madenler ve kullanım alanları

8/2/2019 Madenler ve Kullanm Alanlar

1/40

KURUN - NKO - KADMYUM

Kurunun en nemli tketim alan ak

imalatdr. Yeralt haberleme kablolarnn

kurunla izolasyonu dier nemli tketim

alan olarak gze arpar. Korozyonu nleyenkurun oksit boyalar elik konstrksiyonlarda

kullanlr. Kurun tetraetil ve tetrametil benzin

iinde oktan ayarlayc olarak kullanlan

kurun bileikleridir. Kurun radyasyonu en az

geiren metal olmas nedeniyle bu nlardan

korunmada, renkli televizyon tplerinin

yapmnda ve mhimmat imalinde de nemli

miktarlarda kullanlmaktadr.

inko en ok galvanizlemede kullanlmaktadr.

naat sektrndeki galvanizli salar ve

konstrksiyon malzemeleri ile elektrik ve dier

havai hat direkleri galvanizlemenin en ok

kullanld alanlardr. Pirin alam ile bilhassa

otomotiv sanayinde dkm kalplar

yapmnda kullanlan inko alamlar

inko nun kullanld dier nemli alanlardr.

inko oksit yal boya ve lastik retiminde

kullanlmaktadr.

Kadmiyum zellikle deniz ve alkali ortam

korozyonuna kar mukavemeti nedeniyle

demir, elik, pirin ve alminyum

kaplamasnda kullanlmaktadr. Kadmiyum

kaplamalar elektrik, elektronik, otomotiv ve

Uzay sanayisinde ok yaygndr. Kadmiyumun

en nemli kullanm alan Ni - Cd, Ag - Cd ve Hg

- Cd pilleridir. Normal Ni - Cd pilleri gnlk

hayatta kullanlan elektronik cihazlarda, byk

kapasiteli olanlar ise uak ve gemilerde geni

bir tketim alan bulmutur. Kadmiyumun

youn olarak kullanld dier bir alan da boya

endstrisidir.

Kadmiyum bunlardan baka stabilizr olarak

plastik ve sentetik elyaf sanayinde, televizyon

tpleri ve florasan lamba imalinde, nkleer

reaktr kontrol sistemlerinde ve alamlarda

kullanm alan bulmutur.

DEMR

Demir cevherinin tketildii iki ana retim dal

yksek frn pik demir retimi ile direk

redksiyon tesisleridir. Demir cevheri yksek

frnlara ya direk arj cevheri olarak paracevher halinde veya ince tozlar sinterlenerek

sinter halinde veya daha ince tozlarn

peletlenmesiyle pelet halinde kok kmr ve

cruf yapckatk maddeleriyle birlikte

verilerek kullanlr.

KROM

Krom cevheri balca metalurji, kimya,

refrakter ve dkm kumu sanayinde kullanlr.

Metalurji sanayinde krom ; ferrokrom, ferro-

siliko-krom, krom bileikleri, ekzotermik krom

katklar, dier krom alamlar ve krom metali

eklinde tketilir.

Metalurji endstrisinde krom cevherinin en

nemli kullanm alan paslanmaz elik

yapmnda kullanlan ferrokrom retimidir.

Paslanmaz elik metal ve silah endstrisinin

ok nemli bir maddesidir. Krom elie sertlik,

krlma ve darbelere kar diren, anma ve

oksitlenmeye kar koruma salar. Bu

kapsamda kromun eitli alamlar mermi,

denizalt, gemi, uak, top ve silahlarla ilgili

destek sistemlerinde kullanlr.

Krom kimyasallar paslanmay nleyici

zellikleri dolaysyla uak ve gemi sanayinde

yaygn olarak ; kimya endstrisinde de sodyum

bi-kromat, kromik asit ve boya hammaddesi

yapmnda, metal kaplama, deri tabaklama,

boya maddeleri (pigment), seramikler,

parlatc gereler, katalistler, boyalar, organik

sentetikler, konserve yapma ajanlar, su

ileme, sondaj amuru ve dier birok alanda

tketilir.

Krom metali, yksek performans

alamlarnda, Al, Ti, Cu alamlarnda, sya ve

elektrie direnli alamlarda tketilir.


2/40

Kromun sper alamlar yksek sya dayankl

randman yksek, trbin motorlarnn

yapmnda kullanlmaktadr.

BOKST

Boksit endstride deiik alanlarda

kullanlmaktadr. Aada belirtilen kullanm

alanlar kimyasal bileimine baldr.

1. Almina ve alminyum retiminde % 90

orannda kullanlmaktadr. Boksitten metalik

alminyumun yannda bazen galyum ve

vanadyum gibi yan rnler de elde

edilmektedir.

2. Boksitten yaplan refrakter rnler

. Sentetik mullit

. Yksek alminal ate tulas

. Dkm maddeleri

. Monolit; imento, demir-elik ve tula

sanayinde imento sanayinde frn tulas

boluklarn doldurmas iin

3. Boksitten yaplan kimyasal maddeler

.Su temizlenmesinde kullanlan alminyum

slfat

.Sodyum alminat

.Ham petrol tasfiyesinde kullanlan Al-Klorr

.Alminyum hidrat

4. Boksitten yaplan andrclar

. Zmpara kad ve tozlar

. Bileme ( keskinletirme) iin zmpara ta

. Zmpara ta silindirleri

5. Dier tketim alanlar

. Ham ekerin renginin giderilmesinde

. Ham ekerin temizlenmesinde yalarn

filtrasyonunda

. imento yapmnda

. Ferrokrom tesislerinde cruf nleyici olarak

VANADYUM

Vanadyum en ok elik endstrisinde

tketilmektedir. Otomobil endstrisi, uzay

aralar ve uak sanayinde titanyumlu

alamlarla birlikte vanadyum kullanlmaktadr.

Slfrik asit retiminde katalizr olarak ayrca

seramik ve dier kimya sanayinde tketilen

vanadyumun bu alanlardaki tketim miktar

olduka azdr. Vanadyumlu alamlar ky tesi

petrol sondajlar borularnn yapmnda

kullanlmaktadr.

Vanadyumun gelien son kullanm alanlar ise;

gzlk camlarnn, sanayi ve byk bina

camlarnn ultraviyole klara kar filtrasyonu

saylabilir.

______________________________________

__

ANTMUAN

Antimuan, endstride metalik ya da trevleri

eklinde kullanlmaktadr. Ancak trevleri

eklinde kullanm ounluktadr.

Metalik Antimuan Kullanm:

Metalik antimuan salad avantajlar

sebebiyle kurun ve dier metallerle alamoluturmakta youn olarak kullanlmaktadr.

Akmlatr imali, lehimcilik, matbaa harfi

imali, askeri amal malzemeler imalinde

yaygn olarak kullanlmaktadr. Yksek

saflktaki antimuan, yar iletken olarak

elektronik ve termoelektrik alet reticileri

tarafndan intermetalik alam imalatnda

kullanlmaktadr.

Metal D (rnleri eklinde ) Kullanm :


3/40

Antimuan n 2/3 nden fazlas trevleri

eklinde kullanlmaktadr.Trevleri arasnda

slfitler ve zellikle de oksitleri yaygn olarak

kullanlmaktadr. Antimuan penta slfit lastik

endstrisinde vulkanizasyon ajan olarak,

antimuan slfit yangn kontrollerinde ve

cephane imalatnda kullanlmaktadr.

Antimuan trioksit plastikte, metal kaplamada,

seramik ve emayede, boya sanayinde beyaz

boya maddesi olarak kullanlmaktadr.

Antimuan oksit tekstil, plastik ve kimya

endstrilerinde yangn geciktirici olarak

kullanlmaktadr.

______________________________________

__

TUNGSTEN

Tungusten in ilk nemli kullanm tungsten-

mangan eliinin yapm ile ortaya kmtr.

Tungsten maddeleri kullanmlarna gre 4 ana

grupta toplanabilir:

1. Kesici ve kaplamaya dayankl maddeler,

2. tme rnleri,

3. Aletler, die elikleri, sper alamlar,

demirsiz alamlar iindeki alam bileeni,

4. eitli kimyevi maddeler ve metalrjik

olmayan uygulamalar.

Tungsten rnlerinin kullanm alanlar ise;

Tungsten karpit; madencilik ve petrol

sanayilerinde, matkaplarda, delici

ekipmanlarn kesici ksmlarnda ve krc

makinelerde, tamaclk ve elektrik

malzemeleri kaplamasnda yaygn olarak

kullanlmaktadr. Saf tungsten metal tozundan

yaplan tme rnleri elektrik ve elektronik

sanayinde kullanlmaktadr. Tungsten teli,

elektrik lambalarnda ve elektronik tplerde

katot olarak kullanlr. Tungsten diskler

otomotiv distrbtr noktalarnda ve pek okrnde balant noktas olarak kullanlr.

Tungsten metali scak ve radyasyon kalkan

olarak, x-n bileenleri ve katot n tpleri ve

yksek sl frnlarda stc madde olarak da

kullanlmaktadr. Tungsten zellikle uak

sanayinde ar metal olarak kullanlmaktadr.

Tungsten in metalrjik olmayan uygulamalar

ise;

Tekstil sanayinde kullanlan kimyevi maddeler,

boyalar, matlamayan boyalar ve renkli

gazlardr. Baz tungsten bileikleri k yayarlar

ve renk maddelerinde, x-nl ekranlarda,

televizyon tiplerinde ve florasans

klandrlmasnda kullanlr. Sodyum tungstat

da paslanmay engelleyici olarak ve tekstilsanayinde yanmaz madde olarak kullanlr.

______________________________________

__

MOLBDEN

Molibden zel eliklerde, pik demirlerde,

nikel, kobalt ve titanyum bazl alamlarda

kullanlan ok ynl bir alam

maddesidir.Molibden alam elementi olarak

pekitirmede, salamlk ve sertlik zellii

vermede, anmaya dayankl eliklerde,

dkm demirlerinde, demirsi metallerde

kullanlr.

Molibden ihtiva eden alamlar; paslanmaz

elik, tp ve boru eklindeki aletlerin

yapmnda, sper stclarda, elik

rezistanslarnda, petrol rnlerinin elde

edilmesinde ve kimyasal ilemlerde ok

kullanlr.

Kimyasal olarak eitli ve geni kullanm

alanlar olan molibden boya maddesi olarak

kuma boyaclnda, alkol ve formaldehit elde

edilmesinde de molibden katalizrleri

kullanlr.

Ayrca, mknats alamlar, dkm karpitleri su

ve gaz geirmeyi nleyici materyallerinimalinde ve son yllarda da srtnmeyi azaltc


4/40

zelliinden dolay motorlu vastalarn ya ve

greslerine eklenmektedir.

______________________________________

__

NKEL

Kimya endstrisinde; Nikel alamlar olarak

metal korozyonuna maruz yerlerde, kostik

solsyonlarn dengelenmesinde ve petrol

endstrisinde,

Fabrikasyon rnlerde; atal, bak takmlar,

eki, pense gibi aletlerle dier birok ev ve

hastane aletlerinin yapmnda,

Uak ve gemi endstrisinde; Nikel sper

alamlar yksek sda basn ve korozyona

dayankl olduundan, uaklarn gaz

trbinlerinde, jet motorlarnn yapmnda,

ayrca uaklarn elektrolizle kaplanan

blgelerinde ve gemi yapmnda tuz

korozyonuna kar engelleyici olarak,

Motorlu aralar ve paralarnda,

Elektrikli makineler ve paralarnda,

Yap malzemelerinde, sv ve kat yalarda

hidrojenerasyonu salamak zere batarya ve

yakt hcrelerinde ve seramik malzemelerde

emaye ile demir arasnda balayc olarak

kullanlr.

______________________________________

__

KALAY

Kalay, teneke yapmnda, kaplamaclkta,

eitli alamlar, lehim ve kimyasal madde

yapmnda kullanlr. Otomotiv endstrisinde

de motor yataklarnda, kaporta, radyatr, ya

ve hava filtrelerinde kullanlr. Uak ve gemi

endstrisi ile elektronik ve elektrik sanayinde

geni bir kullanm alan vardr. Kimya

sanayinde boya, parfm, sabun, poliretanretiminden di macunu yapmna kadar geni

bir alanda tketilir. Bunlarn yannda,

matbaaclkta, mutfak malzemeleri ve cam

endstrisinde de kullanlmaktadr.

________________________________________

ALTIN

Altn n tketildii alanlar sralayacak olursak;

Kuyumculuk, altn kaplama ve ssleme,

elektrik/elektronik, di hekimlii, dekoratif

kullanm

madalya yapm, resmi para, kle stoklardr.

