ yerinin unvan ve adresini

ccedilalıĢtırılan iĢccedili sayısını ccedilalıĢma konusunu iĢin baĢlama veya bitme guumlnuumlnuuml kendi adını ve

soyadını yahut unvanını adresini varsa iĢveren vekili veya vekillerinin adı soyadı ve

adreslerini bir ay iccedilinde boumllge muumlduumlrluumlğuumlne bildirmek zorundadır

Alt iĢveren bu sıfatla mal veya hizmet uumlretimi iccedilin meydana getirdiği kendi iĢ yeri

iccedilin birinci fıkra huumlkmuumlne goumlre bildirim yapmakla yuumlkuumlmluumlduumlr

MADDE 5 - ĠĢ iliĢkisinde dil ırk cinsiyet siyasal duumlĢuumlnce felseficirc inanccedil din ve

mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayırım yapılamaz

ĠĢveren esaslı sebepler olmadıkccedila tam suumlreli ccedilalıĢan iĢccedili karĢısında kısmi suumlreli

ccedilalıĢan iĢccediliye belirsiz suumlreli ccedilalıĢan iĢccedili karĢısında belirli suumlreli ccedilalıĢan iĢccediliye farklı iĢlem

yapamaz

ĠĢveren biyolojik veya iĢin niteliğine iliĢkin sebepler zorunlu kılmadıkccedila bir iĢccediliye iĢ

soumlzleĢmesinin yapılmasında Ģartlarının oluĢturulmasında uygulanmasında ve sona

ermesinde cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı iĢlem yapamaz

Aynı veya eĢit değerde bir iĢ iccedilin cinsiyet nedeniyle daha duumlĢuumlk uumlcret

kararlaĢtırılamaz

ĠĢccedilinin cinsiyeti nedeniyle oumlzel koruyucu huumlkuumlmlerin uygulanması daha duumlĢuumlk bir

uumlcretin uygulanmasını haklı kılmaz

38

ĠĢ iliĢkisinde veya sona ermesinde yukarıdaki fıkra huumlkuumlmlerine aykırı davranıldığında

iĢccedili doumlrt aya kadar uumlcreti tutarındaki uygun bir tazminattan baĢka yoksun bırakıldığı

haklarını da talep edebilir 2821 sayılı Sendikalar Kanunu‟nun 31‟inci maddesi huumlkuumlmleri

saklıdır 20‟inci madde huumlkuumlmleri saklı kalmak uumlzere iĢverenin yukarıdaki fıkra huumlkuumlmlerine

aykırı davrandığını iĢccedili ispat etmekle yuumlkuumlmluumlduumlr Ancak iĢccedili bir ihlalin varlığı ihtimalini

guumlccedilluuml bir biccedilimde goumlsteren bir durumu ortaya koyduğunda iĢveren boumlyle bir ihlalin mevcut

olmadığını ispat etmekle yuumlkuumlmluuml olur

ĠĢ Yerinin veya Bir Boumlluumlmuumlnuumln Devri

MADDE 6 ndash ĠĢ yeri veya iĢ yerinin bir boumlluumlmuuml hukuki bir iĢleme dayalı olarak baĢka

birine devredildiğinde devir tarihinde iĢ yerinde veya bir boumlluumlmuumlnde mevcut olan iĢ

soumlzleĢmeleri buumltuumln hak ve borccedilları ile birlikte devralana geccediler

Devralan iĢveren iĢccedilinin hizmet suumlresinin esas alındığı haklarda iĢccedilinin devreden

iĢveren yanında iĢe baĢladığı tarihe goumlre iĢlem yapmakla yuumlkuumlmluumlduumlr

Yukarıdaki huumlkuumlmlere goumlre devir hacirclinde devirden oumlnce doğmuĢ olan ve devir

tarihinde oumldenmesi gereken borccedillardan devreden ve devralan iĢveren birlikte sorumludurlar

Ancak bu yuumlkuumlmluumlluumlklerden devreden iĢverenin sorumluluğu devir tarihinden itibaren iki yıl

ile sınırlıdır Tuumlzel kiĢiliğin birleĢme veya katılma ya da tuumlruumlnuumln değiĢmesiyle sona erme

hacirclinde birlikte sorumluluk huumlkuumlmleri uygulanmaz

23 Mali ĠĢlemler

Gelir Vergisi Kanunu huumlkuumlmleri uyarınca muumlkellefiyet tesisini gerektiren bir olayın

oluĢması muumlkellefiyetle ilgili değiĢikliklerin olması ve muumlkellefiyetin herhangi bir nedenle

sona ermesi gibi durumlarda muumlkelleflerin nasıl bir yol izleyeceği ve hangi belgeleri bağlı

bulundukları vergi dairesine ibraz edecekleri hususlarına yer verilmiĢtir Her Ģeyin bir

baĢlangıcı ve bitiĢi olduğu gibi vergilendirmede de muumlkellefiyetin baĢlaması devamı ve sona

erme suumlreccedilleri vardır Gelir vergisinde muumlkellefiyet muumlkellefiyeti gerektiren hukuki

durumun oluĢmasıyla baĢlar devam eder ve gerekli Ģartların oluĢmasıyla sona erer

231 Muumlkellefiyet BaĢlangıcı

Gelir vergisi muumlkelleflerinin ticari sınai veya zirai bir iĢle ilgili fiilicirc olarak ccedilalıĢmaya

baĢlamaları veya mesleki bilgiye ve ihtisasa dayanan bir meslek ya da sanat faaliyetiyle

uğraĢmaları bu kiĢilerin vergi muumlkellefi olmalarını gerektirir Fiilicirc olarak ccedilalıĢmaya

baĢlamaktan kasıt muumlkellefin faaliyetine baĢladığını goumlsteren bazı Ģartların oluĢmasıdır Bu

Ģartlar tuumlccarlar ve serbest meslek erbabı iccedilin farklılık goumlstermektedir

39

2311 Tuumlccarlarda ĠĢe BaĢlama Belirtileri

Bir iĢ yeri accedilmak (ĠĢ yeri accedilmaktan maksat belli bir yerde bilfiil ticari veya

sınai faaliyete geccedilmek demektir Bir yerin ne maksatla olursa olsun sadece

tutulmuĢ olması veya iccedilinde tertibat ve tesisat yapılmakta bulunması iĢ yerinin

accedilıldığını goumlstermez)

ĠĢyeri accedilılmamıĢ olsa bile ticaret siciline veya mesleki bir teĢekkuumlle

kaydolunmak

Kazanccedilları basit usulde tespit edilen tuumlccarlar iccedilin iĢle bilfiil uğraĢmaya

baĢlanması

Yukarıda sayılan Ģartlardan herhangi birinin gerccedilekleĢmiĢ olması muumlkellefiyette iĢe

baĢlanıldığını goumlsterir

2312 Serbest Meslek Erbabı Ġccedilin ĠĢe BaĢlama Belirtileri

Muayenehane yazıhane atoumllye gibi oumlzel iĢ yerleri accedilmak

CcedilalıĢılan yere mesleki faaliyette bulunulduğunu ifade eden tabelalar ve levhalar

asmak

Her ne Ģekilde olursa olsun devamlı olarak mesleki faaliyette bulunduğunu

goumlsteren ilanlar yapmak

Serbest olarak mesleki faaliyette bulunmak uumlzere mesleki bir birlik veya

mesleki bir odaya kayıt yaptırmak (Bu Ģekilde birlik veya odaya kayıt

yaptıranlar herhangi bir nedenle mesleki faaliyet yapmayacak ise bu durumu

vergi dairesine bildirmek zorundadır)

232 ĠĢe BaĢlama ĠĢi Bırakma ve Muumlkellefiyette Meydana Gelen

DeğiĢikliklerde Bildirim ġekli

ĠĢe baĢlama iĢi bırakma ve muumlkellefiyette meydana gelen değiĢikliklerde bildirimlerin

yazılı olması esastır Bunun istisnası defter ve belge tutmaya mecbur olmayan

muumlkelleflerden okuma yazma bilmeyenlerin bildirimlerini soumlzluuml olarak yapabilmesidir Soumlzluuml

bildirimler tutanakla tespit edilir Yazılı bildirimler posta ile taahhuumltluuml olarak goumlnderilebilir

Bu durumda bildirimin postaya verildiği tarih vergi dairesine verilme tarihi olarak kabul

edilir

2321 Gelir Vergisi Muumlkelleflerinin Bağlı Olduğu Vergi Dairesi

Bağlı bulunulan vergi dairesi gelir vergisi muumlkellefiyetinde muumlkellefin iĢ yeri veya iĢ

merkezinin bulunduğu yer vergi dairesidir Gelir vergisi muumlkelleflerinin beyannamelerini

verecekleri vergi daireleri aĢağıda goumlsterilmiĢtir

Gelir vergisi muumlkellefleri ĠĢ yerinin veya iĢ merkezinin bulunduğu yer vergi

dairesi

Gelirleri sadece zirai kazanccedil uumlcret gayrimenkul sermaye iradı menkul sermaye

iradı ve diğer kazanccedil ve iratlardan veya bunların birkaccedilından veya tamamından

ibaret olan muumlkellefler Ġkametgacirchlarının bulunduğu yer vergi dairesi

40

Belli bir iĢ yeri bulunmaksızın ccedilalıĢan ticaret ve serbest meslek erbabı

Ġkametgacirchlarının bulunduğu yer vergi dairesi

Vergi tevkifatı yapmaya mecbur olanların tevkif edilen vergilerle ilgili

iĢlemlerinde oumldeme ve tahakkukun yapıldığı yerin bağlı olduğu vergi dairesi

233 ĠĢe BaĢlamada Vergi Dairesine BaĢvuru

Muumlkellefiyetin baĢlaması iccedilin vergi dairelerinden ya da Gelir Ġdaresi BaĢkanlığının

internet sitesi olan wwwgibgovtr adresinden elde edilen iĢe baĢlama bildirim formunun

oldurulması ve forma eklenecek belgeler ile birlikte vergi dairesi sicil yoklama servisine

muumlracaat edilmesi gerekmektedir Gerccedilek kiĢilerde iĢe baĢlama bildirimleri iĢe baĢlama

tarihinden itibaren 10 guumln iccedilinde kendilerince veya 1136 sayılı Avukatlık Kanunu‟na goumlre

ruhsat almıĢ avukatlar veya 3568 sayılı Kanuna goumlre yetki almıĢ meslek mensuplarınca ilgili

vergi dairesine yapılır

2331 Gerccedilek KiĢiler Ġccedilin ĠĢe BaĢlamada Aranacak Belgeler

ĠĢe baĢlamabırakma bildirimi

Onaylı nuumlfus cuumlzdan sureti (Muumlkellefin Vergi Dairesine bizzat baĢvurması

hacirclinde nuumlfus cuumlzdanının fotokopisi muumlduumlr yardımcısı Ģef veya

goumlrevlendirilecek bir memur tarafından aslı ile karĢılaĢtırılarak ldquoAslının

Aynıdırrdquo Ģeklinde tasdik edilir)

Ġkametgacirch senedi (Resimli)

Noter onaylı imza sirkuumlleri (Basit usulde vergilendirilenler hariccedil)

Basit usulde vergilendirme talep eden muumlkelleflerden iĢ yerinin kendisine ait

olması hacirclinde emlak vergisine esas olan vergi değerini goumlsterir belediyeden

alınacak onaylı bir belge iĢ yerinin kiralanmıĢ olması hacirclinde ise kira

kontratının bir oumlrneği

24 Ocak Ağzı Accedilma

Mermer ocak iĢletmeciliği diğer madencilik sektoumlrlerinde olduğu gibi risklerin ccedilok

olduğu bir madencilik biccedilimidir Mermer ocak iĢletmeciliğine geccedililmeden bu risklerin

minimum seviyeye duumlĢuumlruumllmesi iccedilin gerekli tuumlm verilerin detaylı olarak accedilığa

kavuĢturulması gereklidir Bilindiği gibi madencilik geri doumlnuumlĢuuml oldukccedila maliyetli olan bir

sektoumlrduumlr Yapılacak ccedilalıĢmaların bilinccedilli ve uzman kiĢilerce yapılması oumlnemlidir Yatağın

durumu teknik olarak belirlenmelidir

41

241 Mermer Ocak ĠĢletmeciliğinde Oumln CcedilalıĢmalar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ilk aĢama mermer ruhsatının alınması ve yer tespitinin

sağlıklı bir Ģekilde yapılmasıdır Bu iĢlemlerden sonra sahada bir takım ccedilalıĢmalar

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢmalar Ģunlardır

Genel ccedilalıĢmalar

Detay ccedilalıĢmalar

Pilot ccedilaptaki ccedilalıĢmalar

2411 Genel CcedilalıĢmalar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ilk aĢama sahanın oumlzelliklerinin teknik elemanlar

tarafından belirlenmesidir Bu amaccedilla mermer sahasında makroskobik birtakım ccedilalıĢmalar

yapılır Mermercilik sektoumlruumlnde bu ccedilalıĢmalar detaylı olarak yapılmadan iĢletmeye geccedilildiği

bilinen bir gerccedilektir Genel ccedilalıĢmalar sırasında sahada Ģu iĢlemler yapılmalıdır

Teknik elemanlarca sahada jeolojik goumlzlemler yapılarak yaklaĢık rezerv tespiti

sahada bulunan kayaccedilların yapısı yol su iklim Ģartları elektrik durumu iĢccedili

temini

Mermer tabakası uumlzerinde bulunan dekapaj veya değiĢikliğe uğramıĢ boumllgenin

kalınlığı

Sahada bulunan mermerin renk desen sertliği kristal yapısı ve renklerin

sahadaki değiĢim durumu

Mermer sahasında bulunabilecek ccedilatlaklar ve fay hatları

Mermerin iccedilerisinde bulunabilecek ccedilatlaklar fissuumlrler ve bunların aralıkları

Sahada kabaca blok alınıp alınamayacağı

Mermer iccedilinde bulunabilecek yabancı minerallerin makroskobik olarak

belirlenmesi

Mermer ocak iĢletmeciliğinde oumlzellikle dikkat edilmesi gereken iki unsur

bulunmaktadır Birincisi mermer sahasından blok mermer alınıp alınamayacağı ikincisi ise

alınabilecek blok mermerlerin kesilip kesilemeyeceğidir Ccedilok iyi blok verebilen bir mermer

sahası kesim problemi varsa ekonomik olarak değerlendirilemeyecektir Bu nedenle mermer

sahasının ekonomik değere sahip olması iccedilin bu iki ana unsurun bir arada bulunması gerekir

Mermer ocaklarında genellikle blok mermer uumlretilmek istenir ve bu Ģekilde ekonomik

olabilir Ancak bazı durumlarda blok mermer vermeyen mermer sahaları da iĢletilmektedir

Oumlzellikle nadir bulunan mermerler iccedilin moloz diye adlandırılan mermer ocakları da

iĢletilmektedir Buna oumlrnek olarak suumls eĢyaları yapımında kullanılan oniks mermer ocakları

ekonomik olarak iĢletilebilmektedir

ĠĢletilmek istenen mermer sahasının makroskobik oumlzellikleri detaylı olarak

belirlendikten sonra en iyi blok verebilecek ocak ağzı belirlenmeli ve mermer ocak

iĢletmeciliğine buradan baĢlanmalıdır Ancak tuumlm bilgilerin sağlıklı olabilmesi iccedilin sahada

yapılan ccedilalıĢmaların sağlıklı olması ve alınan numunelerin sahanın tuumlm oumlzelliklerini temsil

etmesi gerekmektedir

42

Mermer sahasından alınan numuneler uumlzerinde kesme ve iĢleme deneyleri yapılarak

kesim durumu tabakalaĢma durumu renk ve desen durumu belirlenmelidir Bazı kayaccedillarda

kesim youmlnlerine goumlre birtakım oumlzelliklerde değiĢikler meydana gelebilmektedir Bu

aĢamadan sonra yapılacak iĢlem ocakta ccedilıkarılacak mermerin bezeri mermerlerin fiyat

analizi ve piyasa araĢtırması yapmaktır Sahada bulunan mermerin kullanım yerleri ve

kullanıĢ Ģekilleri belirlenmelidir Tuumlm bu hususlar detaylı olarak yapılmalıdır Aksi takdirde

yapılacak herhangi bir hata veya ihmal daha sonraki aĢamalarda problemlerin doğmasına

neden olacaktır Madencilik yuumlksek yatırım gerektiren bir sektoumlrduumlr Yapılacak ccedilalıĢmalarda

bu husus goumlz ardı edilmemelidir

2412 Detay CcedilalıĢmalar

ĠĢletilmek istenen mermer sahasında makroskobik oumlzelliklere dayalı bilgiler detaylı

olarak belirlendikten sonra uumlretilecek mermerin petroğrafik ve minerolojik oumlzelliklerinin

belirlenmesi gerekir Sahadaki mermer oluĢumunun iccedilersinde bulunabilecek yabancı

mineraller ve bu minerallerin keme ve iĢleme aĢamalarında ortaya ccedilıkarabilecekleri

problemler belirlenmelidir

Detay ccedilalıĢmalarda sahanın jeolojik olarak tanımlanması ve jeolojik haritasının

ccedilıkarılması gerekir Sahada bulunan litolojik birimler kırık-ccedilatlaklar ve fay hatları harita

uumlzerine iĢaretlenmelidir TabakalaĢmanın belirlenebilmesi iccedilin harita uumlzerinden kesitler

ccedilıkarılmalıdır

2413 Pilot Ccedilaptaki CcedilalıĢmalar

Genel ve detay ccedilalıĢmaların olumlu sonuccedillar vermesinden sonra iĢletme durumunun

gerccedileğe yakın olarak ortaya ccedilıkarılmasıdır Ayrıntılı ccedilalıĢma ile ocak iccedilin en iyi yer tespiti

yapıldıktan sonra belirlenen yerde pilot bir ocak accedilılmalı ve saha iccedilin durum değerlendirmesi

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢma ile ocak yeri accedilılmıĢ ve ocaktan blok mermer alınıp alınamayacağı

anlaĢılmıĢ olmaktadır

Pilot ccedilapta ocağın accedilılması ile sahada bulunan kayaccedilların yapısı tabakalaĢma durumu

renklerin youmlnlere goumlre değiĢimi eklem ve ccedilatlak sistemleri hakkında bilgi sahibi

olunabilmektedir Ayrıca sahadan alınabilecek blok boyutları olumlu ve olumsuz olabilecek

tuumlm detaylar hakkında bilgi sahibi olunabilmektedir Pilot ocağın accedilılması ile mermerin

pazar durumunu oumlğrenme imkacircnı da olmaktadır Ayrıca tuumlm detaylar belli olduğundan

olabilecek riskler en aza indirilmiĢ olmaktadır

43

242 Mermer Ocak ġekilleri

2421 Ocak ĠĢletme Youmlnteminin Seccedililmesi

Bir mermer yatağının iĢletmeye alınmasını oluĢturan ocak yerinin seccedilimi aĢaması ile

birlikte yuumlruumltuumllmesi gereken en oumlnemli konulardan biri de ocak iĢletme youmlnteminin

seccedilimidir Mermer ocağından blok uumlretimi uygulanan ocak iĢletme (uumlretim youmlntemine) ve bu

iĢte kullanılan makine ve donanıma doğrudan bağlıdır Buguumln iccedilin mermer iĢletmelerinde

uygulanan iĢletme Ģekillerinin baĢlıcaları Ģunlardır

Bir ocak aynasından yapılan iĢletmeler

Birden fazla ocak aynasından veya birleĢik olarak yapılan iĢletmeler

Duumlz aynadan yapılan kademeli iĢletmeler

Yarım ay Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Daire (anfitiyatro) Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Yer altı (kapalı) iĢletmeler

243 Blok Ccedilıkarma Teknikleri

Mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan uumlretim youmlntemleri kullanılan makine ve

ekipmanlarla isimlendirilmiĢtir Hangi teknikle olura olsun amaccedil duumlzguumln geometrik Ģekilli ve

buumlyuumlk boyutlu blok ccedilıkarmaktır Bu youmlntemlerden hiccedilbiri tek baĢına kullanılmamaktadır

Yani modern makinenin yanında eski youmlntemlerdeki alet ve ekipmanlar da kullanılmaktadır

Dolayısıyla youmlntemler belirli ana baĢlıklar altında belirtilmesine rağmen tek baĢlarına blok

ccedilıkarma teknikleri olamayacağı unutulmamalıdır Mermer ocak iĢletmelerinde uygulanan

uumlretim tekniklerini Ģu ana baĢlıklar altında incelemek muumlmkuumlnduumlr

2431 Klasik Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

El ile blok ccedilıkarma tekniği

Patlayıcı maddelerle blok ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı hava ile blok ccedilıkarma tekniği

Delme-kamalama blok ccedilıkarma tekniği

Kanal accedilma makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

Kumlu tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

44

2432 Modern Makine ve Ekipmanlarla Yapılan Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Zincirli taĢ kesme makineleri ile blok ccedilıkarma youmlntemi

Elmas tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

2433 Deneme AĢamasındaki Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Lazer ıĢınları ile mermer ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı su ile (su jeti) kesme uumlretim youmlntemi

AteĢ ile yakma blok ccedilıkarma tekniği

244 Dekapajın (Oumlrtuuml Tabakasının) Kaldırılması

Dekapaj madencilik soumlzluumlğuumlnde ldquoaccedilık iĢletme projesine goumlre maden yatağının

uumlzerindeki veya kontağındaki oumlrtuuml tabakasının gevĢetilmesi kazılması yuumlklenmesi

taĢınması toprak harmanına doumlkuumllmesi serilmesi harman sahasının duumlzeltilmesi toprak

harmanı ve kademe yollarının yapımı ve bakımı gibi muhtelif ameliyeleri kapsayan

iĢlemlerin tuumlmuumlrdquo olarak tanımlanmaktadır

Mermer ocak iĢletmeciliğinde de faydalı damara ulaĢmak iccedilin mermer kuumltlesi

uumlzerindeki toprak oumlrtuumlsuuml ve yabancı maddeleri kaldırmak dekapaj olarak

isimlendirilmektedir Mermer yataklarının yuumlzeyde veya yuumlzeye yakın boumllgelerde

bulunmalarından dolayı uumlzerlerinde fazla miktarda oumlrtuuml tabakası yoktur Ancak mermer

ocaklarında oluĢum itibari ile bozulmuĢ olan alterasyon zonunun kalınlığının bazen az bazı

durumlarda ise fazla kalın olabilmektedir Bu gibi durumlarda alterasyon zonunu kaldırmak

oldukccedila maliyetli olmaktadır

Mermer yatakları genellikle buumlyuumlk mostralar vermektedir Mostra yeryuumlzuumlnde bir

madenin accedilığa ccedilıkmıĢ ve ccedilıplak goumlz ile goumlruumllen kısmı yani maden yatağının yuumlzeyi ile

yeryuumlzuumlnuumln ara kesitidir Uumlzerinde oumlrtuuml tabakası bulunmayan mermer ocaklarında hemen

uumlretime baĢlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrtuuml tabakası bulunan mermer ocaklarında ise yapılacak

iĢlem oumlrtuuml tabakasının kazı ve yuumlkleme makineleri ile temizlenmesi ve daha sonra uumlretime

geccedililmesidir Mermer ocaklarındaki oumlrtuuml tabakasını kaldırmak iccedilin greyderler dozerler

kepccedileler kırıcılar ekskavatoumlrler kamyonlar kullanılabilir

34

III grup madenlerde projede uumlretilmesi oumlngoumlruumllen madenler iccedilin gerekli su miktarı ve

gaz debisi esas alınır Bu grup madenler rezervuar beslenme alanı ve havzanın tabii

dengesini bozmayacak kapasitesini aĢmayacak ve iĢletme tesislerini kapsayacak Ģekilde

ruhsatlandırılır

V grup madenlerin uumlretimi iĢletme sertifikası ile yapılır Arama sertifikası suumlresi

sonuna kadar yapılan ccedilalıĢmaları iccedileren arama faaliyet raporu ve talep harcının oumldendiğine

dair belge ile muumlracaatta bulunulması hacirclinde iĢletme sertifikası hakkı doğar

ĠĢletme sertifikası suumlresi beĢ yıl olup bu suumlre uzatılabilir

V grup madenlerin uumlretimi arazi yuumlzeyinden toplanarak yapılır Bu madenlerin

iĢletilmesi iccedilin yarma galeri gibi faaliyette bulunulmasının gerekmesi durumunda en az bir

maden muumlhendisi tarafından iĢletme projesi hazırlanarak Genel Muumlduumlrluumlkten izin alınması

zorunludur

Goumlruumlnuumlr rezervi belirlenen alanlar uumlzerine maden iĢletmeciliğine engel olacak Ģekilde

baĢka grup iĢletme ruhsatı verilemez Ancak farklı gruptaki ruhsat taleplerinin aynı kiĢiye ait

olması veya talep sahiplerinin aralarında mutabakat sağladıklarını belgelemeleri hacirclinde bu

Ģart aranmaz

Aynı alanda ayrı veya aynı gruplara ait ruhsat faaliyetlerinin ccedilakıĢmasından dolayı

ruhsat sahipleri arasında uyuĢmazlık ccedilıkması veya kendi aralarında mutabakat

sağlayamamaları hacirclinde Bakanlık projeler uumlzerinde veveya yerinde inceleme yapar

Ġnceleme sonucunda bu alanda ayrı ayrı ccedilalıĢma imkacircnının tespiti hacirclinde ccedilalıĢma esasları

Bakanlıkccedila belirlenir Bu muumlmkuumln değilse oumlncelik hakkı esas alınarak faaliyete izin verilir

Kanunun 7‟nci Maddesine goumlre alınması gerekli izinler iccedilin ruhsat tarihinden itibaren

uumlccedil ay iccedilinde muumlracaat edilmesi zorunludur Aksi takdirde teminat irat kaydedilir Ġzinlerin

alınmasından itibaren iĢletme izni verilir Bu iznin verildiği tarihten itibaren bir yıllık suumlre

iccedilinde ruhsat sahibi madeni iĢletmeye almak zorundadır Bu suumlrede iĢletmeye alınmayan

ruhsat sahalarında ccedilalıĢılmayan her yıl iccedilin projede belirtilen uumlretim miktarının 10bdquou

uumlzerinden Devlet hakkı alınır Ancak kamu kurumlarınca iĢletilen bor tuzu ve Ereğli Koumlmuumlr

Havzasındaki taĢ koumlmuumlruuml ruhsatları iccedilin bu huumlkuumlm uygulanmaz

BeĢ yıllık suumlrede muumlcbir sebepler ve beklenmeyen hacircller dıĢında uumlccedil yıldan fazla

uumlretim yapılmayan ruhsatlar teminatları irat kaydedilerek iptal edilir

35

Ereğli Koumlmuumlr Havzasındaki taĢkoumlmuumlruuml ve 2840 sayılı Bor Tuzları Trona ve Asfaltit

Madenleri ile Nuumlkleer Enerji Ham Maddelerinin ĠĢletilmesini Linyit ve Demir Sahalarının

Bazılarının Ġadesini Duumlzenleyen Kanun‟da sayılan bor tuzu toryum ve uranyum madenleri

iccedilin bu Maddede yazılı suumlreler uygulanmaz

ĠĢletme Faaliyeti

Madde 29- ĠĢletme faaliyeti projesine ve Kanunun ilgili huumlkuumlmlerine goumlre yuumlruumltuumlluumlr

ĠĢletme projeleri ve değiĢiklikleri uygulamaya konulmadan oumlnce Genel Muumlduumlrluumlk

onayının alınması zorunludur Aksi takdirde faaliyet durdurulur

ĠĢletme accedilısından tehlikeli durumların tespiti hacirclinde bu hacirclleri gidermek iccedilin ruhsat

sahibine altı aya kadar suumlre verilir muumlcbir sebepler dıĢında bu suumlre uzatılmaz Bu suumlre

sonunda projeye uygun faaliyette bulunulmaması veya tehlikeli durumun ortadan

kaldırılmaması hacirclinde teminat irat kaydedilerek iĢletme faaliyeti durdurulur

Ruhsat sahibi her yıl nisan ayı sonuna kadar bir oumlnceki yıl iccedilinde gerccedilekleĢtirdiği

iĢletme faaliyeti ile ilgili teknik belgeleri satıĢ bilgi formunu faaliyet bilgi formunu ve

iĢletme sahasında arama yapmıĢ ise arama ile ilgili bilgileri Genel Muumlduumlrluumlğe vermekle

yuumlkuumlmluumlduumlr Yuumlkuumlmluumlluumlğuumln yerine getirilmemesi hacirclinde teminat irat kaydedilir

Yuumlkuumlmluumlluumlk yerine getirilinceye kadar faaliyet durdurulur

I grup (a) bendi madenler iccedilin ruhsat sahibi her yıl nisan ayı sonuna kadar bir oumlnceki

yıl iccedilinde gerccedilekleĢtirdiği iĢletme faaliyeti ile ilgili satıĢ bilgi formunu faaliyet bilgi formunu

il oumlzel idaresine vermekle yuumlkuumlmluumlduumlr Yuumlkuumlmluumlluumlğuumln yerine getirilmemesi hacirclinde teminat

il oumlzel idaresi hesabına irat kaydedilir Yuumlkuumlmluumlluumlk yerine getirilinceye kadar faaliyet

durdurulur

Teknik Nezaret

Madde 31- Maden uumlretimi bir maden muumlhendisi nezaretinde yapılır Maden

muumlhendisinin daimicirc olarak istihdam edileceği iĢletme buumlyuumlkluumlğuuml ile istihdam usul ve esasları

Bakanlıkccedila ccedilıkarılacak youmlnetmelikle belirlenir ĠĢletmede istihdam edilen maden muumlhendisi

4857 sayılı ĠĢ Kanunu‟nun 82‟nci Maddesinde belirtilen iĢ guumlvenliği ile goumlrevli muumlhendis

veya teknik elemanların uumlstlendiği goumlrev ve sorumluluğu da yerine getirir

Maden muumlhendisi istihdamı veya nezareti gerccedilekleĢmeden uumlretim yapılması hacirclinde

ruhsat teminatı irat kaydedilerek faaliyet durdurulur Maden muumlhendisi istihdamınezareti

sağlanması ve teminatın yenilenmesi ile faaliyete izin verilir

Pasa Bakiye Yığını ve Cuumlrufların Muhafazası

Madde 36- Madencilik ve muumlteakip safhalarındaki faaliyetler sırasında cevher metal

veya ekonomik değer ihtiva eden guumlnuumln Ģartlarında teknik veya ekonomik değerlendirmesi

muumlmkuumln olmayan pasa zenginleĢtirme bakiye yığını ve cuumlruflar ccedilevre kirliliği accedilısından

mahzur teĢkil etmiyorsa geccedilirildikleri son iĢlemden ccedilıktığı Ģekliyle ayrı ayrı muhafaza edilir

Bu bakiye ve pasa yığınlarının miktarları fiziki oumlzellikleri usuluumlne goumlre alınmıĢ

36

numunelerin analiz raporları ve doumlkuumlm alanları faaliyet raporları plan ve haritalarda

goumlsterilir ĠĢletme ruhsatının herhangi bir sebeple sona ermesi hacirclinde sahadan uumlretilmiĢ

madenlerin pasa bakiye yığınları ve cuumlrufların ruhsat sahibince nakledilmesi iccedilin bu

Kanunda zikredilen muumlcbir sebepler dıĢında altı aylık suumlre verilir Bu suumlre iccedilerisinde

nakledilmeyen ve ekonomik değeri olan madenler valilik tarafından ihale edilerek satılır

SatıĢtan sağlanan gelir oumlzel idareye aktarılır Ekonomik değeri olmayan Maddeler iccedilin 32‟nci

Madde huumlkuumlmleri uygulanır Birinci fıkraya aykırı hareket edenlerin teminatları irat

kaydedilir

22 ĠĢ Kanunu

Son hacircliyle ĠĢ Kanunu 4857 sayı ve 22052003 tarihinde kabul edilerek 10062003

tarih ve 25134 sayılı Resmicirc Gazete‟de yayımlanmıĢtır Buna goumlre iĢ kanunun mermercilik

sektoumlruumlnuuml ilgilendiren maddelerini Ģu Ģekilde sıralamak muumlmkuumlnduumlr

Genel Huumlkuumlmler

Amaccedil ve Kapsam

MADDE 1 - Bu Kanunun amacı iĢverenler ile bir iĢ soumlzleĢmesine dayanarak

ccedilalıĢtırılan iĢccedililerin ccedilalıĢma Ģartları ve ccedilalıĢma ortamına iliĢkin hak ve sorumluluklarını

duumlzenlemektir

Bu Kanun 4‟uumlncuuml maddedeki istisnalar dıĢında kalan buumltuumln iĢ yerlerine bu iĢ

yerlerinin iĢverenleri ile iĢveren vekillerine ve iĢccedililerine faaliyet konularına bakılmaksızın

uygulanır

ĠĢ yerleri iĢverenler iĢveren vekilleri ve iĢccedililer 3‟uumlncuuml maddedeki bildirim guumlnuumlne

bakılmaksızın bu Kanun huumlkuumlmleri ile bağlı olurlar

MADDE 2- Bir iĢ soumlzleĢmesine dayanarak ccedilalıĢan gerccedilek kiĢiye iĢccedili iĢccedili ccedilalıĢtıran

gerccedilek veya tuumlzel kiĢiye yahut tuumlzel kiĢiliği olmayan kurum ve kuruluĢlara iĢveren iĢccedili ile

iĢveren arasında kurulan iliĢkiye iĢ iliĢkisi denir ĠĢveren tarafından mal veya hizmet uumlretmek

amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile iĢccedilinin birlikte oumlrguumltlendiği birime iĢ yeri denir

ĠĢverenin iĢ yerinde uumlrettiği mal veya hizmet ile nitelik youmlnuumlnden bağlılığı bulunan ve

aynı youmlnetim altında oumlrguumltlenen yerler (iĢ yerine bağlı yerler) ile dinlenme ccedilocuk emzirme

yemek uyku yıkanma muayene ve bakım beden ve meslekicirc eğitim ve avlu gibi diğer

eklentiler ve araccedillar da iĢ yerinden sayılır

ĠĢyeri iĢ yerine bağlı yerler eklentiler ve araccedillar ile oluĢturulan iĢ organizasyonu

kapsamında bir buumltuumlnduumlr

ĠĢveren adına hareket eden ve iĢin iĢ yerinin ve iĢletmenin youmlnetiminde goumlrev alan

kimselere iĢveren vekili denir ĠĢveren vekilinin bu sıfatla iĢccedililere karĢı iĢlem ve

yuumlkuumlmluumlluumlklerinden doğrudan iĢveren sorumludur

37

Bu Kanunda iĢveren iccedilin oumlngoumlruumllen her ccedileĢit sorumluluk ve zorunluluklar iĢveren

vekilleri hakkında da uygulanır ĠĢveren vekilliği sıfatı iĢccedililere tanınan hak ve

yuumlkuumlmluumlluumlkleri ortadan kaldırmaz

Bir iĢverenden iĢ yerinde yuumlruumlttuumlğuuml mal veya hizmet uumlretimine iliĢkin yardımcı

iĢlerinde veya asıl iĢin bir boumlluumlmuumlnde iĢletmenin ve iĢin gereği ile teknolojik nedenlerle

uzmanlık gerektiren iĢlerde iĢ alan ve bu iĢ iccedilin goumlrevlendirdiği iĢccedililerini sadece bu iĢ

yerinde aldığı iĢte ccedilalıĢtıran diğer iĢveren ile iĢ aldığı iĢveren arasında kurulan iliĢkiye asıl

iĢveren-alt iĢveren iliĢkisi denir Bu iliĢkide asıl iĢveren alt iĢverenin iĢccedililerine karĢı o iĢ yeri

ile ilgili olarak bu Kanundan iĢ soumlzleĢmesinden veya alt iĢverenin taraf olduğu toplu iĢ

soumlzleĢmesinden doğan yuumlkuumlmluumlluumlklerinden alt iĢveren ile birlikte sorumludur

