małgorzata i zuzanna taraszkiewicz bank 125 ĆwiczeŃ z … · 2020. 5. 10. · bank 125 ĆwiczeŃ...

BANK 125 ĆWICZEŃ

Z DZIEĆMI KlAsY 1-3

dla nauczycieli, rodziców,edukacji domowej

Małgorzata i Zuzanna Taraszkiewicz

NeuroBox

BANK 125 ĆWICZEŃ Z DZIEĆMI, klasy 1-3 BANK 125 ĆWICZEŃ Z DZIEĆMI, klasy 1-3

● Materiały edukacyjne zawarte w pakiecie NeuroBox oraz w dodatkach (dodatki.neurobox.pl) można wykorzystywać dodoskonaleniapracynauczycieli,doskonaleniakompetencjiwychowawczych rodziców/opiekunówucznióworaz doskona- leniakompetencjiuuczniówwkonkretnejplacówcorazzgodniezopisemtj.wczasierealizowanychwarsztatówispotkań zrodzicami,czyspotkańRadyPedagogicznej.

● Wybrane materiały można także wykorzystywać w sposób kreatywny, wprowadzając je na lekcje, zajęcia dodatkowe iinneformyrealizowanewplacówce.

● Prosimyorespektowanieprawawłasnościintelektualnej,cooznaczazakazudostępnianiai/lubpublikowaniawjakikolwiek sposóbjakichkolwiekmateriałówzpakietuNeuroBox.

● ProsimytakżeoniewykorzystywanieelementówmateriałówzDodatkówdopakietuNeuroBox.pldopublikacjibezkażdorazo- wegouzyskaniazgodyautorówpakietu(adresdokomunikacjie-mail:[email protected]@wp.pl).

BANK 125 ĆWICZEŃ Z DZIEĆMI. Przedszkole, Edukacja Domowa, klasy 1-3. Seria: Uczeń pełen MOCY.

Materiaływramachprojektpt.„NeuroBox”.Niniejszapublikacja,aniżadnajejczęśćniemożebyćkopiowana,reprodu-kowana,powielanawśrodkachpublicznegoprzekazubezpisemnejzgodywydawcy.

Opracowanie:MałgorzataTaraszkiewicz&ZuzannaTaraszkiewiczProjektiskład:AnnaTyrakowska ©CopyrightbyGrupaEdukacyjna21.WydanieI,2019.

psycholog edukacyjny, wykładowca, ekspert ds. diagnozy straegiiuczeniasiędzieciidorosłych.Autorkaiwspółautor- ka ponad 50 poradników edukacyjnych.Autorka projektu INDYWIDUALNI.PL,wtymbateriitestówpsychometrycz- nychdodiagnozystyluuczeniasię.PrezesEuropeskiegoSto-warzyszenia Psychologów i PedagogówSzkolnych; redaktornaczelnybezpłatnegoczasopismadlarodzicówuczniówina- uczycieli„MamDzieckowSzkole”iDyrektorzarządzający E-PoradniąPP.

MałgorzataTaraszkiewicz

trener,edukator,coach,wykładowca,choreoterapeuta,autorka programówedukacyjnychipublikacjidlauczniów,nauczycieli irodziców.Instruktortechnikefektywnegouczeniasię.Współ- autorkaprojektuINDYWIDUALNI.PL–baterii testówpsycho- metrycznychdodiagnozystyluuczeniasięuczniówwrazzko- mentarzamimetodycznymiwww.indywidualni.pl.AbsolwenkaWydziałuFilozofiiUKSW,kierunekbioetyka(2004). Ratownikmedyczny.

ZuzannaTaraszkiewicz

2str.


Wykaz ćwiczeńĆwiczenia relaksacyjneRelaks ogólny1.Przeciąganiesięnasiedząco2.Przeciąganiesięnastojąco,wdół3.Przeciąganiesięnastojąco,wgórę4.Luźnagłówka5.Leżenie6.Struna7.Opukiwanieciałaodstópdogłów8.Opukiwanieplecówwkręgu9.OtrząsanieciałaRelaks dla oczu10.Rysowanieoczami11.Wewszystkiestrony12.Doprzoduidotyłu13.Obrazkitrójwymiarowe3D14.Pomrugaj15.Ósemkawzrokiemrysowana16.Akwarium17.MuszelkinaoczyRelaks dla uszu18.Masażuszu19.Muszelkinauszy

Ćwiczenia integrujące pracę obu półkul mózgu20.MyślenieoX/PatrzenienaX21.Dyrygowanieobiemarękami22.Symetrycznebazgranie23.Rysowanieleżącejósemki24.Słoń25.Rysowaniemandalizdwóchósemek26.Bieganiepoleżącejósemce27.Ruchynaprzemienne28.Szalonyalfabet29.Żonglowaniepiłeczkami30.Gdziemójnoslubniewbijsobiepalca woko

Ćwiczenia aktywizujące zmysłyKanał wzrokowy31.Wyszukiwarka–szukaniepodobieństw lubróżnic32.Wyszukiwanieznanychwyrazów33.Ponitcedokłębka34.Labirynty35.Wodzeniewzrokiemzacyframi,literamilubobrazkami36.Poznajemykoloryiodcienie37.Wążodcieni38.Nazwykolorów

39.Tęcza40.Polowanienakolory41.Szukajmnie42.Uwaga,uwaga!Cobyłowidać?43.Literyicyfrysąwszędzie?!44.Cobyło,aczegoniema?45.Widziećwięcej–sztukaobserwacji46.Wizualizacjeproste47.Wizualizacjezłożone48.Jakirobiębłąd?Kanał wzrokowo-słuchowy49.Filmyiprezentacjemultimedialne50.Mnemotechnikiwzrokowo-słuchoweKanałwzrokowo-kinestetyczny51.PisanieorazrysowanieKanał słuchowy52.Mówieniedoprawegoucha53.Naśladowaniedźwięków54.Jakietodźwięki?55.Uwaga,uwaga!Cobyłosłychać?56.Jakatomelodia?57.Uważnesłuchanie,analizasłuchowa– głoski58.Dramatyczneczytanietekstów59.Dramatyczneczytaniezdańlubsłów60.Dramatyczneczytaniesłów61.Rapowanietekstówlubwierszy62.Czytanierobotów63.Śpiewaniealfabetu64.Tworzeniewierszyków65.Tworzeniewierszyków –pamięciowychhakówsłuchowych66.NagrywanienaiPody67.Słuchaniepoleceń(koncentracjauwagi)68.Słuchaniepoleceń(koncentracjauwagi zhaczykiem)69.Literowaniewyrazów70.Śpiewanieigranienainstrumentach71.Szalonaorkiestra72.ŚpiewająlalkiimisieKanał słuchowo-kinestetyczny73.Taniec74.Wędrówkaześpiewemiliczbami75.Dnitygodnia76.ŻywefiguryKanał słuchowo-wzrokowy77.Pisaniezesłuchu78.Wyszukiwanieinformacjiwizualnych79.RysowaniezesłuchuKanał kinestetyczny80.Oddychaniezobciążeniem81.Zwijaniechusteczki82.Trzepotanierękami

83.Ugniataniematerii84.Kosmonauciikomicy85.Pomniki86.Rzucaniedocelu87.Wykonywanie poleceń zgodnie z in- strukcją88.Marszefabularne89.Odgrywaniemini-scenek90.Doświadczanieprzezdotyk:ręce91.Doświadczanieprzezdotyk:stopy92.Doświadczanieprzezdotyk:plecy93.Rysowaniewmące94.Literydozjedzenia95.Doświadczaniecałymciałem96.Ruchprecyzyjny97.Biegdoprzodu98.Biegdotyłu99.Przejściepoliniidoprzoduidotyłu100.Przejścieposznurku101.Przejścieponiskiejławeczce102.Ruch„Jakgąsienica”103.Ruch„Jakpies”104.Ruch„Jakżabka”105.Ruch„Jakbocian”106.Ruch„Jaksłoń”107.Rysowanienadużejpowierzchnisto- pami108. Rysowanie na dużej powierzchni rę- kamiindywidualnie109.Rysowanienadużejpowierzchnirękami wgrupie110.Spacer(bieg)zksiążką(woreczkiem) nagłowie111.Biegwparachzbalonem112.Snopki113.Taniecswobodny114.Tanieczfigurami115.Tańcewkręgu116.Huśtawki117.Drabinki118.KaruzeleKanał kinestetyczno-wzrokowy119.Układaniewzorówzklocków120.Układaniewzorówzpatyczków121.PorządkiKanał kinestetyczno-słuchowy122.Orientacja w przestrzeni (duża motoryka)123.Pisanie,rysowaniewpowietrzuWszystkie kanały zmysłowe124.WycieczkazKartąPoszukiwacza125.Uczeniesięwszystkimizmysłami

Przedstawiamy125ćwiczeń,aktywności,zabaw,którepomagają: 1.osiągnąćstanaktywnejrelaksacji(całegociała), 2.zintegrowaćfunkcjonowanieobupółkulmózgowych, 3.uaktywnićwszystkiezmysły.

Zaprezentowane ćwiczenia bez wątpienia pomagają się uczyć tj. rozwijać aktywności w sposób angażujący wszystkie zmysły – wielozmysłowo.

Ćwiczeniazostanąprzedstawionewrazzminimalnymkomentarzem:jakikiedywartojestosowaćorazcozrobić,gdyobserwujemyproblemypodczasichwykonywaniaprzezdziecko.Ćwiczeniamożnadowolniełączyćiadaptowaćstosowniedopotrzeb

–pamiętając,abyangażowaćwszystkiezmysły.

3str.


