liria e votËs dhe votimi familjar në shqipËri liria e votes... · të natyrës politike është...

LIRIA E VOTS VOTIMI FAMILJARSHQIPRI

Hulumtim kombtar2014

dhe

n

Liria e Vots dhe Votimi Familjar n Shqipri2

Konsulente PhD. Klea Faniko

Viti i Publikimit - 2014

Instituti Pr Krkime Dhe Alternativa Zhvillimi - IDRA

UN WOMEN

UN Women sht organizata e Kombeve t Bashkuara kushtuar barazis gjinore dhe fuqizimit t grave. Prkrahse botrore pr grat dhe vajzat, UN Women sht themeluar pr t prshpejtuar progresin dhe prmbushjen e t drejtave t grave n t gjith botn.

UN Women vepron nn bindjen themelore se grat dhe vajzat kudo n bot kan t drejtn e nj jete pa diskriminim, dhun dhe varfri dhe se barazia gjinore sht n qendr t arritjes s zhvillimit.

Barazia gjinore nuk sht vetm nj nga t drejtat themelore t njeriut, por duke fuqizuar grat n vendet n zhvillim, nxit produktivitetin dhe sjell rritje ekonomike.

Instituti Pr Krkime Dhe Alternativa Zhvillimi - IDRA

IDRA sht nj think tank jo-fitimprurs, jo-qeveritar, dhe i pavarur, i themeluar nga nj grup ekspertsh n vitin 2000. Si nj institut i politi-kave publike, IDRA promovon vlerat e liris dhe demokracis, vlerat e ekonomis s tregut dhe shoqris civile, duke i shrbyer vazhdimisht demokratizimit t shoqris shqiptare dhe proesit t integrimit n Bashkimin Europian.

IDRA prfaqson nj kombinim strategjik t hulumtimit dhe t nj think tank-u t orentiuar drejt edukimit.

Ekipi i Autorve - IDRAAuron PashaEnfrid IslamiJorida DervishiPjerina DodbibaFajket Agalliu

Ekipi i Koordinatorve t SondazhitEsjona KryemadhiFatjola GoraEla KociFjorinda LaziSuela Dokaj

Ekipi i Analistve t t dhnaveTedi CokaPjerina DodbibaElvis Bektasha

SHNIM

Ky studim sht prgatitur nga Instituti pr Krkime dhe Alternativa Zhvillimi (IDRA) me mbshtetjen teknike dhe financiare t Entit t Kombeve t Bashkuara pr Barazin Gjinore dhe Fuqizimin e Gruas (UN Women) n Shqipri, n kuadr t programit Lidershipi dhe Pjesmarrja Politike. Ky program sht financuar nga Qeveria Suedeze nprmjet Fondit t Koherencs s Kombeve t Bashkuara dhe sht pjes e Programit t Bashkpunimit ndrmjet Qeveris s Shqipris dhe Kombeve t Bashkuara 2012-2016.

Mendimet dhe pikpamjet e shprehura n kt studim jan t autorve dhe nuk prfaqsojn domosdoshmrisht mendimet e UN Women ose t Agjencive t Kombeve t Bashkuara

Hulumtim kombtar 2014 3

Akronimet.............................................................................................................................4

1. Prmbledhje Ekzekutive......................................................................................................4

2. Hyrje.........................................................................................................................9

2.1 Objektivat e Studimit............................................................................................................9

2.2 Konteksti i Hulumtimit..........................................................................................................9

Prfaqsimi dhe Pjesmarrja e Grave n Politik..............................................................10

Votimi Familjar: Prkufizimi dhe Situata Aktuale...............................................................11

Votimi Familjar: Korniza Ligjore Ndrkombtare..............................................................12

2.3 Metodologjia.........................................................................................................14

Sondazhi Sasior.....................................................................................................................14

Elementi Cilsor....................................................................................................................15

Marzhi i Gabimit...................................................................................................................15

3. Gjetjet Kryesore - Kampioni i Popullats s Prgjithshme..................................................16

3.1 Interesi pr Politikn dhe Angazhimi Civil..........................................................................16

3.2 Votimi Familjar dhe Sjellja e Votuesit.................................................................................19

3.3 Pjesmarrja e Grave n Politik..........................................................................................24

3.4 Liria e Grave..........................................................................................................................30

4. Gjetjet Kryesore - Kampioni Rom............................................................................................31

4.1 Informacion i Prgjithshm......................................................................................................31

4.2 Votimi Familjar dhe Sjellja e Votuesit......................................................................................33

5. Rekomandime...........................................................................................................................37

Prmbajtja


List of Acronyms

OSBE Organizata pr Siguri dhe Bashkpunim n Europ

KQZ Komisioni Qndror i Zgjedhjeve

QV Qendra e Votimit

ODIHR Zyra pr Institucionet Demokratike dhe T Drejtat e Njeriut

PNUD Programi i Kombeve t Bashkuara pr Zhvillim

GF Grupet e Fokusuara

AP Antar Parlamenti

IDRA Instituti pr Krkime dhe Alternativa Zhvillimi

NPK Njsi Primare Kampionimi

KZAZ Komisioni i Administrimit t Zonave Zgjedhore

OJQ Organizata Jo Qeveritare

QHV Qendrat e Hedhjes s Vots


Interesi mbi politikn figuron shum i ult pr pjesn m t madhe t popullsise, vecanrisht tek femrat. Pothuajse 1 n 3 t intervistuar (34%) nuk jan aspak t interesuar ndrsa 18% shfaqin nivele shum t ulta interesi pr kto cshtje (jo shum t interesuar). Vetm 18% t t interervistuarve deklarojn se jan shum t interesuar n cshtjet e politiks dhe qeveris. Ndarja sipas gjinis, tregon qartsisht se grat jan kryesisht m pak t interesuara n politik (38% e grave kundrejt 29% e meshkujve q deklarojn se nuk jan aspak t interesuar).

Angazhimi civil, i matur n baz t antarsimit t deklaruar t intervistuarve n organizata politike dhe sociale, sht n trsi i dobt. Vetm 1 n 10 t intervistuar deklaron se sht aktualisht antar i nj partie, 1 n 30 t intrvistuar deklarohet si pjestar i ndonj organizate fetare dhe nj numr i paprfillshm figuron si pjestar i ndonj organizate t shoqris civile/OJQ. Prfshirja e femrave n kto organizata sht edhe m e ult. Pothuajse 9 n 10 femra, n krahasim me 7 n 10 meshkuj, deklarojn se nuk kan qn kurr pjes e ndonj partie politike. 93% e ktyre femrave nuk kan qn kurr pjes n ndonj organizate pr grat dhe 95% nuk kan qn kurr pjes e ndonj OJQ-je ose grupi t organizuar n komunitet.

Femrat shfaqin nj nivel t ult t aktivizimit civil, edhe prsa i prket prdorimit t instrumentave/metodave t ndryshme pr t shprehur opinionet e tyre pr shtje politike apo sociale. Vetm 12% e femrave deklarojn t ken kontaktuar me nj zyrtar gjat 12 muajve t fundit pr t shprehur opinionin e tyre. Kjo shifr sht dy her m e ult se ajo e meshkujve q deklarojn po t njjtn gj (25% kan kontaktuar nj zyrtar gjat 12 muajve te fundit). Akoma m shqetsues sht fakti q 41% e femrave deklarojn se nuk do ta ndrmerrnin kurr nj iniciativ t till si t kontaktonin apo vizitonin nj zyrtar pr t ndar mendimet dhe shqetsimet e tyre mbi shtjet politike, numr goxha m i madh se numri i meshkujve q kan deklaruar t njjtn gj (25%). Prdorimi i rrjeteve sociale (Facebook,

1. Prmbledhja EkzekutiveInteresi pr Politikn dhe Angazhimi Civil

Twitter etj) pr t ndar opinionet mbi shtjet sociale sht shum i ult (8% e meshkujve dhe 6% e femrave deklarojn se nuk i kan prdorur kurr kto mjete pr kt qllim). Prdorimi i peticioneve (3% meshkuj dhe 2% femra), i protestave/demostratave (10% meshkuj dhe 5% femra) ose i mediave (1% meshkuj dhe 2% femra) sht gjithashtu shum i ult.

Gjetjet e sondazhit japin nj mesazh optimist n lidhje me pjesmarrjen e grave n procesin e vendimmarrjes. Rreth 93% e t intervistuarve do t mbshtesnin pjesmarrjen e grave n politik si kandidate pr poste publike.

Ndrsa shumica e shqiptarve do t mbshtesnin nj pjesmarrje m t lart t grave n politik, ka edhe nj pjes t konsiderueshme t popullsis, prfshir femrat, t cilt mendojn se meshkujt jan udhheqs m t mir politik sesa grat. 58% e meshkujve dhe 38% e femrave t intervistuara bien dakord se meshkujt jan udhheqs politik m t mir se grat. Kto gjetj, tregojn se ndrsa pjesmarrje m e lart n politik t grave mund t jet qndrimi korrekt politik, ky nuk sht nj mendim gjersisht i prhapur dhe i pranuar. Ky mendim m tepr i ngjason t thnit se sa t brit.

Perceptimi i mungess s aftsis s grave pr t marr vendime t natyrs politike sht m i dukshm tk t intervistuarit pa arsimin e duhur, apo me nj arsim relativisht t ult.

Votimi Familjar dhe Sjellja e Votuesit

N total, ka nj nivel t lart pjesmarrje t votuesve nga popullata. Rreth 88% e t intervistuarve deklarojn se kan votuar n zgjedhjet e 2013, pa ndonj ndryshim mes gjinive.

Shumica e t intervistuarve deklarojn se u ndjen plotsisht t lir kur morrn vendimin pr k t votonin n zgjedhjet e 2013 (95%). Nuk u vun re ndryshime midis t intervistuarve meshkuj dhe atyre femra. Kto gjetje tregojn se presioni i drejtprdrejt


dhe i dhunshm mbi votuesit pr t votuar kundr vullnetit t tyre, nuk ka qn shum prezent. Megjithat, kjo nuk e prjashton mundsin q votat t jen premtuar n kmbim t favoreve. Pikrisht, 43% e t intervistuarve deklarojn se jan n dijeni t rasteve n t cilat votat jan premtuar n kmbim t favoreve. N veanti, votimi pr t mbajtur vendin e puns, apo pr tu punsuar pas zgjedhjeve, si dhe votimi n kmbim t parave apo dhuratave prmenden si fenomene t shpeshta nga m shum se 1/3 e t intervistuarve.

Votimi Familjar nis n shtpi dhe shpesh perceptohet si nj akt i prfaqsimit t interesave familjare apo t statusit ( ns familja e nj gruaje nuk shkon t votoj n ditn e zgjedhjeve, athere ka shum mundsi q as ajo mos ta bj nj gj t till). Rezultatet e ktij sondazhi tregojn se fenomeni i votimit familjar sht aktualisht prezent n forma m pak t drejtprdrejta krahasuar me shmbujt klasik t raportuar n Sondazhin mbi Perceptimin Publik t Prfshirjes s Grave dhe Vajzave n Politik (2008), Monitorimi i Zbatimit t Kuotave Gjinore dhe Pjesmarrjes s Grave: Zgjedhjet Parlamentare n Shqipri, (2009), Forumi i Vzhguesve Vendor pr Monitorimin e Pjesmarrjes s Grave dhe Vajzave n Zgjedhje (2011). N shumicn e ktyre rasteve, sht raportuar se nj antar i familjes ka shoqruar gruan n dhomn e votimit, dhe ka votuar pr t. Megjithat, aktualisht, votimi familjar nis n shtpi, ku antart e familjes diskutojn preferencat e tyre politike, dhe n fund grat i binden presionit nga antart e tjer t familjes pr t votuar pr nj kandidat apo parti specifike.

Vetm 5% e t intervistuarve pretendojn se Komisionet n Qndrat e Votimit kan lejuar m shum se 1 person n dhomn e votimit n ditn e zgjedhjeve n 2013. Pavarsisht faktit se ky sht nj Votim Familjar jo i drejtprdrejt, (pr arsye se ka raste q ligji i parashikon kur dikush mund t hyj i shoqruar n dhomn e votimit) kjo shifr rezulton t jet m e ult se sa shifrat e raportuara n raporte t ndryshme t monitorimit t

zgjedhjeve t kaluara (2009, 2011, 2013). Raporti i Vzhguesve Zgjedhor t OSBE/ODIHR-it n 2013, pretendon se Raste t votimit familjar/n grup u vzhguan n 13% t QV-t dhe m shpesh n zonat rurale, ndrsa n raportin e 2011 t OSBE/ODIHR-it, kjo shifr ishte 26% t QV t vzhguara. Megjithat krahasimi nuk prputhet plotsisht. Shifra e paraqitur nga Studimi Kombtar i IDRA n 2013 tregon rastet kur qytetart jan prballur me kt fenomen gjat proesit t votimit, ndrsa shifrat e raportuara nga misionet e vzhguesve jan t bazuara n vzhgimet n Qndrat e Votimit.

