Botim i shoqatave mjedisore “Ekolëvizja” Nr. 81, viti i katërt i botimit, 10 MARS 2008 Çmimi: 40 LEKË

CM YK

KUSH DO TE FITOJE - MBJELLJET APO PRERJETPROBLEMET E GJUETISE DHE FAUNES

SE EGER NE VENDIN TONEMinistria e Mjedisit, Pyjeve dhe Administrimit

te Ujrave pas Shtatorit 2005 është institucionipërgjegjës per aktivitetin e gjuetisë, duketrashëguar këtë detyrë nga Drejtoria ePërgjitshme e Pyjeve dhe Kullotave. Për tërealizuar atë që qeveria e ka përcaktuar siprioritet, u ngrit edhe një sektor i veçantë përproblemet e faunës së egër. Për përmirësimin epunës është kërkuar te vendoseshin ura lidhjeme të gjithë aktorët duke filluar nga Ministria eBrëndëshme, Shoqatat e gjuetarëve, agjensitëturistike, etj. , për të kuptuar më shumë rolin,funksionin dhe dëshirën për të respektuarrregullat e lojës.

Por si mund ta përshkruajmë situatën sotpërsa i përket gjendjes së fauns s egër dheaktivitetit të gjuetisë. Situata me faunen e egernë Shqipëri nuk ësht aspak optimiste.

Duke mos dashur të japimshifra, që në këtë fushë

hartohen mbi të njëjtat t dhënatë Drejtorive Pyjore nëpër

rrethe, të cilat nuk reflektojnëasnje realitet pasi nuk bazohennë inventarizimin e llojeve dhemonitorimin e aktivitetit, mundtë themi se janë vetë gjuetarët

që ankohen për mungesë tëfaunës së egër dhe se gjendja

është katastrofike.

Monitorimi i shpendëve që kryhet çdo vitnë zona të ndryshme ligatinore të vendit, tregonnjë ulje drastike të numrit të tyre. Nga ana tjetërpretendohet që janë rreth 17 mijë antarë tëFedaratës së Gjuetarëve Sportivë tëShqipërisë, kur lejen e gjuetisë e paguajnë rreth9000 gjuetarë. Një numër i konsiderueshëmarmësh mbahen me leje nga persona që gjojanuk ushtrojnë gjuetinë. Nga ana tjetër shumëgjuetarë të huaj “përfitojnë” nga lejet e marranga agjensitë turistike për gjuetinë e laureshës,për të ardhur dhe gjuajtur në vendin tonë “sipasqejfit”. Mjafton të dalësh ndonjëherë në zona jotë lejuara për gjuetarë të huaj dhe ti shohëshgjatë gjithë javës (megjithëse gjuetia lejohetvetëm në fund jave) që ushtrojnë aktivitetin etyre, me udhërrëfyes vendas të paguar ngaketo agjensi. Megjithatë duhet të pranojmë, sejo të gjithë agjensitë e kryejnë këtë aktivitet.

Në rast se do të pyesnim çfare ka bërëMinistria e Mjedisit gjatë kësaj periudhe përpërmirësimin e situatës atëhere më duhet tëthem pak, për të mos thënë aspak. Janë hartuarprograme pune për të ardhmen, është hartuarnjë plan veprimi, janë kryer disa takime për tëndihmuar në menaxhimin e situatës për aktivitetine gjuetisë që kryhet nga Drejtoritë e ShërbimitPyjor në rrethe, që në një farë mënyre shprehinvullnetin e mirë të stafit teknik për të kryerdetyrat e tij. Por vetëm kaq. Çfarë bëhetkonkretisht në terren? Kur nuk kemi më shpendte egër ose elemente të tjerë të faunës së egër,kryhen pak kontrolle dhe monitorim të situatëspër ushtrimin e gjuetisë, ku aktiviteti ilegal endeështë tepër prezent. Zonat e mbrojtura nukkryejnë asnjë funksion për mbrojtjen e faunësmegjithëse për këtë krijohen.