Dziecistoją.Wykonująswobodneskłony,dotykającdłońmipodłogiprzyzachowaniuwyprostowanychkolan(alebezwy- siłku!),orazluźneskłonydoprawejidolewejstopy.Mogąteżporuszaćrękami,niczymwierzbapłaczącazwisającymigałęziami.

3. Przeciąganie się na stojąco, w górę

Dziecistoją.Prostująsięi próbujądotknąćsufitulub,jeśli ćwiczeniewykonywanejestnapowietrzu,starająsiędotknąćchmur/nieba.

OpisćwiczeńĆwiczenia relaksacyjneWstanieaktywnejrelaksacjikażdydziałalepiej!Dlategozaczynamyodkilkućwiczeńrelaksacyjnych,antystresowych.

Powinnyonezostaćzastosowane:–napoczątkulekcji;–przedsprawdzianem;–podłuższejaktywnościzograniczonąporcjąruchu(np.słuchanieopowiadania);–wsytuacji,wktórejnauczycielwidzi,żedziecisąsłaboskupioneimalejeichkoncentracjauwagi;–podkonieclekcji,zwłaszczakiedyporuszanebyłynaniejemocjonującetematy.

Relaks ogólny1. Przeciąganie się na siedząco

Dziecisiedzą.Ćwiczeniepoleganamaksymalnymrozcią- ganiurąk,nógikręgosłupa.

Uwaga! Należyotworzyćoknoidostarczyćniecoświe- żegopowietrzaorazzapewnićdzieciomwodędopicia.

2. Przeciąganie się na stojąco, w dół

4. Luźna główka

Dziecisiedząlubstoją.Wykonująswobodneruchygłową,wewszystkichkierunkach:głowaswobodnieopadadotyłuidoprzodu,praweuchokierujesiędoprawegoramieniaiodwrotnie.Matobyćbardzodelikatnyruch,bezunoszeniabarków.

4str.


5. Leżenie

Dziecileżąnamateracachlubkocykachznogamiugiętymiwkolanachipo- łożonyminasiedzeniukrzesła,majązamknięteoczy.Swobodnieoddychają.Ćwiczeniemożnauzupełnić,obciążającbrzuchworeczkiemlubksiążką.Możnawłączyćmuzykęrelaksacyjną.Uwaga!Dzieciprzytymćwiczeniuczasemzasypiają;świadczytooichzmęczeniuipotrzebieodpoczynku.Śpiącedziecibudzimypokwadransiedelikatniedotykając.

6. Struna

Dzieci stoją. Prostują kręgosłup i głowę (swobodnie, bezwysiłku). Biorą głęboki oddech (zalecane zwłaszcza przed indywidualną od- powiedzią). W ten sposób uczy- my dzieci gotowości do koncen-tracjiorazpewnościsiebie.

7. Opukiwanie ciała od stóp do głów

Dzieci stoją.Piąstkamidelikatnieopukującałeciało:nogi, ręce,barki.Opukują wkierunkuserca.Prawąrękąopukująlewąrękę,corazwyżejdobarkówiodwrot-nie.Obiemapiąstkamiopukująjednąnogęcorazwyżej,potem–drugąnogę.Nakońcuopukujągórnączęśćplecówileciutkopalcamiobudłoni–głowę.Ćwiczeniemożnazakończyćmasażemplecówwkręgu(patrzćw.nr8).

8. Opukiwanie pleców w kręgu

Dzieci ustawiają sięw kręgu i delikatnie opukują plecyosobystojącejprzednimi,potemmogąsię odwrócićwdrugąstronęipomasowaćplecykole-jnejosoby.Ćwiczeniemateżcharakterintegracyjny.

9. Otrząsanie ciałaDziecistojąwrozkroku,naelastycznieugiętychwko-

lanach nogach, wykonują lekki skłon do przodu, wyo- brażając sobie, że z pleców i rąk zrzucają kłopoty, problemy, lęki.Wykonują kilka energicznych ruchów strzą- sającychnapięciezpleców i rąk.Poczym, jużwpozycji wyprostnej,biorąkilkarelaksującychoddechówwnastę- pujący sposób: powolnywdechprzeznos (licz do czte- rech), zatrzymanie na chwilę, powolnywydech przez usta (dmuchanie).Wydech powinien trwaćmniej więcej dwa razydłużejniżwdech.Powykonaniu tychćwiczeńdziecimają rozciągnięte iwydłużonemięśnie rąk,nóg,pleców(można tonawetzmierzyćmiarką!),sąbardziejdotlenioneiosiągająstanrelaksuniezbędnydodalszejpracy,koncentracjiuwagiizaangażowania1.

Ćwiczeniezawszenależyzakończyćpiciemczystej,niegazowanejwody,wilościtakiej,jakiejdzieckosamopotrzebuje.

1. Wszystkiećwiczeniamającharakteruniwersalnyimogąjetakżewykonywaćdziecistarszeidorośli.

5str.


Relaks dla oczuĆwiczeniaponiższewartozastosowaćprzedczytaniem,oglądaniemobrazków,filmów,przepisywaniemztablicy

10. Rysowanie oczami

Dziecistoją.Doobrysowywaniawzrokiemmożnawybraćzarysbudynku,drzewa,chmury.Dziecimogąteżobrysowywaćwzrokiemprzedmiotyznajdującesięwklasie.Oczysąjakbypędzlemdomalowania.

Uwaga!Czuwajmy,abydziecioddychaływczasietychćwiczeń,bowiemwiększośćludzimatendencjędowstrzymy-waniaoddechupodczasćwiczeń.

11. We wszystkie strony

Ruchoczamiwgórę,wdół,wprawo,wlewoiposkosach,zlewejdoprawejwgóręizprawejdolewejwgórę.Ćwiczenieto,zanimdziecibędąjewykonywaćsame,możnapoprzedzićmałymtreningiem,kiedytonauczycielpokazujeodpowiedniruch,wodzącwopisywanychkierunkachkciukiem,znp.nałożonąpacynką.Obserwującruchyoczu,otrzymujemyważnąinformacjęnatematpłynnościichruchów(czyoczynieprzeskakują,czypłynniedochodządonajodleglejszychmiejsc).Podczaswykonywaniategoćwiczeniamogąwystąpićnastępująceobjawy:

–zawrotygłowylublekkieoszołomienie–świadczytooniedotlenieniu.Trzebadaćdzieckuwodędopiciaiprzypilnować, abywykonałokilkagłębokichoddechów;–odczuwaniebóluskroniowego–świadczyo tym,żemięśnieoczuwymagająwięcej ruchu,sąusztywnionewwyniku bezruchu;–łzawienie,lekkibóloczu(aletakiniemalprzyjemny)–wszystkowporządku,świadczytoodobrzewykonanymćwiczeniu, byćmożeoczysięnieruszaływtychrejestrachoddłuższegoczasu;–przeskakiwanieoczu–wyraźnieokonieporuszasiępłynnie,tylkowpewnychmiejscachskaczejakpionekwgrze„Chiń- czyk”.Znaczyto,żetrzebapopracowaćnadpłynnymruchemoczu:dzieckomusiwykonywaćwięcejtegotypućwiczeń.

Wartosprawdzić,czydzieckoniemakłopotówwczytaniu(„niepołyka”,nieprzeskakujewyrazówpodczasczytania).Wartoteżskonsultowaćzrodzicami,ileczasudzieckospędzaprzedtelewizoremlubkomputeremizalecićwykonywaniećwiczeńwdomulubnawetwizytęupediatryortooptyka.

12. Do przodu i do tyłu

Wariant1:śledzenieoczamipacynkinałożonejnaołóweklubkciuk,którymporuszamywliniiprostej,naodległośćwy- ciągniętejrękidoczubkanosa.Podczaszbliżaniasiędonosadziecirobiątzw.zeza,wchodzącwśrodkowepolewidzenia.

Wariant2:razpatrzymynadalekoustawionyobiekt(zaoknem,np.czubekdrzewa,wieżakościoła),raznaczubeknosa.Odczuwanezawrotygłowyi lekkieoszołomieniesąstanemnaturalnym,poprosturuszamymięśniami,któredawnoniepracowały,dotleniamyorganwzrokuimózg.

6str.


Silnezawrotygłowylubniemożnośćwykonaniategoćwi- czeniasąwskazaniemdokonsultacjizespecjalistą–pedia- trąlubortooptykiem,zwłaszczajeżeliobserwujemy,żedziec- komakłopotyzprzepisywaniemztablicylubzczytaniem.

13. Obrazki trójwymiarowe 3D

Jesttobardzoprzyjemnyrelaksdlaoczu.Doświadczamywyraźnejulgi,kiedywejdziemy jużwgłębięobrazka.Ćwi- czeniewymaga„rozluźnienia”oka.Dlaniektórychosóbćwi- czenietojestbardzotrudne,alewartoćwiczyć.

14. Pomrugaj

Kilkusekundowemruganieoczamipoprzeczytaniujakie- gośfragmentutekstu,powodujenaturalnenawilżeniegałkiocznej(częstowysuszonejpatrzeniembezmruganiaoczamiprzezdłuższyczasnaekrantelewizoralubkomputera).

15. Ósemka wzrokiem rysowana

Rysowanieósemkizaczynamyzawszeodśrodkadogóryw lewo!Jest toruchprzeciwnydotego,którywykonujemypodczasczytania.Poruszamymięśniamiokawdrugąstronę,copowodujeoczywiściedotlenieniegałkiocznejimózguorazus-prawniacałościowy ruchmięśnioczu.Ćwiczenie tomapodwójnezastosowanie:jestrelaksemdlaoczu,aletakżenależydozestawućwiczeńintegrującychpracęobustronpółkulmózgowych.