Rezultatet e sondazhit tregojn se ka nj numr gjithmon n rnie t grave q ndihmohen nga dikush n dhomat e fshehta, n forma t cilat shkojn prtej parashikimeve ligjore t Kodit Zgjedhor n Shqipri. N 93% t rasteve gjat zgjedhjeve parlamentare t 2013, grat u futn n dhomat e fshehta t pashoqruara. Vetm 7% t femrave t intervistuara pretenduan se nuk ishin vetm n dhomat e votimit. Rezultatet tregojn pr nj prmirsim t leht t situats krahasuar m 9% t pjesmarrsve t cilt pretendonin se grat votuan t shoqruara nga dikush tjetr n dhomn e votimit (Monitorimi i Zbatimit t Kuotave Gjinore, ACER & ASET, 2009).

Diskutimet me grupet e diskutimit treguan se praktikat e Votimit Familjar vijojn t jen nj shqetsim n ditn e zgjedhjeve n Shqipri, dhe se fenomeni vrehet m shum n zonat rurale/t largta t vendit. Arsyet pse ky fenomen ende vijon t ekzistoj sipas pjesmarrsve, ndryshojn nga niveli i ult arsimor, varfria, papunsia dhe paaftsia e grave pr t kundrshtuar presionin familjar (pr shkak t varsis financiare dhe mungess s informacionit), strukturat familjare ( kryefamiljari zakonisht merr vendimet pr t gjith familjen). Megjithat, ekziston nj besim i prbashkt midis qytetarve se fenomeni n vitet e fundit sht n rni. Krahasur me gjetjet nga Monitorimi i Zbatimit t Kuotave Gjinore dhe Pjesmarrjes s Grave: Zgjedhjet Parlamentare n Shqipri, (2009), si dhe


ato nga Forumi i Vzhguesve Vendor pr Monitorimin e Pjesmarrjes s Grave dhe Vajzave n Zgjedhje 2011, sipas t intervistuarve dhe pjesmarrsve n Fokus Grupe, fenomeni i votimit familjar duket t jet m pak i prhapur n zgjedhjet e fundit parlamentare t 2013.

Vetm 7% e femrave t intervistuara pranojn se kan patur presion nga nj antar mashkull i familjes pr t votuar pr nj kandidat apo parti politike specifike. Megjithat, edhe pse rezultatet e sondazhit nuk tregojn nj pranim t fenomenit t votimit familjar, shumica e t intervistuarve besojn se vota e grave n Shqipri nuk prfaqson vullnetin e tyre, por vullnetin e meshkujve t familjes. Nj numr gjetjesh tregon se dijenia pr ekzistencn e fenomenit varet nga dimensioni socio-demografik i personit t intervistuar.

o Nj ndarje sipas gjinis tregon se m shum t intervistuara femra (60%) pretendojn se grat n Shqipri shpesh jan nn presionin e nj antari mashkull t familjes pr t votuar pr nj parti apo kandidat specifik (55% e meshkujve besojn t njjtn gj).

o T intervistuarit me arsim m t lart, apo n prfundim e sipr, jan m n dijeni t faktit se vota e femrave n Shqipri nuk reflekton gjithmon vullnetin e tyre. T intervistuarit pa arsimin e duhur, apo me at 8-vjear, e mohojn faktin se meshkujt n familje ushtrojn presion tek grat pr t votuar pr nj kandidat apo parti specifike.

o T intervistuarit m t moshuar, jan ata t cilt e injorojn ekzistencn e ktij fenomeni n familje. Ashtu si n vitet e kaluara, grupet q jan m t predispozuar pr t pranuar ekzistencn e fenomenit jan meshkujt/femrat nn 30 vjec. Si rrjedhoj, ky grup ka m pak gjasa t influencohet n votn e tyre nga antart e familjes.

o T intervistuarit nga zonat rurale jan ata t cilt e mohojn m s shumti presionin e ushtruar mbi grat/vajzat nga antart meshkuj t familjes. Mohimi i ekzistencs s fenomenit duket t jet m i lart n rajonet e Lezhs, Kuksit, Durrsit, dhe Shkodrs.

Grat dhe Vendimmarrja

Nj shumic e madhe e t intervistuarve mendon se grat i kan aftsit e duhura pr t vendosur pr shtje politike (87%). Megjithat, ende 1 n 6 meshkuj besojn se grat nuk i kan kto kapacitete dhe se sht mashkulli ai q duhet t marr vendime pr femrat kur vjen puna pr shtje politike. 1 n 3 meshkuj dhe 1 n 5 femra nuk mendojn se meshkujt dhe grat kan t njjtat aftsi pr vendimmarrje.

T intervistuarit n zonat rurale jan gjithashtu m t prirur pr t menduar se grat nuk jan t afta t marrin vendime politike dhe se n prgjithsi burrat jan udhheqs politik m t mir se grat.

Ashtu si rezultatet e 2012 n raportin mbi Pjesmarrjen e grave n Shqipri n Politik dhe Vendimmarje, ka nj perceptim pozitiv, i cili sht n rritje konstante, pr femrat e prfshira n politik dhe vendimmarrje. Shumica e t intervistuarve (81% e femrave) si dhe pjesmarrsit n Grupet e Diskutimit, vlersojn femrat pr aftsit dhe kontributin e tyre n fusha t ndryshme, sidomos n ato t mbrojtjes s t drejtave t njeriut, arsimin, politikat shndetsore, dhe shtjet sociale. Prgjithsisht, t intervistuarat femra mbshtesin m tepr pjesmarrjen e grave n politik, krahasuar me t intervistuart meshkuj. 95% e t intervistuarave femra do t mbshtesnin pjesmarrjen e grave n politik, krahasuar me 90% t t intervistuarve meshkuj.

T intervistuarit me nj nivel m t lart arsimor mbshtesin m tepr pjesmarrjen e grave n politik krahasuar me t intervistuarit me nj nivel arsimor m t ult.


Mbshtetja pr pjesmarrjen e grave n politik sht m e ult tek pjesmarrsit q jtojn n zonat rurale.

Numri i grave q nuk mbshtesin nj pjesmarrje m t madhe t grave/vajzave n politik sht shum i vogl (5%). Megjithat, nj analiz m e detajuar e ktij kampioni do t nxirrte n pah faktin se grat me nivel m t ult arsimor, ato q kan frekuentuar arsimin profesional, ato aktualisht t papuna, shtpiaket, si dhe t intervistuarat femra t cilat jan n pension, rezultojn t jen m skeptike prsa i prket prfshirjes s grave n politik

Megjithat, krahasuar me vitet e mparshme (2010,2012) sht vn re nj progres prsa i prket sjelljes kundrejt femrave q kandidojn pr poste t rndsishme publike. Femrat ndihen t motivuara dhe t bindura se nj numr m i madh i femrave n pozicionet vendimmarrse do t ofronin m shum zgjidhje pr femrat dhe problemet e komunitetit.

Njohurit pr Kuotat Gjinore dhe Mbshtetja

Shqiptart nuk jan t informuar si duhet mbi qllimin e kuotave gjinore n politik, apo se si ato implementohen. Vetm 1 n 2 t intervistuar e di se sht nj detyrim pr partit politike t rezervojn t paktn 30% t lists s kandidatve pr grat. T tjert ose nuk jan n dijeni, ose u referohen gabim kuotave. Ashtu si n raportin mbi Gjndjen e Grave Lidere n Nivelin Lokal n Shqipri, 2010, ka nj njohuri t prgjithshme mbi ekzistencn e kuotave gjinore, por shum pak pjesmarrs mund t ofrojne detaje mbi kto kuota, dhe se si ato duhet t zbatohen. Ndarja sipas gjinis, tregon se ka m pak t intervistuara femra (41%) t cilat jan n dijeni t kuotave gjinore, krahasuar me (53%) t meshkujve t intervistuar. Shqiptart nuk jan plotsisht t informuar mbi qllimin e kuotave gjinore n politik, apo se si ato zbatohen.

Akoma m zhgenjyes sht fakti se grat/vajzat jan prgjith-sisht m pak t informuara mbi qllimet specifike t ktyre kuo-tave. Ndarja sipas gjinis tregon se ka m pak t intervistuara femra (41%) t cilat jan n dijeni pr prcaktimet e kuotave gjinore , krahasuar me meshkujt (53%).

o T intervistuarit me nj nivel arsimor m t lart, jan prgjithsisht m n dijeni t qllimit t kuotave gjinore krahasuar me ato m nj nivel arsimor m t ult. (shkolle e mesme/ 8 vjeare)

o T intervistuarit midis 40-50 vjec, gjithashtu duket se jan m t informuar mbi kuotat gjinore.

o T intervistuarit q jetojn n zonat urbane jan kryesisht m t informuar mbi kuotat gjinore dhe qllimet e tyre krahasur me ata q jetojn n zonat rurale.

T intervistuarit q jan m t informuar mbi kuotat gjinore mbshtesin m tepr zbatimin e tyre krahasuar me ata q nuk kan informacionin e duhur .

Megjithat, ka nj mbshtetje prgjithsisht t lart pr prfshirjen e kuotave gjinore n politik, dhe n institucionet e zgjedhura. Rreth 83% e t intervistuarve do ti mbshtesnin kto kuota, 45% do ti mbshtesnin fuqimisht, dhe 38% t cilt do ti mbshtesnin deri diku. Vetm 9% e t intervistuarve jan kundr ktyre kuotave. Meshkujt jan prgjithsisht m pak mbshtets t kuotave gjinore dhe disa prejt tyre mendojn se kuotat jan instrumente artificiale pr t rritur pjesmarrjen e grave n politike. Prgjithsisht meshkujt e intervistuar besojn se kuotat shpesh i anashkalojn kualifikimet dhe aftsit e femrave.


2.1 Objektivat e Studimit

Synimi i prgjithshm i ktij studimi sht t nxjerr n pah opinioniet e qytetarve mbi praktikat e ndryshme q mund t ndrhyjn n lirin e votimit si dhe t identifikoj mangsit (ligjore, kulturore, dhe strukturore) q fshihen pas ktyre fenomeneve. Studimi gjithashtu synon t prshkruaj praktikn e votimit familjar1 n Shqipri duke paraqitur rekomandime mbi mnyrat se si mund t luftohet.

Objektiva t tjera t studimit jan (i) krahasimi i progresit (apo regresit) me raportet e mparshme t monitorimit nga UN Women dhe (ii) prcaktimi i nj baze krahasimi duke prfshir referencn ligjore t votimit familjar dhe praktikave t tjera negative. Me an t puns krkimore u b e mundur nj baz krahasimi me publikimet e mparshme (2009-2013) dhe statistikat, informacionin apo raportet e tjera t mbshtetura nga UN Women mbi shtjet gjinore t lidhura me lirin e votimit, votimin familjar dhe praktikave t tjera negative.

Mbi kt analiz studimi ofron rekomandime konkrete mbi ndrhyrjet e ardhshme q duhen kryer pr t prmirsuar aksesin e drejt t grave n proeset elektorale dhe parandalimin e praktikave t votimit familjar si nga ana institucionale dhe ajo kulturore.

Numri i lart i rasteve t votimit familjar sht nj tregues i cili prdoret pr t vlersuar prmbushjen e standardeve demokratike n proeset zgjedhore. Pr kt arsye, ky raport prpiqet t jap nj panoram multidimensionale t gjendjes s grave n Shqipri prsa i prket sjelljes s tyre gjat votimeve, nivelin e angazhimit t tyre civil n shoqri, prfshirjen e tyre n proesin e vendimmarrjes n

2. Hyrje

pozicione t rndsishme publike si dhe mbshtetjen publike pr prfshirjen e grave n fusha t ndryshme n Shqipri.

Rezultatet kryesore dhe rekomandimet e studimit do t kontribuojn gjithashtu n prcaktimin e shtjeve kryesore q duhen trajtuar nga UN Women, n kuadr t programit t pjesmarrjes s grave n vendimmarrje dhe pr t kuptuar m mir perceptimet mbi proesin zgjedhor, nevojat pr informacion t votuesve si dhe sjelljen e votuesve n Shqipri.

2.2 Konteksti i Hulumtimit

Pjesmarrja dhe Prfaqsimi i Grave n Politik

Pjesmarrja e grave n politik dhe vendimmarrje sht nj penges e vazhdueshme me t ciln Shqipria sht prballur gjat ktyre viteve t formimit t demokracis. Pavarsisht prceptimit t nj ndjeshmrie n rritje mbi shtjet gjinore, gjendja e grave n Shqipri ka ende nevoj pr prmirsim. Studime dhe raporte t ndryshme tregojn se pjesmarrja e grave n politik dhe vendimmarrje vijon t jet e kufizuar pr arsye t ndryshme, kryesisht t lidhura me stereotipet gjinore mbi aftsin e gruas pr tu prfshir n kt fush2.