Ka një praktikë te emërimit të njerëzve nëzonat e mbrojtura që janë pjesë e masakrës sëkryer ose kanë konflikt pasi marrin licencë përgjueti turistike. Lejohet gjuetia në zona tëndaluara për t’i bërë qejfin lidhjeve politike,pavarsisht nevojës reale për ndalimin e saj.Paralizohet me dashje veprimtaria e organitkolegjial ndëristitucional të ngritur për tëdebatuar dhe mbështetur bashkëvepriminndërmjet istitucioneve. Dhe së fundmi shtyhetafati i gjuetise deri në 15 Mars për të plotësuargjoja kërkesën e hershme të gjuetarëve për tëgjuajtur rosën marsatore (Anas querquedula).

Nga Zamir DEDEJ

vijon në faqen 2

NJE NISME E RE EBASHKISE TE TIRANES

Bashkia e Tiranës, në funksion të mbrojtjessë mjedisit dhe shtimit të hapësirave të gjelbranë kryeqytet, prezantoi nismën “Një Qytetar -Një Pemë”, në bashkëpunim me BankënPopullore, pjesë e grupit ndërkombëtar “SocieteGenerale”, e cila aderoi në këtë nismë duke idhuruar Bashkisë 170 pemë për 170 punonjësite saj në Tiranë.

Kryeministri Berisha priti ditët e funditpërfaqësuesin e kompanisë “Sumsung”, J.W . Lee. Ky takim shërbeu për tu njohur meprojektin e kësaj kompanie për ndërtimin enjë Termocentrali me fuqi prodhuese 40M Wat. ...

TEC NE FIER

Dhjetori-Muaji i Pyjeve apo Muaji iPyllëzimeve. Kur ishim të vegjël, në shkollëfillore, në muajin dhjetor e kishim të sigurt qënë një nga orët e gjuhës shqipe do të na kërkohejtë bënim një hartim me këtë temë “Dhjetorimuaji i pyjeve”...

MUAJI I PYLLEZIMEVE

Disa ditë më parë, në datat 26, 27 dhe 28Shkurt 2008, Qendra EDEN ka mirëpritur nënjë takim përgatitor 7 liderët e shoqatavebashkëpunëtore për projektin e radhës nëkuadër të programit Youth in Action tëfinancuar nga Komisioni Evropian...

SHIKO PERTEJ KULTURES –PROJEKTI I RADHES I GRUPIT

TE GUIDAVE NATYRORE

Jeta e shqiptarit të zakonshëm, ecën “paprogres” mes tehut të abuzimit prej biznesmenëvetë miellit dhe bukës, karburanteve për makinatdhe vajit të gatimit dhe pafuqisë së shtetit për tëndërhyrë me mekanizma lehtësues ekonomikë...

KONSUMI I PERDITSHEM– SA AFER DHE LARGNDIKIMIT GLOBALDHE TE KLIMES

Zona e Labërisë nga Himara deri nëafërsi të Kardhiqit, nga Vlora e deri nëSarandë, është një ndër zona mëpiktoreske të Shqipërisë, me male, lumenje det të jashtëzakonshëm, që po vuanpasojat e tragjedisë të përbashkët...

ENGJELLI SHPETIMTAR I LABERISE

Disa vjet më parë, një pronar në Las Vegas,në një vënd ku mundësia e rënies së rreshjeveështë 130 mm në vit, u konfrontua meinspektorin e ujrave të distriktit për marrjenilegale të ujrave për vaditje në mes të ditës.Inspektori, shumë i inatosur i tha: Ti dhe gjithëbudallenjtë si puna jote, po mundoheni taktheni këtë vend në shkretëtirë...

EKONOMIA E GJELBER, KOHA PER TE NAARDHUR MENDJA NE KOKE

ARKA E RE E NOESKrijohet Banka

Botërore e Farëravepër të ruajtur varietetetekzistuese të larmi-shmërisë vegjetale ngakatastrofat natyraledhe nga njerëzit, d. m.th. nga lufta dhendryshimet klimatike.