Asıl iĢverenin iĢccedililerinin alt iĢveren tarafından iĢe alınarak ccedilalıĢtırılmaya devam

ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamaz veya daha oumlnce o iĢ yerinde ccedilalıĢtırılan kimse ile alt

iĢveren iliĢkisi kurulamaz Aksi hacirclde ve genel olarak asıl iĢveren alt iĢveren iliĢkisinin

muvazaalı iĢleme dayandığı kabul edilerek alt iĢverenin iĢccedilileri baĢlangıccediltan itibaren asıl

iĢverenin iĢccedilisi sayılarak iĢlem goumlruumlrler ĠĢletmenin ve iĢin gereği ile teknolojik nedenlerle

uzmanlık gerektiren iĢler dıĢında asıl iĢ boumlluumlnerek alt iĢverenlere verilemez

ĠĢ Yerini Bildirme

MADDE 3 - Bu Kanunun kapsamına giren nitelikte bir iĢ yerini kuran her ne suretle

olursa olsun devralan ccedilalıĢma konusunu kısmen veya tamamen değiĢtiren veya herhangi bir

sebeple faaliyetine son veren ve iĢ yerini kapatan iĢveren iĢ yerinin unvan ve adresini

ccedilalıĢtırılan iĢccedili sayısını ccedilalıĢma konusunu iĢin baĢlama veya bitme guumlnuumlnuuml kendi adını ve

soyadını yahut unvanını adresini varsa iĢveren vekili veya vekillerinin adı soyadı ve

adreslerini bir ay iccedilinde boumllge muumlduumlrluumlğuumlne bildirmek zorundadır

Alt iĢveren bu sıfatla mal veya hizmet uumlretimi iccedilin meydana getirdiği kendi iĢ yeri

iccedilin birinci fıkra huumlkmuumlne goumlre bildirim yapmakla yuumlkuumlmluumlduumlr

MADDE 5 - ĠĢ iliĢkisinde dil ırk cinsiyet siyasal duumlĢuumlnce felseficirc inanccedil din ve

mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayırım yapılamaz

ĠĢveren esaslı sebepler olmadıkccedila tam suumlreli ccedilalıĢan iĢccedili karĢısında kısmi suumlreli

ccedilalıĢan iĢccediliye belirsiz suumlreli ccedilalıĢan iĢccedili karĢısında belirli suumlreli ccedilalıĢan iĢccediliye farklı iĢlem

yapamaz

ĠĢveren biyolojik veya iĢin niteliğine iliĢkin sebepler zorunlu kılmadıkccedila bir iĢccediliye iĢ

soumlzleĢmesinin yapılmasında Ģartlarının oluĢturulmasında uygulanmasında ve sona

ermesinde cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı iĢlem yapamaz

Aynı veya eĢit değerde bir iĢ iccedilin cinsiyet nedeniyle daha duumlĢuumlk uumlcret

kararlaĢtırılamaz

ĠĢccedilinin cinsiyeti nedeniyle oumlzel koruyucu huumlkuumlmlerin uygulanması daha duumlĢuumlk bir

uumlcretin uygulanmasını haklı kılmaz

38

ĠĢ iliĢkisinde veya sona ermesinde yukarıdaki fıkra huumlkuumlmlerine aykırı davranıldığında

iĢccedili doumlrt aya kadar uumlcreti tutarındaki uygun bir tazminattan baĢka yoksun bırakıldığı

haklarını da talep edebilir 2821 sayılı Sendikalar Kanunu‟nun 31‟inci maddesi huumlkuumlmleri

saklıdır 20‟inci madde huumlkuumlmleri saklı kalmak uumlzere iĢverenin yukarıdaki fıkra huumlkuumlmlerine

aykırı davrandığını iĢccedili ispat etmekle yuumlkuumlmluumlduumlr Ancak iĢccedili bir ihlalin varlığı ihtimalini

guumlccedilluuml bir biccedilimde goumlsteren bir durumu ortaya koyduğunda iĢveren boumlyle bir ihlalin mevcut

olmadığını ispat etmekle yuumlkuumlmluuml olur

ĠĢ Yerinin veya Bir Boumlluumlmuumlnuumln Devri

MADDE 6 ndash ĠĢ yeri veya iĢ yerinin bir boumlluumlmuuml hukuki bir iĢleme dayalı olarak baĢka

birine devredildiğinde devir tarihinde iĢ yerinde veya bir boumlluumlmuumlnde mevcut olan iĢ

soumlzleĢmeleri buumltuumln hak ve borccedilları ile birlikte devralana geccediler

Devralan iĢveren iĢccedilinin hizmet suumlresinin esas alındığı haklarda iĢccedilinin devreden

iĢveren yanında iĢe baĢladığı tarihe goumlre iĢlem yapmakla yuumlkuumlmluumlduumlr

Yukarıdaki huumlkuumlmlere goumlre devir hacirclinde devirden oumlnce doğmuĢ olan ve devir

tarihinde oumldenmesi gereken borccedillardan devreden ve devralan iĢveren birlikte sorumludurlar

Ancak bu yuumlkuumlmluumlluumlklerden devreden iĢverenin sorumluluğu devir tarihinden itibaren iki yıl

ile sınırlıdır Tuumlzel kiĢiliğin birleĢme veya katılma ya da tuumlruumlnuumln değiĢmesiyle sona erme

hacirclinde birlikte sorumluluk huumlkuumlmleri uygulanmaz

23 Mali ĠĢlemler

Gelir Vergisi Kanunu huumlkuumlmleri uyarınca muumlkellefiyet tesisini gerektiren bir olayın

oluĢması muumlkellefiyetle ilgili değiĢikliklerin olması ve muumlkellefiyetin herhangi bir nedenle

sona ermesi gibi durumlarda muumlkelleflerin nasıl bir yol izleyeceği ve hangi belgeleri bağlı

bulundukları vergi dairesine ibraz edecekleri hususlarına yer verilmiĢtir Her Ģeyin bir

baĢlangıcı ve bitiĢi olduğu gibi vergilendirmede de muumlkellefiyetin baĢlaması devamı ve sona

erme suumlreccedilleri vardır Gelir vergisinde muumlkellefiyet muumlkellefiyeti gerektiren hukuki

durumun oluĢmasıyla baĢlar devam eder ve gerekli Ģartların oluĢmasıyla sona erer

231 Muumlkellefiyet BaĢlangıcı

Gelir vergisi muumlkelleflerinin ticari sınai veya zirai bir iĢle ilgili fiilicirc olarak ccedilalıĢmaya

baĢlamaları veya mesleki bilgiye ve ihtisasa dayanan bir meslek ya da sanat faaliyetiyle

uğraĢmaları bu kiĢilerin vergi muumlkellefi olmalarını gerektirir Fiilicirc olarak ccedilalıĢmaya

baĢlamaktan kasıt muumlkellefin faaliyetine baĢladığını goumlsteren bazı Ģartların oluĢmasıdır Bu

Ģartlar tuumlccarlar ve serbest meslek erbabı iccedilin farklılık goumlstermektedir

39

2311 Tuumlccarlarda ĠĢe BaĢlama Belirtileri

Bir iĢ yeri accedilmak (ĠĢ yeri accedilmaktan maksat belli bir yerde bilfiil ticari veya

sınai faaliyete geccedilmek demektir Bir yerin ne maksatla olursa olsun sadece

tutulmuĢ olması veya iccedilinde tertibat ve tesisat yapılmakta bulunması iĢ yerinin

accedilıldığını goumlstermez)

ĠĢyeri accedilılmamıĢ olsa bile ticaret siciline veya mesleki bir teĢekkuumlle

kaydolunmak

Kazanccedilları basit usulde tespit edilen tuumlccarlar iccedilin iĢle bilfiil uğraĢmaya

baĢlanması

Yukarıda sayılan Ģartlardan herhangi birinin gerccedilekleĢmiĢ olması muumlkellefiyette iĢe

baĢlanıldığını goumlsterir

2312 Serbest Meslek Erbabı Ġccedilin ĠĢe BaĢlama Belirtileri

Muayenehane yazıhane atoumllye gibi oumlzel iĢ yerleri accedilmak

CcedilalıĢılan yere mesleki faaliyette bulunulduğunu ifade eden tabelalar ve levhalar

asmak

Her ne Ģekilde olursa olsun devamlı olarak mesleki faaliyette bulunduğunu

goumlsteren ilanlar yapmak

Serbest olarak mesleki faaliyette bulunmak uumlzere mesleki bir birlik veya

mesleki bir odaya kayıt yaptırmak (Bu Ģekilde birlik veya odaya kayıt

yaptıranlar herhangi bir nedenle mesleki faaliyet yapmayacak ise bu durumu

vergi dairesine bildirmek zorundadır)

232 ĠĢe BaĢlama ĠĢi Bırakma ve Muumlkellefiyette Meydana Gelen

DeğiĢikliklerde Bildirim ġekli

ĠĢe baĢlama iĢi bırakma ve muumlkellefiyette meydana gelen değiĢikliklerde bildirimlerin

yazılı olması esastır Bunun istisnası defter ve belge tutmaya mecbur olmayan

muumlkelleflerden okuma yazma bilmeyenlerin bildirimlerini soumlzluuml olarak yapabilmesidir Soumlzluuml

bildirimler tutanakla tespit edilir Yazılı bildirimler posta ile taahhuumltluuml olarak goumlnderilebilir

Bu durumda bildirimin postaya verildiği tarih vergi dairesine verilme tarihi olarak kabul

edilir

2321 Gelir Vergisi Muumlkelleflerinin Bağlı Olduğu Vergi Dairesi

Bağlı bulunulan vergi dairesi gelir vergisi muumlkellefiyetinde muumlkellefin iĢ yeri veya iĢ

merkezinin bulunduğu yer vergi dairesidir Gelir vergisi muumlkelleflerinin beyannamelerini

verecekleri vergi daireleri aĢağıda goumlsterilmiĢtir

Gelir vergisi muumlkellefleri ĠĢ yerinin veya iĢ merkezinin bulunduğu yer vergi

dairesi

Gelirleri sadece zirai kazanccedil uumlcret gayrimenkul sermaye iradı menkul sermaye

iradı ve diğer kazanccedil ve iratlardan veya bunların birkaccedilından veya tamamından

ibaret olan muumlkellefler Ġkametgacirchlarının bulunduğu yer vergi dairesi

40

Belli bir iĢ yeri bulunmaksızın ccedilalıĢan ticaret ve serbest meslek erbabı

Ġkametgacirchlarının bulunduğu yer vergi dairesi

Vergi tevkifatı yapmaya mecbur olanların tevkif edilen vergilerle ilgili

iĢlemlerinde oumldeme ve tahakkukun yapıldığı yerin bağlı olduğu vergi dairesi

233 ĠĢe BaĢlamada Vergi Dairesine BaĢvuru

Muumlkellefiyetin baĢlaması iccedilin vergi dairelerinden ya da Gelir Ġdaresi BaĢkanlığının

internet sitesi olan wwwgibgovtr adresinden elde edilen iĢe baĢlama bildirim formunun

oldurulması ve forma eklenecek belgeler ile birlikte vergi dairesi sicil yoklama servisine

muumlracaat edilmesi gerekmektedir Gerccedilek kiĢilerde iĢe baĢlama bildirimleri iĢe baĢlama

tarihinden itibaren 10 guumln iccedilinde kendilerince veya 1136 sayılı Avukatlık Kanunu‟na goumlre

ruhsat almıĢ avukatlar veya 3568 sayılı Kanuna goumlre yetki almıĢ meslek mensuplarınca ilgili

vergi dairesine yapılır

2331 Gerccedilek KiĢiler Ġccedilin ĠĢe BaĢlamada Aranacak Belgeler

ĠĢe baĢlamabırakma bildirimi

Onaylı nuumlfus cuumlzdan sureti (Muumlkellefin Vergi Dairesine bizzat baĢvurması

hacirclinde nuumlfus cuumlzdanının fotokopisi muumlduumlr yardımcısı Ģef veya

goumlrevlendirilecek bir memur tarafından aslı ile karĢılaĢtırılarak ldquoAslının

Aynıdırrdquo Ģeklinde tasdik edilir)

Ġkametgacirch senedi (Resimli)

Noter onaylı imza sirkuumlleri (Basit usulde vergilendirilenler hariccedil)

Basit usulde vergilendirme talep eden muumlkelleflerden iĢ yerinin kendisine ait

olması hacirclinde emlak vergisine esas olan vergi değerini goumlsterir belediyeden

alınacak onaylı bir belge iĢ yerinin kiralanmıĢ olması hacirclinde ise kira

kontratının bir oumlrneği

24 Ocak Ağzı Accedilma

Mermer ocak iĢletmeciliği diğer madencilik sektoumlrlerinde olduğu gibi risklerin ccedilok

olduğu bir madencilik biccedilimidir Mermer ocak iĢletmeciliğine geccedililmeden bu risklerin

minimum seviyeye duumlĢuumlruumllmesi iccedilin gerekli tuumlm verilerin detaylı olarak accedilığa

kavuĢturulması gereklidir Bilindiği gibi madencilik geri doumlnuumlĢuuml oldukccedila maliyetli olan bir

sektoumlrduumlr Yapılacak ccedilalıĢmaların bilinccedilli ve uzman kiĢilerce yapılması oumlnemlidir Yatağın

durumu teknik olarak belirlenmelidir

41

241 Mermer Ocak ĠĢletmeciliğinde Oumln CcedilalıĢmalar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ilk aĢama mermer ruhsatının alınması ve yer tespitinin

sağlıklı bir Ģekilde yapılmasıdır Bu iĢlemlerden sonra sahada bir takım ccedilalıĢmalar

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢmalar Ģunlardır

Genel ccedilalıĢmalar

Detay ccedilalıĢmalar

Pilot ccedilaptaki ccedilalıĢmalar

2411 Genel CcedilalıĢmalar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ilk aĢama sahanın oumlzelliklerinin teknik elemanlar

tarafından belirlenmesidir Bu amaccedilla mermer sahasında makroskobik birtakım ccedilalıĢmalar

yapılır Mermercilik sektoumlruumlnde bu ccedilalıĢmalar detaylı olarak yapılmadan iĢletmeye geccedilildiği

bilinen bir gerccedilektir Genel ccedilalıĢmalar sırasında sahada Ģu iĢlemler yapılmalıdır

Teknik elemanlarca sahada jeolojik goumlzlemler yapılarak yaklaĢık rezerv tespiti

sahada bulunan kayaccedilların yapısı yol su iklim Ģartları elektrik durumu iĢccedili

temini

Mermer tabakası uumlzerinde bulunan dekapaj veya değiĢikliğe uğramıĢ boumllgenin

kalınlığı

Sahada bulunan mermerin renk desen sertliği kristal yapısı ve renklerin

sahadaki değiĢim durumu

Mermer sahasında bulunabilecek ccedilatlaklar ve fay hatları

Mermerin iccedilerisinde bulunabilecek ccedilatlaklar fissuumlrler ve bunların aralıkları

Sahada kabaca blok alınıp alınamayacağı

Mermer iccedilinde bulunabilecek yabancı minerallerin makroskobik olarak

belirlenmesi

Mermer ocak iĢletmeciliğinde oumlzellikle dikkat edilmesi gereken iki unsur

bulunmaktadır Birincisi mermer sahasından blok mermer alınıp alınamayacağı ikincisi ise

alınabilecek blok mermerlerin kesilip kesilemeyeceğidir Ccedilok iyi blok verebilen bir mermer

sahası kesim problemi varsa ekonomik olarak değerlendirilemeyecektir Bu nedenle mermer

sahasının ekonomik değere sahip olması iccedilin bu iki ana unsurun bir arada bulunması gerekir

Mermer ocaklarında genellikle blok mermer uumlretilmek istenir ve bu Ģekilde ekonomik

olabilir Ancak bazı durumlarda blok mermer vermeyen mermer sahaları da iĢletilmektedir

Oumlzellikle nadir bulunan mermerler iccedilin moloz diye adlandırılan mermer ocakları da

iĢletilmektedir Buna oumlrnek olarak suumls eĢyaları yapımında kullanılan oniks mermer ocakları

ekonomik olarak iĢletilebilmektedir

ĠĢletilmek istenen mermer sahasının makroskobik oumlzellikleri detaylı olarak

belirlendikten sonra en iyi blok verebilecek ocak ağzı belirlenmeli ve mermer ocak

iĢletmeciliğine buradan baĢlanmalıdır Ancak tuumlm bilgilerin sağlıklı olabilmesi iccedilin sahada

yapılan ccedilalıĢmaların sağlıklı olması ve alınan numunelerin sahanın tuumlm oumlzelliklerini temsil

etmesi gerekmektedir

42

Mermer sahasından alınan numuneler uumlzerinde kesme ve iĢleme deneyleri yapılarak

kesim durumu tabakalaĢma durumu renk ve desen durumu belirlenmelidir Bazı kayaccedillarda

kesim youmlnlerine goumlre birtakım oumlzelliklerde değiĢikler meydana gelebilmektedir Bu

aĢamadan sonra yapılacak iĢlem ocakta ccedilıkarılacak mermerin bezeri mermerlerin fiyat

analizi ve piyasa araĢtırması yapmaktır Sahada bulunan mermerin kullanım yerleri ve

kullanıĢ Ģekilleri belirlenmelidir Tuumlm bu hususlar detaylı olarak yapılmalıdır Aksi takdirde

yapılacak herhangi bir hata veya ihmal daha sonraki aĢamalarda problemlerin doğmasına

neden olacaktır Madencilik yuumlksek yatırım gerektiren bir sektoumlrduumlr Yapılacak ccedilalıĢmalarda

bu husus goumlz ardı edilmemelidir

2412 Detay CcedilalıĢmalar

ĠĢletilmek istenen mermer sahasında makroskobik oumlzelliklere dayalı bilgiler detaylı

olarak belirlendikten sonra uumlretilecek mermerin petroğrafik ve minerolojik oumlzelliklerinin

belirlenmesi gerekir Sahadaki mermer oluĢumunun iccedilersinde bulunabilecek yabancı

mineraller ve bu minerallerin keme ve iĢleme aĢamalarında ortaya ccedilıkarabilecekleri

problemler belirlenmelidir

Detay ccedilalıĢmalarda sahanın jeolojik olarak tanımlanması ve jeolojik haritasının

ccedilıkarılması gerekir Sahada bulunan litolojik birimler kırık-ccedilatlaklar ve fay hatları harita

uumlzerine iĢaretlenmelidir TabakalaĢmanın belirlenebilmesi iccedilin harita uumlzerinden kesitler

ccedilıkarılmalıdır

2413 Pilot Ccedilaptaki CcedilalıĢmalar

Genel ve detay ccedilalıĢmaların olumlu sonuccedillar vermesinden sonra iĢletme durumunun

gerccedileğe yakın olarak ortaya ccedilıkarılmasıdır Ayrıntılı ccedilalıĢma ile ocak iccedilin en iyi yer tespiti

yapıldıktan sonra belirlenen yerde pilot bir ocak accedilılmalı ve saha iccedilin durum değerlendirmesi

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢma ile ocak yeri accedilılmıĢ ve ocaktan blok mermer alınıp alınamayacağı

anlaĢılmıĢ olmaktadır

Pilot ccedilapta ocağın accedilılması ile sahada bulunan kayaccedilların yapısı tabakalaĢma durumu

renklerin youmlnlere goumlre değiĢimi eklem ve ccedilatlak sistemleri hakkında bilgi sahibi

olunabilmektedir Ayrıca sahadan alınabilecek blok boyutları olumlu ve olumsuz olabilecek

tuumlm detaylar hakkında bilgi sahibi olunabilmektedir Pilot ocağın accedilılması ile mermerin

pazar durumunu oumlğrenme imkacircnı da olmaktadır Ayrıca tuumlm detaylar belli olduğundan

olabilecek riskler en aza indirilmiĢ olmaktadır

43

242 Mermer Ocak ġekilleri

2421 Ocak ĠĢletme Youmlnteminin Seccedililmesi

Bir mermer yatağının iĢletmeye alınmasını oluĢturan ocak yerinin seccedilimi aĢaması ile

birlikte yuumlruumltuumllmesi gereken en oumlnemli konulardan biri de ocak iĢletme youmlnteminin

seccedilimidir Mermer ocağından blok uumlretimi uygulanan ocak iĢletme (uumlretim youmlntemine) ve bu

iĢte kullanılan makine ve donanıma doğrudan bağlıdır Buguumln iccedilin mermer iĢletmelerinde

uygulanan iĢletme Ģekillerinin baĢlıcaları Ģunlardır

Bir ocak aynasından yapılan iĢletmeler

Birden fazla ocak aynasından veya birleĢik olarak yapılan iĢletmeler

Duumlz aynadan yapılan kademeli iĢletmeler

Yarım ay Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Daire (anfitiyatro) Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Yer altı (kapalı) iĢletmeler

243 Blok Ccedilıkarma Teknikleri

Mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan uumlretim youmlntemleri kullanılan makine ve

ekipmanlarla isimlendirilmiĢtir Hangi teknikle olura olsun amaccedil duumlzguumln geometrik Ģekilli ve

buumlyuumlk boyutlu blok ccedilıkarmaktır Bu youmlntemlerden hiccedilbiri tek baĢına kullanılmamaktadır

Yani modern makinenin yanında eski youmlntemlerdeki alet ve ekipmanlar da kullanılmaktadır

Dolayısıyla youmlntemler belirli ana baĢlıklar altında belirtilmesine rağmen tek baĢlarına blok

ccedilıkarma teknikleri olamayacağı unutulmamalıdır Mermer ocak iĢletmelerinde uygulanan

uumlretim tekniklerini Ģu ana baĢlıklar altında incelemek muumlmkuumlnduumlr

2431 Klasik Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

El ile blok ccedilıkarma tekniği

Patlayıcı maddelerle blok ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı hava ile blok ccedilıkarma tekniği

Delme-kamalama blok ccedilıkarma tekniği

Kanal accedilma makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

Kumlu tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

44

2432 Modern Makine ve Ekipmanlarla Yapılan Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Zincirli taĢ kesme makineleri ile blok ccedilıkarma youmlntemi

Elmas tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

2433 Deneme AĢamasındaki Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Lazer ıĢınları ile mermer ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı su ile (su jeti) kesme uumlretim youmlntemi

AteĢ ile yakma blok ccedilıkarma tekniği

244 Dekapajın (Oumlrtuuml Tabakasının) Kaldırılması

Dekapaj madencilik soumlzluumlğuumlnde ldquoaccedilık iĢletme projesine goumlre maden yatağının

uumlzerindeki veya kontağındaki oumlrtuuml tabakasının gevĢetilmesi kazılması yuumlklenmesi

taĢınması toprak harmanına doumlkuumllmesi serilmesi harman sahasının duumlzeltilmesi toprak

harmanı ve kademe yollarının yapımı ve bakımı gibi muhtelif ameliyeleri kapsayan

iĢlemlerin tuumlmuumlrdquo olarak tanımlanmaktadır

Mermer ocak iĢletmeciliğinde de faydalı damara ulaĢmak iccedilin mermer kuumltlesi

uumlzerindeki toprak oumlrtuumlsuuml ve yabancı maddeleri kaldırmak dekapaj olarak

isimlendirilmektedir Mermer yataklarının yuumlzeyde veya yuumlzeye yakın boumllgelerde

bulunmalarından dolayı uumlzerlerinde fazla miktarda oumlrtuuml tabakası yoktur Ancak mermer

ocaklarında oluĢum itibari ile bozulmuĢ olan alterasyon zonunun kalınlığının bazen az bazı

durumlarda ise fazla kalın olabilmektedir Bu gibi durumlarda alterasyon zonunu kaldırmak

oldukccedila maliyetli olmaktadır

Mermer yatakları genellikle buumlyuumlk mostralar vermektedir Mostra yeryuumlzuumlnde bir

madenin accedilığa ccedilıkmıĢ ve ccedilıplak goumlz ile goumlruumllen kısmı yani maden yatağının yuumlzeyi ile

yeryuumlzuumlnuumln ara kesitidir Uumlzerinde oumlrtuuml tabakası bulunmayan mermer ocaklarında hemen

uumlretime baĢlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrtuuml tabakası bulunan mermer ocaklarında ise yapılacak

iĢlem oumlrtuuml tabakasının kazı ve yuumlkleme makineleri ile temizlenmesi ve daha sonra uumlretime

geccedililmesidir Mermer ocaklarındaki oumlrtuuml tabakasını kaldırmak iccedilin greyderler dozerler

kepccedileler kırıcılar ekskavatoumlrler kamyonlar kullanılabilir

35

Ereğli Koumlmuumlr Havzasındaki taĢkoumlmuumlruuml ve 2840 sayılı Bor Tuzları Trona ve Asfaltit

Madenleri ile Nuumlkleer Enerji Ham Maddelerinin ĠĢletilmesini Linyit ve Demir Sahalarının

Bazılarının Ġadesini Duumlzenleyen Kanun‟da sayılan bor tuzu toryum ve uranyum madenleri

iccedilin bu Maddede yazılı suumlreler uygulanmaz

ĠĢletme Faaliyeti

Madde 29- ĠĢletme faaliyeti projesine ve Kanunun ilgili huumlkuumlmlerine goumlre yuumlruumltuumlluumlr

ĠĢletme projeleri ve değiĢiklikleri uygulamaya konulmadan oumlnce Genel Muumlduumlrluumlk

onayının alınması zorunludur Aksi takdirde faaliyet durdurulur

ĠĢletme accedilısından tehlikeli durumların tespiti hacirclinde bu hacirclleri gidermek iccedilin ruhsat

sahibine altı aya kadar suumlre verilir muumlcbir sebepler dıĢında bu suumlre uzatılmaz Bu suumlre

sonunda projeye uygun faaliyette bulunulmaması veya tehlikeli durumun ortadan

kaldırılmaması hacirclinde teminat irat kaydedilerek iĢletme faaliyeti durdurulur

Ruhsat sahibi her yıl nisan ayı sonuna kadar bir oumlnceki yıl iccedilinde gerccedilekleĢtirdiği

iĢletme faaliyeti ile ilgili teknik belgeleri satıĢ bilgi formunu faaliyet bilgi formunu ve

iĢletme sahasında arama yapmıĢ ise arama ile ilgili bilgileri Genel Muumlduumlrluumlğe vermekle

yuumlkuumlmluumlduumlr Yuumlkuumlmluumlluumlğuumln yerine getirilmemesi hacirclinde teminat irat kaydedilir

Yuumlkuumlmluumlluumlk yerine getirilinceye kadar faaliyet durdurulur

I grup (a) bendi madenler iccedilin ruhsat sahibi her yıl nisan ayı sonuna kadar bir oumlnceki

yıl iccedilinde gerccedilekleĢtirdiği iĢletme faaliyeti ile ilgili satıĢ bilgi formunu faaliyet bilgi formunu

il oumlzel idaresine vermekle yuumlkuumlmluumlduumlr Yuumlkuumlmluumlluumlğuumln yerine getirilmemesi hacirclinde teminat

il oumlzel idaresi hesabına irat kaydedilir Yuumlkuumlmluumlluumlk yerine getirilinceye kadar faaliyet

durdurulur

Teknik Nezaret

Madde 31- Maden uumlretimi bir maden muumlhendisi nezaretinde yapılır Maden

muumlhendisinin daimicirc olarak istihdam edileceği iĢletme buumlyuumlkluumlğuuml ile istihdam usul ve esasları

Bakanlıkccedila ccedilıkarılacak youmlnetmelikle belirlenir ĠĢletmede istihdam edilen maden muumlhendisi

4857 sayılı ĠĢ Kanunu‟nun 82‟nci Maddesinde belirtilen iĢ guumlvenliği ile goumlrevli muumlhendis

veya teknik elemanların uumlstlendiği goumlrev ve sorumluluğu da yerine getirir

Maden muumlhendisi istihdamı veya nezareti gerccedilekleĢmeden uumlretim yapılması hacirclinde

ruhsat teminatı irat kaydedilerek faaliyet durdurulur Maden muumlhendisi istihdamınezareti

sağlanması ve teminatın yenilenmesi ile faaliyete izin verilir

Pasa Bakiye Yığını ve Cuumlrufların Muhafazası

Madde 36- Madencilik ve muumlteakip safhalarındaki faaliyetler sırasında cevher metal

veya ekonomik değer ihtiva eden guumlnuumln Ģartlarında teknik veya ekonomik değerlendirmesi

muumlmkuumln olmayan pasa zenginleĢtirme bakiye yığını ve cuumlruflar ccedilevre kirliliği accedilısından

mahzur teĢkil etmiyorsa geccedilirildikleri son iĢlemden ccedilıktığı Ģekliyle ayrı ayrı muhafaza edilir

Bu bakiye ve pasa yığınlarının miktarları fiziki oumlzellikleri usuluumlne goumlre alınmıĢ

36

numunelerin analiz raporları ve doumlkuumlm alanları faaliyet raporları plan ve haritalarda

goumlsterilir ĠĢletme ruhsatının herhangi bir sebeple sona ermesi hacirclinde sahadan uumlretilmiĢ

madenlerin pasa bakiye yığınları ve cuumlrufların ruhsat sahibince nakledilmesi iccedilin bu

Kanunda zikredilen muumlcbir sebepler dıĢında altı aylık suumlre verilir Bu suumlre iccedilerisinde

nakledilmeyen ve ekonomik değeri olan madenler valilik tarafından ihale edilerek satılır

SatıĢtan sağlanan gelir oumlzel idareye aktarılır Ekonomik değeri olmayan Maddeler iccedilin 32‟nci

Madde huumlkuumlmleri uygulanır Birinci fıkraya aykırı hareket edenlerin teminatları irat

kaydedilir

22 ĠĢ Kanunu

Son hacircliyle ĠĢ Kanunu 4857 sayı ve 22052003 tarihinde kabul edilerek 10062003

tarih ve 25134 sayılı Resmicirc Gazete‟de yayımlanmıĢtır Buna goumlre iĢ kanunun mermercilik

sektoumlruumlnuuml ilgilendiren maddelerini Ģu Ģekilde sıralamak muumlmkuumlnduumlr

Genel Huumlkuumlmler

Amaccedil ve Kapsam

MADDE 1 - Bu Kanunun amacı iĢverenler ile bir iĢ soumlzleĢmesine dayanarak

ccedilalıĢtırılan iĢccedililerin ccedilalıĢma Ģartları ve ccedilalıĢma ortamına iliĢkin hak ve sorumluluklarını

duumlzenlemektir

Bu Kanun 4‟uumlncuuml maddedeki istisnalar dıĢında kalan buumltuumln iĢ yerlerine bu iĢ

yerlerinin iĢverenleri ile iĢveren vekillerine ve iĢccedililerine faaliyet konularına bakılmaksızın

uygulanır

ĠĢ yerleri iĢverenler iĢveren vekilleri ve iĢccedililer 3‟uumlncuuml maddedeki bildirim guumlnuumlne

bakılmaksızın bu Kanun huumlkuumlmleri ile bağlı olurlar

MADDE 2- Bir iĢ soumlzleĢmesine dayanarak ccedilalıĢan gerccedilek kiĢiye iĢccedili iĢccedili ccedilalıĢtıran

gerccedilek veya tuumlzel kiĢiye yahut tuumlzel kiĢiliği olmayan kurum ve kuruluĢlara iĢveren iĢccedili ile

iĢveren arasında kurulan iliĢkiye iĢ iliĢkisi denir ĠĢveren tarafından mal veya hizmet uumlretmek

amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile iĢccedilinin birlikte oumlrguumltlendiği birime iĢ yeri denir

ĠĢverenin iĢ yerinde uumlrettiği mal veya hizmet ile nitelik youmlnuumlnden bağlılığı bulunan ve

aynı youmlnetim altında oumlrguumltlenen yerler (iĢ yerine bağlı yerler) ile dinlenme ccedilocuk emzirme

yemek uyku yıkanma muayene ve bakım beden ve meslekicirc eğitim ve avlu gibi diğer

eklentiler ve araccedillar da iĢ yerinden sayılır

ĠĢyeri iĢ yerine bağlı yerler eklentiler ve araccedillar ile oluĢturulan iĢ organizasyonu

kapsamında bir buumltuumlnduumlr

ĠĢveren adına hareket eden ve iĢin iĢ yerinin ve iĢletmenin youmlnetiminde goumlrev alan

kimselere iĢveren vekili denir ĠĢveren vekilinin bu sıfatla iĢccedililere karĢı iĢlem ve

yuumlkuumlmluumlluumlklerinden doğrudan iĢveren sorumludur

37

Bu Kanunda iĢveren iccedilin oumlngoumlruumllen her ccedileĢit sorumluluk ve zorunluluklar iĢveren

vekilleri hakkında da uygulanır ĠĢveren vekilliği sıfatı iĢccedililere tanınan hak ve

yuumlkuumlmluumlluumlkleri ortadan kaldırmaz

Bir iĢverenden iĢ yerinde yuumlruumlttuumlğuuml mal veya hizmet uumlretimine iliĢkin yardımcı

iĢlerinde veya asıl iĢin bir boumlluumlmuumlnde iĢletmenin ve iĢin gereği ile teknolojik nedenlerle

uzmanlık gerektiren iĢlerde iĢ alan ve bu iĢ iccedilin goumlrevlendirdiği iĢccedililerini sadece bu iĢ

yerinde aldığı iĢte ccedilalıĢtıran diğer iĢveren ile iĢ aldığı iĢveren arasında kurulan iliĢkiye asıl

iĢveren-alt iĢveren iliĢkisi denir Bu iliĢkide asıl iĢveren alt iĢverenin iĢccedililerine karĢı o iĢ yeri

ile ilgili olarak bu Kanundan iĢ soumlzleĢmesinden veya alt iĢverenin taraf olduğu toplu iĢ

soumlzleĢmesinden doğan yuumlkuumlmluumlluumlklerinden alt iĢveren ile birlikte sorumludur