Prfaqsimi i ult n institucionet e zgjedhura sht nj penges me t ciln grat n Shqipri prballen momentalisht. Kuadri ligjor gjinor i cili u prezantua n 2008 dhe 2009, me qllimin pr t garantuar prfaqsimin e duhur t grave, nuk sht zbatuar plotsisht nga institucionet prgjegjse deri m tani. Si rrjedhoj, ka nj prfaqsim t kufizuar t grave si n nivelin lokal, ashtu edhe n nivelin qndror t qeveris. Bazuar n rezultatet e KQZ-s n

1. Votimi familjar sht praktika n t ciln pjstar t nj familje hedhin votn n vend t t gjith familjes ose n rastin kur nj pjestar i familjes v nn presion

familjart e tjer pr t votuar nj kandidat apo parti t caktuar

2. Shiko GRAT N POLITIK DHE VENDIMMARRJE N SHQIPRI: ANALIZ CILSORE; Elona Dhembo; The Journal of International Social Research, 2010. Shiko

gjithashtu studimin mbi: VLERSIMI I SITUATS EKONOMIKE T GRAVE n Tiran, Vlor, Shkodr dhe Elbasan; nga Milva Ekonomi, Mirela Arqimandriti; Qendra Aleanca

Gjinore pr Zhvillim; mbshtetur nga UN Women


Zgjedhjet Lokale t 2011, vetm 3 nga 65 Kryetart e Bashkive n Shqipri jan momentalisht femra.3 N 2011 24.3 % e punonjsve civil si drejtues t lart dhe 39.2% e punonjsve civil si drejtues t mesm, ishin femra.4

Prfaqsimi i grave n institucionet e zgjedhura ka patur nj prmirsim t leht pas proesit zgjedhor t Qershorit 2013. Grat fituan 18.6% t vendeve n zgjedhjet e fundit parlamentare t 2013 n Shqipri, krahasuar me 16.4% n 2009. Pr m tepr, 5 nga 19 e ministrave t kabinetit qeveritar (26%) dhe 8 nga 23 t zv/ministrave n qeverin aktuale (34%) jan femra. Femra t tjera jan emruar n krye t departamenteve t tjera t rndsishme qeveritare si Drejtoria e Prgjithshme e Tatimeve, Doganat, etj.

N janar 2014 Shqipria u rendit n vendin e 74-t (nga 145 shtete) n Renditjen Botrore t UN Women, bazuar n prqindjen e grave n parlamentet me nj dhom apo n dhomat e ulta. Vendi pati nj prmirsim n renditje nga Janari 2011 kur u rendit n pozicionin e 82-t.

Ndrkoh q prfaqsimi politik i grave n institucionet e zgjedhura sht ende i ult, pjesmarrja e tyre n votime sht prgjithsisht e lart. T dhnat e mbledhura nga KQZ pr her t par gjat zgjedhjeve t 2011 tregojn se grat/vajzat prbnin 50.2% t numrit total t votuesve t raportuar nga qendrat e votimit. Nuk ka t dhna t disponueshme mbi pjesmarrjen e grave n Zgjedhjet e Prgjithshme t 2013, por prgjithsisht mendohet se niveli i pjesmarrjes sht pothuajse i njjt. Ja vlen t theksohet se kto zgjedhje shnuan prqindjen m t lart t votuesve (53.47%) n koht demokratike n Shqipri.

Megjithat, niveli i lart i pjesmarrjes n votime jo domos-doshmrisht do t thot nj nivel t lart t pjesmarrjes n

aktivitete politike. Nj raport i 2011 nga Instituti Shqiptar pr Zhvillimin e Sistemeve Zgjedhore (AIDEC) theksonte se pavarsisht se pjsmarrja n votime ishte e lart tek femrat, pjesmarrja e grave/vajzave n fushatn zgjedhore ishte e ult.5 Sipas ktij raporti: N 99 aktivitete zgjedhore t monitoruara n rajone6 t ndryshme vetm 33% t pjesmarrsve ishin femra.

Votimi Familjar: Prkufizimet dhe Gjndja Aktuale

Disa raporte t monitorimit t zgjedhjeve t cituara n kt raport, si nga vzhguesit kombtar dhe nga ata ndrkombtar, pretendojn se nj nga problemet m t mdha pr pjesmarrjen e femrave n proeset elektorale n Shqipri sht fenomeni i votimit familjar. Sipas ktyre raporteve, grat n Shqipri jan ose subjekt i presionit pr t votuar pr nj kandidat t cilin jo domosdoshmrisht e mbshtesin, ose jan nn presion pr t mos votuar fare.

Bazuar n nj raport mbi Prgjigjen e Konsoliduar pr Parandalimin e Votimit Familjar nga Rrjeti Ndrkombtar i Informacionit pr Grat n Politik (2009), Votimi Familjar mund t prfshij raste kur:

a) Nj antar mashkull i familjes shoqron nj ose m shum t afrme femra n dhomat e votimit

b) Grupe familjare votojn haptazi bashkarisht

c) Nj antar mashkull i familjes trheq flet votimi n emr t antarve t familjes dhe i shnon ato ashtu si dshiron.

Pavarsisht pengesave q lidhen me prkufizimin e duhur t Votimit Familjar, si vzhguesit lokal ashtu edhe ata ndrkombtar, prgjithsisht bien dakord se cilat pyetje nevojiten t bhen pr t identifikuar rastet e ktij fenomeni. Shumica e studimeve n kt

3. I aksesueshm n http://open.data.al/sq/lajme/lajm/lang/sq/id/407/Raporte-gjinore-ne-listat-e-kryetareve-te-bashkive--2000---2015-

4. Idem

5. GRAT DHE VAJZAT N ZGJEDHJET LOKALE, Maj, 2011; Instituti Shqiptar pr Zhvillimin e Sistemeve Zgjedhore (AIDEC) & Klea Faniko; (Mbshtetur nga UN Women)

6. Raporti monitoroi rajonet e Gjirokastrs, Vlors, Korcs, Tirans, Shkodrs and Kuksit.


fush fokusohen tek fakti nse grat shoqrohen n dhomat e votimit nga antar t tjer t familjes n Ditn e Zgjedhjeve.

Ashtu si prmendet m sipr, disa raporte t monitorimit t zgjedhjeve tregojn se ka nj numr t madh t grave t cilat asistohen n dhomat e votimit n ditn e zgjedhjeve n Shqipri n forma t cilat shkojn prtej parashikimeve t ligjit7.

M saktsisht, n raportin e Misionit t Vzhguesve Zgjedhor t OSBE (2009) thuhet se ndikimi tek vullneti i gruas/vajzs pr t votuar nj kandidat/parti t votuar nga bashkshorti/ babai sht nj fenomen i prsritur n praktikat zgjedhore shqiptare. Shqetsimi i treguar nga bashkshorti/ babai q gruaja/vajza t mos gaboj apo tendenca pr t dhn udhzime pr gruan/vajzn kur ajo futet ose kur sht n dhomn e votimit me synimin q vota t mos bhet e pavlefshme, jan vetm disa nga manifestimet e fenomenit t votimit familjar.8

Raporti Final i Monitorimit t Zgjedhjeve Parlamentare t 28 Qershorit 2009, nga Misioni i Vzhguesve Ndrkombtar t OSBE/ODIHR-it i referohej fenomenit t votimit familjar si nj problem serioz dhe pretendonte se nj shkelje e fshehtsis s vots u raportua n 19% t qndrave t votimit t vizituara. (OSBE & ODIHR, 2009, f.24)

N 2011, n Raportin Final, OSBE & ODIHR-i prsri deklaroi se Aftsia e shum grave pr t ushtruar t drejtn e tyre pr t votuar t lira u ndikua nga rastet e shpeshta t votimit familjar dhe t votimit n emr t dikujt tjetr, t cilat u vun re n 26% t QV t vizituara (OSBE & ODIHR, 2011, fq. 22).

Edhe s fundmi Raporti i Vzhgimit t Zgjedhjeve t Prgjithshme t 2013 nga OSBE pretendonte se Raste t votimit familjar/n grup u vzhguan n 13 prqind t QV-ve dhe m shpesh n zonat rurale (OSBE & ODIHR, 2013, fq.23).

Studime mbi fenomenin e votimit familjar gjat proeseve zgjedhore n Shqipri jan kryer edhe nga vzghues vendor. N 2008, nj sondazh mbi Perceptimin Publik t Pjesmarrjes s Grave n Zgjedhje n Shqipri raportonte pr nj numr t lart femrash q asistohen n dhomat e votimit n forma t cilat nuk parashikohen nga ligji (ACER, ASET, UNDP, 2008). Sipas ktij raporti, ka shum mundsi q votimi familjar ka qn arsyeja pas rritjes s numrit t femrave q asistoheshin tek kutit e votimit.

N 2009 nj raport mbi Monitorimin e Zbatimit t Kuotave Gjinore dhe Pjesmarrjen e Grave i prgatitur nga vzhgues vendor e konsideronte votimin familjar si nj problem gjat proesit zgjedhor. Megjithat, n at koh raporti vrente nj rnie t leht n numrin e rasteve t votimit familjar krahasuar me zgjedhjet e mparshme (ACER & ASET, UNDP, 2009) Studimi gjthashtu theksonte faktin se midis 4 rajoneve9 t cilat u vzhguan gjat dits s zgjedhjeve, rastet e votimit familjar u raportuan m shpesh n zonat veriore t vendit. N mnyr t ngjashme, nj studim kombtar mbi Situatn e Grave Lidere n Nivelin Lokal n Shqipri i publikuar n 2010 pretendonte se diskriminimi aktiv kundr grave q marrin pjes lirisht n zgjedhje praktikohej n formn e votimit familjar (ACER, ASET, 2010). N raport thuhet gjithashtu se fenomeni ishte veanrisht problematik n zonat rurale.

Votimi Familjar: Korniza Ligjore Ndrkombtare

Sipas standardeve ndrkombtare praktikat e votimit familjar, n t cilin nj antar i familjes (zakonisht mashkull) voton n emr t t gjith familjes apo kur gruaja dhe burri hyjn s bashku n dhomn e votimit, nuk sht nj praktik e pranueshme n zgjedhje demokratike.10

7. Neni 108 i Kodit Zgjedhor Shqiptar

8. Raporti Final i Misionit t Vzhguesve Zgjedhor t OSBE/ODIHR-it, Shqipri 2009: http://www.osce.org/sq/odihr/elections/albania/38598

9. Rajonet e monitoruara n 2009: Kuks, Elbasan, Gjirokastr, Vlor

10. Grat & Zgjedhjet: Guida pr promovimin e pjsmarrjes s grave n zgjedhje. Shiko: (http://www.un.org/womenwatch/osagi/wps/publication/Chapter5.htm)


Bazuar n kto standarte votimi familjar, jo vetm cnon t drejtn e grave pr t shprehur lirisht opinionin e tyre, por gjithashtu parimin e fshehtsis s vots, i cili sht nj nga t drejtat themelore politike i mbrojtur nga nj numr i madh dokumentash ligjore ndrkombtare. Neni 21, Paragrafi 3, i Deklarats Universale t t Drejtave t Njeriut prcakton se: Vullneti i popullit do t jet baza pr autoritetin e qeveris; ky vullnet, do t shprehet n zgjedhje periodike dhe t vrteta, t cilat do t jen universale, dhe me pjesmarrje t barabart dhe do t mbahet me vot t fsheht apo me proedura t barazvlefshme votimit.

N mnyr t ngjashme, dokumenta t tjera ligjore ndrkombtare si Konventa mbi t Drejtat Civile dhe Politike (Neni 25, Paragrafi 2), Konventa e Eliminimit t t gjitha formave t Diskriminimit kundr Grave, Dokumenti i Kopenhagenit i OSBE-s dhe Protokolli i Konvents Europiane t t Drejtave t Njeriut thekson rndsin e t drejts s individit pr t votuar lirshm dhe n fshehtsi. Shqipria merr pjes dhe zbaton prcaktimet e ktyre dokumentave.

Pr m tepr, barazia gjinore sht n t njjtn koh nj detyrim i cili rrjedh nga Marrveshja e Stabilizim Asocimit me BE, e firmosur nga Shqipria n 2006. Marrveshja krkon nj prshtatje t kornizs ligjore t Shqipris me acquis communitaire. Si rrjedhoj, proesi i integrimit Europian krkon nj prshtatje t ligjeve shqiptare mbi shtjet gjinore me praktikat m t mira Europiane.

Votimi Familjar dhe Prfaqsimi i Grave: Korniza Ligjore Kombtare

N 2008, n Shqipri u prezantuan ndryshime t rndsishme legjislative me synimin pr t inkurajuar barazin gjinore n institucionet e zgjedhura. Nj nga ndryshimet ishte adoptimi i kuotave gjinore n pozicionet e zgjedhura dhe t emruara n Ligjin mbi Barazin Gjinore n Shoqri (Korrik 2008).

Ligji parashikonte nj prfaqsim prej t paktn 30% pr do gjini n t gjitha institucionet e zgjedhura dhe ato publike.

Amendime t tjera u paraqitn pr Kodin Zgjedhor Shqiptar, me prfshirjen e prcaktimeve ligjore sipas s cilave Pr do zon elektorale, t paktn 30% e lists shumemrore dhe 1 nga 3 emrat e lists shumemrore duhet ti prkasin do gjinie. Amendimet prfshjn gjithashtu penalitete dhe gjoba pr subjekte t cilat nuk i prmbushin kriteret.