Lexo fq. 2

Lexo fq. 2

Lexo fq. 3

Lexo fq. 3 Lexo fq. 3

Lexo fq. 4

Lexo fq. 5 Lexo fq. 6

Kur ritmi i prerjeveështë dhjetra herëmë i madh se ai imbjelljeve atëherëne shkojmë drejtshkretëtirëzimit

Kur ritmi i prerjeveështë dhjetra herëmë i madh se ai imbjelljeve atëherëne shkojmë drejtshkretëtirëzimit

2

Nr. Lloji i aktivitetit te

propozuar

Institucioni /

Kompania / Enti qe e

ka paraqitur

Personi i kontaktit / Administratori / Pronari

Vendi ku propozohet te zhvillohet aktiviteti

Komente Vlera (leke)

13 Park Eolik "CERS" Sh.p.k. Carlo Friancioni Panaja, Vlore Miratohet 60,000

23 Park Eolik "CERS" Sh.p.k. Carlo Friancioni Hamallaj Miratohet 60,000

24 Park Eolik "CERS" Sh.p.k. Carlo Friancioni Kavaje Miratohet 60,000

Totali 870,000

16

17

“Union idea” sh.p.k.Tefta Jaupllari Miratohet

Miratohet

14

Lushnje

18 MiratohetFshati turistik me vial

banimi

“Lura” sh.p.k. Dode Doci Gjiti I Lalezit

Durres

21 MiratohetShkaterrimi I ndertese

dhe vendepozitimi I

mbetjeve te Rubikut

Ministria e

Ekonomise

10 Miratohet

19 MiratohetKarier gelqeror pllakor“Herkules” sh.p.k. Altin Dedaj Kalivac,

Tepelen

Miratohet

Rritje peshku me

kosha lundrues

6

8 Miratohet.Depozitim

karburantesh

"Genklaudis" Sh.a. Paulin Gega Shkoder

MiratohetDepozitim

karburantesh

"Auto - S" Sh.a. Dashamir

KOCIU

Miratohet

Miratohet

Miratohet

Miratohet

1

2

3

4

Eno Bozdo Rubik

Hidrocentral Korsel “Korsel” sh.p.k. Maksim FejzullaErsek, Permet, Carshove

“Alie B” sh.p.k. Andrea Boci Sarande

Karier argilor ranor

Gjirokaster

Rikonstruksioni I portit te limionit Sarande

MPPTT Jamarber

Malltezi

Sarande

“Cerc” sh.p.k. Carlo Francioni Shengjine,

Lezhe

Shfrytezim guri

dekorativ

"Stone Group

Albania" sh.p.k.

Arjan Qyra Korce

Park Eolik Shengjine

Lezhe

Linje fraksionimi e

inerteve

"Muca 2006" sh.p.k.Julian Muca Berat

Karriere argjile

(perteritje)

"Qeramika e Jugut"

sh.p.k.

Perparim

Skenderi

Permet

60,000

40,000

60,000

40,000

30,000

60,000

60,000

40,000

60,000

60,000

60,000

60,000

60,000

Komisioni nr. 15

Z. Lufter XHUVELI KryetarZ. Gavrosh ZELA Sekretar

URDHËROJ:1. Ndalimin dhenies se

lejeve mjedisore dhe te ushtrimittë aktiviteteve të shfrytëzimit tëkarrierave të gurit gëlqeror brendasipërfaqes të Parkut Kombëtar tëMalit të Dajtit.

2. Subjekteve me leje tëvlefshme, të miratuar para daljessë vendimit të mësipërm të mos urinovohet leja pas përfundimit tëafatit të saj.

3. Subjektet qe zhvillojneaktivitet brenda sipërfaqes tëParkut Kombëtar të Malit të Dajtittë marrin masa që brënda datës 1.06. 2008, të kenë larguar materialingjendje, impiantet e fraksionimitdhe automjetet e pajisjetpërkatëse, si dhe të kenë kryer

rehabilitimin e mjedisit.4. Strukturat e ngarkuara

për zbatimin e këtij urdhëri tëbashkëpunojnë me Ministrinë eEkonomisë, Tregëtisë dheEnergjitikës, Komunat Dajt e ZallHerr të Qarkut Tiranë, si dheInspektoriatin Ndërtimor eUrbanistik të Qarkut Tiranë.

