Bsc.Erduan RASHICA

2015

1.DEFINIMI DHE KLASIFIKIMI I MATERIEVE T RREZIKSHME

Si materie t rrezikshme konsiderohen ato materie t cilat gjat

prodhimit, trajtimit, transportit, shprndarjes apo prdorimit mund t shkaktoj

rrezik ndaj shndetit t njerzve, t mirave materiale ose ta ndotin ambientin.

Materiet e rrezikshme (ADR) ndahen n nnt klasa edhe at:

Klasa 1: Materiet eksplozive

Kt klas e prbjn materiet e ngurta dhe t lngta kimike t cilat

kan vetin q gjat veprimit t mjedisit jetsor (goditje - frkim) me zbrthim

eksploziv kimik t lirojn energji n form t nxehtsis apo t gazeve.

Rezultati i ktij zbrthimi sht krijimi i presionit t lart dhe temperaturs s

lart. N grupin e materieve eksplozive prfshihen mjete pr ndezjen e

eksplozivve, masa e paprpunuar e barotit, municioni komercial,

nitroceluloza, artikuj piroteknik etj.

Fig.1. Klasa 1. Eksplozivve

Klasa 2: Gazet

Kto gaze kan temperatur kritike m t ult se 50 C. T lidhura me

oksigjenin digjen n pranin e burimi ndezjes. Karakteristika kryesore e t

gjitha gazeve t cilat transportohen, sht ajo se ato jan t ngjeshura n

hapsir nga e cila tentojn t dalin jasht. Presioni i gazeve t cilat jan n

ent n t cilat transportohen, e prfaqsojn edhe rrezikun kryesor nga

materiali i ksaj klase. Gazet t cilat transportohen, zakonisht jan t

vendosura n en cilindrike, pr shkak t transportit m ekonomik dhe m t

sigurt. Efekti i ktyre gazeve mund t jet helmues, i ndezshm, korroziv dhe

ngulfats.

Fig.2. (2.1). Klasa 2. Gazet t ndezshme

Fig.3. (2.2). Klasa 2. Gazet t ndezshme

Fig.4. (2.3). Klasa 2. Gazet t ndezshme

Klasa 3: Lngjet ndezse

Ato jan lngje ose przierje t lngjeve t cilat n temperatur prej 50

C kan presion t avullit m t ult se 3 bar dhe pikn e ndezjes m t ult se

100 C. Avujt e tyre n kontakt me ajrin ndizen leht. Automjeti transportues

me t cilin transportohen lngjet e ndezshme gjat ngarkimit, shkarkimit ose

ringarkimit mund t derdhen n tok dhe gypi fryrs t jet shkaktar ndezs.

Motori dhe pajisjet pr ngrohje t kabins patjetr duhet t jen t shkyura.

Fig.5. Klasa 3. Lngje t ndezshme

Klasa 4: Materiet e ngurta ndezse

Ato jan materie t ngurta t cilat, kur jan t thata, leht ndizen n

kontakt me flakn ose shkndijn, por nuk jan t prira n ndezje (sulfuri,

fosfori i kuq).

Klasa 4 e materieve t rrezikshme sht e ndar n tri nngrupe t cilat

jan si m posht:

Klasa 4.1: Materiet t cilat leht digjen

N kt klas prfshihen materiet q digjen leht dhe shfaqen n formn

e pluhurit, por edhe mund t shkrihen. Disa materie t ksaj klase vet

zbrthehen dhe pr kt arsye duhet t transportohen n kushte t temperaturs

dhe presionit t kontrolluar. Shembuj t materieve t rrezikshme nga kjo klas

jan pluhuri i aluminit, goma e paprpunuar, sulfuri, fosfori i kuqe etj.

Fig.6. Klasa 4.1. Materiet t cilat leht digjen

Klasa 4.2: Materiet t prira ndaj vetndezjes spontane

N kt klas prfshihen materiet organike dhe inorganike t cilat jan t

prira ndaj vetndezjes spontane. Respektivisht, q t ndizen nuk sht i

nevojshm burim i jashtm. Shembull i materieve t rrezikshme nga kjo klas

jan fosfori i bardh dhe i verdh, qymyri aktiv, pambuku i lagur etj.