N 2012 Kodi Zgjedhor Shqiptar u amendua srish, kur penalitete dhe gjoba m t ashpra u prfshin pr ato subjekte politike, lista e kandidatve e t cilave nuk i prmbushin kriteret gjinore. Si rrjedhoj, pr partit politike, lista e t cilave nuk i prmbush prcaktimet gjinore t Kodit Zgjedhor u prfshin gjoba prej111 milion leksh pr Zgjedhjet e Prgjithshme, dhe 50 000 leksh pr Zgjedhjet Lokale.

Ndryshimet e tjera t prfshira n Kodin Zgjedhor n 2012 u fokusuan n zvndsimin e mandatit t deputetve kur ai/ajo vendos t heq dor nga ky i fundit, apo kur mandati ndrpritet bazuar n prcaktimet e Nenit 71 t Kushtetuts s Republiks s Shqipris. Sipas ndryshimeve t paraqitura,12 kur vakanca i prket nj mandati t fituar sipas piks 6 t nenit 67, ajo plotsohet nga kandidati i par n list i gjinis prkatse, pavarsisht renditjes n list.

Ndryshimet q jan prfshir si n Ligjin mbi Barazin Gjinore n Shqipri n 2009 ashtu edhe n Kodin Zgjedhor q prej 2008, kan krijuar nj konteskt t favorshm pr rritjen e pjesmarrjes s grave dhe vajzave shqiptare n politik n rang kombtar. Pr shmbull, n zgjedhjet e prgjithshme t Korrikut 2009 numri i grave antare t parlamentit m shum se u dyfishua, nga 7% n 2006, n 16.4 % (ACER & ASET, 2010).

11. Ligji Nr. 74/2012, data 19.07.2012 Pr disa shtesa dhe amendime mbi Ligjin Nr.10019 data 29.12.2008; Kodi Zgjedhor i Republiks s Shqipris

12. Neni 164/2: I amenduar nga Ligji Zgjedhor Nr.74/2012


Perfshirja e penaliteteve ligjore dhe amendimeve n kornizen ligjore shqiptare ka patur gjithashtu nj efekt pozitiv n reduktimin e numrit t rasteve t votimit familjar n ditn e votimit. Legjislacioni kombtar e konsideron votimin familjar si nj cnim thelbsor t t drejtave t individit, bazuar n Nenin 45/3 t Kushtetuts s Republiks s Shqipris. N baz t ktij nni, vota e do qytetari duhet t jet e lir, e fsheht dhe individuale.

Legjislacioni kombtar e konsideron votimin familjar si nj cnim thelbsor t t drejtave t individit, bazuar n Nenin 45/3 t Kushtetuts s Republiks s Shqipris. N baz t ktij nni, vota e do qytetari duhet t jet e lir, e fsheht dhe individuale.

Me synimin pr t garantuar kt t drejt kushtetuese institucionet e administrimit zgjedhor mbshteten edhe n penalitetete ligjore si pr ata t cilt prfshihen n kto praktika, ashtu edhe pr ata t cilt i lejojn ato n ditn e votimit. Penalitetet ligjore t prfshira n Nenin 106.5 t Kodit Zgjedhor prcaktojn s Antart e komisioneve t QV, t cilt kan lejuar nj votues t votoj m shum se 1 her ose n emr t dikujt tjetr jan subjekt i ndshkimit penal n baz t Nenit 248 t Kodit Penal13. Ndshkimi pr kto veprime, sipas nenit t msiprm, sht heqje lirie nga 6 muaj deri n 5 vjet dhe gjob nga 300.000 lek deri n 1.000.000 lek.

13. Shiko Kodin Penal Shqiptar: Bazuar n nenin 248

Sipas Ligjit Nr. 9970 (dat 24.07.2008), Mbi Barazin Gjinore n Shoqri (LBGJ12), Neni 15: Mbi pjesmarrjen n procesin e vendim-marrjes::

1. Prfaqsimi i barabart gjinor t gjitha organet e pushtetit legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqsor dhe n institucionet e tjera publike arrihet kur::

a) sigurohet prfaqsim n masn mbi 30 pr qind pr seciln gjini, prfshir edhe n organet e tyre drejtuese;

b) sigurohet respektimi n mnyr t njjt pr seciln gjini i pro-cedurave dhe kritereve t konkurimit, gjat emrimit n kto or-gane;

c) sigurohet prfshirja mbi 30 pr qind e secils gjini n listn e kandidatve pr zgjedhjet n organet prfaqsuese vendore;

) sigurohet prfshirja jo m pak se 30 pr qind e secils gjini n listn e kandidatve t paraqitur nga partit politike pr siste-min proporcional pr zgjedhjet e Kuvendit t Republiks s Shq-ipris;

d) sigurohet prfshirja mbi 30 pr qind e secils gjini n organet administruese t procesit t zgjedhjeve qendrore dhe vendore.

2. Partit politike prcaktojn mnyrat dhe masat pr t prmbushur krkesat e prcaktuara n pikn 1 t ktij neni.

3. Partit politike paguajn nj gjob deri n nj t dhjetn e fondit shtetror pr financimin e fushats zgjedhore, nse shkelin dispozi-tat e ktij neni, deri n ndreqjen e shkeljes.


2.3 Metodologjia

Nga pikpamja metodologjike ky studim kaloi npr disa faza t implementimit:

1. Proesi i Hulumtimit Proesi nisi me nj baz t dhnash t mbledhura nga publikime t ndryshme nga UN Women si dhe raporte t tjera t vlefshme, t cilat ofruan informacion dhe statistika krahasimore pr lirin e t votuarit, votimin familjar dhe praktika t tjera negative t votimit n Shqipri.

2. Hulumtimi Sasior U prgatit nj sondazh kombtar me popullsin mbi 18 vje. N total u plotsuan 2200 pyetesor (nga t cilt 200 pr komunitetin Rom & Egjiptian)

3. Hulumtimi Cilsor U organizuan 6 grupe diskutimi duke ndjekur nj guid moderimi me qllimin pr t zbuluar aspekte t tjera shtes nga shtjet q trajtohen n pyetsor.

Sondazh sasior

Kampioni i Prgjithshm Publik

Sondazhi i prgjithshm publik u bazua n disa faza. Probabiliteti rastsor u nxorr nga nj list qndrash votimi t zgjedhjeve t fundit t prgjithshme n 2013. Pr qllime kampionimi, Qendrat e Votimit shrbejn si Njsi Primare Kampionimi. 196 Njsi Primare t Kampionimit u zgjodhn duke prdorur nj formul e cila

Shprndarja Gjeografike e Kampionit

GjiniaKampioni I popullat s gjer (N=2000)

49% 51%

Mashkull

Femr

gjeneron numra n mnyr t rastsishme duke marr parasysh numrin e votuesve pr do qendr votimi si dhe dimensionin urban kundrejt atij rural. Brenda zons gjeografike t prcaktuar nga kto njsi t intervistuarit u zgjodhn n baz t nj metode rastsore

(u zgjodh do der e tret n t djatht dhe personi mbi 18 vje me ditlindjen e fundit n at shtpi u intervistua).

Kampioni Shtes i Romve

U przgjodh nj kampion shtes prej N=200 persona vetm pr komunitetin Rom. Kampioni u przgjodh nga hartat e vendbanimeve t komunitetit Rom t krijuara nga sondazhet e mparshme t IDRA-s mbi kt tem. Nga kto harta u prcaktuan dhe m pas u

Shprndarja Gjeografike e kampionit Rom

14%

14%

15%

24%

34%

DURRS

KOR

ELBASAN

FIER

TIRAN

przgjodhn Njsit Primare t Kampionimit. Metoda e przgjedhjes s familjes dhe t intervistuarve sht e njjt me at t sondazhit Publik t Prgjithshm (rregulli i krahut t djatht, do der e tret, t intervistuarit me ditlindjen e fundit).

Madhsia e kampionit

N=2000 t intervistuar

Koha e hulumtimit

Nntor - Dhjetor 2013

Metodologjia

Intervist ball pr ball


Komponenti Cilsor

Nj komponent cilsor i studimit u hartua n mnyr q t eksploroheshin n detaje arsyet e votimit familjar dhe perceptimet mbi lirin e votimit. Informacioni cilsor plotson informacionin sasior t marr nga studimi kombtar. N menyr q t merreshin parasysh t gjitha nuancat q rrjedhin nga mosha, statusi social apo vendodhja gjeografike e pjesmarrsve, nj shprndarje e kujdesshme u prgatit n baz t prcaktimeve t msiprme.

Tabela e mposhtme paraqet kt ndarje:

Prbrja dhe shprndarja e Grupeve t Diskutimit

Nr. Mosha Gjinia U/R Qyteti

1 18-65 F Urban Tirana

2 18-65 F Rural Tirana

3 18-65 F Urban Korca

4 18-65 F Rural Korca

5 18-65 F Urban Fier

6 18-65 F Rural Fier

Marzhi i Gabimit

Marzhi i gabimit pr Kampionin e Popullats s Prgjithshme sht +2.2% me nj interval tolerance prej 95%. Teknikisht, nj marzh gabimi prej +2.2% do t thot se nse kampione t ktyre prma-save do t prsriteshin, 95% e tyre do t reflektonin pikpamjet e popullats me nj pasaktsi jo m tepr se +2.2%. Testimi i vlers statistikore e cila merr parasysh marzhin e gabimit sht veanr-isht e rndsishme kur prezantohen analiza t grupeve t ndryshme t rezultateve. Kto teste statistikore jan aplikuar tek rezultatet e prezantuara prgjat ktij raporti.

Marzhi i gabimit pr kampionin shtes t komunitetin Rom sht 6.9%. Ky marzh gabimi sht marr parasysh kur sht br kraha-simi i kampionit Rom dhe atij t Popullats s Prgjithshme.

Grupi i diskutimit n Kor Grupi i diskutimit n Tiran


3.1 Interesi mbi Politikn dhe Angazhimet Civile

Interesi mbi politikn sht shum i ult pr pjesn m t madhe t popullsis, pr m tepr te femrat. Sa m i ri t jet personi, aq dhe m i ult sht interesi mbi politikn dhe qeverin. Edhe niveli i angazhimit civil n organizata t ndryshme politike dhe shoqrore n trsi, sipas deklaratave t t intervistuarve, sht gjithashtu i dobt.

Pothuajse 1 n 3 t intervistuar nuk sht aspak i interesuar n shtjet politike t qeveris (Fig.1). 18% pohojn se jan jo shum t interesuar ndrkoh q 30% jan deri diku t interesuar. Vetm 18% e t intervistuarve deklarojn q jan shum t interesuar pr politikn.

Ndarja gjinore tregon qartsisht se mungesa e interesit pr politikn sht m e lart midis femrave (38% e femrave t intervistuara kundrejt 29% t meshkujve q deklarojn munges interesi n trsi). Gjithashtu 29% e meshkujve t intervistuar deklarojn se jan shum t interesuar n shtjet e politiks dhe qeveris, krahasuar me vetm 12% t femrave q deklarojn t njjtn gj.

3. Gjetjet KryesoreFig. 1

25%

12%

18%

30%

30%

30%

16%

19%

18%

29%

38%

34%

Shum i interesuar Deri diku i interesuar

Jo dhe aq i interesuar Aspak i interesuar Nuk e di

Sa i interesuar jeni pr cshtjet e politiks

dhe qeveris?Total & Ndarja Gjinore

10% 12% 14% 18% 24%

31%

31% 34% 28%

28% 33%

28% 21%

18% 20% 19%

13% 15%

38% 35% 38% 35% 30% 26%

N = 302 N = 325 N = 347 N = 357 N = 353 N = 315

Shume i interesuar Deri diku i interesuar

Jo dhe aq i interesuar Aspak i interesuar Nuk e di

18-24 vje 25-34 vje 34-44 vje 45-54 vje 55-64 vje mbi 64 vje

Fig. 2 Sa i interesuar jeni pr cshtjet e politiks

dhe qeveris?Ndarja sipas moshs

Bazuar n Grupet e Diskutimit, shumica e femrave refuzojn t prdorin angazhimin politik si instrument pr t prmirsuar situatn e tyre socio-ekonomike pr arsye t friks s humbjes s vndit t puns, t mungess s vetvlersimit si dhe mungess s besimit tek politika n prgjithsi.

Duke marr parasysh ndarjen sipas moshs, vihet re qartsisht se sa m i ri t jet personi i intervistuar, aq m pak i interesuar sht mbi politikn. Vetm 10% e t intervistuarve midis moshave 18-24 vje figurojn shum t interesuar mbi kto shtje, ndrsa ky numr shkon deri n 31% pr t intervistuarit e moshave 65 vje e sipr (Fig.2).

