08.12.2012

1

ARAŞTIRMA SÜRECİ

Yrd. Doç. Dr. Özge Özgen

Dokuz Eylül Üniversitesi

İşletme Fakültesi

Uluslararası İşletmecilik ve Ticaret Bölümü

Araştırma Süreci

Konu Seçme

Kaynaklara Ulaşma ve Literatür Taraması

Araştırma Sürecinde Yürütülen Faaliyetler

Kuramsal Yapı Kuramsal Yapı (Teorik Çerçeve), Araştırmanın Amacı, Araştırmanın

Yararı, Araştırmanın Sınırları vb.

Yöntem Araştırma Probleminin Tanımı, Ön Literatür Taraması, Modeli,

Hipotezleri, Veri Toplama Yönteminin Seçilmesi (Anket, Gözlem, Deney vb.), Örnekleme Karar Verme, Veri Toplama vb.

Bulgular

Sonuç ve Öneriler

Çalışmanın Kısıtları ve Gelecekte Yapılacak Çalışmalara Önerileri

Araştırma’da Yapılabilecek Hatalar

Bilimsel yöntemlerden

yararlanmadan acele kararlar

ile sorunun çözülmeye

çalışılması

Görüş, düşünce ya da

varsayımlar derlemesi

sorunun çözümü olamaz

Problemi doğru anlamamak

Planlı ve sistemli çalışmamak

Araştırma Hataları

Örnekleme Hatası

Örnekleme Dışı Hata

Tasarım Hataları

İdari Hatalar

Cevaplama Hataları

Cevapsızlık Hataları

Seçim hatası

Ana kütle

belirleme hatası

Örnekleme

çerçevesi hatası

Ölçme hatası

Deneysel hata

Veri analizi hatası

Soru hatası

Kayıt hatası

Müdahale

hatası

Veri hatası

Görüşememe

hatası

Tamamlanmamış

cevap hatası

08.12.2012

2

Konu Seçme

Kaynak taramasının yapılması

Kaynak taraması yaparken...

O alanda yapılan araştırmaların incelenmesi

İncelenen araştırmalarda hangi kuramlar kullanılmıştır?

Kuramlar arasında farklılıklar var mıdır?

Hangi sorulara cevap aranmıştır?

Birbirini tutmayan ya da örtüşmeyen sonuçlar var mıdır?

Eksik kalan yeterince açıklanmamış noktalar var mıdır?

Hangi yöntemler kullanılmıştır?

Konu farklı bakış açıları ile incelenebilir mi?

Konu Seçerken Başarılı Olmak İçin (1)

Alan ile ilgili başlıca kaynakları okumak

O alanda çalışmış olanların bilgilerinden

yararlanmak

Daha önce yapılmış çalışmalarda eksik kalan

noktaları belirlemek

Başka ülkelerde yapılan çalışmaların sizin

ülkenizde yapılıp yapılmadığını görmek

Benzer araştırmanın farklı yöntemlerle yapılıp

yapılmayacağını araştırmak

Konu Seçerken Başarılı Olmak İçin (2)

Araştırma Konusu araştırmacının ilgisini

çekmelidir

Konu yeni ve orjinal olmalıdır

Araştırılacak konu araştırmacının bilimsel

kapasitesini aşmamalıdır

Konu sınırlandırılabilmelidir

Konu ile ilgili bilgi ulaşılabilir olmalıdır

Konu Seçimine İlişkin Bir Örnek

08.12.2012

3

LITERATÜR TARAMASI

İyi Bir Literatür Okuyucusu Olmak İçin

Genel olarak çalışmanın başlık ve özetini okuyorak tümünün okunması gerekip gerekmediğine ilişkin ön fikir edinmek

Özetlemek ve not almak

Farklı çalışmalar arasında karşılaştırmalar yapmak

Çalışma içinde geçen temel teori ve kavramları belirlemek

Literatür Kaynakları Neler Olabilir?

Figure 3.2 Literature sources available

Birincil

• Raporlar

• Tezler

• Konferans Bildirileri

• Kamu Kurum Raporları

• Firma Raporları

İkincil

• Dergiler

• Kitaplar

• Gazeteler

Üçüncül

• Özetler

• Kataloglar

• Ansiklopediler

• Sözlükler

• Vb.