Asıl iĢverenin iĢccedililerinin alt iĢveren tarafından iĢe alınarak ccedilalıĢtırılmaya devam

ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamaz veya daha oumlnce o iĢ yerinde ccedilalıĢtırılan kimse ile alt

iĢveren iliĢkisi kurulamaz Aksi hacirclde ve genel olarak asıl iĢveren alt iĢveren iliĢkisinin

muvazaalı iĢleme dayandığı kabul edilerek alt iĢverenin iĢccedilileri baĢlangıccediltan itibaren asıl

iĢverenin iĢccedilisi sayılarak iĢlem goumlruumlrler ĠĢletmenin ve iĢin gereği ile teknolojik nedenlerle

uzmanlık gerektiren iĢler dıĢında asıl iĢ boumlluumlnerek alt iĢverenlere verilemez

ĠĢ Yerini Bildirme

MADDE 3 - Bu Kanunun kapsamına giren nitelikte bir iĢ yerini kuran her ne suretle

olursa olsun devralan ccedilalıĢma konusunu kısmen veya tamamen değiĢtiren veya herhangi bir

sebeple faaliyetine son veren ve iĢ yerini kapatan iĢveren iĢ yerinin unvan ve adresini

ccedilalıĢtırılan iĢccedili sayısını ccedilalıĢma konusunu iĢin baĢlama veya bitme guumlnuumlnuuml kendi adını ve

soyadını yahut unvanını adresini varsa iĢveren vekili veya vekillerinin adı soyadı ve

adreslerini bir ay iccedilinde boumllge muumlduumlrluumlğuumlne bildirmek zorundadır

Alt iĢveren bu sıfatla mal veya hizmet uumlretimi iccedilin meydana getirdiği kendi iĢ yeri

iccedilin birinci fıkra huumlkmuumlne goumlre bildirim yapmakla yuumlkuumlmluumlduumlr

MADDE 5 - ĠĢ iliĢkisinde dil ırk cinsiyet siyasal duumlĢuumlnce felseficirc inanccedil din ve

mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayırım yapılamaz

ĠĢveren esaslı sebepler olmadıkccedila tam suumlreli ccedilalıĢan iĢccedili karĢısında kısmi suumlreli

ccedilalıĢan iĢccediliye belirsiz suumlreli ccedilalıĢan iĢccedili karĢısında belirli suumlreli ccedilalıĢan iĢccediliye farklı iĢlem

yapamaz

ĠĢveren biyolojik veya iĢin niteliğine iliĢkin sebepler zorunlu kılmadıkccedila bir iĢccediliye iĢ

soumlzleĢmesinin yapılmasında Ģartlarının oluĢturulmasında uygulanmasında ve sona

ermesinde cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı iĢlem yapamaz

Aynı veya eĢit değerde bir iĢ iccedilin cinsiyet nedeniyle daha duumlĢuumlk uumlcret

kararlaĢtırılamaz

ĠĢccedilinin cinsiyeti nedeniyle oumlzel koruyucu huumlkuumlmlerin uygulanması daha duumlĢuumlk bir

uumlcretin uygulanmasını haklı kılmaz

38

ĠĢ iliĢkisinde veya sona ermesinde yukarıdaki fıkra huumlkuumlmlerine aykırı davranıldığında

iĢccedili doumlrt aya kadar uumlcreti tutarındaki uygun bir tazminattan baĢka yoksun bırakıldığı

haklarını da talep edebilir 2821 sayılı Sendikalar Kanunu‟nun 31‟inci maddesi huumlkuumlmleri

saklıdır 20‟inci madde huumlkuumlmleri saklı kalmak uumlzere iĢverenin yukarıdaki fıkra huumlkuumlmlerine

aykırı davrandığını iĢccedili ispat etmekle yuumlkuumlmluumlduumlr Ancak iĢccedili bir ihlalin varlığı ihtimalini

guumlccedilluuml bir biccedilimde goumlsteren bir durumu ortaya koyduğunda iĢveren boumlyle bir ihlalin mevcut

olmadığını ispat etmekle yuumlkuumlmluuml olur

ĠĢ Yerinin veya Bir Boumlluumlmuumlnuumln Devri

MADDE 6 ndash ĠĢ yeri veya iĢ yerinin bir boumlluumlmuuml hukuki bir iĢleme dayalı olarak baĢka

birine devredildiğinde devir tarihinde iĢ yerinde veya bir boumlluumlmuumlnde mevcut olan iĢ

soumlzleĢmeleri buumltuumln hak ve borccedilları ile birlikte devralana geccediler

Devralan iĢveren iĢccedilinin hizmet suumlresinin esas alındığı haklarda iĢccedilinin devreden

iĢveren yanında iĢe baĢladığı tarihe goumlre iĢlem yapmakla yuumlkuumlmluumlduumlr

Yukarıdaki huumlkuumlmlere goumlre devir hacirclinde devirden oumlnce doğmuĢ olan ve devir

tarihinde oumldenmesi gereken borccedillardan devreden ve devralan iĢveren birlikte sorumludurlar

Ancak bu yuumlkuumlmluumlluumlklerden devreden iĢverenin sorumluluğu devir tarihinden itibaren iki yıl

ile sınırlıdır Tuumlzel kiĢiliğin birleĢme veya katılma ya da tuumlruumlnuumln değiĢmesiyle sona erme

hacirclinde birlikte sorumluluk huumlkuumlmleri uygulanmaz

23 Mali ĠĢlemler

Gelir Vergisi Kanunu huumlkuumlmleri uyarınca muumlkellefiyet tesisini gerektiren bir olayın

oluĢması muumlkellefiyetle ilgili değiĢikliklerin olması ve muumlkellefiyetin herhangi bir nedenle

sona ermesi gibi durumlarda muumlkelleflerin nasıl bir yol izleyeceği ve hangi belgeleri bağlı

bulundukları vergi dairesine ibraz edecekleri hususlarına yer verilmiĢtir Her Ģeyin bir

baĢlangıcı ve bitiĢi olduğu gibi vergilendirmede de muumlkellefiyetin baĢlaması devamı ve sona

erme suumlreccedilleri vardır Gelir vergisinde muumlkellefiyet muumlkellefiyeti gerektiren hukuki

durumun oluĢmasıyla baĢlar devam eder ve gerekli Ģartların oluĢmasıyla sona erer

231 Muumlkellefiyet BaĢlangıcı

Gelir vergisi muumlkelleflerinin ticari sınai veya zirai bir iĢle ilgili fiilicirc olarak ccedilalıĢmaya

baĢlamaları veya mesleki bilgiye ve ihtisasa dayanan bir meslek ya da sanat faaliyetiyle

uğraĢmaları bu kiĢilerin vergi muumlkellefi olmalarını gerektirir Fiilicirc olarak ccedilalıĢmaya

baĢlamaktan kasıt muumlkellefin faaliyetine baĢladığını goumlsteren bazı Ģartların oluĢmasıdır Bu

Ģartlar tuumlccarlar ve serbest meslek erbabı iccedilin farklılık goumlstermektedir

39

2311 Tuumlccarlarda ĠĢe BaĢlama Belirtileri

Bir iĢ yeri accedilmak (ĠĢ yeri accedilmaktan maksat belli bir yerde bilfiil ticari veya

sınai faaliyete geccedilmek demektir Bir yerin ne maksatla olursa olsun sadece

tutulmuĢ olması veya iccedilinde tertibat ve tesisat yapılmakta bulunması iĢ yerinin

accedilıldığını goumlstermez)

ĠĢyeri accedilılmamıĢ olsa bile ticaret siciline veya mesleki bir teĢekkuumlle

kaydolunmak

Kazanccedilları basit usulde tespit edilen tuumlccarlar iccedilin iĢle bilfiil uğraĢmaya

baĢlanması

Yukarıda sayılan Ģartlardan herhangi birinin gerccedilekleĢmiĢ olması muumlkellefiyette iĢe

baĢlanıldığını goumlsterir

2312 Serbest Meslek Erbabı Ġccedilin ĠĢe BaĢlama Belirtileri

Muayenehane yazıhane atoumllye gibi oumlzel iĢ yerleri accedilmak

CcedilalıĢılan yere mesleki faaliyette bulunulduğunu ifade eden tabelalar ve levhalar

asmak

Her ne Ģekilde olursa olsun devamlı olarak mesleki faaliyette bulunduğunu

goumlsteren ilanlar yapmak

Serbest olarak mesleki faaliyette bulunmak uumlzere mesleki bir birlik veya

mesleki bir odaya kayıt yaptırmak (Bu Ģekilde birlik veya odaya kayıt

yaptıranlar herhangi bir nedenle mesleki faaliyet yapmayacak ise bu durumu

vergi dairesine bildirmek zorundadır)

232 ĠĢe BaĢlama ĠĢi Bırakma ve Muumlkellefiyette Meydana Gelen

DeğiĢikliklerde Bildirim ġekli

ĠĢe baĢlama iĢi bırakma ve muumlkellefiyette meydana gelen değiĢikliklerde bildirimlerin

yazılı olması esastır Bunun istisnası defter ve belge tutmaya mecbur olmayan

muumlkelleflerden okuma yazma bilmeyenlerin bildirimlerini soumlzluuml olarak yapabilmesidir Soumlzluuml

bildirimler tutanakla tespit edilir Yazılı bildirimler posta ile taahhuumltluuml olarak goumlnderilebilir

Bu durumda bildirimin postaya verildiği tarih vergi dairesine verilme tarihi olarak kabul

edilir

2321 Gelir Vergisi Muumlkelleflerinin Bağlı Olduğu Vergi Dairesi

Bağlı bulunulan vergi dairesi gelir vergisi muumlkellefiyetinde muumlkellefin iĢ yeri veya iĢ

merkezinin bulunduğu yer vergi dairesidir Gelir vergisi muumlkelleflerinin beyannamelerini

verecekleri vergi daireleri aĢağıda goumlsterilmiĢtir

Gelir vergisi muumlkellefleri ĠĢ yerinin veya iĢ merkezinin bulunduğu yer vergi

dairesi

Gelirleri sadece zirai kazanccedil uumlcret gayrimenkul sermaye iradı menkul sermaye

iradı ve diğer kazanccedil ve iratlardan veya bunların birkaccedilından veya tamamından

ibaret olan muumlkellefler Ġkametgacirchlarının bulunduğu yer vergi dairesi

40

Belli bir iĢ yeri bulunmaksızın ccedilalıĢan ticaret ve serbest meslek erbabı

Ġkametgacirchlarının bulunduğu yer vergi dairesi

Vergi tevkifatı yapmaya mecbur olanların tevkif edilen vergilerle ilgili

iĢlemlerinde oumldeme ve tahakkukun yapıldığı yerin bağlı olduğu vergi dairesi

233 ĠĢe BaĢlamada Vergi Dairesine BaĢvuru

Muumlkellefiyetin baĢlaması iccedilin vergi dairelerinden ya da Gelir Ġdaresi BaĢkanlığının

internet sitesi olan wwwgibgovtr adresinden elde edilen iĢe baĢlama bildirim formunun

oldurulması ve forma eklenecek belgeler ile birlikte vergi dairesi sicil yoklama servisine

muumlracaat edilmesi gerekmektedir Gerccedilek kiĢilerde iĢe baĢlama bildirimleri iĢe baĢlama

tarihinden itibaren 10 guumln iccedilinde kendilerince veya 1136 sayılı Avukatlık Kanunu‟na goumlre

ruhsat almıĢ avukatlar veya 3568 sayılı Kanuna goumlre yetki almıĢ meslek mensuplarınca ilgili

vergi dairesine yapılır

2331 Gerccedilek KiĢiler Ġccedilin ĠĢe BaĢlamada Aranacak Belgeler

ĠĢe baĢlamabırakma bildirimi

Onaylı nuumlfus cuumlzdan sureti (Muumlkellefin Vergi Dairesine bizzat baĢvurması

hacirclinde nuumlfus cuumlzdanının fotokopisi muumlduumlr yardımcısı Ģef veya

goumlrevlendirilecek bir memur tarafından aslı ile karĢılaĢtırılarak ldquoAslının

Aynıdırrdquo Ģeklinde tasdik edilir)

Ġkametgacirch senedi (Resimli)

Noter onaylı imza sirkuumlleri (Basit usulde vergilendirilenler hariccedil)

Basit usulde vergilendirme talep eden muumlkelleflerden iĢ yerinin kendisine ait

olması hacirclinde emlak vergisine esas olan vergi değerini goumlsterir belediyeden

alınacak onaylı bir belge iĢ yerinin kiralanmıĢ olması hacirclinde ise kira

kontratının bir oumlrneği

24 Ocak Ağzı Accedilma

Mermer ocak iĢletmeciliği diğer madencilik sektoumlrlerinde olduğu gibi risklerin ccedilok

olduğu bir madencilik biccedilimidir Mermer ocak iĢletmeciliğine geccedililmeden bu risklerin

minimum seviyeye duumlĢuumlruumllmesi iccedilin gerekli tuumlm verilerin detaylı olarak accedilığa

kavuĢturulması gereklidir Bilindiği gibi madencilik geri doumlnuumlĢuuml oldukccedila maliyetli olan bir

sektoumlrduumlr Yapılacak ccedilalıĢmaların bilinccedilli ve uzman kiĢilerce yapılması oumlnemlidir Yatağın

durumu teknik olarak belirlenmelidir

41

241 Mermer Ocak ĠĢletmeciliğinde Oumln CcedilalıĢmalar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ilk aĢama mermer ruhsatının alınması ve yer tespitinin

sağlıklı bir Ģekilde yapılmasıdır Bu iĢlemlerden sonra sahada bir takım ccedilalıĢmalar

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢmalar Ģunlardır

Genel ccedilalıĢmalar

Detay ccedilalıĢmalar

Pilot ccedilaptaki ccedilalıĢmalar

2411 Genel CcedilalıĢmalar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ilk aĢama sahanın oumlzelliklerinin teknik elemanlar

tarafından belirlenmesidir Bu amaccedilla mermer sahasında makroskobik birtakım ccedilalıĢmalar

yapılır Mermercilik sektoumlruumlnde bu ccedilalıĢmalar detaylı olarak yapılmadan iĢletmeye geccedilildiği

bilinen bir gerccedilektir Genel ccedilalıĢmalar sırasında sahada Ģu iĢlemler yapılmalıdır

Teknik elemanlarca sahada jeolojik goumlzlemler yapılarak yaklaĢık rezerv tespiti

sahada bulunan kayaccedilların yapısı yol su iklim Ģartları elektrik durumu iĢccedili

temini

Mermer tabakası uumlzerinde bulunan dekapaj veya değiĢikliğe uğramıĢ boumllgenin

kalınlığı

Sahada bulunan mermerin renk desen sertliği kristal yapısı ve renklerin

sahadaki değiĢim durumu

Mermer sahasında bulunabilecek ccedilatlaklar ve fay hatları

Mermerin iccedilerisinde bulunabilecek ccedilatlaklar fissuumlrler ve bunların aralıkları

Sahada kabaca blok alınıp alınamayacağı

Mermer iccedilinde bulunabilecek yabancı minerallerin makroskobik olarak

belirlenmesi

Mermer ocak iĢletmeciliğinde oumlzellikle dikkat edilmesi gereken iki unsur

bulunmaktadır Birincisi mermer sahasından blok mermer alınıp alınamayacağı ikincisi ise

alınabilecek blok mermerlerin kesilip kesilemeyeceğidir Ccedilok iyi blok verebilen bir mermer

sahası kesim problemi varsa ekonomik olarak değerlendirilemeyecektir Bu nedenle mermer

sahasının ekonomik değere sahip olması iccedilin bu iki ana unsurun bir arada bulunması gerekir

Mermer ocaklarında genellikle blok mermer uumlretilmek istenir ve bu Ģekilde ekonomik

olabilir Ancak bazı durumlarda blok mermer vermeyen mermer sahaları da iĢletilmektedir

Oumlzellikle nadir bulunan mermerler iccedilin moloz diye adlandırılan mermer ocakları da

iĢletilmektedir Buna oumlrnek olarak suumls eĢyaları yapımında kullanılan oniks mermer ocakları

ekonomik olarak iĢletilebilmektedir

ĠĢletilmek istenen mermer sahasının makroskobik oumlzellikleri detaylı olarak

belirlendikten sonra en iyi blok verebilecek ocak ağzı belirlenmeli ve mermer ocak

iĢletmeciliğine buradan baĢlanmalıdır Ancak tuumlm bilgilerin sağlıklı olabilmesi iccedilin sahada

yapılan ccedilalıĢmaların sağlıklı olması ve alınan numunelerin sahanın tuumlm oumlzelliklerini temsil

etmesi gerekmektedir

42

Mermer sahasından alınan numuneler uumlzerinde kesme ve iĢleme deneyleri yapılarak

kesim durumu tabakalaĢma durumu renk ve desen durumu belirlenmelidir Bazı kayaccedillarda

kesim youmlnlerine goumlre birtakım oumlzelliklerde değiĢikler meydana gelebilmektedir Bu

aĢamadan sonra yapılacak iĢlem ocakta ccedilıkarılacak mermerin bezeri mermerlerin fiyat

analizi ve piyasa araĢtırması yapmaktır Sahada bulunan mermerin kullanım yerleri ve

kullanıĢ Ģekilleri belirlenmelidir Tuumlm bu hususlar detaylı olarak yapılmalıdır Aksi takdirde

yapılacak herhangi bir hata veya ihmal daha sonraki aĢamalarda problemlerin doğmasına

neden olacaktır Madencilik yuumlksek yatırım gerektiren bir sektoumlrduumlr Yapılacak ccedilalıĢmalarda

bu husus goumlz ardı edilmemelidir

2412 Detay CcedilalıĢmalar

ĠĢletilmek istenen mermer sahasında makroskobik oumlzelliklere dayalı bilgiler detaylı

olarak belirlendikten sonra uumlretilecek mermerin petroğrafik ve minerolojik oumlzelliklerinin

belirlenmesi gerekir Sahadaki mermer oluĢumunun iccedilersinde bulunabilecek yabancı

mineraller ve bu minerallerin keme ve iĢleme aĢamalarında ortaya ccedilıkarabilecekleri

problemler belirlenmelidir

Detay ccedilalıĢmalarda sahanın jeolojik olarak tanımlanması ve jeolojik haritasının

ccedilıkarılması gerekir Sahada bulunan litolojik birimler kırık-ccedilatlaklar ve fay hatları harita

uumlzerine iĢaretlenmelidir TabakalaĢmanın belirlenebilmesi iccedilin harita uumlzerinden kesitler

ccedilıkarılmalıdır

2413 Pilot Ccedilaptaki CcedilalıĢmalar

Genel ve detay ccedilalıĢmaların olumlu sonuccedillar vermesinden sonra iĢletme durumunun

gerccedileğe yakın olarak ortaya ccedilıkarılmasıdır Ayrıntılı ccedilalıĢma ile ocak iccedilin en iyi yer tespiti

yapıldıktan sonra belirlenen yerde pilot bir ocak accedilılmalı ve saha iccedilin durum değerlendirmesi

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢma ile ocak yeri accedilılmıĢ ve ocaktan blok mermer alınıp alınamayacağı

anlaĢılmıĢ olmaktadır

Pilot ccedilapta ocağın accedilılması ile sahada bulunan kayaccedilların yapısı tabakalaĢma durumu

renklerin youmlnlere goumlre değiĢimi eklem ve ccedilatlak sistemleri hakkında bilgi sahibi

olunabilmektedir Ayrıca sahadan alınabilecek blok boyutları olumlu ve olumsuz olabilecek

tuumlm detaylar hakkında bilgi sahibi olunabilmektedir Pilot ocağın accedilılması ile mermerin

pazar durumunu oumlğrenme imkacircnı da olmaktadır Ayrıca tuumlm detaylar belli olduğundan

olabilecek riskler en aza indirilmiĢ olmaktadır

43

242 Mermer Ocak ġekilleri

2421 Ocak ĠĢletme Youmlnteminin Seccedililmesi

Bir mermer yatağının iĢletmeye alınmasını oluĢturan ocak yerinin seccedilimi aĢaması ile

birlikte yuumlruumltuumllmesi gereken en oumlnemli konulardan biri de ocak iĢletme youmlnteminin

seccedilimidir Mermer ocağından blok uumlretimi uygulanan ocak iĢletme (uumlretim youmlntemine) ve bu

iĢte kullanılan makine ve donanıma doğrudan bağlıdır Buguumln iccedilin mermer iĢletmelerinde

uygulanan iĢletme Ģekillerinin baĢlıcaları Ģunlardır

Bir ocak aynasından yapılan iĢletmeler

Birden fazla ocak aynasından veya birleĢik olarak yapılan iĢletmeler

Duumlz aynadan yapılan kademeli iĢletmeler

Yarım ay Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Daire (anfitiyatro) Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Yer altı (kapalı) iĢletmeler

243 Blok Ccedilıkarma Teknikleri

Mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan uumlretim youmlntemleri kullanılan makine ve

ekipmanlarla isimlendirilmiĢtir Hangi teknikle olura olsun amaccedil duumlzguumln geometrik Ģekilli ve

buumlyuumlk boyutlu blok ccedilıkarmaktır Bu youmlntemlerden hiccedilbiri tek baĢına kullanılmamaktadır

Yani modern makinenin yanında eski youmlntemlerdeki alet ve ekipmanlar da kullanılmaktadır

Dolayısıyla youmlntemler belirli ana baĢlıklar altında belirtilmesine rağmen tek baĢlarına blok

ccedilıkarma teknikleri olamayacağı unutulmamalıdır Mermer ocak iĢletmelerinde uygulanan

uumlretim tekniklerini Ģu ana baĢlıklar altında incelemek muumlmkuumlnduumlr

2431 Klasik Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

El ile blok ccedilıkarma tekniği

Patlayıcı maddelerle blok ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı hava ile blok ccedilıkarma tekniği

Delme-kamalama blok ccedilıkarma tekniği

Kanal accedilma makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

Kumlu tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

44

2432 Modern Makine ve Ekipmanlarla Yapılan Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Zincirli taĢ kesme makineleri ile blok ccedilıkarma youmlntemi

Elmas tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

2433 Deneme AĢamasındaki Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Lazer ıĢınları ile mermer ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı su ile (su jeti) kesme uumlretim youmlntemi

AteĢ ile yakma blok ccedilıkarma tekniği

244 Dekapajın (Oumlrtuuml Tabakasının) Kaldırılması

Dekapaj madencilik soumlzluumlğuumlnde ldquoaccedilık iĢletme projesine goumlre maden yatağının

uumlzerindeki veya kontağındaki oumlrtuuml tabakasının gevĢetilmesi kazılması yuumlklenmesi

taĢınması toprak harmanına doumlkuumllmesi serilmesi harman sahasının duumlzeltilmesi toprak

harmanı ve kademe yollarının yapımı ve bakımı gibi muhtelif ameliyeleri kapsayan

iĢlemlerin tuumlmuumlrdquo olarak tanımlanmaktadır

Mermer ocak iĢletmeciliğinde de faydalı damara ulaĢmak iccedilin mermer kuumltlesi

uumlzerindeki toprak oumlrtuumlsuuml ve yabancı maddeleri kaldırmak dekapaj olarak

isimlendirilmektedir Mermer yataklarının yuumlzeyde veya yuumlzeye yakın boumllgelerde

bulunmalarından dolayı uumlzerlerinde fazla miktarda oumlrtuuml tabakası yoktur Ancak mermer

ocaklarında oluĢum itibari ile bozulmuĢ olan alterasyon zonunun kalınlığının bazen az bazı

durumlarda ise fazla kalın olabilmektedir Bu gibi durumlarda alterasyon zonunu kaldırmak

oldukccedila maliyetli olmaktadır

Mermer yatakları genellikle buumlyuumlk mostralar vermektedir Mostra yeryuumlzuumlnde bir

madenin accedilığa ccedilıkmıĢ ve ccedilıplak goumlz ile goumlruumllen kısmı yani maden yatağının yuumlzeyi ile

yeryuumlzuumlnuumln ara kesitidir Uumlzerinde oumlrtuuml tabakası bulunmayan mermer ocaklarında hemen

uumlretime baĢlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrtuuml tabakası bulunan mermer ocaklarında ise yapılacak

iĢlem oumlrtuuml tabakasının kazı ve yuumlkleme makineleri ile temizlenmesi ve daha sonra uumlretime

geccedililmesidir Mermer ocaklarındaki oumlrtuuml tabakasını kaldırmak iccedilin greyderler dozerler

kepccedileler kırıcılar ekskavatoumlrler kamyonlar kullanılabilir

36

numunelerin analiz raporları ve doumlkuumlm alanları faaliyet raporları plan ve haritalarda

goumlsterilir ĠĢletme ruhsatının herhangi bir sebeple sona ermesi hacirclinde sahadan uumlretilmiĢ

madenlerin pasa bakiye yığınları ve cuumlrufların ruhsat sahibince nakledilmesi iccedilin bu

Kanunda zikredilen muumlcbir sebepler dıĢında altı aylık suumlre verilir Bu suumlre iccedilerisinde

nakledilmeyen ve ekonomik değeri olan madenler valilik tarafından ihale edilerek satılır

SatıĢtan sağlanan gelir oumlzel idareye aktarılır Ekonomik değeri olmayan Maddeler iccedilin 32‟nci

Madde huumlkuumlmleri uygulanır Birinci fıkraya aykırı hareket edenlerin teminatları irat

kaydedilir

22 ĠĢ Kanunu

Son hacircliyle ĠĢ Kanunu 4857 sayı ve 22052003 tarihinde kabul edilerek 10062003

tarih ve 25134 sayılı Resmicirc Gazete‟de yayımlanmıĢtır Buna goumlre iĢ kanunun mermercilik

sektoumlruumlnuuml ilgilendiren maddelerini Ģu Ģekilde sıralamak muumlmkuumlnduumlr

Genel Huumlkuumlmler

Amaccedil ve Kapsam

MADDE 1 - Bu Kanunun amacı iĢverenler ile bir iĢ soumlzleĢmesine dayanarak

ccedilalıĢtırılan iĢccedililerin ccedilalıĢma Ģartları ve ccedilalıĢma ortamına iliĢkin hak ve sorumluluklarını

duumlzenlemektir

Bu Kanun 4‟uumlncuuml maddedeki istisnalar dıĢında kalan buumltuumln iĢ yerlerine bu iĢ

yerlerinin iĢverenleri ile iĢveren vekillerine ve iĢccedililerine faaliyet konularına bakılmaksızın

uygulanır

ĠĢ yerleri iĢverenler iĢveren vekilleri ve iĢccedililer 3‟uumlncuuml maddedeki bildirim guumlnuumlne

bakılmaksızın bu Kanun huumlkuumlmleri ile bağlı olurlar

MADDE 2- Bir iĢ soumlzleĢmesine dayanarak ccedilalıĢan gerccedilek kiĢiye iĢccedili iĢccedili ccedilalıĢtıran

gerccedilek veya tuumlzel kiĢiye yahut tuumlzel kiĢiliği olmayan kurum ve kuruluĢlara iĢveren iĢccedili ile

iĢveren arasında kurulan iliĢkiye iĢ iliĢkisi denir ĠĢveren tarafından mal veya hizmet uumlretmek

amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile iĢccedilinin birlikte oumlrguumltlendiği birime iĢ yeri denir

ĠĢverenin iĢ yerinde uumlrettiği mal veya hizmet ile nitelik youmlnuumlnden bağlılığı bulunan ve

aynı youmlnetim altında oumlrguumltlenen yerler (iĢ yerine bağlı yerler) ile dinlenme ccedilocuk emzirme

yemek uyku yıkanma muayene ve bakım beden ve meslekicirc eğitim ve avlu gibi diğer

eklentiler ve araccedillar da iĢ yerinden sayılır

ĠĢyeri iĢ yerine bağlı yerler eklentiler ve araccedillar ile oluĢturulan iĢ organizasyonu

kapsamında bir buumltuumlnduumlr

ĠĢveren adına hareket eden ve iĢin iĢ yerinin ve iĢletmenin youmlnetiminde goumlrev alan

kimselere iĢveren vekili denir ĠĢveren vekilinin bu sıfatla iĢccedililere karĢı iĢlem ve

yuumlkuumlmluumlluumlklerinden doğrudan iĢveren sorumludur

37

Bu Kanunda iĢveren iccedilin oumlngoumlruumllen her ccedileĢit sorumluluk ve zorunluluklar iĢveren

vekilleri hakkında da uygulanır ĠĢveren vekilliği sıfatı iĢccedililere tanınan hak ve

yuumlkuumlmluumlluumlkleri ortadan kaldırmaz

Bir iĢverenden iĢ yerinde yuumlruumlttuumlğuuml mal veya hizmet uumlretimine iliĢkin yardımcı

iĢlerinde veya asıl iĢin bir boumlluumlmuumlnde iĢletmenin ve iĢin gereği ile teknolojik nedenlerle

uzmanlık gerektiren iĢlerde iĢ alan ve bu iĢ iccedilin goumlrevlendirdiği iĢccedililerini sadece bu iĢ

yerinde aldığı iĢte ccedilalıĢtıran diğer iĢveren ile iĢ aldığı iĢveren arasında kurulan iliĢkiye asıl

iĢveren-alt iĢveren iliĢkisi denir Bu iliĢkide asıl iĢveren alt iĢverenin iĢccedililerine karĢı o iĢ yeri

ile ilgili olarak bu Kanundan iĢ soumlzleĢmesinden veya alt iĢverenin taraf olduğu toplu iĢ

soumlzleĢmesinden doğan yuumlkuumlmluumlluumlklerinden alt iĢveren ile birlikte sorumludur

Asıl iĢverenin iĢccedililerinin alt iĢveren tarafından iĢe alınarak ccedilalıĢtırılmaya devam

ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamaz veya daha oumlnce o iĢ yerinde ccedilalıĢtırılan kimse ile alt

iĢveren iliĢkisi kurulamaz Aksi hacirclde ve genel olarak asıl iĢveren alt iĢveren iliĢkisinin

muvazaalı iĢleme dayandığı kabul edilerek alt iĢverenin iĢccedilileri baĢlangıccediltan itibaren asıl

iĢverenin iĢccedilisi sayılarak iĢlem goumlruumlrler ĠĢletmenin ve iĢin gereği ile teknolojik nedenlerle

uzmanlık gerektiren iĢler dıĢında asıl iĢ boumlluumlnerek alt iĢverenlere verilemez

ĠĢ Yerini Bildirme

MADDE 3 - Bu Kanunun kapsamına giren nitelikte bir iĢ yerini kuran her ne suretle

olursa olsun devralan ccedilalıĢma konusunu kısmen veya tamamen değiĢtiren veya herhangi bir

sebeple faaliyetine son veren ve iĢ yerini kapatan iĢveren iĢ yerinin unvan ve adresini

ccedilalıĢtırılan iĢccedili sayısını ccedilalıĢma konusunu iĢin baĢlama veya bitme guumlnuumlnuuml kendi adını ve

soyadını yahut unvanını adresini varsa iĢveren vekili veya vekillerinin adı soyadı ve

adreslerini bir ay iccedilinde boumllge muumlduumlrluumlğuumlne bildirmek zorundadır

Alt iĢveren bu sıfatla mal veya hizmet uumlretimi iccedilin meydana getirdiği kendi iĢ yeri

iccedilin birinci fıkra huumlkmuumlne goumlre bildirim yapmakla yuumlkuumlmluumlduumlr

MADDE 5 - ĠĢ iliĢkisinde dil ırk cinsiyet siyasal duumlĢuumlnce felseficirc inanccedil din ve

mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayırım yapılamaz

ĠĢveren esaslı sebepler olmadıkccedila tam suumlreli ccedilalıĢan iĢccedili karĢısında kısmi suumlreli

ccedilalıĢan iĢccediliye belirsiz suumlreli ccedilalıĢan iĢccedili karĢısında belirli suumlreli ccedilalıĢan iĢccediliye farklı iĢlem

yapamaz

ĠĢveren biyolojik veya iĢin niteliğine iliĢkin sebepler zorunlu kılmadıkccedila bir iĢccediliye iĢ

soumlzleĢmesinin yapılmasında Ģartlarının oluĢturulmasında uygulanmasında ve sona

ermesinde cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı iĢlem yapamaz

Aynı veya eĢit değerde bir iĢ iccedilin cinsiyet nedeniyle daha duumlĢuumlk uumlcret

kararlaĢtırılamaz

ĠĢccedilinin cinsiyeti nedeniyle oumlzel koruyucu huumlkuumlmlerin uygulanması daha duumlĢuumlk bir

uumlcretin uygulanmasını haklı kılmaz

38

ĠĢ iliĢkisinde veya sona ermesinde yukarıdaki fıkra huumlkuumlmlerine aykırı davranıldığında

iĢccedili doumlrt aya kadar uumlcreti tutarındaki uygun bir tazminattan baĢka yoksun bırakıldığı

haklarını da talep edebilir 2821 sayılı Sendikalar Kanunu‟nun 31‟inci maddesi huumlkuumlmleri

saklıdır 20‟inci madde huumlkuumlmleri saklı kalmak uumlzere iĢverenin yukarıdaki fıkra huumlkuumlmlerine

aykırı davrandığını iĢccedili ispat etmekle yuumlkuumlmluumlduumlr Ancak iĢccedili bir ihlalin varlığı ihtimalini

guumlccedilluuml bir biccedilimde goumlsteren bir durumu ortaya koyduğunda iĢveren boumlyle bir ihlalin mevcut

olmadığını ispat etmekle yuumlkuumlmluuml olur

ĠĢ Yerinin veya Bir Boumlluumlmuumlnuumln Devri

MADDE 6 ndash ĠĢ yeri veya iĢ yerinin bir boumlluumlmuuml hukuki bir iĢleme dayalı olarak baĢka

birine devredildiğinde devir tarihinde iĢ yerinde veya bir boumlluumlmuumlnde mevcut olan iĢ

soumlzleĢmeleri buumltuumln hak ve borccedilları ile birlikte devralana geccediler

Devralan iĢveren iĢccedilinin hizmet suumlresinin esas alındığı haklarda iĢccedilinin devreden

iĢveren yanında iĢe baĢladığı tarihe goumlre iĢlem yapmakla yuumlkuumlmluumlduumlr

Yukarıdaki huumlkuumlmlere goumlre devir hacirclinde devirden oumlnce doğmuĢ olan ve devir

tarihinde oumldenmesi gereken borccedillardan devreden ve devralan iĢveren birlikte sorumludurlar