16. Akwarium

Patrzeniena rybkipływającewakwa- rium.Tylkotyle.

17. Muszelki na oczy

Wielkie wytchnienie dla zmęczonych oczu.Ćwiczeniewykonujemynastojąco lub na siedząco, łokcie oparte o stolik.Przykrywamy oczy dłońmi złożonymiwmuszelki,wyobrażamysobieczerń i oddychamy. Ćwiczenie warte zastoso-

waniapopracy z komputerem,oglądaniu filmów (czylimigocącychekranów).Sprawdzamy,czydziecinienapinająramioniswobodnieoddychają!Wykonanietychćwiczeńodpowiednioustawiaokodopracy,poprawiatakże

ostrośćwidzenia.Aby to udowodnićw praktyce,można dzieciom zapropono- waćeksperyment:przedćwiczeniamiznajdujemywklasietekstlubobraz,który widzą nieco niewyraźnie. Po ćwiczeniach patrzą na dany obiekt z tej samej odległości,naogółobrazjestdużowyraźniejszy,okopoćwiczyłoidziałalepiej.Pamiętajmyodostępnościipiciuwodywczasiewykonywaniaćwiczeń!

Około10%dzieciponiżej6rokużyciamawadywzroku(nadwzroczność,krótkowzroczność,astygmatyzm,zezlubzezukryty).WklasachI-IIIokoło20-30%dzieciprzejawiadysfunkcjęnarząduwzroku.Objawy,naktóretrzebazwrócićuwagę:

–dzieckoprzekręcazeszyt(kartkępapieru)podróżnymkątem; –przechylagłowęitułównajednąstronę; –maproblemyzocenąodległościikoordynacjąoko-ręka(np.podczasrzucaniadocelulubłapaniapiłki); –podłuższejpracy(rysowanie,pisanie)odczuwaskroniowebóległowy; –niemożenawlekaćkoralików; –makłopotyzrównowagą,patrzypodnogi.

Wartonarysowaćczarnymflamastremkrzyżyk ispytaćsiędziecka,czywidzi taksamoobaramiona,czyobiekreskisątaksamoczarne.Jeślinie,możetoświadczyćoastygmatyzmie.Dzieckoznierozpoznanymzastygmatyzmemmożeomijaćznakidiakrytycznewliterach(pisaćłbezkreskilubzamiastń–n)nieznieuwagi,aledlatego,żeichniewidzi!Za-lecamyudaniesiędookulistystrabologa,którywykonujespecjalistycznebadaniewzrokudziecka.Niektóredziecipodczasczytaniadoświadczająefektumigotanialiter,zwłaszczakiedyczytajączarnydruknabiałymtle.Jesttonajsilniejszykon-trastspotykanywnaturze,wywołujefizjologicznąreakcjęstresowąiztejprzyczynyczęśćdzieciniechceczytać.Jeżelidzieckoopowiadaotakichdoznaniach,wartospróbowaćczytaniatekstówprzezfolię(zpraktykiwynika,żechłopcy

woląniebieską,adziewczynki–żółtą)albowybieraćtekstydrukowaneniebieskim,zielonymlubbrązowymdrukiem2.

2.Na temat ćwiczeń oczu proponuję ponadto książki: E.Spitzer-Nunner,Trening wzroku lubM.B.Rosanes-Berrett,Widzieć bez okularów. Samoleczenie i relaks oczu za pomocą codziennych ćwiczeń.

7str.

BANK 125 ĆWICZEŃ Z DZIEĆMI klasy, 1-3 BANK 125 ĆWICZEŃ Z DZIEĆMI, klasy 1-3

Relaks dla uszuZwracaliśmywcześniej uwagę na to, jak hałas i

szumdziałająnasprawnośćaparatusłuchowego(atakżenainnefunkcjeorganizmu).Otokilkaćwiczeń,które pomagają w lepszym słyszeniu. Warto jewykorzystać przed pisaniem ze słuchu lub sesjąopowiadania(pogadankączymini-wykładem).

18. Masaż uszu3

Dziecistoją.Kciukiemipalcemwskazującymwy- konująmasażpłatkówuszu,którypoleganakilka- krotnymściskaniuiodwijaniupłatkówuszuoddołudogóryizpowrotem.Pociągającucholekkowdół,poskosie,rozciągamybłonębębenkową,copoprawiasłyszenie.W czasie ćwiczeniamożemy odczuwaćpotrzebęziewaniaiznaczyto,żećwiczeniejestwy- konywanewłaściwie.

19. Muszelki na uszy

Wielkacisza,wytchnieniedlauszu.Ćwiczeniewykonujemynastojącolubnasiedząco,łokcie oparte o stolik. Nakładamy dłonie złożonewmuszelki na uszy – jak słuchawki.Zamykamyoczyidelektujemysięprzyjemnymcichymszumem,podobnymdoszumumor-skichfal.Ćwiczeniewartezastosowaniaprzeddyktandemikiedypotrzebnejestuważnesłuchanie(np.wczasielekcjijęzykówobcych).Sprawdzamy,czydziecinienapinająra-mioniswobodnieoddychają!

Wykonanie tychćwiczeńodpowiednioustawiauchodopracy,poprawia takżeostrośćsłyszenia.Pamiętajmyodostępnościipiciuwodywczasiewykonywaniaćwiczeń!Słuchanie,awzasadziedobresłyszenie,niewątpliwiewpływanapoziomosiągnięćsz-

kolnych.Zaburzeniapracyaparatusłuchowegomogąsięobjawiać,np.„zjadaniem”sylabwwyrazach(dzieckopisze„kt”zamiast„kot”lub„szkła”zamiast„szkoła”)iogólnieutrud-nieniamiwzakresiemowyijęzyka,czytaniaiporozumiewaniasię.Ludzkie ucho ma zdolność do wykrywania częstotliwości od 16 Hz do 25 000 Hz.

Niskieczęstotliwościsąodbieraneraczejjakowibracjeprzezskórę,wyższeczęstotliwościwkraczająwobszarsłuchowy.Większośćjęzykówmieścisięwzakresieczęstotliwościod125Hzdo8000Hz,każdyjęzykmateżswojespektrumizbiórspecyficznychdźwięków.Dotrzeciegorokużyciadzieckopraktyczniemożesięnauczyćkażdegojęzyka,zdolnośćtazanikaokołoszóstegoroku

życia.Niektóredzieci (dorośli też)majązablokowaneniektóreobszarysłyszalności–wynika tom. in.zprzeżywanychsilnychstresów lubchoróbuszu.Dlatego, jeżeliwystępująproblemyzuczeniemsię,objawydysleksji,kłopotyznaukąjęzykaobcego, „zjadanie” literwwyrazach,należyskonsultowaćstansłuchudzieckazespecjalistą, terapeutąmetodyTomatisa.Możnazasugerowaćrodzicomzapisaniedzieckanalekcjegrynainstrumencielubśpiewu,atakżewprowadzićnalekcjachwięcejmuzykiowysokiejczęstotliwościiuczyćdłuższegoprzeciąganiasylabiśpiewnegoczytania.

Wymienionećwiczeniapomagająwrozruchumięśni(okaiucha)orazwprowadzająjewodpowiednistanaktywnejrelak-sacji.Dziękitemusągotowedoprzyjmowanianowejporcjiwiedzyiodbioruinformacjisensorycznych.

Ćwiczenia integrujące pracę obu półkul mózguPrezentujemyponiżejćwiczeniaintegrujące,któreotwierająnasnauczeniecałościowe,obupółkulowe,ułatwiająceswo-

bodnydostępdowszystkichfunkcjiprawejilewejpółkulimózguorazfunkcjiprawejilewejstronyciała.Podajemyprzykładyodbardzoprostychdotrudniejszychwwykonaniu,choćwszystkieonemająpodobnedziałanie–aktywizująpracęobupółkulipowodująszybszytransferinformacjizjednejpółkulidodrugiejprzezspoidłowielkie,łącząceobieczęścimózgu.Oddziaływaniawieluzniżejwymienionychćwiczeńdoczekałysięnaukowegouzasadnieniaprzezwspółczesnychneu-rofizjologówibadaczyobszaruneuropedagogiki,costałosięmożliwewrazzwynalezieniemm.in.nieinwazyjnejaparaturybadającejfunkcjonowaniemózgu(np.PET).Wszystkiećwiczeniaaktywizująfunkcjeobupółkulmózgowych,usprawniająkoordynacjęprawejilewejstronyciałaoraz

pobudzająmechanizmintegracjimyśliiruchu,usprawniająnarządwzroku,poprawiająwymowę,pisanie,słuchanie,czyt-anieirozumienie.

20. Myślenie o X/Patrzenie na XXtosymbolintegracjipracyobupółkulmózgowych.

3. Tzw.kapturekmyśliciela,ćwiczeniezzestawugimnastykimózguopisanyedukacyjnieprzezP.Dennisona(twórcękinezjologiiedukacyjnej),aleznaneodtysięcylat.

8str.

BANK 125 ĆWICZEŃ Z DZIEĆMI klasy, 1-3 BANK 125 ĆWICZEŃ Z DZIEĆMI, klasy 1-3

Wariant1:przygotowujemyobrazek–dużyX,narysowanyczarnymflamastremnabiałej kartce,

conajmniejformatuA4,przyklejamygodościany.Przedsprawdzianemlubinnymza- daniemdzieciprzezkilkaminutpatrząnaX,swobodnieoddychając.

War iant2:dziecisiedząwpozycjizeskrzyżowanyminogami,zwyprostowanymkręgosłupem,

trzymającprzedramionaskrzyżowanewkształtliteryXprzedsobą.PatrząnaXiod- dychająswobodnie.

