kyngervi og skólastarf
DESCRIPTION
Kyngervi og skólastarf. Jafnréttisfræðsla - lagaskylda. 19. gr. laga um jafna stöðu kvenna og karla - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
Kyngervi og skólastarf
Þórdís Þórðardóttir 2
Jafnréttisfræðsla - lagaskylda
19. gr. laga um jafna stöðu kvenna og karlaMenntun og skólastarf.
Á öllum skólastigum skal veita fræðslu um jafnréttismál, m.a. með því að leggja áherslu á að búa bæði kynin jafnt undir virka þátttöku í samfélaginu, fjölskyldulífi og atvinnulífi. Í náms- og starfsfræðslu og við ráðgjöf í skólum skal leitast við að kynna bæði piltum og stúlkum störf sem hingað til hefur verið litið á sem hefðbundin karla- eða kvennastörf. Gæta skal þess sérstaklega að kennslu- og námsgögn séu þannig úr garði gerð að kynjum sé ekki mismunað. Efla skal rannsóknir á stöðu kynjanna í íslensku samfélagi, jafnt fræðilegar grunnrannsóknir sem hagnýtar rannsóknir, og miðla niðurstöðum þeirra markvisst innan skólastarfsins og til fjölmiðla. Menntamálaráðuneytið skal fylgjast með þróun jafnréttismála í skóla- og uppeldisstarfi og að jafnréttis kynja sé gætt í íþrótta- og tómstundastarfi. Einnig skal ráðuneytið fylgjast með rannsóknum á sviði jafnréttismála, sbr. 4. mgr.
(Lög um jafna stöðu og jafnan rétt kvenna og karla 2000 nr. 96 22. maí )
Þórdís Þórðardóttir 3
Gagnleg hugtök fyrir kyngervi og skólastarf I Kyngervi (félagsleg mótun um hvað felst í að tilheyra ákveðnu
kyni)
Kyn vísar til líffræðilegs kyns en kyngervi er notað um þá menningarbundnu merkingu sem samfélagið leggur í hið líffræðilega kyn, það er væntingar um karlmennsku og kvenleika. Hvert samfélag hefur ákveðnar væntingar um hvað það felur í sér að vera karl eða kona, um verksvið og skyldur kynjanna og hvernig konur og karlar eiga að líta út og hegða sér. Kyngervi lærist í félagslegum samskiptum
Þórdís Þórðardóttir 4
Gagnleg hugtök fyrir kyngervi og skólastarf II
Kynjun Getur þýtt ýmislegt en er einkum notað sem
mælikvarði á hugtök, viðmið og gildi sem á einhvern hátt eru kynbundin. Þjóðfélagið hefur kynjaðan mælikvarða á hvaða störf henta hvoru kyni um sig og gildismat þjóðfélagsins metur karlastörf hærra en kvennastörf.
Þórdís Þórðardóttir 5
Gagnleg hugtök fyrir kyngervi og skólastarf III
Kvenleiki (staðalmyndir) Algengt er líta á kvenleikann sem
einhverskonar vöntun eða skort t.d. Freud sem skilgreinir kvenleika sem vöntun á lim. (Þorgerður Þorvaldsd, vísindavefurinn ).
Kvenleikinn er venjulega skilgreindur sem andstæða karlmennskunnar og nýtur minni virðingar en karlmennska, t.d. blíða, hlédrægni og umburðarlyndi.
Þórdís Þórðardóttir 6
Gagnleg hugtök fyrir kyngervi og skólastarf IV
Karlmennska (staðalmyndir) Karlmennska og kvenleiki eru ekki fastar
óbreytanlegar stærðir. Karlmennska felur í sér kraft, t.d. þátttöku í
kraftmiklum leikjum og athöfnum. Dirfska og þor. Freud taldi kynhvöt karla vera birtingarmynd
lífskraftsins en að kynhvöt kvenna væri knúin áfram af löngun í getnaðarlim (Sæunn Kjartansdótti, 2004).