Grupet e Diskutimit:

Politika jon sht shum e keqe. Pavarsisht idealeve dhe pergjegjsis pr t vo-tuar njerzit jan t lodhur e shum t paknaqur nga do gj q po ndodh. Kt prshtypje kam. (Femr, Ti-ran, Qytet)

Meshkujt jan m t in-teresuar pr politikn se femrat. Vetm femrat n pun jan t interesuara pr politiken, dhe ato nga halli se mos i heqin nga puna. (Femr, Fier, Qytet)


Angazhimi civil, i matur me an t antarsimit t deklaruar t intervistuarve n organizata politike dhe sociale, sht i dobt n trsi. Vetm 1 n 10 t intervistuar deklaron se sht aktualisht antar i nj partie, 1 n 30 t intervistuar deklarohet si pjestar i ndonj ndonj organizate fetare dhe nj numr i paprfillshm figuron si pjestar i ndonj organizate t shoqris civile/OJQ-je.

Prfshirja e femrave n kto organizata sht edhe m e ult. Poth-uajse 9 n 10 femra, n krahasim me 7 n 10 meshkuj, deklarojn se nuk kan qn kurr pjes e ndonj partie politike. 93% e ktyre femrave nuk kan marr kurr pjes n ndonj organizate pr grat dhe 95% nuk kan qn kurr pjes e ndonj OJQ-je ose grupi t organizuar n komunitet.

Tab.1 A jeni, apo keni qn antar i ndonj lloj organizate t listuar m posht?

Gjith Kampioni

Aktualisht Antar

Kam qn

antar

Nuk kam qn

asnjher

Nuk e di/Refuzoj

Parti Politke 10.8% 8.5% 78.4% 2.4%

Grupe Fetare 3.0% 1.9% 92.3% 2.9%

Organizat Bamirsie 0.5% 1.2% 95.4% 3.0%

Organizat Grash 0.5% 2.4% 93.7% 3.5%

OJF 0.4% 1.3% 95.2% 3.2%

Ndarja sipas Gjinis

Aktualisht Antar Asnjher antar

Meshkuj Femra Meshkuj Femra

Parti Politke 16.2% 5.8% 69.7% 86.4%

Grupe Fetare 3.5% 2.4% 91.9% 92.6%

Organizat Bamirsie 0.4% 0.6% 95.3% 95.5%

Organizat Grash 0.0% 0.9% 94.9% 92.6%

OJF 0.4% 0.3% 94.9% 95.4%

Tab. 2 A jeni, apo keni qn antar i ndonj lloj organizate t listuar m posht?


Te meresh me politik? E kam menduar, po pun 4 vjetsh sht. Mbas zgjidhjeve gjrat zakonisht ndryshojn dhe ti mbetesh srisht pa pun. Ket i them dhe fmijve, mos e hapni shum gojn pr poli-tik. Skam qef t ndaj parimet e mia politike se asnjher nuk i di-het. Po jetojm n koh t vshtira. E kam menduar ti futem politiks po jeta nuk sht 4 vjet, jeta sht nj jet! (Femr, Tiran, Qytet)

Kemi dgjuar pr to (OJQ)... nuk jan as transparent, as eficiente. (Femr Fier, Urban

Grupet e diskutimit nxorrn n pah se arsyeja kryesore pr nj angazhim kaq t ult sht zh-gnjimi i prgjithshm me poli-tikn si dhe nj bindje e rrn-josur q zrat e tyre nuk do t dgjohen ndonjher n kto organizata politike. Ekziston nj ndjesi e veant tek pjes-marrsit se pr t qn pjes e partive politike, atyre do tju duhet t sakrifikojn parimet dhe vlerat e tyre morale. Nj tjetr arsye, veanrisht e pra-nishme tek femrat e punsuara n sektorin publik, sht frika e humbjes s vendit t puns ns bhen pjes e partive politike.

Organizatat jo qeveritare vuajn gjithashtu nga mungesa e besimit n publik. Ka nj perceptim t prhapur tek pjesmarrsit se OJQ-t jan nn ndikimin e partive politike dhe kjo influenc reflektohet n punn q ato bjn. Fushatat e ndrmarra prej tyre dhe rezultatet nuk jan shum t dukshme pr t intervistuarit, duke ngritur dys-hime se ato i marrin fondet nga donatort pr pun fiktive.


Femrat tregojn nj nivel t ult t aktivizimit civil edhe prsa i prket prdorimit t instrumentave/metodave t ndryshme pr t shprehur opinionet e tyre pr shtje politike apo sociale. Vetm 12% e femrave deklarojn t ken kontaktuar me nj zyrtar gjat 12 muajve t fundit pr t shprehur opinionin e tyre (Fig. 4). Kjo shifr sht dy her m e ult se ajo e meshkujve q deklarojn po t njjtn gj (25% kan kontaktuar nj zyrtar gjat 12 muajve t fundit) (Fig. 3 & 4).

Akoma m shqetsues sht fakti q 41% e femrave deklarojn se nuk do ta merrnin kurr nj iniciativ t till si kontakti apo vizita tek nj zyrtar pr t ndar mendimet dhe shqetsimet e tyre mbi shtjet politike, numr shum m i madh se numri i meshkujve q kan deklaruar t njjtn gj (25%).

N = 958

25%

8%

1%

4%

3%

10%

10%

2%

2%

2%

5%

8%

37%

25%

38%

36%

34%

35%

25%

62%

56%

56%

55%

44%

2%

4%

3%

3%

3%

3%

Po, gjat 12 muajve t fundit Po, m hert Mund ta bj

Nuk do ta bja kurr Pa prgjigje

Kontaktuar nj zyrtar publik pr t shprehur opinionin tuaj

Nnshkruar nj peticion t shkruar ose n email

Marr pjes n nj protest, marshim, apo demonstrim

Drguar nj SMS pr t votuar apo shprehur opinionin tuaj mbi

nj shtje sociale ose politike

Shprehur opinion tuaj pr shtje politike apo sociale n rrjetet sociale (Facebook, twitter, etj)

Telefonuar n nj program TV apo keni i shkruajtur nj gazete/

reviste pr t shprehur opinionin tuaj mbi shtje politike/sociale

A keni br ndonj nga aktivitetet e mposhtme pr t

shprehur opinion tuaj mbi cshtjet politike ose sociale?

Meshkuj

Fig. 3

N = 1042

12%

6%

3%

2%

5%

5%

1%

2%

2%

4%

39%

19%

29%

27%

24%

25%

41%

71%

65%

65%

69%

64%

2%

3%

2%

2%

2%

2%

Po, gjat 12 muajve t fundit Po, m hert Mund ta bj

Nuk do ta bja kurr Pa prgjigje

Kontaktuar nj zyrtar publik pr t shprehur opinionin tuaj

Nnshkruar nj peticion t shkruar ose n email

Marr pjes n nj protest, marshim, apo demonstrim

Drguar nj SMS pr t votuar apo shprehur opinionin tuaj mbi

nj shtje sociale ose politike

Shprehur opinion tuaj pr shtje politike apo sociale n rrjetet sociale (Facebook, twitter, etj)

Telefonuar n nj program TV apo keni i shkruajtur nj gazete/

reviste pr t shprehur opinionin tuaj mbi shtje politike/sociale

Fig. 4 A keni br ndonj nga aktivitetet e mposhtme pr t shprehur opinion tuaj mbi cshtjet politike ose sociale?

Femra


T duash ta takosh nj deputet

tani mbas zgjedhjeve, nuk e bn

dot. Mund t gjejm kryetarin

e partis, po deputetet sja kemi

iden ku ti gjejm. (Femer, Fier,

Rurale)

Njohim deputetet, po nuk dim

ndonj zyr. Vetm gjate zgjed-

hjeve i shohim kto zyrat (Korca,

Urbane)

Pjesmarrsit n Grupet e diskutimit shfaqin nj sjellje mosbesuese drejt zyrtarve publik n prgjithsi. Shprehja e pikpamjeve mbi shtjet politike dhe sociale mund t ndikoj negativisht n mundsin pr t marr nj prgjigje ose zgjidhje nga zyrtari pr ndonj problem t mundshm personal apo t komunitetit. Nga ana tjetr,

pjesmarrsit deklarojn se sht shum e vshtir t kontaktosh me parlamentart, q n parim duhet t jen m t aksesueshm pr t mar opinionet e votuesve. Kjo sht veanrisht e vrtet pr pjesmarrsit e zonave rurale. Si fillim, njerzit nuk e din se kush do t jet prfaqsuesi i tyre n parlament duke marr parasysh sistemin aktual t listave pr do zon gjeografike dhe s dyti prezenca e parlamentarve n terren n po kto zona (nga te cilat marrin votat) pr kontakt direkt sht minimale.

Prdorimi i rrjeteve sociale (Facebook, Twitter etj) pr t ndar opinionet mbi shtjet sociale sht shum i ult (8% e meshkujve dhe 6% e femrave deklarojn se nuk i kan prdorur kurr kto mjete pr kt qllim). Prdorimi i peticioneve (3% meshkuj dhe 2% femra), i protestave/demostratave (10% meshkuj dhe 5% femra) ose i medias (1% meshkuj dhe 2% femra) sht gjithashtu shum i ult.


3.2 VOTIMI FAMILJAR DHE SJELLJA E VOTUESVE

Tradicionalisht, familjet shqiptare u drejtohen Qendrave t Votimit s bashku. Megjithat, votimit vamiljar nuk ndodh n Qendrat e Votimit. Presioni pr t votuar nj kandidat apo parti t caktuar mund t ndodh n familje, prpara se t hid-het vota.

Sipas shifrave t KQZ-s zgjedhjet e prgjithshme t 2013 regjistruan zyrtarisht numrin m t madh t votuesve n historin e zgjedhjeve shqiptare, 53.47%. Nj numr kaq i lart votuesisht u konfirmua nga rezultatet e sondazhit. Rreth 88% e t intervistuarve kishin votuar n 2013 (Fig. 5). Midis atyre q nuk kishin votuar (12%), rreth gjysma nuk e kishin br sepse realisht nuk kishin mundur (jasht vendit, nuk mund t votonin pr shkak t moshs, smundje, etj) dhe jo sepse nuk kishin dashur t votonin. Nuk ka ndryshime me baz gjinore n kt aspekt.

88%

12%

PoJoRefuzoj

88%

11%1%

88%

12%

N = 1042N = 958

Te gjitheN = 2000

Fig. 5 A votuat n Zgjedhjet e Prgjithshme t 2013? N total & Ndarja Sipas Gjinis

U ndjeva trsisht i lir t votoja cilindo t doja

U ndjeva deri diku i lir

U ndjeva deri diku nn presion

U ndjeva jashtzakonisht nn presion

95.3% 94.1% 94.7%

3.8% 4.6% 4.2%0.7% 0.8% 0.7%0.2% 0.5% 0.4%

T gjithN = 1758N = 914N = 844

Fig.6 Kur mort vendimin pr k do t votonit n zgjedhjet

e Qershorit t 2013, a mund t thoni se ju sht krkuar

t votonit n nj mnyre t caktuar, apo u ndjet

tersisht t lir pr t votuar pr cilindo q dshironit?Total & Ndarja sipas gjinis


Un mendoj se familja ka interes t prbashkt, dhe nse kan interesa t prbashkta, vota do shkoj tek e njjta parti apo kandidat. Nuk mendoj se duhet t ket ndryshime t mdha brnda ciftid pr sa koh kan t njjtat interesa. Se mendoj dot ndryshe. N familjen time kshtu funksiojn kto gjra. ( Tiran, Rural)

T pyetur nse u ndjen t lir kur morrn vendimin pr t vo-tuar, shumica e t intervistuarve deklarojn se u ndjen plot-sisht t lir (95%). Nuk vihen re dallime domethnse ndrmjet meshkujve dhe femrave prsa i prket ktij mendimi. Nj rezultat i till tregon se presioni i drejtpr-drejt dhe i dukshm mbi vullnetin e votuesit mund t mos ket qn shum i pranishm. Megjithat,

kjo nuk do t thot q votat nuk jan premtuar n kmbim t favoreve t ndryshme. N fakt, rezultatet e pyetjeve t tjera n sondazh q do t prezantohen m von n kt studim sugjerojn q nj fenomen i till i votave t premtuara n kmbim t favoreve sht mjaft i shpesht.

Shum nga pjesmarrsit n Grupet e Diskutimit gjithashtu deklarojn se u ndjen t lir pr t votuar cilindo q dshironin pa ndjer asnj lloj presioni. Megjithse ata thon se ka raste kur mbi grat ushtro-het presion n mnyra t ndryshme nga antart meshkuj t familjes, sht nj parakusht q femrat duhet t ken nj opinion politik t ndry-shm nga burri n mnyr q ta ndjejn presionin. Por sipas femrave, ato zakonisht ose kan t njjtin opinion politik si antart meshkuj t familjes, ose nuk kan asnj opinion politik. N kt mnyr ato bhen m lehtsisht subjekte q mund t binden pa ndjer asnj lloj presioni.