5. Ngarkohen Drejtoria eKoordinimit të Kontrollit, Drejtoriae Vlerësimit të Ndikimeve nëMjedis dhe Lejeve, Inspektoriati iMjedisit, Agjensia Rajonale eMjedisit e Qarkut Tiranë dheDrejtoria e Shërbimit Pyjor Tiranëpër zbatimin e këtij urdhëri.

Ky urdhër hyn në fuqimenjëherë.

Lufter XHUVELIMINISTËR

Bashkia e Tiranës, nëfunksion të mbrojtjes së mjedisitdhe shtimit të hapësirave tëgjelbra në kryeqytet, prezantoinismën “Një Qytetar - NjëPemë”, në bashkëpunim meBankën Popullore, pjesë e grupitndërkombëtar “SocieteGenerale”, e cila aderoi në këtënismë duke i dhuruar Bashkisë170 pemë për 170 punonjësit esaj në Tiranë.

Duke prezantuar këtë nismë,Kryebashkiaku Edi Rama ushpreh se:“Kjo është dallëndyshja e

parë e programit “Një Qytetar-Një Pemë” dhe këtë dallëndyshee sjell “Société Générale”, e cilai dhuron qytetit 170 pemë për170 punonjësit e saj.

Ky është një program i cilisynon që t’u japë tëgjithasipërmarrjeve të qytetit të rritinnë mënyrë të ndjeshmesipërfaqet e gjelbëra duke u bërëmë të vetëdijshëm se sa më igjelbër të jetë qyteti ynë, aq më

Kryeministri Berisha pritiditët e fundit përfaqësuesin ekompanisë “Sumsung”, J. W .Lee. Ky takim shërbeu për tunjohur me projektin e kësajkompanie për ndërtimin e njëTermocentrali me fuqi prodhuese40 MWat. Kjo vepër energjitike,që parashikohet të ndërtohet nëFier do të përdorë lëndë djegesefosile(mazut)dhe përfaqësuesit ekompanisë “Sumsung” kërkuanqë ky projekt të përfshihet nëkuadrin e nismës “Shqipëria 1euro”.

“Sumsung” prezantoi edhenjë tjetër projekt në fushënenergjitike që ka të bëjë mendërtimin e një linje transmetiminë të ashtuquajturën Unaza eJugut dhe kjo linjë transmetimi dotë shtrihet nga Babica deri në

Sarandë për të përmirësuarshpërndarjen e energjisë elektrikenë këtë zonë.

Kryeministri Berisha ikonsideroi dy projektet shume tëfavorshme për Shqipërinë dhepremtoi lehtësira dhe përshpejtimtë procedurave.

Kryeministri siguroi gjitha-shtu investitorët e “Sumsung” seqeveria do të mbështesë projektete tyre pasi të vlerësohen konformligjeve në fuqi që garantojnëkonkurencën e lirë dhe tëndershme.

INVESTIMENE KOSOVE

Nga mediat merret edhe njëlajm tjetër: Qeveria jonë, kandërmënd të marrë pjesë nëndërtimin e një termocentrali të

ri që ka në plan qeveria eKosovës. Ky TEC, me fuqi 1200M Wat, është 12 herë më ifuqishëm se ai që do të ndërtohetnë Vlorë. Qeveria, gjithmonëduke ju referuar medias qëpërmend burime pranëKryeministrit, ka qëllim të marrëpjesë në investimet për minierëne njohur të Trepçës, ku do tëfurnizohet me qymyr ky TEC.Sipas ekspertëve përfitimet do tëjenë të dyanshme dhe do tëzgjidhë, përveç probleme tëenergjisë edhe financiare.Urojmë që, ndihma jonë përvëllezërit e Kosovës, sidomos passhpalljes së pavarësisë të jetëgjithnjë e më e madhe e jo vetëmnë drejtim të energjisë por në tëgjithë fushat.

