Lëndët Djegëse Fosile

Punoi : Erdi Dibra

• Lëndët djegëse janë substanca të cilat gjatë djegies lirojnë nxehtësi ose formë tjetër të energjisë. Burimet kryesore janë : qymyri, gazi natyror, nafta. Këto quhen lëndë fosile dhe nuk munden të rigjenerohen. Nafta dhe gazi natyror plotësojnë 65 % të nevojave të përgjithshme, qymyri 25 % dhe energjia bërthamore 4 %.

Lëndët Djegëse Fosile

• Njëlloj si qymyrguri nafta dhe gazi natyror prejardhjen e kanë nga gjallesat. Në ndryshim nga qymyrguri këto janë formuar nga gjallesa të vogla bimore dhe shtazore që janë depozituar përpara miliona vjetësh në fundin e deteve të cekëta. Aty në veprimin e mikroorganizmave të trysnisë së lartë dhe të temperaturës, lënda organikë është shndërruar në një përzierje të ndërlikuar substancash të tjera ku mbizotërojnë hidrokarburet.

• Nafta është përzierje e hidrokarbureve të ndryshme. Nafta u formua nga bimët dhe kafshët, të cilat para miliona vjetësh kanë jetuar në ujërat e deteve, të liqeneve dhe të oqeaneve. Mbetjet e tyre u grumbulluan në fundin e ujërave dhe me kalimin e kohës u mbuluan me rërë etj. Nxjerrja e naftës që është në detra ose në oqeane e nxjerr naftën në thellësi 10 km ose më shumë ose më pak.

Nafta

• Përbërësit kryesorë të naftës janë hidrokarburet. Kryesisht arenet, alkanet dhe cikloalkanet. Në naftë gjenden dhe komponime që pëmbajnë okigjen, azot dhe squfur. Komponimet e azotit dhe squfurit i japin naftës erë jo të këndshme.

Perberja e Naftes

Vetite• Nafta e papërpunuar është lëng me ngjyrë

kafe në të zezë, por edhe me ngjyrë të çelët. Është më e lehtë se uji dhe nuk tretet në të. Nuk ka pike vlimi të caktuar. Vetitë fizike të naftës varen nga pëbërja kimke e saj. Eshte perzierje e perbere qe formohet nga gjallesat e vogla bimore e shtazore qe janë shtresuar para miliona vitesh ne fund te deteve te ceketa.

• Nafta nuk qëndron aty ku formohet por leviz neper shtresat poroze te nentokes (rranore ose gëlqerore). Nen nafte qëndron uji kurse mbi te gazi natyror nen trysni te larte.

Përpunimi I Naftës• Nafta nxirret nga thesllsitë e ndryshme të tokës. Ajo

del vetë në sipëfaqe të tokës, në formë curili, nëse është nën shtypje të gazeve. Mirpo presioni i gazeve shpeshë here nuk është i mjaftueshëm, prandaj duhet ushtruar presion artificial nga jashtë.

• Nafta kalonë nëpër tri faza :• 1. Pastrimi nga uji, nga rëra, dhe nga papastërtitë e

tjera.Me ndihmën e tubave naftësjellës , të cisternave , kamionëve , të transportit hekurudhor ose të tankerëve , përcillet deri në Rafineri

• 2. Distilimi fraksional i naftës• Distilim Fraksional quhet ndarja e një

përzierje komponimesh në thyesa distilimi , që vlojnë në kufij të caktuar të. Nëse nafta nxehet në temperaturë deri në 400 °C në kullat për distilim , atëherë ajo shndrrohet në gjende të gazte.

• 3. Përpunimi I thellë I produkteve të përfituara nga distilimi fraksional me proces hidropastrimit, reformimit dhe krekingut.

Qymyri• Qymyri është burim i energjisë që nuk

rigjenerohet. Supozohet se qymyri është formuar para qindra miliona vjetësh nga mbetjet e bimëve të depozituara nën sipërfaqen e dheut dhe pjesërisht në ujërat e kënetave. Temperatura dhe shtypja e ushtruar nga lart e shtresave të limit, të dheut, në mungesë të oksigjenit ndihmojne procesin që mbetjet e bimëve të shndërrohen në ato që sot quhen qymyr.

• Gjatë procesit të karbonizimit gradual të bimëve, u lirua hidrogjeni dhe oksigjeni si dhe është rritur përqindja e karbonit. Sa më e gjatë të jetë koha e karbonizimit aq më cilësor është qymyri.

• Qymyri është lëndë djegëse me ngjyrë të zezë ose ngjyrë kafeje, përbëhet kryesisht nga karbonit dhe sasia e nxehtësisë që lirohet gjatë djegies qymyri klasifikohet në katër lloje : linjiti, subitimunizoz, butiminoz dhe antracit.

FUND