Ancak bu yuumlkuumlmluumlluumlklerden devreden iĢverenin sorumluluğu devir tarihinden itibaren iki yıl

ile sınırlıdır Tuumlzel kiĢiliğin birleĢme veya katılma ya da tuumlruumlnuumln değiĢmesiyle sona erme

hacirclinde birlikte sorumluluk huumlkuumlmleri uygulanmaz

23 Mali ĠĢlemler

Gelir Vergisi Kanunu huumlkuumlmleri uyarınca muumlkellefiyet tesisini gerektiren bir olayın

oluĢması muumlkellefiyetle ilgili değiĢikliklerin olması ve muumlkellefiyetin herhangi bir nedenle

sona ermesi gibi durumlarda muumlkelleflerin nasıl bir yol izleyeceği ve hangi belgeleri bağlı

bulundukları vergi dairesine ibraz edecekleri hususlarına yer verilmiĢtir Her Ģeyin bir

baĢlangıcı ve bitiĢi olduğu gibi vergilendirmede de muumlkellefiyetin baĢlaması devamı ve sona

erme suumlreccedilleri vardır Gelir vergisinde muumlkellefiyet muumlkellefiyeti gerektiren hukuki

durumun oluĢmasıyla baĢlar devam eder ve gerekli Ģartların oluĢmasıyla sona erer

231 Muumlkellefiyet BaĢlangıcı

Gelir vergisi muumlkelleflerinin ticari sınai veya zirai bir iĢle ilgili fiilicirc olarak ccedilalıĢmaya

baĢlamaları veya mesleki bilgiye ve ihtisasa dayanan bir meslek ya da sanat faaliyetiyle

uğraĢmaları bu kiĢilerin vergi muumlkellefi olmalarını gerektirir Fiilicirc olarak ccedilalıĢmaya

baĢlamaktan kasıt muumlkellefin faaliyetine baĢladığını goumlsteren bazı Ģartların oluĢmasıdır Bu

Ģartlar tuumlccarlar ve serbest meslek erbabı iccedilin farklılık goumlstermektedir

39

2311 Tuumlccarlarda ĠĢe BaĢlama Belirtileri

Bir iĢ yeri accedilmak (ĠĢ yeri accedilmaktan maksat belli bir yerde bilfiil ticari veya

sınai faaliyete geccedilmek demektir Bir yerin ne maksatla olursa olsun sadece

tutulmuĢ olması veya iccedilinde tertibat ve tesisat yapılmakta bulunması iĢ yerinin

accedilıldığını goumlstermez)

ĠĢyeri accedilılmamıĢ olsa bile ticaret siciline veya mesleki bir teĢekkuumlle

kaydolunmak

Kazanccedilları basit usulde tespit edilen tuumlccarlar iccedilin iĢle bilfiil uğraĢmaya

baĢlanması

Yukarıda sayılan Ģartlardan herhangi birinin gerccedilekleĢmiĢ olması muumlkellefiyette iĢe

baĢlanıldığını goumlsterir

2312 Serbest Meslek Erbabı Ġccedilin ĠĢe BaĢlama Belirtileri

Muayenehane yazıhane atoumllye gibi oumlzel iĢ yerleri accedilmak

CcedilalıĢılan yere mesleki faaliyette bulunulduğunu ifade eden tabelalar ve levhalar

asmak

Her ne Ģekilde olursa olsun devamlı olarak mesleki faaliyette bulunduğunu

goumlsteren ilanlar yapmak

Serbest olarak mesleki faaliyette bulunmak uumlzere mesleki bir birlik veya

mesleki bir odaya kayıt yaptırmak (Bu Ģekilde birlik veya odaya kayıt

yaptıranlar herhangi bir nedenle mesleki faaliyet yapmayacak ise bu durumu

vergi dairesine bildirmek zorundadır)

232 ĠĢe BaĢlama ĠĢi Bırakma ve Muumlkellefiyette Meydana Gelen

DeğiĢikliklerde Bildirim ġekli

ĠĢe baĢlama iĢi bırakma ve muumlkellefiyette meydana gelen değiĢikliklerde bildirimlerin

yazılı olması esastır Bunun istisnası defter ve belge tutmaya mecbur olmayan

muumlkelleflerden okuma yazma bilmeyenlerin bildirimlerini soumlzluuml olarak yapabilmesidir Soumlzluuml

bildirimler tutanakla tespit edilir Yazılı bildirimler posta ile taahhuumltluuml olarak goumlnderilebilir

Bu durumda bildirimin postaya verildiği tarih vergi dairesine verilme tarihi olarak kabul

edilir

2321 Gelir Vergisi Muumlkelleflerinin Bağlı Olduğu Vergi Dairesi

Bağlı bulunulan vergi dairesi gelir vergisi muumlkellefiyetinde muumlkellefin iĢ yeri veya iĢ

merkezinin bulunduğu yer vergi dairesidir Gelir vergisi muumlkelleflerinin beyannamelerini

verecekleri vergi daireleri aĢağıda goumlsterilmiĢtir

Gelir vergisi muumlkellefleri ĠĢ yerinin veya iĢ merkezinin bulunduğu yer vergi

dairesi

Gelirleri sadece zirai kazanccedil uumlcret gayrimenkul sermaye iradı menkul sermaye

iradı ve diğer kazanccedil ve iratlardan veya bunların birkaccedilından veya tamamından

ibaret olan muumlkellefler Ġkametgacirchlarının bulunduğu yer vergi dairesi

40

Belli bir iĢ yeri bulunmaksızın ccedilalıĢan ticaret ve serbest meslek erbabı

Ġkametgacirchlarının bulunduğu yer vergi dairesi

Vergi tevkifatı yapmaya mecbur olanların tevkif edilen vergilerle ilgili

iĢlemlerinde oumldeme ve tahakkukun yapıldığı yerin bağlı olduğu vergi dairesi

233 ĠĢe BaĢlamada Vergi Dairesine BaĢvuru

Muumlkellefiyetin baĢlaması iccedilin vergi dairelerinden ya da Gelir Ġdaresi BaĢkanlığının

internet sitesi olan wwwgibgovtr adresinden elde edilen iĢe baĢlama bildirim formunun

oldurulması ve forma eklenecek belgeler ile birlikte vergi dairesi sicil yoklama servisine

muumlracaat edilmesi gerekmektedir Gerccedilek kiĢilerde iĢe baĢlama bildirimleri iĢe baĢlama

tarihinden itibaren 10 guumln iccedilinde kendilerince veya 1136 sayılı Avukatlık Kanunu‟na goumlre

ruhsat almıĢ avukatlar veya 3568 sayılı Kanuna goumlre yetki almıĢ meslek mensuplarınca ilgili

vergi dairesine yapılır

2331 Gerccedilek KiĢiler Ġccedilin ĠĢe BaĢlamada Aranacak Belgeler

ĠĢe baĢlamabırakma bildirimi

Onaylı nuumlfus cuumlzdan sureti (Muumlkellefin Vergi Dairesine bizzat baĢvurması

hacirclinde nuumlfus cuumlzdanının fotokopisi muumlduumlr yardımcısı Ģef veya

goumlrevlendirilecek bir memur tarafından aslı ile karĢılaĢtırılarak ldquoAslının

Aynıdırrdquo Ģeklinde tasdik edilir)

Ġkametgacirch senedi (Resimli)

Noter onaylı imza sirkuumlleri (Basit usulde vergilendirilenler hariccedil)

Basit usulde vergilendirme talep eden muumlkelleflerden iĢ yerinin kendisine ait

olması hacirclinde emlak vergisine esas olan vergi değerini goumlsterir belediyeden

alınacak onaylı bir belge iĢ yerinin kiralanmıĢ olması hacirclinde ise kira

kontratının bir oumlrneği

24 Ocak Ağzı Accedilma

Mermer ocak iĢletmeciliği diğer madencilik sektoumlrlerinde olduğu gibi risklerin ccedilok

olduğu bir madencilik biccedilimidir Mermer ocak iĢletmeciliğine geccedililmeden bu risklerin

minimum seviyeye duumlĢuumlruumllmesi iccedilin gerekli tuumlm verilerin detaylı olarak accedilığa

kavuĢturulması gereklidir Bilindiği gibi madencilik geri doumlnuumlĢuuml oldukccedila maliyetli olan bir

sektoumlrduumlr Yapılacak ccedilalıĢmaların bilinccedilli ve uzman kiĢilerce yapılması oumlnemlidir Yatağın

durumu teknik olarak belirlenmelidir

41

241 Mermer Ocak ĠĢletmeciliğinde Oumln CcedilalıĢmalar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ilk aĢama mermer ruhsatının alınması ve yer tespitinin

sağlıklı bir Ģekilde yapılmasıdır Bu iĢlemlerden sonra sahada bir takım ccedilalıĢmalar

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢmalar Ģunlardır

Genel ccedilalıĢmalar

Detay ccedilalıĢmalar

Pilot ccedilaptaki ccedilalıĢmalar

2411 Genel CcedilalıĢmalar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ilk aĢama sahanın oumlzelliklerinin teknik elemanlar

tarafından belirlenmesidir Bu amaccedilla mermer sahasında makroskobik birtakım ccedilalıĢmalar

yapılır Mermercilik sektoumlruumlnde bu ccedilalıĢmalar detaylı olarak yapılmadan iĢletmeye geccedilildiği

bilinen bir gerccedilektir Genel ccedilalıĢmalar sırasında sahada Ģu iĢlemler yapılmalıdır

Teknik elemanlarca sahada jeolojik goumlzlemler yapılarak yaklaĢık rezerv tespiti

sahada bulunan kayaccedilların yapısı yol su iklim Ģartları elektrik durumu iĢccedili

temini

Mermer tabakası uumlzerinde bulunan dekapaj veya değiĢikliğe uğramıĢ boumllgenin

kalınlığı

Sahada bulunan mermerin renk desen sertliği kristal yapısı ve renklerin

sahadaki değiĢim durumu

Mermer sahasında bulunabilecek ccedilatlaklar ve fay hatları

Mermerin iccedilerisinde bulunabilecek ccedilatlaklar fissuumlrler ve bunların aralıkları

Sahada kabaca blok alınıp alınamayacağı

Mermer iccedilinde bulunabilecek yabancı minerallerin makroskobik olarak

belirlenmesi

Mermer ocak iĢletmeciliğinde oumlzellikle dikkat edilmesi gereken iki unsur

bulunmaktadır Birincisi mermer sahasından blok mermer alınıp alınamayacağı ikincisi ise

alınabilecek blok mermerlerin kesilip kesilemeyeceğidir Ccedilok iyi blok verebilen bir mermer

sahası kesim problemi varsa ekonomik olarak değerlendirilemeyecektir Bu nedenle mermer

sahasının ekonomik değere sahip olması iccedilin bu iki ana unsurun bir arada bulunması gerekir

Mermer ocaklarında genellikle blok mermer uumlretilmek istenir ve bu Ģekilde ekonomik

olabilir Ancak bazı durumlarda blok mermer vermeyen mermer sahaları da iĢletilmektedir

Oumlzellikle nadir bulunan mermerler iccedilin moloz diye adlandırılan mermer ocakları da

iĢletilmektedir Buna oumlrnek olarak suumls eĢyaları yapımında kullanılan oniks mermer ocakları

ekonomik olarak iĢletilebilmektedir

ĠĢletilmek istenen mermer sahasının makroskobik oumlzellikleri detaylı olarak

belirlendikten sonra en iyi blok verebilecek ocak ağzı belirlenmeli ve mermer ocak

iĢletmeciliğine buradan baĢlanmalıdır Ancak tuumlm bilgilerin sağlıklı olabilmesi iccedilin sahada

yapılan ccedilalıĢmaların sağlıklı olması ve alınan numunelerin sahanın tuumlm oumlzelliklerini temsil

etmesi gerekmektedir

42

Mermer sahasından alınan numuneler uumlzerinde kesme ve iĢleme deneyleri yapılarak

kesim durumu tabakalaĢma durumu renk ve desen durumu belirlenmelidir Bazı kayaccedillarda

kesim youmlnlerine goumlre birtakım oumlzelliklerde değiĢikler meydana gelebilmektedir Bu

aĢamadan sonra yapılacak iĢlem ocakta ccedilıkarılacak mermerin bezeri mermerlerin fiyat

analizi ve piyasa araĢtırması yapmaktır Sahada bulunan mermerin kullanım yerleri ve

kullanıĢ Ģekilleri belirlenmelidir Tuumlm bu hususlar detaylı olarak yapılmalıdır Aksi takdirde

yapılacak herhangi bir hata veya ihmal daha sonraki aĢamalarda problemlerin doğmasına

neden olacaktır Madencilik yuumlksek yatırım gerektiren bir sektoumlrduumlr Yapılacak ccedilalıĢmalarda

bu husus goumlz ardı edilmemelidir

2412 Detay CcedilalıĢmalar

ĠĢletilmek istenen mermer sahasında makroskobik oumlzelliklere dayalı bilgiler detaylı

olarak belirlendikten sonra uumlretilecek mermerin petroğrafik ve minerolojik oumlzelliklerinin

belirlenmesi gerekir Sahadaki mermer oluĢumunun iccedilersinde bulunabilecek yabancı

mineraller ve bu minerallerin keme ve iĢleme aĢamalarında ortaya ccedilıkarabilecekleri

problemler belirlenmelidir

Detay ccedilalıĢmalarda sahanın jeolojik olarak tanımlanması ve jeolojik haritasının

ccedilıkarılması gerekir Sahada bulunan litolojik birimler kırık-ccedilatlaklar ve fay hatları harita

uumlzerine iĢaretlenmelidir TabakalaĢmanın belirlenebilmesi iccedilin harita uumlzerinden kesitler

ccedilıkarılmalıdır

2413 Pilot Ccedilaptaki CcedilalıĢmalar

Genel ve detay ccedilalıĢmaların olumlu sonuccedillar vermesinden sonra iĢletme durumunun

gerccedileğe yakın olarak ortaya ccedilıkarılmasıdır Ayrıntılı ccedilalıĢma ile ocak iccedilin en iyi yer tespiti

yapıldıktan sonra belirlenen yerde pilot bir ocak accedilılmalı ve saha iccedilin durum değerlendirmesi

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢma ile ocak yeri accedilılmıĢ ve ocaktan blok mermer alınıp alınamayacağı

anlaĢılmıĢ olmaktadır

Pilot ccedilapta ocağın accedilılması ile sahada bulunan kayaccedilların yapısı tabakalaĢma durumu

renklerin youmlnlere goumlre değiĢimi eklem ve ccedilatlak sistemleri hakkında bilgi sahibi

olunabilmektedir Ayrıca sahadan alınabilecek blok boyutları olumlu ve olumsuz olabilecek

tuumlm detaylar hakkında bilgi sahibi olunabilmektedir Pilot ocağın accedilılması ile mermerin

pazar durumunu oumlğrenme imkacircnı da olmaktadır Ayrıca tuumlm detaylar belli olduğundan

olabilecek riskler en aza indirilmiĢ olmaktadır

43

242 Mermer Ocak ġekilleri

2421 Ocak ĠĢletme Youmlnteminin Seccedililmesi

Bir mermer yatağının iĢletmeye alınmasını oluĢturan ocak yerinin seccedilimi aĢaması ile

birlikte yuumlruumltuumllmesi gereken en oumlnemli konulardan biri de ocak iĢletme youmlnteminin

seccedilimidir Mermer ocağından blok uumlretimi uygulanan ocak iĢletme (uumlretim youmlntemine) ve bu

iĢte kullanılan makine ve donanıma doğrudan bağlıdır Buguumln iccedilin mermer iĢletmelerinde

uygulanan iĢletme Ģekillerinin baĢlıcaları Ģunlardır

Bir ocak aynasından yapılan iĢletmeler

Birden fazla ocak aynasından veya birleĢik olarak yapılan iĢletmeler

Duumlz aynadan yapılan kademeli iĢletmeler

Yarım ay Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Daire (anfitiyatro) Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Yer altı (kapalı) iĢletmeler

243 Blok Ccedilıkarma Teknikleri

Mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan uumlretim youmlntemleri kullanılan makine ve

ekipmanlarla isimlendirilmiĢtir Hangi teknikle olura olsun amaccedil duumlzguumln geometrik Ģekilli ve

buumlyuumlk boyutlu blok ccedilıkarmaktır Bu youmlntemlerden hiccedilbiri tek baĢına kullanılmamaktadır

Yani modern makinenin yanında eski youmlntemlerdeki alet ve ekipmanlar da kullanılmaktadır

Dolayısıyla youmlntemler belirli ana baĢlıklar altında belirtilmesine rağmen tek baĢlarına blok

ccedilıkarma teknikleri olamayacağı unutulmamalıdır Mermer ocak iĢletmelerinde uygulanan

uumlretim tekniklerini Ģu ana baĢlıklar altında incelemek muumlmkuumlnduumlr

2431 Klasik Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

El ile blok ccedilıkarma tekniği

Patlayıcı maddelerle blok ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı hava ile blok ccedilıkarma tekniği

Delme-kamalama blok ccedilıkarma tekniği

Kanal accedilma makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

Kumlu tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

44

2432 Modern Makine ve Ekipmanlarla Yapılan Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Zincirli taĢ kesme makineleri ile blok ccedilıkarma youmlntemi

Elmas tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

2433 Deneme AĢamasındaki Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Lazer ıĢınları ile mermer ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı su ile (su jeti) kesme uumlretim youmlntemi

AteĢ ile yakma blok ccedilıkarma tekniği

244 Dekapajın (Oumlrtuuml Tabakasının) Kaldırılması

Dekapaj madencilik soumlzluumlğuumlnde ldquoaccedilık iĢletme projesine goumlre maden yatağının

uumlzerindeki veya kontağındaki oumlrtuuml tabakasının gevĢetilmesi kazılması yuumlklenmesi

taĢınması toprak harmanına doumlkuumllmesi serilmesi harman sahasının duumlzeltilmesi toprak

harmanı ve kademe yollarının yapımı ve bakımı gibi muhtelif ameliyeleri kapsayan

iĢlemlerin tuumlmuumlrdquo olarak tanımlanmaktadır

Mermer ocak iĢletmeciliğinde de faydalı damara ulaĢmak iccedilin mermer kuumltlesi

uumlzerindeki toprak oumlrtuumlsuuml ve yabancı maddeleri kaldırmak dekapaj olarak

isimlendirilmektedir Mermer yataklarının yuumlzeyde veya yuumlzeye yakın boumllgelerde

bulunmalarından dolayı uumlzerlerinde fazla miktarda oumlrtuuml tabakası yoktur Ancak mermer

ocaklarında oluĢum itibari ile bozulmuĢ olan alterasyon zonunun kalınlığının bazen az bazı

durumlarda ise fazla kalın olabilmektedir Bu gibi durumlarda alterasyon zonunu kaldırmak

oldukccedila maliyetli olmaktadır

Mermer yatakları genellikle buumlyuumlk mostralar vermektedir Mostra yeryuumlzuumlnde bir

madenin accedilığa ccedilıkmıĢ ve ccedilıplak goumlz ile goumlruumllen kısmı yani maden yatağının yuumlzeyi ile

yeryuumlzuumlnuumln ara kesitidir Uumlzerinde oumlrtuuml tabakası bulunmayan mermer ocaklarında hemen

uumlretime baĢlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrtuuml tabakası bulunan mermer ocaklarında ise yapılacak

iĢlem oumlrtuuml tabakasının kazı ve yuumlkleme makineleri ile temizlenmesi ve daha sonra uumlretime

geccedililmesidir Mermer ocaklarındaki oumlrtuuml tabakasını kaldırmak iccedilin greyderler dozerler

kepccedileler kırıcılar ekskavatoumlrler kamyonlar kullanılabilir

37

Bu Kanunda iĢveren iccedilin oumlngoumlruumllen her ccedileĢit sorumluluk ve zorunluluklar iĢveren

vekilleri hakkında da uygulanır ĠĢveren vekilliği sıfatı iĢccedililere tanınan hak ve

yuumlkuumlmluumlluumlkleri ortadan kaldırmaz

Bir iĢverenden iĢ yerinde yuumlruumlttuumlğuuml mal veya hizmet uumlretimine iliĢkin yardımcı

iĢlerinde veya asıl iĢin bir boumlluumlmuumlnde iĢletmenin ve iĢin gereği ile teknolojik nedenlerle

uzmanlık gerektiren iĢlerde iĢ alan ve bu iĢ iccedilin goumlrevlendirdiği iĢccedililerini sadece bu iĢ

yerinde aldığı iĢte ccedilalıĢtıran diğer iĢveren ile iĢ aldığı iĢveren arasında kurulan iliĢkiye asıl

iĢveren-alt iĢveren iliĢkisi denir Bu iliĢkide asıl iĢveren alt iĢverenin iĢccedililerine karĢı o iĢ yeri

ile ilgili olarak bu Kanundan iĢ soumlzleĢmesinden veya alt iĢverenin taraf olduğu toplu iĢ

soumlzleĢmesinden doğan yuumlkuumlmluumlluumlklerinden alt iĢveren ile birlikte sorumludur

Asıl iĢverenin iĢccedililerinin alt iĢveren tarafından iĢe alınarak ccedilalıĢtırılmaya devam

ettirilmesi suretiyle hakları kısıtlanamaz veya daha oumlnce o iĢ yerinde ccedilalıĢtırılan kimse ile alt

iĢveren iliĢkisi kurulamaz Aksi hacirclde ve genel olarak asıl iĢveren alt iĢveren iliĢkisinin

muvazaalı iĢleme dayandığı kabul edilerek alt iĢverenin iĢccedilileri baĢlangıccediltan itibaren asıl

iĢverenin iĢccedilisi sayılarak iĢlem goumlruumlrler ĠĢletmenin ve iĢin gereği ile teknolojik nedenlerle

uzmanlık gerektiren iĢler dıĢında asıl iĢ boumlluumlnerek alt iĢverenlere verilemez

ĠĢ Yerini Bildirme

MADDE 3 - Bu Kanunun kapsamına giren nitelikte bir iĢ yerini kuran her ne suretle

olursa olsun devralan ccedilalıĢma konusunu kısmen veya tamamen değiĢtiren veya herhangi bir

sebeple faaliyetine son veren ve iĢ yerini kapatan iĢveren iĢ yerinin unvan ve adresini

ccedilalıĢtırılan iĢccedili sayısını ccedilalıĢma konusunu iĢin baĢlama veya bitme guumlnuumlnuuml kendi adını ve

soyadını yahut unvanını adresini varsa iĢveren vekili veya vekillerinin adı soyadı ve

adreslerini bir ay iccedilinde boumllge muumlduumlrluumlğuumlne bildirmek zorundadır

Alt iĢveren bu sıfatla mal veya hizmet uumlretimi iccedilin meydana getirdiği kendi iĢ yeri

iccedilin birinci fıkra huumlkmuumlne goumlre bildirim yapmakla yuumlkuumlmluumlduumlr

MADDE 5 - ĠĢ iliĢkisinde dil ırk cinsiyet siyasal duumlĢuumlnce felseficirc inanccedil din ve

mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayırım yapılamaz

ĠĢveren esaslı sebepler olmadıkccedila tam suumlreli ccedilalıĢan iĢccedili karĢısında kısmi suumlreli

ccedilalıĢan iĢccediliye belirsiz suumlreli ccedilalıĢan iĢccedili karĢısında belirli suumlreli ccedilalıĢan iĢccediliye farklı iĢlem

yapamaz

ĠĢveren biyolojik veya iĢin niteliğine iliĢkin sebepler zorunlu kılmadıkccedila bir iĢccediliye iĢ

soumlzleĢmesinin yapılmasında Ģartlarının oluĢturulmasında uygulanmasında ve sona

ermesinde cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya dolaylı farklı iĢlem yapamaz

Aynı veya eĢit değerde bir iĢ iccedilin cinsiyet nedeniyle daha duumlĢuumlk uumlcret

kararlaĢtırılamaz

ĠĢccedilinin cinsiyeti nedeniyle oumlzel koruyucu huumlkuumlmlerin uygulanması daha duumlĢuumlk bir

uumlcretin uygulanmasını haklı kılmaz

38

ĠĢ iliĢkisinde veya sona ermesinde yukarıdaki fıkra huumlkuumlmlerine aykırı davranıldığında

iĢccedili doumlrt aya kadar uumlcreti tutarındaki uygun bir tazminattan baĢka yoksun bırakıldığı

haklarını da talep edebilir 2821 sayılı Sendikalar Kanunu‟nun 31‟inci maddesi huumlkuumlmleri

saklıdır 20‟inci madde huumlkuumlmleri saklı kalmak uumlzere iĢverenin yukarıdaki fıkra huumlkuumlmlerine

aykırı davrandığını iĢccedili ispat etmekle yuumlkuumlmluumlduumlr Ancak iĢccedili bir ihlalin varlığı ihtimalini

guumlccedilluuml bir biccedilimde goumlsteren bir durumu ortaya koyduğunda iĢveren boumlyle bir ihlalin mevcut

olmadığını ispat etmekle yuumlkuumlmluuml olur

ĠĢ Yerinin veya Bir Boumlluumlmuumlnuumln Devri

MADDE 6 ndash ĠĢ yeri veya iĢ yerinin bir boumlluumlmuuml hukuki bir iĢleme dayalı olarak baĢka

birine devredildiğinde devir tarihinde iĢ yerinde veya bir boumlluumlmuumlnde mevcut olan iĢ

soumlzleĢmeleri buumltuumln hak ve borccedilları ile birlikte devralana geccediler

Devralan iĢveren iĢccedilinin hizmet suumlresinin esas alındığı haklarda iĢccedilinin devreden

iĢveren yanında iĢe baĢladığı tarihe goumlre iĢlem yapmakla yuumlkuumlmluumlduumlr

Yukarıdaki huumlkuumlmlere goumlre devir hacirclinde devirden oumlnce doğmuĢ olan ve devir

tarihinde oumldenmesi gereken borccedillardan devreden ve devralan iĢveren birlikte sorumludurlar

Ancak bu yuumlkuumlmluumlluumlklerden devreden iĢverenin sorumluluğu devir tarihinden itibaren iki yıl

ile sınırlıdır Tuumlzel kiĢiliğin birleĢme veya katılma ya da tuumlruumlnuumln değiĢmesiyle sona erme

hacirclinde birlikte sorumluluk huumlkuumlmleri uygulanmaz

23 Mali ĠĢlemler

Gelir Vergisi Kanunu huumlkuumlmleri uyarınca muumlkellefiyet tesisini gerektiren bir olayın

oluĢması muumlkellefiyetle ilgili değiĢikliklerin olması ve muumlkellefiyetin herhangi bir nedenle

sona ermesi gibi durumlarda muumlkelleflerin nasıl bir yol izleyeceği ve hangi belgeleri bağlı

bulundukları vergi dairesine ibraz edecekleri hususlarına yer verilmiĢtir Her Ģeyin bir

baĢlangıcı ve bitiĢi olduğu gibi vergilendirmede de muumlkellefiyetin baĢlaması devamı ve sona

erme suumlreccedilleri vardır Gelir vergisinde muumlkellefiyet muumlkellefiyeti gerektiren hukuki

durumun oluĢmasıyla baĢlar devam eder ve gerekli Ģartların oluĢmasıyla sona erer

231 Muumlkellefiyet BaĢlangıcı

Gelir vergisi muumlkelleflerinin ticari sınai veya zirai bir iĢle ilgili fiilicirc olarak ccedilalıĢmaya

baĢlamaları veya mesleki bilgiye ve ihtisasa dayanan bir meslek ya da sanat faaliyetiyle

uğraĢmaları bu kiĢilerin vergi muumlkellefi olmalarını gerektirir Fiilicirc olarak ccedilalıĢmaya

baĢlamaktan kasıt muumlkellefin faaliyetine baĢladığını goumlsteren bazı Ģartların oluĢmasıdır Bu

Ģartlar tuumlccarlar ve serbest meslek erbabı iccedilin farklılık goumlstermektedir

39

2311 Tuumlccarlarda ĠĢe BaĢlama Belirtileri

Bir iĢ yeri accedilmak (ĠĢ yeri accedilmaktan maksat belli bir yerde bilfiil ticari veya

sınai faaliyete geccedilmek demektir Bir yerin ne maksatla olursa olsun sadece

tutulmuĢ olması veya iccedilinde tertibat ve tesisat yapılmakta bulunması iĢ yerinin

accedilıldığını goumlstermez)

ĠĢyeri accedilılmamıĢ olsa bile ticaret siciline veya mesleki bir teĢekkuumlle

kaydolunmak

Kazanccedilları basit usulde tespit edilen tuumlccarlar iccedilin iĢle bilfiil uğraĢmaya

baĢlanması

Yukarıda sayılan Ģartlardan herhangi birinin gerccedilekleĢmiĢ olması muumlkellefiyette iĢe

baĢlanıldığını goumlsterir

2312 Serbest Meslek Erbabı Ġccedilin ĠĢe BaĢlama Belirtileri

Muayenehane yazıhane atoumllye gibi oumlzel iĢ yerleri accedilmak

CcedilalıĢılan yere mesleki faaliyette bulunulduğunu ifade eden tabelalar ve levhalar

asmak

Her ne Ģekilde olursa olsun devamlı olarak mesleki faaliyette bulunduğunu

goumlsteren ilanlar yapmak

Serbest olarak mesleki faaliyette bulunmak uumlzere mesleki bir birlik veya

mesleki bir odaya kayıt yaptırmak (Bu Ģekilde birlik veya odaya kayıt

yaptıranlar herhangi bir nedenle mesleki faaliyet yapmayacak ise bu durumu

vergi dairesine bildirmek zorundadır)

232 ĠĢe BaĢlama ĠĢi Bırakma ve Muumlkellefiyette Meydana Gelen

DeğiĢikliklerde Bildirim ġekli

ĠĢe baĢlama iĢi bırakma ve muumlkellefiyette meydana gelen değiĢikliklerde bildirimlerin

yazılı olması esastır Bunun istisnası defter ve belge tutmaya mecbur olmayan

muumlkelleflerden okuma yazma bilmeyenlerin bildirimlerini soumlzluuml olarak yapabilmesidir Soumlzluuml

bildirimler tutanakla tespit edilir Yazılı bildirimler posta ile taahhuumltluuml olarak goumlnderilebilir

Bu durumda bildirimin postaya verildiği tarih vergi dairesine verilme tarihi olarak kabul

edilir

2321 Gelir Vergisi Muumlkelleflerinin Bağlı Olduğu Vergi Dairesi

Bağlı bulunulan vergi dairesi gelir vergisi muumlkellefiyetinde muumlkellefin iĢ yeri veya iĢ

merkezinin bulunduğu yer vergi dairesidir Gelir vergisi muumlkelleflerinin beyannamelerini

verecekleri vergi daireleri aĢağıda goumlsterilmiĢtir

Gelir vergisi muumlkellefleri ĠĢ yerinin veya iĢ merkezinin bulunduğu yer vergi

dairesi

Gelirleri sadece zirai kazanccedil uumlcret gayrimenkul sermaye iradı menkul sermaye

iradı ve diğer kazanccedil ve iratlardan veya bunların birkaccedilından veya tamamından

ibaret olan muumlkellefler Ġkametgacirchlarının bulunduğu yer vergi dairesi

40

Belli bir iĢ yeri bulunmaksızın ccedilalıĢan ticaret ve serbest meslek erbabı

Ġkametgacirchlarının bulunduğu yer vergi dairesi

Vergi tevkifatı yapmaya mecbur olanların tevkif edilen vergilerle ilgili

iĢlemlerinde oumldeme ve tahakkukun yapıldığı yerin bağlı olduğu vergi dairesi

233 ĠĢe BaĢlamada Vergi Dairesine BaĢvuru

Muumlkellefiyetin baĢlaması iccedilin vergi dairelerinden ya da Gelir Ġdaresi BaĢkanlığının

internet sitesi olan wwwgibgovtr adresinden elde edilen iĢe baĢlama bildirim formunun

oldurulması ve forma eklenecek belgeler ile birlikte vergi dairesi sicil yoklama servisine

muumlracaat edilmesi gerekmektedir Gerccedilek kiĢilerde iĢe baĢlama bildirimleri iĢe baĢlama

tarihinden itibaren 10 guumln iccedilinde kendilerince veya 1136 sayılı Avukatlık Kanunu‟na goumlre

ruhsat almıĢ avukatlar veya 3568 sayılı Kanuna goumlre yetki almıĢ meslek mensuplarınca ilgili

vergi dairesine yapılır

2331 Gerccedilek KiĢiler Ġccedilin ĠĢe BaĢlamada Aranacak Belgeler

ĠĢe baĢlamabırakma bildirimi

Onaylı nuumlfus cuumlzdan sureti (Muumlkellefin Vergi Dairesine bizzat baĢvurması

hacirclinde nuumlfus cuumlzdanının fotokopisi muumlduumlr yardımcısı Ģef veya

goumlrevlendirilecek bir memur tarafından aslı ile karĢılaĢtırılarak ldquoAslının

Aynıdırrdquo Ģeklinde tasdik edilir)

Ġkametgacirch senedi (Resimli)

Noter onaylı imza sirkuumlleri (Basit usulde vergilendirilenler hariccedil)

Basit usulde vergilendirme talep eden muumlkelleflerden iĢ yerinin kendisine ait

olması hacirclinde emlak vergisine esas olan vergi değerini goumlsterir belediyeden

alınacak onaylı bir belge iĢ yerinin kiralanmıĢ olması hacirclinde ise kira

kontratının bir oumlrneği

24 Ocak Ağzı Accedilma

Mermer ocak iĢletmeciliği diğer madencilik sektoumlrlerinde olduğu gibi risklerin ccedilok

olduğu bir madencilik biccedilimidir Mermer ocak iĢletmeciliğine geccedililmeden bu risklerin

minimum seviyeye duumlĢuumlruumllmesi iccedilin gerekli tuumlm verilerin detaylı olarak accedilığa

kavuĢturulması gereklidir Bilindiği gibi madencilik geri doumlnuumlĢuuml oldukccedila maliyetli olan bir

sektoumlrduumlr Yapılacak ccedilalıĢmaların bilinccedilli ve uzman kiĢilerce yapılması oumlnemlidir Yatağın

durumu teknik olarak belirlenmelidir

41

241 Mermer Ocak ĠĢletmeciliğinde Oumln CcedilalıĢmalar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ilk aĢama mermer ruhsatının alınması ve yer tespitinin

sağlıklı bir Ģekilde yapılmasıdır Bu iĢlemlerden sonra sahada bir takım ccedilalıĢmalar

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢmalar Ģunlardır

Genel ccedilalıĢmalar

Detay ccedilalıĢmalar

Pilot ccedilaptaki ccedilalıĢmalar

2411 Genel CcedilalıĢmalar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ilk aĢama sahanın oumlzelliklerinin teknik elemanlar

tarafından belirlenmesidir Bu amaccedilla mermer sahasında makroskobik birtakım ccedilalıĢmalar

yapılır Mermercilik sektoumlruumlnde bu ccedilalıĢmalar detaylı olarak yapılmadan iĢletmeye geccedilildiği

bilinen bir gerccedilektir Genel ccedilalıĢmalar sırasında sahada Ģu iĢlemler yapılmalıdır