Ka nj lloj konfuzioni midis pjesmarrsve mbi kuptimin e votimit mbi kuptimin e termit votim familjarNga diskutimet n Fokus Grupe ka tre kuptime t termit

a) Votimi familjar sht nj fenomen negative n t cilin nj person ( kryesisht kryefamiljari) voton pr t gjith familjen ose urdhron/detyron familjen e tij t votoj pr nj prefer-enc t caktuar politike;

b) Votimi familjar ndodh kur familja diskuton dhe vendos t votojn nj kandidat apo parti specifike, (shpesh bazuar n besimin se kjo do t coj n nj prmirsim financiar dhe so-cial pr familjen). N qendrat e votimit nuk ndodh asnj gj.

c) Votimi familjar ndodh kur e gjith familja shkon n Qndrn e Votimit bashk, por secili voton vet.

Vetm kuptimi i par i termit sht n t vrtt i sakt. Bazuar n kt prkufizim, sondazhi u mundua t krijonte nj indikator t jo t drejt-prdrekt t Votimit Familjar duke i pyetur t intervistuarit ns kishin vn re raste n t cilat Komisioni i Votimit kishte lejuar m shum se person n dhomat e votimit.

Vetm 5% e t intervistaurve than se komisionet n QV kan lejuar m shum se nj person n dhomn e votimit gjat zgjedhjeve t 2013 (Fig.7). 91% than se kto praktika nuk u lejuan ndrsa 4% e t inter-visuarve than se nuk e mbanin mend. Duhet prmendur se personi shoqrues n dhomat e fshehta mund t ket qn atje pr arsye t cilat parashikohen n ligj. Shifrat tregojn se fenomeni i Votimit Famil-jar prmes metodave t tilla t drejtprdrejta si shoqrimi i personave n dhomat e votimit dhe votimi n vend t tyre ndodh rrall. Pjes-marrsit n Grupet e Diskutimit gjithashtu konfirmuan se n prgjithsi, njerzit nuk u lejuan t hynin bashk n dhomat e votimit.

Rreth 7% e t intervistuarave femra than se u shoqruan nga nj antar i familjes n dhomn e votimit gjat zgjedhjeve t fundit (Fig 8). Ndrsa kjo mund t mos duket si nj shifr e lart, sht gjithsesi nj tregues se nj fenomen i till ekziston. N 82% t rasteve n t cilat grat jan shoqruar, shoqruesi ishte nj antar mashkull i familjes (Bashkshorti ose Babai). Kur krahasojme rezultatet e pyetjeve t sondazheve t tjera mbi metodat e votimit familjar, sht e qart se votimi familjar, jo domosdoshmrisht duhet t jet hyrja n dhomn e votimit i shoqruar nga nj person mashkull. sht nj fenomen q ndodh gjat diskuti-meve me familjen prpara se familjet t shkojn pr t votuar.

4% 5% 5%

91% 91% 91%

5% 3% 4%

Nuk mbaj mend

Jo

Po

T gjithN = 1758N = 914N = 844

Fig. 7 A lejoi komisioni n qndrn tuaj t votimit (QV)

m shum se 1 person n dhomn e votimit gjat

zgjedheve t 2013?Total & Ndarja sipas gjinis

N = 914

93%

7%

Jo

Po

N = 61

33%49%

0% 3%13%

2%

Burri/Partneri Babai Vllai Djali Tjetr Refuzoj

Ishte ky:

Fig. 8 A ju shoqroi ndonj antar i familjes n

dhomn e votimit n kto zgjedhje?Femra


N fakt, kur jan pyetur pr opinionin e tyre mbi faktin se sa shpesh grat n Shqipri jan subjekt i presionit nga antart meshkuj t familjes pr t votuar nj parti apo kandidat t caktuar, rreth 27% e t intervistuarve deklarojn se kjo ndodh Shpesh dhe Shum shpesh. 31% pohojn se kjo ndodh Ndonjher. Mendimi i femrave t intervistuara n kt rast sht edhe m problema-tik. Rreth 1 n 3 femra t intervistuara (32%) pohon se ky presion ndodh Shpesh ose Shum shpesh.

Rezidentt urban jan m n dijeni t fenomenit t presionit kun-drejt grave nga antart meshkuj t familjes (30% thon Shpesh ose Shum shpesh kundrejt 24% t intervistuarve nga zonat ru-rale q thon t njjtn gj).

Pjesmarrsit n Grupet e Diskutimit deklarojn se kan dgjuar ose par raste konkrete n t cilat femrat jan ndjer nn presion pr t votuar n nj mnyr t caktuar. Ata/ato besojn se zakon-isht femrat, sidomos ata q jetojn n zonat rurale, do t dorzo-hen prball presionit nga antart meshkuj pr t votuar pr nj parti politike apo kandidat t caktuar.

Sipas rezultateve t studimit sasior dhe Grupeve t Diskutimit, ka nj vetdije t lart q fenomeni n t cilin grat vihen nn pre-sion pr t votuar n nj mnyr t caktuar ekziston. Ndrkoh, kur pyeten pr prvoja personale, rreth 95% e femrave t interv-istuara pohojn se ato u ndjen plotsisht t lira pr t votuar cilindo q dshironin.

Nj kontradikt e till mund t shpjegohet ose nga fakti q femrat nuk duan t pranojn se ndjejn personalisht presion nga meshkujt e familjes (duke mbrojtur kshtu familjen nga nj imazh negativ q kjo gj mund t sjell) ose q presioni nuk ndihet personal-isht sepse nuk ekziston nj opinion politik q kundrshton at t antarve meshkuj t familjes. Nga diskutimet n grupe, ka m shum gjasa t jet kjo e fundit.

T gjithN = 2000N = 1042N = 958

16% 14% 15%

20% 17% 18%

33%28% 31%

18%25% 22%

4% 7% 5%10% 9% 9%

Nuk e di

Shum shpesh

Shpesh

Ndonjher

Rrall

Kurr

Fig. 9 Pr aq sa jeni n dijeni, sa shpesh ndjejn grat n Shqipri presion nga antart meshkuj t familjeve t tyre pr t votuar pr nj parti apo kandidat t caktuar?Overall & Breakdown by Gender

23%20%

25% 25%22%

7%

4%

8% 5%5%Shum shpesh

Shpesh

Fig. 10 Pr aq sa jeni n dijeni, sa shpesh ndjejn grat n Shqipri presion nga antart meshkuj t familjeve t tyre pr t votuar pr nj parti apo kandidat t caktuar? Vetm ata q u prgjigjn Shpesh dhe Shum shpesh Total & Ndarja sipas Gjinis

T gjithUrban

N = 1073

T gjithRural

N = 927

FemraUrban

N = 593

FemraRural

N = 449

T gjithN = 2000


Karizma e liderit t Partis kryeson listn e faktorve q influencojn zgjed-hjen e votuesit. Shrbimet q partit politike ofrojn pr familjen e votuesit sht faktori i dyt m i rndsishm q influencon votn, gj q tregon pr nj qasje tejet pragmatike t fokusuar tek prfitimet.

T intervistuarit u pyetn pr faktort q in-fluencojn zgjedhjet e tyre pr partit poli-tike. Ata mund t zgjidhnin tre m t rnd-sishmet mes listave t faktorve t paraqitur.

Faktori i par m i rndsishm q influen-con zgjedhjen e votuesit pr partit politike sht Karizma/personaliteti i liderit (zgjed-hur nga 21% e t intervistuarve). Rreth 18% e t intervistuarve prmendin platformn e partis politike, nj alternativ politikisht m korrekte se faktori i par m kryesor. Nj 18% thon se shrbimet q partit poli-tike ofrojn pr familjen time sht faktori kryesor q influencon zgjedhjen e votuesit. Kjo shifr sht tejet e rndsishme sepse tregon nj qasje tejet pragmatike pr nj numr t konsiderueshm t shqiptarve t fokusuar n prfitime personale.

Kto rezultate tregojn se pr banort e zo-nave rurale shrbimet q partit politike ofrojn pr familjen time sht faktori i par m i rndsishm q influencon votn e tyre, me 20% t cilt kan zgjedhur kt opsion (Fig. 12). Edhe m tej, 24% e femrave t intervistuara n zonat rurale pretendojn se ky sht faktori i par m i rndsishm. Kto gjetje jan tregues t premtimit t vots n kmbim pr prfitimeve personale apo familjare dhe tregojn se ky fenomen ka ndodhur n shumicn e ktyre zonave.

T gjithN = 2000

N = 1042N = 958

21%18% 18%

10% 8%6% 5%

13%

21% 20% 16% 10% 9% 5% 6%22%

16% 19% 8% 7% 4% 13%

Fig. 11

TjetrPerformanca e mparshme e

partive politike

Personaliteti i liderit/ karizma

Platforma e partive politike

Shrbimet q ofrojn partit

politike pr familjen time

Shrbimet q partit politike

ofrojn pr zonn time

Kandidatt e propozuar nuk jan t korruptuar

Kandidatt/ partia ka

treguar se i mban

premtimet

TjetrPerformanca e mparshme e

partive politike






ofrojn pr zonn time



treguar se i mban

premtimet

Cilt jan faktort m t rndsishm q ndikojn n zgjedhjen tuaj

t partive politike? Zgjedhja e parTotal & Ndarja sipas gjinis

Fig. 12 Cilt jan faktort m t rndsishm q ndikojn n zgjedhjen tuaj

t partive politike? Zgjedhja e parNdarja Urban-Rural, Femrat






ofrojn pr zonn time


Performanca e mparshme

e partive politike

Familja/miqte e mi gjithmone

kane votuar per kete

parti


treguar se i mban

premtimet

24%

16%20%

9% 8% 6% 5%1%

9%2%

19% 20% 15% 12% 9%5% 7% 3%

Tjetr Nuk e di






ofrojn pr zonn time


Performanca e mparshme

e partive politike

Familja/miqte e mi gjithmone

kane votuar per kete

parti


treguar se i mban

premtimet

Tjetr Nuk e di

18%24%

13% 13%9% 7%

3% 6% 5% 4%

Femra RuraleN = 449

N = 927Rural

N = 1073Urban


Shqiptart pretendojn se votat ende premtohen n kmbim t favoreve t ndryshme gjat fushatave zgjedhore. N shu-micn e rasteve, sipas t intervistuarve, votat jan premtuar n kmbim t punsimit dhe parave. Perceptimi tek t interv-istuarit sht se ky sht nj fenomen i prhapur dhe i ditur, veanrisht n zonat rurale.

Rreth 43% e t intervistuarve deklarojn se jan n dijeni t rasteve kur votat jan premtuar n kmbim t dhuratave/parave/punsimit apo favoreve t tjera (Fig. 13). Nuk ka ndryshime midis meshkujve dhe femrave t intervistuar n kt rast.

Rastet m t shpeshta t premtimit t votave jan n kmbim t parave, ruajtja e vendit t puns ose premtimit pr punsim pas zgjedhjeve. Pothuajse 1 n 3 t intervistuar pohojn se premtimi i votave ka ndodhur shpesh gjat zgjedhjeve t fundit (Fig. 14).

Shum pjesmarrs n grupet e diskutimit gjithashtu pranojn s u jan ofruar para, nj pun e re apo nj m e mir n kmbim t vo-tave t tyre. Ns nuk u jan ofruar personalisht favore, ata/ato kan dgjuar t paktn pr histori t ngjashme nga miq dhe t afrm.

Pjesmarrsit e Grupeve t Diskutimit prmendin shmbuj konkret ku:

T gjith

N = 2000N = 1042N = 958

44% 42% 43%

56% 58% 57%

Jo

Po

Fig. 13 Nga eksperienca juaj, a mund t m thoni nse jeni

n dijeni t ndonj rasti ku votat jan premtuar n

kmbim t dhuratave, parave, punsimit

apo ndonj favori tjetr

Total & Ndarja sipas gjinis

T gjithN = 2000

15%

13%

30%

27%

33%

27%

30%

27%

16%

13%

13%

13%

10%

9%

7%

9%

9%

7%

13%

11%

8%

8%

3%

2%

2%

3%2%

2%

6%

8%

35%

34%

42%

39%

42%

39%

40%

37%

35%

32%

Meshkuj

Femra

Meshkuj

Femra

Meshkuj

Femra

Meshkuj

Femra

Meshkuj

Femra

Dh

ura

taPa

ra

Shpesh Ndonjher Rrall

Fig. 14 A ishte vota n kmbim t?

