İlkÖĞretİm İkİncİ kademe tÜrkÇe dersİ ÖĞretİm … · 2019-10-04 · İlköğretim...

Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Fırat University Journal of Social Science Cilt 21 Sayı 1 Sayfa 169-196 ELAZIĞ-2011

İLKOumlĞRETİM İKİNCİ KADEME TUumlRKCcedilE DERSİ OumlĞRETİM PROGRAMIrsquoNDAKİ ldquoOKUMArdquo OumlĞRENME ALANINA İLİŞKİN KAZANIMLARIN GERCcedilEKLEŞME DUumlZEYİNE

YOumlNELİK OumlĞRETMEN GOumlRUumlŞLERİ

Teachersrsquo Perceptions of Realization Level of Learning Attainments in ldquoReadingrdquo

Mehmet Nuri GOumlMLEKSİZ1 Ahmet Turan SİNAN2 Sezgin DEMİR3

OumlZET Bu araştırmanın amacı ilkoumlğretim ikinci si oumlğretim programındaki ldquoOkumardquo

oumlğrenm

ABSTRACT The aim of this study is to determine he learning attainments related to ldquoreadingrdquo

learnin

curriculum constructivism Turkish language education reading

Learning Domain in Second Grade Elementary School Turkish Language Curriculum

kademe Tuumlrkccedile dere alanı ile ilgili kazanımların gerccedilekleşme duumlzeyini belirlemektir Araştırmada veri toplamak

amacı ile 32 maddeden oluşan Likert Tipi Okuma Oumlğrenme Alanı Oumllccedileği geliştirilmiştir Bu araştırmanın ccedilalışma grubunu Malatya il merkezinde goumlrev yapan 191 Tuumlrkccedile oumlğretmeni oluşturmaktadır Verilerin analizinde aritmetik ortalama ve standart sapma kullanılmıştır ldquoOkumardquo oumlğrenme alanı ile ilgili kazanımların edinimi noktasında Tuumlrkccedile Oumlğretim Programının genel olarak uygulamada etkili olduğu belirlenmiştir Oumlğretmenlerin ilkoumlğretim oumlğrencilerinin seviyesine uygun youmlntem ve teknikleri kullanarak onların okuma-anlama hızı ile becerilerini artırmaları oumlnerilmektedir

Anahtar SoumlzcuumlklerTuumlrkccedile Dersi Oumlğretim Programı Yapılandırmacılık Tuumlrkccedile Eğitimi Okuma

to what extend tg domain in Turkish language curriculum at Elementary schoolrsquos second grade were realized A

32 item Likert Style Reading Learning Domain Scale was developed by the researchers to collect the data The study covers 191 teachers of Turkish Language working in Malatya city center Mean scores and standart deviation were used to analyze the data With the study Turkish Language curriculum was found effective in acquiring the learning attainments related to ldquoreadingrdquo learning domain It is offered that teachers should increase reading-understanding speed and skills of the students by using methods and technics suitable for their level

Key Words Turkish language

1 Doccedil Dr Fırat Uumlniversitesi Eğitim Fakuumlltesi Eğitim Bilimleri Boumlluumlmuuml Elazığ 2 Yrd Doccedil Dr Fırat Uumlniversitesi Eğitim Fakuumlltesi Tuumlrkccedile Eğitimi Boumlluumlmuuml Elazığ 3 Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Doktora Oumlğrencisi Elazığ

FUumlSosyal Bilimler Dergisi 2011-211

Giriş Birey doğası gereği suumlrekli oumlğrenme ve oumlğrendiklerini geliştirme suumlreci

iccedilerisindedir Bu suumlrecin başarılı olması ve istendik youmlnde davranış değişikliklerinin gerccedilekleştirilmesi ccedilağın gereklerini yansıtan zengin bir eğitim programının gerccedilekleştirilmesi ve suumlrekli geliştirilmesi ile muumlmkuumlnduumlr Tuumlrkiyersquode Milli Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanıp 2004 yılından itibaren uygulanmaya başlanan İlkoumlğretim Tuumlrkccedile Dersi Oumlğretim Programı (İTDOumlP) yapılandırmacı yaklaşımı merkeze almıştır Aydın (2007 12) yapılandırmacılıkta genel olarak bilginin insan tarafından oluşturulduğunu ve bu oluşumun zihinsel bir tutamağının bulunduğunu belirtir

İnsan bilgiyi ccedilevreden pasif olarak elde etmez aksine aktif şekilde bilgiyi gerccedilekleştirir oluşturur (Jaworski 1996) İTDOumlPrsquote birey aktif olarak değerlendirilir ve oumlğrenme suumlreci de dikkate alınır Tuumlrkccedile Dersi Oumlğretim Programırsquonda oumlğrenme suumlrecinde oumlğrencinin birikim ve deneyimlerinden hareketle ccediloumlzuumlmler uumlretmesi oumlğrenme-oumlğretme etkinliklerinde oumlğrencinin gelişim duumlzeyinin dikkate alınması dolayısıyla değerlendirmede oumlğretim suumlrecindeki gelişimin de oumlnemli olduğu yaklaşım olarak benimsenmiştir (MEB 2005 3) Bireysel bakış accedilısının ve değerlendirmenin oumln plana ccedilıktığı İTDOumlPrsquote bilgiye ulaşmak tecruumlbe ile yeni bilgilerin yorumlanmasına dayalıdır ldquoYapılandırmacılığın temel ilkelerinden birisi de yorumsamacılıktır (hellip) Her şeyin goumlreceli olması her şeyin değişebilirliği her şeyin gidebilirliği veya farklı anlam ve yorumların ortaya ccedilıkabilmesi iccedilin metinler uumlzerinde yapılacak yorumların buumlyuumlk bir oumlnemi vardırrdquo (Aydın 2007 38) Bu durum bir yandan oumlğrenci uumlzerindeki baskıyı ortadan kaldırırken bir yandan da oumlzellikle Tuumlrkccedile oumlğretimi accedilısından anlamlandırmanın daha verimli gerccedilekleşmesine ortam sağlayacaktır Oumlğrenciler kendi kişisel duumlşuumlncelerinin dolayısıyla kendilerinin değerli olduklarını duumlşuumlnecektir Bilgiye ulaşmayı bireysel aktivitelere dayandıran yapılandırmacılık bu yolla bireyin oumlğrenme suumlreci iccedilerisinde aktif olarak yer almasını sağlayacaktır

Hein (1991) oumlğrenmeyi sosyal bir aktivite olarak tanımlar ve insanların birbirleriyle etkileşimi sonucu ancak onu belirli bir oumllccediluumlde tanıyabileceğimizi belirtir Eğitim-oumlğretim ortamı da son derece oumlnemli olup gerek birey gerekse de grup ihtiyaccedillarını karşılayacak şekilde duumlzenlenmelidir ldquoYapılandırmacı eğitim ortamları bireylerin ccedilevreleriyle daha fazla etkileşimde bulunmalarına dolayısıyla zengin oumlğrenme yaşantıları geccedilirmelerine olanak sağlayacak bir biccedilimde duumlzenlenir Bu tuumlr eğitsel ortamlar sayesinde bireyler zihinlerinde daha oumlnce yapılandırdıkları bilgilerin doğruluğunu sınama yanlışlarını duumlzeltme ve hatta oumlnceki bilgilerinden vazgeccedilerek yerine yenilerini koyma fırsatı elde ederlerrdquo (Guumlltekin Karadağ ve Yılmaz 2007 511) Oumlğrencilerin oumlğrenme ortamında daha fazla sorumluluk almaları ise yapılandırmacılıkta temel yaklaşımdır (Goumlmleksiz ve

170

İlkoumlğretim İkinci Kademe Tuumlrkccedile Dersi

Kan 2007 61) Yapılandırmacı yaklaşım ile duumlzenlenen eğitim programında davranışccedilı yaklaşımdan farklı olarak oumlğretmen merkezli oumlğretim modeli terk edilmiştir Bunun yerine oumlğrenci merkezli ve ccediloklu zekacirc kuramını merkeze alan probleme dayalı oumlğrenme uygulamalarına ağırlık verilmiştir ldquoProbleme dayalı oumlğrenme oumlğrencilerin eleştirel duumlşuumlnme yaratıcılık ve bağımsızlıklarını geliştirmelerini ve oumlğrenme sorumluluğunu kendi uumlzerlerine almalarını sağlayan oumlğrenci merkezli youmlntemleri iccedilerirrdquo (Guumlltekin Karadağ ve Yılmaz 2007 512) Bu anlayışta oumlğrenci-oumlğretmen iletişimi ve etkileşimi oumln plana ccedilıkarılmıştır Yapılandırmacı eğitim oumlğrencilerin gelişim evrelerine ilgilerine ve ihtiyaccedillarına yanıt verirken gerccedilek yaşamla bağını koparmaz Ccediluumlnkuuml konu odaklı bir oumlğretim anlayışı yerine oumlğrenenin gelişim ilgi ve beklentilerine youmlnelik bir anlayışı temel alır (Aydın 2007 65) Aynı zamanda yapılandırmacı anlayış sonuca değil suumlrece odaklıdır Oumlnemli olan oumlğrenciye eleştirel duumlşuumlnme sorgulama karşılaştırma vb becerileri kazandırabilmektir Sonuccedil olarak ldquoyapılandırmacılığın temel anlayışı oumlğrencilerin bilgiyi yığmamaları aksine bilgilerini etkin bir biccedilimde suumlrekli yeniden yapılandırmaları esasına dayanmaktadırrdquo (Yıldız 2003 3) Uumllkemizde ilkoumlğretimden uumlniversiteye kadar uygulamaya konulan bu eğitim anlayışı buumltuumln eğitim oumlğretim etkinliklerine youmln vermekte ve şekillendirmektedir Bu bakımdan yapılandırmacılığın temel oumlzelliklerini yakından bilmek son derece oumlnemlidir Oumlğrenmeye odaklanma bilginin iccedileriğe bağımlı olması gerccedilek ortamla bağlantı kurma ve bunu basite indirgememe bilgiyi oumlnceden belirlemeden esnek bir yapıyı oluşturma ve ortaklaşa-işbirlikli etkinliklerini uygulama gibi durumlar yapılandırmacı yaklaşımın temel oumlzellikleri arasında yer almaktadır Bunların yanı sıra oumlğrenci denetimi her oumlğrencinin kendi gerccedileğini keşfetmesi suumlreccedil değerlendirmesi ve tasarımın alana bağımlı olması yapılandırmacılığın oumlzellikleri arasında yer almaktadır (Guumlrol 2002 164) Davranışccedilı anlayışla hazırlanmış olan eski programa ilişkin eleştiriler genellikle haklı bulunmasına rağmen yeni programa yapılan eleştiriler ise felsefi boyuttan ccedilok uygulama boyutunda yoğunlaşmaktadır (Kayıkccedilı ve Sabancı 2009 242) Zamanın yetersizliği değerlendirme suumlrecindeki sıkıntılar geleneksel anlayıştan kopamamak gibi sorunlar yapılandırmacı modelle hazırlanan programlara youmlnelik olarak suumlrekli dile getirilmektedir

Dil insanlar arasında iletişimi sağlayan ccedilift eklemlilik oumlzelliği ile de diğer iletişim araccedillarından ayrılan toplumsal bir araccediltır Bilindiği gibi Saussure dili dil yetisinin birey dışında kalan toplumsal bir youmlnuuml olarak tanımlar(Saussure 1998 44) Saussurersquoe goumlre birey onu tek başına ne yaratabilir ne de kendi isteği doğrultusunda değiştirebilir Aksine dil varlığını yalnızca topluluk uumlyeleri arasında yapılan bir tuumlr soumlzleşmeye borccedilludur Bu durum dilin bireyi belirli bir topluluğa bağladığı ve ona aidiyet duygusu kazandırdığı gerccedileğini ortaya koymaktadır Aynı zamanda dil oumlğrenimi ile ccedilevre arasındaki yakın

171


ilişkiyi de goumlzler oumlnuumlne sermektedir Chomsky de dil ediniminin gerccedilekte ccedilocuğun yaptığı bir şeyden ccedilok ccedilocuğun bedeninin beslenerek gelişmesi gibi ccedilevresel uyaranlarla oluştuğunu belirtmektedir (Chomsky 2009 159) Bu nedenle dil oumlğretiminin gerccedilekleşeceği ccedilevrenin oumlzellikleri başarıyı yakından etkileyecektir Bir dilin geliştirilmemesi insan deneyiminin birccediloğuna ulaşamamak dolayısıyla da duumlzguumln bir biccedilimde duumlşuumlnememek demektir (Chomsky 2009 220) Ccediluumlnkuuml dil bireye soyut bir duumlnyanın kapısını accedilar Kişi dış duumlnyadaki kavramları kendi dilinin penceresinden anlamlandırır veya anlamlandıramaz

Dil aynı zamanda bireyin ccedilevresi ile suumlrekli etkileşim iccedilerisinde bulunmasını sağlayan ccedilok boyutlu devingen ve aynı zamanda kalıtsal boyutları olan bir sistemdir ldquoDil kalıtsal boyutları ile birlikte bir etkileşimdir Bu etkileşimin merkezinde başlangıccedilta kalıtsal nitelikleriyle insan yavrusu ccedilocuk ve anne sonrasında sırasıyla ailenin diğer bireyleri yakın aile ccedilevresi okul ve akran grupları ve her tuumlrluuml canlı ve cansız aracıyla yaşamın insan odaklı dinamizmi yer almaktadırrdquo (Demir ve Yapıcı 2007 181) Bu bakımdan ne aileden gelen dilsel oumlzellikler ne de formal eğitim kurumlarında geliştirilmesi amaccedillanan dilsel beceriler şansa bırakılmalıdır Ccediluumlnkuuml dil insanın duumlnyadaki yer ve konumunu belirleyen başlıca olgudur (Oumlztuumlrk Dağabakan ve Dağabakan 2007 155)

Ana dili oumlğretimi bireyi geleceğe hazırlar ve belirli bir hayat tecruumlbesi kazanmasına fırsat verir Aslında ana dili oumlğretimi bir tuumlr ccedilıraklık doumlnemi niteliğinde olup oumlğrencinin derinleşmek iccedilin seccedileceği bilim dalını incelemesine ve toplum iccedilinde yaşayıp ccedilatışmasına yardım eder (Marshall 1994 19) İnsan ana dili ile duumlnyayı ve yaşamı anlamlandırır belirli bir duumlşuumlnce sistemine sahip olur Ana dilin yaşama etkisini Aksan ldquoEvren zihnimizde anadilimize goumlre biccedilimlenir biz ccedilevremize ana dilimizin penceresinden bakar varlıkları durumları hep onun anlama ve anlatma yolundan giderek adlandırırızrdquo biccediliminde accedilıklar (Aksan 1973 430) Ana dili bireye aidiyet duygusu kazandırarak onları bir insan yığını olmaktan kurtarıp millet bilinccedil ve sevgisini kazandırır ldquoAna dili bireyleri birbirine bağlayan bir toplumu gelişiguumlzel insan yığını olmaktan ccedilıkarıp milletleştiren en oumlnemli etkenlerden biridir Bu sebepledir ki her devirde toplumlar kuumlltuumlrlerini yaşatabilmek ve gelecek kuşaklara aktarabilmek iccedilin ana dillerini toplumun buumltuumln fertlerine oumlğretme gayreti iccedilerisine girmişlerdirrdquo (Oumlzbay ve Melanlıoğlu 2009 9) Bu youmlnuuml ile de ana dili eğitimi ciddiyetle ele alınması kuumlltuumlrel değerlerle beslenmesi gereken bir uygulama alanıdır Gelişmiş uumllkelerde ana dili eğitimi anlama ve anlatma olmak uumlzere iki temel dil becerisi uumlzerine kuruludur Anlama becerisi okuduğunu ve dinlediğini anlama anlatma becerisi ise konuşarak ve yazarak anlatma becerisi şeklinde ayrıştırılmaktadır (Demir 2009 53)