e shëndetëshme do të jetë eardhmja e fëmijëve tanë.Ndërkohë, i njëjti aktivitet, nëbashkëpunim me bashki të tjera,po kryhet edhe në 29 qytete, ku

është e pranishme BankaPopullore me degët e saj me

Në Berat, në mjediset e ishkombinatit të tekstileve, vazhdojnëtë qëndrijnë 24 cisterna me amoniak.Kjo sasi e madhe, përveç erës,rrezikon edhe banorët dhe

Megjithë se është dimër, nëvend po shfaqen vatra zjarresh.Kështu ka ndodhur në qarkun eKorçës.Në pyjet pranë Boboshticës,

ditët e fundit janë djegur rreth 4

URDHËR I MINISTRITNr. 61, Datë 25. 02. 2008

PËR NDALIMIN E USHTRIMIT TËAKTIVITETEVE TË SHFRYTËZIMIT TË

KARRIERAVE TË GURIT GËLQEROR NË ZONËNE PARKUT KOMBËTAR TË MALIT TË DAJTIT

Në zbatim të pikës 4 të nenit 102 të Kushtetutës, të pikës 2/gj tënenit 6 të ligjit nr. 8906, datë 6. 06. 2002, “Për zonat e mbrojtura” dhe tëpikës 6 të Vendimit Nr. 402, datë 21. 06. 2006, të Këshillit të Ministrave,“Për shpalljen e ekosistemit natyror të Malit të Dajtit Park Kombëtar”(me sipërfaqe të zgjeruar);

Z. Dritan ARAPI AnetareZ. Nihat DRAGOTI AnetareZ. Narin PANARITI Anetare

TEC NE FIER

NJE NISME E RE E BASHKISE TE TIRANES

NJE PYETJE 14 VJEÇARE

ZJARRE NE PYJET

punonjësit e bizneseve qëzhvillojnë aktivitetin e tyre në këtëzonë. Amoniaku, nga amortizimi Icisternave, mund të derdhet nëmjedis. Kjo sasi e madhe

kimikatesh, ndodhet aty prej 14vitesh, që nga 1994. Pyetja ështëkjo : kur dhe kush do të kujtohetpër evakuimin e tyre. Ndofta presinqë amoniaku të derdhet.

ha me pyje e kullota. Por edhe nëqarkun e Dibrës, në zonën efshatit Homesh, në malin eBardhë, kanë marrë flakë disahektarë , nga të cilat një ështëdjegur plotësisht. Prefektura bën

të ditur se zjarri është fikurvetvetiu. Siç duket zjarri nukparapëlqen vetëm verën, poredhe dimrin.Ata që e kanë për detyrë t’i

ruajnë, duhet ta dinë edhe këtë.

Kjo është e pajustifikuar pasipopullata e kësaj rose është në rënietë madhe dhe kjo periudhe nuk ështëpër gjuetinë e saj por për të lejuarkthimin e saj në vendet e origjines.Për më teper, Bashkimi Europian përspeciet migratore ka vendosurndalimin e gjuetisë pas datës 15Janar për të lejuar migrimin e tyrembrapsht. Malta është hedhur nëgjyq nga BE pasi nuk ka pranuar këtë

vendim. Duke ndjerë një përgjegjësi

personale për këtë situatë, shpresojqë në të ardhmen politikat edikastereve të interesuara të jenërealisht prezente, dhe jo pre e“presioneve” të paskrupullta tëgjuetareve te pandershëm e pjesë ekompromiseve pa vlerë që nxitkorrupsionin. Ligji i faunës duhet tëndryshojë dhe bashkë me të edhemënyra e kontrollit për zbatimin e tij.Ka ardhur koha të kuptojmë se duhen