Ayrca, gm, platin ve palladyum gibi

metallerle alam halinde uzay endstrisinde,

tekstil sanayinde altn tel ve iplik yapmnda ve

kimya endstrisinde paslanmaya dayankl alet

yapmnda kullanlmaktadr.

______________________________________

__

GM

Gm n tketildii alanlar sralayacak

olursak;

Fotoraf sanayi, elektronik, para imali, ss

eyas ve tak yapm, alamlar, diiliktir.

Ayrca, yapay yamur yadrmakta, ayna

srlarnn yapmnda, bilgisayar rlekontaklarnda, pil yapmnda da

kullanlmaktadr.

______________________________________

__

BOR

ok geni ve eitli alanlarda ticari olarak

kullanlan bor mineralleri ve rnlerinin

kullanm alanlar giderek artmaktadr. retilenbor minerallerinin % 10'a yakn bir blm


5/40

dorudan mineral olarak tketilirken geriye

kalan ksm bor rnleri elde etmek iin

kullanlmaktadr.

Bor mineralleri ve rnlerinin kullanld

sanayi dallarna aadaki gruplarda toplamakmmkndr.

.Cam sanayi

.Seramik sanayi

.Temizleme ve beyazlatma sanayi

.Yanmay nleyici (geciktirici) maddeler

.Tarm

.Metalrji

.Nkleer uygulamalar

.Dier kullanm alanlar

Borun cam sanayi ve dier endstrilerdeki

kullanmna ilikin baz bilgiler aada

zetlenmitir.

Cam Sanayi

Bor, pencere cam,ie cam v.b. sanayilerde

ender hallerde kullanlmaktadr. zel camlarda

ise borik asit vazgeilemeyen bir unsur olup,

rafine sulu/susuz boraks, borik asit veya

kolemanit/boraks gibi doal haliyle

kullanlmaktadr. ok zel durumlarda

potasyum pentaborat ve bor oksitler

kullanlmaktadr. Bor, ergimi haldeki cam ara

mamulne katldnda onun viskozitesini

arttrp, yzey sertliini ve dayanklln

ykselttiinden sya kar izolasyonunun

gerekli grld cam mamullerine

katlmaktadr.

Seramik Sanayi

Emayelerin vizkozitesini ve doygunlama ssn

azaltan borik oksit % 20'ye kadar

kullanlabilmektedir. zellikle emayeye katlanhammaddelerin % 17-32'si borik oksit olup,

sulu boraks tercih edilir. Baz hallerde borik

oksit veya susuz boraks da kullanlr. Metalle

kaplanan emaye onun paslanmasn nler ve

grnne gzellik katar. elik, alminyum,

bakr, altn ve gm emaye ile kaplanabilir.

Emaye aside kar dayanklln arttrr.

Mutfak aletlerinin ou emaye kaplamaldr.

Banyolar, kimya sanayi tehizat, su tanklar,

silahlar v.b. de kaplanr. Seramii izilmeye

kar dayankl klan bor % 3-24 miktarnda

kolemanit halinde srlara katlr.

Temizleme ve Beyazlatma Sanayi

Sabun ve deterjanlara mikrop ldrc

(jermisit) ve su yumuatc etkisi nedeniyle %10 boraks dekahidrat ve beyazlatc etkisini

artrmak iin toz deterjanlara % 10-20

orannda sodyum perborat

katlmaktadr.amar ykamada kullanlan

deterjanlara katlan sodyum perborat

(NaBO2H2O2.3H2O) aktif bir oksijen kayna

olduundan etkili bir aartcdr.

Yanmay nleyici (Geciktirici) Maddeler

Borik asit ve boratlar sellozik maddelere,

atee kar dayankllk salarlar. Tutuma

scaklna gelmeden sellozdaki su

molekllerini uzaklatrrlar ve oluan

kmrn yzeyini kaplayarak daha ileri bir

yanmay engellerler. Bor bileikleri plastiklerde

yanmay nleyici olarak giderek artan

oranlarda kullanlmaktadr. Bu ama iin

kullanlan bor bileiklerinin banda inko

borat, baryum meta borat, bor fosfatlar veamonyum fluoborat gelir.

Tarm

Bor mineralleri bitki rtsnn gelimesini

artrmak veya nlemek maksadyla

kullanlmaktadr. Bor, deiken llerde,

birok bitkinin temel besin maddesidir. Bor

eksiklii grlen bitkiler arasnda yumru kkl

bitkiler (zellikle eker pancar) kaba yoncalar,alfa alfalar, meyve aalar, zm, zeytin,


6/40

kahve, ttn ve pamuk saylmaktadr. Bu gibi

hallerde susuz boraks ve boraks pentahidrat

ieren kark bir gbre kullanlmaktadr. Bu

da, suda ok eriyebilen sodyum pentaborat

(NaB5O8.5H2O) veya disodyum oktaboratin

(Na2B8O13) mahsuln zerine pskrtlmesi

suretiyle uygulanmaktadr.Bor, sodyum klorat

ve bromosol gibi bileiklerle birlikte otlarn

temizlenmesi veya topran sterilletirilmesi

gereken durumlarda da kullanlmaktadr.

Metalurji

Boratlar yksek scaklklarda dzgn, yapkan,

koruyucu ve temiz, apaksz bir sv oluturma

zellii nedeniyle demir d metal sanayindekoruyucu bir cruf oluturucu ve ergitmeyi

hzlandrc madde olarak kullanlmaktadr.Bor

bileikleri, elektrolit kaplama sanayinde,

elektrolit elde edilmesinde sarf edilmektedir.

Borik asit nikel kaplamada, fluoboratlar ve

fluoborik asitler ise; kalay kursun, bakr, nikel

gibi demir dii metaller iin elektrolit olarak

kullanlmaktadr.Alamlarda, zellikle eliin

sertliini artrc olarak kullanlmaktadr. Bu

konuda ferrobor olduka nem kazanmtr.

elik retiminde 50 ppm bor ilavesi eliin

sertletirilebilme niteliini gelitirmektedir.

Nkleer Uygulamalar

Atom reaktrlerinde borlu elikler, bor

karbrler ve titan bor alamlar

kullanlr.Paslanmaz borlu elik, ntron

absorbani olarak tercih edilmektedir. Yaklak

her bir bor atomu bir ntron absorbeetmektedir.

Atom reaktrlerinin kontrol sistemleri ile

soutma havuzlarnda ve reaktrn alarm ile

kapatlmasnda (B10) bor kullanlr.

Dier Kullanm Alanlar

Ahap, malzeme prezervasyonu iin sodyum

oktaborat kullanlr. % 30'luk sodyum

oktaborat zeltisi ile muamele grm tahta

malzeme yava yava kurutulursa

bozunmadan ve kllenmeden uzun sre

kullanlabilir. Silisyum retiminde bor triklorr,

polimer sanayinde, esterleme ve alkilleme

ilemlerinde ve etil benzen retiminde bor

trifluorr katalizr olarak kullanlmaktadr. Bor

karbr ve bor nitrr; dkm eperlerinde

yksek scakla dayankl (refrakter) malzeme

pskrtme memelerinde de anmaya

dayankl (abrasif) malzeme olarak kullanlan

nemli bileiklerdir. Aralarn soutma

sistemlerinde korozyonu nlemek zere

boraks, antifiriz karmna katk maddesi

olarak da kullanlr. Tekstil sanayi inde,

niastal yaptrclarn viskozitlerininayarlanmasnda, kazeinli yaptrclarn

zclerinde, proteinlerin ayrtrlmasnda

yardmc madde boru ve tel ekmede aklcl

salayc madde, dericilikte kire ktrc

madde olarak boraks kullanlmaktadr.

______________________________________

__

TRONA

Soda klnn pek ok kullanm alan mevcut

olmakla beraber en fazla cam sanayinde

hammadde olarak kullanlmaktadr.

Dier kullanm alanlar unlardr;

Kimya sanayinde eitli maddelerin

retiminde; sodyum tripolyphosphate,

sodyum silikat, sodyum kromit ve sodyum

dikromat, sodyum bikarbonat, sodyumkarbonat peroxhdydrate, sodyum

seskikarbonat, sodyum hexacyanoferrate,

chlorinemonoxide. Deterjan sanayiinde; su

tasfiyesinde, baca gaz deslfrizasyonunda,

selloz ve kat sanayinde, almina

retiminde, sondaj amurlarnda, galvaniz

kaplama banyolarnda, kurun

rafinasyonunda, bakr flotasyon

konsantrelerinden telleryum'un geri

kazanlmasnda, rafine edilmi diatomitinretiminde, fotoraflkta, bromine'in


7/40

retiminde, tar'n distilasyonunda, hidrojen

slfitin geri kazanlmasnda, dkm

kumlarnda, tekstil sanayinde.

Cam endstrisi dnya soda kl tketiminde %

46'lk bir payla en nemli kullanm alandurumundadr. Bunu % 21 gibi bir payla kimya

sanayi takip etmektedir.

______________________________________

__

SODYUM SLFAT

Sodyum slfat kat, cam, deterjan ve tekstil

sanayinde kullanlmaktadr.

______________________________________

__

TUZ

Tuzun kullanld nemli yerler;

.nsan gdas

.Hayvan beslenmesi

.Kimya ve dier sanayiler

.Karayollarnn kara ve buza kar

tuzlanmasdr.

______________________________________

__

STRONSYUM MNERALLER

Baryum karbonat dk derecelerde erimi

camn akkanl ile camn krlma endeksini

artrarak ekrann parlakln gelitirdiinden

ve rntgen nlarna kar bir engel

oluturduundan uzun zamandr siyah-beyaz

TV tplerinde kullanlmaktadr. 1960'larn

sonunda renkli TV yapm yksek miktarlara

ulam ve kullanlan yksek voltaj daha

yksek seviyede X-n yaylmna sebep

olduundan bunun ntralize edilmesi

gerekmitir. Ba ve Sr elementlerinin atomaplar geni olduundan yksek oranda X-n

emicidirler. Belirli bir frekansta yaylan X-

nlar iin stronsiyumun daha koruyucu

olduu dnlmektedir. Renkli TV tplerinde

daha yksek voltajlar kullanldndan Sr

kullanlmaktadr. Dier bir kullanm alan ile

ferritlerdir. Ferritler seramik olarak otomotiv

sanayinde, demir cevheri seperatrlerinde,

fotokopi makinelerinde ve zel alamlarda

kullanlmaktadr.

Ayrca aleve verdii krmz renk dolaysyla

havai fiekler ve sinyal maddeleri retiminde;

cam, boya, ila sanayinde; inko elektrolizinde;

kuru frn ve uak motoru gibi makinelerde

kullanlan mil yataklarn yalayc olarak

kullanlmaktadr.

Genelde stronsiyum tketimi stronsiyum

karbonat eklinde olmaktadr. Stronsiyum

karbonatn son kullanm alanlarna gre

tketimi aadaki gibidir.

Stronsiyum Karbonatn Son Kullanm

Alanlarna Gre Tketimi

Kullanm Alan % (x1000 t)

Renkli TV Tp

Elektroseramik

inko Rafinasyonu

Piroteknik

Seramik ve Cam

Havai Fiek v.s

Dier 69,1

15,2

2,9

4,8

0,8

2,7


8/40

4,5 75,9

16,7

3,2

5,3

0,8

3,0

5,0

TOPLAM 100,0 109,9

Kaynak: Roskill Information Services Ltd., The

Economics of Strontium, 1989.

______________________________________

__

ZIMPARA

Sentetik andrclarn devreye girmesi ile

doal zmparaya olan talep azalmtr. Ancak

andrclarn pahal olmas, doal zmparaya

olan talebin baz zel uygulama alanlarnda

halen devam etmesine neden olmaktadr. Bu

alanlar ticari ve halka ak bina, anayol ve

kaldrmlarn, anmaya direnli ksmlar

kaymayan yzeyleri olup yksek alminali

imento sanayidir.