172


Oumlğretmen ve oumlğrencilerin akademik başarısızlıklarının ortak nedenleri arasında olarak okuma alışkanlığının olmaması goumlsterilmektedir (Altun 2009 571) Okuma eylemi bireyin en oumlnemli ve etkili oumlğrenme aracıdır İnsanoğlu buumltuumln kuumlltuumlrel birikimini dile kodlamış ve dilsel uumlruumlnler aracılığı ile guumlnuumlmuumlze kadar ulaştırmıştır 20 yuumlzyılda ise metin dil bilim ve oumlzellikle goumlsterge bilim alanındaki gelişmeler lsquometinrsquo kavramının da sınırlarını genişletmiş okuma eğitiminin oumlnemini bir kat daha artırmıştır Bu nedenle ana dili eğitiminde kullanılan metinler seccedililirken son derece dikkatli olunmalıdır Bu metinlerin tuumlruumlnuumln guumlzel oumlrneklerinden seccedililmesi kadar tuumlruumlnuumln oumlzelliklerini yansıtması da oumlnemlidir (Ccedileccedilen ve Ccediliftccedili 2007 47) Oumlğrenci bu metinlerde ana dilinin en doğru ve guumlzel oumlrnekleri ile karşılaşmalıdır Oumlğrencilerin bunları kavramasına youmlnelik etkinlikler gerccedilekleştirilmelidir

İTDOumlPrsquote okuma ldquoses organları ve goumlz yoluyla algılanan işaret ve sembollerin beyin tarafından yorumlanarak değerlendirilmesi ve anlamlandırılması suumlrecirdquo şeklinde tanımlanır (MEB 2005 5) Okuma eylemi bir metindeki anlamın yazar okur ve metin uumlccedilgeninde yeniden kurulması ilgili metindeki anlamsal boşlukların dil dışı ansiklopedik goumlstergelerden yararlanarak alımlanmasıdır Akyol (2006 29) okumayı ldquoyazar ve okuyucu arasında aktif ve etkili iletişimi gerekli kılan dinamik bir anlam kurma suumlrecirdquo olarak tanımlamaktadır Bu nedenle okurun girişimi metnin amacı uumlzerine bir tahmin yuumlruumltmekten ibaret olup bu tahminin de organik bir buumltuumln olarak duumlşuumlnuumllen metnin buumltuumlnuuml tarafından kabul edilmesi gerekmektedir (Eco 1991 38) Kısaca okuma ldquometnin duumlşuumlnsel oumlruumlntuumlsuumlnuuml kavrama duumlşuumlnceler arasındaki bağıntı ve ilişkileri bulgulayıp saptama bunları kendi iccedilinde bir duumlzene koymaya youmlnelik bir etkinlikrdquo olarak tanımlanabilir (Oumlzdemir 1983 11)

İlkoumlğretim ikinci kademe oumlğrencileri okumanın mekanik youmlnuuml olan harfleri kelimeleri ve bunları seslendirebilme gibi becerileri kazanmış zevk iccedilin okuma becerilerine de kısmen ulaşmışlardır Bu doumlnemde gerccedilekleştirilecek okuma eğitimi ise ccedilocuğun ccedilok youmlnluuml ve hızlı olan gelişim yeteneklerine cevap verecek doğru hızlı ve anlamlı okuma becerilerini geliştirecek nitelikte olmalıdır (Oumlzbay 2007 4) Aksi halde ccedilocuğun fiziksel bilişsel ve dilsel gelişim alanlarına pek de uygun olmayan bir okuma programının uygulanma tehlikesi ortaya ccedilıkar ldquoAraştırmacı ve sorgulayıcı oumlğrenci merkezli eğitim sistemi oumlğrencilerde okuma alışkanlığını geliştirebilmektedir Oumlğrenci hem araştırma yeteneğini geliştirebilmekte hem de gerek kendisini gerekse uumllkeyi ilgilendiren olayları sorgulayabilmekte ve olaylara eleştirel yaklaşabilmektedirrdquo (Goumlmleksiz 2004 187-188)

Okuma edimi bu bağlamda bireyi geleceğe hazırlamakta ve karşılaşılabilecek problemlere farklı ccediloumlzuumlmler uumlretilebilecek becerilerle donatmaktadır Okuma eğitimi

173


gerccedilekleştirilirken bireysel farklılıklar oumlnemli bir etken olarak kendisini goumlstermekte ve oumlğrenme hızını etkilemektedir ldquoCcedilocuklar okumayı değişik yaş ve aşamalarda oumlğrenirler Bir ccedilocuk anaokuluna başladığında bazı tek soumlzcuumlkleri okuyabilirken başka bir ccedilocuk ilkokul doumlneminin bitimine dek bu gelişim aşamasına ulaşamayabilirrdquo (Yavuzer 2004 45) Bu bireysel farklılıklar oumlğrenme suumlrecinde gerek oumlğretmen gerek oumlğrenci gerekse de eğitim programı accedilısından dikkate alınmalı ve oumlğrenci asla oumlğrenme hızındaki yavaşlıktan dolayı eleştirilmemelidir Yapılandırmacı eğitim anlayışında ise bilgi bireye ait kavramsal yapılar tarafından gerccedilekleştirilir (Matthews 1993) Oumlzellikle ldquoBireyin bireyselliğinin bilincine varması uumlyesi olduğu toplumla ilişkilerini duumlzenlemesi okuma guumlcuumlnuuml kazanmasına bağlıdır buumlyuumlk oumllccediluumlderdquo (Oumlzdemir 1983 17) Bu bağlamda duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde ise okuma dil ve kişiliği en etkili şekilde geliştirecek en oumlnemli araccedillardan biridir (Oumlzbay 2007 2)

Okuma eğitiminde unutulmaması gereken diğer bir nokta da bu eylemin kişiden kişiye değişen bir yaratıcılık sergilemesidir ldquo Aynı sayfayı okurken guumllen okur olduğu gibi ağlayan okurun da bulunması gerccedileği okumanın yaratıcı bir eylem oluşunu goumlstermesi accedilısından anlamlıdırrdquo (Manguel 2004 116) Bu nedenle sınıf iccedilerisinde her oumlğrenciden metni aynı şekilde yorumlamasını beklemek aynı zamanda onların yaratıcıklarına ket vurmaktır Aksine oumlğrencilerden gelebilecek farklı yorumların oumlnuuml accedilılmalı hatta metinden kopmadığı suumlrece bu tuumlrden farklı yorumlara değer verilmelidir ldquoSıradışı bir okuma iccedilin metni anlama alımlama yorumlama kuram ve youmlntemleri oumlğretilmeli ve muhakkak uygulamalar yapılmalıdırrdquo (Akay 2009 33) Okuma ccedilalışma alanının en oumlnemli hedefleri oumlğrencileri bağımsız birer okur olarak yetiştirmek onlara basılı ve diğer goumlrsel araccedilları kendi başına kullanabilme yetisini kazandırabilmektir Yine kuumlltuumlrler arası eğitim uygulamalarına katkıda bulunabilmek farklı uumllkelerdeki yaşamları diğer uumllkelerdeki ccedilocukların yaşam şartlarını yansıtan metinlerin yanı sıra farklı kuumlltuumlrlere ait metinler hikacircyeler efsaneler ve komedi kitaplarının da sunulmasına bağlıdır (Yıldız 2003 105-106) Ccedilocukta okuma eğitimi ilkoumlğretim ccedilağının sonlarına denk gelen 15 yaşın sonuna kadar planlı ve suumlrekli bir şekilde gerccedilekleştirilirse okuma alışkanlığı oluşur Birey ise bundan sonra hayatı boyunca okuyacağı gazete ve kitaplar ile oumlmruumlnuumln sonuna kadar kişisel gelişimini suumlrduumlruumlr (Yalccedilın 2002 54)

Araştırmanın Amacı Tarama modelindeki bu araştırmanın amacı İlkoumlğretim İkinci Kademe Tuumlrkccedile

Dersi Oumlğretim Programırsquondaki ldquoOkumardquo oumlğrenme alanı ile ilgili kazanımların gerccedilekleşme duumlzeyine ilişkin oumlğretmen goumlruumlşlerini belirlemektir Bu genel amaccedil doğrultusunda belirlenen alt amaccedillar şunlardır

174


1 ldquoOkumardquo oumlğrenme alanı ile ilgili kazanımların gerccedilekleşme duumlzeyine ilişkin oumlğretmen goumlruumlşleri nedir

2 Okumaya hazırlık aşamasındaki kazanımların gerccedilekleşme duumlzeyine ilişkin oumlğretmen goumlruumlşleri nedir

3 Okuma kurallarını uygulama aşaması ile ilgili kazanımların gerccedilekleşme duumlzeyine ilişkin oumlğretmen goumlruumlşleri nedir

4 Okuduğu metni anlama ve ccediloumlzuumlmleme aşaması ile ilgili kazanımların gerccedilekleşme duumlzeyine ilişkin oumlğretmen goumlruumlşleri nedir

Evren ve Oumlrneklem Araştırmanın evrenini 2009-2010 eğitim oumlğretim yılında Malatya il merkezindeki

ilkoumlğretim okulları ikinci kademede goumlrev yapan 255 Tuumlrkccedile oumlğretmeni oluşturmaktadır Evrenin tuumlmuuml oumlrneklem olarak alındığından ayrıca oumlrneklem seccedilimine gidilmemiştir Araştırmanın yuumlruumltuumllduumlğuuml doumlnemde izinli veya raporlu olduğundan 13 oumlğretmene ulaşılmamıştır 27 oumlğretmen araştırmaya katılmak istememiş ve oumllccedileği cevaplandırmamıştır 24 tane oumllccedilek de amaca uygun doldurulmadığından değerlendirme dışında bırakılmış ve toplam 191 oumlğretmen araştırma kapsamında yer almıştır Araştırma kapsamında 111 (581) kadın 80 (419) erkek oumlğretmen yer almıştır Oumlğretmenlerin 37rsquosi (194) 1-5 yıl arası 88rsquoi (461) 6-10 yıl arası 29rsquou (152) 11-15 yıl arası 37rsquosi de (194) 16 yıl ve uumlzeri hizmet suumlresine sahiptir Bu oumlğretmenlerden 149rsquou (780) Eğitim Fakuumlltelerinden 30rsquou (157) Fen Edebiyat Fakuumlltelerinden 12rsquosi de (63) Eğitim Enstituumllerinden mezun olmuşlardır

Veri Toplama Aracının Geliştirilmesi Araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından 32 maddelik beşli

Likert tipi bir oumllccedilek hazırlanmış ve uygulanmıştır Oumllccedilek geliştirilirken oumlnce ilgili alan yazın incelenmiş ve bir taslak oumllccedilek oluşturulmuştur Geliştirilen taslak oumllccedilek Malatya il merkezinde goumlrev yapan beş Tuumlrkccedile oumlğretmeninin goumlruumlş ve değerlendirmesine sunulmuş ve oumlğretmen goumlruumlşleri alınmıştır Ardından oumllccedilek iccedilerik geccedilerliliği accedilısından Fırat Uumlniversitesi Eğitim Fakuumlltesi Tuumlrkccedile Eğitimi ve Eğitim Bilimleri Boumlluumlmlerinde goumlrev yapan oumlğretim uumlyelerinin değerlendirmelerine sunulmuştur İlgili uzmanlardan gelen goumlruumlş ve eleştiriler doğrultusunda maddeler yeniden değerlendirilmiş bazı duumlzeltmeler yapılarak oumln değerlendirmeye hazır hale getirilmiştir

Oumllccedileğe ilişkin analiz sonucunda KMO değeri 0911 Bartlett Testi ise 2891328 olarak hesaplanmış ve bu sonuccedil 005 duumlzeyinde anlamlı bulunmuştur Bu sonuccedil maddelere faktoumlr analizi uygulanabileceğini goumlstermektedir Faktoumlr analizi sonucunda faktoumlr yuumlklerinin 048 ile 068 arasında değiştiği belirlenmiştir İlk 16 madde iccedilin

175


Cronbach Alpha guumlvenirlik katsayısı 090 ikinci 16 madde iccedilin ise 089 bulunmuştur Oumllccedileğin buumltuumln olarak Cronbach Alpha guumlvenirlik katsayısı da 094 olarak hesaplanmıştır Ayrıca oumllccedileğin Spearman_Brown guumlvenirlik katsayısı 088 Guttman split half katsayısı da 088 şeklinde hesaplanmıştır Bu sonuccedillar oumllccedileğin guumlvenilir olduğunu goumlstermektedir

Verilerin Ccediloumlzuumlmlenmesi Verilerin analizinde yuumlzde frekans aritmetik ortalama ve standart sapma

kullanılmıştır Araştırmada her bir maddenin gerccedilekleşme duumlzeyini belirlemek amacıyla ldquoTamamen (5)rdquo ldquoCcedilok (4)rdquo ldquoBiraz (3)rdquo ldquoAz (2)rdquo ve ldquoHiccedil (1)rdquo dereceleri kullanılmıştır Aritmetik ortalamaların yorumlanmasında ise 100-500 arasındaki ortalama değerler ldquoTamamen 421-500rdquo ldquoCcedilok 341-420rdquo ldquoBiraz 261-340rdquo ldquoAz 181-260rdquo ve ldquoHiccedil 100-180rdquo şeklinde belirlenmiştir

Bulgular Araştırmanın bu boumlluumlmuumlnde elde edilen bulgular bu alanda yapılan benzer

ccedilalışmaların sonuccedilları ile karşılaştırılmalı olarak birlikte ele alınmış ve yorumlanmıştır Ccedilizelge 2 Oumlğrencilerin Okumaya Hazırlık Aşamasındaki Kazanımları Edinme Duumlzeylerine İlişkin Oumlğretmen Goumlruumlşleri