Fig.7. Klasa 4.2. Materiet t prira ndaj vetndezjes spontane

Klasa 4.3: Materiet t cilat n kontakt me ujin krijojn gaze t

ndezshme

N kt klas prfshihen materieve t cilat n kontakt me ujin lshojn

gaze t ndezshme t cilat formojn przierje shprthyese n kontakt me

oksigjenin dhe ajrin. Shembuj t materieve t rrezikshme nga kjo klas jan

natriumi, kalciumi, metalet alkale e t tjera.

Fig.8. Klasa 4.3. Materiet t cilat n kontakt me ujin krijojn gaze t ndezshme

Klasa 5: Oksidet dhe peroksidet organike

Materiet oksiduese jan ato t cilat n kontakt me materie t tjera

zbrthehen dhe mund t shkaktojn zjarr (p.sh. kloridet, tretjet ujore t

hidrogjenit etj.).

Klasa 5.1: Oksidet

Kto jan materie organike me nj shkall t lart t oksidimit t cilat

mund t shkaktoj efekte t dmshme ndaj shndetit t njeriut. Jan t

ndjeshme ndaj rritjes s temperaturs dhe goditjeve kur ato mund t

shprthejn. Prandaj kto materie t rrezikshme nuk duhet t przihen me

materie t tjera t rrezikshme, t kihet kujdes q t mos frkohen dhe t mos

ekspozohen ndaj goditjeve.

Fig.9. Klasa 5.1. Oksidet

Klasa 5.2: Peroksidet organike

N prbrjen e ktyre materialeve ekziston oksigjeni dhe elementet

djegse t cilat ndizen leht, q do t thot se nuk kan nevoj pr burimet e

jashtme t oksigjenit ose t ndezsve q t ndizen. N kt klas prfshihen

dibenzol peroksidi, acidi peroksid e tjera.

Fig.10. Klasa 5.2. Peroksidet organike

Klasa 6: Materiet helmuese dhe infektive

Materiet e rrezikshme nga kjo klas jan t ndara n dy nnklasa edhe

at:

Klasa 6.1: Materiet helmuese

Helmet jan materie me origjin sintetike, natyrore ose biologjike t cilat

t futura n organizmin e njeriut mund t rrezikojn shndetin dhe ti

rregullojn funksionet e organizmit. Pr nj koh t shkurtr dhe n sasi t

vogla mund t dmtojn shndetin e njeriut dhe t shkaktojn edhe vdekje.

Helmet i sulmojn organet e brendshme dhe sistemin nervor, e pr kt shkak

nevojitet kujdes pr trajtimin dhe manipulimin e tyre.

Fig.11. Klasa 6.1. Materiet helmuese

Klasa 6.2: Materiet infektive

N kt klas prfshihen materiet t cilat prmbajn mikroorganizma si

jan bakteret, viruset, parazitt etj. Mbeturinat dhe materiet infektive prhapin

er t pakndshme dhe prmbajn toksina. N kontakt me to, mund t

shkaktojn smundje infektive te njerzit dhe kafsht. Prandaj materiet e

rrezikshme nga kjo klas nuk duhet t transportohen me produkte ushqimore t

destinuara pr njerzit dhe kafsht.

Fig.12. Klasa 6.2. Materiet infective

Klasa 7: Materiet radioaktive

Kto jan materie t cilat prmbajn atome radioaktive. Radioaktiviteti

sht aftsi q brthama e atomit spontanisht t zbrthehet, d.m.th. ai sht

proces gjat t cilit brthama zbrthehet n ndonj element duke liruar grimca

alfa dhe beta ose rreze gama. Materiet radioaktive i dmtojn organizmat e

gjall varsisht nga ajo se n far doze dhe sa koh jan ekspozuar ndaj tyre.

Materiet radioaktive prdoren n mjeksi pr regjistrime t ndryshme t

eshtrave, n energjetik si burim i energjis termike, n industrin pr kontroll

t cilsis s materialeve etj. Ambalazhi, me t cilin paketohet materia

radioaktive duhet t bhet n mnyr q mund t parandalohet prhapja e

rrezatimit. Shembuj tipik t materieve radioaktive jan uraniumi, ceziumi dhe

toriumi.