Doal zmparann geleneksel olarak

kullanlabildii alanlar aada verilmektedir;

A. naat Sektrnde;

1. Ticari ve halka ak binalarda anmaya

direnli ve kaymaz yzeylerde,

2. Anayol ve Kaldrmlarda,

B. Nakil Vastalarnda;

1. Otomobil paralarnda ve

aksesuarlarnda,

2. iftlik makinelerinde ve donanmlarnda,

C. Makinelerde (Elektrikli aletler hari), optik

alanda yzeylerin parlatlmas cilalanmas iin,

D. Ate tulas yapmnda.

________________________________________

KKRT

Kkrt bata gbre sanayi iin gerekli slfrik

asit retiminde olmak zere, kimya, lastik,

boya, kat, demir-elik, petrol sanayileri ile

tarm ilalar, barut, kibrit retiminde

kullanlmaktadr. Petrol, doalgaz ve baca

gazlarndan yan rn olarak elde edilen

ucuz elementler kkrt retimi artmakta ve,

kkrt tketiminin % 88'i slfrik asit

retiminde kullanlmaktadr. Kkrt ve

slfrik asit direkt veya indrekt olarak gnlk

hayatmza esas olan hemen, hemen her

eyde kullanlmaktadr. eitli endstriyel,

akademik ve kamu aratrma guruplar, artan

rafine kkrt yan retimini sarf etmek

amacyla kkrt iin yeni kullanm alanlar

aratrmaktadr. Byk hacimli potansiyelpazarlara sahip yeni kullanm alanlar olarak

unlar sayabiliriz.

1. Kaldrm demelerinde dayankllk

salayan, eriticilere kar direnli, kkrt asfalt

bileimleri.

2. Yksek basn gcne ve yaltkan

zelliklere sahip kkrt kp.

3. Gcn, su ve andrcya kars direnciniartrmak iin eitli materyallerle yaplan

alamlar.

4. Kkrt ieren betonlar, inaat harlar

ve agregatlar.

______________________________________

__

POTAS


9/40

Gbreler, modern ziraat iin ok elzemdir.

nk ziraat, bir mineral tketme ilemidir.

Potas tketiminin yaklak % 94' zirai

gbrelemede, kalan % 6'si endstriyel

sektrde kullanlr. Zirai olmayan alanlarda

potasin en nemli kullanm sahas kostik potas

ve klorin imalindedir. Dier kullanm alanlar

kimya, gda ve seramik endstrisindedir. Son

kullanm ise sabunlar ve deterjanlar, cam ve

seramikler, kimyasal boyalar ve ilalar, likit

gbreler ve dier eitli alanlarda olmaktadr.

Potasn kullanm alanlarna gre pazarlanabilir

rn trleri unlardr: Potasyum klorr,

langbeinit, potasyum slfat, potasyum nitrat

(gherile) ve gbre tuzlar.

Dnya nfusunun giderek artmas,

beslenmeye olan talebin de giderek artmasna

neden olmaktadr. Bu ise daha fazla ziraat

demektir. Ziraat, topraktaki mineralleri azaltan

bir mineral tketim ilemi olduuna gre,

toprakta fakirleen minerallerin yerine

konabilmesi gbrelere ve dolaysyla

potasyumlu gbrelere olan ihtiyacn da

giderek artmas anlamn tar. Bu nedenle baz

bitkilerin yetitirilmesinde o yre toprann

potasyum ieriine ve yaplan tarmsal ilemin

cinsine bal olarak potasl gbreler

kullanlmaktadr.

Potas, btn bitkilerde, niasta ve ekerin

sentezine devaml katkda bulunur. Kk

hcrelerinde topraktan karbonhidratlardan ve

inorganik nitrojenlerden amino asitlerin

sentezini ve di duvarlarnn kalnlamasn

salar. Bu, hububatlarda saplarn

salamlamas anlamna gelir. Potas, keza

bitkilerin di etkenlere kar, hastalklar ve

iklim artlar gibi direncini de artrr.

Potasyum slfatlar ise baz sebzelerde ve keza

birok meyvelerde, zellikle narenciye ve

zmde, klorrn yol at yanmay nlemek

amacyla kullanlr. nk bunlarn kkleri ok

derin olup, uzun seneler boyunca depolanan

klorr atma imkan salar. Slfatlar, patates,

zm ve ttnde, daha iyi lezzet temini iin

kullanlr.

Son senelerde, az miktarda potas, dk veya

hi soda iermeyen diyet izleyen kiilerce,direkt olarak tuz eklinde de kullanlmaktadr.

______________________________________

__

FOSFAT

Fosfat kayasnn % 85 I gbre olarak

kullanlmaktadr. % 15 lik blm ise yem,

gda, deterjan, alam metalrjisi, kat, kibrit,

su tasfiyesi, harp sanayi ve kimya sanayinde

kullanlmaktadr.

______________________________________

__

KAOLEN

Kaolen tketiminde parasal ve tonaj deerleri

bakmndan, birinci sray kat sanayi

almaktadr. Avrupa pazarnda kat, dolgumaddesi olarak toplam tketimin % 40',

Amerika pazarnda ise bu amala toplam

tketimin % 80'i kullanlmaktadr.zellikle

kat dolguda Avrupa kaolinle birlikte kalsit de

kullanmaktadr. Kue-kaplama katta da

benzer durum sz konusu olup, zellikle kue

katta kaolenin kalite bakmndan avantaj ve

stnl vardr. Dnya kat tketiminde,

kaolen ve kalsite ikame olarak, TiO2, talk vb.

de kullanlmaktadr. Bunlarn toplamtketimleri, belirli yllarda kaolen tketimini

azaltmakla beraber, bu oran ok byk

boyutlarda olmamaktadr. Ancak dnya kalsit

tketimi, kaolen tketimini etkileyen en

nemli unsurdur.

Seramikte kaolen tketimi, en ok shhi

tesisat, porselen ve izalatr sanayinde

olmaktadr. Fayansta tketim maksimum % 20

dolayndadr.


10/40

Son yllarda seramik sektr dnda, kaolenin

en byk tketimi imento sanayinde olup,

kaolen tketim oran tvenan retimin % 30'u

mertebesine ulamaktadr.

Seramik sektr dnda kaolenin en byktketimi, boya, lastik ve plastik sanayinde

dolgu maddesi olarak kullanlmasdr.

Kaolen cam elyaf, kimya sanayi, ila sanayi

gibi sektrlerde de kullanlmaktadr. Ancak

kullanm oranlarnn dklne ramen mali

portresi yksek tketimlerdir.

______________________________________

__

SERAMK KLLER

Mineralojik zelliklerine gre snflandrlan

killer, eitli fiziksel ve kimyasal zelliklerine

gre, kaba seramik kili, ince seramik kili,

refrakter kil, balayc kil, iferton gibi fiziksel

zelliklerine gre de snflandrlr.

Seramikte kullanlan killerin kuruma ve ekme

zellikleri, plastiklik, kuru mukavemet, pimerengi gibi zellikleri, kullanm amacna gre

bazen kimyasal bileimden nce gelen bir

zellik olarak da kabul edilebilir.

Geology of Industrial Rock and Minerals, 1969

(Robert Bates)'de verilen, killerin kullanm

alanlar snflandrmas aada sunulmutur;

A. Piirilen Kil rnleri (% 35)

.Tula, kiremit

.Drenaj borular

.Yapsal karo

.Pis su borusu

B. Fayans, yer karosu, cam, ini, anak,

mlek, porselen, shhi tesisat, elektro

porselen (% 40)

C. Dier Tketim (% 25)

.Refrakter sanayi

.imento

.Sondaj amuru

.Dolgu maddesi

.Kaplama malzemesi

______________________________________

__

REFRAKTER KLLER

Refrakter killerin tketim alan olarak:

1. ekilli Tulalar-Refrakterler

A. Youn Tulalar

a.amot ve Yksek Alminal Tulalar

. Ar Hizmet Tulalar

. Genel Hizmet Tulalar

. Hafif Hizmet Tulalar

b. Dier Tulalar (Silika, Porsil)

B. Hafif Tulalar (zole Tulalar)

a. amot zole Tulalar

b. Kizelgur zole Tulalar

2. ekilsiz Refrakterler (Harlar)

A. rg Harlar

a.Youn Tula rg Harlar (amot ve

Yksek Almina rg Harlar)

b. Hafif Tula rg Harlar (zole rg

Harlar)

B. Monolitik Harlar (Uygulama ekline

Gre; Dkm,Dvme,Pskrtme ve Plastik)

a. Youn Monolitikler (amot ve Yksek

Almina Monolitler)


11/40

b. Hafif Monolitikler (zole Monolitler)

Youn tulalarda % 46 alminaya sahip

olanlar amot, % 46 ve daha yksek alminaya

sahip olanlar ise yksek alminal tulalar

olarak adlandrlr. Demir elik sanayindeyksek hacim arlkl, srtnme, krlma ve

cruf ata mukavemetine sahip olan

dolaysyla ar artlarda kullanlacak tulalara

Ar Hizmet Tulalar, kullanm yeri artlarnn

daha hafif olduu yerlerde Genel Hizmet

Tulalar, kullanm yeri hafif olan yerlerde

Hafif Hizmet Tulas ad verilir. zolasyon

tulalar izolasyon amaldrve esas alma

tulalarn arkasnda kullanlr. Harlar tulalar

birbirine balayan toz malzemelerdir.

alma artlarnn ar olduu demir-elik,

imento, petrokimya sanayinde ar hizmet

tulalar, cam sanayinde ve kok frnlarnda

silika asidik ortamlarda asit tulalar dier

alma ortamlarnda genel hizmet ve hafif

hizmet tulalar kullanlr.

Killer homojenlik, plastiklik, nem ve kuru

mukavemet ile dier teknolojik zelliklerininfarkllndan dolay eitli kullanm alanlarna

sahiptir. Dnya kil retiminin yaklak % 75'i

piirilen ve ekillendirilen seramik rnlerinin

imalatnda kullanlmaktadr. Dnya kil

retiminin geriye kalan % 25'i ise killerin

zelliklerine gre refrakter sanayinde,

imento, sondaj amuru, dolgu ve kaplama

malzemesi olarak, temizlik, deterjan, gda ve

ila sanayinde kullanlmaktadr.Refrakter killer

refrakter sanayinin ana hammaddesini tekil

eder. Kullanm gittike artmakta buna bal

olarak zellik arz eden yeni kullanm alanlar

genilemektedir.

______________________________________

__

FELDSPAT

Feldspat n balca kullanm alanlar aadazetlenmitir:

1. Cam Sanayi:

Cam sanayi halen en byk feldspat ve

nefelinli siyenit tketicisi olma durumunu

muhafaza etmektedir. Feldspatik mineraller,

cam reetesinde esas olarak almina kaynaeklinde yer alrlar. Bununla birlikte eritici

(flaks) zellikleri de faydaldr. Feldspat

bnyesindeki alkaliler, erime scakln

drecek flaks grevi yaparlar: almina ise

duyarllk temin eder ve arpma, bklme ve

termal oklara kar mukavemet kazandrr.

Geni anlamda bir genelleme yapmak

gerekirse, yukardaki yararlarna ilaveten

camn saydamln kaybetmesini engelleyen

imalat srasnda viskozitesini de arttran

almina ierii, konteyner (cam, ie) ve dz

cam mamullerde % 1,5-2 orannda mevcuttur.

Cam elyafnda ise, kullanm amacna bal

olarak % 15'e kadar kabilen oranda mevcut

olabilir.

Nefelinli siyenit, nemli bir silika (% 59-60),

almina (% 23-24 Al2O3) ve alkali (% 9,8-10,2

K2O) kaynadr. Cam yapmnda nefelinli

siyenit, cam hamurunun eritilmesinde flaks

olarak kullanlr ve konteynr (kap) camnda

hamurun % 5 ile 15'ini tekil eder.Nefelinli

siyenit en byk lde yiyecek, iecek,

kimyasal madde, ila ieleri ve kavanoz gibi

muhafaza cam retiminde, daha tali oranda

ise dz cam, preslenmi ve iirilmi cam

mamuller yapmnda tketilmektedir.

2. Seramik Sanayi:

Feldspatik mineraller, yzyllardan beri

seramik endstrisinde reete

formlasyonlarnda nemli rol oynamlardr.

Yakn gelecekte de, feldspat ve nefelinli siyenit

iin nihai kullanm alan olarak en nemli

pazarlardan biri olma zelliini devam

ettireceine hi phe yoktur.

Seramik reetesine flakslar (eriticiler), bnye

piirildiinde sv oluumunu salayacakscakln drlmesi amacyla katlr.. Eritici


12/40

(flaks), piirme srasnda seramik bnyenin

camlama derecesini kontrol eder ve rn

frndan istenen camlama derecesinde kar.

Farkl seramik bnyeler deiik camlama

derecesi gerektirdiinden belirli bnyelerde

kullanlacak flaks miktar da deikendir.