Oumlğretmenler Madde No Maddeler

X ss

1 Oumlğrenciler ana ve alt başlıklardan hareketle metnin iccedileriği hakkında fikir yuumlruumltebilmektedir 390 067

2 Oumlğrenciler goumlrsel unsurlardan hareketle metnin iccedileriği hakkında fikir yuumlruumltebilmektedir 406 066

3 Oumlğrenciler iccedilin imgesel anlama youmlnelik youmlnlendirmeler yeterlidir 346 079

Toplam X = 380

Tuumlrkccedile dersi metni daha iyi anlayabilmesi iccedilin okumaya hazırlık aşamasında bireyden birtakım oumln eylemler gerccedilekleştirmesini istemektedir ldquoKonuyu belirlemenin okumayı kolaylaştırdığından bahsederek oumlnemli bir iş olduğu oumlğrenciye anlatılmalı ve metinler uumlzerinde başlık ve goumlrselleri kullanarak konu belirleme alıştırmaları yapılmalıdırrdquo (Akyol 2006 31) Bu bağlamda oumlğretmenlere youmlneltilen maddelerden biri İTDOumlP ile ilişkili olarak ldquoOumlğrenciler ana ve alt başlıklardan hareketle metnin iccedileriği hakkında fikir yuumlruumltebilmektedirrdquo maddesidir Bu maddeye youmlnelik olarak araştırmaya katılan oumlğretmenler ldquoccedilokrdquo ( X =390) duumlzeyinde goumlruumlş belirtmişlerdir Bu sonuca goumlre araştırmaya katılan Tuumlrkccedile oumlğretmenlerinin İTDOumlPrsquouuml oumlğrencilerin okumaya oumln hazırlık eylemlerinden biri olarak başlıklardan hareketle metnin iccedileriğine youmlnelik tahminde bulunmak iccedilin yeterli goumlrduumlklerini ortaya koymaktadır Yapılan bir araştırmada da oumlğretmenler ilkoumlğretim 5 sınıf oumlğrencilerinin metinlerden hareketle başlıktan iccedileriği

176


639 duumlzeyinde tespit edebildiklerini belirtmişlerdir (Temizkan ve Bağcı 2008 189) Okuma metinleri ile birlikte kullanılan goumlrsellerin oumlğrenciler tarafından

yorumlanması ve birtakım ccedilıkarımlarda bulunulması metnin anlaşılırlığı accedilısından oumlnemlidir ldquoBellekte kodlanan resim ve şekiller simgesel belleğe yerleştirilmektedir Bu bellek kalıcı dayanıklı ve etkili bellektir Yıllar oumlnce kaydedilmiş resim ve şekil goumlruumlntuumllerini bile istendiğinde goumlz oumlnuumlne getirilebilmektedirrdquo (Atmaca 2006 320) Bu nedenle ana dili eğitiminde kullanılan kitapların goumlrsel youmlnden zengin ve ccedilekici olması gereklidir Okumaya hazırlık aşamasında ilkoumlğretim oumlğrencilerinden gerccedilekleştirmeleri beklenen eylemlerden biri de goumlrsellerden yararlanmaktır

Okuma eylemi sadece dilsel unsurlara youmlnelik gerccedilekleşen bir eylem değildir Dilsel unsurlarla kodlanan metinlerin yanı sıra mimari bir eser fotoğraf resim heykel reklam sinema filmi vb uumlruumlnler de yorumlanabilir goumlsterge bilimsel anlamda okunabilir Bu bağlamda ana dili eğitiminde kullanılan metinlere youmlnelik olarak seccedililen goumlrsellerin iccedilerik ile ilişkili olması ve metin hakkında oumlğrencilere ipuccedilları vermesi son derece oumlnemlidir Bununla ilgili olarak oumlğretmenler kendilerine youmlneltilen ldquoOumlğrenciler goumlrsel unsurlardan hareketle metnin iccedileriği hakkında fikir yuumlruumltebilmektedirrdquo maddesine ldquoccedilokrdquo ( X = 406) duumlzeyinde goumlruumlş belirtmişlerdir Bu sonuccedil oumlğretmenlerin İTDOumlPrsquouuml bu maddeyle ilgili olarak yeterli bulduklarını goumlstermektedir Temizkan ve Bağcı da araştırmalarında oumlğretmen goumlruumlşlerinden hareketle oumlğrencilerin 667 duumlzeyinde goumlrsel unsurlardan yeterince yararlanabildiklerini tespit etmişlerdir (Temizkan ve Bağcı 2008 190)

Her tuumlr okuma sonuccedilta belirli bir mesaja ve imgeye ulaşmak iccedilindir Tuumlrkccedile dersinde yapılan okuma eğitimi ccedilalışmalarıyla da oumlğrencinin imgesel duumlnyası zenginleştirilmeye uumlretken biri olması sağlanmaya ccedilalışılır Bu noktada hem bu dersin oumlğretmenlerine hem de İTDOumlPrsquoe youmlnlendirme bağlamında ccedilok oumlnemli goumlrevler duumlşmektedir Araştırmada youmlneltilen ldquoOumlğrenciler iccedilin imgesel anlama youmlnelik youmlnlendirmeler yeterlidirrdquo maddesine ldquoccedilokrdquo ( X =346) duumlzeyinde goumlruumlş belirtilmiştir Buna goumlre oumlğretmenlerin İTDOumlPrsquouuml imgesel anlama youmlnelik yapılan youmlnlendirmeler accedilısından başarılı buldukları soumlylenebilir Oumlğrencilerin okumaya hazırlık aşamasındaki kazanımları edinme duumlzeylerine ilişkin oumlğretmen goumlruumlşlerinin toplam aritmetik ortalaması 380 olarak belirlenmiştir Buna goumlre oumlğrencilerin bu youmlndeki kazanımları edinmelerine ilişkin olarak oumlğretmen goumlruumlşlerinin ldquoccedilokrdquo duumlzeyinde olduğu ve oumlğretmenlerin İTDOumlPrsquouuml bu youmlnde etkili buldukları soumlylenebilir

177

FUumlSosyal Bilimler Dergisi 2011-211 Ccedilizelge 3 Oumlğrencilerin Okuma Kurallarını Uygulama Aşamasındaki Kazanımları Edinme Duumlzeylerine İlişkin Oumlğretmen Goumlruumlşleri


X ss

4 Oumlğrenciler okurken seslerini ortama ve dinleyicilere goumlre ayarlayabilmektedir 360 071

5 Oumlğrenciler okurken kelimeleri doğru şekilde telaffuz edebilmektedir 364 067 6 Oumlğrenciler soumlzuumln ezgisine dikkat ederek okuyabilmektedir 336 077 7 Oumlğrenciler noktalama işaretlerine dikkat ederek okuyabilmektedir 343 078

8 Oumlğrenciler metinlerde eğik altı ccedilizili ve koyu renkte yazılmış kısımları daha dikkatli okuyabilmektedir 360 083

9 Oumlğrenciler sesli okurken beden dilini (jest mimiklerini) etkili şekilde kullanabilmektedir 318 083

Toplam X = 347

İnsan beyninin temel etkinliklerinden biri olan okumak algılama belleğe kaydetme ve yeniden oluşturma ya da yapılandırma olmak uumlzere uumlccedil temel aşamada gerccedilekleşmektedir (Guumlnay 2003 18) Bu ccedilok boyutlu etkinliği gerccedilekleştirme aşamasında da son derece dikkatli olunmalı gerekli youmlnlendirmelerde bulunulmalıdır Okuma kurallarını uygulama aşamasına youmlnelik olarak oumlğretmenlere youmlneltilen ldquoOumlğrenciler okurken seslerini ortama ve dinleyicilere goumlre ayarlayabilmektedirrdquo maddesine ldquoccedilokrdquo ( X =360) duumlzeyinde goumlruumlş belirtilmiştir Bu bulgu oumlğretmenlerin İTDOumlPrsquouuml bu youmlnden yeterli goumlrduumlklerini goumlstermektedir İlkoumlğretim ikinci kademedeki oumlğrencilerin okuma eğitimlerinde soumlzcuumlklerin doğru bir şekilde telaffuz edilmesine ve vurgu tonlama durak gibi buumlruumlnsel yapı oumlzelliklerine dikkat edilmelidir ldquoSesli okumanın en oumlnemli şartı kelimeleri doğru telaffuz etmek okuma zevki uyandırmak ve konuşur gibi okumaktırrdquo (Oumlzbay 2007 18) İTDOumlPrsquouumln bu kazanımın gerccedilekleşmesi ile ilgili durumunun ortaya konulmasına youmlnelik olarak oumlğretmenlere ldquoOumlğrenciler okurken kelimeleri doğru şekilde telaffuz edebilmektedirrdquo maddesi youmlneltilmiştir Araştırmaya katılan oumlğretmenler bu madde ile ilgili olarak ldquoccedilokrdquo ( X =364) duumlzeyinde goumlruumlş belirterek İTDOumlPrsquouuml bu kazanımın gerccedilekleşmesinde yeterli buldukları soumlylenebilir

Her metnin yapısal oumlzelliklerinden kaynaklanan kendine oumlzguuml bir ritmi ve ezgisi vardır Bu nedenle okuma eğitimine dair etkinlikler metnin ritmi ve ezgisine dikkat etmeli ve ona goumlre youmlnlendirmeler yapmalıdır ldquoCcedilocuk yedi yaşından itibaren dilini geliştirmeye başlar Kelimelerin duygusal değerlerini keşfeder Cuumlmleyi tonlayarak soumlylemenin sesine duygusal bir renk vererek konuşmanın oumlnemini hisseder Dilin insan uumlzerindeki etkisini anlar ve bu guumlcuuml kullanmaya başlarrdquo (Demir ve Yapıcı 2007 180) Bu nedenle bir metnin ezgisine ve ritmine goumlre okunması ilkoumlğretim oumlğrencisinin okuma zevk ve alışkanlığı kazanmasını sağlayacak ve gelecek yaşamında da iyi bir okur olmasına fırsat

178


verecektir Bir metnin yapısal oumlzellikleri tuumlruuml bireyin okuma seviyesi ve okuma birikimi gibi faktoumlrler ezgiye dikkat ederek okumada etkili olmaktadır Bu bağlamda Tuumlrkccedile oumlğretmenleri kendilerine youmlneltilen ldquoOumlğrenciler soumlzuumln ezgisine dikkat ederek okuyabilmektedirrdquo maddesine ldquobirazrdquo ( X =336) duumlzeyine goumlruumlş belirtmişlerdir Elde edilen bu bulguya goumlre araştırmaya katılan Tuumlrkccedile oumlğretmenleri İTDOumlPrsquouuml bu maddeye youmlnelik olarak ccedilok fazla yeterli bulmamaktadırlar Bu kazanıma ulaşılmasında birtakım sorunlar yaşadıkları soumlylenebilir

Okuma ccedilok boyutlu iccedilerisinde birccedilok etkenin bulunduğu bilişsel bir suumlreccedil ve etkinliktir ldquoOkurken anlamayı etkileyen tek unsur kelimenin tanınması da değildir İmlanın noktalama işaretlerinin ve o dile ait anlam oumlzelliklerinin de bilinmesi gerekirrdquo (Oumlzbay 2007 11) Araştırmada youmlneltilen ldquoOumlğrenciler noktalama işaretlerine dikkat ederek okuyabilmektedirrdquo maddesine oumlğretmenler tarafından ldquoccedilokrdquo ( X = 343) duumlzeyinde goumlruumlş belirtilmiştir Buradan hareketle araştırmaya katılan Tuumlrkccedile oumlğretmenlerinin İTDOumlPrsquouuml bu youmlnuuml ile yeterli buldukları soumlylenebilir Bir metinde oumlnemli yerlerin altının ccedilizilmesi koyu renkle ya da italik yazılması son derece yaygındır Bu durum aynı zamanda yazar ndash metin ndash okur arasında gerccedilekleşen uumlccedilluuml iletişim kanalının canlı ve guumlccedilluuml kalmasına katkıda bulunur ldquoBir metindeki koyu yazılmış italik yazılmış altı ccedilizilmiş kısımların oumlzellikleri ve oumlnemi belirtilmelidirrdquo (Oumlzbay 2007 16) Bu durumla ilişkili olarak araştırmada ldquoOumlğrenciler metinlerde eğik altı ccedilizili ve koyu renkte yazılmış kısımları daha dikkatli okuyabilmektedirrdquo maddesi youmlneltilmiş ve oumlğretmenlerin buna ilişkin olarak ldquoccedilokrdquo ( X =360) duumlzeyinde goumlruumlş belirttikleri tespit edilmiştir Bu sonuca goumlre Tuumlrkccedile oumlğretmenleri İTDOumlPrsquouuml bu accedilıdan yeterli bulmakta ve ilgili kazanımın gerccedilekleştiğini duumlşuumlnmektedirler

Sesli okumada beden dilini kullanmak sınıf iccedilerisinde okur ile dinleyici konumundaki diğer oumlğrenciler arasında gerccedilekleşen iletişimi artıracak oumlğrencilerin metnin tadına varmalarını sağlayacak aynı zamanda guumlzel ve etkili konuşma becerisini geliştirecek ccedilok oumlnemli bir etkinliktir Bu ccedilerccedilevede araştırmaya katılan oumlğretmenlere ldquoOumlğrenciler sesli okurken beden dilini (jest mimiklerini) etkili şekilde kullanabilmektedirrdquo biccediliminde bir madde youmlneltilmiş ve oumlğretmenlerin bu maddeye ldquobirazrdquo ( X =318) duumlzeyinde yanıt verdikleri goumlruumllmuumlştuumlr Bu bulgu oumlğretmenlerin oumlğrencilerin bu kazanımı edinmelerinde İTDOumlPrsquouuml az da olsa yetersiz bulduklarını goumlstermektedir Uumllkemizde beden dili ana dili eğitiminde gerek program gerekse de oumlğretmen youmlnlendirmeleri accedilısından ccedilok fazla uumlzerinde durulmayan bir konu olarak karşımıza ccedilıkmaktadır Metinle sesli iletişim kurmak demek olan sesli okumada metnin iccedileriği sesli mesajlara aktarılmakta bu yolla oumlğrencinin dikkatini geliştirmesine

179


okuduklarına yoğunlaşmasına kendine guumlvenmesine katkı sağlanmaktadır (Guumlneş 2007 154) Oumlğrencilerin okuma kurallarını uygulama aşamasındaki kazanımları edinme duumlzeylerine ilişkin oumlğretmen goumlruumlşlerinin toplam aritmetik ortalaması 347 olarak belirlenmiştir Buna goumlre oumlğrencilerin bu youmlndeki kazanımları edinmelerine ilişkin olarak oumlğretmen goumlruumlşlerinin ldquoccedilokrdquo duumlzeyinde olduğu ve oumlğretmenlerin İTDOumlPrsquouuml bu youmlnde etkili buldukları soumlylenebilir

Ccedilizelge 4 Oumlğrencilerin Okuduğu Metni Anlama ve Ccediloumlzuumlmleme Aşamasındaki Kazanımları Edinme Duumlzeylerine İlişkin Oumlğretmen Goumlruumlşleri


X ss

10 Oumlğrenciler metnin bağlamından kelime ve kelime gruplarının anlamlarını bulabilmektedir 360 063

11 Metinde ilk kez karşılaşılan kelimelerle ilgili olarak ccedileşitli soumlzluumlklerden yararlanabilmektedir 366 085

12 Oumlğrenciler metindeki oumlrtuumlk anlamları bulabilmektedir 328 085 13 Oumlğrenciler metindeki anlatıcının kim olduğunu ayırt edebilmektedir 381 077

14 Metindeki olay yer zaman şahıs-varlık kadrosu ve bunlarla ilgili unsurları bulabilmektedir 401 076

15 Oumlğrenciler metni oluşturan unsurlar arasındaki geccediliş ve bağlantıları fark edebilmektedir 347 083

16 Oumlğrenciler kurgulanmış olanla gerccedileği ayırt edebilmektedir 383 086 17 Oumlğrenciler okunan metnin konusunu doğru belirleyebilmektedir 377 069