gjetur mekanizma më efikase përrespektimin e ligjit, dhe të mos ta lemëkëtë në dorë të administrates pyjoreqë deri më tash nuk ka ruajtur porka bashkëpunuar me keqbërësit.Decentralizimi dhe rritja e forcësgoditëse të ligjit mund të jenë pjesë enjë politike të re që duhet zbatuar.Koncepte të tjera si sipërfaqet elejuara për gjueti mbi bazën e numrittë shpendëve, numri i kufizuar igjuetarëve në zona të ndryshme,rritja e gjobave dhe dënimeve për të

paligjshmit, inventarizimi efikas ifaunës objekt gjuetie, etj. , duhet tëjenë bazë e një politike të re. Mendojse edhe mbështetja e investimeveprivate për zhvillimin e fondit tëfaunës se egër (ringritja efazanerive, ngritja e rezervateve tëmbarshtrimit të faunës, et), mund tëjetë fitimprurëse në një periudhë tëgjatë kohe.

Endërroj, por edhe shpresoj, qëtë rikthehet periudha e bukur kur sistudentë vizitonim lagunat shqiptare

plot me shpendë të egër, që tashmeduhet të bëhet pjesë e politikavemjedisore dhe atyre për zhvillimin eturizmit, për të cilin shumë po flitet.Endërroj, por nuk besoj, që personaqë kanë trumpetuar mbrojtjen enatyrës t’i japin një vlerë kësajshprehje me akte konkrete. Endërroj,por për këtë edhe do të luftoj, qëpolitika të mos t’i konsiderojë bukuritëe natyrës shqiptare, si pjesë tëçifligut te vet, ku çdo kush bën ateqë urdherohet prej tyre.

PROBLEMET E GJUETISE DHE FAUNES SE EGER NE VENDIN TONEVijon nga faqja 1

Ndalohet një gurore ndërkohëqë lejohen pesë të tjera

Vendim nr. 15

moton “Një punonjës-njëpemë”. Ky kontribut idrejtëpërdrejtë e domethënësështë për shtimin e sipërfaqevetë gjelbëra, është pjesë e

strategjisë së PërgjegjësisëSociale të “Societe Generalë”.

3

Dhjetori-Muaji i Pyjeve apoMuaji i Pyllëzimeve. Kur ishim tëvegjël, në shkollë fillore, në muajindhjetor e kishim të sigurt që në një ngaorët e gjuhës shqipe do të na kërkohejtë bënim një hartim me këtë temë“Dhjetori muaji i pyjeve”. Kur u rritëmedhe ca dhe ishim në gjendje tëpërdornim kazmën e lopatën, përveç

hartimit, ndonjë të dielë e kishim tëgarantuar punën në aksion për tëmbjellë të paktën një pemë për njeridiku në hapësirat e gjelbra brenda lagjesapo në kodrat e liqenit.

Këto kanë qenë lidhjet e para tëshumë prej nesh me pyllin dhenatyrën, veçanërisht për ne që më vonëdo të mësonim se pyll është diçka mëshumë se rreshti i pemëve në rrugicate lagjes apo grumbulli i drurëve nëkodrat e liqenit artificial. Megjithatënë atë kohë të gjithë ishim të bindur sepylli është mjaft i dobishëm dhe tëgjithë ne duhet të punojmë për shtimin

dhe ruajtjen e tyre. Dhe çdo vit përkëtë na kujtonte edhe fushata“Dhjetori Muaji i Pyllëzimeve”.

Tradita e fushatës “Dhjetori –Muaji i Pyjeve” vazhdon edhe sot.

Çdo vit, për shumë vite me rradhë,Ministria e Bujqësisë, dje, dhe ajo eMjedisit, sot, në çdo filllim dhjetorifillojnë të flasin dhe aktivizohen përproblemet e pyjeve. Fillojnë fushatapyllëzimi, ndërgjegjësimi, shfaqenduke mbajtur fidanë e duke hedhurlopata me dhe në gropa që i kanëhapur të tjerët, etj. Më pas gjatë gjithëvitit, nëse nuk ka ndonjë zjarrproblematik në stinën e nxehtë nukkujtohen më.