Yumuak porselenlerde (dk sda piirilmi)

feldspat reete bileiminin % 25-40'n: sofra

eyasnda % 18-30'unu, elektroporselende %

20-28'ini ve kimyasal -teknik porselende % 17-

30'unu tekil eder. Sodyum ve potasyum

feldspat, ya da nefelinli siyenit gibi flakslardan

hangisinin ne miktarda kullanlacana, ok

sayda teknik kriter etki eder ve bu kriterler

belirli bir flaksn ilavesiyle kazanlacakzellikleri de kapsar. Bunlara rnek olarak,

nihai rnde aranan beyazlk derecesi, kopma

mukavemeti, sr tutma veya reddetme, sr

dekorasyonlar zerine metal ileme etkisi ve

imalatnn geleneksel alkanl gsterilebilir.

Seramik sanayinde potasyum feldspat daha

yaygndr. Potasyum feldspatn avantaj,

yksek viskoziteye sahip bir eriyik

oluturmasdr ve bu eriyiin sonucu olarak,piirme srasnda seramiin ekil

bozulmalarna kar mukavemet temin eder.

Seramik kaplar ve sralarda esas olarak

feldspat kullanlmakla birlikte, shhi tesisat ve

karo imalinde flaks olarak nefelinli siyenit

tercih edilmeye balanmtr.

3. Kaynak Elektrotlar retimi:

Kaynak elektrotlar, feldspatlar iin gelenekselson kullanm alanlardr, nk bunlarn eritici

zellikleri, elektrot kaplama malzemesi

yapmnda ideal bir bileen olma zellii

kazandrr.Karma ilave edilen feldspatn iki

nemli fonksiyonu vardr: ark stabilizr

olarak davranr ve kaynak ukuru korur. Ark

stabilizr olarak kullanlan materyaller,

feldspat yannda potasyum ve sodyum silikat,

kil, talk, nikel ve demir tozlar gibi metalik katk

maddelerini ierir. Bunlar, dk iyonlama

potansiyellerine sahip elementler oluturarak

ark stabilize ederler. Kaynak ukuru

doldurulmas durumunda ise, feldspat gibi

erimi kat bariyerden cruf oluturucular

kaynak ukurunu ve yeni kaynatlm metali

korurlar.

4. Boya Sanayi:

Boyalar genellikle bir pigment (renk verici), bir

ortam (balayc) ve bir salvent (inceltici) ten

oluur. Pigmentlere katk olarak, birok

boyaya, boya retim maliyetini drmek veya

daha pahal pigmentleri ksmen ikame etmek

zere dolgu maddeleri veya ekstenderler ilave

edilir. Bunun tesinde sz konusu katklar,boyaya parklk ve akma zellii gibi eitli

fonksiyonel zelliklerde kazandrlabilir.

Ekstender olarak feldspat veya nefelinli siyenit

kullanlmaktadr.

Feldspatlar, barit ve kalsiyum karbonat gibi

geleneksel boya dolgular ve ekstenderleri

karsnda daha yaygn olarak kullanlan

alternatif durumuna gemektedir. zellikle d

cephe boyalar, anti-korozif boyalar, sva veplaster gibi asite direnli mamullerde kalsiyum

karbonat yerine ikame edilir. D etkenlere

kar renk stabilitesinde avantaj salar.

Nefelinli siyenit de baz lkelerde gittike

artan oranda dolgu maddesi olarak

tketilmektedir.. Mikronize nefelinli siyenit

esas olarak serbest akl, toksik olmayan

dk ya emmeli beyaz ekstender pigmenttir.

5. Plastik Sanayi:

Plastik retimi, endstriyel mineraller iin

katk maddesi olarak kullandklar byk bir

pazar tekil eder ki bunlar, dolgu ve ekstender,

renk verici ve yanmay geciktirici olarak

uygulanrlar. Kalsiyum karbonat gibi

geleneksel dolgu maddelerinin aksine, feldspat

ve nefelinli siyenit daha az miktarlarda

kullanlr.


13/40

______________________________________

__

WOLLASTONT

Wollastonitin balca kullanm alanlar aadazetlenmitir;

1. Seramik Sanayi :

Wollastonitin ana kullanm alan seramik

sanayidir. Seramik malzemeler retimde

feldspat, kalsit, kuvars, dolomit, talk gibi

hammaddeler yerine veya seramik mamuln

belirli zelliklerinin dzenlenebilmesinde

Wollastonit kullanlmaktadr. Bu sanayide

Wollastonit shhi tesisat ve inilerde atlamay,

sktrmay, krlmay ve mamuller zerindeki

s genlemesini nlemesi bakmndan aranan

bir katk maddesidir. Wollastonit

kullanldnda seramik rnn gerek plastik

halde, gerekse kurutulmu halde iken

dayanm ok yksektir. Wollastonit ayrca

kurumay hzlandrr, nemlilik genilemelerini

asgariye indirir. Hamurdaki miktar arttka

frnlama srecinde ksalma sz konusuolduundan yaktta da tasarruf salar.

2. Boya Sanayi :

Wollastonit, boya endstrisinde katk maddesi

olarak kullanlr. Seramik sanayinden sonra en

ok bu alanda tketilmektedir. Bu endstri

dalnda genellikle binalarn kaplama

boyasnda; astar, emisyon boyalar ile yal ve

sulu boyalarda da kullanlmaktadr. Bu

sanayide kullanlmas rengi, ubuksu zellii ve

dk ya absorbisyonu gibi zelliklerindendir.

ok parlak beyazl dolaysyla beyaz ve renkli

boyalarn elde edilmesinde kullanlr.

Wollastonit boyalar, asidik ortamlar iin uygun

deildir. Wollastonit katkl boyalar dzgn bir

yzey salar ve kflenmeye kar dayankldr.

3. Plastik Sanayi :

Wollastonit, plastik ve kauuk sanayinde yarmukavim katk maddesidir. Sentetik

Wollastonit bu alanda daha ok kullanlr.

Fakat doal Wollastonit genellikle sakz, lastik,

suni ksele (poliretan) ve ayrca siyah

olmayan deiik lastiklerin (kauuklarn) elde

edilmesinde kullanlr. Wollastonit katkl

plastikler daha az absorbisyonu, daha dk

dielektrik katsays ve daha dk viskozite

gsterir. Wollastonit s ile sertleen, nemsiz

emici, astara ve yine s ile yumuayan kalba

ekil vermeyi iddetlendirici zellii nedeniyle

plastikte kullanlmaktadr.

4. Andrc Olarak :

Wollastonit, andrc zellii olan seramikler

ve disk eklindeki bileme talarnn imalinde,abuk anp tkenmeyi engellemek iin

kullanlr.

5. Mineral Yn Eldesinde :

Wollastonit mineral yn eldesinde de

kullanlr. Bu kullanm iin hammadde

tlr, sonra macun haline gelene kadar

suda kartrlarak 1500 0C'deki frnlara

gnderilir. Bu frnlarda viskoz ktleler yerinegayet ince fiberler elde edilir. Bu fiberler bir

baka blmde tabakalanr, sarlr,

ambalajlanr ve ses ve s izolasyonlarnda ok

geni bir uygulama alan bulur.

6. Kaplama lerinde :

Wollastonit ayrca kaplama ve kat

endstrisinde katk maddesi olarak da

kullanlr.

7. Cam Sanayi :

Wollastonit mineral zellii nedeniyle cam

sanayinde, parlakl ve salaml ile naylon

sanayinde kalplama ilerinde kullanlabilir.

8. Dier Kullanm Alanlar :

Wollastonit ayrca yer ve duvar karolarnda,

elektrik izolatrleri ile abrazif disk imalinde,


14/40

atee dayankl (refrakter) mamul retiminde,

yapkanlarda, sulayclarda kullanlr.

______________________________________

__

PROFLLT

Profillit refrakter ve seramik rnlerin

imalinde, lastik, boya, kozmetik, sabun v.b

rnlerde dolgu maddesi olarak kullanld

gibi DDT ve benzeri insektisitler iin de

dalm ve dolgu eleman olarak kullanlr.

Seramik rnleri: Elektrik izolatrlerinde

olduka fazla kullanlmaktadr.Profillit ieren

rnler mekanik ve fiziksel zellikler asndan

normal porselen ile benzer zellikler

gstermekle beraber sfra yakn porozite ve

yksek "puncture" deerlerinin nemli olduu

durumlarda uygun olmaktadr. Pirofillit ve talk

karm fayans ve yar vitrz sofra takmlar

imalinde kullanlmaktadr. Pirofillit karmyla

yaplan sofra eyalar yksek mekanik

dayankllk ile beraber mamul madde

yzeyinde zamanla meydana gelebilecek klcalatlaklar tamamen ortadan kaldrmaktadr.

te yandan fayans yapmnda feldspat yerine

pirofillit kullanm ile termal ok, atete

piirme, kltme ile oluabilecek klcal

atlaklar ortadan kalkar ve kolay piirim

imkan salanr.

1. Refrakter rnleri :

Pirofillit kalsinasyona gerek duymakszn

refrakter hammadde olarak kullanlabilir. Bu

nedenle ekicidir. Mullitleme reaksiyonlar

1400-1450oC civarnda da srd iin elik

potalardaki genleme zellii tula derzlerini

kapad iin edeeri (amot vb.)

hammaddelere oranla daha iyi performans

verir. Ancak Demir-elik sanayiinde potalarda

u anda kstl kullanm imkan vardr. kincil

Metalrji proseslerinde, pota oca bulunan

demir-elik potalarnda kesinlikle yetersizdir.

Pirofillit'in genel hizmet malzemesi olarak

retilen seramik ve refrakter rnlerin

imalinde kullanlmasnn nemli avantajlar

unlardr.

.Dk scaklkta piirme olana,

.Dk rutubetle hazrlanabilen atlama riski

az olan karmlar yapabilme olana,

.ekme, bzlme v.b zellikleri kontrol

olana,

.Pirofillitin yksek s iletim zellii ve dk

sl genleme katsays, termal ok direnci

arttrmas,

.Vitrz malzemelerin mukavemetini

arttrmas.

2. nsektisitler:

nce tlm (-230 mesh) pirofillit DDT gibi

insektisitler veya rotenone gibi fungusidler iin

tayc olarak geni olarak kullanlmaktadr.

Akcl ok iyi olduundan ve insektisitlerin

fonksiyonel maddesi ile bir etkilemeyegirmediinden bu alanda kullanlan en ideal

malzemelerden biridir.

3. Beyaz imento retimi:

Pirofillit beyaz imento retiminde de tercih

edilen hammaddelerden biridir. Bu tr

kullanmda pirofillitin fiziksel ve kimyasal

zellikleri itibari ile en dk niteliklisi bile

yeterli olmas fiyat avantaj getirmektedir.

4. Dolgu Malzemesi Olarak Dier Kullanm

Alanlar:

Kaliteli kat imalinde yzey dzgnletirme

amac ile kullanlmaktadr. Krem, deterjan, sert

ve yumuak lastik, temizlik malzemelerinde,

tekstil ve kord finisajnda, melamin, fenol

formaldehid ve re-formaldehid reine

balayc kalp tozlarnda, boya sanayinde

nemli oranlarda kullanlmaktadr.


15/40

______________________________________

__

MAGNEZT

Sinter magnezit, magnezitin 1400 0C'ninzerinde kalsinasyonuyla elde edilir. Dnyada

sinter magnezitin % 75'i magnezit

mineralinden retilmektedir. Sinter magnezit

retiminin hemen hemen tamamna yakn

ksm refrakter endstrisinde bazik refrakter

tula ve monolitik malzeme olarak tketilir.

Bazik refrakter tula metal rafine

endstrisindeki frnlar, potalar ile imento

dner frnlar ve elik endstrisinde toplam

retimin en az % 70'i oranndatketilmektedir. Monolitik harlar ise frn ve

potalarda dvme, dkme tamir malzemesi

olarak kullanlmaktadr.

Kostik kalsine magnezit 900 0C civarnda

kalsinasyon ilemiyle elde edilir. Hayvan

yeminden uranyum karbonat liing

sistemlerine kadar geni bir tketim alan

vardr.

Kullanm alanlar aada sralanmtr.

1. Tarm endstrisinde, ince tarm eklinde

hayvan yemine katlarak: iri taneliler gbre

endstrisinde kok oluturmayan ince tozlar

pastrize tossuzlatrma malzemesi olarak.

2. naat endstrisinde; ask taban, izolasyon

inaat bloklar ve hafif yap eleman olarak.

3. la endstrisi ve tpta.

4. Genel kimya endstrisinde; magnezyum

bileiklerinin retimini balang malzemesi

olarak.

5. Lastik ve plastik endstrisinde; stabilizatr

madde vulkanizr madde olarak.

6. Kat endstrisinde.

7. Otomotiv yalama yalarnda; hzl alan

motorlar iin etkin olarak asitlerin

ntrletirilmesinde katk maddesi olarak.