18 Oumlğrenciler okunan metnin ana fikriniana duygusunu doğru belirleyebilmektedir 355 086

19 Oumlğrenciler okuma esnasında yardımcı fikirleri tespit edebilmektedir 332 082

20 Metindeki olayın ve duumlşuumlncenin youmlnuumlnuuml değiştiren kelime ve kelime gruplarını ayırt edebilmektedir 331 080

21 Yazarın ikna veya inandırıcılık iccedilin kullandığı duumlşuumlnce bilgi ve youmlntemleri belirleyebilmektedir 333 081

22 Oumlğrenciler metindeki sorunlara farklı ccediloumlzuumlmler uumlretebilmektedir 353 072 23 Oumlğrenciler okunan metindeki oumlznel ve nesnel yargıları ayırt edebilmektedir 396 078 24 Oumlğrenciler sebep-sonuccedil ve amaccedil-sonuccedil ilişkilerini fark edebilmektedir 374 074

25 Metindeki duygu duumlşuumlnce hayal ve olayların sırasını ve birbiriyle olan ilişkilerini belirleyebilmektedir 376 075

26 Oumlğrenciler metindeki soumlz sanatlarının anlama olan katkısını fark edebilmektedir 350 081

27 Oumlğrenciler metindeki ipuccedillarından hareketle metnin giriş gelişme ve sonucunu bulabilmektedir 373 085

28 Oumlğrenciler metne youmlnelik kurgular yapabilmektedir 364 077

29 Okuduklarını kendi cuumlmleleriyle kronolojik sıra ve mantık akışı iccedilinde sıralayabilmektedir 377 074

30 Oumlğrenciler şiirin biccedilim oumlzelliklerinin anlama olan katkısını fark edebilmektedir 343 081

31 Oumlğrenciler şiirin kendilerinde uyandırdığı duyguları ifade edebilmektedir 361 073 32 Oumlğrenciler şiir biccediliminde yazılmış olay yazılarını fark edebilmektedir 374 087

Toplam X = 362

180


Soumlzcuumlkler hem bağlamsal anlamlarıyla hem de dizimsel ve dizgesel olarak ortaya koydukları ilişkiler ile bir metnin anlamlandırılmasında son derece oumlnemlidir Bu nedenle anlamı bilinmeyen soumlzcuumlkler metnin dokusu uumlzerinde anlamsal boşluklar oluşturacak doğal olarak da alımlamayı zorlaştıracaktır ldquoMetin iccedilinde anlamı bilinmeyen kelimeler okuma hızını yavaşlatır Eğer metindeki anlam bağlamlarından yararlanılarak bu kelimeler anlaşılmıyorsa metnin tuumlmuumlnuumln anlaşılması da zorlaşırrdquo (Oumlzbay 2007 12) Bireyin soumlzcuumlk dağarcığının zayıf ya da zengin olması temel dil becerileri olan anlama ve anlatma yeteneğini etkilemektedir (Karatay 2007 143) Bu nedenle Tuumlrkccedile dersinde kullanılan metinlerin ilkoumlğretim oumlğrencilerinin soumlz varlığına uygun olması aynı zamanda da geliştirecek nitelikte olması son derece oumlnemlidir Bu ccedilerccedilevede oumlğretmenlere ldquoOumlğrenciler metnin bağlamından kelime ve kelime gruplarının anlamlarını bulabilmektedirrdquo maddesi youmlneltilmiş ve oumlğretmenlerin bu youmlndeki goumlruumlşuuml ldquoccedilokrdquo ( X =360) duumlzeyinde benimsedikleri belirlenmiştir Buna goumlre oumlğretmenlerin İTDOumlPrsquouuml bu kazanımın gerccedilekleşmesi ile ilgili olarak yeterli buldukları soumlylenebilir Okuma eğitimi ilkoumlğretim oumlğrencilerine yeni soumlzcuumlkler kazandırması bakımından da son derece oumlnemlidir Oumlrneğin ortalama iki yuumlz soumlzcuumlkluumlk bir metinde on beş kadar yabancı soumlzcuumlk bulunması uygun goumlruumllmektedir (Oumlzbay 2007 12) Okuma eğitimi sırasında yabancı soumlzcuumlklerle karşılaşan ilkoumlğretim oumlğrencilerine gerekli youmlnlendirmelerin yapılması oumlğrencilerin soumlz varlığını zenginleştirmek accedilısından oldukccedila oumlnemlidir Bu amaccedilla oumlğretmenlere ldquoMetinde ilk kez karşılaşılan kelimelerle ilgili olarak ccedileşitli soumlzluumlklerden yararlanabilmektedirrdquo maddesi youmlneltilmiş ve oumlğretmenler bu youmlndeki goumlruumlşuuml ldquoccedilokrdquo ( X =366) duumlzeyinde benimsemişlerdir Bu durumdan hareketle araştırmaya katılan Tuumlrkccedile oumlğretmenlerinin İTDOumlPrsquouuml bu youmlnuuml ile de yeterli buldukları soumlylenebilir Ccedileşitli soumlzluumlklerin kullanılması bilinmeyen soumlzcuumlklerin bilişsel olarak kazanılmasını sağlayacağı iccedilin ilkoumlğretim oumlğrencilerinin soumlz varlığını zenginleştirmesi accedilısından son derece oumlnemlidir

Dilsel birimlerle kodlanan mesajlar yuumlzeysel anlamlarının yanı sıra birtakım oumlrtuumlk anlamları da buumlnyesinde saklı tutmaktadırlar Tam okumada oumlnemli olan da yuumlzeysel yapıya yansıyan anlamlar altında gizil olarak yer alan oumlrtuumlk anlamlara da bireysel yorumlarla ulaşabilmektir Bu nedenle araştırmaya katılan oumlğretmenlere ldquoOumlğrenciler metindeki oumlrtuumlk anlamları bulabilmektedirrdquo maddesi youmlneltilmiş ve oumlğretmenler ldquobirazrdquo ( X =328) duumlzeyinde goumlruumlş belirtilmiştir Bu durum oumlğretmenlerin ilkoumlğretim oumlğrencilerinin oumlrtuumlk anlamlara ulaşma duumlzeyleri bakımından İTDOumlPrsquouuml pek de yeterli bulmadıklarını ortaya koymaktadır Yazar ile anlatıcı birbirinden tamamen farklı birbiriyle oumlrtuumlşmeyen iki ayrı unsurdur ldquoYazar ve okur gerccedilek duumlnyaya ait kişilerdir

181


Yani bizim gibi etten ve kemikten varlıklardır Halbuki anlatan ve anlatılan dil iccedilinde gerccedilekleşen ve metin bağlamında varlık bulan kişilerdir Anlatıcı kavramı anlatısal metinlerde oumlykuumlyuuml anlatan kişiyi belirtirrdquo (Guumlnay 2003 122) Bu ccedilerccedilevede oumlğretmenlere youmlneltilen ldquoOumlğrenciler metindeki anlatıcının kim olduğunu ayırt edebilmektedirrdquo maddesine youmlnelik olarak ldquoccedilokrdquo ( X =381) duumlzeyinde goumlruumlş ortaya ccedilıkmıştır Buna goumlre Tuumlrkccedile oumlğretmenleri İTDOumlPrsquouuml bu youmlnuuml ile yeterli bulmaktadırlar Bu durum ilkoumlğretim seviyesinde bu ayrımın yapılabilmesi accedilısından oldukccedila olumludur

Ana dili eğitiminde kullanılan yazınsal metinler oumlğrencilere farklı bir duumlnya sunmakta onların bu duumlnya iccedilerisinde yaşam tecruumlbelerini artırmaları ve geleceğe hazırlıklı olmalarını sağlamaktadır Bunlar birbirine son derece bağlı olan ve metnin kurgusunu oluşturan unsurlardır ldquoOyuncu zaman ve uzam soumlylemde birbirine bağlı bir buumltuumln oluşturur Bu oumlğelerden birinde değişiklik olduğunda diğer ikisi kesinlikle etkilenir soumlylemin yapısında anlatımında ve anlamında değişiklik olurrdquo (Eziler Kıran ve Kıran 2003 141) Bu bağlamda değerlendirildiğinde bir metindeki olay yer zaman şahıs-varlık kadrosu vb unsurların doğru şekilde alımlanması metnin anlaşılırlığı accedilısından son derece oumlnemlidir Bu ccedilerccedilevede oumlğretmenlere ldquoMetindeki olay yer zaman şahıs-varlık kadrosu ve bunlarla ilgili unsurları bulabilmektedirrdquo biccediliminde bir madde youmlneltilmiş ve oumlğretmenler bu maddeye ldquoccedilokrdquo ( X =401) duumlzeyinde goumlruumlş belirtilmiştir Bu durumdan hareket araştırmaya katılan Tuumlrkccedile oumlğretmenlerinin İTDOumlPrsquouuml bu youmlnuuml ile yeterli buldukları soumlylenebilir Bir metin iccedilerik olarak birbirini destekleyen ya da birbirinden farklı fikirleri yansıtabilir Yapısal olarak metin iccedilerisindeki bu fikirler arasında geccedilişleri sağlayan dil bilgisel ve anlam bilimsel unsurlar vardır İyi bir okuma eğitiminde yapılması gereken şeylerden biri de okurun bu geccedilişleri fark edebilmesini sağlamaktır Araştırmaya katılan Tuumlrkccedile oumlğretmenlerinin ldquoOumlğrenciler metni oluşturan unsurlar arasındaki geccediliş ve bağlantıları fark edebilmektedirrdquo maddesine youmlnelik olarak ldquoccedilokrdquo ( X =347) duumlzeyinde goumlruumlş bildirdikleri tespit edilmiştir Oumlğretmenler İTDOumlPrsquouuml bu youmlnuuml ile yeterli bulmuşlardır

Yazar tarafından verilmek istenilen ileti kurmaca olaylar arkasına saklanarak ve soumlzcuumlklere değişik anlamlar yuumlklenerek verilir Doğal olarak da bu tuumlr metinleri hem yapı olarak hem de dil olarak anlamak farklı ve oumlzel ccedilabalar ister (Oumlzbay 2007 17) Bu doğrultuda oumlğretmenler kendilerine youmlneltilen ldquoOumlğrenciler kurgulanmış olanla gerccedileği ayırt edebilmektedirrdquo maddesine youmlnelik olarak ldquoccedilokrdquo ( X =383) duumlzeyinde goumlruumlş belirtmişlerdir Bu durum oumlğretmenlerin bu youmlndeki kazanımın edinilmesinde İTDOumlPrsquouuml yeterli bulduklarını goumlstermektedir Konu bir metnin nesnel duumlnyada ilgili olduğu ccedilevre olay ya da varlıktır Okurun bir metnin konusunu doğru bir şekilde belirlemesi o metnin

182


kavranması accedilısından son derece oumlnemlidir Okur yazınsal gerccedileklik iccedilerisindeki metni bu yolla nesnel duumlnya ile ilişkilendirecek kurmaca duumlnya uumlzerine yaptığı yorumlarla aslında kendi yaşantısı uumlzerinde bir birikime sahip olacaktır Araştırmada oumlğretmenlere youmlneltilen ldquoOumlğrenciler okunan metnin konusunu doğru belirleyebilmektedirrdquo madde ile ilgili olarak ldquoccedilokrdquo ( X =383) duumlzeyinde goumlruumlş belirtilmesi İTDOumlPrsquouumln bu kazanımın edinimine youmlnelik yeterli bulunduğunu goumlstermektedir Okurun ulaşması gereken hedef en son nokta metnin ana fikridir ldquoAna fikir bir eserin varoluş sebebidir Bu yuumlzden eserin tamamında geccedilerlidir Sanatccedilının her kelimesi ana fikrin ifadesinde az veya ccedilok bir goumlrev uumlstlenmiştir Eserin tamamını kapsamayan ifadeler ana fikir olamazrdquo (Yalccedilın ve Aytaş 2008 45) Bir metnin tam anlaşılması demek bir anlamda da metnin savunduğu ana fikre doğru şekilde ulaşmaktır Bu amaccedilla oumlğretmenlere ldquoOumlğrenciler okunan metnin ana fikrini ana duygusunu doğru belirleyebilmektedirrdquo maddesi youmlneltilmiş ve oumlğretmenlerin ldquoccedilokrdquo ( X =355) duumlzeyinde goumlruumlş belirttikleri saptanmıştır Buradan hareketle araştırmaya katılan oumlğretmenlerin İTDOumlPrsquouuml bu kazanımın edinimi iccedilin yeterli buldukları soumlylenebilir Bu bulgu Temizkan ve Bağcırsquonın (2008 189) araştırma sonuccedilları ile de oumlrtuumlşmektedir Araştırmacılar 5 sınıf İTDOumlP uumlzerine yaptıkları araştırmada oumlğretmenlerin yarısından ccediloğunun oumlğrencilerin metnin konusuna ana fikrine ve yardımcı fikirlerine ulaşabildiklerini belirtmişlerdir Bir metinde yer alan her unsur her fikir ana fikri desteklemeye youmlneliktir Bu nedenle ccedilok boyutlu tam bir okumada ana fikre ulaşmak ve metni tam olarak alımlamak iccedilin savunulan yardımcı fikirlere de ulaşılması son derece oumlnemlidir Araştırmada yer alan oumlğretmenlere youmlneltilen ldquoOumlğrenciler okuma esnasında yardımcı fikirleri tespit edebilmektedirrdquo maddesine oumlğretmenler ldquobirazrdquo ( X =332) duumlzeyinde goumlruumlş belirtilmiştir Bu bağlamda İTDOumlPrsquouumln oumlğretmenler tarafından bu madde ile ilgili olarak yetersiz bulunduğu soumlylenebilir

Okuma etkinliğinin amaccedillarından biri de konuyu anlamaya yardımcı olacak anahtar soumlzcuumlk ve kavramların oumlnemli goumlruumllen yerlerin okur tarafından tespit edilebilmesidir (Oumlzbay 2007 23) Bu anahtar soumlzcuumlk ve kavramlar okuma etkinliğinin ccedilağrışımsal ccedilevrenini de belirleyecek ve bu etkinliğe youmln verecektir Bu ccedilerccedilevede oumlğretmenlere ldquoMetindeki olayın ve duumlşuumlncenin youmlnuumlnuuml değiştiren kelime ve kelime gruplarını ayırt edebilmektedirrdquo biccediliminde bir madde youmlneltilmiş ve oumlğretmenlerin bu maddeye ilişkin goumlruumlşuuml ldquobirazrdquo ( X =331) duumlzeyinde benimsedikleri goumlruumllmuumlştuumlr Bu durum araştırmaya katılan oumlğretmenlerin İTDOumlPrsquouuml bu kazanımın edinimi noktasında yetersiz bulduklarını goumlstermektedir

Duumlşuumlnce yazılarında ccediloklukla yazar savunduğu fikirleri soumlzcelem aşamasında kodlayarak ccedileşitli youmlntem ve tekniklerle metne yerleştirir Okuma esnasında ise metnin

183


goumlsterdiği ve goumlstermediği gizil durumdaki fikirlere ulaşmak bir anlamda bu youmlntem ve tekniklerin farkına varmakla da doğru orantılıdır Bu ccedilerccedilevede araştırmada oumlğretmenlere ldquoYazarın ikna veya inandırıcılık iccedilin kullandığı duumlşuumlnce bilgi ve youmlntemleri belirleyebilmektedirrdquo maddesi youmlneltilmiştir Oumlğretmenler bu maddeye ldquobirazrdquo ( X =333) duumlzeyinde goumlruumlş bildirmişlerdir Bu durumdan hareketle araştırmada goumlruumlşleri alınan katılımcıların İTDOumlPlsquouuml bu kazanımın edinimi noktasında yetersiz buldukları soumlylenebilir