21. Dyrygowanie obiema rękami

Ćwiczeniezmuzyką;możnadoniego wybrać jakiś rytmiczny, op-tymistyczny utwór lub nagranie zzestawumuzyki, która pomaga się uczyćiodpowiedniosynchronizuje pracępółkulmózgowych4.Wszyst-kiedzieci stoją i kilkaminutdyry- gują,wykonującwzględnie zama- szysteruchyrękami.

22. Symetryczne bazgranie

Pisanie/rysowaniekształtówobiemarękamiwsposóblustrzany,np.pisanieswojegoimieniajednocześnierękąlewąiprawą,odśrodkowejliniiciała,rysowaniedowolnegoprzedmiotu(wazon,choinka,twarz).Ćwiczeniemożebyćwykonanewpowietrzulubnaarkuszupapieru.Problemyzaobserwowanepodczaswykonywaniategoćwiczenia(np.kiedydzieckonierysujelustrzanie,tylkorównolegle)powinnybyćpodstawądokonsul-tacjizespecjalistami.

23. Rysowanie leżącej ósemkiRysowanieleżącejósemkirękąprawą,po-

temlewą,anastępnieobiemarękami:–wpowietrzu,–nadużejkartcepapieru,–palcemnaławce,–rysowanienosem(rozluźniamięśnieszyi),– rysowanie stopąwpowietrzu lubobie-

manogami(należąco).Nadużejkartce(22x28cm)rysujemysymbolnieskończoności.Należywyko-

naćconajmniejpięćpowtórzeńkażdąrękąorazobiemarękami.Zaczynamyod środkaósemki,razwprawo,razwlewo.Wartoodtegozacząćpracępisemną,gdyżtoćwiczeniefantastycznieeliminuje

tzw.Blokadękomunikacyjną.Ponabraniupewnejwprawywystarczytylkowodzićpalcempo ławce czy stole lub rysować symbol nieskończoności, poruszając oczami.Problemyzauważonewczasiewykonywaniategoćwiczenia(np.kiedy

dzieckonierysujeósemek,tylkokółkalubplątaninęlinii)powinnybyćpodstawądokonsultacjizespecjalistami.Wyżejzamieszczamyrysunkiósemek,któreświadcząonieprawidłowościachwymagającychwizytyuspecjalisty.

4. Muzyka, która sprzyja nauce: J.S.Bach–largozkoncertuG-durnafletismyczki,largozkoncertuF-durnaharfę, A.Corelli–Sarabanda(largo)zkoncertuD-durnr7,preludium(largo)dokoncertua-molnr9, G.Handel–largozkoncertunr1nainstrumentydęte,concertigrossiop.3iop.6, G.PhilipTelemann–6fantazjinaharfę,largozkoncertug-mollnawiolonczelęismyczki, A.Vivaldi–6koncertównafletop.6.

Muzyka dobra do podsumowania i powtórki wiadomości: J.S.Bach–Koncerty Brandenburskienr2inr5, A.Vivaldi–4 pory roku.

Tworzenie pozytywnego nastawienia do nauki, m.in. L.Armstrong–What a Wonderful World.

9str.


24. Słoń5

Ćwiczenieto,uznanezanajbardziejefektywnedlaintegracjipracypółkulmózgowych,niezwykleszybkoeliminujetru- dności w koncentracji uwagi. Należy oprzeć lewe ucho o ramię (na początek można między głowę i ramię wsunąć kartkę papieru), wyprostować lewą rękę i rysować w powietrzu symbol nieskończoności dłonią. Wzrok śledzi ruchy końcówek palców. Kolana rozluźnione, umożliwiające płynny ruch ciała podczas rysowania „trąbą” Druga ręka robi ogonek słonia. Następnie zmiana ucha i ręki. Ćwiczenie można uzupełnić o efekty akustyczne, np. ryk słonia, conapewnobardzoucieszyuczniów!

Ćwiczeniewykonu-jesiępowoli3-5razy,zmieniającuchoirękę.

25. Rysowanie mandali z dwóch ósemek

Problemy zaobserwowane podczas wykonywania tego ćwiczenia (np. kiedy dziecko nie potrafi odwzorować kształtu, a ruch płynny jest niemożliwy) powinny być podstawą do kon- sultacjizespecjalistami(kinezjologiemlubspecjalistąodintegracjisensorycznej).

26. Bieganie po leżącej ósemceNapodłodzelubnaboiskurysujemytorwkształcieleżącejósemki,odpowiednioduży,

bymócponimbiegać(takitorjestwykorzystywanypodczastreningujazdynarowerze).

27. Ruchy naprzemienne6

Ćwiczenieprzypominamarszwmiejscu,wykonujemyjejaknajwolniej.

Wariant1:podnosimyprawąnogęzgiętąwkolanie,dokolana

kierujemylewyłokieć–potemodwrotnie.

Wariant2:dotykamyrękąprzeciwległejstopyztyłuciała.Problemy zauważone podczas wykonywania tego ćwicze-

nia (np. trudności zutrzymaniem równowagi, trudności zwy- konaniem ruchu naprzemiennego: dziecko zamiast wykonać ruch prawą ręką do lewej nogi, wykonuje ruch prawą ręką doprawejnogi)powinnybyćpodstawądokonsultacji zespe- cjalistami (kinezjologiem lubspecjalistąod integracjisensory-cznej).Innywariantruchunaprzemiennegoto:marsz,bieganie,pływanie.

5, 6.ĆwiczeniaopracowaneprzezP.Dennisona.

10str.


28. Szalony alfabet7

Jest to ćwiczenie o niecowyższym stopniu trudności; ćwiczenie na integrację półkulmózgowych oraz kreatywność.Wykonujesięjeprzezokoło3-5minut.Przygotowujemyplanszęzdużymiliteramialfabetu,podkażdązliterznajdujesięodpowiednisymbolinformującyotym,jakinależywykonaćruch(patrzzałączniknr1).Kartkęzalfabetemwieszamynawysokościoczu,ewentualniedrugaosobatrzymająnaodpowiedniejwysokości.Ćwiczącyczytanagłos,pokoleilitery iwykonujeodpowiednieruchywedługustalonegokodu,np.czytaliteręA,podktórąjestumieszczonaliteraL,coznaczy,żemapodnieśćdogórylewąrękę.Należyzacząćodwzględnieprostejwersjiipotem,ponabraniuwprawy,wprowadzaćstopniowobardziejskomplikowaneruchy.

Jeszczeinnewersjemogąwymyślaćsamedzieci(podskok,obrótitp.).Pamiętajmy,żepodczasuczeniasiętegoćwiczenia,możemywykonywaćruchy

proste,awwersjitrudniejszejprojektowaneruchypowinnybyćnaprzemienne!

29. Żonglowanie piłeczkami

Żonglowanie piłeczkami do tenisa – dwiema lub trzema (trudniejsze). Jest toćwiczenieidealnedlausprawnieniaoordynacjiwzrokowo-ruchowejiaktywizacjipra-cyobupółkul.Abyzachęcićdziecidożonglowania8,możnaimodtworzyćzinternetuniezwykłypokazżonglowania9.

30. Gdzie mój nos lub nie wbij sobie palca w oko

Ćwiczenie,którezopisumożewyglądaćnaproste,alewrzeczywistościjestbar- dzotrudne.–palecprawejrękikładziemynaczubkunosa,–palcemlewejrękidotykamylewegoucha,–odrywamypalceiprzenosimypalecprawejrękinaleweucho,apalcemleweręki

dotykamyczubkanosa(krzyżujemyprzytymprzedramiona),–terazprzenosimyakcjęnadrugąstronę,– palec lewej ręki kładziemy na czubku nosa,–palcemprawejrękidotykamyprawego ucha,–znowukrzyżujemyprzedramionatak, abypalcedotknęłyuchainosaodwrot- nie.

Wykonujemy po trzy ruchy na każdąstronę, przerzucając się raz na lewą,raz na prawą stronę głowy, coraz szyb-ciej. Trenujemy długo, ponieważ jest toprzykład doświadczenia pokazującego,żenajprostsze rzeczymogąbyćbardzotrudne lub wydawać się niewykonalne,jeśli się ich nie ćwiczy! Proponujemywykonywać to ćwiczenie z wykorzyst-aniemrytmizacji:dodaniemdźwięku,np.pam–pam–pam.

Wersjałatwa–rozgrzewkowa:–L–lewarękadogóry,–P–prawarękadogóry,–R–razem,obieręcedogóry.

Wersjatrudniejsza:–L–skrętyciała–lewyłokiećdoprawegokolana,–P–skrętyciała–prawyłokiećdolewegokolana,–R–klaśnięciewdłonie.

7.PrzykładtablicydoćwiczeńznajdujesięwDodatkachNeuroBoxdostępnychdlaużytkownikówpakietówNeuroBox–adresdodatki.neurobox.pl8. Przepisnażonglowaniehttp://kuglarstwo.pl/dropsy/4pnauka.php.9.Zadziwiającypokazżonglowaniahttp://www.youtube.com/watch?v=MqDAf_lg9Xs

11str.

BANK 125 ĆWICZEŃ Z DZIEĆMI, klasy 1-3

Ćwiczenia aktywizujące zmysłyWtej częściomówionezostanąćwiczenia i aktywnościaktywizującebazowekanałysensoryczne (WSK).Ćwiczenia

poszczególnychkanałówsensorycznychpodzielonesąnapodgrupytematyczne,np.„Sokoleoko”.