Mb

ajtj

a e

ven

dit

t

pu

nes

Prem

tim

p

r

pu

ns

imFa

vore

t

tjer

a

Prqindja e gjith

kampionit


Ata [prfaqsuesit e partive poli-tike] erdhn dhe na premtuan gjra. Mua m than se do fusnin vajzn n pun. Un u thash po. M than se pas zgjedhjeve vajza do fillonte pun.. (Tiran, Urban)

[A jan ofruar para n kmbim t votive n zgjedhje e kaluara?] Po, ka ndodhur. U ka ndodhur djemve t mi por ata refuzuan. U kan of-ruar para. unat e mi e refuzuan. (Tiran, Rural)

o Njerz t angazhuar n parti politike/me kandi-dat politik, i kan vizituar n qytetet, fshatrat apo shtpit e tyre pr tu prem-tuar para dhe punsim n kmbim t votave.

o Njerz t angazhuar poli-tikisht, q qndronin jasht qendrave t votimit bin-din votuesit q t votojn n nj mnyr t caktuar n kmbim t favoreve t ndryshme/parave.

o Njerz q punojn n administrat publike shpesh kan pasur presion pr t votuar nj parti t caktuar n mnyr q t ruanin vendin e puns.

o Njerz q siguronin transportin dhe para/favore pr t bindur votuesit t votojn n nj mnyr t caktuar (veanrisht n zonat rurale ku t moshuarit kan lvizshmri t kufizuar pr t votuar)


3.3 PJESMARRJA E GRAVE N POLITIK

A kan grat aftsit e duhura pr t vendosur pr shtjet politike? Shumica e pjesmarrsve jan prgjigjur pozitivisht. Megjithat, prsri 1 n 6 beson se grat nuk i kan kto aftsi. Kjo pjes e t intervistuarve beson se sht burri ai q duhet t vendosi pr gruan pr shtjet politike. 1 n 3 meshkuj dhe 1 n 5 femra t intervistuara nuk men-dojn se burri dhe gruaja kan t njjtat aftsi pr vendimmarrje.

Rreth 87% e t intervistuarve besojn se grat kan aftsit e duhura pr t vendosur pr shtjet politike. Pr sa i prket ndarjes gjinore, prsri 16% e t intervis-tuarve meshkuj besojn s grat nuk i kan kto aftsi. T intervistuarat femra i jan prgjigjur pozitivisht ksaj pyetjeje n numra t lart (91% jan dakord se grat kan aftsit e duhura pr t vendosur). Megjithat,

Fig. 15 A jeni dakord me pohimet e mposhtme?

T gjithN = 2000

2%

3%

4%

8%

14%

20%

23%

26%

12%

17%

35%

44%

60%

52%

64%

63%

55%

51%

40%

34%

15%

20%

9%

6%

27%

26%

12%

4%

3%

5%

1%

4%

3%

9%

10%

9%

3%

2%

4%

Pajtohem trsisht Pajtohem Nuk pajtohem

Nuk pajtohem aspak Nuk e di

Grat jan t afta t marrin vendimet e tyre mbi votn e tyre gjat

zgjedhjeve.

Grat/vajzat kan kapacitetet e nevojshme pr t vendosur mbi shtjet politike

Grat/vajzat votojn pr ato parti q ofrojn zgjidhje ndaj shtjeve sociale

Grat/vajzat votojn pr ato parti q kan numrin m t madh t kandidateve femra

Meshkujt dhe femrat kan t njjtat aftsi pr vendimmarrje

Grat/vajzat ndjekin zemrn e tyre dhe jo arsyen kur marrin nj vendim

Grat/vajzat duhet t kujdesen vetm pr fmijt dhe shtpin

Meshkujt duhet t marrin vendime n emr t femrave pr shtje politike

N = 1042 N = 958

Fig. 16 A jeni dakord me pohimet e mposhtmePajtohem trsisht Pajtohem Nuk pajtohem Nuk pajtohem aspak Nuk e di

Grat jan t afta t marrin vendimet e tyre mbi votn e tyre gjat

zgjedhjeve.

Grat/vajzat kan kapacitetet e nevojshme pr t vendosur mbi shtjet politike

Grat/vajzat votojn pr ato parti q ofrojn zgjidhje ndaj shtjeve sociale

Grat/vajzat votojn pr ato parti q kan numrin m t madh t kandidateve femra

Meshkujt dhe femrat kan t njjtat aftsi pr vendimmarrje

Grat/vajzat ndjekin zemrn e tyre dhe jo arsyen kur marrin nj vendim

Grat/vajzat duhet t kujdesen vetm pr fmijt dhe shtpin

Meshkujt duhet t marrin vendime n emr t femrave pr shtje politike

33%

28%

25%

18%

10%

5%

2%

60%

63%

53%

61%

45%

35%

11%

3%

5%

15%

13%

34%

40%

50%

5%

2%

4%

15%

33%

3%

2%

3%

6%

7%

5%

4%

19%

18%

15%

9%

7%

4%

3%

66%

65%

52%

59%

42%

35%

13%

9%

13%

24%

17%

34%

41%

60%

2%

3%

5%

3%

4%

8%

20%

5%

4%

11%

13%

13%

4%

3% 14% 47% 33%

2%

3% 20% 55% 18%

4%

sht interesante t vihet re se midis femrave 7% nuk jan dakord me kt pohim. (Fig.15).

T pyetura prsri ns grat jan t afta pr t marr vendimin e tyre pr k do t votojn, 11% e meshkujve nuk jan dakord, ndrsa 5% pohojn se nuk e din. Situ-ata ndryshon tek pjesa e femrave t anketuara. Rreth 93% e tyre jan da-kord me pohimin dhe vetm 4% nuk jan dakord. (Fig. 16).

Nj shifr e konsiderueshme prej 29% e t intervistuare nuk mendo-jn se Meshkujt dhe femrat nuk kan t njjtat aftsi vendimmarrje. Gjithashtu ka 20% t femrave t in-tervistuara t cilat nuk kan besim n gjinin e vet kur vjen puna pr aftsit vendimmarrse.


Shumica e Shqiptarve do t mbshtesnin nj prfshirje m t lart t grave n politik dhe vendimmarrje. Prgjithsisht, t intervistuarat femra besojn s nj numr m i lart i femrave n politik do t prmirsont pozitn e tyre socio-ekonomike n vend.

T intervistuarit u pyetn se n far mase do ta mbshtesnin apo kundrshtonin prfshirjen e grave n politik. Gati 64% e tyre pohojn se do ta mbshtesnin fuqimisht, ndrsa 28% pohojn se do ta mbshtesnin deri diku (Fig. 17). Vetm nj pjes e vogl prej 7% e t anketuarve do t kundrshtonin prfshirjen e grave n politik.

Prqindja e t intervistuarave femra q e mbshtesin fuqimisht prshirjen e tyre n politik sht 70%, ndrsa shifra pr t njjtin dimension pr meshkujt sht 58%. Intensiteti i shkalls s mbshtetjes tregon se edhe pse ka nj mbshtetje t prgjithshme n publik pr kt rol t grave, nuk ka gjithsesi nj mbshtetje t fuqishme pr kt rol nga ana e meshkujve.

T prballur me skenarin hipotetik t t pasurit nj vajz q do t garoj n zgjedhjet lokale apo parlamentare, rreth 64% e t

Te gjithN = 2000

N = 1042

N = 958

58%

70%

64%

32%

25%

28%

6%

3%

4%

3%

2%

3%

1%

%

%

Mbshtes fuqimisht

Mbshtes deri diku

Kundrshtoj deri diku

Kundrshtoj fuqimisht

Nuk e di

Fig.17 N far shkalle e mbshtesni apo kundrshtoni

prfshirjen e grave n politik?Total & Ndarja sipas gjinis

Te gjith

N = 2000N = 1042N = 958

Refuzoj

Nuk e di

Nuk e inkurajoj aspak

Nuk e inkurajoj

Inkurajoj deri diku

Inkurajoj fuqimisht

59%68% 64%

27%22% 24%

6%4% 5%5%

2% 1% 2%

Fig.18 N far shkalle do ta inkurajonit vajzn pr tu prfshir n politik si kandidate n zgjedhjet Lokale/Parlamentare? Total & Ndarja sipas Gjinis

intervistuarve deklaruan se do ta mbshtesnin fuqimisht kt gj (Fig 18). M shum femra (68%) do ta mbshtesnin vajzn e tyre n kt rast, n krahasim me meshkujt (59%).

Shumica e pjesmarrsve n Grupet e Diskutimit deklarojn se do ta mbshtesnin fuqimisht prfshirjen e nj femre (t afrme t tyre, mikesh, apo familjare) n politik. Ata e perceptojn kt rol si mjaft pozitiv dhe e shikojn


Un mendoj se duhet t ket m shum gra se sa meshkuj t prf-shir n politik. Grat jan t sinqerta dhe t pastrta. Ato jan m afr problemeve tona dhe e kuptojn m mir familjen (Ti-ran, Urban)

Duhet t ket m shum gra t prfshira n politik sepse ato do ti marrin m shpesh n konsider-at problemet e grave. (Fier, Ur-ban)

si nj mundsi pr tu prfaqsuar m mir. N prgjithsi, pjesmarrsit besojn s duhet t ket m shum femra pjes t politiks dhe institucioneve vendimmarrse. N prgjithsi, pjesmarrsit besojn se m shum femra duhet t jen pjes e politiks dh institucioneve vendimmarrse. Ka nj tendenc pr t menduar se grat n pushtet jan m t afrueshme se sa meshkujt, prsa i prket komunikimit dhe aftsis pr t trajtuar shtje t caktuara.


Ndrkoh q shumica e Shqiptarve do t mbshtesnin grat n pozicione t ndryshme publike si Kryebashkiake apo Kryeministre, ka ende nj pjes t konsiderueshme t popullats q mendon se meshkujt jan udhheqs poli-tik m t mir se sa grat.

N total, ka nj mbshtetje t fuqishme tek t intervistuarit, pr grat q jan n pozicione t ndryshme t rndsishme. Pothuajse 60% e t intervistuarve do ta mbshtesnin fuqi-misht nj grua si Kryebashkiake, si Presidente, si Kryetare e Parlamentit apo edhe si Kryeministre (Fig. 19). Ka nj nivel t ngjashm mbshtetje pr grat si antare t parlamentit, si Ministre apo Kryetare t Partive Politike. Ka nj mbshtetje disi m ult pr grat q punojn pr nj kandidat gjat fush-ats zgjedhore (53% do ta mbshtesnin fuqimisht) dhe pr grat q marrin pjes n protesta politike (51% do ti mbshtesnin fuqimisht).

Duke marr parasysh ndarjen gjinore, niveli i mbshtetjes s 51%

52%

57%

58%

58%

59%

59%

59%

60%

60%

32%

34%

35%

32%

34%

32%

31%

31%

31%

31%

10%

9%

5%

6%

5%

5%

7%

6%

6%

5%

Mbshtes fuqimisht Mbshtes deri diku Kundrshtoj deri diku

RefuzojKundrshtoj fuqimisht Nuk e di

Fig. 19 N far shkalle e mbshtesni ose kundrshtoni rolin e grave n pozicionet e mposhtme? T gjith t intervistuarit

Te gjithN = 2000

Kryetare bashkie

Kryetare Parlamenti

Kyreministre

Presidente

Grat q marrin pjes n protestat politike

Grat q ndihmojnnj kandidat pr t br fushat

Grat q jan antare t nj partie politike

Grat q shrbejn si ministre

Kryetare e Partis Politike

Grat q shrbejn si parlamentare

Mbshtes fuqimisht Mbshtes deri diku Kundrshtoj deri diku RefuzojKundrshtoj fuqimisht Nuk e di

N = 1042 N = 958

Fig. 20 N far shkalle e mbshtesni ose kundrshtoni rolin e grave n pozicionet e mposhtme? Ndarja sipas Gjinis

Kryetare bashkie

Kryetare Parlamenti

Kyreministre

Presidente

Grat q marrin pjes n protestat politike

Grat q ndihmojnnj kandidat pr t br fushat

Grat q jan antare t nj partie politike

Grat q shrbejn si ministre

Kryetare e Partis Politike

Grat q shrbejn si parlamentare

67%

66%

65%

65%

64%

64%

65%

63%

57%

55%

27%

27%

28%

28%

29%

30%

28%

31%

30%

30%

4%

4%

4%

5%

4%

4%

4%

3%

8%

8%

54%

53%

53%

53%

53%

53%

51%

51%

46%

46%

35%

34%

34%

34%

36%

38%

35%

38%

37%

34%

7%

8%

8%

8%

7%

6%

9%

6%

9%

11%

shprehur nga t interv-istuarat femra sht shum m i fort se sa ai i shprehur nga t intervistuarit meshkuj (Fig. 20). Rreth 1 n 5 meshkuj kundrshton pjesmarrjen e grave n protesta politike dhe 1 n 7 meshkuj kundrshton grat q punojn pr nj kandi-dat gjat nj fushat. N total, mbshtetja e t intervistuarve mesh-kuj pr postet e ndry-shme t zna nga femrat sht 10-11% m pak se mbshtetja e treguar nga femrat e intervistu-ara.


T intervistuarit u pyetn se deri n far mase bien ose jo dakord me disa pohime specifike pr aftsit drejtuese t femrave kraha-suar me ato t meshkujve.

N total, rezultatet tregojn se ka nj besim t rrnjosur thell n m shum se gjysmn e popullsis, se grat nuk mund t krahaso-hen me meshkujt kur flitet pr cilsit e udhheqsit. Rreth 46% e t intervistuarve mendojn se meshkujt jan lidera m t mir politik se sa femrat.

Rreth 58% e meshkujve t intervistuar jan dakord se n trsi, meshkujt jan udhheqs m t mir politik se sa grat, ndrsa 41% e tyre nuk bien dakord me t. Nj pjes e konsiderueshme e femrave t intervistuara (31%) gjithashtu jan dakord me nj po-him t till, ndrsa 64% e tyre nuk jan dakord.