Okuma eyleminin temel amaccedillarından biri belki de en oumlnemlisi yeni bilgilere ulaşmaktır Bu amaccedilla okunan metin iyi anlaşılmalıdır Elde edilen iletiler oumlnceki bilgi birikimi ile yorumlanmalı ve yeni bilgilerin oluşturulması sağlanmalıdır Oumlnemli olan okur konumundaki ilkoumlğretim oumlğrencisinin metindeki sorunlara farklı ccediloumlzuumlm oumlnerilerinde bulunmasıdır Araştırmada İTDOumlPrsquouumln ldquoOumlğrenciler metindeki sorunlara farklı ccediloumlzuumlmler uumlretebilmektedirrdquo maddesi youmlneltilmiş ve katılımcılardan da ldquoccedilokrdquo ( X =353) duumlzeyinde goumlruumlş alınmıştır Oumlğretmenlerin bu kazanımın ediniminde İTDOumlPrsquouuml yeterli buldukları soumlylenebilir

İlkoumlğretim oumlğrencilerin kişisel ifadeler ile nesnel ifadeleri birbirinden ayırt edebilmeleri dilsel gelişimleri accedilısından oumlnemlidir Oumlzellikle gelecek yaşantıları accedilısından bu kazanımın elde edilmesi bireyi hayata hazırlamak kendi duumlşuumlncelerini ortaya koyabilmek gerektiğinde de nesnel yaklaşımlarda bulunabilmek bakımından gereklidir Bu doğrultuda oumlğretmenler kendilerine youmlneltilen ldquoOumlğrenciler okunan metindeki oumlznel ve nesnel yargıları ayırt edebilmektedirrdquo maddesine ldquoccedilokrdquo ( X =396) duumlzeyinde goumlruumlş belirtmişlerdir Bu bağlamda değerlendirildiğinde bu kazanımın edinimi bakımından İTDOumlP yeterli bulunmuştur

Okurdan beklenen bir diğer oumlnemli kazanım da okuma esnasında metinde gerccedilekleşen eylemlerin sebep-sonuccedil ve amaccedil-sonuccedil ilişkileri bakımından değerlendirilip belirli bir mantık ccedilerccedilevesine oturtulmasıdır Bu durum hayal guumlcuuml son derece guumlccedilluuml ve yoğun olan ilkoumlğretim ccedilağındaki ccedilocuğu nesnel duumlnyaya bağlayacaktır Bunun iccedilin oumlğretmenlere ldquoOumlğrenciler sebep-sonuccedil ve amaccedil-sonuccedil ilişkilerini fark edebilmektedirrdquo biccediliminde bir madde youmlneltilmiştir Oumlğretmenlerin buna ilişkin olarak ldquoccedilokrdquo ( X =374) duumlzeyinde goumlruumlş belirtmeleri bu kazanımın edinilmesinde İTDOumlPrsquouuml yeterli goumlrduumlklerini goumlstermektedir Temizkan ve Bağcı (2008 189) ilkoumlğretim 5 sınıflar uumlzerinde yaptıkları araştırmada da oumlğretmenlerin oumlğrencilerin neden-sonuccedil ilişkileri karşılaştırmalar benzetmeler tanımlamalar gibi oumlnemli unsurlara ulaşabildikleri sonucu elde edilmiştir Yapısal olarak sağlam bir metinde duygu duumlşuumlnce hayal ve olayların belirli bir sıra ve mantık duumlzeni iccedilerisinde kurgulanması gereklidir Alımlamayı gerccedilekleştiren okurun da metin uumlzerinde tam okumayı gerccedilekleştirmesi bir anlamda bu kurguyu fark edebilmesine

184


bağlıdır İTDOumlPrsquouumln bu youmlndeki kazanımının gerccedilekleşme duumlzeyini belirlemek amacıyla oumlğretmenlere ldquoMetindeki duygu duumlşuumlnce hayal ve olayların sırasını ve birbiriyle olan ilişkilerini belirleyebilmektedirrdquo youmlnuumlnde bir madde youmlneltilmiş ve oumlğretmenlerin bu maddeye ldquoccedilokrdquo ( X =376) duumlzeyinde goumlruumlş belirtmişlerdir Bu bulgu programın bu kazanımın edinimi noktasında yeterli bulunduğunu goumlstermektedir

Yazar bir metin oluştururken her zaman soumlzcuumlkleri ilk anlamlarıyla kullanmaz Daha etkili ve daha guumlccedilluuml bir anlatım gerccedilekleştirmek okur-metin iletişimini canlı tutmak amacıyla dilsel birimleri kimi zaman farklı işlevlerde kullanarak kimi zaman da anlam birimlerini kasıtlı olarak değiştirerek soumlz sanatları oluşturur Burada dikkat edilmesi gereken ise ana dili oumlğretiminde kullanılan metinlerde yer alan soumlz sanatlarının ilkoumlğretim oumlğrencilerinin seviyelerine uygun olmasıdır Bu ccedilerccedilevede araştırmada youmlneltilen ldquoOumlğrenciler metindeki soumlz sanatlarının anlama olan katkısını fark edebilmektedirrdquo maddesine oumlğretmenlerin ldquoccedilokrdquo ( X =350) duumlzeyinde goumlruumlş belirttikleri goumlruumllmuumlştuumlr Elde edilen bu bulgu oumlğretmenlerin İTDOumlPrsquouuml bu accedilıdan yeterli bulduklarını goumlstermektedir

Oumlğrencilerin okuma suumlrecinde etkin kılınması iccedilin metindeki duygu duumlşuumlnce ve olaylara youmlnelik merak uyandırılması bu etkinliğin amaccedillarından biridir (Oumlzbay 2007 23) Bu doğrultuda okuma esnasında metne kodlanmış ipuccedillarının peşine duumlşuumllmesi okuma zevkini artıracağı gibi metnin alımlama boyutunda yeniden yapılandırılmasına da katkıda bulunacaktır Bunun iccedilin araştırmada İTDOumlPrsquouumln bu youmlndeki kazanımın edinilmesindeki etkisini belirlemek amacıyla oumlğretmenlere ldquoOumlğrenciler metindeki ipuccedillarından hareketle metnin giriş gelişme ve sonucunu bulabilmektedirrdquo youmlnuumlnde bir madde youmlneltilmiş ve bu maddeyi oumlğretmenlerin ldquoccedilokrdquo ( X =373) duumlzeyinde benimsedikleri belirlenmiştir Buna goumlre oumlğretmenlerin İTDOumlPrsquouuml bu kazanımın ediniminde yeterli buldukları soumlylenebilir Temizkan ve Bağcırsquonın (2008 189) araştırmasında da oumlğretmenlerin yarıdan fazlasının giriş gelişme ve sonuccedil boumlluumlmlerini kavrayabildikleri sonucu elde edilmiştir Bu sonuccedil mevcut araştırmanın sonucu ile paralellik goumlstermektedir

Dil duumlşuumlnce eyleminin sınırlarını belirler ve bu eylemin gerccedilekleşmesinde aktif rol alır ldquoDil bir taraftan duumlşuumlnme iccedilin hammadde oluştururken diğer taraftan duumlşuumlnebilme yeteneğine paralel olarak işlemektedirrdquo (Oumlztuumlrk Dağabakan ve Dağabakan 2007 158) Dil ile duumlşuumlnce arasındaki bu yakın ilişki tam okuma esnasında bilişsel birtakım işlemleri zorunlu kılmaktadır Okuma aslında bir metnin yapısında yer alan boşlukların okur tarafından sahip olduğu dil dışı ansiklopedik goumlndergelerle doldurulması metnin yeniden dokunmasıdır Bu bağlamda duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde oumlğrenci okuma esnasında kendi birikimi ile

185


bu dokumayı gerccedilekleştirecek yani metne youmlnelik kendince kurgular yapacaktır Bu durumla bağlantılı olarak oumlğretmenler kendilerine youmlneltilen ldquoOumlğrenciler metne youmlnelik kurgular yapabilmektedirrdquo maddesine ldquoccedilokrdquo ( X =364) duumlzeyinde goumlruumlş belirtilmiştir Elde edilen bu bulgu katılımcıların İTDOumlPrsquouuml bu kazanım ile ilgili olarak yeterli bulduklarını ortaya koymaktadır

Okuma suumlreci goumlsterge bilimsel anlamda bir tuumlr yeniden uumlretim yeniden yapılandırma suumlrecidir Metin okur tarafından alımlanırken bilişsel bir suumlreccedilten geccediler kodlar ccediloumlzuumlmlenir ve elde edilen iletiler yorumlanarak bireye oumlzguuml olarak yeniden yapılandırılır Bu bağlamda ldquoOkuduklarını kendi cuumlmleleriyle kronolojik sıra ve mantık akışı iccedilinde sıralayabilmektedirrdquo maddesi oumlğretmenler tarafından ldquoccedilokrdquo ( X =377) duumlzeyinde benimsenmiştir Elde edilen bu sonuccedil katılımcıların İTDOumlPrsquouuml bu kazanımla ilgili olarak yeterli bulduklarını goumlstermektedir

Şiir duumlz yazıya goumlre anlamsal yoğunluğu fazla olan imgesel bir anlatıma sahip olan yazın tuumlruumlduumlr Duumlz yazıya goumlre daha az yer kaplayan şiirde şairler kısa zamanda ve az bir alanda muumlmkuumln olduğunca ccedilok ve ccedileşitli anlamlar iccedileren şeyler soumlylemek zorundadır (Oumlzuumlnluuml 2001 73) ldquoUumlmitler hayaller aşklar hep şiirle ifade edilir Şiirin guumlcuumlnuuml fark eden bir oumlğrenci hayallerini zenginleştirebilmeyi ve karşısındakini etkileyebilmeyi oumlğrenmiş olurrdquo (Aytaş 2006) Bu tuumlr metinlerin okunması hem belirli bir dikkat hem de belirli bir okuma birikimini gerekli kılar Metnin arka planına ulaşılması okurun belirli bilişsel oumlzelliklerle donanmasına da bağlıdır Bu amaccedilla ilkoumlğretim oumlğrencilerinin yazınsal eğitimleri accedilısından şiir tuumlruumlndeki metinlerle yapılan okuma eğitiminin ayrı bir yeri vardır Bu ccedilerccedilevede oumlğretmenlere ldquoOumlğrenciler şiirin biccedilim oumlzelliklerinin anlama olan katkısını fark edebilmektedirrdquo maddesi youmlneltilmiş ve ldquoccedilokrdquo ( X =343) duumlzeyinde goumlruumlş alınmıştır Ulaşılan bu bulguya goumlre katılımcılar bu kazanımı edinmede İTDOumlPrsquouuml yeterli bulmaktadırlar

Şiirler belirli bir ezgiye sahip okur uumlzerinde birtakım duygular uyandırmayı amaccedillayan yazınsal tuumlrlerdir Nitekim Aksan (1999 26) insanın duygu youmlnuumlnuumln ağır bastığı bildirilerin en iyi oumlrneklerinin şiir dilinde bulunduğunu ifade etmektedir Ana dili eğitimi ise sadece dil bilgisi konularının kavratılmasını amaccedillamamalıdır oumlğrencinin duygusal gelişimini desteklemelidir Bireyi duygusal gelişimini destekleyen bir eğitim programının izlenmesi bu gerccedilekleştirilirken de yazınsal uumlruumlnlerden faydalanılması gereklidir Bununla ilgili olarak araştırmaya katılan oumlğretmenlere youmlneltilen İTDOumlP ldquoOumlğrenciler şiirin kendilerinde uyandırdığı duyguları ifade edebilmektedirrdquo maddesine yanıt olarak ldquoccedilokrdquo ( X =361) duumlzeyinde yanıt verilmiştir Bu durumdan hareketle İTDOumlPrsquouumln bu kazanımın ediniminde araştırmaya katılan oumlğretmenler tarafından yeterli

186


bulunduğu soumlylenebilir Yazar her zaman belirli bir olay kurgusunu duumlz yazı ile aktarma yolunu seccedilmez

Bazen bu kurguyu şiir tuumlruumlnuumln biccedilim oumlzelliklerini kullanarak aktarma yolunu tercih eder Bunda şiir tuumlruumlnuumln metin dil bilimsel accedilıdan anlamsal bir buumltuumln olarak okur tarafından alımlanmasının da etkisi vardır Bu bağlamda araştırmaya katılan oumlğretmenlere youmlneltilen ldquoOumlğrenciler şiir biccediliminde yazılmış olay yazılarını fark edebilmektedirrdquo maddesine ldquoccedilokrdquo ( X =374) duumlzeyinde goumlruumlş belirtilmesi İTDOumlPrsquouumln bu kazanımla ilgili olarak yeterli bulunduğunu goumlstermektedir Oumlğrencilerin okuduğu metni anlama ve ccediloumlzuumlmleme aşamasındaki kazanımları edinme duumlzeylerine İlişkin oumlğretmen goumlruumlşlerinin toplam aritmetik ortalaması 362 olarak belirlenmiştir Buna goumlre oumlğrencilerin bu youmlndeki kazanımları edinmelerine ilişkin olarak oumlğretmen goumlruumlşlerinin ldquoccedilokrdquo duumlzeyinde olduğu ve oumlğretmenlerin İTDOumlPrsquouuml bu youmlnde etkili buldukları soumlylenebilir

Araştırmada oumlğretmenlerden ayrıca okuma oumlğrenme alanı ile ilgili goumlzlemlerine ilişkin goumlruumlşlerini de aktarmaları istenmiştir Oumlğretmenlerin bu youmlnde yaşadıkları sorunlar genel olarak şoumlyle ifade edilebilir Oumlğretmenler yoğun olarak etkinlikleri uygulamada zaman sıkıntısı ccedilekmektedirler Oumlzellikle oumlğrencilerin hazır bulunuşluk duumlzeylerinin duumlşuumlk olduğu okuma metinlerinin uzun olduğu ve birinci kademeden kalma okuma problemlerinin etkili olduğu youmlnuumlnde goumlruumlş belirtilmiştir ldquoOkumardquo oumlğrenme alanı ile ilgili belirtilen bir diğer goumlruumlş ise metinlerin oumlğrenci seviyesinin uumlstuumlnde olduğu ve yeterince ilgi ccedilekmediği youmlnuumlndedir Araştırmaya katılan oumlğretmenler ilkoumlğretim oumlğrencilerinin ilgi ve ihtiyaccedillarını goumlz oumlnuumlne alan metinlerin seccedililmesini istemişlerdir Oumlğrencilerin duumlşuumlnce yazılarını anlamakta zorlandıklarını buna karşılık oumlykuuml masal fabl gibi anlatı tuumlruumlndeki metinleri ise daha rahat anlayabildiklerini belirtmişlerdir Yine sesli okuma gerccedilekleştirilirken bazı soumlzcuumlklerin telaffuzlarında sıkıntı ccedilekildiğini buna youmlnelik ccedilalışmaların faydalı olabileceğini dile getirmişlerdir