Kanał wzrokowy W

Aktywizujemykanałwzrokowywtedy,gdy:–przygotowujemyokodoefektywnejpracy;–uczniowiemająpobieraćinformacjegłówniezmysłemwzroku:widzieć,obserwować,czytać;–chcemyrozwijaćinteligencjęwizualno-przestrzenną.

Sokole oko

Wszystkiećwiczeniarelaksacyjneopisanewnr10-17.

31. Wyszukiwarka – szukanie podobieństw lub różnic Wodzeniewzrokiemodjednegoobrazkadodrugiegowposzukiwaniuróżnic(patrzzałączniknr2).

32. Wyszukiwanie znanych wyrazów Dzieci wyszukują wyrazy, które potrafią

sameprzeczytaćw tekście,wnapisachdo- okoła,wsklepieitp.Zadanietomożnawyko- naćwparach.

33. Po nitce do kłębka Śledzenie samymwzrokiem rysunkupo-

plątanejnitkirozwijającejsięzkłębka(patrzzałączniknr3).

34. Labirynty Odszukiwanie właściwej drogi przejścia

przezlabirynt,tylkoprzyużyciuwzroku(patrzzałączniknr4).

35. Wodzenie wzrokiem za cyframi, literami lub obrazkami (patrzzałączniknr5)

Kartędowodzeniawzrokiemmożnateżwykorzystać:–jakotechnikękoncentracji(skupianiesięprzedlekcją),–jakogrę(przyokazjipożytecznądlagimnastykioczu).

Kolorowo mi – percepcja kolorów, wrażliwość na barwy

36. Poznajemy kolory i odcienieMożemyskorzystaćzwzornikówkolorów(np.Pantone)lubprzygotowaćmnóstwokartekwróżnychkolorach,tejsamej

wielkościitegosamegokształtu.Uczniowiepoznająkoloryisetkiichodcieni.Wszyscyuczniowiesiadająprzywspólnymstolezasypanymkartkami.Mogązgodniezpoleceniemnauczyciela:–wybieraćulubionekolorylubte,którychnielubią,ijesortować,–wybieraćkolorywiosnyczyzimy,–koloryciepłeizimne.Pretekstdowspółpracy,dyskusji,porównywania,zabawy(nazwykolorów,patrzzałączniknr6).

37. Wąż odcieniUczniowiedostajązestawykartodcienikolorów.Najpierwpo3-5kart,stopniowomożnaliczbękartzwiększaćdo100.

Zadaniemuczniówjestodpowiednieułożeniekartwnarastającejtonacji(np.odbiałegodoczarnego).Zadanietrudne,alepozwalawychwycićdzieciobdarzonedużąwrażliwościąnakolory(patrzzałączniknr7).

38. Nazwy kolorówUczniowiezapoznająsięznazwamikolorów(patrzzałączniknr6).Zestosukartekwybierajązgodniezpoleceniem,

np.tylkoczerwone.Poznająkolorymniejznane,którenauczycielpokazujeinazywa(np.burgund,purpura).Rozszerzamywtensposóbsłowniknazwkolorów.Wgrupachmożnawykonać,narysunkuwformieasocjogramu,zestawienierzeczy wdanymkolorzelubzestawienierzeczy,któresąwzasięguręki.

12str.


39. TęczaUczniowieukładajązróżnokolorowychkartekwielkątęczęlubmalująjąfarbaminadużymkartonie.Przyokazjimożemy

nauczyćkolejnościkolorówwtęczyzapomocąmnemotechniki.Czemu(czerwony)–Patrzysz(pomarańczowy)–Żabko (żółty)–Zielona(zielony)–Na(niebieski)–Głupiego(granatowy)–Fanfarona(fioletowy)10.Dziecimogąoczywiścieułożyćwłasnewierszyki.

40. Polowanie na kolory

Uczniowieszukająwotoczeniu,naobrazkach,nasobie,czegośwkolorze,zgodniezpoleceniem,np. łapiemykolorbrązowy.Zadaniemożnabardziejskomplikowaćiszukać,np.wszystkichrzeczybiałychikulistych.Uczniowiemogąteżwymieniaćowocelubwarzywa:czerwone,zielone,żółteitp.Wtęzabawęmożnasiętakżebawićwdomuczynaspacerze.

Komentarz:Ćwiczenianr31-40wyostrzająwzrok,relaksująmięśniegałkiocznejidotleniająjąorazstanowiąmateriałdiagnostyczny

dlaocenypłynności ruchówoka.Płynneporuszaniesięoka jestpodstawąsprawnegowidzenia,czytania ikoordynacji wzrokowo--ruchowej,którajestważnapodczaspisaniaiprzepisywaniaztablicy.Napoczątkuwarto,abynauczycielobserwowałpłynnośćruchówoczuuczniówirejestrowałewentualnieskokilubfik-

sacje (będąceefektemnadmiernegonapięciamięśnigałkiocznej),odczuwanezawrotygłowy lubpojawiającesiębóleskroniowe.Ziewanieświadczyoniedotlenieniu.Udziecizproblemamizpłynnymwodzeniemmogąwystępowaćtrudnościzczytaniemiprzepisywaniemztablicy.Jeśli

takjest,dziecipowinnydużoćwiczyćpłynneruchyoczu.Wraziewystępowaniadużychproblemów,wartosięskonsultować zokulistąstrabologiem,terapeutą.Przypominamyuczniomooddychaniu,ponieważzwyklewczasiewykonywaniaćwiczeńwstrzymująoddech.Wszystkie

ćwiczeniaizabawymogąbyćtakżewykonywanewdomu,podczasodrabianialekcjiwtradycyjnysposób.Pozostałezabawydostarcząnauczycielowiinformacjinatematzdolności italentówdzieciodnośniepercepcjikolorów,uważnejobserwacji iwizualizacji.Częśćzadańmożebyćwykonywanawparachlubwgrupachorazwykorzystywanajakominikonkursy.Dziecimogąrozmawiaćzesobą(wparachlubwcałejgrupie)otym,cowidzą,coczują,coimsiępodoba.Wielućwi-

czeniommożetowarzyszyćmuzykawtle.

Obserwacja, spostrzegawczość i pamięć wzrokowa41. Szukaj mnieKartadoidentyfikacjiliter,cyfrisłów–grawwyszukiwanietakichsamychliter,cyfrisłównajpierwpisanychwtensam

sposób,stopniowo– różnączcionką, takżedogórynogami.Polecenia typuznajdźwszystkie literkiT (t) lubzielone3.Rozwijamyspostrzegawczośćirozumieniecharakterystycznychcechsymbolu,czylinp.litery,niezależnieodtego,jakjestzapisany:drukiem,ręcznie,ozdobnie.Wtęzabawęmożnasiętakżebawićwparach,wtrójkach(patrzzałączniknr8).

42. Uwaga, uwaga! Co było widać?

Przedstawiamyobrazkilubslajdy(ekspozycjakażdegoprzezokoło3sekundy).Następniezadajemypytaniadotyczącezdarzeńzobrazków,np.Ktosiedziałnasłoniu?Cojadłażyrafa?Zaczynamyod3,4obrazków,stopniowozwiększając ichliczbę.Wtęzabawęmożnasiętakżebawićwgrupie,organizującminikonkurs„Ktozapamiętanajwięcej”.

43. Litery i cyfry są wszędzie?!

Dziecimają odszukać w otoczeniu, korzystając z tworzonych linii (w chmurach, drzewach,układzieliniisłupówelektrycznychitp.),zadanąliteręlubkształt.Wtęzaba- węmożnasiętakżebawićwgrupachnaspacerze.Dobrazabawazapewniona!

44. Co było, a czego nie ma?

Kilkalubkilkanaścieprzedmiotówukładamynastole.Dziecimogąobserwowaćprzedmiotyprzez30sekund.Potemzakrywamystółchustąiusuwamy2,3przed-mioty.Zadaniemdziecijestodgadnięcie,którychprzedmiotówniema.

45. Widzieć więcej – sztuka obserwacji

Pokazujemyuczniomobraz(np. Bitwa pod GrunwaldemalbopraceCaraWar-nera11),azadaniemgrupjestopisaniewszystkichszczegółów(tonaprawdętrudneiuczyuważnejobserwacji).

10.Lubinnawersja:CzerwonaPomarańczaŻebyZzieleniećNiestetyGrywaNaFlecie.11.BrytyjskifotografC.WarnerstworzyłcyklfotografiiKrajobrazyzżywności,wystarczywpisaćwwyszukiwarkęnazwiskofotografa,abyobejrzećjegoprace.

13str.

Tworzenie obrazów wzrokowych, wizualizacja46. Wizualizacje prosteUczniowiewyobrażająsobieopisywaneprzeznauczycielaobrazy:statycznelubruchome,np.wyobraźsobie:–twojegopsa,chomika,twójpokój,–twojądrogędoszkoły,–jakbiegaszpołące,–wielkążółtąkulę,ogromnąróżowąliteręB,–krowęwmalinowełaty,wkapeluszunagłowie.Ćwiczenietomożnaprzeprowadzićwczasierelaksacjinależąco.Dzieci,któresobiejużwyobraziłydanyobiekt,podnoszą

rękędogóry.

47. Wizualizacje złożone

Uczniowiesiedząlubleżąitworząfilmywwyobraźni,wyobrażającsobieopisywanelubczytaneprzeznauczycielahisto-ryjki.Ucząsięwtensposóbważnejtechnikiuczeniasię–fabularyzacjitreściwpostacifilmówmentalnych.

48. Jaki robię błąd?Nauczycielwykonujeróżneczynności,amiędzynimi„dziwaczne”,np.zakładarękawiczkęnastopę,nalewawodę,trzy-

majączakręconąbutelkę,bierzemłotekdomieszaniaherbaty,chcezjeśćtalerzyk.Dziecimająreagowaćokrzykiem„Nie!”kiedynauczycielrobicośniepoprawnie.