Por, a është qëllimi i fushatës“Dhjetori Muaji i Pyjeve” qëMinistria e Mjedisit, Pyjeve dheAdministrimit të Ujërave të kujtohetpër pyjet? A është qëllimi i fushatës“Dhjetori Muaji i Pyjeve” që Ministriatë kujtohet të bëjë disa investime nëpyje? A është qëllimi i fushatës“Dhjetori Muaji i Pyjeve” që ministriapo përfaqësues të tjerë të ministrisëapo shërbimit pyjor të shfaqen parakamerave dhe mediave duke mbajturnjë fidan? A mund të përmirësohenpyjet e Shqipërisë me një punë njëapo disa mujore të strukturavepërkatëse? Mendoj se gjendja eburimeve pyjore në vend e jep vetëpërgjigjen dhe ajo nuk është aspakoptimiste.

Fushata “Dhjetori Muaji i Pyjeve”nuk është për të motivuar ShërbiminPyjor apo Ministrinë e Mjedisit,Pyjeve dhe Administrimit të Ujërave,detyrë e të cilëve është kujdesja gjatëgjithë vitit për mirë menaxhimin eburimeve pyjore. Qëllimi i fushatës

është të sensibilizojë ata që janë jashtëkësaj fushe, që të paktën një (apo disamuaj në vit) të kujtohen që duhet të

japin kontributin e tyre nëpërmirësimin e burimevepyjore të cilët të gjithë epranojmë që janëmushkëritë e gjelbra tëplanetit tonë.

Qëllimi i fushatës ështëqë t’i kujtojë kabinetitqeveritar që të angazhohetmë shumë në mbrojtjen dhepërmirësimin e pyjeve. Qëllimi ifushatës është që ti ndërgjegjësojëkomunitetet për rëndësinë epërdorimit të qëndrueshëm tëburimeve pyjore. Qëllimi i fushatësështë që ti nxisë nxënësit e shkollaveqë të punojnë vullnetarisht për shtimine sipërfaqeve pyjore dhe mbrojtjen eatyre ekzistuese.

Ministria e Mjedisit deklaron segjatë vitit të fundit ka realizuar 250 hapyllëzime të cilat i kanë kushtuarbuxhetit të shtetit për pyjet 40 milion

Disa ditë më parë, në datat 26, 27dhe 28 Shkurt 2008, Qendra EDENka mirëpritur në një takim përgatitor7 liderët e shoqatave bashkëpunëtorepër projektin e radhës në kuadër tëprogramit Youth in Action tëfinancuar nga Komisioni Evropian.Shkëmbimi kulturor rinor që do tësjellë së bashku 37 të rinj nga 7 shtete,për 10 ditë me radhë në qytetin ebukur e të lashtë të Gjirokastrës, kasi qëllim të promovojë monumentete kulturës dhe monumentet e natyrësshqiptare duke përdorur

trashëgiminë kulturore si temë për tënxitur të rinjtë të diskutojnë dhe tëgjejnë mënyra për të vepruar kundërshkatërrimit të pasurive kulturore dheveçanërisht atyre natyrore.

Për të përgatitur aktivitetin 10ditor që do të zhvillohet në fund tëmarsit nga data 22-31, liderët e shtatëorganizatat partnere në projektin metitull SEE through CULTure (Shikopërtej kulturës), më konkretishtTurqia, Belgjika, Bullgaria, Serbia,Bosnje Hercegovina, Italia dheShqipëria janë mbledhur në takiminparaprak dhe kanë diskutuar mbiobjektivat dhe qëllimin e këtijprojekti. Ata kanë punuar për tëdetajuar programin e aktivitetit përtë bërë të mundur që të rinjtë përmesargëtimi dhe edukimin jo-formal tëmësojnë dhe të ndajnë mes tyreinformacion kulturor e mjedisor. Të