Fig.13. Klasa 7. Materiet radioactive

Klasa 8: Materiet korrozive

Materiet korrozive jan materie t cilat n kontakt me materie t tjera

dhe organizma t gjall shkaktojn dme ose shkatrrim t tyre. Ato i

shkatrrojn qelizat e organizmave t gjall, d.m.th. i han materiet jo t gjalla.

Shembuj t materieve korrozive jan acidi nitrik, sulfurik dhe klorhidrik,

materiet alkale etj. Materiet korrozive mund t transportohen n gjendje t

ngurt ose t lngt.

Fig.14. klasa 8. Materiet korrozive

Klasa 9: Materiet tjera t rrezikshme Materie t tjera t rrezikshme jan materiet t cilat vet m vete gjat

transportit paraqesin rrezik t caktuar dhe nuk i prkasin ndonj klase tjetr.

Shembuj t ktyre materieve jan materiet t cilat mund t rrezikojn shndetin

gjat frymmarrjes, materie t cilat lshojn gazra t ndezshme, baterit e

litiumit, jastkt e ajrit, xhaketat shklqyese, fishekzjarrt etj.

Fig.15.Klasa 9. Materiet tjera t rrezikshme

Klasat e materieve t rrezikshme dhe etiketat e tyre jan treguar n figurn

numr 16.

Fig. 16. Klasat e materieve t rrezikshme

2.RREGULLAT GJAT TRANSPORTIT T MATERIEVE T RREZIKSHME

Ndrmarrjet autotransportuese dhe personat tjer juridik dhe fizik t

cilt prgatitin materie t rrezikshme pr transport ose kryejn ngarkim,

shkarkim dhe ringarkim, duhet t marrin masa parandaluese dhe mbrojtse pr

t mbrojtur jetn dhe shndetin e njerzve, mjedisin jetsor, t mirat materiale

dhe sigurin e trafikut. Prandaj, nevojitet trajnim i organizuar dhe profesional i shoferve t

automjeteve t mallrave me t cilat transportohen materialet e rrezikshme, si

dhe t gjith personave t tjer t prfshir n transportin dhe manipulimin e

tyre.

Transporti i materieve t rrezikshme n Republikn e Maqedonis sht

prfshir me m shum ligje dhe rregullore:

Ligji pr transportin e materieve t rrezikshme; Rregullorja pr mnyrn e transportit t materieve t rrezikshme n

trafikun rrugor; Rregullorja pr aftsim profesional t vozitsve t automjeteve

motorike me t cilat transportohen materialet e rrezikshme dhe personave t tjer t cilt marrin pjes n transportin e materieve t rrezikshme;

Ligji pr mbrojtjen e materieve eksplozive; Ligji pr tregti me materie eksplozive; Ligji pr prodhimin e helmeve dhe Ligji pr tregti me helmet.

Qllimi kryesor i trajnimit special t shoferve t automjeteve t rnda t cilat

transportojn materie t rrezikshme, prbhet n njohjen e karakteristikave t

transportit individual t materieve t rrezikshme dhe pr t gjetur njohuri

themelore t nevojshme pr t zvogluar mundsit pr raste t rrezikshme dhe

aksidente.

Fig. 17. Rregulla e vendosjes s shenjave t ADR s

Fig.18. Prmbajtja e disa materieve t rrezikshme n mjetin transportues

3.DOKUMENTET PR TRANSPORT T MATERIEVE T RREZIKSHME

Drguesi i cili jep transport pr mallra t rrezikshme sht i obliguar q

pr do drges t materieve t rrezikshme ti jap transportuesit dokumentin

pr transport dhe udhzimin pr masa t veanta t siguris q duhet t merren

gjat transportit t materieve t rrezikshme. Dokumenti pr transportin e

materie t rrezikshme duhet t prmbaj:

1. T dhnat pr prmbajtjen e drgess (treguesi i llojit t mallrave,

vetit kimike dhe teknike, emri i materieve t rrezikshme, pesha,

numri i copave, numri i identifikimit nga marrveshja prkatse

ndrkombtare etj.).