Kanał wzrokowo-słuchowy WSAktywizujemykanałwzrokowyisłuchowy,aledominująceinformacjemająwalorwzrokowy.

49. Filmy i prezentacje multimedialne

Dziecisąprzyzwyczajone(ażnadto!)dokorzystaniaztegokanałukomunikacjiichętnieoglądająfilmy.Wartepoleceniasąfilmy,np.zseriiByli sobie odkrywcy,Było sobie życielubfilmyprzyrodnicze.Możemyteżwybraćsięnawycieczkęlub domuzeum.Abyuatrakcyjnićoglądaniefilmuisprowokowaćdowiększejuwagi,przedfilmemzadajemypytanialubprze-kazujemy listęzpytaniami,którenakierująuwagędziecipodczasoglądania.Wartowykorzystywać„stopklatkę” i robićprzerwęnainterakcję–wymianęmyśli,wykonaniezadaniawgrupieczyzadaniepytańprzezuczniów.

50. Mnemotechniki wzrokowo-słuchowe

Abyzapamiętać,cooznaczadanyukład,np.kiedyksiężyc„idzie”nanów,akiedynapełnię,wymyślamyopis,którypa-sujedoobrazka:Postarajsiędostrzecliterę,którątworzykształtksiężyca.Gdy„idzie”nanów,księżycCienieje–wyraźniewidaćliteręC.Gdyzbliżasiępełnia,wtedyrobisięDuży–wyraźniewidaćliteręD.

Kanał wzrokowo-kinestetyczny WKPracujemywkanalewzrokowo-kinestetycznym.Dominująceinformacjemająwalorwzrokowy,alewykorzystujemyruch

rąkikoordynacjęoko-ręka.

51. Pisanie oraz rysowanie Sątotypowedziałaniarealizowanewtympaśmiesensorycznym,wymagającewspółpracyokairęki.Przedpisaniem

irysowaniemwartoprzeprowadzićkrótkiećwiczeniarelaksującerękę(np.ćwiczenianr81,82)orazobserwowaćułożenie kartki(zeszytu)isposóbtrzymaniaołówka.

Kanał słuchowy SPracujemygłówniewkanalesłuchowym,gdy:–chcemyprzygotowaćuchodoefektywnejpracy,–uczniowiemająpobieraćinformacjegłówniezmysłemsłuchu:słuchaćisłyszećprecyzyjniesłowa,opowieści,polecenia,rozmawiać.Ćwiczenia18i19.

52. Mówienie do prawego uchaGłowapochylonalekkodoprzodu,potemlekkocofnięta(robimydrugipodbródek).Przedustami(niedotykając)ustawia-

my„mikrofon”–złożonąwpięśćprawądłoń.Dziecimówią lubczytają „domikrofonu”.Wykonanie tychćwiczeńodpo- wiednioustawiauchodopracy,poprawiatakżeostrośćsłyszenia.Mówieniedoprawegouchapoprawiaanalizęisyntezęsłuchową12.12.ĆwiczeniezmetodyTomatisa.

14str.

Zabawy z dźwiękami53. Naśladowanie dźwięków

Zabawa w naśladowanie dźwięków identyfikujących poszczególne zwierzęta. Nauczyciel wymienia nazwy zwierząt, uczniowie (cała klasa lub kolejne grupy) wydają odpowiednie dźwięki. Można dodać aspekt humoru i raz na jakiś czas wymienić „trudne akustycznie” zwierzę, np. motyl, gąsienica, żyrafa

54. Jakie to dźwięki?

Uczniowie przygotowują kolekcję dźwięków łąki, miasta, wsi, które mogą nagrać na iPody lub odegrać samodzielnie. Realizacja lekcji w formie quizu.

55. Uwaga, uwaga! Co było słychać?

Zabawa w odgadywanie dźwięków, np. nagranych na iPoda. Na początku powinny to być dźwięki proste, oddzielone (np. szczekanie psa, start samolotu, szum wody). Komplikujemy ćwiczenie, nagrywając scenki dźwiękowe, z dźwiękami sy-multanicznymi (np. dźwięki z ulicy: klaksony samochodów, szum silników, głosy ludzi). Zadaniem uczniów jest odgadnięcie, jakie to dźwięki.

56. Jaka to melodia?

Odgadywanie tytułów piosenek po emisji fragmentów utworów (jak w programie telewizyjnym).

57. Uważne słuchanie, analiza słuchowa – głoski

Uczniowie mają zaklaskać, kiedy usłyszą, że odczytywany przez nauczyciela wyraz zaczyna się na wybraną głoskę lub sylabę. Uwaga! Spółgłoski w izolacji powinny być wymawiane krótko jako – „b” nie zaś „be” czy „by”.

Dzieci z problemami z analizą słuchową mogą bowiem uznać, że w głosce „b” zawiera się także samogłoska „e” i będzie pisać, np. „bczka” zamiast beczka.

58. Dramatyczne czytanie tekstów

Nauczyciel czyta teksty w sposób aktorski, wręcz z lekkim przekąsem, przesadną dykcją, zwłaszcza końcówki wyrazów. Uczniowie czytają w podobny sposób.

59. Dramatyczne czytanie zdań lub słów

Nauczyciel czyta teksty, akcentując inaczej tylko, np. czasowniki lub przymiotniki – w zależności od potrzeb. Uczniowie czytają w podobny sposób.

60. Dramatyczne czytanie słów

Wszystkie wyrazy z „ó” lub „rz” czytamy dłużej, z przekąsem, np. „Kura znalazła w pióóóóórniku duże kóóóóółko”. Uczniowie czytają w podobny sposób.

61. Rapowanie tekstów lub wierszyNa pewno część uczniów zrobi to mistrzowsko, a inni będą zachwyceni.

62. Czytanie robotówTaki sposób czytania (sylabizowanie), jakby czynił to automat, robot z filmu.

63. Śpiewanie alfabetuRytmizacja ciągów liter, śpiewanie kolejnych liter alfabetu do muzyki z klaskaniem w dłonie.

64. Tworzenie wierszykówUczniowie układają dalszy ciąg wierszyka, trzymając się określonego rytmu. Początek wiersza jest taki sam dla wszystkich.

65. Tworzenie wierszyków – pamięciowych haków słuchowych

Układanie wierszyków, aby zapamiętać ciągi, układy, np. układ słoneczny:

Moją– Merkury Wolę– Wenus Znaj –Ziemia Matole –Mars

Jak–Jowisz Się–Saturn Uprę–Uran

Niepozwolę!–Neptun

15str.


66. Nagrywanie na iPodyDziecinagrywająnaiPodysamychsiebie,kiedymówią,np.tabliczkęmnożenia.Modulująprzytymgłos.Słuchająnagra-

niaprzykażdejokazji,takżeprzedsnem.Podczastegoćwiczeniawymaganajestpomocrodziców.

67. Słuchanie poleceń (koncentracja uwagi)Nauczycielwydajeróżnepolecenia,auczniowiejewykonują:–wstań,zaklaszcznadgłową,zróbobrótdookoławłasnejosi,zróbpajacyka,poziewaj...;–wyjmijzpiórnikaczerwonąkredkę,połóżpiórniknakrześle,popatrzwokno...

68. Słuchanie poleceń (koncentracja uwagi z haczykiem)Nauczycieldośćszybkowymieniaróżneczęściciała,azadaniemuczniówjestniedotykaniewłaśniewymienionejczęści

ciała:głowy,kolana,łokcia,oka,nosa,policzka,pleców.Jesttodośćtrudneiwyzwalasporośmiechu.

69. Literowanie wyrazówChętniuczniowieliterująwyrazypodaneprzeznauczyciela.Możnazorganizowaćkonkursdlachętnych,zudziałemrodzi-

cówjakowidowni.Podczasliterowaniamożnawykorzystaćgestyzalfabetumigowegodlaliter:„ch”,„h”,„rz”,„ż”,„ó”i„u”.KartaztymalfabetemjestdołączonadopakietuWesołaSzkołaiPrzyjaciele,klasaIII,Wyprawka.

70. Śpiewanie i granie na instrumentachŚpiewanieigranienainstrumentachznakomicierozwijasłuch,dlategośpiewajmyjaknajwięcej.Graćmożnanaprawdzi-

wychinstrumentach,możnateżstukaćiszumiećdorytmu,czymsięda.

71. Szalona orkiestraGradoznanejmuzykizwykorzystaniemróżnych„instrumentów”(np.patyki,puszkizfasolkami,szeleszczącepapiery,

dzwoneczki,pokrywki,łyżkiimetalowekubki).Graspontaniczna(uwaganahałas!)lubzdyrygentem.

72. Śpiewają lalki i misieZnanapiosenkaśpiewanaprzezgrupęlaleklubmisiówzgodniezpoleceniem:

–lalkisądelikatneinieśmiałe,śpiewającichutko,corazbardziejsięośmielają,sącorazodważniejszeiśpiewającorazgłośniej,–misieśpiewajągrubymigłosami,bardzowolnoinakonieczasypiają.

Kanał słuchowo-kinestetyczny SKPracujemywkanalesłuchowo-kinestetycznym,aledominująceinformacjemająwalorsłuchowy.Typowedziałaniareali-

zowanewtympaśmiesensorycznymtowykonywanieruchówwedługwerbalniepodawanejinstrukcji,gimnastykaprzymu- zyce,taniec.Możnaobserwowaćproblemyzesłyszeniem (muzyki,poleceń),codajepodejrzenieistnieniaproblemówzapa- ratemsłuchulub słuchaniem,czyliświadomąkoncentracjąnawybranychbodźcachakustycznych.