Dakordsia mbi faktin se meshkujt jan m t aft se sa grat sht edhe m e fort kur pyeten mbi marrdhnien me pozicio-net ekzekutive n biznes. Pothuajse 2 n 3 meshkuj (65%) men-dojn se burrat jan drejtues me t mir n biznes se sa grat. Nj numr i konsiderueshm i femrave t anketuara mendojn t njjtn gj (43%).

Fig.21 N prgjithsi, meshkujt jan drejtues

m t mir politik se femrat?Total & Ndarja sipas Gjinis

N = 2000N = 1042N = 958

22%9% 15%

36%

26%31%

32%

40%36%

9%24% 17%

T gjith

Refuzoj

Nuk e di

Nuk pajtohem aspak

Nuk pajtohem

Pajtohem deri diku

Pajtohem trsisht

Fig. 22

27%11% 19%

38%

32%35%

26%

35%31%

7%21% 14%

N prgjithsi, meshkujt jan drejtues

m t mir biznesi se femrat?

Total & Ndarja sipas Gjinis

T gjithN = 2000N = 1042N = 958

Refuzoj

Nuk e di

Nuk pajtohem aspak

Nuk pajtohem

Pajtohem deri diku

Pajtohem trsisht


Shqiptart nuk jan t informuar si duhet mbi qllimin e kuotave gjinore n politik apo edhe pr zbatimin e tyre. Vetm 1 n 2 persona e di se partit politike jan t detyruara t rezervojn t paktn 30% t lists s kandidatve pr femrat. T tjert, ose nuk jan n dijeni, ose kan informacionin e gabuar pr kuotn.

Kodi Zgjedhor i Republiks s Shqipris prcakton se partit poli-tik duhet t rezervojn t paktn 30% t lists s kandidatve pr grat. Gjat sondazhit jan br pyetje pr t eksploruar ns pub-liku i gjer sht n dijeni t nj prcaktimi t till ligjor. Rreth 47% e t intervistuarve pohojn sakstsisht se detyrimi ligjor i partive sht t rezervojn 30% t lists s kandidatve pr femrat. Rreth 27% deklaruan se nuk kan dijeni pr asnj kuot gjinore. Gati 11% deklaron se sipas ligjit nuk ka kufizime bazuar n gjini. sht gjithashtu nj pjes e t intervistuarve (15%) q mendon se kuota gjinore bazuar n ligj sht 50%.

Nj fakt interesant sht se meshkujt din m shum pr prcakti-met ligjore t kuotave gjinore krahasuar me femrat. Rreth 53% e t intervistuarve meshkuj ishin t sakt kur prmenden kuotat gjinore prej 30%, ndrsa 41% e femrave t intervistuara mundn t bnin t njjtn gj.Pothuajse 1 n 3 femra nuk sht n dijeni t kuotave gjinore t prcaktuara nga ligjit.

T intervistuarit e zonave urbane jan m n dijeni pr kuotat gjinore (50% prmendin shifrn e sakt) se sa ata t zonave rurale (43% prmendin shifrn e sakt)

Prgjithsisht ka nj mbshtetje t lart pr prfshirjen e kuo-tave gjinore n politik apo institucionet e zgjedhura. Rreth 83% e t intervistuarve do t mbshtesnin kto kuota me 45% q do ti mbshtesnin fuqimisht dhe 38% q do ti mbshtesnin deri diku. Vetm 9% e t intervistuarve do t kundrshtonin kto kuo-ta (Fig 24.)

Fig.23

Te gjithN = 2000

N = 1042

N = 958

53%

41%

47%

10%

13%

11%

12%

18%

15%

25%

29%

27%Asnjra nga kto/ Nuk e di

Bazuar n informacionin q keni, cilt nga

pohimet e mposhtm jan t vrteta?Total & Ndarja sipas Gjinis

Sipas kodit zgjedhor, partit politike duhet t rezervojn t paktn 30% t lists s t tyre kandidatve pr femrat

Sipas kodit zgjedhor, nuk ka kuzime bazuar n gjinin pr partit politike n listat e tyre

Sipas kodit zgjedhor, partit politike duhet t rezervojn t pakten 50% t lists s tyre t kandidatve pr femrat

T gjithN = 2000N = 1042N = 958

40%49% 45%

42%34% 38%

9% 5% 6%3% 2% 3%

5% 8% 7%

Fig. 24 N cfar mase e mbshtesni apo kundrshtoni

futjen e kuotave gjinore n politik/institucionet

e zgjedhura n Shqipri?Total & Ndarja sipas Gjinis

Refuzoj

Nuk e di

Nuk pajtohem aspak

Nuk pajtohem

Pajtohem deri diku

Pajtohem trsisht


T intervistuarve u sht br nj seri pyetjesh n lidhje me kuotat gjinore. Atyre iu paraqit nj list me pohime pr t par nse jan apo jo dakord me to.

sht interesante t vihet re se nj numr i konsiderueshm i t intervistuarve ende mendon se Kuotat gjinore jan nj mjet artificial pr t rritur pjesmarrjen e grave n poli-tik. Rreth 30% e t intervistuarve jan dakord me kt pohim dhe nj 4% tjetr jan plotsisht dakord me t. Interesant sht fakti se edhe 31% e femrave t interv-istuara jan dakord me kt pohim. Nj shifr e till tregon se megjithse ka nj mbshtetje prgjithsisht t lart pr futjen e kuotave gjinore n politikn shqiptare, pr nj pjes t konsiderueshme t popullats, kjo sht m tepr nj shtje e t qnit politikisht korrekt sesa nj shtje tek e cila ata/ato besojn. Edhe n Grupet e Diskutimit kishte nj rezistenc kundrejt futjes s kuotave gjinore. Kishte diskutime midis pjesmarrsve t cilt pohonin se rritja artificiale e grave n politik nuk sjell domosdosh-mrisht nj performanc m t mir t institucioneve n t cilat ato zgjidhen.

Pr rreth 28% e t intervistuarve Kuotat gjinore nnkup-tojn se politikant zgjidhen bazuar n gjini dhe jo kuali-fikimet. Nj opinion i till, me nj ndjenj m t fort t meshkujve (31%) n krahasim me femrat (26%), sht nj hap tjetr pr ta br opinionin publik ta pranoj plot-sisht si dhe t ushtroj presion tek partit politike pr t zbatuar kuotat gjinore. sht nj shtje tek e cila duhet fokusuar gjat aktiviteteve t edukimit dhe informimit pr t promovuar pjesmarrjen politike t grave.

T intervistuarit jan dakord gjersisht me pohimet sipas s cilave Kuotat gjinore do t prforcojn rolin e grave n politik (87%) dhe Grat e zgjedhura do t fokusohen n politika/shtje t reja si shndetsia, edukimi i fmijeve etj) (83%).

Vetm 38% e t intervistuarve jan dakord q Kuotat pr grat do t inkurajonin kuotat edhe pr grupe t tjera. Nj numr i ngjashm, 37%, nuk jan dakord me kt po-him, ndrkoh q 25% nuk e din.

Fig. 25

Te gjithN = 2000

1%

2%

8%

11%

18%

3%

5%

5%

10%

13%

29%

36%

41%

56%

60%

50%

56%

56%

34%

30%

24%

31%

23%

18%

21%

16%

4%

4%

4%

9%

11%

26%

12%

13%

25%

19%

13%

N far mase jeni dakord

me pohimet e mposhtme? I gjith Kampioni

Nuk pajtohem aspak Nuk pajtohem Pajtohem

Pajtohem teresisht Nuk e di

Kuotat gjinore nnkupton q politikant zgjidhen n baz t gjinis dhe jo meritave

Kandidatt e przgjedhur duhet t prfaqsojn grupet e mdha

sociale/Grate jane gjysme e shoqerise

Kuotat gjinore prdoren n vende t tjera/ kan funksionuar

m s miri n vendet e tjera

Femrat e zgjedhura do t fokusoheshin n politika/cshtje te reja (shndetsi, arsim,

fmij, etj..)

Kuotat gjinore fuqizojne roline femrave n politik

Kuotat gjinore do t rrisin konkurrencnmidis femrave dhe meshkujve

Kuotat gjinore jan nj mjet articial pr t rritur pjesmarrjen n politik

Kuotat pr femrat inkurajojn kuota pr grupe t tjera interesi

Fig. 26

Nuk pajtohem aspak Nuk pajtohem Pajtohem

Pajtohem teresisht Nuk e di

Kuotat gjinore nnkupton q politikant zgjidhen n baz t gjinis dhe jo meritave

Kandidatt e przgjedhur duhet t prfaqsojn grupet e mdha

sociale/Grate jane gjysme e shoqerise

Kuotat gjinore prdoren n vende t tjera/ kan funksionuar

m s miri n vendet e tjera

Femrat e zgjedhura do t fokusoheshin n politika/cshtje te reja (shndetsi, arsim,

fmij, etj..)

Kuotat gjinore fuqizojne roline femrave n politik

Kuotat gjinore do t rrisin konkurrencnmidis femrave dhe meshkujve

Kuotat gjinore jan nj mjet articial pr t rritur pjesmarrjen n politik

Kuotat pr femrat inkurajojn kuota pr grupe t tjera interesi

N far mase jeni dakord me pohimet

e mposhtme?Femrat

N = 1042

2%

3%

9%

12%

19%

2%

4%

4%

7%

11%

27%

35%

40%

53%

47%

59%

52%

55%

33%

27%

22%

34%

20%

25%

25%

17%

4%

4%

4%

11%

27%

11%

13%

14%

27%

22%

15%


3.4 LIRIA E GRAVE

Shumica e femrave n Shqipri ndihen t lira pr tu shoqruar me njrz t zgjedhur nga ato vet, pr t shprehur pikpamjet mbi shtje kritike tek antart e familjes si dhe deri n njfar mase, pr t ecur pa frik apo presion n hapsira publike. Ato ndihen m pak t lira pr t dal nga shtpia pa leje. Nj numr i konsiderueshm i grave varen ende financiarisht nga t ardhurat e familjes/partnerit.

Nj seri pyetjesh u kryen gjat sondazhit pr t zbuluar dimensio-net e ndryshme t liris s grave.

T pyetura se sa t lira ndihen pr tu shoqruar me personat e zgjedhur prej tyre, rreth 69% e femrave deklarojn se ndihen plotsisht t lira. Nj 19% tjetr pohojn se ndihen deri diku t lira ndrkoh q vetm 8% ndihen t kufizuara. Nj situat e ng-jashme paraqitet edhe kur ato pyeten mbi shprehjen e pikpam-jeve t tyre mbi shtjet kritike t antarve t familjes, komshinjve apo miqve. Rreth 69% pohojn se ndihen plotsisht t lira dhe 21% Deri diku t lira. Vetm 6% deklarojn se ndihen t kufi-zuara n kt aspekt.

Prsa i prket t ecurit n hapsira publike pa frik apo presion, rreth 53% e femrave t intervistuara pohojn se ndihen plotsisht t lira ndrsa nj 29% tjetr deklarojn se ndihen deri diku t lira. Rreth 16% e femrave t intervistuara ndihen t kufizuara n kt aspekt. Gjndja sht edhe m e keqe kur analizojm rezul-tatet pr pyetjen T larguarit nga shtpia pa leje. 1 n 3 e t femrave t intervistuara (31%) ndihet e kufizuara n kt aspekt. Vetm 35% e tyre ndihen plotsisht t lira dhe nj tjetr 31% ndihen deri diku t lira.

Sondazhi gjithashtu pyeti femrat e intervistuara nse ato do t ishin n gjendje t mbshtesnin veten/familjen nse nuk do t vareshin m nga t ardhurat e bashkshortit apo familjes. Rreth 38% e tyre pohojn se Po, ato do t ishin n gjendje t mbshtesnin veten apo familjen. Nj tjetr 7% pohojn se ato tashm e mbsh-tesin vet familjen. Pjesa tjetr, 55% e femrave t intervistuara ose deklarojn se nuk jan n gjendje ta mbshtesnin, ose se nuk jan t sigurta n lidhje me pohimin.

Fig. 27 N fare mase ndiheni t lira apo t kufizuara

n veprimet e mposhtme?

T lvizni n hapsirat publike pa pasur frik

apo trysni

T largoheninga shtpia pa leje

Shoqrimi me njerz sipas zgjedhjes suaj

Shprehja e pikpamjeve tuaja mbi shtje kritike

tek familjaret/miqte

69%

69%

35%

53%

19%

21%

31%

29%

6%

5%

14%

11%

2%

1%

17%

5%

Plotsisht e lir Deri diku e lir Deri diku e kuzuar

Plotsisht e kuzuar Nuk e di RefuzojN = 1042

Fig. 28 Nse nuk do t ishte m e mundur t mbshtetshit tek t ardhurat e burrit apo

liria e votËs dhe votimi familjar në shqipËri liria e votes... · të natyrës politike është...

Documents