8. Uranyum cevherlerinden uranyum oksit

eldesindeki karbonat devrelerinde absorbentve katalizr olarak kullanlmaktadr.

______________________________________

__

DSTEN- ANDALUZT- SLLMANT

Sillimanit, andaluzit ve disten susuz

alminyum silikat polimorflarn ierirler ve

genel olarak sillimanit grubu mineralleri olarak

bilinirler. Bu mineraller, yksek scaklkta

oluan yksek refrakter performansl mullit

fazlarn oluturduklar iin ounlukla

refrakter endstrisinde tketilirler. Bu faz

yksek scaklk dayanm ile kimyasal ve fiziksel

anma direnci gsterir. Bu zellikler yksek

scaklk ve kimyasal anma direnci refrakter

sanayinde istenen zelliklerdir. Refrakter

tula, monolitik uygulamalar, elik ve cam

endstrisinde uygulamalar yaygndr. imentofrnlarnda, demir elik frnlarnda,

petrokimya endstrisinde ve seramik

endstrisinde kullanm genilemektedir.

Disten stldnda nemli derecede genleir.

Bu zellii hem avantaj hem de dezavantaj

olabilir. Balama kili kullanlan refrakterlerde

yksek scaklklarda klme olur, bu

klmeyi dengelemek zere ham disten

katks ile stabilite salanm olur. Genilemeistenmeyen yerlerde ise disten kullanlmadan

nce kalsine edilmesi gereklidir.

Refrakter kullanmlarnda, alumina

malzemenin ana performans kriteri, stma

esnasndamalzeme iinde oluan mullit'in

bal yzdesidir. Sillimanit grubu mineraller

mullit reten hammadde olarak bilinmektedir.

Mullit retiminin yars demir-elik

endstrisinde, yksek frnlarda, byk


16/40

kapasiteli potalarda, brlr gvdeleri, imento

frnlarnda, bakr tavlama frnlarnda, cam

frnlarda, seramik reten frnlarda

kullanlmaktadr. Distenin monolitik malzeme

retiminde yaygn olarak kullanm

bulunmaktadr. Andaluzit mkemmel mekanik

dayanm ve srtnme dayanm yansra

refrakter tula imalinde daha az enerji

maliyeti, hacimsel kararllk, crufa ve sl oka

kar iyi diren gsteren zelliklere sahiptir.

______________________________________

__

OLVN

Olivinin tketim alanlar aadaki ekilde

sralanabilir.

1. Demir-elik Sanayi:

Gnmzde olivinin en ok kullanld alan

demir-elik endstrisidir. Bu endstri dalnda

olivin yksek frnlarda eritici ve cruf

dzenleyici olarak kullanlmaktadr. Yksek

frnlarda elik retimi iin demir cevheri ve

kok kmr kullanlmaktadr. Ancak bu

hammaddeler yeteri derecede saf deillerdir.

Bu nedenle yksek frna giren hammaddelerin

yeteri derecede erimesi ve crufa karmas

gerekir. te ilk planda gerekli olan ergimede

olivinin eritici olarak byk rol olmaktadr.

Olivinin konmas ile crufun MgO deeri artar

ve dolaysyla akkanl da artm olur.

Olivindeki yksek MgO deerlerinin, cruf

vizkositesinin yksek frndaki malzemelerinkompozisyonuna bal kalmakszn hareket

etmesini salamas dier bir avantajdr. Ayrca

olivinin sinterleme hadisesine olduka byk

katklar olmaktadr. yle ki olivin sinter

tesislerinde kullanldnda sinterleme

derecesini drmekte, bylece enerji kayna

olarak kullanlan kok tketimi azalmakta ve

sinterin sertliinin artmasyla kapasitenin

artmassalanm olacaktr. Bu proses ayrca,

demir minerallerinin frnda homojen birekilde dalmasn salam olacak ve bylece

impuritelerin ortamdan uzaklamasnda daha

kolay olacaktr. Olivinin dier bir zellii de

frndaki alkalilerin bir araya toplanmasna

mani olmaktr. elik sanayinde olivin ieren

pelletlerin kullanld da bilinmektedir.

2. Refrakter Sanayi:

Yksek ergime derecesinden dolay olivinden

forsterit tula yapm 1930 ylndan beri

srdrlmektedir. Forsterit tulann

refrakterlik derecesi 1890oC civarnda olup

bata demir-elik sanayinde yksek frnlarda,

imento sektrnde ve yksek snn

gerektirdii birok frnda i tula ve refrakter

birok malzeme yapmnda kullanlmaktadr.Potalarn i ksmnn kaplanmasnda da olivin

kullanlr. Ancak olivinin yksek frnlardaki

crufa (yksek CaO ieren frnlarda) kar

fazla mukavemet gstermemesi nedeniyle

genellikle yksek frnlarn nispeten daha az

scak kesimlerinde ve taban ksmlarnda

kullanlmaktadr. Olivinin kullanlmasndaki

dier bir avantaj da, ierisinde bulunan elik

malzemeyi daha abuk soutmasdr.

Devaml dkm elde etmede kullanlan

tundilerin (tundish) imalinde de nemli

miktarlarda olivin kullanlmaktadr.

Tundilerden geen eriyik cevher potalarda

son eklini alarak piyasaya srlr zellikle

tundilerin astar eklinde kaplanmasnda ok

miktarda olivin pskrtlerek kullanlr.

Refrakter sanayisinde deiik oranlarda olivin

ieren tulalar da kullanlmaktadr. Bu tulalar,deiik oranlardaki olivinle fosfat, karbon,

krom gibi minerallerin inorganik maddeler

veya reine ile balanmalar sonucu

oluturulmaktadr. Bunlara kimyasal balaycl

tulalar denir.

3. Dkm Sanayi :

1970'li yllarda Avrupa'da dkm sanayisinde

ok miktarda kullanlmakta olan zirkon vekromitteki yksek fiyat artlar, olivinin bu


17/40

sanayi dalnda pazar bulmasna neden

olmutur. Esasen dkm sanayinde en fazla

kuvars kumu kullanlmaktadr. Ancak dkm

srasnda dklen metalik malzemelerle kalp

arasnda, problemli durumlarda olivinden

yaplm kalplar tercih sebebidir. Kuvars

kumlar, dkm srasnda metal ile reaksiyona

girmekte, olivin kalp ise metalin bnyesine

girmesine msaade etmemektedir. zellikle

manganez elik dkmnde sadece olivinden

yaplm kalplar kullanlmaktadr. Zira silis

kumu dkm srasnda dk ergime

scaklna sebep olmakta, bu da eliin kum

zerinde sinterlemesine neden olmaktadr.

Bu nedenle nce elik zerinde yanmalarolacak, sonrada elik yzeyinde delikler

meydana gelecektir. Olivin ise manganez elik

ile dk ergime faz oluturmaz. Dkm

imalinde, olivin kumuna zaman zaman dk

oranlarda krom ve zirkon katlabilir.

Dkm sanayinde olivinin silis kumuna gre

avantajl ynleri aadaki ekilde sralanmtr.

-Is karsnda olduka dk ve yeknesak

genleme gstermektedir. Bu durumda

genlemeden dolay meydana gelebilecek olan

hatalarda azalma olur.

-Dk s genlemesine sahip olmas

nedeniyle balayc olarak sadece bentonit ve

suyun % 3 miktarlarnda olmas yeterli

olacaktr.

. Termal oka kar srekli mukavemet

gstermekte.

. Daha kolay ekillendirilebilmekte.

. Ksmen keli paralardan olumas daha

fazla Kuru Krlma Dayanm (Green Strength)

gstermesine neden olmakta.

. Silis kumlar silikosis denen hastala neden

olmakta, olivinle altnda byle bir sorun

ortaya kmamakta.

. Olivin ilem srasnda olduka iyi kalsine

olduundan, bnyelerine olduka az miktarda

su kabul etmekte ve bunun sonucu olarakta

yeniden kullanm da kolay olacaktr.

Genel olarak dkm kalb ve onun i ksmndaun halinde (200-300 mesh'lik yani 74-50

mikron aras) olivin kullanlmaktadr. Bu

durumda refrakter zellikte olan kaplama,

dkmn kalptan kolayca kmasn salam

olacaktr.

4. Andrc (Abrasiv) Olarak Kullanm:

Younluklarnn 3.3-3.5 gr/cm3, sertliklerin

6.5-7 ve genellikle keli tanelere sahipolmalar, olivinlere belirgin andrc zellikler

kazandrlmtr. Birok lkede bina ve

kprler gibi yaptlarn yzeylerinin

temizlenmesinde olivin kullanlmaktadr.

Kullanlan yzeye gre 0.09 mm-1.7 mm

boyutlarnda olan olivinler basnl hava ile

temizlenecek yzey zerine pskrtlmek

suretiyle kir, pas ve benzeri istenmeyen

materyaller kolayca uzaklatrlarak yzey

temizlenir. Temizleme ilemine ilavetendzgn yzey veya girintili kntl yzey elde

etmek veya herhangi bir yapnn veya dekorun

bir kesiminin alnmas (koparlmas) iin de

hava basnl toz olivinler kullanlmaktadr. Bu

ama iin 1988 ylndan nce zaman zaman

silis kumu kullanlmaktayd. Silis kumunun

sala zararl olmas nedeniyle bu tarihten

itibaren kullanm yasaklanm, yerine serbest

silis iermemesinden dolay olivin kullanlmaya

balanmtr.

5. Elektrikli Istc (Radyatr) Olarak Kullanm:

Bu stclara "Gece sy depo eden stclar

(Night Storage Heaters)" denmektedir. Bir

elektrikli materyalden sy absorbe eden ve

depolayan radyatr eklinde dizayn edilmi

olivinden yaplm tulalar, belirli bir sre

sonra zellikle gndzleri bu sy yayarak

konutlar stmaktadr. Bu depolama ilemi

elektrik enerjisi fiyatlarnn % 50-60 iskontolu


18/40

olduu gece dnemlerinde olduu iin bunlara

Nght Storage Heater ismi verilmitir. Ancak

1977 ylndan sonra elektrik fiyatlarnda

grlen art, bu radyatrlere olan ilgiyi

azaltmtr.

6. Ballast (Denge) Malzemesi Olarak Kullanm:

Olivin, byk younluundan dolay, baz

denge ilevlerinin esas olduu alanlarda

kullanlmaktadr. zellikle Kuzey Denizi'ndeki

petrol platformlarn dengede tutmak iin

olivin kullanlmaktadr. Olivin, bu

platformlardaki betonlarn gzeneklerini gayet

iyi bir ekilde doldurarak, arlndan dolay

denge ilevine yardmc olmaktadr.

Tren yollarnda salam ve dengeli bir temel

salamak iin de olivin akllar

kullanlmaktadr. Nisbeten keli ve salam

akllar burada iyi bir drenaj salayarak tren

yolunun kaymasn nleyecektir.

______________________________________

__

KUVARS

Dzgn ve temiz olan kuvars kristalleri optik

ve elektronik sanayilerinde kullanlmaktadr.

Ayrca ss ta olarak da kullanlmaktadr.

Kuvars kristalleri elektronik sanayinde frekans

kontrol asilatrerinde ve frekans filtrelerinde

kullanlmaktadr. St kuvars ve cams kuvars

ise tlerek ve hazrlama ilemlerinden

geirilerek cam, deterjan, boya, seramik,

zmpara, dolgu ve metalurji sanayilerindekullanlmaktadr.Cam sanayinde kristal eya ve

zccaciye imalatnda,seramik sanayiinde ise sr

frit yapmnda, yer ve duvar karosunda,

izolatr, elektro-porselen, glazur, sofra eyas

ile vitrifiye seramik yapmnda

kullanlmaktadr.

______________________________________

__

KUVARST

Kuvarsit; kuvars, kuvars kumu, ve kuvarsl

grenin kullanld tm alanlarda kullanlabilir.

Balca tketim alanlar, cam, seramik, boya,

detarjan, dolgu, hafif gazbeton yap elemanlar

(Ytong), silika tula ve ferrosilisyum

retiminde, hammadde olarak, ayrca

ferrokromun ara rn olan silika ferrokrom

retiminde ve demir elik sanayinde yksek

frnlarda asit-baz dengesinin salanmasnda

tketilmektedir.

______________________________________

__

KUVARS KUMU

Cam, imento, deterjan, seramik, boya

metalurji sanayilerinde kullanlmaktadr.

Dnyada mamul kuvars kumu rekabetinin

fazla olmas kuvars hazrlama almalarn

gelitirmektedir.