Teknik elemanlarca sahada jeolojik goumlzlemler yapılarak yaklaĢık rezerv tespiti

sahada bulunan kayaccedilların yapısı yol su iklim Ģartları elektrik durumu iĢccedili

temini

Mermer tabakası uumlzerinde bulunan dekapaj veya değiĢikliğe uğramıĢ boumllgenin

kalınlığı

Sahada bulunan mermerin renk desen sertliği kristal yapısı ve renklerin

sahadaki değiĢim durumu

Mermer sahasında bulunabilecek ccedilatlaklar ve fay hatları

Mermerin iccedilerisinde bulunabilecek ccedilatlaklar fissuumlrler ve bunların aralıkları

Sahada kabaca blok alınıp alınamayacağı

Mermer iccedilinde bulunabilecek yabancı minerallerin makroskobik olarak

belirlenmesi

Mermer ocak iĢletmeciliğinde oumlzellikle dikkat edilmesi gereken iki unsur

bulunmaktadır Birincisi mermer sahasından blok mermer alınıp alınamayacağı ikincisi ise

alınabilecek blok mermerlerin kesilip kesilemeyeceğidir Ccedilok iyi blok verebilen bir mermer

sahası kesim problemi varsa ekonomik olarak değerlendirilemeyecektir Bu nedenle mermer

sahasının ekonomik değere sahip olması iccedilin bu iki ana unsurun bir arada bulunması gerekir

Mermer ocaklarında genellikle blok mermer uumlretilmek istenir ve bu Ģekilde ekonomik

olabilir Ancak bazı durumlarda blok mermer vermeyen mermer sahaları da iĢletilmektedir

Oumlzellikle nadir bulunan mermerler iccedilin moloz diye adlandırılan mermer ocakları da

iĢletilmektedir Buna oumlrnek olarak suumls eĢyaları yapımında kullanılan oniks mermer ocakları

ekonomik olarak iĢletilebilmektedir

ĠĢletilmek istenen mermer sahasının makroskobik oumlzellikleri detaylı olarak

belirlendikten sonra en iyi blok verebilecek ocak ağzı belirlenmeli ve mermer ocak

iĢletmeciliğine buradan baĢlanmalıdır Ancak tuumlm bilgilerin sağlıklı olabilmesi iccedilin sahada

yapılan ccedilalıĢmaların sağlıklı olması ve alınan numunelerin sahanın tuumlm oumlzelliklerini temsil

etmesi gerekmektedir

42

Mermer sahasından alınan numuneler uumlzerinde kesme ve iĢleme deneyleri yapılarak

kesim durumu tabakalaĢma durumu renk ve desen durumu belirlenmelidir Bazı kayaccedillarda

kesim youmlnlerine goumlre birtakım oumlzelliklerde değiĢikler meydana gelebilmektedir Bu

aĢamadan sonra yapılacak iĢlem ocakta ccedilıkarılacak mermerin bezeri mermerlerin fiyat

analizi ve piyasa araĢtırması yapmaktır Sahada bulunan mermerin kullanım yerleri ve

kullanıĢ Ģekilleri belirlenmelidir Tuumlm bu hususlar detaylı olarak yapılmalıdır Aksi takdirde

yapılacak herhangi bir hata veya ihmal daha sonraki aĢamalarda problemlerin doğmasına

neden olacaktır Madencilik yuumlksek yatırım gerektiren bir sektoumlrduumlr Yapılacak ccedilalıĢmalarda

bu husus goumlz ardı edilmemelidir

2412 Detay CcedilalıĢmalar

ĠĢletilmek istenen mermer sahasında makroskobik oumlzelliklere dayalı bilgiler detaylı

olarak belirlendikten sonra uumlretilecek mermerin petroğrafik ve minerolojik oumlzelliklerinin

belirlenmesi gerekir Sahadaki mermer oluĢumunun iccedilersinde bulunabilecek yabancı

mineraller ve bu minerallerin keme ve iĢleme aĢamalarında ortaya ccedilıkarabilecekleri

problemler belirlenmelidir

Detay ccedilalıĢmalarda sahanın jeolojik olarak tanımlanması ve jeolojik haritasının

ccedilıkarılması gerekir Sahada bulunan litolojik birimler kırık-ccedilatlaklar ve fay hatları harita

uumlzerine iĢaretlenmelidir TabakalaĢmanın belirlenebilmesi iccedilin harita uumlzerinden kesitler

ccedilıkarılmalıdır

2413 Pilot Ccedilaptaki CcedilalıĢmalar

Genel ve detay ccedilalıĢmaların olumlu sonuccedillar vermesinden sonra iĢletme durumunun

gerccedileğe yakın olarak ortaya ccedilıkarılmasıdır Ayrıntılı ccedilalıĢma ile ocak iccedilin en iyi yer tespiti

yapıldıktan sonra belirlenen yerde pilot bir ocak accedilılmalı ve saha iccedilin durum değerlendirmesi

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢma ile ocak yeri accedilılmıĢ ve ocaktan blok mermer alınıp alınamayacağı

anlaĢılmıĢ olmaktadır

Pilot ccedilapta ocağın accedilılması ile sahada bulunan kayaccedilların yapısı tabakalaĢma durumu

renklerin youmlnlere goumlre değiĢimi eklem ve ccedilatlak sistemleri hakkında bilgi sahibi

olunabilmektedir Ayrıca sahadan alınabilecek blok boyutları olumlu ve olumsuz olabilecek

tuumlm detaylar hakkında bilgi sahibi olunabilmektedir Pilot ocağın accedilılması ile mermerin

pazar durumunu oumlğrenme imkacircnı da olmaktadır Ayrıca tuumlm detaylar belli olduğundan

olabilecek riskler en aza indirilmiĢ olmaktadır

43

242 Mermer Ocak ġekilleri

2421 Ocak ĠĢletme Youmlnteminin Seccedililmesi

Bir mermer yatağının iĢletmeye alınmasını oluĢturan ocak yerinin seccedilimi aĢaması ile

birlikte yuumlruumltuumllmesi gereken en oumlnemli konulardan biri de ocak iĢletme youmlnteminin

seccedilimidir Mermer ocağından blok uumlretimi uygulanan ocak iĢletme (uumlretim youmlntemine) ve bu

iĢte kullanılan makine ve donanıma doğrudan bağlıdır Buguumln iccedilin mermer iĢletmelerinde

uygulanan iĢletme Ģekillerinin baĢlıcaları Ģunlardır

Bir ocak aynasından yapılan iĢletmeler

Birden fazla ocak aynasından veya birleĢik olarak yapılan iĢletmeler

Duumlz aynadan yapılan kademeli iĢletmeler

Yarım ay Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Daire (anfitiyatro) Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Yer altı (kapalı) iĢletmeler

243 Blok Ccedilıkarma Teknikleri

Mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan uumlretim youmlntemleri kullanılan makine ve

ekipmanlarla isimlendirilmiĢtir Hangi teknikle olura olsun amaccedil duumlzguumln geometrik Ģekilli ve

buumlyuumlk boyutlu blok ccedilıkarmaktır Bu youmlntemlerden hiccedilbiri tek baĢına kullanılmamaktadır

Yani modern makinenin yanında eski youmlntemlerdeki alet ve ekipmanlar da kullanılmaktadır

Dolayısıyla youmlntemler belirli ana baĢlıklar altında belirtilmesine rağmen tek baĢlarına blok

ccedilıkarma teknikleri olamayacağı unutulmamalıdır Mermer ocak iĢletmelerinde uygulanan

uumlretim tekniklerini Ģu ana baĢlıklar altında incelemek muumlmkuumlnduumlr

2431 Klasik Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

El ile blok ccedilıkarma tekniği

Patlayıcı maddelerle blok ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı hava ile blok ccedilıkarma tekniği

Delme-kamalama blok ccedilıkarma tekniği

Kanal accedilma makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

Kumlu tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

44

2432 Modern Makine ve Ekipmanlarla Yapılan Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Zincirli taĢ kesme makineleri ile blok ccedilıkarma youmlntemi

Elmas tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

2433 Deneme AĢamasındaki Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Lazer ıĢınları ile mermer ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı su ile (su jeti) kesme uumlretim youmlntemi

AteĢ ile yakma blok ccedilıkarma tekniği

244 Dekapajın (Oumlrtuuml Tabakasının) Kaldırılması

Dekapaj madencilik soumlzluumlğuumlnde ldquoaccedilık iĢletme projesine goumlre maden yatağının

uumlzerindeki veya kontağındaki oumlrtuuml tabakasının gevĢetilmesi kazılması yuumlklenmesi

taĢınması toprak harmanına doumlkuumllmesi serilmesi harman sahasının duumlzeltilmesi toprak

harmanı ve kademe yollarının yapımı ve bakımı gibi muhtelif ameliyeleri kapsayan

iĢlemlerin tuumlmuumlrdquo olarak tanımlanmaktadır

Mermer ocak iĢletmeciliğinde de faydalı damara ulaĢmak iccedilin mermer kuumltlesi

uumlzerindeki toprak oumlrtuumlsuuml ve yabancı maddeleri kaldırmak dekapaj olarak

isimlendirilmektedir Mermer yataklarının yuumlzeyde veya yuumlzeye yakın boumllgelerde

bulunmalarından dolayı uumlzerlerinde fazla miktarda oumlrtuuml tabakası yoktur Ancak mermer

ocaklarında oluĢum itibari ile bozulmuĢ olan alterasyon zonunun kalınlığının bazen az bazı

durumlarda ise fazla kalın olabilmektedir Bu gibi durumlarda alterasyon zonunu kaldırmak

oldukccedila maliyetli olmaktadır

Mermer yatakları genellikle buumlyuumlk mostralar vermektedir Mostra yeryuumlzuumlnde bir

madenin accedilığa ccedilıkmıĢ ve ccedilıplak goumlz ile goumlruumllen kısmı yani maden yatağının yuumlzeyi ile

yeryuumlzuumlnuumln ara kesitidir Uumlzerinde oumlrtuuml tabakası bulunmayan mermer ocaklarında hemen

uumlretime baĢlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrtuuml tabakası bulunan mermer ocaklarında ise yapılacak

iĢlem oumlrtuuml tabakasının kazı ve yuumlkleme makineleri ile temizlenmesi ve daha sonra uumlretime

geccedililmesidir Mermer ocaklarındaki oumlrtuuml tabakasını kaldırmak iccedilin greyderler dozerler

kepccedileler kırıcılar ekskavatoumlrler kamyonlar kullanılabilir

38

ĠĢ iliĢkisinde veya sona ermesinde yukarıdaki fıkra huumlkuumlmlerine aykırı davranıldığında

iĢccedili doumlrt aya kadar uumlcreti tutarındaki uygun bir tazminattan baĢka yoksun bırakıldığı

haklarını da talep edebilir 2821 sayılı Sendikalar Kanunu‟nun 31‟inci maddesi huumlkuumlmleri

saklıdır 20‟inci madde huumlkuumlmleri saklı kalmak uumlzere iĢverenin yukarıdaki fıkra huumlkuumlmlerine

aykırı davrandığını iĢccedili ispat etmekle yuumlkuumlmluumlduumlr Ancak iĢccedili bir ihlalin varlığı ihtimalini

guumlccedilluuml bir biccedilimde goumlsteren bir durumu ortaya koyduğunda iĢveren boumlyle bir ihlalin mevcut

olmadığını ispat etmekle yuumlkuumlmluuml olur

ĠĢ Yerinin veya Bir Boumlluumlmuumlnuumln Devri

MADDE 6 ndash ĠĢ yeri veya iĢ yerinin bir boumlluumlmuuml hukuki bir iĢleme dayalı olarak baĢka

birine devredildiğinde devir tarihinde iĢ yerinde veya bir boumlluumlmuumlnde mevcut olan iĢ

soumlzleĢmeleri buumltuumln hak ve borccedilları ile birlikte devralana geccediler

Devralan iĢveren iĢccedilinin hizmet suumlresinin esas alındığı haklarda iĢccedilinin devreden

iĢveren yanında iĢe baĢladığı tarihe goumlre iĢlem yapmakla yuumlkuumlmluumlduumlr

Yukarıdaki huumlkuumlmlere goumlre devir hacirclinde devirden oumlnce doğmuĢ olan ve devir

tarihinde oumldenmesi gereken borccedillardan devreden ve devralan iĢveren birlikte sorumludurlar

Ancak bu yuumlkuumlmluumlluumlklerden devreden iĢverenin sorumluluğu devir tarihinden itibaren iki yıl

ile sınırlıdır Tuumlzel kiĢiliğin birleĢme veya katılma ya da tuumlruumlnuumln değiĢmesiyle sona erme

hacirclinde birlikte sorumluluk huumlkuumlmleri uygulanmaz

23 Mali ĠĢlemler

Gelir Vergisi Kanunu huumlkuumlmleri uyarınca muumlkellefiyet tesisini gerektiren bir olayın

oluĢması muumlkellefiyetle ilgili değiĢikliklerin olması ve muumlkellefiyetin herhangi bir nedenle

sona ermesi gibi durumlarda muumlkelleflerin nasıl bir yol izleyeceği ve hangi belgeleri bağlı

bulundukları vergi dairesine ibraz edecekleri hususlarına yer verilmiĢtir Her Ģeyin bir

baĢlangıcı ve bitiĢi olduğu gibi vergilendirmede de muumlkellefiyetin baĢlaması devamı ve sona

erme suumlreccedilleri vardır Gelir vergisinde muumlkellefiyet muumlkellefiyeti gerektiren hukuki

durumun oluĢmasıyla baĢlar devam eder ve gerekli Ģartların oluĢmasıyla sona erer

231 Muumlkellefiyet BaĢlangıcı

Gelir vergisi muumlkelleflerinin ticari sınai veya zirai bir iĢle ilgili fiilicirc olarak ccedilalıĢmaya

baĢlamaları veya mesleki bilgiye ve ihtisasa dayanan bir meslek ya da sanat faaliyetiyle

uğraĢmaları bu kiĢilerin vergi muumlkellefi olmalarını gerektirir Fiilicirc olarak ccedilalıĢmaya

baĢlamaktan kasıt muumlkellefin faaliyetine baĢladığını goumlsteren bazı Ģartların oluĢmasıdır Bu

Ģartlar tuumlccarlar ve serbest meslek erbabı iccedilin farklılık goumlstermektedir

39

2311 Tuumlccarlarda ĠĢe BaĢlama Belirtileri

Bir iĢ yeri accedilmak (ĠĢ yeri accedilmaktan maksat belli bir yerde bilfiil ticari veya

sınai faaliyete geccedilmek demektir Bir yerin ne maksatla olursa olsun sadece

tutulmuĢ olması veya iccedilinde tertibat ve tesisat yapılmakta bulunması iĢ yerinin

accedilıldığını goumlstermez)

ĠĢyeri accedilılmamıĢ olsa bile ticaret siciline veya mesleki bir teĢekkuumlle

kaydolunmak

Kazanccedilları basit usulde tespit edilen tuumlccarlar iccedilin iĢle bilfiil uğraĢmaya

baĢlanması

Yukarıda sayılan Ģartlardan herhangi birinin gerccedilekleĢmiĢ olması muumlkellefiyette iĢe

baĢlanıldığını goumlsterir

2312 Serbest Meslek Erbabı Ġccedilin ĠĢe BaĢlama Belirtileri

Muayenehane yazıhane atoumllye gibi oumlzel iĢ yerleri accedilmak

CcedilalıĢılan yere mesleki faaliyette bulunulduğunu ifade eden tabelalar ve levhalar

asmak

Her ne Ģekilde olursa olsun devamlı olarak mesleki faaliyette bulunduğunu

goumlsteren ilanlar yapmak

Serbest olarak mesleki faaliyette bulunmak uumlzere mesleki bir birlik veya

mesleki bir odaya kayıt yaptırmak (Bu Ģekilde birlik veya odaya kayıt

yaptıranlar herhangi bir nedenle mesleki faaliyet yapmayacak ise bu durumu

vergi dairesine bildirmek zorundadır)

232 ĠĢe BaĢlama ĠĢi Bırakma ve Muumlkellefiyette Meydana Gelen

DeğiĢikliklerde Bildirim ġekli

ĠĢe baĢlama iĢi bırakma ve muumlkellefiyette meydana gelen değiĢikliklerde bildirimlerin

yazılı olması esastır Bunun istisnası defter ve belge tutmaya mecbur olmayan

muumlkelleflerden okuma yazma bilmeyenlerin bildirimlerini soumlzluuml olarak yapabilmesidir Soumlzluuml

bildirimler tutanakla tespit edilir Yazılı bildirimler posta ile taahhuumltluuml olarak goumlnderilebilir

Bu durumda bildirimin postaya verildiği tarih vergi dairesine verilme tarihi olarak kabul

edilir

2321 Gelir Vergisi Muumlkelleflerinin Bağlı Olduğu Vergi Dairesi

Bağlı bulunulan vergi dairesi gelir vergisi muumlkellefiyetinde muumlkellefin iĢ yeri veya iĢ

merkezinin bulunduğu yer vergi dairesidir Gelir vergisi muumlkelleflerinin beyannamelerini

verecekleri vergi daireleri aĢağıda goumlsterilmiĢtir

Gelir vergisi muumlkellefleri ĠĢ yerinin veya iĢ merkezinin bulunduğu yer vergi

dairesi

Gelirleri sadece zirai kazanccedil uumlcret gayrimenkul sermaye iradı menkul sermaye

iradı ve diğer kazanccedil ve iratlardan veya bunların birkaccedilından veya tamamından

ibaret olan muumlkellefler Ġkametgacirchlarının bulunduğu yer vergi dairesi

40

Belli bir iĢ yeri bulunmaksızın ccedilalıĢan ticaret ve serbest meslek erbabı

Ġkametgacirchlarının bulunduğu yer vergi dairesi

Vergi tevkifatı yapmaya mecbur olanların tevkif edilen vergilerle ilgili

iĢlemlerinde oumldeme ve tahakkukun yapıldığı yerin bağlı olduğu vergi dairesi

233 ĠĢe BaĢlamada Vergi Dairesine BaĢvuru

Muumlkellefiyetin baĢlaması iccedilin vergi dairelerinden ya da Gelir Ġdaresi BaĢkanlığının

internet sitesi olan wwwgibgovtr adresinden elde edilen iĢe baĢlama bildirim formunun

oldurulması ve forma eklenecek belgeler ile birlikte vergi dairesi sicil yoklama servisine

muumlracaat edilmesi gerekmektedir Gerccedilek kiĢilerde iĢe baĢlama bildirimleri iĢe baĢlama

tarihinden itibaren 10 guumln iccedilinde kendilerince veya 1136 sayılı Avukatlık Kanunu‟na goumlre

ruhsat almıĢ avukatlar veya 3568 sayılı Kanuna goumlre yetki almıĢ meslek mensuplarınca ilgili

vergi dairesine yapılır

2331 Gerccedilek KiĢiler Ġccedilin ĠĢe BaĢlamada Aranacak Belgeler

ĠĢe baĢlamabırakma bildirimi

Onaylı nuumlfus cuumlzdan sureti (Muumlkellefin Vergi Dairesine bizzat baĢvurması

hacirclinde nuumlfus cuumlzdanının fotokopisi muumlduumlr yardımcısı Ģef veya

goumlrevlendirilecek bir memur tarafından aslı ile karĢılaĢtırılarak ldquoAslının

Aynıdırrdquo Ģeklinde tasdik edilir)

Ġkametgacirch senedi (Resimli)

Noter onaylı imza sirkuumlleri (Basit usulde vergilendirilenler hariccedil)

Basit usulde vergilendirme talep eden muumlkelleflerden iĢ yerinin kendisine ait

olması hacirclinde emlak vergisine esas olan vergi değerini goumlsterir belediyeden

alınacak onaylı bir belge iĢ yerinin kiralanmıĢ olması hacirclinde ise kira

kontratının bir oumlrneği

24 Ocak Ağzı Accedilma

Mermer ocak iĢletmeciliği diğer madencilik sektoumlrlerinde olduğu gibi risklerin ccedilok

olduğu bir madencilik biccedilimidir Mermer ocak iĢletmeciliğine geccedililmeden bu risklerin

minimum seviyeye duumlĢuumlruumllmesi iccedilin gerekli tuumlm verilerin detaylı olarak accedilığa

kavuĢturulması gereklidir Bilindiği gibi madencilik geri doumlnuumlĢuuml oldukccedila maliyetli olan bir

sektoumlrduumlr Yapılacak ccedilalıĢmaların bilinccedilli ve uzman kiĢilerce yapılması oumlnemlidir Yatağın

durumu teknik olarak belirlenmelidir

41

241 Mermer Ocak ĠĢletmeciliğinde Oumln CcedilalıĢmalar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ilk aĢama mermer ruhsatının alınması ve yer tespitinin

sağlıklı bir Ģekilde yapılmasıdır Bu iĢlemlerden sonra sahada bir takım ccedilalıĢmalar

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢmalar Ģunlardır

Genel ccedilalıĢmalar

Detay ccedilalıĢmalar

Pilot ccedilaptaki ccedilalıĢmalar

2411 Genel CcedilalıĢmalar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ilk aĢama sahanın oumlzelliklerinin teknik elemanlar

tarafından belirlenmesidir Bu amaccedilla mermer sahasında makroskobik birtakım ccedilalıĢmalar

yapılır Mermercilik sektoumlruumlnde bu ccedilalıĢmalar detaylı olarak yapılmadan iĢletmeye geccedilildiği

bilinen bir gerccedilektir Genel ccedilalıĢmalar sırasında sahada Ģu iĢlemler yapılmalıdır

Teknik elemanlarca sahada jeolojik goumlzlemler yapılarak yaklaĢık rezerv tespiti

sahada bulunan kayaccedilların yapısı yol su iklim Ģartları elektrik durumu iĢccedili

temini

Mermer tabakası uumlzerinde bulunan dekapaj veya değiĢikliğe uğramıĢ boumllgenin

kalınlığı

Sahada bulunan mermerin renk desen sertliği kristal yapısı ve renklerin

sahadaki değiĢim durumu

Mermer sahasında bulunabilecek ccedilatlaklar ve fay hatları

Mermerin iccedilerisinde bulunabilecek ccedilatlaklar fissuumlrler ve bunların aralıkları

Sahada kabaca blok alınıp alınamayacağı

Mermer iccedilinde bulunabilecek yabancı minerallerin makroskobik olarak

belirlenmesi

Mermer ocak iĢletmeciliğinde oumlzellikle dikkat edilmesi gereken iki unsur

bulunmaktadır Birincisi mermer sahasından blok mermer alınıp alınamayacağı ikincisi ise

alınabilecek blok mermerlerin kesilip kesilemeyeceğidir Ccedilok iyi blok verebilen bir mermer

sahası kesim problemi varsa ekonomik olarak değerlendirilemeyecektir Bu nedenle mermer

sahasının ekonomik değere sahip olması iccedilin bu iki ana unsurun bir arada bulunması gerekir

Mermer ocaklarında genellikle blok mermer uumlretilmek istenir ve bu Ģekilde ekonomik

olabilir Ancak bazı durumlarda blok mermer vermeyen mermer sahaları da iĢletilmektedir

Oumlzellikle nadir bulunan mermerler iccedilin moloz diye adlandırılan mermer ocakları da

iĢletilmektedir Buna oumlrnek olarak suumls eĢyaları yapımında kullanılan oniks mermer ocakları

ekonomik olarak iĢletilebilmektedir

ĠĢletilmek istenen mermer sahasının makroskobik oumlzellikleri detaylı olarak

belirlendikten sonra en iyi blok verebilecek ocak ağzı belirlenmeli ve mermer ocak

iĢletmeciliğine buradan baĢlanmalıdır Ancak tuumlm bilgilerin sağlıklı olabilmesi iccedilin sahada

yapılan ccedilalıĢmaların sağlıklı olması ve alınan numunelerin sahanın tuumlm oumlzelliklerini temsil

etmesi gerekmektedir

42

Mermer sahasından alınan numuneler uumlzerinde kesme ve iĢleme deneyleri yapılarak

kesim durumu tabakalaĢma durumu renk ve desen durumu belirlenmelidir Bazı kayaccedillarda

kesim youmlnlerine goumlre birtakım oumlzelliklerde değiĢikler meydana gelebilmektedir Bu

aĢamadan sonra yapılacak iĢlem ocakta ccedilıkarılacak mermerin bezeri mermerlerin fiyat

analizi ve piyasa araĢtırması yapmaktır Sahada bulunan mermerin kullanım yerleri ve

kullanıĢ Ģekilleri belirlenmelidir Tuumlm bu hususlar detaylı olarak yapılmalıdır Aksi takdirde

yapılacak herhangi bir hata veya ihmal daha sonraki aĢamalarda problemlerin doğmasına

neden olacaktır Madencilik yuumlksek yatırım gerektiren bir sektoumlrduumlr Yapılacak ccedilalıĢmalarda

bu husus goumlz ardı edilmemelidir

2412 Detay CcedilalıĢmalar

ĠĢletilmek istenen mermer sahasında makroskobik oumlzelliklere dayalı bilgiler detaylı

olarak belirlendikten sonra uumlretilecek mermerin petroğrafik ve minerolojik oumlzelliklerinin

belirlenmesi gerekir Sahadaki mermer oluĢumunun iccedilersinde bulunabilecek yabancı

mineraller ve bu minerallerin keme ve iĢleme aĢamalarında ortaya ccedilıkarabilecekleri

problemler belirlenmelidir

Detay ccedilalıĢmalarda sahanın jeolojik olarak tanımlanması ve jeolojik haritasının

ccedilıkarılması gerekir Sahada bulunan litolojik birimler kırık-ccedilatlaklar ve fay hatları harita

uumlzerine iĢaretlenmelidir TabakalaĢmanın belirlenebilmesi iccedilin harita uumlzerinden kesitler

ccedilıkarılmalıdır

2413 Pilot Ccedilaptaki CcedilalıĢmalar

Genel ve detay ccedilalıĢmaların olumlu sonuccedillar vermesinden sonra iĢletme durumunun

gerccedileğe yakın olarak ortaya ccedilıkarılmasıdır Ayrıntılı ccedilalıĢma ile ocak iccedilin en iyi yer tespiti

yapıldıktan sonra belirlenen yerde pilot bir ocak accedilılmalı ve saha iccedilin durum değerlendirmesi

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢma ile ocak yeri accedilılmıĢ ve ocaktan blok mermer alınıp alınamayacağı

anlaĢılmıĢ olmaktadır

Pilot ccedilapta ocağın accedilılması ile sahada bulunan kayaccedilların yapısı tabakalaĢma durumu

renklerin youmlnlere goumlre değiĢimi eklem ve ccedilatlak sistemleri hakkında bilgi sahibi

olunabilmektedir Ayrıca sahadan alınabilecek blok boyutları olumlu ve olumsuz olabilecek

tuumlm detaylar hakkında bilgi sahibi olunabilmektedir Pilot ocağın accedilılması ile mermerin

pazar durumunu oumlğrenme imkacircnı da olmaktadır Ayrıca tuumlm detaylar belli olduğundan

olabilecek riskler en aza indirilmiĢ olmaktadır

43

242 Mermer Ocak ġekilleri

2421 Ocak ĠĢletme Youmlnteminin Seccedililmesi

Bir mermer yatağının iĢletmeye alınmasını oluĢturan ocak yerinin seccedilimi aĢaması ile

birlikte yuumlruumltuumllmesi gereken en oumlnemli konulardan biri de ocak iĢletme youmlnteminin

seccedilimidir Mermer ocağından blok uumlretimi uygulanan ocak iĢletme (uumlretim youmlntemine) ve bu

iĢte kullanılan makine ve donanıma doğrudan bağlıdır Buguumln iccedilin mermer iĢletmelerinde

uygulanan iĢletme Ģekillerinin baĢlıcaları Ģunlardır

Bir ocak aynasından yapılan iĢletmeler

Birden fazla ocak aynasından veya birleĢik olarak yapılan iĢletmeler

Duumlz aynadan yapılan kademeli iĢletmeler

Yarım ay Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Daire (anfitiyatro) Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Yer altı (kapalı) iĢletmeler

243 Blok Ccedilıkarma Teknikleri

Mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan uumlretim youmlntemleri kullanılan makine ve

ekipmanlarla isimlendirilmiĢtir Hangi teknikle olura olsun amaccedil duumlzguumln geometrik Ģekilli ve

buumlyuumlk boyutlu blok ccedilıkarmaktır Bu youmlntemlerden hiccedilbiri tek baĢına kullanılmamaktadır

Yani modern makinenin yanında eski youmlntemlerdeki alet ve ekipmanlar da kullanılmaktadır

Dolayısıyla youmlntemler belirli ana baĢlıklar altında belirtilmesine rağmen tek baĢlarına blok

ccedilıkarma teknikleri olamayacağı unutulmamalıdır Mermer ocak iĢletmelerinde uygulanan

uumlretim tekniklerini Ģu ana baĢlıklar altında incelemek muumlmkuumlnduumlr

2431 Klasik Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

El ile blok ccedilıkarma tekniği

Patlayıcı maddelerle blok ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı hava ile blok ccedilıkarma tekniği

Delme-kamalama blok ccedilıkarma tekniği

Kanal accedilma makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

Kumlu tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

44

2432 Modern Makine ve Ekipmanlarla Yapılan Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Zincirli taĢ kesme makineleri ile blok ccedilıkarma youmlntemi

Elmas tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

2433 Deneme AĢamasındaki Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Lazer ıĢınları ile mermer ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı su ile (su jeti) kesme uumlretim youmlntemi

AteĢ ile yakma blok ccedilıkarma tekniği

244 Dekapajın (Oumlrtuuml Tabakasının) Kaldırılması

Dekapaj madencilik soumlzluumlğuumlnde ldquoaccedilık iĢletme projesine goumlre maden yatağının

uumlzerindeki veya kontağındaki oumlrtuuml tabakasının gevĢetilmesi kazılması yuumlklenmesi

taĢınması toprak harmanına doumlkuumllmesi serilmesi harman sahasının duumlzeltilmesi toprak

harmanı ve kademe yollarının yapımı ve bakımı gibi muhtelif ameliyeleri kapsayan

iĢlemlerin tuumlmuumlrdquo olarak tanımlanmaktadır

Mermer ocak iĢletmeciliğinde de faydalı damara ulaĢmak iccedilin mermer kuumltlesi

uumlzerindeki toprak oumlrtuumlsuuml ve yabancı maddeleri kaldırmak dekapaj olarak

isimlendirilmektedir Mermer yataklarının yuumlzeyde veya yuumlzeye yakın boumllgelerde

bulunmalarından dolayı uumlzerlerinde fazla miktarda oumlrtuuml tabakası yoktur Ancak mermer

ocaklarında oluĢum itibari ile bozulmuĢ olan alterasyon zonunun kalınlığının bazen az bazı

durumlarda ise fazla kalın olabilmektedir Bu gibi durumlarda alterasyon zonunu kaldırmak

oldukccedila maliyetli olmaktadır

Mermer yatakları genellikle buumlyuumlk mostralar vermektedir Mostra yeryuumlzuumlnde bir

madenin accedilığa ccedilıkmıĢ ve ccedilıplak goumlz ile goumlruumllen kısmı yani maden yatağının yuumlzeyi ile

yeryuumlzuumlnuumln ara kesitidir Uumlzerinde oumlrtuuml tabakası bulunmayan mermer ocaklarında hemen

uumlretime baĢlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrtuuml tabakası bulunan mermer ocaklarında ise yapılacak

iĢlem oumlrtuuml tabakasının kazı ve yuumlkleme makineleri ile temizlenmesi ve daha sonra uumlretime

geccedililmesidir Mermer ocaklarındaki oumlrtuuml tabakasını kaldırmak iccedilin greyderler dozerler

kepccedileler kırıcılar ekskavatoumlrler kamyonlar kullanılabilir

39

2311 Tuumlccarlarda ĠĢe BaĢlama Belirtileri

Bir iĢ yeri accedilmak (ĠĢ yeri accedilmaktan maksat belli bir yerde bilfiil ticari veya

sınai faaliyete geccedilmek demektir Bir yerin ne maksatla olursa olsun sadece

tutulmuĢ olması veya iccedilinde tertibat ve tesisat yapılmakta bulunması iĢ yerinin

accedilıldığını goumlstermez)

ĠĢyeri accedilılmamıĢ olsa bile ticaret siciline veya mesleki bir teĢekkuumlle

kaydolunmak

Kazanccedilları basit usulde tespit edilen tuumlccarlar iccedilin iĢle bilfiil uğraĢmaya

baĢlanması

Yukarıda sayılan Ģartlardan herhangi birinin gerccedilekleĢmiĢ olması muumlkellefiyette iĢe

baĢlanıldığını goumlsterir

2312 Serbest Meslek Erbabı Ġccedilin ĠĢe BaĢlama Belirtileri

Muayenehane yazıhane atoumllye gibi oumlzel iĢ yerleri accedilmak

CcedilalıĢılan yere mesleki faaliyette bulunulduğunu ifade eden tabelalar ve levhalar

asmak

Her ne Ģekilde olursa olsun devamlı olarak mesleki faaliyette bulunduğunu

goumlsteren ilanlar yapmak

Serbest olarak mesleki faaliyette bulunmak uumlzere mesleki bir birlik veya

mesleki bir odaya kayıt yaptırmak (Bu Ģekilde birlik veya odaya kayıt

yaptıranlar herhangi bir nedenle mesleki faaliyet yapmayacak ise bu durumu

vergi dairesine bildirmek zorundadır)

232 ĠĢe BaĢlama ĠĢi Bırakma ve Muumlkellefiyette Meydana Gelen

DeğiĢikliklerde Bildirim ġekli

ĠĢe baĢlama iĢi bırakma ve muumlkellefiyette meydana gelen değiĢikliklerde bildirimlerin

yazılı olması esastır Bunun istisnası defter ve belge tutmaya mecbur olmayan

muumlkelleflerden okuma yazma bilmeyenlerin bildirimlerini soumlzluuml olarak yapabilmesidir Soumlzluuml

bildirimler tutanakla tespit edilir Yazılı bildirimler posta ile taahhuumltluuml olarak goumlnderilebilir