Daha detaylı veri

Birincil Veri - İkincil Veri

Birincil Veri

Eldeki problemi çözmeye yönelik olarak

araştırmacı tarafından toplanan veri.

İkincil Veri

Başka bir araştırmacı tarafından geçmişte

yapılan bir araştırmanın kullanılması

08.12.2012

4

Birincil ve İkincil Verinin Karşılaştırılması

________________________________________________________________

BİRİNCİL VERİ İKİNCİL VERİ

________________________________________________________________

Toplama amacı Eldeki problem Diğer problemler

Toplama Süreci İlgilenim yüksek Hızlı ve kolay

Toplama Maliyeti Yüksek Göreli düşük

Toplama Zamanı Uzun Kısa

_________________________________________________________________

İkincil Verilerin Avantajları

Çabuk elde edilir.

Kolay erişilebilir.

Daha ucuzdur.

Bazen kaçınılmazdır.

Birincil verilere destek olabilir.

Zaman serili olabilir.

İkincil Kaynakların Dezavantajları

Veri doğru olmayabilir

Bulunan veri sizin ihtiyaçlarınıza uygun

olmayabilir

Bulunan veri sizin örnekleminize uygun

olmayabilir

Verinin tarihi eski olabilir

Literatürü Taraken

Google Akademik: http://scholar.google.com.tr/

Üniversite Dergileri

Örneğin DEÜ Sos. Bil. Enst. Dergisi

http://www.sbe.deu.edu.tr/dergi/ARSIV.htm

Ulakbim Veri Tabanları

Sosyal Bilimler Veri Tabanı

http://uvt.ulakbim.gov.tr/uvt/

Kamu Kurumu Raporları

Diğer Kurum ve Kuruluşların Raporları

08.12.2012

5

Literatürü Taraken

Doğru anahtar kelime belirleme ve o anahtar

kelime ile tarama yapma

Anahtar Kelimeler

Yaşam Tarzı

Marka Seçimi

Marka Seçimi + Tüketici Davranışı

Yaşam Tarzı + Pazarlama

İntihal/ Eser Hırsızlığı /Copy-Paste (Plagiarism)

Bir başka kaynağı aynen (değiştirmeksizin) kendi

eserin gibi kaynak göstermeksizin ya da kaynak

göstererek kullanma

Bir başka kaynağı değiştirerek (farklılaştırarak)

kaynak göstermeksizin kullanma

Yazım Kuralları ve Kaynak Gösterme Araştırmanın Amacı

Örneğin

Bu araştırmanın amacı çayı incelemektir YANLIŞ AMAÇ

Çay üretimi mi, çay üreticileri mi, çaya karşı tutum mu, çay tüketimi mi? İncelenecek konu nedir?

Bu araştırmanın amacı kişilerin siyasal tercihlerini araştırmaktır YANLIŞ AMAÇ

Siyasal tercihler zaten seçimlerde ortaya çıkacaktır; burada amaç seçim öncesi siyasal tercihlere göre tahminleme yapmak mıdır?

08.12.2012

6

Araştırmanın Amacı

Örneğin

Bu araştırmanın amacı sigaranın sağlık üzerindeki etkisini incelemektir YANLIŞ AMAÇ

Çünkü sağlık üzerindeki etkii zaten biliniyor

Anne babası yurt dışında bulunan orta öğretim öğrencilerinin okul başarılarının, anne babası yurt içinde olanlardan farklı olup olmadığı YANLIŞ AMAÇ

Anne babası yurt içinde olup çocuk onlardan ayrı olabilir

Anne-babasından ayrı olan öğrenciler ile anne babası yanlarında olan öğrencilerin başarıları arasındaki farklılık daha doğru

Problemi Tanımlama

Problem, sadece bir sorunu ya da cevaplanması

gereken bir soruyu ifade etmez

Problem,

Araştırıldığında var olan durumu geliştirecek

bir bulguya ulaşmamıza yardımcı olacak konu

ya da konuları da ifade eder.

Genel olarak Problem

Şuan ver olan bir sorun

Eğitim programı istendiği gibi etkin bir şekilde yürümüyor

Geliştirilecek bir alan

Eğitim programlarının etkinliği arttırılabilir mi?