2. Shnimin e drguesit se jan t plotsuara kushtet e prcaktuara pr

transportin e materieve t rrezikshme.

3. Emrin, ose emrin personal dhe adresn e drguesit dhe marrsit.

4. Vrejtjen se me dokumentin pr transport t materieve t rrezikshme

transportuesit i sht dhn edhe udhzimi me shkrim pr masa t

posame t siguris q duhet t ndrmerren gjat transportit t

materieve t rrezikshme.

5. Nnshkrimin dhe vuln e drguesit.

Dokumenti pr transportin e materie t rrezikshme t cilat drgohen

jasht shtetit duhet t jet i shkruar n anglisht, frngjisht, rusisht dhe

gjermanisht. Dokumenti pr transport prbhet nga tri kopje identike: nj

mbetet te drguesi, nj i jepet transportuesit dhe nj i dorzohet marrsit t

materies s rrezikshme.

Shoferi duhet t ket:

dokumentin, faturn e ngarkimit;

certifikatn e rregullshmris s mjetit motorik;

certifikatn e trajnimit profesional dhe

udhzuesin pr masat e veanta t siguris.

Fig.19. Certifikata biometrike e ADR s

Fig.20. Certifikata e ADR s

N transportin ndrkombtar transporti i materieve t rrezikshme sht

rregulluar sipas rregullave dhe rregulloreve t caktuara. Kto rregulla jan

rregulluar sipas ADR - Konvents Evropiane pr Transport Ndrkombtar t

materieve t rrezikshme n trafikun rrugor. T gjitha shtetet antare t ksaj

Konvente, duke prfshir edhe Republikn e Kosovs, patjetr duhet ti

respektojn rregullat e Konvents.

Kjo konvent sht arritur n Gjenev m 30.08.1957, nn kryesin e

Komisionit Ekonomik pr Evropn t Kombeve t Bashkuara dhe ka hyr n

fuqi m 29.01.1968.

Prmban dy anekse, edhe at aneksin A dhe aneksin B. Kto anekse jan

publikuar n dy vllime n t ashtuquajturin Libri i portokallt. Vet

marrveshja sht shum e shkurtr, e qart dhe e thjesht. Kryesor sht neni i

dyt, i cili thot se me prjashtim t disa mallrave t rrezikshme, t gjitha

mallrat e tjera t rrezikshme mund t transportohen n rrugt ndrkombtare

me kamion t cilt i plotsojn kushtet pr:

N aneksin A: 1. klasifikimi i t gjitha materieve t njohura t rrezikshme; 2. kushtet pr etiketim dhe paketim; 3. lista e materieve t rrezikshme dhe sasit e kufizuara; 4. prdorimi i kontejnerve, paketimeve dhe cisternave; 5. procedurat pr transport;

6. kushtet pr konstruktimin dhe testimin e paketimeve, kontejnerve dhe cisternave;

7. kushtet pr transport, ngarkim, shkarkim dhe prdorim.

N aneksin B: 1. kushtet pr konstruksion, pajisje dhe operacione me automjete; 2. ekuipazhi dhe lejimi i automjeteve.

do materie e rrezikshme sht deklaruar me numr t vetm

katrshifror, numr i Kombeve t Bashkuara - UN-numri, me t cilin sht

mundsuar identifikimi ndrkombtar i materieve t rrezikshme.

4.PAJISJET E AUTOMJETEVE DHE SHOFERVE PR TRANSPORT T MATERIEVE T RREZIKSHME

Ligji pr transportin e materieve t rrezikshme parashikon se automjeti

motorik i cili transporton mallra t rrezikshme, prve pajisjeve t

parashikuara me rregulloret e prgjithshme dhe me Marrveshjen Evropiane

pr transport ndrkombtar t materieve t rrezikshme n trafiku rrugor,

duhet t posedoj edhe pajisje t mposhtme:

1. Mjete dhe vegl pr ngritjen e automjetit; 2. S paku dy aparate pr shuarjen e zjarrit, prej t cilave njri pr

shuarjen e zjarrit n motor, kurse tjetri pr shuarjen e zjarrit t mallit n automjet, edhe 3 kg dhe 6 kg (t treguar n figurn numr 30);

3. Dy llamba dore elektrike me drit dridhse ose t vazhdueshme me ngjyr portokalli;

4. Dy trekndsha, me te cilat do t tregohet automjeti motorik i ndalur n rrug;

5. Dy flamuj t vegjl t cilt do t tregojn automjetin motorik i cili transporton materie t rrezikshme;

6. Dy lopata dhe nj kazm; 7. Llamb bartse e cila mund t kyet n baterin e automjetit dhe e

cila sht br n mnyr q t mos mund t shkaktojn zjarr dhe 8. Direkt i kyur n automjetin motorik mund t jet vetm takografi.