Bu durumda bildirimin postaya verildiği tarih vergi dairesine verilme tarihi olarak kabul

edilir

2321 Gelir Vergisi Muumlkelleflerinin Bağlı Olduğu Vergi Dairesi

Bağlı bulunulan vergi dairesi gelir vergisi muumlkellefiyetinde muumlkellefin iĢ yeri veya iĢ

merkezinin bulunduğu yer vergi dairesidir Gelir vergisi muumlkelleflerinin beyannamelerini

verecekleri vergi daireleri aĢağıda goumlsterilmiĢtir

Gelir vergisi muumlkellefleri ĠĢ yerinin veya iĢ merkezinin bulunduğu yer vergi

dairesi

Gelirleri sadece zirai kazanccedil uumlcret gayrimenkul sermaye iradı menkul sermaye

iradı ve diğer kazanccedil ve iratlardan veya bunların birkaccedilından veya tamamından

ibaret olan muumlkellefler Ġkametgacirchlarının bulunduğu yer vergi dairesi

40

Belli bir iĢ yeri bulunmaksızın ccedilalıĢan ticaret ve serbest meslek erbabı

Ġkametgacirchlarının bulunduğu yer vergi dairesi

Vergi tevkifatı yapmaya mecbur olanların tevkif edilen vergilerle ilgili

iĢlemlerinde oumldeme ve tahakkukun yapıldığı yerin bağlı olduğu vergi dairesi

233 ĠĢe BaĢlamada Vergi Dairesine BaĢvuru

Muumlkellefiyetin baĢlaması iccedilin vergi dairelerinden ya da Gelir Ġdaresi BaĢkanlığının

internet sitesi olan wwwgibgovtr adresinden elde edilen iĢe baĢlama bildirim formunun

oldurulması ve forma eklenecek belgeler ile birlikte vergi dairesi sicil yoklama servisine

muumlracaat edilmesi gerekmektedir Gerccedilek kiĢilerde iĢe baĢlama bildirimleri iĢe baĢlama

tarihinden itibaren 10 guumln iccedilinde kendilerince veya 1136 sayılı Avukatlık Kanunu‟na goumlre

ruhsat almıĢ avukatlar veya 3568 sayılı Kanuna goumlre yetki almıĢ meslek mensuplarınca ilgili

vergi dairesine yapılır

2331 Gerccedilek KiĢiler Ġccedilin ĠĢe BaĢlamada Aranacak Belgeler

ĠĢe baĢlamabırakma bildirimi

Onaylı nuumlfus cuumlzdan sureti (Muumlkellefin Vergi Dairesine bizzat baĢvurması

hacirclinde nuumlfus cuumlzdanının fotokopisi muumlduumlr yardımcısı Ģef veya

goumlrevlendirilecek bir memur tarafından aslı ile karĢılaĢtırılarak ldquoAslının

Aynıdırrdquo Ģeklinde tasdik edilir)

Ġkametgacirch senedi (Resimli)

Noter onaylı imza sirkuumlleri (Basit usulde vergilendirilenler hariccedil)

Basit usulde vergilendirme talep eden muumlkelleflerden iĢ yerinin kendisine ait

olması hacirclinde emlak vergisine esas olan vergi değerini goumlsterir belediyeden

alınacak onaylı bir belge iĢ yerinin kiralanmıĢ olması hacirclinde ise kira

kontratının bir oumlrneği

24 Ocak Ağzı Accedilma

Mermer ocak iĢletmeciliği diğer madencilik sektoumlrlerinde olduğu gibi risklerin ccedilok

olduğu bir madencilik biccedilimidir Mermer ocak iĢletmeciliğine geccedililmeden bu risklerin

minimum seviyeye duumlĢuumlruumllmesi iccedilin gerekli tuumlm verilerin detaylı olarak accedilığa

kavuĢturulması gereklidir Bilindiği gibi madencilik geri doumlnuumlĢuuml oldukccedila maliyetli olan bir

sektoumlrduumlr Yapılacak ccedilalıĢmaların bilinccedilli ve uzman kiĢilerce yapılması oumlnemlidir Yatağın

durumu teknik olarak belirlenmelidir

41

241 Mermer Ocak ĠĢletmeciliğinde Oumln CcedilalıĢmalar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ilk aĢama mermer ruhsatının alınması ve yer tespitinin

sağlıklı bir Ģekilde yapılmasıdır Bu iĢlemlerden sonra sahada bir takım ccedilalıĢmalar

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢmalar Ģunlardır

Genel ccedilalıĢmalar

Detay ccedilalıĢmalar

Pilot ccedilaptaki ccedilalıĢmalar

2411 Genel CcedilalıĢmalar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ilk aĢama sahanın oumlzelliklerinin teknik elemanlar

tarafından belirlenmesidir Bu amaccedilla mermer sahasında makroskobik birtakım ccedilalıĢmalar

yapılır Mermercilik sektoumlruumlnde bu ccedilalıĢmalar detaylı olarak yapılmadan iĢletmeye geccedilildiği

bilinen bir gerccedilektir Genel ccedilalıĢmalar sırasında sahada Ģu iĢlemler yapılmalıdır

Teknik elemanlarca sahada jeolojik goumlzlemler yapılarak yaklaĢık rezerv tespiti

sahada bulunan kayaccedilların yapısı yol su iklim Ģartları elektrik durumu iĢccedili

temini

Mermer tabakası uumlzerinde bulunan dekapaj veya değiĢikliğe uğramıĢ boumllgenin

kalınlığı

Sahada bulunan mermerin renk desen sertliği kristal yapısı ve renklerin

sahadaki değiĢim durumu

Mermer sahasında bulunabilecek ccedilatlaklar ve fay hatları

Mermerin iccedilerisinde bulunabilecek ccedilatlaklar fissuumlrler ve bunların aralıkları

Sahada kabaca blok alınıp alınamayacağı

Mermer iccedilinde bulunabilecek yabancı minerallerin makroskobik olarak

belirlenmesi

Mermer ocak iĢletmeciliğinde oumlzellikle dikkat edilmesi gereken iki unsur

bulunmaktadır Birincisi mermer sahasından blok mermer alınıp alınamayacağı ikincisi ise

alınabilecek blok mermerlerin kesilip kesilemeyeceğidir Ccedilok iyi blok verebilen bir mermer

sahası kesim problemi varsa ekonomik olarak değerlendirilemeyecektir Bu nedenle mermer

sahasının ekonomik değere sahip olması iccedilin bu iki ana unsurun bir arada bulunması gerekir

Mermer ocaklarında genellikle blok mermer uumlretilmek istenir ve bu Ģekilde ekonomik

olabilir Ancak bazı durumlarda blok mermer vermeyen mermer sahaları da iĢletilmektedir

Oumlzellikle nadir bulunan mermerler iccedilin moloz diye adlandırılan mermer ocakları da

iĢletilmektedir Buna oumlrnek olarak suumls eĢyaları yapımında kullanılan oniks mermer ocakları

ekonomik olarak iĢletilebilmektedir

ĠĢletilmek istenen mermer sahasının makroskobik oumlzellikleri detaylı olarak

belirlendikten sonra en iyi blok verebilecek ocak ağzı belirlenmeli ve mermer ocak

iĢletmeciliğine buradan baĢlanmalıdır Ancak tuumlm bilgilerin sağlıklı olabilmesi iccedilin sahada

yapılan ccedilalıĢmaların sağlıklı olması ve alınan numunelerin sahanın tuumlm oumlzelliklerini temsil

etmesi gerekmektedir

42

Mermer sahasından alınan numuneler uumlzerinde kesme ve iĢleme deneyleri yapılarak

kesim durumu tabakalaĢma durumu renk ve desen durumu belirlenmelidir Bazı kayaccedillarda

kesim youmlnlerine goumlre birtakım oumlzelliklerde değiĢikler meydana gelebilmektedir Bu

aĢamadan sonra yapılacak iĢlem ocakta ccedilıkarılacak mermerin bezeri mermerlerin fiyat

analizi ve piyasa araĢtırması yapmaktır Sahada bulunan mermerin kullanım yerleri ve

kullanıĢ Ģekilleri belirlenmelidir Tuumlm bu hususlar detaylı olarak yapılmalıdır Aksi takdirde

yapılacak herhangi bir hata veya ihmal daha sonraki aĢamalarda problemlerin doğmasına

neden olacaktır Madencilik yuumlksek yatırım gerektiren bir sektoumlrduumlr Yapılacak ccedilalıĢmalarda

bu husus goumlz ardı edilmemelidir

2412 Detay CcedilalıĢmalar

ĠĢletilmek istenen mermer sahasında makroskobik oumlzelliklere dayalı bilgiler detaylı

olarak belirlendikten sonra uumlretilecek mermerin petroğrafik ve minerolojik oumlzelliklerinin

belirlenmesi gerekir Sahadaki mermer oluĢumunun iccedilersinde bulunabilecek yabancı

mineraller ve bu minerallerin keme ve iĢleme aĢamalarında ortaya ccedilıkarabilecekleri

problemler belirlenmelidir

Detay ccedilalıĢmalarda sahanın jeolojik olarak tanımlanması ve jeolojik haritasının

ccedilıkarılması gerekir Sahada bulunan litolojik birimler kırık-ccedilatlaklar ve fay hatları harita

uumlzerine iĢaretlenmelidir TabakalaĢmanın belirlenebilmesi iccedilin harita uumlzerinden kesitler

ccedilıkarılmalıdır

2413 Pilot Ccedilaptaki CcedilalıĢmalar

Genel ve detay ccedilalıĢmaların olumlu sonuccedillar vermesinden sonra iĢletme durumunun

gerccedileğe yakın olarak ortaya ccedilıkarılmasıdır Ayrıntılı ccedilalıĢma ile ocak iccedilin en iyi yer tespiti

yapıldıktan sonra belirlenen yerde pilot bir ocak accedilılmalı ve saha iccedilin durum değerlendirmesi

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢma ile ocak yeri accedilılmıĢ ve ocaktan blok mermer alınıp alınamayacağı

anlaĢılmıĢ olmaktadır

Pilot ccedilapta ocağın accedilılması ile sahada bulunan kayaccedilların yapısı tabakalaĢma durumu

renklerin youmlnlere goumlre değiĢimi eklem ve ccedilatlak sistemleri hakkında bilgi sahibi

olunabilmektedir Ayrıca sahadan alınabilecek blok boyutları olumlu ve olumsuz olabilecek

tuumlm detaylar hakkında bilgi sahibi olunabilmektedir Pilot ocağın accedilılması ile mermerin

pazar durumunu oumlğrenme imkacircnı da olmaktadır Ayrıca tuumlm detaylar belli olduğundan

olabilecek riskler en aza indirilmiĢ olmaktadır

43

242 Mermer Ocak ġekilleri

2421 Ocak ĠĢletme Youmlnteminin Seccedililmesi

Bir mermer yatağının iĢletmeye alınmasını oluĢturan ocak yerinin seccedilimi aĢaması ile

birlikte yuumlruumltuumllmesi gereken en oumlnemli konulardan biri de ocak iĢletme youmlnteminin

seccedilimidir Mermer ocağından blok uumlretimi uygulanan ocak iĢletme (uumlretim youmlntemine) ve bu

iĢte kullanılan makine ve donanıma doğrudan bağlıdır Buguumln iccedilin mermer iĢletmelerinde

uygulanan iĢletme Ģekillerinin baĢlıcaları Ģunlardır

Bir ocak aynasından yapılan iĢletmeler

Birden fazla ocak aynasından veya birleĢik olarak yapılan iĢletmeler

Duumlz aynadan yapılan kademeli iĢletmeler

Yarım ay Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Daire (anfitiyatro) Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Yer altı (kapalı) iĢletmeler

243 Blok Ccedilıkarma Teknikleri

Mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan uumlretim youmlntemleri kullanılan makine ve

ekipmanlarla isimlendirilmiĢtir Hangi teknikle olura olsun amaccedil duumlzguumln geometrik Ģekilli ve

buumlyuumlk boyutlu blok ccedilıkarmaktır Bu youmlntemlerden hiccedilbiri tek baĢına kullanılmamaktadır

Yani modern makinenin yanında eski youmlntemlerdeki alet ve ekipmanlar da kullanılmaktadır

Dolayısıyla youmlntemler belirli ana baĢlıklar altında belirtilmesine rağmen tek baĢlarına blok

ccedilıkarma teknikleri olamayacağı unutulmamalıdır Mermer ocak iĢletmelerinde uygulanan

uumlretim tekniklerini Ģu ana baĢlıklar altında incelemek muumlmkuumlnduumlr

2431 Klasik Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

El ile blok ccedilıkarma tekniği

Patlayıcı maddelerle blok ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı hava ile blok ccedilıkarma tekniği

Delme-kamalama blok ccedilıkarma tekniği

Kanal accedilma makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

Kumlu tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

44

2432 Modern Makine ve Ekipmanlarla Yapılan Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Zincirli taĢ kesme makineleri ile blok ccedilıkarma youmlntemi

Elmas tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

2433 Deneme AĢamasındaki Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Lazer ıĢınları ile mermer ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı su ile (su jeti) kesme uumlretim youmlntemi

AteĢ ile yakma blok ccedilıkarma tekniği

244 Dekapajın (Oumlrtuuml Tabakasının) Kaldırılması

Dekapaj madencilik soumlzluumlğuumlnde ldquoaccedilık iĢletme projesine goumlre maden yatağının

uumlzerindeki veya kontağındaki oumlrtuuml tabakasının gevĢetilmesi kazılması yuumlklenmesi

taĢınması toprak harmanına doumlkuumllmesi serilmesi harman sahasının duumlzeltilmesi toprak

harmanı ve kademe yollarının yapımı ve bakımı gibi muhtelif ameliyeleri kapsayan

iĢlemlerin tuumlmuumlrdquo olarak tanımlanmaktadır

Mermer ocak iĢletmeciliğinde de faydalı damara ulaĢmak iccedilin mermer kuumltlesi

uumlzerindeki toprak oumlrtuumlsuuml ve yabancı maddeleri kaldırmak dekapaj olarak

isimlendirilmektedir Mermer yataklarının yuumlzeyde veya yuumlzeye yakın boumllgelerde

bulunmalarından dolayı uumlzerlerinde fazla miktarda oumlrtuuml tabakası yoktur Ancak mermer

ocaklarında oluĢum itibari ile bozulmuĢ olan alterasyon zonunun kalınlığının bazen az bazı

durumlarda ise fazla kalın olabilmektedir Bu gibi durumlarda alterasyon zonunu kaldırmak

oldukccedila maliyetli olmaktadır

Mermer yatakları genellikle buumlyuumlk mostralar vermektedir Mostra yeryuumlzuumlnde bir

madenin accedilığa ccedilıkmıĢ ve ccedilıplak goumlz ile goumlruumllen kısmı yani maden yatağının yuumlzeyi ile

yeryuumlzuumlnuumln ara kesitidir Uumlzerinde oumlrtuuml tabakası bulunmayan mermer ocaklarında hemen

uumlretime baĢlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrtuuml tabakası bulunan mermer ocaklarında ise yapılacak

iĢlem oumlrtuuml tabakasının kazı ve yuumlkleme makineleri ile temizlenmesi ve daha sonra uumlretime

geccedililmesidir Mermer ocaklarındaki oumlrtuuml tabakasını kaldırmak iccedilin greyderler dozerler

kepccedileler kırıcılar ekskavatoumlrler kamyonlar kullanılabilir

40

Belli bir iĢ yeri bulunmaksızın ccedilalıĢan ticaret ve serbest meslek erbabı

Ġkametgacirchlarının bulunduğu yer vergi dairesi

Vergi tevkifatı yapmaya mecbur olanların tevkif edilen vergilerle ilgili

iĢlemlerinde oumldeme ve tahakkukun yapıldığı yerin bağlı olduğu vergi dairesi

233 ĠĢe BaĢlamada Vergi Dairesine BaĢvuru

Muumlkellefiyetin baĢlaması iccedilin vergi dairelerinden ya da Gelir Ġdaresi BaĢkanlığının

internet sitesi olan wwwgibgovtr adresinden elde edilen iĢe baĢlama bildirim formunun

oldurulması ve forma eklenecek belgeler ile birlikte vergi dairesi sicil yoklama servisine

muumlracaat edilmesi gerekmektedir Gerccedilek kiĢilerde iĢe baĢlama bildirimleri iĢe baĢlama

tarihinden itibaren 10 guumln iccedilinde kendilerince veya 1136 sayılı Avukatlık Kanunu‟na goumlre

ruhsat almıĢ avukatlar veya 3568 sayılı Kanuna goumlre yetki almıĢ meslek mensuplarınca ilgili

vergi dairesine yapılır

2331 Gerccedilek KiĢiler Ġccedilin ĠĢe BaĢlamada Aranacak Belgeler

ĠĢe baĢlamabırakma bildirimi

Onaylı nuumlfus cuumlzdan sureti (Muumlkellefin Vergi Dairesine bizzat baĢvurması

hacirclinde nuumlfus cuumlzdanının fotokopisi muumlduumlr yardımcısı Ģef veya

goumlrevlendirilecek bir memur tarafından aslı ile karĢılaĢtırılarak ldquoAslının

Aynıdırrdquo Ģeklinde tasdik edilir)

Ġkametgacirch senedi (Resimli)

Noter onaylı imza sirkuumlleri (Basit usulde vergilendirilenler hariccedil)

Basit usulde vergilendirme talep eden muumlkelleflerden iĢ yerinin kendisine ait

olması hacirclinde emlak vergisine esas olan vergi değerini goumlsterir belediyeden

alınacak onaylı bir belge iĢ yerinin kiralanmıĢ olması hacirclinde ise kira

kontratının bir oumlrneği

24 Ocak Ağzı Accedilma

Mermer ocak iĢletmeciliği diğer madencilik sektoumlrlerinde olduğu gibi risklerin ccedilok

olduğu bir madencilik biccedilimidir Mermer ocak iĢletmeciliğine geccedililmeden bu risklerin

minimum seviyeye duumlĢuumlruumllmesi iccedilin gerekli tuumlm verilerin detaylı olarak accedilığa

kavuĢturulması gereklidir Bilindiği gibi madencilik geri doumlnuumlĢuuml oldukccedila maliyetli olan bir

sektoumlrduumlr Yapılacak ccedilalıĢmaların bilinccedilli ve uzman kiĢilerce yapılması oumlnemlidir Yatağın

durumu teknik olarak belirlenmelidir

41

241 Mermer Ocak ĠĢletmeciliğinde Oumln CcedilalıĢmalar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ilk aĢama mermer ruhsatının alınması ve yer tespitinin

sağlıklı bir Ģekilde yapılmasıdır Bu iĢlemlerden sonra sahada bir takım ccedilalıĢmalar

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢmalar Ģunlardır

Genel ccedilalıĢmalar

Detay ccedilalıĢmalar

Pilot ccedilaptaki ccedilalıĢmalar

2411 Genel CcedilalıĢmalar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ilk aĢama sahanın oumlzelliklerinin teknik elemanlar

tarafından belirlenmesidir Bu amaccedilla mermer sahasında makroskobik birtakım ccedilalıĢmalar

yapılır Mermercilik sektoumlruumlnde bu ccedilalıĢmalar detaylı olarak yapılmadan iĢletmeye geccedilildiği

bilinen bir gerccedilektir Genel ccedilalıĢmalar sırasında sahada Ģu iĢlemler yapılmalıdır

Teknik elemanlarca sahada jeolojik goumlzlemler yapılarak yaklaĢık rezerv tespiti

sahada bulunan kayaccedilların yapısı yol su iklim Ģartları elektrik durumu iĢccedili

temini

Mermer tabakası uumlzerinde bulunan dekapaj veya değiĢikliğe uğramıĢ boumllgenin

kalınlığı

Sahada bulunan mermerin renk desen sertliği kristal yapısı ve renklerin

sahadaki değiĢim durumu

Mermer sahasında bulunabilecek ccedilatlaklar ve fay hatları

Mermerin iccedilerisinde bulunabilecek ccedilatlaklar fissuumlrler ve bunların aralıkları

Sahada kabaca blok alınıp alınamayacağı

Mermer iccedilinde bulunabilecek yabancı minerallerin makroskobik olarak

belirlenmesi

Mermer ocak iĢletmeciliğinde oumlzellikle dikkat edilmesi gereken iki unsur

bulunmaktadır Birincisi mermer sahasından blok mermer alınıp alınamayacağı ikincisi ise

alınabilecek blok mermerlerin kesilip kesilemeyeceğidir Ccedilok iyi blok verebilen bir mermer

sahası kesim problemi varsa ekonomik olarak değerlendirilemeyecektir Bu nedenle mermer

sahasının ekonomik değere sahip olması iccedilin bu iki ana unsurun bir arada bulunması gerekir

Mermer ocaklarında genellikle blok mermer uumlretilmek istenir ve bu Ģekilde ekonomik

olabilir Ancak bazı durumlarda blok mermer vermeyen mermer sahaları da iĢletilmektedir

Oumlzellikle nadir bulunan mermerler iccedilin moloz diye adlandırılan mermer ocakları da

iĢletilmektedir Buna oumlrnek olarak suumls eĢyaları yapımında kullanılan oniks mermer ocakları

ekonomik olarak iĢletilebilmektedir

ĠĢletilmek istenen mermer sahasının makroskobik oumlzellikleri detaylı olarak

belirlendikten sonra en iyi blok verebilecek ocak ağzı belirlenmeli ve mermer ocak

iĢletmeciliğine buradan baĢlanmalıdır Ancak tuumlm bilgilerin sağlıklı olabilmesi iccedilin sahada

yapılan ccedilalıĢmaların sağlıklı olması ve alınan numunelerin sahanın tuumlm oumlzelliklerini temsil

etmesi gerekmektedir

42

Mermer sahasından alınan numuneler uumlzerinde kesme ve iĢleme deneyleri yapılarak

kesim durumu tabakalaĢma durumu renk ve desen durumu belirlenmelidir Bazı kayaccedillarda

kesim youmlnlerine goumlre birtakım oumlzelliklerde değiĢikler meydana gelebilmektedir Bu

aĢamadan sonra yapılacak iĢlem ocakta ccedilıkarılacak mermerin bezeri mermerlerin fiyat

analizi ve piyasa araĢtırması yapmaktır Sahada bulunan mermerin kullanım yerleri ve

kullanıĢ Ģekilleri belirlenmelidir Tuumlm bu hususlar detaylı olarak yapılmalıdır Aksi takdirde

yapılacak herhangi bir hata veya ihmal daha sonraki aĢamalarda problemlerin doğmasına

neden olacaktır Madencilik yuumlksek yatırım gerektiren bir sektoumlrduumlr Yapılacak ccedilalıĢmalarda

bu husus goumlz ardı edilmemelidir

2412 Detay CcedilalıĢmalar

ĠĢletilmek istenen mermer sahasında makroskobik oumlzelliklere dayalı bilgiler detaylı

olarak belirlendikten sonra uumlretilecek mermerin petroğrafik ve minerolojik oumlzelliklerinin

belirlenmesi gerekir Sahadaki mermer oluĢumunun iccedilersinde bulunabilecek yabancı

mineraller ve bu minerallerin keme ve iĢleme aĢamalarında ortaya ccedilıkarabilecekleri

problemler belirlenmelidir

Detay ccedilalıĢmalarda sahanın jeolojik olarak tanımlanması ve jeolojik haritasının

ccedilıkarılması gerekir Sahada bulunan litolojik birimler kırık-ccedilatlaklar ve fay hatları harita

uumlzerine iĢaretlenmelidir TabakalaĢmanın belirlenebilmesi iccedilin harita uumlzerinden kesitler

ccedilıkarılmalıdır

2413 Pilot Ccedilaptaki CcedilalıĢmalar

Genel ve detay ccedilalıĢmaların olumlu sonuccedillar vermesinden sonra iĢletme durumunun

gerccedileğe yakın olarak ortaya ccedilıkarılmasıdır Ayrıntılı ccedilalıĢma ile ocak iccedilin en iyi yer tespiti

yapıldıktan sonra belirlenen yerde pilot bir ocak accedilılmalı ve saha iccedilin durum değerlendirmesi

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢma ile ocak yeri accedilılmıĢ ve ocaktan blok mermer alınıp alınamayacağı

anlaĢılmıĢ olmaktadır

Pilot ccedilapta ocağın accedilılması ile sahada bulunan kayaccedilların yapısı tabakalaĢma durumu

renklerin youmlnlere goumlre değiĢimi eklem ve ccedilatlak sistemleri hakkında bilgi sahibi

olunabilmektedir Ayrıca sahadan alınabilecek blok boyutları olumlu ve olumsuz olabilecek

tuumlm detaylar hakkında bilgi sahibi olunabilmektedir Pilot ocağın accedilılması ile mermerin

pazar durumunu oumlğrenme imkacircnı da olmaktadır Ayrıca tuumlm detaylar belli olduğundan

olabilecek riskler en aza indirilmiĢ olmaktadır

43

242 Mermer Ocak ġekilleri

2421 Ocak ĠĢletme Youmlnteminin Seccedililmesi

Bir mermer yatağının iĢletmeye alınmasını oluĢturan ocak yerinin seccedilimi aĢaması ile

birlikte yuumlruumltuumllmesi gereken en oumlnemli konulardan biri de ocak iĢletme youmlnteminin

seccedilimidir Mermer ocağından blok uumlretimi uygulanan ocak iĢletme (uumlretim youmlntemine) ve bu

iĢte kullanılan makine ve donanıma doğrudan bağlıdır Buguumln iccedilin mermer iĢletmelerinde

uygulanan iĢletme Ģekillerinin baĢlıcaları Ģunlardır

Bir ocak aynasından yapılan iĢletmeler

Birden fazla ocak aynasından veya birleĢik olarak yapılan iĢletmeler

Duumlz aynadan yapılan kademeli iĢletmeler

Yarım ay Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Daire (anfitiyatro) Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Yer altı (kapalı) iĢletmeler

243 Blok Ccedilıkarma Teknikleri

Mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan uumlretim youmlntemleri kullanılan makine ve

ekipmanlarla isimlendirilmiĢtir Hangi teknikle olura olsun amaccedil duumlzguumln geometrik Ģekilli ve

buumlyuumlk boyutlu blok ccedilıkarmaktır Bu youmlntemlerden hiccedilbiri tek baĢına kullanılmamaktadır

Yani modern makinenin yanında eski youmlntemlerdeki alet ve ekipmanlar da kullanılmaktadır

Dolayısıyla youmlntemler belirli ana baĢlıklar altında belirtilmesine rağmen tek baĢlarına blok

ccedilıkarma teknikleri olamayacağı unutulmamalıdır Mermer ocak iĢletmelerinde uygulanan

uumlretim tekniklerini Ģu ana baĢlıklar altında incelemek muumlmkuumlnduumlr

2431 Klasik Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

El ile blok ccedilıkarma tekniği

Patlayıcı maddelerle blok ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı hava ile blok ccedilıkarma tekniği

Delme-kamalama blok ccedilıkarma tekniği

Kanal accedilma makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

Kumlu tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

44

2432 Modern Makine ve Ekipmanlarla Yapılan Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Zincirli taĢ kesme makineleri ile blok ccedilıkarma youmlntemi

Elmas tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

2433 Deneme AĢamasındaki Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Lazer ıĢınları ile mermer ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı su ile (su jeti) kesme uumlretim youmlntemi

AteĢ ile yakma blok ccedilıkarma tekniği

244 Dekapajın (Oumlrtuuml Tabakasının) Kaldırılması

Dekapaj madencilik soumlzluumlğuumlnde ldquoaccedilık iĢletme projesine goumlre maden yatağının

uumlzerindeki veya kontağındaki oumlrtuuml tabakasının gevĢetilmesi kazılması yuumlklenmesi

taĢınması toprak harmanına doumlkuumllmesi serilmesi harman sahasının duumlzeltilmesi toprak

harmanı ve kademe yollarının yapımı ve bakımı gibi muhtelif ameliyeleri kapsayan

iĢlemlerin tuumlmuumlrdquo olarak tanımlanmaktadır

Mermer ocak iĢletmeciliğinde de faydalı damara ulaĢmak iccedilin mermer kuumltlesi

uumlzerindeki toprak oumlrtuumlsuuml ve yabancı maddeleri kaldırmak dekapaj olarak

isimlendirilmektedir Mermer yataklarının yuumlzeyde veya yuumlzeye yakın boumllgelerde

bulunmalarından dolayı uumlzerlerinde fazla miktarda oumlrtuuml tabakası yoktur Ancak mermer

ocaklarında oluĢum itibari ile bozulmuĢ olan alterasyon zonunun kalınlığının bazen az bazı

durumlarda ise fazla kalın olabilmektedir Bu gibi durumlarda alterasyon zonunu kaldırmak

oldukccedila maliyetli olmaktadır

Mermer yatakları genellikle buumlyuumlk mostralar vermektedir Mostra yeryuumlzuumlnde bir

madenin accedilığa ccedilıkmıĢ ve ccedilıplak goumlz ile goumlruumllen kısmı yani maden yatağının yuumlzeyi ile

yeryuumlzuumlnuumln ara kesitidir Uumlzerinde oumlrtuuml tabakası bulunmayan mermer ocaklarında hemen

uumlretime baĢlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrtuuml tabakası bulunan mermer ocaklarında ise yapılacak

iĢlem oumlrtuuml tabakasının kazı ve yuumlkleme makineleri ile temizlenmesi ve daha sonra uumlretime

geccedililmesidir Mermer ocaklarındaki oumlrtuuml tabakasını kaldırmak iccedilin greyderler dozerler

kepccedileler kırıcılar ekskavatoumlrler kamyonlar kullanılabilir

41

241 Mermer Ocak ĠĢletmeciliğinde Oumln CcedilalıĢmalar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ilk aĢama mermer ruhsatının alınması ve yer tespitinin

sağlıklı bir Ģekilde yapılmasıdır Bu iĢlemlerden sonra sahada bir takım ccedilalıĢmalar

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢmalar Ģunlardır

Genel ccedilalıĢmalar

Detay ccedilalıĢmalar

Pilot ccedilaptaki ccedilalıĢmalar

2411 Genel CcedilalıĢmalar

Mermer ocak iĢletmeciliğinde ilk aĢama sahanın oumlzelliklerinin teknik elemanlar

tarafından belirlenmesidir Bu amaccedilla mermer sahasında makroskobik birtakım ccedilalıĢmalar

yapılır Mermercilik sektoumlruumlnde bu ccedilalıĢmalar detaylı olarak yapılmadan iĢletmeye geccedilildiği

bilinen bir gerccedilektir Genel ccedilalıĢmalar sırasında sahada Ģu iĢlemler yapılmalıdır

Teknik elemanlarca sahada jeolojik goumlzlemler yapılarak yaklaĢık rezerv tespiti

sahada bulunan kayaccedilların yapısı yol su iklim Ģartları elektrik durumu iĢccedili

temini

Mermer tabakası uumlzerinde bulunan dekapaj veya değiĢikliğe uğramıĢ boumllgenin

kalınlığı

Sahada bulunan mermerin renk desen sertliği kristal yapısı ve renklerin

sahadaki değiĢim durumu

Mermer sahasında bulunabilecek ccedilatlaklar ve fay hatları

Mermerin iccedilerisinde bulunabilecek ccedilatlaklar fissuumlrler ve bunların aralıkları

Sahada kabaca blok alınıp alınamayacağı

Mermer iccedilinde bulunabilecek yabancı minerallerin makroskobik olarak

belirlenmesi

Mermer ocak iĢletmeciliğinde oumlzellikle dikkat edilmesi gereken iki unsur

bulunmaktadır Birincisi mermer sahasından blok mermer alınıp alınamayacağı ikincisi ise

alınabilecek blok mermerlerin kesilip kesilemeyeceğidir Ccedilok iyi blok verebilen bir mermer

sahası kesim problemi varsa ekonomik olarak değerlendirilemeyecektir Bu nedenle mermer

sahasının ekonomik değere sahip olması iccedilin bu iki ana unsurun bir arada bulunması gerekir

Mermer ocaklarında genellikle blok mermer uumlretilmek istenir ve bu Ģekilde ekonomik

olabilir Ancak bazı durumlarda blok mermer vermeyen mermer sahaları da iĢletilmektedir

Oumlzellikle nadir bulunan mermerler iccedilin moloz diye adlandırılan mermer ocakları da

iĢletilmektedir Buna oumlrnek olarak suumls eĢyaları yapımında kullanılan oniks mermer ocakları

ekonomik olarak iĢletilebilmektedir

ĠĢletilmek istenen mermer sahasının makroskobik oumlzellikleri detaylı olarak

belirlendikten sonra en iyi blok verebilecek ocak ağzı belirlenmeli ve mermer ocak

iĢletmeciliğine buradan baĢlanmalıdır Ancak tuumlm bilgilerin sağlıklı olabilmesi iccedilin sahada

yapılan ccedilalıĢmaların sağlıklı olması ve alınan numunelerin sahanın tuumlm oumlzelliklerini temsil

etmesi gerekmektedir

42

Mermer sahasından alınan numuneler uumlzerinde kesme ve iĢleme deneyleri yapılarak

kesim durumu tabakalaĢma durumu renk ve desen durumu belirlenmelidir Bazı kayaccedillarda

kesim youmlnlerine goumlre birtakım oumlzelliklerde değiĢikler meydana gelebilmektedir Bu

aĢamadan sonra yapılacak iĢlem ocakta ccedilıkarılacak mermerin bezeri mermerlerin fiyat

analizi ve piyasa araĢtırması yapmaktır Sahada bulunan mermerin kullanım yerleri ve

kullanıĢ Ģekilleri belirlenmelidir Tuumlm bu hususlar detaylı olarak yapılmalıdır Aksi takdirde

yapılacak herhangi bir hata veya ihmal daha sonraki aĢamalarda problemlerin doğmasına

neden olacaktır Madencilik yuumlksek yatırım gerektiren bir sektoumlrduumlr Yapılacak ccedilalıĢmalarda

bu husus goumlz ardı edilmemelidir

2412 Detay CcedilalıĢmalar

ĠĢletilmek istenen mermer sahasında makroskobik oumlzelliklere dayalı bilgiler detaylı

olarak belirlendikten sonra uumlretilecek mermerin petroğrafik ve minerolojik oumlzelliklerinin

belirlenmesi gerekir Sahadaki mermer oluĢumunun iccedilersinde bulunabilecek yabancı

mineraller ve bu minerallerin keme ve iĢleme aĢamalarında ortaya ccedilıkarabilecekleri

problemler belirlenmelidir

Detay ccedilalıĢmalarda sahanın jeolojik olarak tanımlanması ve jeolojik haritasının

ccedilıkarılması gerekir Sahada bulunan litolojik birimler kırık-ccedilatlaklar ve fay hatları harita

uumlzerine iĢaretlenmelidir TabakalaĢmanın belirlenebilmesi iccedilin harita uumlzerinden kesitler

ccedilıkarılmalıdır

2413 Pilot Ccedilaptaki CcedilalıĢmalar

Genel ve detay ccedilalıĢmaların olumlu sonuccedillar vermesinden sonra iĢletme durumunun

gerccedileğe yakın olarak ortaya ccedilıkarılmasıdır Ayrıntılı ccedilalıĢma ile ocak iccedilin en iyi yer tespiti

yapıldıktan sonra belirlenen yerde pilot bir ocak accedilılmalı ve saha iccedilin durum değerlendirmesi