Þórdís Þórðardóttir 7
Gagnleg hugtök fyrir kyngervi og skólastarf V
Kynímynd Algengara að tala um kynjaímyndir. En þær
vísa til ríkjandi gilda í samfélaginu um hvað það þýðir að vera kona eða karl og hvernig kynin eiga að hegða sér.
Kynjaímyndir eru hvarvetna sýnilegar t.d. í fjölmiðlum, þar sem ,,eðlileg” kynhlutverk eru sett á svið.
Þórdís Þórðardóttir 8
Gagnleg hugtök fyrir kyngervi og skólastarf VI
Eðlishyggja Kenning sem skýrir kynjamismun með því að
hann sé áskapaður og eðlislægur. Kynin séu andstæður sem búi yfir ólíkum tilfinningum og sálfræðilegum eiginleikum. Þetta eru ævafornar hugmyndir.
Þórdís Þórðardóttir 9
Gagnleg hugtök fyrir kyngervi og skólastarf VII
Félagsleg mótunarhyggja Gerir ráð fyrir að kyngervi og kynhlutverk
mótist af menningu, samfélagslegum gildum og lífsstíl sem hópar í samfélagi tileinka sér.
Þórdís Þórðardóttir 10
Gagnleg hugtök fyrir kyngervi og skólastarf VIII
Mótunarhyggja, byggð á félagslegum mótunarkenningum (e. social construction theory)
Gert ráð fyrir að kyngervi og kynhlutverk ráðist af menningu og samfélagslegum lífsstíl. Fyrirbæri eins og kynþættir, kyngervi og stétt séu félagslega mótaðir og háðir upplifunum fólks
Þórdís Þórðardóttir 11
Gagnleg hugtök fyrir kyngervi og skólastarf IX
Veruháttur (e. habitus) Veruháttur er hugsanaformgerð. Veruháttur
mótast af félagslegri stöðu sérhvers einstaklings og mótar hvernig hann eða hún vinnur úr veruleikanum. Ef ég er kona þá læri ég að hegða mér sem slík, ef ég er barn þá læri ég að hegða mér sem slíkt, ef ég er í lágstétt þá læri ég að hegða mér í samræmi við það, o.s.frv.
Þórdís Þórðardóttir 12
Erfðir og umhverfi Maðurinn er ekki hnútur á DNA streng. Við hugsum,
eygjum möguleika, lærum nýja færni og tökum ákvarðanir um líf okkar. Þrátt fyrir það höfum við meðferðis farangur fortíðarinnar sem er menning okkar þar sem ýmis hlutverk eru flokkuð sem viðeigandi fyrir annaðhvort kynið. Umhverfið hefur áhrif á taugaboð og hormónaflutning, jafnvel virkni genanna og þetta getur haft lúmsk áhrif á líffræðilega þætti og atferli á æviskeið hvers manns (Fisher,1999, bls.xix)
Þórdís Þórðardóttir 13
Menningarsvið, veruháttur og menningarauður
MenningarsviðHugmyndirÍmyndirSmekkur, (stétt, trúEtnískur hópur (o.fl)
Menningarauður,Þekking, merking(merkingarbær heimur)Einstaklingsbundin hegðun, hugsun, áhugi, ákvarðanatakavrðingarsess o.fl
VeruhátturTengsl innri og ytri áhrifsþátta
Ómeðvituð leikni
Uppeldi mótar viðbrögð manneskju við aðstæðum. Það hefur í för með sér að fólk geymir í sér félagslegar athafnir sem verða að veruháttum. Veruháttur er m.a. hugtak yfir það sem maður telur að manni beri að gera, hverju manni geðjast að og hvernig maður öðlast skilning á sjálfum sér (Bourdieu,1997).