Fig.21. Pajisje e automjeteve pr transportin e materieve t rrezikshme (aparati kundra

zjarrit)

Automjetet t cilat bjn transportin e materieve t rrezikshme,

respektivisht cisternat, jan treguar n figurat e mposhtme numr 22 dhe 23.

Automjeti motorik me t cilin transportohen materiet radioaktive, patjetr duhet t ket:

Pajisje pr kontrollim t rrezatimit, mjet pr mbrojtje

dhe caktim t terrenit;

Dy flamuj q t tregoj automjetin me t cilin transportohen materie radioaktive.

Fig.22. Cisterna pr transportin e materieve t rrezikshme

Fig.23. Cisterna kontejner

Shofert e automjeteve q transportojn materie t rrezikshme duhet t

jen t furnizuar me pajisje t prshtatshme personale mbrojtse. Pajisja

minimale personale mbrojtse, t ciln duhet ta ken shofert, sht si vijon:

1. kapela mbrojtse;

2. syze mbrojtse me mbrojtje ansore;

3. dorza gome;

4. izme apo kpuc mbrojtse me maja eliku;

5. jelek sinjalizues me shirita fluoreshente;

6. llamb dore me trup plastik ose alumini;

7. veshje t atestuar pr mbrojtje nga elektriciteti statik, nse

transportohen lnd eksplozive;

8. lng pr shplarjen e syve, n qoft se transportohen materie korrozive;

9. maska mbrojtse me filtra t prshtatshm gjat transportit t materieve

helmuese ose infektive.

5.TRANSPORTI I MATERIEVE T RREZIKSHME

Kompanit dhe personat e tjer juridik dhe individt t cilt japin pr

transport materieve t rrezikshme ose e transportojn me automjete t veta

transportuese, jan t detyruar ta prgatisin at n mnyr q ti plotsoj t

gjitha kushtet e prcaktuara pr transportin e tyre.

Materiet e rrezikshme nuk duhet t jepen pr transport, nse nuk

plotsohen kushtet e prcaktuar pr transport. Automjetet me t cilat

transportohen materiet e rrezikshme duhet t jen teknikisht n rregull dhe t

ndrtuara dhe t pajisura n at mnyr q n kushte normale t transportit t

sigurojn transport t sigurt. Automjetet me t cilat transportohen materiet e

rrezikshme duhet t jen t etiketuara dhe t shnuara n mnyr t prcaktuar

me Ligj pr materie t rrezikshme dhe me marrveshje ndrkombtare pr

transport t materieve t rrezikshme pr deg t caktuara t trafikut. N

valixhen e dors nuk duhet t transportohen materie t rrezikshme. Mund t

mbahen aparate, pajisje dhe mjete t tjera t ngjashme q prmbajn sasi

minimale t materieve t rrezikshme t cilat nuk paraqesin rrezik pr mjedisin,

kurse shrbejn pr prdorim personal (shkrepse, ngjyra, vernik, etj).

Kompanit dhe personat e tjer juridik dhe individt t cilt

transportojn materie t rrezikshme jan t detyruar q n rastin e zhdukjes s

materies s rrezikshme gjat transportit t ndrmarrin masa t veanta pr

gjetjen e tyre. Me kt rast, duhet ta informojn organin m t afrt t

inspeksionit sanitar ose stacionin m t afrt policor, por sipas mundsis edhe

opinionin.