Kavramsal alt yapı eksikliğini giderme

Eğitim etkinliği ne demektir?

Ampirik bir çalışma

Eğitimin etkinliği öğrencilerin okula bağlılıklarını nasıl etkiler?

Genel Problemi Daraltma

Literatür Taraması

Durumu gözlemleme

Sektör ayrımı (Hizmet sektörü vb.)

Coğrafi alan belirleme (İzmir Bölgesi vb.)

Zaman belirleme (1990 sonrası vb.)

Hedef kitle seçimi

08.12.2012

7

Problem Tanımı

açık (herkes tarafından anlaşılabilir),

net/kesin (herkes tarafından aynı şekilde

anlaşılan)

öz

sınanabilir

problem ile amaç arasında tutarlılık

Problem Tanımının Genel Olduğu Örnekler

Ürünlerin satışı düşüyor

İşçi hataları artıyor

Öğrencilerin başarıları düşüyor

Hastaların bekleme süreleri çok uzun

Problem Tanımının Spesifik Olduğu Örnekler

Ödüllendirmenin öğrenci motivasyonu üzerindeki etkisi

nedir?

Karar verme sürecinde olumsuz tüketici yorumlarının

etkisi nedir?

Amaç, Problem, Yöntem Arasındaki İlişki

AMAÇ

Muhtemelen neler

söylenebilecek?

Nelerin söylenmesi

tasarlanmaktadır?

PROBLEM

Söylenecekleri

söyleyebilmek için hangi

sorulara cevap vermek

gerekir?

YÖNTEM

Bu sorular nasıl

cevaplanacaktır?

08.12.2012

8

AMAÇ: Çocuk suçlarıni ve ailelerin

demografik yapılarının çocuk suçları

üzerindeki etkisini incelemek

Araştırma Problemleri:

Suç işleyen çocukların çocuk nüfusu

içerisindeki payı nedir?

Ailelerin gelir düzeyleri çocukların suç

işlemeleri üzerinde etkili midir?

Ailelerin eğitim düzeyleri çocukların suç

işlemeleri üzerinde etkili midir?

Aile büyüklüklerinin çocukların suç işlemeleri

üzerinde etkili midir?

Araştırmanın Kısıtları ve Katkıları

Kısıtlara ilişkin örnekler

Bir araştırma ele alınan bir sorunu her yönü ile

incelemez ya da inceleyemez

Yapılan araştırmalara ilişkin genelleme

yapabilme kısıtı

Katkılara ilişkin örnekler

Literatüre yapılan katkı

Sektörel katkı

Uygulamacılara yapılan katkı vb.

ARAŞTIRMA MODELİ

Model kurma,

Nesneler, olgular ve olaylar, süreç ve sistemle

ilgili kavramlar ve bunlar arasındaki ilişkileri

betimleme tekniği olarak tanımlanabilir.

Modelin literatür ile uygunluğu önemli

08.12.2012

9

Değişkenler

Değişken nedir?

Değişkenler; bir durumdan diğerine farklılık gösteren özelliklerdir.

Örn: Öğrenme stillerinin öğrencinin bilgisayar dersindeki

başarısına etkisi nedir?

? Kırmızı renkli kavramlardan hangilerini değişken olarak

adlandıra biliriz? Neden?

33

Değişkenler

CEVAP

Öğrenme stilleri; öğrenciden öğrenciye değiştiği

için değişkendir.

Bilgisayar dersi; bütün öğrenciler için aynı olduğu

için değişken değildir.

Başarıları ise; öğrenciden öğrenciye değiştiği için

değişken olarak tanımlaya biliriz.

34

22.10.2009 - Perşembe

Değişkenler

Yapı/Özellik Değer Neden-Sonuç

Nicel Nitel Sürekli Süreksiz Bağımlı Bağımsız

Değiştirilebilen

Seçilmiş

Düzenleyici

Dışsal

Değişkenler

Değerlere göre değişkenler

Süreksiz (nitel-kategorik)

Sürekli değişken (nicel)

Kontrol şekillerine göre değişkenler

Bağımlı (açıklanan)

Bağımsız (açıklayan)

36

08.12.2012

10

Değişkenler

Aldıkları değere göre;

Süreksiz Değişkenler: Sadece sınırlı sayıda değer alır.

Örn: Cinsiyet, medeni durum..