Sonuccedil ve Tartışma Yeni ilkoumlğretim programı salt bilgiyi esas alan bir mantık uumlzerine kurulu değildir

Aksine bilgiyi bireyden bağımsız goumlrmeyen yorumlama ve yeniden yapılandırma suumlrecine dayalı esnek bir yapıdadır Sarmallık ilkesine goumlre duumlzenlenen programın değişikliklere dinamik bir şekilde uyum sağlayabilecek kadar esnek olması benimsenmiştir Aynı zamanda programda araştıran sorgulayan oumlğrenmeyi oumlğrenen yaratıcı ve eleştirel duumlşuumlnen bireylerin yetişmesi esas alınmıştır (Yıldırım 2008 321) Bu sayede oumlğrencinin gelişim oumlzellikleri ve oumlğrenme hızına uygun bir oumlğretim programının izlenmesi amaccedillanmıştır Temelde ise yapılandırmacılık davranışccedilılık uumlzerine kurulu eğitim anlayış ve uygulamalarından bilişsel teori uumlzerine temellendirilen bir paradigma

187


değişimini yansıtmaktadır (Guumlrol 2002 162) Bu değişim anlayışı her ne kadar olumlu sonuccedillar ortaya ccedilıkarsa da uygulamada bazen eski anlayışın izlerini goumlrmek muumlmkuumlnduumlr Gerccedilekleşen bu kadar koumlkluuml bir değişim hakkında ilk olarak bilgi sahibi olması gereken kişilerin başında eğitim-oumlğretim etkinliklerini uygulayan oumlğretmenler gelmektedir Yapılandırmacı yaklaşıma goumlre hazırlanan ve uygulamaya konulan programın uygulayıcıları olan oumlğretmenlerin değişen roluuml artık bilgiyi aktarmak değil oumlğrencilerin etkin ve yaratıcı katılımlarını desteklemek onların ccedilalışmalarında rehber olmak ve onlara uygun oumlğrenme ortamları duumlzenlemektir (Guumlven 2008 228) Bu bakımdan oumlğretmenlerin yeni eğitim anlayışı hakkında bilgilenmeleri sağlanmalıdır Geleneksel youmlntemlerde ısrar etmek yerine ccedilağın gereklerine uygun oumlğrenmeoumlğretme youmlntem ve tekniklerinin uygulanması noktasında ısrarlı olunmalıdır Yapılandırmacı anlayışta oumlğrenme oumlnceden sahip olunan bilgilerin yeni deneyim ve yaşantılar ışığında yeniden yorumlanıp yapılandırılması oumlğretme ise oumlğrencilere eski deneyim ve yaşantılarını kullanma olanağı yaratabilecek ve karşılıklı etkileşime dayalı ortamların sağlanması suumlreci şeklinde tanımlanmaktadır (Guumlrol 2002 162) Bu bağlamda duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde İTDOumlPrsquote ldquookumardquo oumlğrenme alanı ile ilgili kazanımların edinimi noktasında oumlğrencilerin mevcut tecruumlbeleri yeniden yapılandıracakları bir ortam sağlanmalıdır Oumlzellikle son yıllarda buumlyuumlk bir gelişim goumlsteren metin dil bilim ve goumlsterge bilimin bir metnin anlamının okurdan bağımsız olarak duumlşuumlnuumllemeyeceği savı da bu durumu kesinlemektedir Aksine bir metin oumlzellikle yazınsal uumlruumlnler yazar-metin-okur etkileşiminde alımlanması gereken ccedilok boyutlu bir duumlzenektir

Yapılandırmacılık bireyi birtakım oumlzelliklerle donatarak onu geleceğe hazırlar Yapılan bir araştırmada ilkoumlğretim sınıf oumlğretmenleri Tuumlrkccedile dersi adına İTDOumlPrsquouuml sebep-sonuccedil ilişkisi kurma akıl yuumlruumltme eleştirel duumlşuumlnme goumlrsel sunu - goumlrsel okuma araştırma ve girişimcilik gibi uumlst duumlzey becerilerin gelişmesinde katkı sağladığını belirtmişlerdir (Epccedilaccedilan ve Erzen 2008 196) Eğitim-oumlğretim faaliyetlerinin kademe kademe birbiri uumlzerine yapılandırıldığı duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde son derece olumludur Dil eğitimi de belirli bir zaman ve mekacircn sınırı olmayan ccedilok boyutlu bir suumlreccediltir Dil belli bir yaş ya da doumlnemde oumlğrenilip bitirilen bir bilgi ve beceri alanı olmadığından bireylere ana dili ile ilgili davranış oumlruumlntuumllerinin kazandırılmasına ilkoumlğretimden uumlniversiteye kadar her aşamadaki oumlğretim kurumunda devam edilir (Guumlneyli 2008 82) Bu nedenle ana dili eğitiminin her aşaması buumlyuumlk bir ciddiyetle ve planlı bir şekilde yuumlruumltuumllmelidir Guumlnuumlmuumlzde bilim teknoloji ve iletişim alanındaki ccedilok hızlı gelişmeler beraberinde yeni yeni oumlğrenme youmlntem ve teknikleri stratejilerinin geliştirilmesine olanak sağlamaktadır Ancak buna rağmen insan hayatındaki en etkili oumlğrenme yolu olarak lsquookumarsquo oumlnemini

188


korumaktadır Uumllkemizde ise hem okuma alışkanlığı hem de okuma eğitimi bakımından gerekli oumlnemin verildiği soumlylenemez Dolayısıyla Tuumlrk oumlğrencilerinin başarısızlık nedenlerinden biri de okuma becerilerindeki yetersizliktir (Tok ve Kaya 2007 8) Bu durumun birccedilok nedeni olmasına rağmen yapılan bazı araştırmaların sonuccedilları dikkate değerdir Topccedilursquonun (2007 53) yaptığı araştırmada baba ve annenin eğitim duumlzeyi ile ailenin ekonomik geliri artıkccedila oumlğrencilerin ders kitapları dışında kitap alma oranlarının da arttığı ortaya ccedilıkmıştır Yine aynı araştırma goumlstermiştir ki oumlğrencilerin okuma alışkanlığında en ccedilok oumlrnek aldıkları kişi oumlğretmenleridir (Topccedilu 2007 56) Buradan hareketle sosyoekonomik bakımdan zayıf ailelerden gelen oumlğrencilere destek amaccedillı bir okuma programının gerccedilekleştirilmesi okuma alışkanlığı kazanılmasındaki oumlnemli bir engelin aşılmasını sağlayacaktır Yine oumlğretmen yetiştirirken onların okuma zevk ve disiplinine okuma eylemi hakkında gerccedilekten yeterli bilgiye sahip olmaları sağlanmalıdır

Okuma bir metindeki dilsel birimlere kodlanan bilgilerin ccediloumlzuumlmlenmesi ve anlamlandırılması suumlrecidir Okuma yazılı bir metni mekanik olarak tekrar etmek değil basılı bir metinden anlam ccedilıkarmaktır Bu nedenle tuumlm oumlğrenmeler iccedilin gerekli olan okuma eylemi ancak anlama guumlcuuml ile desteklendiği zaman hedefine ulaşır (Ocak 2004 20) Bu nedenle oumlzellikle oumlğrencinin sesli ve sessiz okumanın yanı sıra İTDOumlPrsquote yer alan goumlz atarak okuma oumlzetleyerek okuma not alarak okuma işaretleyerek okuma tahmin ederek okuma grup olarak okuma soru sorarak okuma soumlz korosu okuma tiyatrosu ezberleme metinlerle ilişkilendirme tartışarak okuma hızlı okuma ve eleştirel okuma youmlntem ve tekniklerini de kullanması sağlanmalıdır (MEB 2005 167-171) Bu youmlntem ve teknikler uygulanırken de oumlğrencinin metni anlaması esastır Anlam yoluyla metin yeniden uumlretilmeli yani yeniden yorumlanıp yapılandırılmalıdır Okuma konusundaki bir diğer oumlnemli nokta da bireyin eleştirel okur olmasını sağlamaktır Bilginin eski bilgilerle yeniden yorumlanıp yapılandırılması okuma eylemi iccedilin de gerekli ve zorunludur Her oumlğrenciden aynı anlamı ccedilıkarması beklenmemeli kendi duumlşuumlncelerini accedilıkccedila ortaya koymaları sağlanmalıdır Okur her yeni okumada farklı bir anlama ulaşabilir farklı bir yapılandırma gerccedilekleştirilebilir Guumlnluumlk hayatta bireyin gerek yazılı gerekse de goumlrsel dizgelerle karşı karşıya kaldığı duumlşuumlnuumlluumlnce eleştirel okuma bu dizgelerin yanıltıcı ve zararlı etkilerinden koruyacaktır

Okuma eylemi sadece bir oumlğrenme etkinliği olarak duumlşuumlnuumllmemelidir Aksine bireyi hayata hazırlar sosyalleşme yolunda karşılaşılması olası engelleri aşması iccedilin belirli bir tecruumlbe kazandırır doğal olarak da toplum iccedilerisinde bir konum kazanmasında yardımcı olur Okuma bireyin kişiliğini geliştiren duumlşuumlnce dağarcığını zenginleştiren ve

189


dolayısıyla onun toplumda daha iyi bir yer edinmesini sağlayan en oumlnemli araccediltır (Yılmaz 2006 2) Bu nedenle sadece eğitim amaccedillı bir eylem değildir aksine okuma sosyal youmlnuuml olan bir tecruumlbe anahtarıdır Okuyucunun okuma-anlama suumlrecinde gerccedilekleştirdiği stratejileri okuma oumlncesi okuma anında ve okuma sonrası kullandıkları olmak uumlzere uumlccedil boumlluumlmde ele alınabilir (Beydoğan 2009 67) Bu nedenle İTDOumlPrsquoteki ldquookumardquo oumlğrenme alanı ile ilgili kazanımların edinimini bu uumlccedil aşamada incelemek mantıklı olacaktır Bu uumlccedil aşama da aslında birbirini destekler ve tamamlar niteliktedir Bu bağlamda duumlşuumlnuumllduumlğuumlnde her uumlccedil aşamaya da gerekli oumlzenin goumlsterilmesi son derece oumlnemlidir Okuyucunun okumaya hazırlık aşamasında dikkatini toplaması metinle ilgili oumlngoumlruumller oluşturması tahminlerde bulunması metnin satır aralıklarına gizlenmiş bilgiyi ortaya ccedilıkarması ve gizli anlamı yakalamasına yardım eder (Beydoğan 2009 67) Bireysellik ve yorumsallık uumlzerine kurulu olan yapılandırmacılıkta okuma eyleminin başarıya ulaşması belirli bir oranda dikkate odaklanmaya ihtiyaccedil duyar Dikkatin toplanmasında ise okumaya hazırlık aşamasındaki kazanımların edinimi ccedilok oumlnemlidir Okuyucunun metinle ilgili temayı yorumlarken ccedilocukluk doumlneminde edindiği oumln yaşantılarına sıkı sıkıya bağlı kalması ve okumaya başlamadan oumlnce konu uumlzerinde duumlşuumlnmesinin metinle ilgili resimlere metin başlıklarına bakmasının gereksiz olduğuna inanması okuyucunun okuma oumlncesinde temel iki problemidir (Beydoğan 2009 67) Bu noktada ana dili eğitimini gerccedilekleştiren oumlğretmenlerin oumlzellikle ilkoumlğretimde ccedilok dikkatli olmaları gerekmektedir Oumlğrenciye gerekli youmlnlendirmeler yapılmalı okuma eyleminin bu aşamasına gerekli oumlzen goumlsterilmelidir

Sesli okuma buumlruumlnsel oumlzellikleri ile ilkoumlğretimde oumlğrencilere okuma zevk ve anlayışını yazınsal estetiği kazandıran etkinliktir Oumlzellikle ilkoumlğretimde birden ccedilok duyu organını okuma eylemine katması bakımından son derece oumlnemli olan bu etkinlik ne yazık ki ana dili eğitiminde gerekli oumlzen goumlsterilmeden gerccedilekleştirilmektedir Uumllkemizde okuma alanında yapılan ccedilalışmalara bakıldığında sessiz okuma becerisine temel oluşturan sesli okuma becerisini geliştirmeye youmlnelik ccedilalışmalara yeterince yer verilmediği sesli okuma becerisiyle ilgili ccedilalışmalarda ise dilin parccedilalarıyla ilgili olan seslendirme hataları uumlzerinde durulduğu goumlruumllmektedir (Yılmaz 2009 9) Hacirclbuki lsquosesli okumarsquo da anlamın yapılandırılmasında sıkccedila kullanılması gereken bir tekniktir Tuumlrkccedile oumlğretmeni oumlzellikle ses eğitimine buumlyuumlk oumlnem vermeli metnin ritmine ve ezgisine uygun bir sesle okunmasını sağlamalıdır ldquoİlkoumlğretim ve ortaoumlğretim kurumlarında sesli okuma becerisi kazandırılırken soumlyleyiş ccedilalışmalarının yanında dilin suumlreyle ilgili boyutunu oluşturan ve dinleyicinin kavrayışına yardımcı olan duraklara da gerekli oumlzen goumlsterilmelidir (Yılmaz 2009 16) Unutulmamalıdır ki ana dili eğitimi aynı zamanda bir

190


yazın eğitimidir Bireye sadece ana dilinin kurallarını oumlğretmeyi amaccedillayan yazınsal eğitimi amaccedillamayan yazınsal zevk kazandırmayan bir eğitim-oumlğretim uygulaması başarılı olamaz Sesli okuma ccedilalışmalarının aynı zamanda ldquokonuşmardquo oumlğrenme alanındaki kazanımların edinimine de olumlu etkisi olacaktır Oumlğrenci kendi sesini bu yolla tanıyacak sesini kontrol etmeyi oumlğrenecektir Bağcı ve Temizkan tarafından yapılan araştırmada da oumlğrencilerin oumlğretmenlerinin vurgu ve tonlamaya dikkat ederek oumlrnek okuma yapmasını yuumlksek oranda istedikleri tespit edilmiştir (Bağcı ve Temizkan 2006 489) Bu nedenle ana dili eğitimini gerccedilekleştiren oumlğretmenlerin oumlrnek okuma ccedilalışmalarını metnin gerektirdiği doğrultuda gerccedilekleştirmeleri ldquookumardquo oumlğrenme alanı ile ilgili kazanımların gerccedilekleşmesi bakımından olumlu etki yapacaktır Sesli okuma ccedilalışmalarında beden dilinin de kullanılması yazar-metin-okur iletişimini kuvvetlendirecek metnin daha iyi şekilde anlaşılmasını kolaylaştıracaktır