Materiet e rrzuara ose n fardo mnyre qoft materiet e derdhura t

rrezikshme gjat transportit, transportuesi sht i obliguar ti mbledh dhe ti

heq, respektivisht ti derdh n vendet e caktuara pr at ose n nj mnyr

tjetr ti bj t parrezikshme. Materiet e rrezikshme nuk duhet t

transportohen n hapsir t njjt t ngarkess me produktet shtazore, me

ushqimin e kafshve, ilaet dhe artikujt pr prdorim t prgjithshm q i

nnshtrohet mbikqyrjes shndetsore.

Fig.24. Vendosja e materies se rrezikshme pr transport

6.MASAT E NEVOJSHME T SIGURIS PR TRANSPORT T MATERJEVE T RREZIKSHME

Gjat transportit t materieve t rrezikshme n komunikacionin rrugor,

prve masave t siguris pr transport t materieve t rrezikshme si sht

prcaktuar me ligj, do t zbatohen dispozitat e Marrveshjes Evropiane n

lidhje me transportin ndrkombtar t materieve t rrezikshme n trafikun

rrugor. N automjetet motorike me t cilat transportohen materiet e rrezikshme

nuk duhet t gjenden njerz t tjer, prve shoferit, bashkshoferit dhe

shoqruesit. N automjetit q transporton mallra t rrezikshme nuk duhet t

mbahen materie q shkaktojn zjarr, nuk duhet t kryhen riparime etj. Shoferi

sht i detyruar ta drejtoj automjetin me kujdes t madh. Shpejtsia e lvizjes

s automjeteve motorike nuk duhet t tejkaloj 80% nga shpejtsia e lejueshme

maksimale e prcaktuar nga lloji i rrugs, ose e prcaktuar nga shenjat e

trafikut t vendosura n rrug. N asnj rast shpejtsia nuk guxon t jet m e

madhe se 70 km/h.

Udhzimi pr masat e veanta t siguris q duhet t ndrmerren gjat

transportit t materieve t rrezikshme duhet t prfshij:

1. Prcaktimin e llojit t rrezikut q e paraqet dhe pasojat q mund t

shkaktojn materiet e rrezikshme; 2. Caktimin e masave t posame q duhet t ndrmerren gjat

transportit t materieve t rrezikshme dhe masave pr t parandaluar ose pr t zbutur pasojat e dmshme q mund t paraqiten pr shkak t aksidentit apo fatkeqsis s automjeteve (zjarri, thyerja e ambalazhit, rrzimet apo derdhjet e materies s rrezikshme, etj);

3. Procedurn me personin q do t vijn n kontakt me materiet e rrezikshme;

4. Emrin dhe adresn e kompanis ose organit i cili patjetr duhet t lajmroj aksidentin ose fatkeqsin q ka ndodhur gjat transportit t materieve t rrezikshme. Transportuesi dhe personi q drejton automjetin transportues t materieve t rrezikshme jan t detyruar q n dokumentin e transportit t materieve t rrezikshme me nnshkrimin e tyre t konfirmojn pranimin e materies s rrezikshme pr transport.

7.SHENJAT E AUTOMJETEVE MOTORIKE PR TRANSPORTIN E MATERIEVE T RREZIKSHME

Automjetet motorike me t cilat transportohen materialet e rrezikshme

patjetr duhet t ken drita dhe shenja t veanta:

1. Dy drita t rrumbullakta portokalli me diametr t siprfaqes s

drits t paktn 10cm t vendosura n kulmet e siprme t automjetit.

2. Dy drita t rrumbullakta t kuqe n t gjith siprfaqen e drits t vendosura 10cm n kulmet e siprme n ann e pasme t automjetit;

3. Dy shenja pr t treguar automjetin q transporton materie t rrezikshme t shkruara me numrat e identifikimit t materieve t rrezikshme q transportohen. Dritat nga pika 1 dhe 2 duhet t jen ndezura n qoft se materiet e rrezikshme transportohen n muzgun e par deri n agimin e plot, si dhe gjat zvoglimit t shikimit, si dhe gjat kohs t shikimit t zvogluar pr shkak t kushteve atmosferike dhe t tjera.

Ato duhet t jen t ndezura edhe kur n automjetin motorik sht dezur

cilado qoft drit pr ndriim t rrugs apo drit pr t treguar automjetin.