Sürekli Değişkenler: 2 ölçüm arasında sonsuz sayıda

değer alabilirler.

Örn: Boy, ağırlık…

37

F.Ü. B.Ö.T.E-4 Y.Turel

38

F.Ü. B.Ö.T.E-4 Y.Turel

Değişkenler neden sonuç ilişkisi içinde bulunuyorsa

bağımlı ve bağımsız olarak sınıflandırılır.

Bağımsız Değişken (Neden): Araştırmada olası nedeni ifade eder.

Bağımlı Değişken (Sonuç): Üzerinde bağımsız değişkenin etkisi incelenen değişkendir.

Bağımsız Değişken Bağımlı Değişken

(Neden) (sonuç)

39

Örn : Bilgisayar destekli öğretim ve geleneksel öğretim

verilen öğrencilerin başarıları arasında fark var mıdır?

Burada bağımlı ve bağımsız değişkenleri nelerdir?

Burada araştırılmak istenen öğrencilerin başarılarıdır.

Bağımlı değişkendir .

Öğretim yöntemi ise üzerinde değişiklik yapılan bağımsız değişkendir.

Öğretim yöntemi Başarı

Burada başarı öğretim yöntemine bağımlıdır.

22.10.2009 - Perşembe 40

Değişkenler

Bir önceki örneği ; Öğrencilerin başarıları, uygulanan

öğretim yöntemine ve cinsiyete göre farklılık göstermekte midir? şeklinde soralım.

Burada;

Başarı; bağımlı değişken

Öğretim yöntemi; değiştirilebilen bağımsız değişken

Cinsiyet ise ; seçilen bağımsız değişkendir

08.12.2012

11

Hipotez nedir?

41

Bir araştırma sonucuna ilişkin yapılan tahminlerdir.

Araştırmacının araştırma probleminin değişkenleri arasındaki ilişkiye dair beklentilerini ifade eder.

Bilimsel bir önermedir.

Kaynak taraması aşamasından hemen sonra, veri

toplama ve analiz etme aşamalarından hemen önce formule edilir.

Hipotezin Özellikleri

42

Araştırma sürecine ilişkin yol gösterir.

Daha önceden yapılmış çalışmaların sonuçları ile uyum içinde olmalıdır.

Basit ve açık olmalıdır

Sınanabilir olmalıdır.

ÖRNEK:

H1: Bir ülkede ekonomik gelişmişlik seviyesi

yükseldikçe yolsuzluk seviyesi düşer.

İYİ BİR HİPOTEZ Mİ?

Hipotezin Özellikleri

43

Araştırma sürecine ilişkin yol gösterir.

Daha önceden yapılmış çalışmaların sonuçları ile uyum içinde olmalıdır.

Basit ve açık olmalıdır

Sınanabilir olmalıdır.

ÖRNEK:

H1: Ekonomik kriz ile hırsızlık olayları arasında ilişki

yoktur.

İYİ BİR HİPOTEZ Mİ?

Hipotezin Özellikleri

44

Araştırma sürecine ilişkin yol gösterir.

Daha önceden yapılmış çalışmaların sonuçları ile uyum içinde olmalıdır.

Basit ve açık olmalıdır

Sınanabilir olmalıdır.

ÖRNEK:

H1: Seçmenlerin cinsiyeti ile oy verilmesi düşünülen

siyasi parti adayına din, ırk, milliyet açısından verilen

önem düzeyi arasında bir ilişki yoktur.

İYİ BİR HİPOTEZ Mİ?

08.12.2012

12

Hipotez Türleri

45

Yön belirtmeyen hipotezler

H1: Gündüz vardiyasında çalışan bir işçinin ürettiği ortalama

ürün/saat ile gece vardiyasında çalışan bir işçinin ürettiği

ortalama ürün/saat arasında anlamlı bir fark vardır.

Yön belirten hipotezler

H1: Gündüz vardiyasında çalışan bir işçinin ürettiği ortalama ürün/saat, gece vardiyasında çalışan bir işçinin ürettiği ortalama

ürün/saatten daha fazladır.

Ho = Null (Sıfır) hipotezi (Örn. ….. yoktur)

H1, Ha= Alternatif (Araştırma) Hipotezi (Kabul edilmesi

beklenilen)