Okuma eylemi sadece fiziksel bir etkinlik değildir aksine zihinsel bir anlamlandırma suumlrecidir Bu eylem okuduğunu anlama inceleme ve seccedilim yapma bir karara varma ccedilevirme yorumlama oumlteleme analiz-sentez yapma ve değerlendirme gibi zihin faaliyetlerini iccediline almaktadır (Yılmaz ndash Koumlksal 2008 52) Birey bu yolla metni ccediloumlzuumlmler metin iccedilerisindeki oumlrtuumlk anlamları bulmaya ccedilalışır İşte bu noktada bireysel farklılıklar etkili olmakta ve metnin anlaşılmasında bazı oumlğrenciler iccedilin birtakım problemlerin belirmesine neden olmaktadır Yapılması gereken ise zihinsel ve fiziksel youmlnden bir sorunu olmadığı halde okuma veya okuduğunu anlama guumlccedilluumlğuuml ccedileken oumlğrencilere uygun youmlntem ve tekniklerle oumlğretim sunulmasıdır (Yılmaz ve Koumlksal 2008 52) Bu oumlğrenciler sınıfta yok sayılmamalı aşağılanmamalıdır Oumlğrenciler okunan bir metni anlamsal ve yapısal olarak tam anlamaya ccedilalışmalıdırlar Bu youmlnuuml ile metnin konusuna anlatılan olaya savunulan fikirlere yapı-anlam ilişkisi gibi oumlzellikler kavranmaya ccedilalışılmalıdır Bu da belirli bir okuma eğitimi yolu ile sağlanmalıdır Bu yolla okur metnin yapı -anlam ilişkisini bozacak birimlere ayıracak ve daha sonra da ayrıştırdığı bu birimleri yeniden birleştirip metni bir bakıma aynı dil iccedilerisinde erek bir metne doumlnuumlştuumlrecektir

Bir metin her ne kadar sınırlı bir anlam ccedilevreni sunuyormuş gibi duumlşuumlnuumllse de bu goumlruumlş son derece yanlıştır Yazar istediği kadar bir metni ccedilok yoğun yazdığını ifade etse de bu goumlruumlş tam olarak doğru değildir Metin dil bilim bir metnin goumlsteren ve goumlsterilen boyutlarının her ikisinde de boşluklar olduğunu ortaya koymuştur Bu boşluklar arasında da geccediliş yapmayı sağlayan goumlsteren ve goumlsterilen boyutunda dilsel unsurlar kullanılmıştır Bir okur bu geccediliş unsurlarını doğru tespit ederse metnin anlam evreninin kapısını aralayacak ve sınırsız anlam boşluklarında gezinecektir Tam okumanın gerccedilekleşmesi

191


belirli bir oranda metnin yapısal olarak kavranması anlamsal geccedilişlerin fark edilmesi bu geccedilişleri sağlayan dilsel ve anlamsal birimlerin belirlenmesi yerdeşlik goumlsteren unsurların tespit edilmesine paraleldir Oumlğrenciler hangi tuumlrde hangi oumlzellik ve amaccedilları arayacaklarının metin iccedili bağlantıları nasıl bulabileceklerinin iletileri ortaya ccedilıkarma yollarının oumlnemli ayrıntıları diğerlerinden ayırabilme becerilerinin farkında olmalıdırlar (Guumlneyli 2008 90) Bu şekilde gerccedilekleşecek detaylı bir okuma gizil anlamları ortaya ccedilıkaracağı gibi metnin yeniden yapılandırılmasının da oumlnuumlnuuml accedilacaktır Ana dili eğitiminin en oumlnemli goumlrevlerinden biri de oumlğrencilerin soumlz varlığını zenginleştirmektir Bu nedenle deyimler gibi atasoumlzuuml argo ikileme dua beddua terim de dilin başvurduğu oumlnemli soumlz varlıklarını da kazandırmaya youmlnelik ccedilalışmalara ağırlık verilmelidir (Sinan 2001 10) Okuma eğitimindeki temel amaccedillardan biri de halkın ortak estetik anlayışının uumlruumlnleri olan bu dilsel unsurları oumlğrencilere kazandırmak bu sayede bireyin soumlz varlığını geliştirmek duumlşuumlnce kapasitesini artırmaktır Unutmamak gerekir ki kişi sahip olduğu soumlz varlığı ile duumlşuumlnuumlr fikirlerini bu unsurlarla ortaya koyar İlkoumlğretim oumlğrencisi bu yolla yaşadığı topluma ait ortak bir estetik anlayışına sahip olacak ve sosyalleşmesi daha kolay olacaktır

Kazandırılması beklenen bir diğer oumlnemli beceri ise oumlğrencilerin ana dili eğitiminde kullanılan metinlerde karşılaştıkları problemlere farklı ccediloumlzuumlm yolları bulabilmektir Bu da okur konumundaki oumlğrencilerin kurgulanmış olanla gerccedilek yaşam arasında bilinccedilli bir bağ kurmakla muumlmkuumln olabilir Gerccedilekte kurmaca metinlerin iletişiminde okur ilgisini gerccedilek yaşamdaki birtakım edimlere nesnelere olgulara değil metnin somut anlam duumlzeyi ile soyut anlam duumlzeyi arasındaki ilişkiye youmlneltir (Goumlktuumlrk 2002 60) Bu nedenle okurun oumlnce metnin kendi iccedilerisindeki kurguyu anlaması sonra da bu kurgu ile gerccedilek yaşam arasındaki bağı ortaya koyması gerekmektedir Bu kazanımın edinilmesi ilkoumlğretim oumlğrencisini geleceğe hazırlayacak ve sorunların ccediloumlzuumlmuumlnde ccedilatışmacı bir yol yerine uzlaşmacı ve mantıklı bir yol izlemesini sağlayacaktır İlkoumlğretim oumlğrencilerine kazandırılması gereken bir diğer oumlnemli beceri de yazınsal metnin yapısal ve anlamsal oumlzelliklerini kavratarak hayal guumlcuumlnuumln geliştirilmesini sağlamaktır Yazınsal metnin işlevi gerccedilek duumlnyadan alınan ya da iccedil duumlnyamızda oluşturduğumuz ccedileşitli değerlerdeki imajları kendi hayal duumlnyamızda birleştirip estetik bir anlayışla yeniden kurmak ve dilin imkacircnlarını en iyi şekilde kullanarak bu kurmaca duumlnyayı anlatmaktır (Buran 2008 172) Kurgu-hayal ilişkisinin oumlğrencilere kavratılması hem oumlğrencilerin yaratıcılıklarını geliştirecek hem de geleceğin yazarlarının yetişmesine olumlu katkı sağlayacaktır

Yapılandırmacılık genel olarak etkinlikler uumlzerine kurulu olan oumlğrencilerden

192


mevcut bilgileri ile eski bilgilerini uygulamalarla bir araya getirerek yeni bilgilere ulaşmalarını amaccedillamaktadır Ancak araştırmaya katılan oumlğretmenler etkinlikleri gerccedilekleştirmede zaman sıkıntısı ccedilektikleri youmlnuumlnde yoğun olarak goumlruumlş belirtmişlerdir Guumlven (2008) tarafından Ankararsquoda yapılan araştırmaya katılan oumlğretmenler de etkinlikler gerccedilekleştirilirken zaman sıkıntısı ccedilektikleri youmlnuumlnde goumlruumlş belirtmişlerdir Okuma oumlğrenme alanı ile ilgili kazanımların etkili bir şekilde gerccedilekleştirilmesindeki ilgili sorunun giderilmemesi ana dili eğitiminin vazgeccedililmezi olan okuma eğitiminin başarısızlığa uğramasına neden olacaktır Sonuccedil olarak ise okuduğunu anlamayan okuma zevk ve alışkanlığını kazanmamış soumlz varlığı yetersiz ccedilevresi ile sağlıklı iletişim kuramayan sanatsal duyarlılıktan yoksun nesiller yetişecektir Araştırmaya katılan oumlğretmenlere goumlre Tuumlrkccedile dersinde kullanılan metinlerin uzunluğu bu metinlerin anlaşılırlık bakımından oumlğrencilerin gelişim duumlzeylerinin uumlstuumlnde olması gibi nedenler okuma oumlğrenme alanı ile ilgili kazanımların edinimini olumsuz youmlnde etkilemektedir Kırmızı ve Akkaya tarafından yapılan bir araştırmada okuma oumlğrenme alanı ile ilgili bu sorun ortaya konmuştur Bu araştırmada oumlğretmenler kitaplarda yer alan metinlerin uzun ve oumlğrencilerin gelişim duumlzeylerinin uumlstuumlnde olduğunu belirtmişlerdir Katılımcılara goumlre hem soumlzcuumlk dağarcığı hem de uzunluk accedilısından metinler oumlğrencilere uygun değildir (Kırmızı ve Akkaya 2010 44) İlkoumlğretim oumlğrencilerinin seviyelerinin uumlstuumlnde metinlerin kullanımı hem metnin anlaşılırlığını zora sokmakta hem de uygulamada zaman sıkıntısı yaşanmasına neden olmaktadır

Oumlneriler Yapılandırmacılığın en oumlnemli oumlzelliklerinden biri olan ldquoesneklikrdquo asla goumlz ardı

edilmemelidir Eski sistemin kalıntıları olan ve değişmez bilgiyi esas alan uygulamalardan kaccedilınılmalıdır Uygulama aşamasındaki en oumlnemli kişiler olan oumlğretmenlerin İTDOumlP hakkında yeterince bilgi sahibi olmaları iccedilin hizmet iccedili eğitim faaliyetleri yoğun şekilde gerccedilekleştirilmelidir Bilginin yorumlanmasına ve yeniden uumlretilmesine dayalı etkinlikler ciddiyetle uygulanmalıdır Metnin sınırsız anlam evrenine ulaşılmasını sağlayacak olan guumlnuumlmuumlz bilgi kuramlarından oumlğretmen ve oumlğrencilerin haberdar olmaları sağlanmalıdır Bu anlamda goumlsterge bilimsel ve metin dil bilimsel gelişmeler yakından takip edilmeli okuma eğitiminde bu bilim dallarının ortaya koyduğu bilgilerden faydalanılmalıdır Okuma ilkoumlğretim oumlğrencisine belirli bir yaşam tecruumlbesi kazandıracak onu hayata hazırlayacaktır İleriki yaşantısında karşılaşılması muhtemel sorunlara hazırlıklı olması sağlanacaktır Ana dili eğitiminin temel amaccedillarından biri de ccedilocuğu zevkle okuyacağı ulusal ve evrensel yazın uumlruumlnleri ile tanıştırmaktır Bu bağlamda sosyoekonomik bakımdan zayıf olan ailelerden gelen oumlğrencilerin belirli bir okuma

193


kuumlltuumlruuml kazanmaları doğrultusunda destekleyici okuma uygulamaları gerccedilekleştirilmelidir Gerek rehberlik anlamında gerekse de kitap dergi gazete vb materyal temininde bu oumlğrencilere gerekli destek sağlanmalıdır Metnin tam olarak anlaşılmasını kolaylaştıracak olan ve İTDOumlPrsquote yer alan 16 farklı okuma dikkate alınmalıdır Bu okuma tuumlrleri kurallarına uygun olarak taviz vermeden uygulanmalıdır İlkoumlğretim oumlğrencileri gelecek yaşantılarında gerccedilekleştirecekleri okumalarda da bu youmlntem ve teknikleri uygulamaları doğrultusunda youmlnlendirilmelidirler

Okuma eylemi aslında bir tuumlr sosyalleşme eğitimidir Bu yolla bireyin sağlıklı bir şekilde topluma ayak uydurması ve toplum iccedilerisinde yetişmiş bir birey olarak kendine yer bulması amaccedillanmaktadır Okuma oumlncesi okuma anında ve okuma sonrası olmak uumlzere uumlccedil temel aşamadan oluşan bu eylemin başarıya ulaşması kazanımların ediniminde gerekli hassasiyetin goumlsterilmesi ile alakalıdır Oumlzellikle dikkatin toplanmasında başlıklardan goumlrsellerden hareketle tahmin etme gibi uygulamalar ciddiyetle uygulanmalıdır Her metnin belirli bir ritmi ezgisi vardır ve buna goumlre bir sesli okuma ister Bu da bir eğitim ve youmlnlendirme işidir Metnin ritmine ve ezgisine dikkat ederek okuma uygulamaları gereklilikleri doğrultusunda gerccedilekleştirilmelidir İlkoumlğretim oumlğrencileri tarafından yapılan yanlışlar cesaretini kıracak şekilde eleştirilmemelidir Aksine ses kontrol uygulamaları ve youmlnlendirmeleri ile oumlğrenciler cesaretlendirilmelidir Her oumlğrenci aynı okuma hız ve becerisine sahip değildir Bu nedenle oumlğrenciler asla bu bağlamda sınıflandırılmamalıdır Aksine oumlğretmenler iyi bir goumlzlemci olmalı ve okuduğunu anlayamayan oumlğrencileri belirlemelidir İlkoumlğretim oumlğrencilerinin seviyesine uygun youmlntem ve tekniklerle bu oumlğrencilerin okuma-anlama hızı ile becerisi artırılmalıdır Bir okumada okur tarafından ulaşılması beklenen unsurların başında metnin konusu ana fikri ve yardımcı fikirleri gelir Bu nedenle oumlzellikle yardımcı fikirleri belirleyecek etkinlikler ciddiyetle uygulanmalıdır Ccediluumlnkuuml okur yardımcı fikirlerden hareketle konu ve ana fikre ulaşmaktadır

194

İlkoumlğretim İkinci Kademe Tuumlrkccedile Dersi KAYNAKCcedilA Akay H (2009) ldquoOkumarsquonın Yeniden Okunması Bile Bile Okumak ndash lsquoİle Bile Okumakrdquo

httpturkolojicuedutrYENI20TURK20DILIhasan_akay_okumapdf 11032010 tarihli erişim

Aksan D (1973) ldquoAnadilirdquo Tuumlrk Dili XXXI285 423-434 Aksan D (1999) Şiir Dili ve Tuumlrk Şiir Dili Engin Yayınevi Ankara Akyol H (2006) Yeni Programa Uygun Tuumlrkccedile Oumlğretim Youmlntemleri Koumlk Yayıncılık Ankara Altun S A (2009) ldquoİlkoumlğretim Oumlğrencilerinin Akademik Başarısızlıklarına İlişkin Veli

Oumlğretmen ve Oumlğrenci Goumlruumlşlerinin İncelenmesirdquo httpilkogretim-onlineorgtr vol8say2v8s2m24pdf 11032010 tarihli erişim

Atmaca A E (2006) ldquoİlkoumlğretim Ders Kitaplarında Goumlrsel Tasarım ve Resimlemerdquo Millicirc Eğitim Sayı 171 318-328

Aydın H (2007) Felsefi Temelleri Işığında Yapılandırmacılık Nobel Ankara Aytaş G (2006) ldquoEdebi Tuumlrlerden Yararlanmardquo httpyayimmebgovtrdergiler169aypdf

09032010 tarihli erişim Bağcı H ve Temizkan M (2006) ldquoİlkoumlğretim İkinci Kademe Oumlğrencilerinin Tuumlrkccedile

Oumlğretmenlerinden Beklentilerirdquo Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi Guumlz 2006 4 (4) 477-498

Beydoğan H Ouml (2009) ldquoOkuma-Anlama Suumlrecinde İşe Koşulan Stratejiler ve Bu Stratejiler Kapsamında Kullanılan Taktiklerrdquo Millicirc Eğitim Sayı 181 65-83

Buran A (2008) ldquoDil ve Edebiyatrdquo Makaleler Turkish Studies 170 -172 Ankara Chomsky N (2009) Bilgi Sorunları ve Dil Managua Dersleri (Ccedilev Veysel Kılıccedil) bgst

Yayınları İstanbul Ccedileccedilen M A ve Ccediliftccedili Ouml (2007) ldquoİlkoumlğretim 6 Sınıf Tuumlrkccedile Ders Kitaplarında Yer Alan