Smekkur- ómeðvituð leikni – áhugi-hegðun
Þórdís Þórðardóttir 14
Kynjaveruháttur (íslensk leikskólabörn)
Útlit kynjannaKonur; eru síðhærðar, klæðast fallegum fötum, nota
glimmer og háhælaða skó, “Hún (prinsessan í Svanavatninu) var svo falleg að allir urðu ástfangnir af henni” (5 ára stelpa)
Karlar; fremur óljós mynd en þeir eru sterkir, eru í dökkbláum, fjólubláum, grænum og svörtum fötum. Góðu karlarnir og vondu karlarnir eru líkir. ,,Ég veit það ekki þeir eru í alveg eins fötum” ( 5 ára strákur) ,,kannski eru vondu karlarnir svartir í framan” (4 ára strákur)
Þórdís Þórðardóttir 15
Kynjaveruháttur (íslensk leikskólabörn)
Athafnir kynjanna
Konur; elda, baka, gefa börnum að borða, vinna mikið, kaupa inn fyrir heimilið, dansa, fara í líkamsrækt, mála myndir, reyna að fá karla til að taka þátt í húsverkum.
Karlar , spila fótbolta, handbolta og körfubolta, fara út á hverjum degi, vinna, bjarga fólki, klifra í trjám og veggjum og leita að fjársjóðum.
Þórdís Þórðardóttir 16
Drengjaorðræðan (sbr.Ingólfur Ásgeir Jóhannesson)
Ingólfur á við orðræðuna um: ,,að drengjum gangi sérstaklega illa í skólum,skólamenningin sé ekki
sniðin fyrir drengi, kvennamenning sé ríkjandi og fleira í þeim dúr” (Ingólfur Ásgeir Jóhannesson, 2004, Fléttur II bls. 218)
Rannsókn Ingólfs: Kennslukonum finnst stelpur vandvirkari, færari í ritun og eigi auðveldara með nákvæmnisvinnubrögð. Þær eru ekki nógu forvitnar til að fara út fyrir námsefnið, týna sér í vandvirkni og spyrja minna en drengir.
Vandinn með strákana er að þeim eru yfirleitt ekki falin verkefni heima fyrir, er ekki kennt að taka ábyrgð, hafa engin sérstök hlutverk. Þeir eru fríir og frjálsir og mamma gerir allt fyrir þá (kennslukona í viðtölum Ingólfs)
Þórdís Þórðardóttir 17
Kynjamismunur í skólum I Frammistaða stráka og karlmennskan Strákar og stelpur eru jafnhá í efsta fjórðungi
einkunna en strákar fleiri í lægsta fjórðungnum. Ýmsar rannsóknir t.d. Whitelow o.fl. 2000 sýna að rekja má
lakari frammistöðu stráka til karlmennskuviðhorfa. T.d viðhorf um að vinna (nám) í skólum sé ókarlmannlegt. Strákar virðast einnig hafa háar og óraunhæfar hugmyndir um námsgetu sína (t.d. Pisa á Ísl. og Berglind Rós Magnúsdóttir)
Þrýstingur í félagahóp stráka og andúð á kvenleika virðist ýta undir að strákar leggja sig ekki fram í skóla
Þórdís Þórðardóttir 18
Kynjamismunur í skólum II Frammistaða stelpna og kvenleiki
Hafa þarf í huga þjóðfélagsbreytingar og baráttu kvenna fyrir jöfnum aðgangi kynjanna að skólum.
Orðræðan einkennist af því að það sé vandamál að stelpur standi sig betur í skóla en strákar.