73. TaniecTaniec:–swobodnyprzymuzyce,–zfigurami(Kaczuszki,Ojciec Wergiliuszitd.),–wkręgu(płytaCDTańce integracyjneJ.Zwoleńska).

74. Wędrówka ze śpiewem i liczbamiDzieciustawiająsięjednozadrugim,trzymającsięzaramiona.Śpiewają„Wędrowali szewcy…”,dodając„Iraz,idwa,

itrzy…”.Zakażdympowtórzeniemdodajemykolejnąliczbę.

75. Dni tygodniaDnitygodniazapisanenaoddzielnychkartachiułożonejakdywanik(kartkimocnoprzymocowanedopodłogi).Dzieci

kolejnoprzechodząpodniachtygodnia,wymawiającnagłosichnazwy.

76. Żywe figuryDziecistojąwdowolnymmiejscusali.Nauczycielmówi,codziecimająwykonać:

Ćwiczenie wymaga dobrej orientacji w przestrzeni i świadomości własnego ciała.Aby pomóc dzieciom w orientacji prawo–lewo,możemyprawąrękęinogęprzewiązaćczerwonymiwstążkami.

–krokwprzód,–skokwprawo,wbok,

–obrótwlewo,–trzykrokiwtył,

–prawarękawgórę,–wszystko,colewewgórę.

16str.


Kanał słuchowo-wzrokowy SWPracujemywkanalesłuchowo-wzrokowym,aledominująceinformacjemająwalorsłuchowy.Typowedziałaniarealizowanewtympaśmiesensorycznymtopisaniezesłuchu,rysowaniewedługpoleceńlubwyszuki-

wanieinformacjiwizualnychwedługpoleceniaustnego.Takżepoziomwykonaniapracyprzezdzieckomożezależećodproblemówzesłyszeniem (analizą isynteząsłuchową) lubsłuchaniem–czyliświadomąkoncentracjąnawybranychbodźcachakustycznych.

77. Pisanie ze słuchu

78. Wyszukiwanie informacji wizualnych

Naobrazkuznajdź3żółtemisie,czerwonąpiłkęitd.

79. Rysowanie ze słuchuNauczycielmówi,codziecimająrysować:–wśrodkukartkinarysujkwadracik,–wśrodkukwadratunarysujdwamałetrójkąty,–poprawejstroniekwadratunarysujpieska,–polewejstroniekartki,wrogunagórzenarysujsłoneczkoitd.Ćwiczeniewymagadobrejorientacjiwprzestrzeniiświadomościswegociała.Dostarczanauczycielowiwieluinformacji

ostaniegotowościdzieciwtymzakresie.

Kanał kinestetyczny KAktywizujemygłówniekanałkinestetyczny,gdy:–przygotowujemyciałodoefektywnejpracy,czylistanuoptymalnegopobudzenia(OLS),właściwejkoncentracjiuwagi

iodpowiedniegopoziomuenergii,–uczniowiemająwykorzystywaćzmysłdotyku,ruchu,czuciawewnętrznego.

Rozruch ciała – gotowość do uczenia się

Ćwiczenianr20-30.

80. Oddychanie z obciążeniem

Dziecileżązworeczkaminabrzuchu(lubzksiążką)ioddychajątak,abybyłotowidać.

81. Zwijanie chusteczki

Nadgarstekopartyopodłoże.Dzieckomazwinąćirozwinąćchusteczkęmateriałową,ruszająctylkopalcami.Ćwiczenieusprawniamałąmotorykęiwzmacniamięśniepalców.Jestużytecznezwłaszczadladziecizniewłaściwym(zbytmocnym)naciskiemołówkanakartkęiniewłaściwymchwytemnożyczek.

82. Trzepotanie rękami

Trzymającuniesionąrękę,zgiętąwłokciu,dzieciwykonująruchytrzepotaniadłońmi,dośćszybko.Ćwiczenieprzydatneprzedpisaniem,relaksujerękęinadgarstek.

83. Ugniatanie materii

Należyjaknajwięcejlepić,ugniatać,pracowaćzgliną,plasteliną,modelinąlubugniataćpiłeczkiantystresowe.Doskonale-niemałejmotoryki–sprawnościiprecyzji.

Ruch świadomy, kontrolowany

84. Kosmonauci i komicy

Dzieciporuszająsięwolno– jakkosmonauci i szybko– jakkomicy.Zmiana ruchuodpowiedniodopolecenia lubdozmieniającegosiępodkładumuzycznego.Muzykadlakomików–szybka jakzfilmówzCharlie’mChaplinem,muzyka dlakosmonautów–bardzowolna.

85. Pomniki

Dzieciswobodniebiegają,nahasło„Stop!”każdenieruchomiejewjakiejśpozie.Poklaśnięciu–dalejbiegają,ażdonastępnego„Stop!”.Mogąteżtańczyćswobodniewrytmmuzyki,azastygaćwtedy,

gdymuzykacichnie.

17str.


86. Rzucanie do celuDziecirzucająworeczkamioróżnymciężarze(cowymuszadopasowaniesiłyrzutu)ikolorze(coumożliwiajednoczesne

ćwiczeniesłuchaniapoleceń i ćwiczenie rozróżnianiakolorów).Rzucamydocelu, który jestumieszczonynapodłodze lubnaścianie.

87. Wykonywanie poleceń zgodnie z instrukcjąGryizabawywwykonywanieruchówodpowiedniodoinstrukcji,np.zróbdwakrokidoprzodu,terazmałyskokwlewo,

obrót,przysiad,podskok.Wykonywanietegoćwiczeniawgrupiepopewnymczasietworzy„małygalimatias”iwywołuje rozbawienie.

88. Marsze fabularneDzieciudają,żeidąpodwiatr,niosącościężkiegonaplecach,alboteżprzechodząprzezsalęjakciężkiehipopotamylub

węże.Zabawęmożnazamienićwgrę,wktórejjednedziecinaśladująruchyzwierząt,apozostałestarająsięodgadnąć,jakietozwierzę.

89. Odgrywanie miniscenek

Uaktywnianieciałemwyrażeńdonauczeniasię,np.słówek:–„Iamsad”–odgrywaniesmutku;–„Iamhappy”–odgrywanieradości;–„Iamrunning”–naśladowaniebiegu.Atakżepodczasuczeniasiępojęć:poziom,pion,kierunkiświata,orientacjiwprzestrzeni(nad,pod,poprawejitp.).

90. Doświadczanie przez dotyk: ręcePudełkosensoryczneorazliteryikształty–szorstkie,miękkieibialutkie(patrzscenariuszenr29,31).

91. Doświadczanie przez dotyk: stopyChodzeniebosoporóżnychpowierzchniach.Odgadywaniestopami,jakatocyfra,literaalbojakitokształt.

92. Doświadczanie przez dotyk: plecyĆwiczeniewykonujemywparach.Jednodzieckorysujepalcemliterę,cyfrę,kształtlubpiszekrótkiesłowonaplecach

drugiegodziecka,któreodgaduje,cozostałona-rysowanelubnapisane.Następnie–zamianaról.

93. Rysowanie w mąceDzieci rysują litery i kształtywmące, kaszykukurydzianej,mokrympiasku itp.,wysypanychna tacy.Należyzwrócić

uwagęnaodpowiednikierunekpisanialiter.

94. Litery do zjedzeniaDzieciobgryzająkromkichlebalubherbatnikiażdouzyskaniaodpowiedniegokształtu,poczymjezjadają.

95. Doświadczanie całym ciałemDoświadczenieróżnychparametrów:wielkości,ciężaru,odległościzapomocąmiaryzwłasnegociała,stóplubprzedra-

mienia,np.–poczucie,jakajestrozpiętośćskrzydełorławwynikudopasowaniasiędomakietyorłazrozpostartymiskrzydłami,–zmierzenie,ilestópdzieckazmieścisięw1metrze.

96. Ruch precyzyjnyNawlekaniekoralików,haftowaniekrzyżykami,sklejaniemakietsamolotów,wycinaniekształtów,wzorów,układanie

origami.

Sprawność, koordynacja, równowaga

97. Bieg do przoduObserwujemysprawnośćporuszaniasię,koordynacjęciała.Biegmożebyćwykorzystanyjakoelementturnieju(patrzscenariusznr9).

98. Bieg do tyłuObserwujemysprawnośćporuszaniasiędotyłu.Biegmożebyćwykorzystanyjakoelementturnieju(patrzscenariusznr9).

99. Przejście po linii do przodu i do tyłuDziecimajązazadanieprzejśćpoliniinarysowanejnapodłodze.Obserwujemysprawnośćporuszaniasię.Ćwiczenie

możebyćwykorzystanejakoelementturnieju(patrzscenariusznr9).

18str.


100. Przejście po sznurku

Dziecizzamkniętymioczamimajązazadanieprzejśćbosymistopamiposznurku(linie)ułożonejnapodłodze,doprzoduidotyłu.Uwaga!Koniecznośćasekuracji.Obserwujemysprawnośćporuszaniasię.Ćwiczeniemożebyćwykorzystanejakoelementturnieju(patrzscenariusznr9).

101. Przejście po niskiej ławeczce

Dziecimajązazadanieprzejśćpoławeczcedoprzoduidotyłu.Uwaga!Koniecznośćasekuracji.Przytychćwiczeniachmożnazdiagnozowaćpoczuciegrawitacji ipracęukładurównowagi.Niemożnośćwykonaniaćwiczeńświadczyozakłó- ceniachpracyukładuprzedsionkowegoiwymagakonsultacjizespecjalistami.