Shenja pr t treguar automjetin, me t cilin transportohen materie t

rrezikshme, numri i identifikimit t disa materieve t rrezikshme dhe vendi i

vendosjes s shenjave t automjeteve patjetr duhet t bhen n prputhje me

dispozitat prkatse t Marrveshjes Evropiane pr transport ndrkombtar t

materieve t rrezikshme n komunikacionin rrugor. Automjeti motorik dhe

rimorkio, me t cilat transportohen materie t rrezikshme duhet t ken pajisje

pr prcjellje statike t energjis elektrike. Shenjat n automjetet transportuese

t materieve t rrezikshme jan t paraqitura n figurat numr 25 dhe 26.

Fig. 25. Shenjat e automjeteve pr transport t materieve t rrezikshme

Fig.26. Shenjat e automjeteve dhe ngarkesave pr transport t materieve t rrezikshme

Gjat transportit t materieve t rrezikshme, sht e detyrueshme q

automjeti n ann e tij t prparme dhe t pasme t jet shnuar me shenja t

prshtatshme t paralajmrimit. Tabelat me t cilat bhet shnimi i

automjeteve motorike n jan me ngjyra portokalli, me form drejtkndshe

dhe me madhsi 400 x 300mm dhe brinj t zeza me gjatsi maksimale prej

15mm me dy fusha (t treguar n figurat nr. 27, 28 dhe 29). N fushn e

siprme sht shkruar shenja numerike e rrezikut dhe n fushn m posht

shenja numerike e materieve t rrezikshme (4 shifra).

Fig.27. Tabela e Kemplerit

Fig.28. Tabela e Kemplerit

Fig.29. Shenjat e automjeteve motorike pr transportin e materieve t rrezikshme

Shenja numerike e rrezikut (numri i lart) NUMRI I KEMPLERIT,

prbhet prej numrave dhe shenjave.

Shifra e par tregon rrezikun kryesor si vijon: 2. - Gazi 3. Materiet e lngshme t ndezshme 4. - Materiet e ngurta t ndezshme 5. Materiet oksiduese dhe peroksidet organike 6. Materiet helmuese 8. Materiet korrozive

Shifra e dyt dhe e tret e tregojn rrezikun shtes ose

intensitetin e reagimit. 0 - Pa kuptim 1. - Rreziku i shprthimit 2. - Lirimin e gazit pr shkak t presionit ose reagimeve kimike 3. - Lngjet e ndezshme ose gazet 5. - Veprimi oksidues 6. - Hemlueshmria 8. - Korroziteti 9. - Rreziku nga reagimi spontan i energjis gjat zbrthimit

Nse dy shifra jan t njjta, do t thot se rreziku kryesor sht

shum i shprehur. Shembull: 33. - Lngu q ndizet leht 66. Materia mjaft helmuese 88. - Materia mjaft korrozive 42. - Materia e ngurta e cila n kontakt me ujin liron gaz

Nse para numrit t identifikimit qndron shkronja X, kjo do t thot se

materiet e rrezikshme NUK DUHET T VIJN N KONTAKT ME UJIN, as

edhe n rast t zjarrit dhe aksidenteve t automjetit ose t ngarkess.

H323 Lngu q ndizet leht i cili reagon me uj liron gaz t

ndezshm; H338 - Lngu q ndizet leht, korroziv, i cili reagon rrezikshm n

kontakt me ujin; H333 Lngu q ndizet vet n kontakt me ujin

reagon dhe liron gaze t djegshme.

Shnimi bhet me letr vetngritse me shenja t sterilizuara t rrezikut

me format standard A5, e cila duhet t ngjitet n t gjitha paketat e veanta.

8. PROCEDURA N RAST T DEFEKTIT OSE AKSIDENTIT T TRAFIKUT

Sigurimi i transportit t sigurt sht faktor i rndsishm, i cili sht

subjekt i hulumtimeve, analizave dhe planifikimeve t ndryshme. Pr

prmirsimin e klims pr transport t sigurt t materieve t rrezikshme marrin

pjes t gjitha palve e interesuara, pjesmarrsit n transport dhe trafik.