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢma ile ocak yeri accedilılmıĢ ve ocaktan blok mermer alınıp alınamayacağı

anlaĢılmıĢ olmaktadır

Pilot ccedilapta ocağın accedilılması ile sahada bulunan kayaccedilların yapısı tabakalaĢma durumu

renklerin youmlnlere goumlre değiĢimi eklem ve ccedilatlak sistemleri hakkında bilgi sahibi

olunabilmektedir Ayrıca sahadan alınabilecek blok boyutları olumlu ve olumsuz olabilecek

tuumlm detaylar hakkında bilgi sahibi olunabilmektedir Pilot ocağın accedilılması ile mermerin

pazar durumunu oumlğrenme imkacircnı da olmaktadır Ayrıca tuumlm detaylar belli olduğundan

olabilecek riskler en aza indirilmiĢ olmaktadır

43

242 Mermer Ocak ġekilleri

2421 Ocak ĠĢletme Youmlnteminin Seccedililmesi

Bir mermer yatağının iĢletmeye alınmasını oluĢturan ocak yerinin seccedilimi aĢaması ile

birlikte yuumlruumltuumllmesi gereken en oumlnemli konulardan biri de ocak iĢletme youmlnteminin

seccedilimidir Mermer ocağından blok uumlretimi uygulanan ocak iĢletme (uumlretim youmlntemine) ve bu

iĢte kullanılan makine ve donanıma doğrudan bağlıdır Buguumln iccedilin mermer iĢletmelerinde

uygulanan iĢletme Ģekillerinin baĢlıcaları Ģunlardır

Bir ocak aynasından yapılan iĢletmeler

Birden fazla ocak aynasından veya birleĢik olarak yapılan iĢletmeler

Duumlz aynadan yapılan kademeli iĢletmeler

Yarım ay Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Daire (anfitiyatro) Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Yer altı (kapalı) iĢletmeler

243 Blok Ccedilıkarma Teknikleri

Mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan uumlretim youmlntemleri kullanılan makine ve

ekipmanlarla isimlendirilmiĢtir Hangi teknikle olura olsun amaccedil duumlzguumln geometrik Ģekilli ve

buumlyuumlk boyutlu blok ccedilıkarmaktır Bu youmlntemlerden hiccedilbiri tek baĢına kullanılmamaktadır

Yani modern makinenin yanında eski youmlntemlerdeki alet ve ekipmanlar da kullanılmaktadır

Dolayısıyla youmlntemler belirli ana baĢlıklar altında belirtilmesine rağmen tek baĢlarına blok

ccedilıkarma teknikleri olamayacağı unutulmamalıdır Mermer ocak iĢletmelerinde uygulanan

uumlretim tekniklerini Ģu ana baĢlıklar altında incelemek muumlmkuumlnduumlr

2431 Klasik Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

El ile blok ccedilıkarma tekniği

Patlayıcı maddelerle blok ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı hava ile blok ccedilıkarma tekniği

Delme-kamalama blok ccedilıkarma tekniği

Kanal accedilma makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

Kumlu tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

44

2432 Modern Makine ve Ekipmanlarla Yapılan Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Zincirli taĢ kesme makineleri ile blok ccedilıkarma youmlntemi

Elmas tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

2433 Deneme AĢamasındaki Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Lazer ıĢınları ile mermer ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı su ile (su jeti) kesme uumlretim youmlntemi

AteĢ ile yakma blok ccedilıkarma tekniği

244 Dekapajın (Oumlrtuuml Tabakasının) Kaldırılması

Dekapaj madencilik soumlzluumlğuumlnde ldquoaccedilık iĢletme projesine goumlre maden yatağının

uumlzerindeki veya kontağındaki oumlrtuuml tabakasının gevĢetilmesi kazılması yuumlklenmesi

taĢınması toprak harmanına doumlkuumllmesi serilmesi harman sahasının duumlzeltilmesi toprak

harmanı ve kademe yollarının yapımı ve bakımı gibi muhtelif ameliyeleri kapsayan

iĢlemlerin tuumlmuumlrdquo olarak tanımlanmaktadır

Mermer ocak iĢletmeciliğinde de faydalı damara ulaĢmak iccedilin mermer kuumltlesi

uumlzerindeki toprak oumlrtuumlsuuml ve yabancı maddeleri kaldırmak dekapaj olarak

isimlendirilmektedir Mermer yataklarının yuumlzeyde veya yuumlzeye yakın boumllgelerde

bulunmalarından dolayı uumlzerlerinde fazla miktarda oumlrtuuml tabakası yoktur Ancak mermer

ocaklarında oluĢum itibari ile bozulmuĢ olan alterasyon zonunun kalınlığının bazen az bazı

durumlarda ise fazla kalın olabilmektedir Bu gibi durumlarda alterasyon zonunu kaldırmak

oldukccedila maliyetli olmaktadır

Mermer yatakları genellikle buumlyuumlk mostralar vermektedir Mostra yeryuumlzuumlnde bir

madenin accedilığa ccedilıkmıĢ ve ccedilıplak goumlz ile goumlruumllen kısmı yani maden yatağının yuumlzeyi ile

yeryuumlzuumlnuumln ara kesitidir Uumlzerinde oumlrtuuml tabakası bulunmayan mermer ocaklarında hemen

uumlretime baĢlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrtuuml tabakası bulunan mermer ocaklarında ise yapılacak

iĢlem oumlrtuuml tabakasının kazı ve yuumlkleme makineleri ile temizlenmesi ve daha sonra uumlretime

geccedililmesidir Mermer ocaklarındaki oumlrtuuml tabakasını kaldırmak iccedilin greyderler dozerler

kepccedileler kırıcılar ekskavatoumlrler kamyonlar kullanılabilir

42

Mermer sahasından alınan numuneler uumlzerinde kesme ve iĢleme deneyleri yapılarak

kesim durumu tabakalaĢma durumu renk ve desen durumu belirlenmelidir Bazı kayaccedillarda

kesim youmlnlerine goumlre birtakım oumlzelliklerde değiĢikler meydana gelebilmektedir Bu

aĢamadan sonra yapılacak iĢlem ocakta ccedilıkarılacak mermerin bezeri mermerlerin fiyat

analizi ve piyasa araĢtırması yapmaktır Sahada bulunan mermerin kullanım yerleri ve

kullanıĢ Ģekilleri belirlenmelidir Tuumlm bu hususlar detaylı olarak yapılmalıdır Aksi takdirde

yapılacak herhangi bir hata veya ihmal daha sonraki aĢamalarda problemlerin doğmasına

neden olacaktır Madencilik yuumlksek yatırım gerektiren bir sektoumlrduumlr Yapılacak ccedilalıĢmalarda

bu husus goumlz ardı edilmemelidir

2412 Detay CcedilalıĢmalar

ĠĢletilmek istenen mermer sahasında makroskobik oumlzelliklere dayalı bilgiler detaylı

olarak belirlendikten sonra uumlretilecek mermerin petroğrafik ve minerolojik oumlzelliklerinin

belirlenmesi gerekir Sahadaki mermer oluĢumunun iccedilersinde bulunabilecek yabancı

mineraller ve bu minerallerin keme ve iĢleme aĢamalarında ortaya ccedilıkarabilecekleri

problemler belirlenmelidir

Detay ccedilalıĢmalarda sahanın jeolojik olarak tanımlanması ve jeolojik haritasının

ccedilıkarılması gerekir Sahada bulunan litolojik birimler kırık-ccedilatlaklar ve fay hatları harita

uumlzerine iĢaretlenmelidir TabakalaĢmanın belirlenebilmesi iccedilin harita uumlzerinden kesitler

ccedilıkarılmalıdır

2413 Pilot Ccedilaptaki CcedilalıĢmalar

Genel ve detay ccedilalıĢmaların olumlu sonuccedillar vermesinden sonra iĢletme durumunun

gerccedileğe yakın olarak ortaya ccedilıkarılmasıdır Ayrıntılı ccedilalıĢma ile ocak iccedilin en iyi yer tespiti

yapıldıktan sonra belirlenen yerde pilot bir ocak accedilılmalı ve saha iccedilin durum değerlendirmesi

yapılmalıdır Bu ccedilalıĢma ile ocak yeri accedilılmıĢ ve ocaktan blok mermer alınıp alınamayacağı

anlaĢılmıĢ olmaktadır

Pilot ccedilapta ocağın accedilılması ile sahada bulunan kayaccedilların yapısı tabakalaĢma durumu

renklerin youmlnlere goumlre değiĢimi eklem ve ccedilatlak sistemleri hakkında bilgi sahibi

olunabilmektedir Ayrıca sahadan alınabilecek blok boyutları olumlu ve olumsuz olabilecek

tuumlm detaylar hakkında bilgi sahibi olunabilmektedir Pilot ocağın accedilılması ile mermerin

pazar durumunu oumlğrenme imkacircnı da olmaktadır Ayrıca tuumlm detaylar belli olduğundan

olabilecek riskler en aza indirilmiĢ olmaktadır

43

242 Mermer Ocak ġekilleri

2421 Ocak ĠĢletme Youmlnteminin Seccedililmesi

Bir mermer yatağının iĢletmeye alınmasını oluĢturan ocak yerinin seccedilimi aĢaması ile

birlikte yuumlruumltuumllmesi gereken en oumlnemli konulardan biri de ocak iĢletme youmlnteminin

seccedilimidir Mermer ocağından blok uumlretimi uygulanan ocak iĢletme (uumlretim youmlntemine) ve bu

iĢte kullanılan makine ve donanıma doğrudan bağlıdır Buguumln iccedilin mermer iĢletmelerinde

uygulanan iĢletme Ģekillerinin baĢlıcaları Ģunlardır

Bir ocak aynasından yapılan iĢletmeler

Birden fazla ocak aynasından veya birleĢik olarak yapılan iĢletmeler

Duumlz aynadan yapılan kademeli iĢletmeler

Yarım ay Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Daire (anfitiyatro) Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Yer altı (kapalı) iĢletmeler

243 Blok Ccedilıkarma Teknikleri

Mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan uumlretim youmlntemleri kullanılan makine ve

ekipmanlarla isimlendirilmiĢtir Hangi teknikle olura olsun amaccedil duumlzguumln geometrik Ģekilli ve

buumlyuumlk boyutlu blok ccedilıkarmaktır Bu youmlntemlerden hiccedilbiri tek baĢına kullanılmamaktadır

Yani modern makinenin yanında eski youmlntemlerdeki alet ve ekipmanlar da kullanılmaktadır

Dolayısıyla youmlntemler belirli ana baĢlıklar altında belirtilmesine rağmen tek baĢlarına blok

ccedilıkarma teknikleri olamayacağı unutulmamalıdır Mermer ocak iĢletmelerinde uygulanan

uumlretim tekniklerini Ģu ana baĢlıklar altında incelemek muumlmkuumlnduumlr

2431 Klasik Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

El ile blok ccedilıkarma tekniği

Patlayıcı maddelerle blok ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı hava ile blok ccedilıkarma tekniği

Delme-kamalama blok ccedilıkarma tekniği

Kanal accedilma makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

Kumlu tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

44

2432 Modern Makine ve Ekipmanlarla Yapılan Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Zincirli taĢ kesme makineleri ile blok ccedilıkarma youmlntemi

Elmas tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

2433 Deneme AĢamasındaki Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Lazer ıĢınları ile mermer ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı su ile (su jeti) kesme uumlretim youmlntemi

AteĢ ile yakma blok ccedilıkarma tekniği

244 Dekapajın (Oumlrtuuml Tabakasının) Kaldırılması

Dekapaj madencilik soumlzluumlğuumlnde ldquoaccedilık iĢletme projesine goumlre maden yatağının

uumlzerindeki veya kontağındaki oumlrtuuml tabakasının gevĢetilmesi kazılması yuumlklenmesi

taĢınması toprak harmanına doumlkuumllmesi serilmesi harman sahasının duumlzeltilmesi toprak

harmanı ve kademe yollarının yapımı ve bakımı gibi muhtelif ameliyeleri kapsayan

iĢlemlerin tuumlmuumlrdquo olarak tanımlanmaktadır

Mermer ocak iĢletmeciliğinde de faydalı damara ulaĢmak iccedilin mermer kuumltlesi

uumlzerindeki toprak oumlrtuumlsuuml ve yabancı maddeleri kaldırmak dekapaj olarak

isimlendirilmektedir Mermer yataklarının yuumlzeyde veya yuumlzeye yakın boumllgelerde

bulunmalarından dolayı uumlzerlerinde fazla miktarda oumlrtuuml tabakası yoktur Ancak mermer

ocaklarında oluĢum itibari ile bozulmuĢ olan alterasyon zonunun kalınlığının bazen az bazı

durumlarda ise fazla kalın olabilmektedir Bu gibi durumlarda alterasyon zonunu kaldırmak

oldukccedila maliyetli olmaktadır

Mermer yatakları genellikle buumlyuumlk mostralar vermektedir Mostra yeryuumlzuumlnde bir

madenin accedilığa ccedilıkmıĢ ve ccedilıplak goumlz ile goumlruumllen kısmı yani maden yatağının yuumlzeyi ile

yeryuumlzuumlnuumln ara kesitidir Uumlzerinde oumlrtuuml tabakası bulunmayan mermer ocaklarında hemen

uumlretime baĢlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrtuuml tabakası bulunan mermer ocaklarında ise yapılacak

iĢlem oumlrtuuml tabakasının kazı ve yuumlkleme makineleri ile temizlenmesi ve daha sonra uumlretime

geccedililmesidir Mermer ocaklarındaki oumlrtuuml tabakasını kaldırmak iccedilin greyderler dozerler

kepccedileler kırıcılar ekskavatoumlrler kamyonlar kullanılabilir

43

242 Mermer Ocak ġekilleri

2421 Ocak ĠĢletme Youmlnteminin Seccedililmesi

Bir mermer yatağının iĢletmeye alınmasını oluĢturan ocak yerinin seccedilimi aĢaması ile

birlikte yuumlruumltuumllmesi gereken en oumlnemli konulardan biri de ocak iĢletme youmlnteminin

seccedilimidir Mermer ocağından blok uumlretimi uygulanan ocak iĢletme (uumlretim youmlntemine) ve bu

iĢte kullanılan makine ve donanıma doğrudan bağlıdır Buguumln iccedilin mermer iĢletmelerinde

uygulanan iĢletme Ģekillerinin baĢlıcaları Ģunlardır

Bir ocak aynasından yapılan iĢletmeler

Birden fazla ocak aynasından veya birleĢik olarak yapılan iĢletmeler

Duumlz aynadan yapılan kademeli iĢletmeler

Yarım ay Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Daire (anfitiyatro) Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

Yer altı (kapalı) iĢletmeler

243 Blok Ccedilıkarma Teknikleri

Mermer ocak iĢletmelerinde kullanılan uumlretim youmlntemleri kullanılan makine ve

ekipmanlarla isimlendirilmiĢtir Hangi teknikle olura olsun amaccedil duumlzguumln geometrik Ģekilli ve

buumlyuumlk boyutlu blok ccedilıkarmaktır Bu youmlntemlerden hiccedilbiri tek baĢına kullanılmamaktadır

Yani modern makinenin yanında eski youmlntemlerdeki alet ve ekipmanlar da kullanılmaktadır

Dolayısıyla youmlntemler belirli ana baĢlıklar altında belirtilmesine rağmen tek baĢlarına blok

ccedilıkarma teknikleri olamayacağı unutulmamalıdır Mermer ocak iĢletmelerinde uygulanan

uumlretim tekniklerini Ģu ana baĢlıklar altında incelemek muumlmkuumlnduumlr

2431 Klasik Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

El ile blok ccedilıkarma tekniği

Patlayıcı maddelerle blok ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı hava ile blok ccedilıkarma tekniği

Delme-kamalama blok ccedilıkarma tekniği

Kanal accedilma makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

Kumlu tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

44

2432 Modern Makine ve Ekipmanlarla Yapılan Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Zincirli taĢ kesme makineleri ile blok ccedilıkarma youmlntemi

Elmas tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

2433 Deneme AĢamasındaki Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Lazer ıĢınları ile mermer ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı su ile (su jeti) kesme uumlretim youmlntemi

AteĢ ile yakma blok ccedilıkarma tekniği

244 Dekapajın (Oumlrtuuml Tabakasının) Kaldırılması

Dekapaj madencilik soumlzluumlğuumlnde ldquoaccedilık iĢletme projesine goumlre maden yatağının

uumlzerindeki veya kontağındaki oumlrtuuml tabakasının gevĢetilmesi kazılması yuumlklenmesi

taĢınması toprak harmanına doumlkuumllmesi serilmesi harman sahasının duumlzeltilmesi toprak

harmanı ve kademe yollarının yapımı ve bakımı gibi muhtelif ameliyeleri kapsayan

iĢlemlerin tuumlmuumlrdquo olarak tanımlanmaktadır

Mermer ocak iĢletmeciliğinde de faydalı damara ulaĢmak iccedilin mermer kuumltlesi

uumlzerindeki toprak oumlrtuumlsuuml ve yabancı maddeleri kaldırmak dekapaj olarak

isimlendirilmektedir Mermer yataklarının yuumlzeyde veya yuumlzeye yakın boumllgelerde

bulunmalarından dolayı uumlzerlerinde fazla miktarda oumlrtuuml tabakası yoktur Ancak mermer

ocaklarında oluĢum itibari ile bozulmuĢ olan alterasyon zonunun kalınlığının bazen az bazı

durumlarda ise fazla kalın olabilmektedir Bu gibi durumlarda alterasyon zonunu kaldırmak

oldukccedila maliyetli olmaktadır

Mermer yatakları genellikle buumlyuumlk mostralar vermektedir Mostra yeryuumlzuumlnde bir

madenin accedilığa ccedilıkmıĢ ve ccedilıplak goumlz ile goumlruumllen kısmı yani maden yatağının yuumlzeyi ile

yeryuumlzuumlnuumln ara kesitidir Uumlzerinde oumlrtuuml tabakası bulunmayan mermer ocaklarında hemen

uumlretime baĢlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrtuuml tabakası bulunan mermer ocaklarında ise yapılacak

iĢlem oumlrtuuml tabakasının kazı ve yuumlkleme makineleri ile temizlenmesi ve daha sonra uumlretime

geccedililmesidir Mermer ocaklarındaki oumlrtuuml tabakasını kaldırmak iccedilin greyderler dozerler

kepccedileler kırıcılar ekskavatoumlrler kamyonlar kullanılabilir

44

2432 Modern Makine ve Ekipmanlarla Yapılan Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Zincirli taĢ kesme makineleri ile blok ccedilıkarma youmlntemi

Elmas tel kesme makineleri ile blok ccedilıkarma tekniği

2433 Deneme AĢamasındaki Mermer Ccedilıkarma Teknikleri

Lazer ıĢınları ile mermer ccedilıkarma tekniği

Basınccedillı su ile (su jeti) kesme uumlretim youmlntemi

AteĢ ile yakma blok ccedilıkarma tekniği

244 Dekapajın (Oumlrtuuml Tabakasının) Kaldırılması

Dekapaj madencilik soumlzluumlğuumlnde ldquoaccedilık iĢletme projesine goumlre maden yatağının

uumlzerindeki veya kontağındaki oumlrtuuml tabakasının gevĢetilmesi kazılması yuumlklenmesi

taĢınması toprak harmanına doumlkuumllmesi serilmesi harman sahasının duumlzeltilmesi toprak

harmanı ve kademe yollarının yapımı ve bakımı gibi muhtelif ameliyeleri kapsayan

iĢlemlerin tuumlmuumlrdquo olarak tanımlanmaktadır

Mermer ocak iĢletmeciliğinde de faydalı damara ulaĢmak iccedilin mermer kuumltlesi

uumlzerindeki toprak oumlrtuumlsuuml ve yabancı maddeleri kaldırmak dekapaj olarak

isimlendirilmektedir Mermer yataklarının yuumlzeyde veya yuumlzeye yakın boumllgelerde

bulunmalarından dolayı uumlzerlerinde fazla miktarda oumlrtuuml tabakası yoktur Ancak mermer

ocaklarında oluĢum itibari ile bozulmuĢ olan alterasyon zonunun kalınlığının bazen az bazı

durumlarda ise fazla kalın olabilmektedir Bu gibi durumlarda alterasyon zonunu kaldırmak

oldukccedila maliyetli olmaktadır

Mermer yatakları genellikle buumlyuumlk mostralar vermektedir Mostra yeryuumlzuumlnde bir

madenin accedilığa ccedilıkmıĢ ve ccedilıplak goumlz ile goumlruumllen kısmı yani maden yatağının yuumlzeyi ile

yeryuumlzuumlnuumln ara kesitidir Uumlzerinde oumlrtuuml tabakası bulunmayan mermer ocaklarında hemen

uumlretime baĢlamak muumlmkuumlnduumlr Oumlrtuuml tabakası bulunan mermer ocaklarında ise yapılacak

iĢlem oumlrtuuml tabakasının kazı ve yuumlkleme makineleri ile temizlenmesi ve daha sonra uumlretime

geccedililmesidir Mermer ocaklarındaki oumlrtuuml tabakasını kaldırmak iccedilin greyderler dozerler

kepccedileler kırıcılar ekskavatoumlrler kamyonlar kullanılabilir

45

UYGULAMA FAALĠYETĠ

Mermer blok uumlretiminde yapılması gerekli yasal iĢlemler iccedilin aĢağıdaki uygulamaları

yapınız

ĠĢlem Basamakları Oumlneriler

Mermer ocakları ile ilgili yasal

proseduumlrleri inceleyiniz

Maden Kanunu‟nu inceleyiniz

ĠĢ Kanunu‟nu inceleyiniz

Mali iĢlemleri inceleyiniz

Ocak ağzı accedilma iĢlemlerini inceleyiniz Mermer ocak iĢletmeciliğinde oumln

ccedilalıĢmaları yapınız

Mermer ocak Ģekilleri inceleyiniz

Mermer ocağından blok uumlretimine uygun

Ģekli belirleyiniz

Uygulanan ocak iĢletme (uumlretim

youmlntemine) ve bu iĢte kullanılan makine

ve donanımı belirleyiniz

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Maden Kanunu‟nu incelediniz mi

2 ĠĢ Kanunu‟nu incelediniz mi

3 Mali iĢlemleri incelediniz mi

4 Mermer ocak iĢletmeciliğinde oumln ccedilalıĢmaları yaptınız mı

5 Mermer ocağından blok uumlretimine uygun Ģekli belirlediniz mi

6 Uygulanan ocak iĢletme (uumlretim youmlntemine) ve bu iĢte kullanılan

makine ve donanımı belirlediniz mi

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız oumlğrenme faaliyetini tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız

ldquoEvetrdquo ise ldquoOumllccedilme ve Değerlendirmerdquoye geccediliniz

UYGULAMA FAALĠYETĠ

46

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği iĢaretleyiniz

1 Mermercilik sektoumlruumlnuuml birinci derecede ilgilendiren kanun aĢağıdakilerden hangisidir

A) Orman Kanunu

B) Turizm Kanunu

C) Ccedilevre Kanunu

D) Maden Kanunu

2 Mermer dekoratif taĢlar traverten kalker dolomit kalsit granit siyenit andezit bazalt

ve benzeri taĢlar Maden Kanunu‟na goumlre hangi gruba girer

A) grup madenler

B) grup madenler

C) grup madenler

D) grup madenler

3 ldquoMaden hakkı iccedilin ilk muumlracaat edene tanınan oumlncelikrdquo aĢağıdaki tanımlardan hangisini

ifade eder

A) Takadduumlm hakkı

B) Arama hakkı

C) ĠĢletme izni

D) ĠĢletme ruhsatı

4 ldquoĠĢletmelerin tekniğine ve emniyet nizamnamelerine uygun olarak yuumlruumltuumllmesinin

kontroluumlrdquo aĢağıdakilerden hangisini ifade eder

A) Taksir

B) Nezaret

C) Nezaretccedili

D) Muumlnfesih

5 Ccedilevresel etki değerlendirmesi iĢlemleri hangi bakanlık tarafından yuumlruumltuumlluumlr

A) Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

B) Sağlık Bakanlığı

C) Ccedilevre ve Orman Bakanlığı

D) Sanayi ve Ticaret Bakanlığı

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

47

6 Maden hakları ile ilgili buumltuumln faaliyetlerin yuumlruumltuumllmesini ve vecibelerin yerine

getirilmesini kontrol ve denetimini yapmak ve youmlnlendirmek iccedilin teknik ve mali

konuları yerinde incelemek maksadıyla ihtisaslaĢmıĢ bakanlık hangisidir

A) Ccedilevre ve Orman Bakanlığı

B) Maliye Bakanlığı

C) Sanayi ve Ticaret Bakanlığı

D) Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

7 Gerccedilek kiĢiler iccedilin iĢe baĢlamada gerekli belgelerden hangisi zorunlu değildir

A) ĠĢe baĢlamabırakma bildirimi

B) Onaylı nuumlfus cuumlzdan sureti

C) Ġkametgacirch senedi

D) Tuumlzuumlk ve yerel gazete ilanı

8 AĢağıdakilerden hangisi mermer ocak iĢletmeciliğinde uumlretime geccedililirken yapılan ilk

aĢamalardan değildir

A) Mermer ruhsatının alınması

B) Yer tespitinin yapılması

C) Basamak oluĢturulması

D) Atık alnının tespiti

9 AĢağıdakilerden hangisi mermer ocak iĢletme Ģekillerinden değildir

A) Bir ocak aynasından yapılan iĢletmeler

B) Duumlz aynadan yapılan kademeli iĢletmeler

C) Yarım ay Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

D) Galeri tipi iĢletmeler

10 AĢağıdakilerden hangisi modern makine ve ekipmanlarla yapılan mermer ccedilıkarma

tekniklerindendir

A) Tel keme makineleri ile blok ccedilıkarma

B) Patlayıcı maddelerle blok ccedilıkarma

C) Basınccedillı hava ile blok ccedilıkarma

D) Delme-kamalama blok ccedilıkarma

48

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan parantezlere verilen bilgiler doğru ise D

yanlıĢ ise Y yazınız

11 ( )Madenler Devletin huumlkuumlm ve tasarrufu altında olup iccedilinde bulundukları arzın

muumllkiyetine tabi değildir

12 ( )Maden ruhsatları ve buluculuk hakkı devredilemez

13 ( )Arama ruhsatı ve sertifika suumlresi uumlccedil yıldır

14 ( )Atık artık ve yakıtların arıtılması uzaklaĢtırılması zararsız hacircle getirilmesi ve ithali

ile ilgili denetimler Ccedilevre Genel Muumlduumlrluumlğuumlnce yapılır

15 ( )Suumlresi bir yıl ve daha fazla olan iĢ soumlzleĢmelerinin yazılı Ģekilde yapılması

zorunludur

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlkleri yazınız

16 Ġmar alanları iccedilinde kalan madencilik faaliyetleri ilgili helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

izin alınarak yapılır

17 GerccedilekleĢtirmeyi planladıkları faaliyetleri sonucu ccedilevre sorunlarına yol accedilabilecek

kurum kuruluĢ ve iĢletmeler helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

raporu hazırlarlar

18 Accedilık iĢletme projesine goumlre maden yatağının uumlzerindeki veya kontağındaki oumlrtuuml

tabakasının gevĢetilmesi kazılması yuumlklenmesi taĢınmasına

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip denir

19 Mermer yatakları genellikle buumlyuumlk helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

vermektedir

20 Mermer ocaklarındaki oumlrtuuml tabakasını kaldırmak iccedilin helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

kullanılabilir

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

49

MODUumlL DEĞERLENDĠRME

Mermer blok uumlretiminde yapılması gerekli oumln hazırlıklar ve yasal iĢlemler iccedilin

aĢağıdaki uygulamaları yapınız

ĠĢlem Basamakları Oumlneriler

Blok boyutuna goumlre elmas tel boy hesabı

yapınız

Tel boyu formuumlluumlnuuml yazınız

Blok boyutuna goumlre tel boyunu bulunuz

Elmas boncuk sıralaması yapınız

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kesiniz

Ġlk bağlantı elemanını takınız

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile

elemanları telden geccediliriniz

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları takınız

Bağlantı elemanı montajı yapınız Bağlantı eleman tipini seccediliniz

Eleman tipine uygun bağlantıyı yapınız

Mermer ocakları ile ilgili yasal

proseduumlrleri inceleyiniz

Maden Kanunu‟nu inceleyiniz

ĠĢ Kanunu‟nu inceleyiniz

Mali iĢlemleri inceleyiniz

Ocak ağzı accedilma iĢlemlerini inceleyiniz

Mermer ocak iĢletmeciliğinde oumln

ccedilalıĢmaları yapınız

Mermer ocak Ģekilleri inceleyiniz

Mermer ocağından blok uumlretimine uygun

Ģekli belirlediniz mi

Uygulanan ocak iĢletme (uumlretim

youmlntemine) ve bu iĢte kullanılan makine

ve donanımı belirleyiniz

MODUumlL DEĞERLENDĠRME

50

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Blok boyutunu belirlediniz mi

2 Ccedilelik halat boyunu hesapladınız mı

3 Boncuk yay pul ve sıkmacık temini yaptınız mı

4 Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kestiniz mi

5 Ġlk bağlantı elemanını taktınız mı

6 Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile elemanları telden

geccedilirdiniz mi

7 50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları taktınız mı

8 Bağlantı eleman tipini seccediltiniz mi

9 Eleman tipine uygun bağlantıyı yaptınız mı

10 Maden Kanunu‟nu incelediniz mi

11 ĠĢ Kanunu‟nu incelediniz mi

12 Mali iĢlemleri incelediniz mi

13 Mermer ocak iĢletmeciliğinde oumln ccedilalıĢmaları yaptınız mı

14 Mermer ocağından blok uumlretimine uygun Ģekli belirlediniz mi

15 Uygulanan ocak iĢletme (uumlretim youmlntemine) ve bu iĢte kullanılan

makine ve donanımı belirlediniz mi

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız moduumlluuml tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız ldquoEvetrdquo ise bir

sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz

51

CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI

1 B

2 D

3 A

4 D

5 C

6 B

7 A

8 C

9 D

10 Jeolojik

suumlreccediller

11 Uumlretim

12 30

13 50-60

14 D

15 D

CEVAP ANAHTARLARI

52

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI

1 D

2 B

3 A

4 B

5 C

6 D

7 D

8 C

9 D

10 A

11 D

12 Y

13 D

14 D

15 D

16 Yerel

merciiden

17 Ccedilevresel etki

değerlendirme

18 Dekapaj

19 Mostralar

20

Greyderler

dozerler

kepccedileler

kırıcılar

ekskavatoumlrler

kamyonlar

53

KAYNAKCcedilA

CcedilalıĢma Ġstatistikleri Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO) Yayını

Ccedilevre Kanunu Kanun Numarası 2872 Kabul Tarihi 981983 Yayımlandığı

RGazete Tarih 1181983 Sayı 18132 Ankara

4857 Sayılı ĠĢ Kanunu Kabul tarihi 22052003 Resmicirc Gazete tarih ve sayısı

10062003 25134

GOumlK Ġsmail Mermer Kesme ve ĠĢleme Makineleri Afyonkarahisar 2000

Maden Kanunu 5177 sayılı kanunla değiĢik 3213 sayılı Yuumlruumlrluumlk Tarihi

(15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete)

ONARGAN Turgay KOumlSE Halil Mermer Dokuz Eyluumll Uumlniversitesi

Muumlhendislik Fakuumlltesi Yayınları No220 Ġzmir 1997

Orman Kanunu Kanun Numarası 6831 Kabul Tarihi 3181956

OumlZKILICcedil Oumlmer ĠĢ Sağlığı ve Guumlvenliği Youmlnetim Sistemleri ve Risk

Değerlendirme Metodolojileri CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığı

Ankara 2007

Yer altı ve Yeruumlstuuml Maden ĠĢletmelerinde Sağlık ve Guumlvenlik Youmlnetmeliği

Resmicirc Gazete Tarihi 21022004 Resmi Gazete Sayısı 25380

wwwgibgovtr (23032006 11 00)

KAYNAKCcedilA

46

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

AĢağıdaki soruları dikkatlice okuyunuz ve doğru seccedileneği iĢaretleyiniz

1 Mermercilik sektoumlruumlnuuml birinci derecede ilgilendiren kanun aĢağıdakilerden hangisidir

A) Orman Kanunu

B) Turizm Kanunu

C) Ccedilevre Kanunu

D) Maden Kanunu

2 Mermer dekoratif taĢlar traverten kalker dolomit kalsit granit siyenit andezit bazalt

ve benzeri taĢlar Maden Kanunu‟na goumlre hangi gruba girer

A) grup madenler

B) grup madenler

C) grup madenler

D) grup madenler

3 ldquoMaden hakkı iccedilin ilk muumlracaat edene tanınan oumlncelikrdquo aĢağıdaki tanımlardan hangisini

ifade eder

A) Takadduumlm hakkı

B) Arama hakkı

C) ĠĢletme izni

D) ĠĢletme ruhsatı

4 ldquoĠĢletmelerin tekniğine ve emniyet nizamnamelerine uygun olarak yuumlruumltuumllmesinin

kontroluumlrdquo aĢağıdakilerden hangisini ifade eder

A) Taksir

B) Nezaret

C) Nezaretccedili

D) Muumlnfesih

5 Ccedilevresel etki değerlendirmesi iĢlemleri hangi bakanlık tarafından yuumlruumltuumlluumlr

A) Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

B) Sağlık Bakanlığı

C) Ccedilevre ve Orman Bakanlığı

D) Sanayi ve Ticaret Bakanlığı

OumlLCcedilME VE DEĞERLENDĠRME

47

6 Maden hakları ile ilgili buumltuumln faaliyetlerin yuumlruumltuumllmesini ve vecibelerin yerine

getirilmesini kontrol ve denetimini yapmak ve youmlnlendirmek iccedilin teknik ve mali

konuları yerinde incelemek maksadıyla ihtisaslaĢmıĢ bakanlık hangisidir

A) Ccedilevre ve Orman Bakanlığı

B) Maliye Bakanlığı

C) Sanayi ve Ticaret Bakanlığı

D) Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

7 Gerccedilek kiĢiler iccedilin iĢe baĢlamada gerekli belgelerden hangisi zorunlu değildir

A) ĠĢe baĢlamabırakma bildirimi

B) Onaylı nuumlfus cuumlzdan sureti

C) Ġkametgacirch senedi

D) Tuumlzuumlk ve yerel gazete ilanı

8 AĢağıdakilerden hangisi mermer ocak iĢletmeciliğinde uumlretime geccedililirken yapılan ilk

aĢamalardan değildir

A) Mermer ruhsatının alınması

B) Yer tespitinin yapılması

C) Basamak oluĢturulması

D) Atık alnının tespiti

9 AĢağıdakilerden hangisi mermer ocak iĢletme Ģekillerinden değildir

A) Bir ocak aynasından yapılan iĢletmeler

B) Duumlz aynadan yapılan kademeli iĢletmeler

C) Yarım ay Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

D) Galeri tipi iĢletmeler

10 AĢağıdakilerden hangisi modern makine ve ekipmanlarla yapılan mermer ccedilıkarma

tekniklerindendir

A) Tel keme makineleri ile blok ccedilıkarma

B) Patlayıcı maddelerle blok ccedilıkarma

C) Basınccedillı hava ile blok ccedilıkarma

D) Delme-kamalama blok ccedilıkarma

48

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan parantezlere verilen bilgiler doğru ise D

yanlıĢ ise Y yazınız

11 ( )Madenler Devletin huumlkuumlm ve tasarrufu altında olup iccedilinde bulundukları arzın

muumllkiyetine tabi değildir

12 ( )Maden ruhsatları ve buluculuk hakkı devredilemez

13 ( )Arama ruhsatı ve sertifika suumlresi uumlccedil yıldır

14 ( )Atık artık ve yakıtların arıtılması uzaklaĢtırılması zararsız hacircle getirilmesi ve ithali

ile ilgili denetimler Ccedilevre Genel Muumlduumlrluumlğuumlnce yapılır

15 ( )Suumlresi bir yıl ve daha fazla olan iĢ soumlzleĢmelerinin yazılı Ģekilde yapılması

zorunludur

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlkleri yazınız

16 Ġmar alanları iccedilinde kalan madencilik faaliyetleri ilgili helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

izin alınarak yapılır

17 GerccedilekleĢtirmeyi planladıkları faaliyetleri sonucu ccedilevre sorunlarına yol accedilabilecek

kurum kuruluĢ ve iĢletmeler helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

raporu hazırlarlar

18 Accedilık iĢletme projesine goumlre maden yatağının uumlzerindeki veya kontağındaki oumlrtuuml

tabakasının gevĢetilmesi kazılması yuumlklenmesi taĢınmasına

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip denir

19 Mermer yatakları genellikle buumlyuumlk helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

vermektedir

20 Mermer ocaklarındaki oumlrtuuml tabakasını kaldırmak iccedilin helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

kullanılabilir

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

49

MODUumlL DEĞERLENDĠRME

Mermer blok uumlretiminde yapılması gerekli oumln hazırlıklar ve yasal iĢlemler iccedilin

aĢağıdaki uygulamaları yapınız

ĠĢlem Basamakları Oumlneriler

Blok boyutuna goumlre elmas tel boy hesabı

yapınız

Tel boyu formuumlluumlnuuml yazınız

Blok boyutuna goumlre tel boyunu bulunuz

Elmas boncuk sıralaması yapınız

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kesiniz

Ġlk bağlantı elemanını takınız

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile

elemanları telden geccediliriniz

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları takınız

Bağlantı elemanı montajı yapınız Bağlantı eleman tipini seccediliniz

Eleman tipine uygun bağlantıyı yapınız

Mermer ocakları ile ilgili yasal

proseduumlrleri inceleyiniz

Maden Kanunu‟nu inceleyiniz

ĠĢ Kanunu‟nu inceleyiniz

Mali iĢlemleri inceleyiniz

Ocak ağzı accedilma iĢlemlerini inceleyiniz

Mermer ocak iĢletmeciliğinde oumln

ccedilalıĢmaları yapınız

Mermer ocak Ģekilleri inceleyiniz

Mermer ocağından blok uumlretimine uygun

Ģekli belirlediniz mi

Uygulanan ocak iĢletme (uumlretim

youmlntemine) ve bu iĢte kullanılan makine

ve donanımı belirleyiniz

MODUumlL DEĞERLENDĠRME

50

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Blok boyutunu belirlediniz mi