102. Ruch „Jak gąsienica”

Pełzanienabrzuchu.Obserwujemysprawnośćporuszaniasię.Ćwiczeniewymagawykorzystaniaruchunaprzemiennego.

103. Ruch „Jak pies”Czworakowanie.Obserwujemysprawnośćporuszaniasię.Ćwiczeniewymagawykorzystaniaruchunaprzemiennego.

104. Ruch „Jak żabka”Skoki.Obserwujemysprawnośćporuszaniasię.Ćwiczeniewymagadużejsprawnościikoordynacji.

105. Ruch „Jak bocian”Stanienajednejnodze.Obserwujemysprawnośćwykonania.Ćwiczeniewymagadobrejpracyukładurównowagi.

106. Ruch „Jak słoń”

Spacernaczworakach,głowaporuszasięrazwprawo,razwlewo.Obserwujemysprawnośćporuszaniasię.Ćwiczeniewymagawykorzystaniaruchunaprzemiennego.Jeżelidzieckomakłopotyzutrzymaniempłynnegoruchuciałapodczasporuszaniagłową,sprawawymagaobserwacjiikonsultacjizespecjalistąodintegracjisensorycznej.

107. Rysowanie na dużej powierzchni stopamiDużekartkipapieru,miskizfarbami.Dziecimalująstopami.

108. Rysowanie na dużej powierzchni rękami indywidualnie

Rysowanienadużej powierzchni aktywizujedużąmotorykę,działawyzwalająco.Niektóredzieci (zablokowaneemo- cjonalnie,nieśmiałe)mogąbyćzakłopotanedużymformatem,wtedymożemygoniecozmniejszyć.

109. Rysowanie na dużej powierzchni rękami w grupie

Rysowanienadużejpowierzchniaktywizujedużąmotorykę.Wspólnapracawymagakomunikacji,mediacji,wyzwalakreatywność.

110. Spacer (bieg) z książką (w oreczkiem) na głowieKsiążkęlubworeczekkładziemynagłowie.Wykonujemyruchywolne,aponabraniuwprawycorazszybsze,dobieguwłącznie.

111. Bieg w parach z balonemDziecidobierająsięwparyi,utrzymującgłowamibalon,musząpokonaćjakiśwyznaczonydystans.

112. Snopki

Obwiązujemydzieci(4,5osób)taśmą;grupamadopokonaniajakiśdystans.Zadanietowymagakomunikacji,mediacji,wyzwalakreatywność.

113. Taniec swobodny

Swobodneporuszaniesięwrytmmuzyki.MożnadzieciompuścićmuzykęzbaletuJezioro łabędzieidaćpełnąswobodę.Dzie-cipoddająsięspontanicznejekspresjiielokwencjiciała.Możnazaobserwowaćrodzajeruchuikompetencjeruchowedzieci.

114. Taniec z figurami

Uczymydziecitańcazfigurami,np.poloneza.Obserwujemykompetencjeruchowedzieci,poczucierytmu(słuch!),zręcz- nośćciała.

115. Tańce w kręguZnakomityrodzajaktywności,owalorzeintegracyjnym(zwłaszczapolecamy taniec Kłaniany13).

13.Tańcewkręgu,DVD+płytaCD,Kined,b.m.w.,b.r.w.

19str.


116. HuśtawkiBujaniesięćwiczyzmysłrównowagi.Dzieci,którenielubiąsiębujać,mogąwtensposóbmanifestowaćproblemyzukła-

demprzedsionkowym(cojakjużwiemymożespowodowaćdużetrudnościwsprostaniuwymaganiomszkoły).

117. Drabinki

Wspinaniesięćwiczykoordynacjęciałaizmysłrównowagi.

118. Karuzele

Wszelkiegotypukaruzeleićwiczenianautrzymywanierównowaginaruchomychdeskachpomagająrozwijaćidoskonalićzmysłrównowagi,grawitacjiikoordynacjęciała.

Kanał kinestetyczno-wzrokowy KWPracujemywkanalekinestetycznymiwzrokowym,aledominująceinformacjemająwalorkinestetyczny.Typowedziałania

realizowanewtympaśmiesensorycznymtowykonywanieczegośwedługwzoru,wedługinstrukcjipisanejlubnarysow-anej,alborobienieporządku.

119. Układanie wzorów z klocków

Układaniewzorówzklockówwedługpodanegoobrazka,puzzliitp.

120. Układanie wzorów z patyczkówUkładaniewzorówzpatyczków,np.figurzuwzględnieniemkolorówpatyczków.

121. Porządki

Robienieporządkunaławce,wsali.

Kanał kinestetyczno-słuchowy KSPracujemywkanalekinestetycznymisłuchowym,aledominująceinformacjemająwalorkinestetyczny.Typowedziałania

realizowanewtympaśmiesensorycznymto:mówienie,cosięrobi,powtarzaniejakichśtreściwczasiewykonywaniaruchu,np.podczasspaceru,pisaniesłówekczywzorówzamaszystymiruchamiwpowietrzuzjednoczesnymgłośnymichwypo- wiadaniem,opisywaniem.

122. Orientacja w przestrzeni (duża motoryka)Poruszaniesięzgodniezpoleceniem,np.dwakrokiwprzód,skokwbok.

123. Pisanie, rysowanie w powietrzu

Rysowaniepatykiemzewstążką,pisaniepalcemwpowietrzu.

Wszystkie kanały zmysłowe WSK

Pracujemyjednocześniewewszystkichkanałachwtedy,kiedywzrok,słuchiruch(dotyk,czucie)jestniemaljednocześnieaktywizowany.

124. Wycieczka z Kartą Poszukiwacza

Wczasiewycieczki,dzieciwyposażonewKartęPoszukiwaczamajądowykonaniaróżnezadania.Powinnybyćczujne: musząprzeczytaćinstrukcję,właściwieporuszającsię,odnaleźćodpowiednieprzedmioty,narysowaćjelubopisać,wyko-naróżnezadania(patrzzałączniknr9).

125. Uczenie się wszystkimi zmysłami

Wariant1:LiteryUczniowiewidząmodellitery,wykonująliterę,np.zplasteliny,wodzą palcami powykonanychfigurach,jednocześnie

wymawiając na głosichnazwy.Wariant2:GeografiaPolskiUczniowiechodzą (dużamotoryka)powielkimzarysiePolskizzaznaczonymigłównymimiastami, rzekami,morzem

igórami.IdącwzdłużWisły,czytają na głos nazwymiast,przezktórepłynierzeka.Poczymwykonująplastelinowąmini makietęPolskiiwstawiająkolorowekropkiwmiejscemiast.SznurkiemoznaczająbiegWisły,dowgłębieńjeziornalewająwody,anakońcu,wodpowiednimmiejscu,stawiająchorągiewkęznazwąswojejmiejscowościitp.

20str.


ZAŁĄCZNIK1. Plansza do ćwiczenia Szalony alfabet – ćw. 28

21str.

ZAŁĄCZNIK2. Przykład obrazka do wyszukiwania podobieństw lub różnic – ćw. 31

22str.

ZAŁĄCZNIK3. Przykład obrazka do wodzenia po nitce – ćw. 33

23str.


ZAŁĄCZNIK4. Przykład labiryntu – ćw. 34

24str.


ZAŁĄCZNIK5. Karta do wodzenia wzrokiem – ćw. 35

25str.

ZAŁĄCZNIK6. Nazwy kolorów – ćw. 36, 38

• alabastrowy • heban – kolor • piwny – brązowy• amarantowy czarnego drewna, • platynowy • antracytowy • herbaciany – srebrzystobiały• atramentowy • indygo – bardzo • płowy – żółty• bananowy – bardzo głęboki z odcieniem szarości• beżowy ciemny niebieski • pomarańczowy• biały • jagodowy • popielaty• bordowy • kakaowy • poziomkowy• brzoskwiniowy • kanarkowy • purpurowy• brązowy • kasztanowy • rdzawy• brunatny • kawowy • rezedowy• buraczkowy • khaki • różowy• burgundowy • kobaltowy • rubinowy• bursztynowy • koralowy • rudy• bury • kość słoniowa • seledynowy• błękit • kremowy • sepia• lazurowy – błękit nieba • lazurowy • siny• ceglasty – • lila • siwy pomarańczowo- • lila róż • słomkowy -czerwony • liliowy • smolisty –• chabrowy • łososiowy najciemniejsza• cielisty – mający barwę • malinowy z błyszczących czerni ciała, bladoróżowy • marchewkowy • srebrny• cyklamen – różowy • mleczny • stalowy o odcieniu fioletowym • modry, patrz: chabrowy • szafirowy• cytrynowy w niektórych rejonach • szary• czarny kraju kwiat chaber jest • szkarłatny• czekoladowy nazywany modrakiem • szmaragdowy• czerwony • modry • śliwkowy• écru • morski • turkusowy• fioletowy • mysi • ugier • gołębi • niebieski • ultramaryna • grafitowy • ochra – soczystygranat• granatowy • oliwkowy • wiśniowy – ciemnoniebieski • piaskowy • zielony• groszkowy • pistacjowy • złoty

Przykładowa lista nazw kolorów


26str.


ZAŁĄCZNIK7. Wąż odcieni – ćw. 37

ZAŁĄCZNIK8. Szukajmnie–ćw.41

27str.

ZAŁĄCZNIK9. Karta Poszukiwacza – ćw. 124


28str.

małgorzata i zuzanna taraszkiewicz bank 125 ĆwiczeŃ z … · 2020. 5. 10. · bank 125 ĆwiczeŃ...

Documents