Prve masave t miratuara ligjore pr sigurin e trafikut dhe transportit, t

cilat duhet t respektohen, nevojiten edhe masa shtes pr mbrojtjen e njerzve

dhe prons gjat transportit. Krkesat e parashtruara pr drejtimin e automjetit

motorik i cili transporton mallra t rrezikshme ose bn ngarkim dhe shkarkim

jan dukshm m t mdha se sa transporti i mallrave t tjera. Kjo sht

kryesisht pr shkak t pasojave q mund t ndodhin n rast aksidenti ose

fatkeqsie. Midis situatave t mundshme negative q do t ndodhin n nj rast

t till jan derdhjet e lngjeve, helmimi, ndotja e mjedisit, rreziqet pr

shndetin e njerzve dhe t mirave materiale etj.

Faktort kryesor q kontribuojn n paraqitjen e nj aksidenti gjat

transportit jan njeriu, automjeti dhe rruga. Por shkaqe m t zakonshme t

aksidentet jan: mnyra n t ciln shoferi e drejton automjetin gjat drejtimit t

automjetit; siguria teknike e automjetit t destinuar pr transport;

lloji dhe sasia e mallrave;

kushtet e motit;

rruga e infrastrukturs rrugore;

shfrytzuesit e tjer t rrugs;

dshtimi n prputhje me rregullat dhe rregulloret pr kryerjen e

ngarkimit, ringarkimit ose shkarkimit; ndalimi i mjetit n vendin jo t duhur pa vendosjen e duhur t shenjave

dhe sinjaleve paralajmruese etj.

Prandaj, t gjith personat q manipulojn me materiet e rrezikshme

duhet t ken kryer trajnimin pr prdorimin e tyre pr t parandaluar dhe

zvogluar aksidentet e trafiku. Shoferi q e drejton automjetin motorik i cili transporton materie t

rrezikshme, n rast t defektit apo aksidentit, ose pr shkaqe t tjera t

arsyeshme do ta ndal automjetin. Me kt rast duhet ti ndrmarr t gjitha masat e nevojshme ne mnyr q t mos i rrezikoj automjetet e tjera dhe t

paralajmroj t gjith pjesmarrsit e tjert n trafik.

Shoferi duhet t ndrmarr masat e mposhtme:

1. Ditn dhe natn prapa automjetit t ndalur t vendos dy shenja, me

t cilat tregohet automjeti i ndalur n rrug;

2. Gjat nats dhe gjat shikimit t zvogluar pr shkak t motit ose

kushteve t tjera t pavolitshme t vendos llamb me drit dridhse

apo t vazhdueshme me ngjyr portokalli;

3. T drgoj bashkshoferin ose shoqruesin e drgess q t vendos n distanc prej 100 150m prapa automjetit t ndalur - ditn

flamurin me t cilin tregohet automjeti q transporton materie t

rrezikshme, kurse natn dhe n kushte t shikimit t dobt - llamb.

Ai duhet t paralajmroj shofert t cilt vin me ann tjetr t rrug, n

t ciln gjendet automjeti i ndaluar, n mnyr q ato automjete me koh mund

t ndalojn ose t zvoglojn shpejtsin dhe t prgatiten pr anashkalim t

sigurt t automjetit t ndalur. Shenjat dhe dritat jan t vendosur n distanc

prej s paku 50 m nga automjeti, edhe at q t jen t dukshme n distanc

prej s paku 150 m pr drejtuesit e automjeteve motorike q takohem t njjtn

an t rrugs n t ciln automjeti sht ndalur.

Obligimi pr personelin vozits, n rast aksidenti apo incidenti sht q

menjher ta lajmroj stacionin m t afrt t policis. N qoft se n

automjet gjendet vetm shoferi, ather obligimin e tij pr lajmrim ia t

prcjell presonit tjetr q ndodhet n at vend. Me kt rast ndrmerren t

gjitha masat e nevojshme pr sigurimin e vendit t aksidentit apo incidentit.

Fig.30. Aksidenti n rrug gjat materies s rrezikshme

L I T E R A T U R A

www.adr transport.com

www. adr dokument.com

www. adr wikipedia.com

www. adr accident.com

Hartuesi i ktij punimi sht studiues i Komunikacionit Rrugor

Bsc.Erduan RASHICA