Metinlerin Tuumlr ve Tema Accedilısından İncelenmesirdquo Millicirc Eğitim Sayı 173 39-49 Demir C ve Yapıcı M (2007) ldquoAna Dili Olarak Tuumlrkccedilenin Oumlğretimi ve Sorunlarırdquo

httpwwwsosbilakuedutr dergiIX210CDemirpdf 1103 2010 tarihli erişim Demir S C (2009) ldquoDinleme İzleme Eğitimi ve 2005 Tuumlrkccedile Dersi Programındaki Yerirdquo Millicirc

Eğitim Sayı 181 53-64 Eco U (1991) Alımlama Goumlstergebilimi (Ccedilev Sema Rifat) Duumlzlem İstanbul Epccedilaccedilan C ve Erzen M (2008) ldquoİlkoumlğretim Tuumlrkccedile Dersi Oumlğretim Programının

Değerlendirilmesirdquohttpwwwsosyalarastirmalarcomcilt1sayi4sayi4pdfepcacan_erzenpdf 07032010 tarihli erişim

Eziler K A ve Kıran Z (2003) Yazınsal Okuma Suumlreccedilleri Seccedilkin Yayıncılık Ankara Goumlktuumlrk A (2002) Okuma Uğraşı YKY İstanbul Goumlmleksiz M N (2004) ldquoKitap Okuma Alışkanlığına İlişkin Bir Tutum Oumllccedileğinin Geccedilerlik ve

Guumlvenirliğirdquo Fırat Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 14(2) 185-195 Goumlmleksiz M N ve Kan A Uuml (2007) ldquoYeni İlkoumlğretim Programlarının Dayandığı Temel İlke

ve Yaklaşımlarrdquo Doğu Anadolu Boumllgesi Araştırmaları 5(2) 60-66 Guumlltekin M Karadağ R Yılmaz F (2007) ldquoYapılandırmacılık ve Oumlğretim Uygulamalarına

Yansımalarırdquo Anadolu Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 7(2) 503-528 Guumlnay D (2003) Metin Bilgisi Multilingual İstanbul Guumlneş F (2007) Tuumlrkccedile Oumlğretimi ve Zihinsel Yapılandırma Nobel Ankara Guumlneyli A (2008) ldquoMetin Tuumlrlerine Goumlre Okuduğunu Anlama Becerisinin Sınanması (Ankara

Uumlniversitesi Oumlrneği)rdquo Millicirc Eğitim Sayı 179 82-92 Guumlrol M (2002) ldquoEğitim Teknolojisinde Yeni Paradigma Oluşturmacılıkrdquo Fırat Uumlniversitesi

Sosyal Bilimler Dergisi 12(1) 159-183 Guumlven S (2008) ldquoSınıf Oumlğretmenlerinin İlkoumlğretim Ders Programlarının Uygulanmasına İlişkin

Goumlruumlşlerirdquo Millicirc Eğitim Sayı 177 224-236 195


196

Hein G E 991) ldquoConstructivist Learning Theoryrdquo httpwwwexploratoriumeduifiresources constructivistlearninghtml 28032010 tarihli erişim

Jaworski B (1996) ldquoConstructivism and Teaching - The Socio-cultural Contextrdquo httpwwwgroutdemoncouk Barbara chreodshtm 28032010 tarihli erişim

Karatay H (2007) ldquoKelime Oumlğretimirdquo Gazi Uumlniversitesi Gazi Eğitim Fakuumlltesi Dergisi (27)1 141-153

Kayıkccedilı K ve Sabancı A (2009) ldquoYeni İlkoumlğretim Programının Değerlendirilmesirdquo Millicirc Eğitim Sayı 181 240-252

Kırmızı F S ve Akkaya N (2010) ldquoYeni Tuumlrkccedile Dersi Oumlğretim Programının Uygulamasına İlişkin Olarak Branş Oumlğretmenlerinin Goumlruumlşlerirdquo Millicirc Eğitim Sayı 185 33-47

Manguel A (2004) Okumanın Tarihi (Ccedilev Fuumlsun Elioğlu) Yapı Kredi Yayınları İstanbul Matthews M R (1993) ldquoConstructivism in Science and Mathematics Educationrdquo

httpwwwcsiunianiteduca inglese matthewshtml 28032010 tarihli erişim Marshall J(1994) Anadili ve Yazın Oumlğretimi Avrupa Devletleri Muumlfredat Programlarının

İncelenmesi ndash Uygulanan Youmlntemler (Ccedilev Cahit Kuumllebi) Ccedilağdaş Yayınları İstanbul MEB (2005) İlkoumlğretim Tuumlrkccedile Dersi (6 7 8 Sınıflar) Oumlğretim Programı ve Kılavuzu Ocak G (2004) ldquoİlkoumlğretim Okulu 5 Sınıf Oumlğrencilerinin Okuma Anlama Duumlzeyine Videonun

Etkisirdquohttpilkogretim-onlineorgtrvol3say2v03s02m2pdf 07032010 tarihli erişim Oumlzbay M (2007) Tuumlrkccedile Oumlzel Oumlğretim Youmlntemleri II Oumlncuuml Kitap Ankara Oumlzbay M ve Melanlıoğlu D (2009) ldquoTuumlrkccedile Oumlğretiminde Deyimlerin Oumlğretme Oumlğrenme Suumlreci

Bakımından Değerlendirilmesirdquo Millicirc Eğitim Sayı 181 8-19 Oumlzdemir E (1983) Okuma Sanatı Nasıl Okumalı Neler Okumalı Varlık İstanbul Oumlztuumlrk D F ve Dağbakan D (2007) ldquoDil ve Ccedilocukta Dil Gelişim Kuramlarırdquo Millicirc Eğitim

Sayı 174 155-161 Oumlzuumlnluuml Uuml (2001) Edebiyatta Dil Kullanımları Multilingual İstanbul Saussure F D (1998) Genel Dilbilim Dersleri (Ccedilev Berke Vardar) Multilingual İstanbul Sinan A T (2001) Tuumlrkccedilenin Deyim Varlığı Kubbealtı Yayıncılık Malatya Temizkan M ve Bağcı H (2008) ldquo2005 İlkoumlğretim Tuumlrkccedile Dersi Alanlarının Oumlğretmen

Goumlruumlşlerine Goumlre Değerlendirilmesirdquo Millicirc Eğitim Sayı 179 178-194 Tok Ş ve Kaya F (2007) ldquoİlkoumlğretim Doumlrduumlncuuml Sınıf Tuumlrkccedile Dersinde Bazı Oumlğrenme

Stratejilerinin Tutum ve Okuduğunu Anlamaya Etkisirdquo Millicirc Eğitim Sayı 176 8-17 Topccedilu Y E (2007) ldquoİlkoumlğretim 6 7 ve 8 Sınıf Oumlğrencilerinin Okuma Alışkanlıklarırdquo Millicirc

Eğitim Sayı 176 36-57 Yalccedilın Y A (2002) Tuumlrkccedile Oumlğretim Youmlntemleri (Yeni Yaklaşımlar) Akccedilağ Ankara Yalccedilın A ve Aytaş G (2008) Ccedilocuk Edebiyatı Akccedilağ Ankara Yavuzer H (2004) Okul Ccedilağı Ccedilocuğu Remzi Kitabevi İstanbul Yıldırım M C (2008) ldquoYeni İlkoumlğretim Programının Değerlendirilmesirdquo Millicirc Eğitim Sayı 180

314-323 Yıldız C (2003) Ana Dili Oumlğretiminde Ccedilağdaş Yaklaşımlar ve Tuumlrkccedile Oumlğretimi Pegem A

Yayıncılık Ankara Yılmaz Z A (2006) ldquoSınıf Oumlğretmeni Adaylarının Okuma Alışkanlığırdquo httpilkogretim-online

orgtrvol5say1v5s1m1PDF 06032010 tarihli erişim Yılmaz M ve Koumlksal K (2008) ldquoTekrarlı Okuma Youmlnteminin Okuduğunu Anlamaya Etkisirdquo

Millicirc Eğitim Sayı 179 51-65 Yılmaz M (2009) ldquoSesli Okuma Hatalarının Tekrarlı Okuma Youmlntemiyle Duumlzeltilmesirdquo Millicirc

Eğitim Sayı 183 19-41

Fırat University Journal of Social Science


Giriş Birey doğası gereği suumlrekli oumlğrenme ve oumlğrendiklerini geliştirme suumlreci

iccedilerisindedir Bu suumlrecin başarılı olması ve istendik youmlnde davranış değişikliklerinin gerccedilekleştirilmesi ccedilağın gereklerini yansıtan zengin bir eğitim programının gerccedilekleştirilmesi ve suumlrekli geliştirilmesi ile muumlmkuumlnduumlr Tuumlrkiyersquode Milli Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanıp 2004 yılından itibaren uygulanmaya başlanan İlkoumlğretim Tuumlrkccedile Dersi Oumlğretim Programı (İTDOumlP) yapılandırmacı yaklaşımı merkeze almıştır Aydın (2007 12) yapılandırmacılıkta genel olarak bilginin insan tarafından oluşturulduğunu ve bu oluşumun zihinsel bir tutamağının bulunduğunu belirtir

İnsan bilgiyi ccedilevreden pasif olarak elde etmez aksine aktif şekilde bilgiyi gerccedilekleştirir oluşturur (Jaworski 1996) İTDOumlPrsquote birey aktif olarak değerlendirilir ve oumlğrenme suumlreci de dikkate alınır Tuumlrkccedile Dersi Oumlğretim Programırsquonda oumlğrenme suumlrecinde oumlğrencinin birikim ve deneyimlerinden hareketle ccediloumlzuumlmler uumlretmesi oumlğrenme-oumlğretme etkinliklerinde oumlğrencinin gelişim duumlzeyinin dikkate alınması dolayısıyla değerlendirmede oumlğretim suumlrecindeki gelişimin de oumlnemli olduğu yaklaşım olarak benimsenmiştir (MEB 2005 3) Bireysel bakış accedilısının ve değerlendirmenin oumln plana ccedilıktığı İTDOumlPrsquote bilgiye ulaşmak tecruumlbe ile yeni bilgilerin yorumlanmasına dayalıdır ldquoYapılandırmacılığın temel ilkelerinden birisi de yorumsamacılıktır (hellip) Her şeyin goumlreceli olması her şeyin değişebilirliği her şeyin gidebilirliği veya farklı anlam ve yorumların ortaya ccedilıkabilmesi iccedilin metinler uumlzerinde yapılacak yorumların buumlyuumlk bir oumlnemi vardırrdquo (Aydın 2007 38) Bu durum bir yandan oumlğrenci uumlzerindeki baskıyı ortadan kaldırırken bir yandan da oumlzellikle Tuumlrkccedile oumlğretimi accedilısından anlamlandırmanın daha verimli gerccedilekleşmesine ortam sağlayacaktır Oumlğrenciler kendi kişisel duumlşuumlncelerinin dolayısıyla kendilerinin değerli olduklarını duumlşuumlnecektir Bilgiye ulaşmayı bireysel aktivitelere dayandıran yapılandırmacılık bu yolla bireyin oumlğrenme suumlreci iccedilerisinde aktif olarak yer almasını sağlayacaktır

Hein (1991) oumlğrenmeyi sosyal bir aktivite olarak tanımlar ve insanların birbirleriyle etkileşimi sonucu ancak onu belirli bir oumllccediluumlde tanıyabileceğimizi belirtir Eğitim-oumlğretim ortamı da son derece oumlnemli olup gerek birey gerekse de grup ihtiyaccedillarını karşılayacak şekilde duumlzenlenmelidir ldquoYapılandırmacı eğitim ortamları bireylerin ccedilevreleriyle daha fazla etkileşimde bulunmalarına dolayısıyla zengin oumlğrenme yaşantıları geccedilirmelerine olanak sağlayacak bir biccedilimde duumlzenlenir Bu tuumlr eğitsel ortamlar sayesinde bireyler zihinlerinde daha oumlnce yapılandırdıkları bilgilerin doğruluğunu sınama yanlışlarını duumlzeltme ve hatta oumlnceki bilgilerinden vazgeccedilerek yerine yenilerini koyma fırsatı elde ederlerrdquo (Guumlltekin Karadağ ve Yılmaz 2007 511) Oumlğrencilerin oumlğrenme ortamında daha fazla sorumluluk almaları ise yapılandırmacılıkta temel yaklaşımdır (Goumlmleksiz ve

170




171





172






173






174











175








X ss




Toplam X = 380


176






177



X ss





Toplam X = 347



178





179





X ss



















Toplam X = 362

180




181





182





183






184






185






186







187




188





189




190





191





192





193




194
























196
























171





172






173






174











175








X ss




Toplam X = 380


176






177



X ss





Toplam X = 347



178





179





X ss



















Toplam X = 362

180




181





182





183






184






185






186







187




188





189




190





191





192





193




194
























196

























172






173






174











175








X ss




Toplam X = 380


176






177



X ss





Toplam X = 347



178





179





X ss



















Toplam X = 362

180




181





182





183






184






185






186







187




188





189




190





191





192





193




194
























196


























173






174











175








X ss




Toplam X = 380


176






177



X ss





Toplam X = 347



178





179





X ss



















Toplam X = 362

180




181





182





183






184






185






186







187




188





189




190





191





192





193




194
























196


























174











175








X ss




Toplam X = 380


176






177



X ss





Toplam X = 347



178





179





X ss



















Toplam X = 362

180




181





182





183






184






185






186







187




188





189




190





191





192





193




194
























196































175








X ss




Toplam X = 380


176






177



X ss





Toplam X = 347



178





179





X ss



















Toplam X = 362

180




181





182





183






184






185






186







187




188





189




190





191





192





193




194
























196




























X ss




Toplam X = 380


176






177



X ss





Toplam X = 347



178





179





X ss



















Toplam X = 362

180




181





182





183






184






185






186







187




188





189




190





191





192





193




194
























196


























177



X ss





Toplam X = 347



178





179





X ss



















Toplam X = 362

180




181





182





183






184






185






186







187




188





189




190





191





192





193




194
























196























X ss





Toplam X = 347



178





179





X ss



















Toplam X = 362

180




181





182





183






184






185






186







187




188





189




190





191





192





193




194
























196

























179





X ss



















Toplam X = 362

180




181





182





183






184






185






186







187




188





189




190





191





192





193




194
























196

























X ss



















Toplam X = 362

180




181





182





183






184






185






186







187




188





189




190





191





192





193




194
























196
























181





182





183






184






185






186







187




188





189




190





191





192





193




194
























196

























182





183






184






185






186







187




188





189




190





191





192





193




194
























196

























183






184






185






186







187




188





189




190





191





192





193




194
























196


























184






185






186







187




188





189




190





191





192





193




194
























196


























185






186







187




188





189




190





191





192





193




194
























196


























186







187




188





189




190





191





192





193




194
























196



























187




188





189




190





191





192





193




194
























196
























188





189




190





191





192





193




194
























196

























189




190





191





192





193




194
























196
























190





191





192





193




194
























196

























191





192





193




194
























196

























192





193




194
























196

























193




194
























196
























194
























196












































196





















İlkÖĞretİm İkİncİ kademe tÜrkÇe dersİ ÖĞretİm … · 2019-10-04 · İlköğretim...

Documents