______________________________________

__

DKM KUMU

Balca Demir-elik endstrisi ile alminyum

ve bakr arlkl alamlarn imalinde kullanlr

______________________________________

__

MERMER

Mermerin balca tketim alanlar; inaat

sektr, gzel sanatlar alan ve

dekorasyondur. En geni kullanm alann

inaat sektr tekil eder. Binalarn i ve d

kaplamalar, dekorasyon ileri, antlar,

heykeller ile ss ve hediyelik eya imalat

nemli tketim alanlarn oluturur. Bilhassa

binalarn i ksmlarnda yer demesi ve duvar

kaplamalar, merdiven basamaklar, stunlar,

mine, mutfak ve banyolarda kullanlr. I

dekorasyon malzemesi olarak masa, sehpa ve

eitli mobilyalar yer alr. Hediyelik eya ve elsanatlar dalnda ise; vazo, biblo, avize,


19/40

ekerlik, kltablas vs. yapmnda bilhassa

gzel renkli mermerler kullanlmaktadr.

Mezar ve mezar talarnda da nemli

miktarlarda mermer tketilmektedir.

Bugn yap tandan ok kaplamaclk,demecilik ve dekorasyonda kullanlan doal

talarn zelliklerine gre kullanm alanlar az

ok deimektedir. Traverten d yaplarn

kaplanmasnda ve demelerinde, hakiki

mermerler i mekanlarda kullanlrken son

yllarda granitin stnln her iki ynde de

artmaktadr. yi cila alma, renk ekicilii ve

salaml nedeni ile granit, ayn zamanda

figr ilemeciliinde de kullanlmaktadr.

Mermer talarnn kimyasal bileimi kalsiyum

karbonat olduu iin kimya, yem ve gbre

alanlarnda, karayolu, beton asfalt ve son kat

dolgu malzemesi olarak da kullanlr. Para

krntlarndan paledyen, mozayik ve suni

mermer yaplmaktadr.

______________________________________

__

ALI TAI

Al tann gnmzde balca drt kullanm

alan vardr.

1. Ham jips, beyaz boya (mineral white=terra

alba) ve dolgu maddesi olarak kat ve

pamuklu tekstil maddelerine katlr. Kmr

iletmelerinde kmr tozlarnda kl orann

artrmak iinde kullanlr. Jips ham halde

imento sanayinde pirizlenmeyi geciktirmek

iin hergn artan miktarlarda kullanlmaktadr.

Nikel izabesinde eritmeyi kolaylatrma ve bira

sanayinde mayalandrma iin kullanlr.

2. Yar mamul bir jips olan alnn kullanm yeri

ok deiiktir. Son yllarda al scak ve souk

yaltm maddesi olarak, ok byk llerde

kullanlmaya balanmtr. Binalarda ses

izolatr ve rutubeti de ayarlayan bir

dzenleyici olarak kullanlmaktadr. Bu

maksatla konferans salonlarnda byk

grltleri kesmek iin kullanlmaktadr. Al

dkm ve kalp ileri iin gerek izabe, gerekse

seramik endstrisinde de byk llerde

kullanlr.Al, tpta cerrahide, diilikte de

kullanlr. Keza eski kullanm alanlar olan sva,

kabartma, ssleme vb. yerlerde, inaatta her

gn biraz daha artan miktarlarda kullanmna

devam olunmaktadr.

3. Maml al, prefabrik inaat malzemelerinin

balca girdisidir. Bugn al ile yaplan eitli

prefabrike malzeme miktar dier btn

alanlardaki miktar ok am bulunmaktadr

ve daha da artmaya aday grnmektedir. Bu

maksatla al ile hazr bina blme duvarlar,

panolar, blok, kiri ve tavanlar yaplmaktadr.

Iki kat levha arasna deterjanla kpk haline

getirilmi al pskrtme suretiyle ok ince

yaprak halinde kalnla kadar her trl imalat

yaplmaktadr. Alnn ucuz, basit ve yerli

malzeme olmas bu alanda tketimini ok

arttrmaktadr.

4. Kimya sanayinde altann kullanlmas,

bundan 40 yl kadar nce, pratik olarak hi bir

alanda kullanlmayan anhidritin, Ingiltere'de

Imperial Chemical Industries irketinin bu

hammeddeyi amonyum slfata evirmeyi

baarmas ile balamtr. Bu yntemde

havann azotu yapay amonyaa

dntrlerek anhidrat ile birletirilmekte ve

elde edilen amonyum slfat tarmda gbre

olarak kullanlmaktadr. Ayrca anhidrat kokla

indirgenerek, ynteme gre kkrt veyakkrt okside ile slfat asiti elde etmek iin

kullanlmaktadr. Halen skoya'da anhidrit ve

aldan faydalanlarak slfrk asit yaplmakta

ve yan rn olarak portland imentosu elde

edilmektedir.

______________________________________

__

KRE


20/40

Kirecin tketim alanlar aada tablo halinde

verilmitir.

KRECN TKETM ALANLARI

KMYASAL VE ENDSTRIYEL MetalurjikEriyik, elik retimi, demir d

metaller retimi, flotasyon, ergime

Kimyasal retim Magnezya,

alkaliler, karpit, beyazlatma, inorganikler,

organikler

Salk, tortu ve kat Su artma, pis

su, atk artma, aartma, kostikleme

Seramik Cam, refrakterler,tulalar

Besinler eker prosesi, st

prosesi, turungil z

Petrol Yalama, rafineri, sondaj

amuru

eitli Boyalar, pigmentler, deri

temizleme, vernik

YAPI Bina yapm, yollar hava alanlarSva,

al, har, stabilize yol, asfalt, yol temelleri

ZRAAT Orman, toprak kirelenmesi,

gbre

______________________________________

__

PERLT

Perlit en yaygn olarak kullanld alan inaat

sektrdr.

Perlitin tketim alanlar balklar halinde

aada verilmektedir.

1. Inaat Sektr.

a. Perlitli svalar

b. Perlit agregal hafif yaltm betonu(imento veya al balaycl)

c. Perlit agragal hafif yap elemanlar

d. Is ve ses yaltc gevek dolgu maddesi

olarak perlit kullanm

e. Yzey demelerde s ve ses yaltcolarak perlit kullanm

f. imento ve al dndaki balayclarla

yaplan zel amal perlit betonlar

2. Tarm Sektr :

Topran fiziksel zelliklerini artrc "substrat"

maddesi olarak perlit kullanm

a. Tarla tarmnda

b. Bahe tarm ve seraclkta (fide

yetitiricilik, kltr tarm vb.)

c. imli spor alanlarnda

3. Sanayi Sektr:

A. Gda, ila ve dier kimyasal maddeler

retiminde szme yardmc maddesi olarak

perlit kullanm

a. Gda sanayinde

. Bira, arap ve likrleri szmede

. Bitkisel yemeklik yalar szmede

. Meyve sular szmede

. eker erbeti szmede

. Msr erbeti szmede (glikoz/dekstrozretiminde)

b. la ve Kimya Sanayinde

. Antibiyotiklerin szlmesinde

. Pektin szmede

. Soda kl eriyiklerinin filtrasyonu

. Sitrik asit szme

. Sodyum silikat (su cam) filtrasyonu


21/40

. Slfrik asit filtrasyonu

. Uranyum erbeti filtrasyonu

. Kat sanayinde (beyaz su) filtrasyonu

. Flok szmede (alminyum hidroksit ve

floklasyon ilemlerinde)

. Boyalarn szlmesinde

. Fosforik asit szme

c. Dier Szme ilemlerinde

. Makine ya szme (kullanlm makine

yann rejenerasyonu)

. me suyu szmede

. Yzme havuzlarnn suyunu szmede

. Atk sular temizlemede szme

ileminde

B. Sanayide s yaltmnda perlit kullanm

a. Svlatrlm gaz tanklarnn s

yaltmnda

. Svlatrlm petrol gazlar (LPG)

. Svlatrlm doal gazlar (LNG)

. Sv azot ve amonyak

. Sv progan, etan ve metan

. Sv oksijen

. S soygazlar, itici gazlar (propellanlar),soutucu gazlar (refri geranlar vb.)

b. Souk depolarn yaltmnda.

c. 1000 oC kadar scaklktaki reaktrlerin,

potanlarn vb. yaltmnda.

C. Metalurjide perlit kullanm

a. Dkmclkte metalurjik flaks olarak

b. Dkm kumuna katk maddesi olarak

c. Potadaki ergimi metalin korunmasnda

d. Dvmede veya haddeye giden scak metal

ingotlarn s kayplarn nlemede

e. Demir-elik sanayinde ergimi metalincruf kontrolnde

f. Perlitli yaltc refrakterlerin retiminde

. Seramik balaycl perlit refrakter

tulalar

. Alminyum fosfat balaycl perlit

refrakter tula veya betonlar

. Perlitli refrakter har

D. Seramik ve cam sanayinde katk maddesi


E. la ve kimya sanayinde dolgu maddesi


a. Ilalarda (insan sal ilalar-veteriner

ilalar)

b. Haere ilalarnda (bitki koruma vb.)

c. Temizleyici tozlarda

d. Gbrelerde

e. Dinamit retiminde

f. Testre (yzeyi grenli) rtcl yksek

boyalarn retiminde

4. Dier Uygulamalar

a. Sondajlarda, imentolama ilemini

kolaylatrc katk maddesi olarak,

b. Gemi dipleri kaplama ve yaltmnda,

c. Petrol artklarndan veya dier yal

atklardan gelen su kirliliini gidermede,

d. Baraj gllerinde, kentlerde, ak su

rezervuarlarnda buharlamayla su kaybn

nleyici olarak,


22/40

e. Ambalajlama iin dolgu maddesi.

f. Plastik kpklere ve plakalara katk dolgu

maddesi,

g. Ucuz ve hafif plastik mobilya yapmndadolgu maddesi,

h. Titreimli tespitte

. Yangna kar zellikle elik

kontrksiyonlarda yaltm kat olarak.

Perlitin genlemi olarak kullanmnn yansra

ham olarak da bitmi kullanm alanlar vardr.

Ham perlit kimyasal bileimi bakmndan silislive alminyumlu bileikler iermesi nedeni ile

kalsiyum esasl balayclar ile kimyasal

reaksiyona girerek hidrolik aktivite

gsterdikleri iin inaat sektrnde geni

apta kullanlmaktadr. Bu kullanmlar,

imentodan ekonomi salad gibi dayankllk

da kazandrmaktadr. Bunun iin ham perlit

kayas krlp tld gibi, doal olarak

agrega halinde bulunan perlit kaynaklar da

kullanlmaktadr.

Ham perlitin, krlm, tlm ve tane

boyutlarna ayrlm olarak kullanm alanlar

yledir;

1. Asit ve bazlara kar, dayankl olduu iin

zellikle kanalizasyon borularnn retiminde

kullanlr,

2. ve d inaat svalarnda,

a. Dona kar dayankl olduu iin su alan

inaatlarda,

b. at ve teras su izolasyonlarnda,

c. Yzme havuzu yapmnda,

d. Hafif yap malzemesi karakterinde olduu

iin s izolasyonunda sva olarak veya briket

gibi izolasyonlu hafif yap elemanlar

retiminde kullanlr,

3. Demiryollarnda patinaj kumu olarak,

4. Abrasif sanayinde andrc olarak,

5. Filtre kumu ve akll olarak su artma

tesislerinde TS 4081'e uygun olarak kullanlr,

6. Karayolu yapmnda asfalt dolgu malzemesi

olarak kullanlr.

______________________________________

__

POMZA

Pomza balca 3 sektrde kullanlr;

1. naat sektrnde

2. eitli sanayi sektrlerinde andrc olarak

3. Tarm sektrnde

Pomza, lkemizde ve dnyada geni anlamda

inaat sanayinde kullanlmaktadr. lkemizde

retilen pomzann % 90' yurt iinde

inaatlarda kullanlmaktadr. Pomza, perlitin

kullanld alanlarn genellikle tmnde

kullanlr. Perlit gibi genletirmek iin enerji ve

yatrm gerekmediinden, inaat sektrndeki

kullanm son yllarda hzla art

gstermektedir.

Pomzann sanayi sektrndeki kullanm

alanlarnn banda abrazif sanayi gelmektedir.

Pomza ok krlgan ve sertlii 5-6

civarndadr.tme srasnda cams, midye

kabuu eklinde krlr ki keskin kenarl yapsen ince boyutuna indirildiinde bile

kalmaktadr.Olduka hafif andrc olarak

snflandrlan pomza gerek doal, gerek doal

olmayan madeni eyalar ve yumuak

metalleri (gm gibi) cilalamakta kullanlr.