2 Ccedilelik halat boyunu hesapladınız mı

3 Boncuk yay pul ve sıkmacık temini yaptınız mı

4 Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kestiniz mi

5 Ġlk bağlantı elemanını taktınız mı

6 Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile elemanları telden

geccedilirdiniz mi

7 50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları taktınız mı

8 Bağlantı eleman tipini seccediltiniz mi

9 Eleman tipine uygun bağlantıyı yaptınız mı

10 Maden Kanunu‟nu incelediniz mi

11 ĠĢ Kanunu‟nu incelediniz mi

12 Mali iĢlemleri incelediniz mi

13 Mermer ocak iĢletmeciliğinde oumln ccedilalıĢmaları yaptınız mı

14 Mermer ocağından blok uumlretimine uygun Ģekli belirlediniz mi

15 Uygulanan ocak iĢletme (uumlretim youmlntemine) ve bu iĢte kullanılan

makine ve donanımı belirlediniz mi

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız moduumlluuml tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız ldquoEvetrdquo ise bir

sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz

51

CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI

1 B

2 D

3 A

4 D

5 C

6 B

7 A

8 C

9 D

10 Jeolojik

suumlreccediller

11 Uumlretim

12 30

13 50-60

14 D

15 D

CEVAP ANAHTARLARI

52

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI

1 D

2 B

3 A

4 B

5 C

6 D

7 D

8 C

9 D

10 A

11 D

12 Y

13 D

14 D

15 D

16 Yerel

merciiden

17 Ccedilevresel etki

değerlendirme

18 Dekapaj

19 Mostralar

20

Greyderler

dozerler

kepccedileler

kırıcılar

ekskavatoumlrler

kamyonlar

53

KAYNAKCcedilA

CcedilalıĢma Ġstatistikleri Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO) Yayını

Ccedilevre Kanunu Kanun Numarası 2872 Kabul Tarihi 981983 Yayımlandığı

RGazete Tarih 1181983 Sayı 18132 Ankara

4857 Sayılı ĠĢ Kanunu Kabul tarihi 22052003 Resmicirc Gazete tarih ve sayısı

10062003 25134

GOumlK Ġsmail Mermer Kesme ve ĠĢleme Makineleri Afyonkarahisar 2000

Maden Kanunu 5177 sayılı kanunla değiĢik 3213 sayılı Yuumlruumlrluumlk Tarihi

(15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete)

ONARGAN Turgay KOumlSE Halil Mermer Dokuz Eyluumll Uumlniversitesi

Muumlhendislik Fakuumlltesi Yayınları No220 Ġzmir 1997

Orman Kanunu Kanun Numarası 6831 Kabul Tarihi 3181956

OumlZKILICcedil Oumlmer ĠĢ Sağlığı ve Guumlvenliği Youmlnetim Sistemleri ve Risk

Değerlendirme Metodolojileri CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığı

Ankara 2007

Yer altı ve Yeruumlstuuml Maden ĠĢletmelerinde Sağlık ve Guumlvenlik Youmlnetmeliği

Resmicirc Gazete Tarihi 21022004 Resmi Gazete Sayısı 25380

wwwgibgovtr (23032006 11 00)

KAYNAKCcedilA

47

6 Maden hakları ile ilgili buumltuumln faaliyetlerin yuumlruumltuumllmesini ve vecibelerin yerine

getirilmesini kontrol ve denetimini yapmak ve youmlnlendirmek iccedilin teknik ve mali

konuları yerinde incelemek maksadıyla ihtisaslaĢmıĢ bakanlık hangisidir

A) Ccedilevre ve Orman Bakanlığı

B) Maliye Bakanlığı

C) Sanayi ve Ticaret Bakanlığı

D) Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

7 Gerccedilek kiĢiler iccedilin iĢe baĢlamada gerekli belgelerden hangisi zorunlu değildir

A) ĠĢe baĢlamabırakma bildirimi

B) Onaylı nuumlfus cuumlzdan sureti

C) Ġkametgacirch senedi

D) Tuumlzuumlk ve yerel gazete ilanı

8 AĢağıdakilerden hangisi mermer ocak iĢletmeciliğinde uumlretime geccedililirken yapılan ilk

aĢamalardan değildir

A) Mermer ruhsatının alınması

B) Yer tespitinin yapılması

C) Basamak oluĢturulması

D) Atık alnının tespiti

9 AĢağıdakilerden hangisi mermer ocak iĢletme Ģekillerinden değildir

A) Bir ocak aynasından yapılan iĢletmeler

B) Duumlz aynadan yapılan kademeli iĢletmeler

C) Yarım ay Ģeklinde yapılan bir kademeli veya ccedilok kademeli iĢletmeler

D) Galeri tipi iĢletmeler

10 AĢağıdakilerden hangisi modern makine ve ekipmanlarla yapılan mermer ccedilıkarma

tekniklerindendir

A) Tel keme makineleri ile blok ccedilıkarma

B) Patlayıcı maddelerle blok ccedilıkarma

C) Basınccedillı hava ile blok ccedilıkarma

D) Delme-kamalama blok ccedilıkarma

48

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan parantezlere verilen bilgiler doğru ise D

yanlıĢ ise Y yazınız

11 ( )Madenler Devletin huumlkuumlm ve tasarrufu altında olup iccedilinde bulundukları arzın

muumllkiyetine tabi değildir

12 ( )Maden ruhsatları ve buluculuk hakkı devredilemez

13 ( )Arama ruhsatı ve sertifika suumlresi uumlccedil yıldır

14 ( )Atık artık ve yakıtların arıtılması uzaklaĢtırılması zararsız hacircle getirilmesi ve ithali

ile ilgili denetimler Ccedilevre Genel Muumlduumlrluumlğuumlnce yapılır

15 ( )Suumlresi bir yıl ve daha fazla olan iĢ soumlzleĢmelerinin yazılı Ģekilde yapılması

zorunludur

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlkleri yazınız

16 Ġmar alanları iccedilinde kalan madencilik faaliyetleri ilgili helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

izin alınarak yapılır

17 GerccedilekleĢtirmeyi planladıkları faaliyetleri sonucu ccedilevre sorunlarına yol accedilabilecek

kurum kuruluĢ ve iĢletmeler helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

raporu hazırlarlar

18 Accedilık iĢletme projesine goumlre maden yatağının uumlzerindeki veya kontağındaki oumlrtuuml

tabakasının gevĢetilmesi kazılması yuumlklenmesi taĢınmasına

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip denir

19 Mermer yatakları genellikle buumlyuumlk helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

vermektedir

20 Mermer ocaklarındaki oumlrtuuml tabakasını kaldırmak iccedilin helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

kullanılabilir

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

49

MODUumlL DEĞERLENDĠRME

Mermer blok uumlretiminde yapılması gerekli oumln hazırlıklar ve yasal iĢlemler iccedilin

aĢağıdaki uygulamaları yapınız

ĠĢlem Basamakları Oumlneriler

Blok boyutuna goumlre elmas tel boy hesabı

yapınız

Tel boyu formuumlluumlnuuml yazınız

Blok boyutuna goumlre tel boyunu bulunuz

Elmas boncuk sıralaması yapınız

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kesiniz

Ġlk bağlantı elemanını takınız

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile

elemanları telden geccediliriniz

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları takınız

Bağlantı elemanı montajı yapınız Bağlantı eleman tipini seccediliniz

Eleman tipine uygun bağlantıyı yapınız

Mermer ocakları ile ilgili yasal

proseduumlrleri inceleyiniz

Maden Kanunu‟nu inceleyiniz

ĠĢ Kanunu‟nu inceleyiniz

Mali iĢlemleri inceleyiniz

Ocak ağzı accedilma iĢlemlerini inceleyiniz

Mermer ocak iĢletmeciliğinde oumln

ccedilalıĢmaları yapınız

Mermer ocak Ģekilleri inceleyiniz

Mermer ocağından blok uumlretimine uygun

Ģekli belirlediniz mi

Uygulanan ocak iĢletme (uumlretim

youmlntemine) ve bu iĢte kullanılan makine

ve donanımı belirleyiniz

MODUumlL DEĞERLENDĠRME

50

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Blok boyutunu belirlediniz mi

2 Ccedilelik halat boyunu hesapladınız mı

3 Boncuk yay pul ve sıkmacık temini yaptınız mı

4 Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kestiniz mi

5 Ġlk bağlantı elemanını taktınız mı

6 Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile elemanları telden

geccedilirdiniz mi

7 50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları taktınız mı

8 Bağlantı eleman tipini seccediltiniz mi

9 Eleman tipine uygun bağlantıyı yaptınız mı

10 Maden Kanunu‟nu incelediniz mi

11 ĠĢ Kanunu‟nu incelediniz mi

12 Mali iĢlemleri incelediniz mi

13 Mermer ocak iĢletmeciliğinde oumln ccedilalıĢmaları yaptınız mı

14 Mermer ocağından blok uumlretimine uygun Ģekli belirlediniz mi

15 Uygulanan ocak iĢletme (uumlretim youmlntemine) ve bu iĢte kullanılan

makine ve donanımı belirlediniz mi

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız moduumlluuml tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız ldquoEvetrdquo ise bir

sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz

51

CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI

1 B

2 D

3 A

4 D

5 C

6 B

7 A

8 C

9 D

10 Jeolojik

suumlreccediller

11 Uumlretim

12 30

13 50-60

14 D

15 D

CEVAP ANAHTARLARI

52

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI

1 D

2 B

3 A

4 B

5 C

6 D

7 D

8 C

9 D

10 A

11 D

12 Y

13 D

14 D

15 D

16 Yerel

merciiden

17 Ccedilevresel etki

değerlendirme

18 Dekapaj

19 Mostralar

20

Greyderler

dozerler

kepccedileler

kırıcılar

ekskavatoumlrler

kamyonlar

53

KAYNAKCcedilA

CcedilalıĢma Ġstatistikleri Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO) Yayını

Ccedilevre Kanunu Kanun Numarası 2872 Kabul Tarihi 981983 Yayımlandığı

RGazete Tarih 1181983 Sayı 18132 Ankara

4857 Sayılı ĠĢ Kanunu Kabul tarihi 22052003 Resmicirc Gazete tarih ve sayısı

10062003 25134

GOumlK Ġsmail Mermer Kesme ve ĠĢleme Makineleri Afyonkarahisar 2000

Maden Kanunu 5177 sayılı kanunla değiĢik 3213 sayılı Yuumlruumlrluumlk Tarihi

(15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete)

ONARGAN Turgay KOumlSE Halil Mermer Dokuz Eyluumll Uumlniversitesi

Muumlhendislik Fakuumlltesi Yayınları No220 Ġzmir 1997

Orman Kanunu Kanun Numarası 6831 Kabul Tarihi 3181956

OumlZKILICcedil Oumlmer ĠĢ Sağlığı ve Guumlvenliği Youmlnetim Sistemleri ve Risk

Değerlendirme Metodolojileri CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığı

Ankara 2007

Yer altı ve Yeruumlstuuml Maden ĠĢletmelerinde Sağlık ve Guumlvenlik Youmlnetmeliği

Resmicirc Gazete Tarihi 21022004 Resmi Gazete Sayısı 25380

wwwgibgovtr (23032006 11 00)

KAYNAKCcedilA

48

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan parantezlere verilen bilgiler doğru ise D

yanlıĢ ise Y yazınız

11 ( )Madenler Devletin huumlkuumlm ve tasarrufu altında olup iccedilinde bulundukları arzın

muumllkiyetine tabi değildir

12 ( )Maden ruhsatları ve buluculuk hakkı devredilemez

13 ( )Arama ruhsatı ve sertifika suumlresi uumlccedil yıldır

14 ( )Atık artık ve yakıtların arıtılması uzaklaĢtırılması zararsız hacircle getirilmesi ve ithali

ile ilgili denetimler Ccedilevre Genel Muumlduumlrluumlğuumlnce yapılır

15 ( )Suumlresi bir yıl ve daha fazla olan iĢ soumlzleĢmelerinin yazılı Ģekilde yapılması

zorunludur

AĢağıdaki cuumlmlelerde boĢ bırakılan yerlere doğru soumlzcuumlkleri yazınız

16 Ġmar alanları iccedilinde kalan madencilik faaliyetleri ilgili helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

izin alınarak yapılır

17 GerccedilekleĢtirmeyi planladıkları faaliyetleri sonucu ccedilevre sorunlarına yol accedilabilecek

kurum kuruluĢ ve iĢletmeler helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

raporu hazırlarlar

18 Accedilık iĢletme projesine goumlre maden yatağının uumlzerindeki veya kontağındaki oumlrtuuml

tabakasının gevĢetilmesi kazılması yuumlklenmesi taĢınmasına

helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip denir

19 Mermer yatakları genellikle buumlyuumlk helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

vermektedir

20 Mermer ocaklarındaki oumlrtuuml tabakasını kaldırmak iccedilin helliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphelliphellip

kullanılabilir

DEĞERLENDĠRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karĢılaĢtırınız YanlıĢ cevap verdiğiniz ya da cevap

verirken teredduumlt ettiğiniz sorularla ilgili konuları faaliyete geri doumlnerek tekrarlayınız

Cevaplarınızın tuumlmuuml doğru ldquoModuumll Değerlendirmerdquoye geccediliniz

49

MODUumlL DEĞERLENDĠRME

Mermer blok uumlretiminde yapılması gerekli oumln hazırlıklar ve yasal iĢlemler iccedilin

aĢağıdaki uygulamaları yapınız

ĠĢlem Basamakları Oumlneriler

Blok boyutuna goumlre elmas tel boy hesabı

yapınız

Tel boyu formuumlluumlnuuml yazınız

Blok boyutuna goumlre tel boyunu bulunuz

Elmas boncuk sıralaması yapınız

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kesiniz

Ġlk bağlantı elemanını takınız

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile

elemanları telden geccediliriniz

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları takınız

Bağlantı elemanı montajı yapınız Bağlantı eleman tipini seccediliniz

Eleman tipine uygun bağlantıyı yapınız

Mermer ocakları ile ilgili yasal

proseduumlrleri inceleyiniz

Maden Kanunu‟nu inceleyiniz

ĠĢ Kanunu‟nu inceleyiniz

Mali iĢlemleri inceleyiniz

Ocak ağzı accedilma iĢlemlerini inceleyiniz

Mermer ocak iĢletmeciliğinde oumln

ccedilalıĢmaları yapınız

Mermer ocak Ģekilleri inceleyiniz

Mermer ocağından blok uumlretimine uygun

Ģekli belirlediniz mi

Uygulanan ocak iĢletme (uumlretim

youmlntemine) ve bu iĢte kullanılan makine

ve donanımı belirleyiniz

MODUumlL DEĞERLENDĠRME

50

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Blok boyutunu belirlediniz mi

2 Ccedilelik halat boyunu hesapladınız mı

3 Boncuk yay pul ve sıkmacık temini yaptınız mı

4 Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kestiniz mi

5 Ġlk bağlantı elemanını taktınız mı

6 Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile elemanları telden

geccedilirdiniz mi

7 50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları taktınız mı

8 Bağlantı eleman tipini seccediltiniz mi

9 Eleman tipine uygun bağlantıyı yaptınız mı

10 Maden Kanunu‟nu incelediniz mi

11 ĠĢ Kanunu‟nu incelediniz mi

12 Mali iĢlemleri incelediniz mi

13 Mermer ocak iĢletmeciliğinde oumln ccedilalıĢmaları yaptınız mı

14 Mermer ocağından blok uumlretimine uygun Ģekli belirlediniz mi

15 Uygulanan ocak iĢletme (uumlretim youmlntemine) ve bu iĢte kullanılan

makine ve donanımı belirlediniz mi

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız moduumlluuml tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız ldquoEvetrdquo ise bir

sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz

51

CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI

1 B

2 D

3 A

4 D

5 C

6 B

7 A

8 C

9 D

10 Jeolojik

suumlreccediller

11 Uumlretim

12 30

13 50-60

14 D

15 D

CEVAP ANAHTARLARI

52

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI

1 D

2 B

3 A

4 B

5 C

6 D

7 D

8 C

9 D

10 A

11 D

12 Y

13 D

14 D

15 D

16 Yerel

merciiden

17 Ccedilevresel etki

değerlendirme

18 Dekapaj

19 Mostralar

20

Greyderler

dozerler

kepccedileler

kırıcılar

ekskavatoumlrler

kamyonlar

53

KAYNAKCcedilA

CcedilalıĢma Ġstatistikleri Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO) Yayını

Ccedilevre Kanunu Kanun Numarası 2872 Kabul Tarihi 981983 Yayımlandığı

RGazete Tarih 1181983 Sayı 18132 Ankara

4857 Sayılı ĠĢ Kanunu Kabul tarihi 22052003 Resmicirc Gazete tarih ve sayısı

10062003 25134

GOumlK Ġsmail Mermer Kesme ve ĠĢleme Makineleri Afyonkarahisar 2000

Maden Kanunu 5177 sayılı kanunla değiĢik 3213 sayılı Yuumlruumlrluumlk Tarihi

(15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete)

ONARGAN Turgay KOumlSE Halil Mermer Dokuz Eyluumll Uumlniversitesi

Muumlhendislik Fakuumlltesi Yayınları No220 Ġzmir 1997

Orman Kanunu Kanun Numarası 6831 Kabul Tarihi 3181956

OumlZKILICcedil Oumlmer ĠĢ Sağlığı ve Guumlvenliği Youmlnetim Sistemleri ve Risk

Değerlendirme Metodolojileri CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığı

Ankara 2007

Yer altı ve Yeruumlstuuml Maden ĠĢletmelerinde Sağlık ve Guumlvenlik Youmlnetmeliği

Resmicirc Gazete Tarihi 21022004 Resmi Gazete Sayısı 25380

wwwgibgovtr (23032006 11 00)

KAYNAKCcedilA

49

MODUumlL DEĞERLENDĠRME

Mermer blok uumlretiminde yapılması gerekli oumln hazırlıklar ve yasal iĢlemler iccedilin

aĢağıdaki uygulamaları yapınız

ĠĢlem Basamakları Oumlneriler

Blok boyutuna goumlre elmas tel boy hesabı

yapınız

Tel boyu formuumlluumlnuuml yazınız

Blok boyutuna goumlre tel boyunu bulunuz

Elmas boncuk sıralaması yapınız

Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kesiniz

Ġlk bağlantı elemanını takınız

Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile

elemanları telden geccediliriniz

50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları takınız

Bağlantı elemanı montajı yapınız Bağlantı eleman tipini seccediliniz

Eleman tipine uygun bağlantıyı yapınız

Mermer ocakları ile ilgili yasal

proseduumlrleri inceleyiniz

Maden Kanunu‟nu inceleyiniz

ĠĢ Kanunu‟nu inceleyiniz

Mali iĢlemleri inceleyiniz

Ocak ağzı accedilma iĢlemlerini inceleyiniz

Mermer ocak iĢletmeciliğinde oumln

ccedilalıĢmaları yapınız

Mermer ocak Ģekilleri inceleyiniz

Mermer ocağından blok uumlretimine uygun

Ģekli belirlediniz mi

Uygulanan ocak iĢletme (uumlretim

youmlntemine) ve bu iĢte kullanılan makine

ve donanımı belirleyiniz

MODUumlL DEĞERLENDĠRME

50

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Blok boyutunu belirlediniz mi

2 Ccedilelik halat boyunu hesapladınız mı

3 Boncuk yay pul ve sıkmacık temini yaptınız mı

4 Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kestiniz mi

5 Ġlk bağlantı elemanını taktınız mı

6 Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile elemanları telden

geccedilirdiniz mi

7 50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları taktınız mı

8 Bağlantı eleman tipini seccediltiniz mi

9 Eleman tipine uygun bağlantıyı yaptınız mı

10 Maden Kanunu‟nu incelediniz mi

11 ĠĢ Kanunu‟nu incelediniz mi

12 Mali iĢlemleri incelediniz mi

13 Mermer ocak iĢletmeciliğinde oumln ccedilalıĢmaları yaptınız mı

14 Mermer ocağından blok uumlretimine uygun Ģekli belirlediniz mi

15 Uygulanan ocak iĢletme (uumlretim youmlntemine) ve bu iĢte kullanılan

makine ve donanımı belirlediniz mi

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız moduumlluuml tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız ldquoEvetrdquo ise bir

sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz

51

CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI

1 B

2 D

3 A

4 D

5 C

6 B

7 A

8 C

9 D

10 Jeolojik

suumlreccediller

11 Uumlretim

12 30

13 50-60

14 D

15 D

CEVAP ANAHTARLARI

52

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI

1 D

2 B

3 A

4 B

5 C

6 D

7 D

8 C

9 D

10 A

11 D

12 Y

13 D

14 D

15 D

16 Yerel

merciiden

17 Ccedilevresel etki

değerlendirme

18 Dekapaj

19 Mostralar

20

Greyderler

dozerler

kepccedileler

kırıcılar

ekskavatoumlrler

kamyonlar

53

KAYNAKCcedilA

CcedilalıĢma Ġstatistikleri Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO) Yayını

Ccedilevre Kanunu Kanun Numarası 2872 Kabul Tarihi 981983 Yayımlandığı

RGazete Tarih 1181983 Sayı 18132 Ankara

4857 Sayılı ĠĢ Kanunu Kabul tarihi 22052003 Resmicirc Gazete tarih ve sayısı

10062003 25134

GOumlK Ġsmail Mermer Kesme ve ĠĢleme Makineleri Afyonkarahisar 2000

Maden Kanunu 5177 sayılı kanunla değiĢik 3213 sayılı Yuumlruumlrluumlk Tarihi

(15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete)

ONARGAN Turgay KOumlSE Halil Mermer Dokuz Eyluumll Uumlniversitesi

Muumlhendislik Fakuumlltesi Yayınları No220 Ġzmir 1997

Orman Kanunu Kanun Numarası 6831 Kabul Tarihi 3181956

OumlZKILICcedil Oumlmer ĠĢ Sağlığı ve Guumlvenliği Youmlnetim Sistemleri ve Risk

Değerlendirme Metodolojileri CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığı

Ankara 2007

Yer altı ve Yeruumlstuuml Maden ĠĢletmelerinde Sağlık ve Guumlvenlik Youmlnetmeliği

Resmicirc Gazete Tarihi 21022004 Resmi Gazete Sayısı 25380

wwwgibgovtr (23032006 11 00)

KAYNAKCcedilA

50

KONTROL LĠSTESĠ

Bu faaliyet kapsamında aĢağıda listelenen davranıĢlardan kazandığınız beceriler iccedilin

Evet kazanamadığınız beceriler iccedilin Hayır kutucuğuna (X) iĢareti koyarak kendinizi

değerlendiriniz

Değerlendirme Oumllccediluumltleri Evet Hayır

1 Blok boyutunu belirlediniz mi

2 Ccedilelik halat boyunu hesapladınız mı

3 Boncuk yay pul ve sıkmacık temini yaptınız mı

4 Tel boyu oumllccediluumlsuumlne goumlre ccedilelik teli kestiniz mi

5 Ġlk bağlantı elemanını taktınız mı

6 Pul- yay- pul- boncuk- pul sıralaması ile elemanları telden

geccedilirdiniz mi

7 50-60 cm aralıklarla sıkmacıkları taktınız mı

8 Bağlantı eleman tipini seccediltiniz mi

9 Eleman tipine uygun bağlantıyı yaptınız mı

10 Maden Kanunu‟nu incelediniz mi

11 ĠĢ Kanunu‟nu incelediniz mi

12 Mali iĢlemleri incelediniz mi

13 Mermer ocak iĢletmeciliğinde oumln ccedilalıĢmaları yaptınız mı

14 Mermer ocağından blok uumlretimine uygun Ģekli belirlediniz mi

15 Uygulanan ocak iĢletme (uumlretim youmlntemine) ve bu iĢte kullanılan

makine ve donanımı belirlediniz mi

DEĞERLENDĠRME

Değerlendirme sonunda ldquoHayırrdquo Ģeklindeki cevaplarınızı bir daha goumlzden geccediliriniz

Kendinizi yeterli goumlrmuumlyorsanız moduumlluuml tekrar ediniz Buumltuumln cevaplarınız ldquoEvetrdquo ise bir

sonraki moduumlle geccedilmek iccedilin oumlğretmeninize baĢvurunuz

51

CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI

1 B

2 D

3 A

4 D

5 C

6 B

7 A

8 C

9 D

10 Jeolojik

suumlreccediller

11 Uumlretim

12 30

13 50-60

14 D

15 D

CEVAP ANAHTARLARI

52

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI

1 D

2 B

3 A

4 B

5 C

6 D

7 D

8 C

9 D

10 A

11 D

12 Y

13 D

14 D

15 D

16 Yerel

merciiden

17 Ccedilevresel etki

değerlendirme

18 Dekapaj

19 Mostralar

20

Greyderler

dozerler

kepccedileler

kırıcılar

ekskavatoumlrler

kamyonlar

53

KAYNAKCcedilA

CcedilalıĢma Ġstatistikleri Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO) Yayını

Ccedilevre Kanunu Kanun Numarası 2872 Kabul Tarihi 981983 Yayımlandığı

RGazete Tarih 1181983 Sayı 18132 Ankara

4857 Sayılı ĠĢ Kanunu Kabul tarihi 22052003 Resmicirc Gazete tarih ve sayısı

10062003 25134

GOumlK Ġsmail Mermer Kesme ve ĠĢleme Makineleri Afyonkarahisar 2000

Maden Kanunu 5177 sayılı kanunla değiĢik 3213 sayılı Yuumlruumlrluumlk Tarihi

(15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete)

ONARGAN Turgay KOumlSE Halil Mermer Dokuz Eyluumll Uumlniversitesi

Muumlhendislik Fakuumlltesi Yayınları No220 Ġzmir 1997

Orman Kanunu Kanun Numarası 6831 Kabul Tarihi 3181956

OumlZKILICcedil Oumlmer ĠĢ Sağlığı ve Guumlvenliği Youmlnetim Sistemleri ve Risk

Değerlendirme Metodolojileri CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığı

Ankara 2007

Yer altı ve Yeruumlstuuml Maden ĠĢletmelerinde Sağlık ve Guumlvenlik Youmlnetmeliği

Resmicirc Gazete Tarihi 21022004 Resmi Gazete Sayısı 25380

wwwgibgovtr (23032006 11 00)

KAYNAKCcedilA

51

CEVAP ANAHTARLARI OumlĞRENME FAALĠYETĠ-1rsquoĠN CEVAP ANAHTARI

1 B

2 D

3 A

4 D

5 C

6 B

7 A

8 C

9 D

10 Jeolojik

suumlreccediller

11 Uumlretim

12 30

13 50-60

14 D

15 D

CEVAP ANAHTARLARI

52

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI

1 D

2 B

3 A

4 B

5 C

6 D

7 D

8 C

9 D

10 A

11 D

12 Y

13 D

14 D

15 D

16 Yerel

merciiden

17 Ccedilevresel etki

değerlendirme

18 Dekapaj

19 Mostralar

20

Greyderler

dozerler

kepccedileler

kırıcılar

ekskavatoumlrler

kamyonlar

53

KAYNAKCcedilA

CcedilalıĢma Ġstatistikleri Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO) Yayını

Ccedilevre Kanunu Kanun Numarası 2872 Kabul Tarihi 981983 Yayımlandığı

RGazete Tarih 1181983 Sayı 18132 Ankara

4857 Sayılı ĠĢ Kanunu Kabul tarihi 22052003 Resmicirc Gazete tarih ve sayısı

10062003 25134

GOumlK Ġsmail Mermer Kesme ve ĠĢleme Makineleri Afyonkarahisar 2000

Maden Kanunu 5177 sayılı kanunla değiĢik 3213 sayılı Yuumlruumlrluumlk Tarihi

(15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete)

ONARGAN Turgay KOumlSE Halil Mermer Dokuz Eyluumll Uumlniversitesi

Muumlhendislik Fakuumlltesi Yayınları No220 Ġzmir 1997

Orman Kanunu Kanun Numarası 6831 Kabul Tarihi 3181956

OumlZKILICcedil Oumlmer ĠĢ Sağlığı ve Guumlvenliği Youmlnetim Sistemleri ve Risk

Değerlendirme Metodolojileri CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığı

Ankara 2007

Yer altı ve Yeruumlstuuml Maden ĠĢletmelerinde Sağlık ve Guumlvenlik Youmlnetmeliği

Resmicirc Gazete Tarihi 21022004 Resmi Gazete Sayısı 25380

wwwgibgovtr (23032006 11 00)

KAYNAKCcedilA

52

OumlĞRENME FAALĠYETĠ-2rsquoNĠN CEVAP ANAHTARI

1 D

2 B

3 A

4 B

5 C

6 D

7 D

8 C

9 D

10 A

11 D

12 Y

13 D

14 D

15 D

16 Yerel

merciiden

17 Ccedilevresel etki

değerlendirme

18 Dekapaj

19 Mostralar

20

Greyderler

dozerler

kepccedileler

kırıcılar

ekskavatoumlrler

kamyonlar

53

KAYNAKCcedilA

CcedilalıĢma Ġstatistikleri Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO) Yayını

Ccedilevre Kanunu Kanun Numarası 2872 Kabul Tarihi 981983 Yayımlandığı

RGazete Tarih 1181983 Sayı 18132 Ankara

4857 Sayılı ĠĢ Kanunu Kabul tarihi 22052003 Resmicirc Gazete tarih ve sayısı

10062003 25134

GOumlK Ġsmail Mermer Kesme ve ĠĢleme Makineleri Afyonkarahisar 2000

Maden Kanunu 5177 sayılı kanunla değiĢik 3213 sayılı Yuumlruumlrluumlk Tarihi

(15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete)

ONARGAN Turgay KOumlSE Halil Mermer Dokuz Eyluumll Uumlniversitesi

Muumlhendislik Fakuumlltesi Yayınları No220 Ġzmir 1997

Orman Kanunu Kanun Numarası 6831 Kabul Tarihi 3181956

OumlZKILICcedil Oumlmer ĠĢ Sağlığı ve Guumlvenliği Youmlnetim Sistemleri ve Risk

Değerlendirme Metodolojileri CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığı

Ankara 2007

Yer altı ve Yeruumlstuuml Maden ĠĢletmelerinde Sağlık ve Guumlvenlik Youmlnetmeliği

Resmicirc Gazete Tarihi 21022004 Resmi Gazete Sayısı 25380

wwwgibgovtr (23032006 11 00)

KAYNAKCcedilA

53

KAYNAKCcedilA

CcedilalıĢma Ġstatistikleri Uluslararası CcedilalıĢma Oumlrguumltuuml (ILO) Yayını

Ccedilevre Kanunu Kanun Numarası 2872 Kabul Tarihi 981983 Yayımlandığı

RGazete Tarih 1181983 Sayı 18132 Ankara

4857 Sayılı ĠĢ Kanunu Kabul tarihi 22052003 Resmicirc Gazete tarih ve sayısı

10062003 25134

GOumlK Ġsmail Mermer Kesme ve ĠĢleme Makineleri Afyonkarahisar 2000

Maden Kanunu 5177 sayılı kanunla değiĢik 3213 sayılı Yuumlruumlrluumlk Tarihi

(15061985 Tarih 18785 Sayılı Resmicirc Gazete)

ONARGAN Turgay KOumlSE Halil Mermer Dokuz Eyluumll Uumlniversitesi

Muumlhendislik Fakuumlltesi Yayınları No220 Ġzmir 1997

Orman Kanunu Kanun Numarası 6831 Kabul Tarihi 3181956

OumlZKILICcedil Oumlmer ĠĢ Sağlığı ve Guumlvenliği Youmlnetim Sistemleri ve Risk

Değerlendirme Metodolojileri CcedilalıĢma ve Sosyal Guumlvenlik Bakanlığı

Ankara 2007

Yer altı ve Yeruumlstuuml Maden ĠĢletmelerinde Sağlık ve Guumlvenlik Youmlnetmeliği

Resmicirc Gazete Tarihi 21022004 Resmi Gazete Sayısı 25380

wwwgibgovtr (23032006 11 00)

KAYNAKCcedilA