Litið er framhjá því að iðjusemi, vandvirkni o.fl. er forsenda árangurs í námi og lítið gert úr námsarangri stelpna þar sem hann er kenndur við vinnusemi, samviskusemi og dugnað
Þórdís Þórðardóttir 19
Kynjamismunur í skólum III Hærri einkunnir stelpna voru einnig staðreynd meðan að
karlar voru í meiri hluta í kennarastétt (Berglind Rós Magnúsdóttir, Þorgerður Einarsdóttir, 2005, Þórdís Þórðardóttir 2005)
Meðaleinkunn drengja sem fá sérkennslu er hærri en
meðaleinkunn telpna sem fá hana (Berglind Rós Magnúsdóttir, Þorgerður Einarsdóttir, 2005)
Samkennsla í handavinnu hefur leitt til þess að hefðbundnar kvennahannyrðir eins og listprjón verða fremur útundan í skólastarfi (Berglind Rós Magnúsdóttir, Þorgerður Einarsdóttir, 2005)
Þórdís Þórðardóttir 20
Kynjamismunur í skólum IV Fjöldi rannsókna sýnir að strákar fá meiri athygli en stelpur í
skólum Strákar eru skammaðir oftar en stelpur (t.d. ísl. rannsókn í
leikskóla Þórdís Þórðardóttir 1993) Strákar fá hrós fyrir að vera klárir en stelpur fá hrós fyrir
dugnað Erfiðara þykir að kenna strákum en stelpum (Berglind Rós
Magnúsdóttir, Þorgerður Einarsdóttir, 2005, Þórdís Þórðardóttir, 2005)
Strákar virðast koma ver undirbúnir í skóla og þeim virðist semja ver við kennara en stelpur (Berglind Rós Magnúsdóttir, Þorgerður Einarsdóttir, 2005)
Þórdís Þórðardóttir 21
Kynjamismunur í skólum V Stéttamismunur er tengdur kynjamismuni Fyrirmyndarnemandinn er úr millistétt Lágstéttarbörn eru ósáttari í skólum en millistéttarbörn Lágstéttardrengir (Bretland, Ástralía) draga niður
meðaleinkunn drengja í skólum Hvað með landsbyggðarstrákana á Íslandi? Lítill munur er á
frammistöðu stelpna og stráka í stærðfræði í Reykjavík . Þar fá, stelpur ögn hærri einkunnir í stærðfræði en það er ekki tölfræðilega marktækur munur
Íslenskir strákar hafa almennt betra sjálfsöryggi og minni kvíða gagnvart stærðfræði en stelpur (Júlíus K. Björnsson o.fl. 2004)
Þórdís Þórðardóttir 22
Valdatengsl kynjanna og formgerð skólanna
Valddreifingin sem blasir við börnum í skólaLíklega er skólastjórinn karl. Karlar kenna
fremur á unglingastigi en í yngri bekkjum. Kennsla karla tengist oftar fræðigreinum og kennsla kvenna umönnun t.d. í yngstu bekkjunum. Skólaliðar eru oftast konur og neðst í virðingarstiganum eru ræstingakonur af erlendu bergi brotnar.
Valdastiginn er báðum kynjum ljós
Þórdís Þórðardóttir 23
Vinnubrögð kennara; eru þau kynjabundin eða persónubundin eða hvorutveggja
Flestir kennarar ( í rannsókn Ingólfs) telja að vinnubrögðin séu fremur persónubundin en kynjabundin
Viðhorf kennara virðast fremur tengd fagmennsku (sérfræðiþekkingu) en kyni þeirra
Kennslukonur ( í rannsókn Ingólfs) telja ekki að strákar þurfi endilega fleiri karla til að kenna sér en telja mikilvægt fyrir vinnustaðinn að jafna kynjahlutföllin í kennaraliðinu. Bæði stelpur og strákar þurfa kven- og karlfyrirmyndir
Þórdís Þórðardóttir 24
Áhugi íslenskra kennaranema á að bregðast við ólíkri stöðu kynja í skólum (nokkur dæmi úr könnun í KHÍ 2004,)
Vita hvaða áhrif staðalmyndir hafa á börn Sjá hvaða áhrif kyn hefur á börn Telja að leggja þurfi áherslu á kynjamál í skólastarfi Vilja fræðast um áhrif kynjaskiptra og
kynjablandaðra bekkja Vilja vita hvort það sé rétt að skólinn sé miðaðaur
við þarfir stelpna og að strákar fari halloka í skólum