Abrazif sanayi dnda pomza aada sralanan

sanayilerde de kullanlr;

Boya sanayinde: Przl kaplamada

(Kaleterasit), ses izole edici duvar boyas,

motifi boya iin astar macunu dzeltmede,


23/40

Kimya sanayinde: Kimyasal tayc ve

filtrasyon malzemesi olarak,

Metal ve plastik sanayiinde: Temizleme ve

cilalama, titreim zellii olan malzemeler

yapmnda son ameliye iin, elektrikselkaplama, ta basma kalplarn temizlemede,

Cam sanayiinde: Televizyon tp dzeltme,

cam cilalama, kesik cam tamamlama

malzemesi olarak,

Mobilya sanayinde: Cilalama, piyano anahtar

ve resim ereveride motif vermede,

Elektronik sanayinde: Devre plaketlerini

temizlemede,

Seramikte: Asta malzemesi olarak; tekstilde de

kot kumann aartlmasnda,

Tarm sektrnde: Topran zelliklerini slah

etmek ve suni gbrenin topaklamasn

nlemek amac ile anti-kek olarak.

______________________________________

__

VERMKLT

Genletirilmi vermiklitin en nemli kullanm

alanlar, yaplarda ve hafif yap malzemeleri

imalinde, s

yaltm ve zirai uygulamalardr. Vermiklit

ieren karmlar ve allar, yaplarda atee

direnli muhafaza eleman, ses yaltkan, nem

ve su younlamasna kar koruyucu, panelduvar, beton duvar ve tavanlarda dekoratif

malzeme olarak ta kullanlmaktadr.

Kaba taneli vermiklitler, ara duvar blmeleri

arasnda ve d cephelerde dolgu malzemesi

olarak, kn s kaybn nlemede

kullanlrlar.Ayrca akkor haldeki scak

dkmlerin tanmasnda erimi metalin

rtlmesinde, krlmay nlemek amacyla

paketleme ve tamaclkta, buhar boru vekazanlarnn yaltmnda, dkm elemanlar

yapmnda haddeleme ileminde kuru

balayc olarak kullanlr.

Ziraatte ince taneli vermiklit, toprak

dzenleyici malzeme olarak, bitki yetitirme

ortam hazrlanmasnda, tarmda, bahecilikteve ormanclkta deiik uygulamalarda

kullanm alanlarna sahiptir. Atee dayankl

panel duvar imalinde ve gerektiinde sondaj

amurlarnda katk malzemesi olarak kullanlr.

Tane boyuna gre kullanm alanlar da yle

sralanabilir:

1. 1/2 in-20 mesh: konutlarda izolasyon

malzemesi, akustik svalar, tavan-kubbekaplamalar, boru kaplamalar, tecrit edici

imentolar.

2. 20-40 mesh: Buzdolab, otomobil ve

uaklarda izolasyon malzemesi, yangn

sndrcler, filtreler, soutucu depolar.

3. 40-120 mesh: yer muambalar, at

kaplamalar, dielektrik komitatrler

4. 120-200 mesh: motor yalar, plastikrnler

5. 200-270 mesh: Duvar katlar, d cephe

boyalar ve atee dayankl film yapm.

______________________________________

__

ALUNT

Kuvars ieriinden dolay antik alardadeirmen ta olarak kullanlan alunit

cevherleri, 13. yzylda ilk kez Izmir-Foa'da

ap retimi iin kullanlmtr. Gnmzde ise,

Al-slfat (Al2(SO4)3) apa tercih edilmektedir.

Dier taraftan alunit cevheri, deerli bir

potasyum gbresi (K2SO4) kayna olarak

kullanlmaktadr. Ayrca amonyum slfat veya

fosfatla kark gbre retiminde

kullanlmaktadr. Alunit ve aluminyum

slfatn kullanm alanlar unlardr.


24/40

. Gbre sanayi,

. Alminyum retimi,

. imento sanayi,

. Eczaclk ve tp,

. Deri sanayi,

. Tekstil sanayi,

. Kat sanayi,

. Koku ve renk giderici olarak,

. Sularn artlmasnda,

. Al katk maddesi olarak,

. eker sanayinde,

. Yangn sndrclerde katk maddesi olarak,

. Boya, lak ve vernik imalatnda.

______________________________________

__

NADR TOPRAK ELEMENTLER

Nadir toprak elementlerinin eitli ekillerde

(metal, oksit, tuz) tketildii alanlar balca 4

grupta toplanabilir.

1. Seramik ve cam sanayi,

2. Metalurji sanayi,

3. Petrol katalizr,

4. Dierleri.

Her gruptaki ayrntl kullanm alanlar aada

verilmitir.

Nadir toprak elementlerinin kullanm alanlar:

Kullanm Alan Kark La Ce Pr

Nd Sm Eu Gd Tb

Dy Ho Er Tm Yb

Y

METALURJ - - - -

- - - - -

- - - - --

Y.D. elik X X - -

- - - - -

- - - - -

-

Paslanmaz X X - -

- - - - -

- - - - -X

Dier " X X - - -

- - - - -

- - - - -

K.B.D.Demiri X - X -

- - - - -

- - - - -

-

K.Erime zellii X - X -

- - - - -

- - - - -

-

Di.Alamlar(Mg,Al,Ti,Cu) X X

X - X - -

- - - - -

- - X

PETROL - - - - -

- - - - -

- - - - -

KATALZR - - - -

- - - - -

- - - - -

-

Petrol Par. X X X X

X X - X -


25/40

X - - - X

-

Egz.Gz.Kont. X - X -

- - - - -

- - - - --

Di.Katalitik UyX X X -

X X - X -

X - - X -

-

SERAMK - - - -

- - - - -

- - - - --

Kaplama X X X X

X - - - -

- - - - -

X

Srlama - - X X X

- - - - -

- - - - X

Refrakter - X X -

- - - X -

- - - - -

X

CAM - - - - -

- - - - -

- - - - -

Parlaklk X - X X- - - - -

- - - - -

-

Optik cam - X - -

- - - X -

- - - - -

X

Renk ama - X X X

X X - - -

- X X - -

-

Boyama - - X X

- - - - -

- - X - --

Radyas. Kontrol - X X X

- - - - -

- - - - -

-

Kaplama - X X -

X - - - -

- - - - --

Fluoresans - X X -

X - - - -

- - - - -

-

KALICI MKN X - - -

X X - - -

- - - - -

-

FOSFR.MAD. - - - -

- - - - -

- - - - -

-

Katod n tpX X X X

X - X X -

- - - - -

X

x-Ray camlar - X - -

- - X X X

- - - - -

-

Floresans lamba - - X

- - - X -

- - - - -

- X


26/40

Lazerler - - - -

X - - X -

- X X X -

X

NKLEER KULLANIM. - - -- - X X X

- X - - -

- -

DERLER - - - -

- - - - -

- - - - -

-

Mcevher - - - -- - - - -

- - - - -

X

Tp - - - - -

- X - X -

- - X - -

Gne enerjisi - - - -

- - - - -

- - X - -

X

Mikro dalga cihz. - - -

- - - - X

- - - - -

- X

Kim.Lazer - X - -

- - - - -

- - - - --

Soutucular - - - -

- - - X -

- - - - -

-

Mikroskop cam - X -

- - - - -

- - - - -- -

Tekstil - - X - -

- - - - -

- - - - -

______________________________________

__

SEPYOLT

zgl yzey alan ve buna bal yksek

absorpsiyon zelliinden dolay sepiyolitin

balca kullanm alanlar unlardr;

1. Koku giderici olarak iftlik ve ahrlarda; evcil

hayvanlar ve ahr hayvanlarnn atklarnn

emilmesi ve koku giderilmesi iin zeminlerde

(pet-litter),

2. Tarm ve bcek ilalar taycs olarak,

3. Madeni esasl yalar, nebati yalar ve

parafinlerin rafinasyonunda,

4. Atk su artma sistemlerinde,

5. Karbonsuz kopya katlar ve sigara

filtrelerinde,

6. Gastrointestinal sistemle ilgili ilalarda

toksin ve bakteri emici formlasyonlarda,

7. Deterjan ve temizlik maddelerinde.

Katalitik zellik : Byk yzey alan, mekanik

dayanm ve termal durayllndan dolay son

zamanlarda sepiyolit granlleri, katalizr

tayc olarak smektit ve kaolen grubu

minerallere tercih edilmektedir.Hidrojenasyon, deslfrizasyon,

denitrojenasyon, demetilizasyon, etanolden

butadien ve metanolden hidrokarbon eldesi

gibi birok katalitik proseste

Co,Ni,Fe,Cu,Mo,W,Al,Mg'un katalitik

destekleyicisi olarak sepiyolit kullanlmaktadr.

Sepiyolitin katalitik uygulamalar unlardr :

1. Olefinlerde doygun olmayan C=C balarnn

hidrojenasyonu,


27/40

2. Otomobil ekzoslar ve fabrika bacalar iin

katalitik seramik filtre imali,

3. Etanolden butadien retimi,

4. Metanolden hidrokarbon retimi,

5. Sv yaktlarn hidrojenasyonu.

Reolojik zellikler : Sepiyolit, su veya dier

svlarla, nispeten dk konsantrasyonlarda

yksek viskoziteli (1000-40.000 cps/5 rpm,

Brookfield viskozimetresi) ve durayl

sspansiyonlar oluturur. Sepiyolitten yaplan

sspansiyonlar tiksotropik zellik

gsterdiinden, kozmetik, yaptrc ve gbre

sspansiyonlarnda kalnlatrc (thickener)

olarak kullanlr. Sepiyolit ayrca, dier killere

gre tuzlu ortamlarda daha durayldr ve bu

nedenle zellikle petrol sondajlarnda amur

malzemesi olarak kullanlr. pH=8'e kadar

faydal zelliklerini muhafaza eder, ancak

pH>9 olduu koullarda peptizasyon

viskozitede ani bir de neden olur.

Reolojik zelliklerinden dolay kullanld

alanlar unlardr;

1. zelti kalnlatrc ve tiksotropik zellikleri

nedeniyle boya, asfalt kaplamalar, gres ya

ve kozmetik rnlerde

2. Yksek elektrolit konsantrasyonu ve

scakla sahip derin sondajlarda amur

malzemesi olarak,

3. Tarmda toprak dzenleyicisi olarak; tohumkaplama ve gbre sspansiyonlarnda, haere

ve bcek ilalar taycs olarak

4. Balayc zelliinden dolay eczaclkta ve

katalizr tayc pelet ve tablet olarak,

5. Kat, mukavva, filtre ve duvar kad ve

kauuk sanayilerinde dolgu maddesi olarak

6. Tula ve seramik rnlerde (zellikle high-

tech uygulamalar bulunan honeycombseramikler),

7. Deterjan sanayinde

Ayrca besicilikte yemle kartrldnda verim

art salamakta ve hayvanlarda amonyum

dengesini kontrol etmektedir. Yine son

zamanlarda, atk sulardan biyogaz retimindemetanojenik bakteri taycs ya da

biyoreaktr olarak kullanm gelitirilmitir.

Lifsi yapda olmas, buna karlk kanserojen

etkisinin asbeste kyasla son derece dk

olmas, asbest yerine kullanlmasn da

gndeme getirmitir.

______________________________________

__

GRAFT

Doal grafit tek bana veya dier baz

malzemelerle kartrlp, ekillendirilerek,

saylamayacak kadar ok geni alanlarda

kullanlmaktadr. Yalayc olarak, elektrik

sanayinde, dkmclkte, boyaclkta,

elektronik malzeme yapmnda, izole

tesislerinde, motorlarda, kurun kalem

yapmnda ve daha birok alanda grafittenyararlanr. En nemli kullanm alan ise, elik

sanayi ve elektro metalurji sanayi'dir.

Grafitin kullanm alanna gre, genellikle ekli

belirtilmez. Ancak, pota gibi ekillendirilmi

refrakterlerin yapmnda, daha stn

zellikleri nedeniyle, pul eklindeki grafit tr,

dier metalurji uygulamalarnda ise daha ucuz

olmasndan dolay, amorf grafit tercih

edilmektedir.

1. Makine Paralarnda Yalayc Olarak;

Kayganl, yumuakl ve makine paralar

zerinde uzun mddet yapabilmesi zellii

nedeni ile, makine yataklarnda yalama

maddesi olarak kullanlabilir. Bu alan iin

kullanlabilecek grafitin ok saf olmas (en az %

95 grafitlemi karbon) ve kuvars gibi sert

mineralleri iermemesi gerekir. Bu alan iin en

uygun grafit tr, phesiz pul eklinde


28/40

olandr. Grafit 0.1 - 1 mikron boyutuna

tldkten sonra, ya, su, alkol veya

bunlara benzer tayc bir sv ierisinde

kolloid hale getirildikten sonra, makine

parasnn istenen yerine iletilir. Tayc svnn

trne bal olarak, grafit burada kuru veya

ya bir tabaka oluturur. Kuru tip, frn zincir ve

arabalarnda, motor silindirlerinde, deniz

aralarnda ve kimyasal tesislerde; ya tabaka

tr ise, yksek basn altnda, bilyal

yataklarda kullanlr.

2. Ergitme - Pota Endstrisinde

Grafitin, dnya retiminin hemen hemen

yarsna yakn miktar, bu alandakullanlmaktadr. Grafitin ergime derecesi ok

yksek olduundan (yaklak 4.000 oC), sya

dayankldr. Genleme sabitesi ok dk;

mekanik yklenmeye, kimyasal etkilenmeye ve

scaklk deiimlerine kar dayankll ok

iyidir. Isy ok iyi iletmesi ve d yzeylerinin

bir svnn metali kavrayp - tutmayaca

ekilde kaygan olmas gibi nedenler de,

zellikle dkm potalar iin tercih edilen

zellikler arasndadr. Balayc zellik

kazandrmak iin, arlnn yars kadar ate

kili veya kmr katran; istenen zellikleri

kazandrmak ve maliyeti drmek amacyla

da kum, ate tulas ve asbest gibi ilaveler

yaplr. Karma giren maddelerin oran,

kullanl amacna gre deiir.

Pota iin elverili grafit tr, ince taneli

(ortalama tane boyu 0,3 mm.), younluu

fazla, kl ve kkrt iermeyen, yksek tenrl

(% 85 veya daha fazla) grafitlemi karbon

ierendir. Kl ierdii takdirde, kln ergime

derecesinin yksek olmas (ounlukla Sri -

Lanka Tipi) istenir.

3. Dkm Sanayinde

% 40 - 60 grafitlemi karbon ieren grafit

tozlarnn, asl kullanld yerler

dkmhanelerdir. Kil ve kumla kartrmaksuretiyle dkm kalplar yapmnda kullanlr.

Bentonit veya olivin ile kartrlp, tlm

kok kmr tozu ve petrol koku, bu sanayi

dalnda grafiti ikame edebilmektedir.

4. Kurun Kalem Ucu Yapmnda

Kurun kalem ucu, ilenmi kaolen, bentonit

ve grafit karmndan yaplr. Bu kullanma en

uygun grafit tr, ince taneli ve kompakt

olandr. Yumuakl nedeniyle, daha ok

doal grafit tercih edilir. Saflnn ykseklii

orannda, bu alandaki kymeti artar. Dk

kaliteli kalem ular iin amorf grafit kullanlr.

Her iki durumda da arzu edilen grafit tr,

andrc madde (kuvars gibi) iermeyen ve %

96 orannda grafitlemi karbona sahipolandr.

5. Motor ve Jeneratr Fralar malinde

Bu malzemeler, yksek scaklktaki amorf veya

damar trndeki doal grafitten yaplr. Bu

amala uygun grafitin grafitlemi karbon

miktar % 85'ten fazla olmaldr. Grafit fra

yapmnda, zift, katran veya reine ile

balanm grafit ve metal tozlar (bakr veyagm) kullanlr.

6. Grafitin Dier Kullanm Alanlar

Son senelerde kuru pil sanayinde, bol miktarda

grafit kullanlmaya balanmtr. Bunun iin pul

tr (levhams) ve grafit tozu en uygunu olup,

en az % 85 grafitik karbon iermesi gereklidir.

Grafit ayrca uak sanayinde, belirli jet motoru

paralar ve uak paralarnda, byk ldearlk azaltlmas iin grafit flamanla

kuvvetlendirilmi kompozit malzemeler

kullanlr. Bu tr malzemeler ayn zamanda,

spor malzemelerinde de kullanlmakta olup,

otomobillerde kullanlabilirlii konusunda da

aratrmalar yaplmaktadr.

Grafit, atom reaktrlerinde, ila retiminde,

metalurji sanayinin eitli dallarnda ok ynl

olarak kullanlmaktadr. Toz metalurjisinde,grafit, yatak malzemesi yapmnda ve elik


29/40

imalinde, elie, karbon salayc olarak iki ayr

amala kullanlr. Grafit, toz harman

malzemenin sktrlmak suretiyle

ekillendirilmesi srasnda yalayc olarak; bu

materyalin sinterlenmesi srasnda ise, metal

oksitleri indirgeyici olarak grev yapar. Demir -

elik retiminde kullanlan grafit ok saf

olmaldr. Dier baz metallerin retimindeki

gerekli grafitin ayn derecede saf olmas o

kadar nemli olmayabilir. Grafitin safl, tane

boyutu, boyut dalm ve nem durumu gibi

faktrlerin deiimine bal olarak; anma ve

srtnmesi istenilen dzeyde, kendinden yal

yataklar imal edilebilir. Bu sahada kullanlan

grafitin tr ve safl konusunda bir snrlamayoktur.Aadaki tablo da grafitin balca

kullanm alanlar verilmitir.

Grafitin Kullanm Alanlar

Kullanma Amac Kullanld Alanlar

REFRAKTERLK (VEYA DAYANIKLILIK)

Refrakter Tulalar

Dkm Boyalar

Potalar

Yatay Mufl Frnlar

(Retort)

Soba Boyalar

Elektrodlar

LETKENLK Motor ve Jeneratr Fralar

Pil Tozlar

Fren Astarlar

Elektrodlar

Basm (Electro - Typing)Is Deitiricileri

KARBON VERCKarbon Ykseltici

Izabe Ilemleri

Nkleer Moderatrler

(Ntron Yavalatclar)

YALAYICILIK Yalayclar

Motor ve Jeneratr Fralar

Barut Cilas

Lastikler

Kurun Kalemler

Yataklar

Tohum ve Gbre Kaplama

Fren Astarlar

Piston Halkalar (Segmanlar) Motor Gmlekleri

KMYASAL ASALLIK Contalar

Yaptrclar

Boyalar

Refraktrler

Pil Karbonlar

Dkm Boyalar

Pas Temizleyiciler(Kazanlar) Soba Boyalar

______________________________________

__

BART

tlm baritin en nemli kullanm alan

sondaj sektrdr. Dnya barit retiminin %

85-90' bu sektrde kullanlmaktadr. Baritin

younluunun yksek olmas, andrclnn

dk olmas, yksek basn ve sya kar

stabil olmas, manyetik zelliinin olmamas,

eitli kaynaklardan kolay ve uygun maliyetle

elde edilebilmesi sondaj sektrnde yaygn

olarak tketilmesini salamaktadr.


30/40

Cam endstrisinde deiik baryum bileikleri

kullanlmaktadr. zellikle preslenmi

camlarda, baryum oksit kurun oksitten daha

fazla parlaklk salamaktadr.

Boya sanayinde badana tipi boyalarda,beyazlatc pigment olarak, yal boyalarda

inceltici olarak kullanlmaktadr. tlm

baritin sentetik kauukla kartrlmas ve asfalt

ilavesiyle, havaalan pistleri ve yksek

standartl yol kaplamalar yaplr.

Baryumun X-nlarn zararsz hale getirme

zelliinden dolay rntgen ekimlerinde,

ntronlar engelleme zelliinden dolay atomreaktrlerinde kullanlr.

Lastik sanayinde dolgu malzemesi olarak

kullanlan barit, seramik sanayinde seramik

cilas olarak kullanlr.

Baritin kimya sanayinde de nemli bir

kullanm mevcuttur. Litofon, baryum

hidroksit, baryum siyanat, baryum kromat,

baryum nitrat vs. eldesinde kullanlr.

Cam endstrisinde kullanlan barit, 16-20

mesh boyutlarnda tlmelidir. % 98

BaSO4, en fazla % 1.5 SrO2, % 0.15 Al2O3, %

0.15 Fe2O3 deerlerine sahip olmaldr.

Kimya sanayinde kullanlan baritin BaSO4

oran % 95'den fazla ve tane boyu 4-20

mikron arasnda olmaldr.

________________________________________

TALK

Talk; seramikte, boya yapmnda, at

kaplamasnda, haarat ilac retiminde, kauuk

ve kat sanayinde, kozmetik ve farmakolojide,

asfalt dolgu maddesi yapmnda, hayvan yemi

ve gbre retiminde kullanlr. Kullanm

amacna gre, yumuakl, ya absorbsiyonu,nem oran, erime noktas, zgl arl, s ve

elektrik iletkenlii ve kimyasal analiz

nemlidir.

1. Seramik Sanayinde:

Talkn s ile genleme zelliinin ok az olmasnedeniyle banyo ve mutfak seramiklerinde ve

elektrik sobalarnn plakalarnda kullanlmasn

salamtr. Seramik sanayinde kullanlacak

talkta fiziksel ve kimyasal yap bakmndan

homojenlik istenir. Ayrca, tane irilii ve

dalm ile piirme rengi de nemlidir.

Bileiminde manganez ve demir istenmeyen

impuritelerdir. CaO % 0.5, demir oksit % 1.5 ve

Al2O3 % 4' ten fazla olmamaldr.

Elektroseramik ve srlamada kullanlan talk safmagnezyum silikattr. Ayrca kloritsiz kompakt

talk (steatit) kullanlabilir.

2. Boya Sanayinde:

Lif ve yaprak zelliine sahip talklar, ya

absorblama zelliinden dolay boya ve

benzeri ya yapmnda kullanlmaktadr. Boya

sanayinde kullanlan talk tldnde son

derece beyaz ve tenr yksek olmal (%98.5). Ayrca 325 mesh' lik elekten

geebilmelidir. Talk lifi boya tabakacklarnn

birbirine ve yzeye kenetlenmesini salar. Ar

boya materyallerinin kmesini nleyip,

boyann daha homojen olmasn salar.

3. at Kaplamasnda:

Bu i iin genellikle kalitesiz talklar kullanlr.

Bu yzden hammaddede beyazlk ve saflk

aranmamaktadr. Aranan zellikler tane boyu

ve dalm ile ya emme zelliidir.

4. Haarelere Kar:

Talk haare ldrc ila yapmnda da

kullanlmaktadr. laca toksik etki, istenen

younluk ve az andrclk zelliklerini

kazandrr.

5. Kauuk Sanayinde:


31/40

Talk, bir ok sentetik lastik, plastik ve kauuk

retiminde doldurucu olarak kullanlr.

Maddeye sk bir doku kazandrr.

6. Kat Sanayinde:

Talk, yumuakl, tane boyu, mrekkep emme

zellii ve suda erime zellii nedeni ile kat

sanayinde rahata kullanlabilmektedir. Ancak

kullanlacak talkn CaCO3 oran % 2-5'ten fazla

olmamal ve baka mineral iermemelidir.

7. Kozmetik ve Farmakolojide:

Talkn istenilen tane boyutunun elde edilmesi

mmkn olduundan kimyasal safl ve

kayganlndan dolay kozmetik rnleri ve ila

retiminde kullanlmaktadr. Bu sanayide

kullanlan talkta aranan zellikler, ierdii lifsi

ve sert minerallerin azl, arsenik ve demir

miktarlarnn dk olmasdr.

______________________________________

__

ZEOLT

Zeolitlerin endstriyel alanlarda kullanlabildii

1940'l yllarda ortaya konulmasna ramen tali

mineral olarak volkanik kayalarn boluk ve

atlaklarnda bulunduunun bilinmesi

kullanmlarn snrlamtr. Ancak 1950'li

yllardan sonra denizel ve glsel tflerin de

zeolit ierdiklerinin saptanmasyla, doal

zeolitlerin kullanm alanlar hzla genilemitir.

Zeolitlerin balca fiziksel ve kimyasalzellikleri olan; iyon deiiklii yapabilme

adsorbsiyon ve buna bal molekler elek

yaps, silis ierii, ayrca tortul zeolitlerde ak

renkli olma, hafiflik, kk kristallerin gzenek

yaps zeolitlerin ok eitli endstriyel

alanlarda kullanlmalarna neden olmutur.

Son yllarda nemli bir endstriyel hammadde

durumuna gelen doal zeolitlerin bu

zelliklerinden biri veya birinden fazlasnnistedii kullanm alanlar: kirlilik kontrol,

enerji, tarm-hayvanclk, maden-metarlurji ve

dier alanlar olmak zere 5 ana blmde

toplanabilir.

1. Kirlilik Kontrol:

Son yllarda zeolit mineralleri iyon deitirme

ve adsorbsiyon zellikleri nedeniyle kirlilik

kontrolnde gittike artarak

madenler ve kullanım alanları

Documents