rinjtë e këtyre 7 shteteve do të kenëmundësi që për 10 ditë të vizitojnëdisa nga vendet piktoreske tëShqipërisë siç është vetë qyteti ilashtë i Gjirokastrës, Syri i Kaltër,Butrinti, Ujërat termale të Bënçës dheViroi. Përveç kësaj gjatë aktivitetit qëdo të zhvillohet të rinjtë do të kenëmundësi të ndjekin workshop-e,seminare e sesione të drejtuara ngaliderët e grupeve dhe vetë ata. Përveçqëllimit kryesor të projektit gjatëkëtyre ditëve të rinjtë do të kenëmundësi të shprehin dhe diskutojnëidetë e tyre mbi tema reale sidiskriminimi, paragjykimet,stereotipat, racizmi, dialogundërkulturor, dimensionet dhendërgjegjshmëria Evropiane. Në tënjëjtën kohë do të organizohet çdonatë një shfaqje kulturore e çdo shtetipër të prezantuar traditën, ushqimet,

MUAJI I PYLLEZIMEVENga Genti Krodhima

SHIKO PERTEJ KULTURES –PROJEKTI I RADHES I GRUPIT TE GUIDAVE NATYRORE

“MJEDISI SOT” Nr. 120 Jeta e shqiptarit të zakonshëm,

ecën “pa progres” mes tehut të abuzimitprej biznesmenëve të miellit dhe bukës,karburanteve për makinat dhe vajit tëgatimit dhe pafuqisë së shtetit për tëndërhyrë me mekanizma lehtësuesekonomikë. Diskutimi i gjerë publik dhei pasqyruar gjerësisht në media mbirekordet e çmimeve jo vetëm për bukëne përditëshme, ka nxjerrë edhe një herëmbi ujë shumë prej arsyeve përse njëvend i vogël si Shqipëria të ndjejë kaqfuqishëm edhe luhatjet më të vogla tëtregut botëror. Nesti, një fermer me disadhjetëra dynymë tokë pjellore nëpolenë të Korçës, tregon (sinqerisht)që nuk i leverdis të mbjellë dhe prodhojëmë shumë grurë me çmimin që i ofrontregu. ”Më del më mirë të ushqejbagëtinë me të “.

Toka bujqësore e pakët, e papunuardhe e keqmbajtur, përdoret sipastrysnisë së mekanizmave të tregut tëlirë, të cilët jo domosdoshmërishtorientohen drejt një standardi më të mirë

Për ne shqiptarët ,prodhimi i pakët vendasdhe ndikimet e shumtaglobale, ndërmjet tyre

edhe i faktorëvemjedisorë në zvogëlimin e

prodhimit botëror tëushqimeve, përbën një

risk të drejtpërdrejtë përrritjen e shkallës së

varfërisë.

KONSUMI I PERDITSHEM – SA AFER DHE LARG NDIKIMIT GLOBAL DHE TE KLIMESNga Mihallaq Qirjo, REC Shqipëri

pijet, muzikën, natyrën, vlerat etj. ,në mënyrë që këto dhjetë ditëpjesëmarrësit nga Europa dhe Ballkanitë mësojnë për njëri tjetrin dhe tëshohin ngjashmëritë apo ndryshimetqë i bashkojnë dhe i bëjnë të veçantëgjithashtu.

Qëllimi i këtij projekti është që tutregojmë të rinjve se cilat janë vlerattë cilët duhet të ruhen e tëpromovohen. Çdo vend është i pasurme trashëgimi kulturore e natyrore,gjë që u jep qytetarëve të këtij vendimotivin për tu ndjerë krenar tëkulturës së tyre e cila njëkohësisht ibën ata unikë. Në këtë mënyrëpërmes workshop-eve ne synojmë tujapim këtyre të rinjve mundësinë përtë ndarë idetë e tyre me njëri – tjetrin,të mësojnë nga praktikat e realitetevetë ndryshme se si të ndihmojnë përtë mbrojtur pasuritë mjedisore,

monumentet e natyrës dhe të kulturëstë cilat përbëjnë kulturën e një vendi.

Shqipëria paraqet një vend me njëkoleksion të pasur kulturor, enjëkohësisht një udhëkryq tëkulturave të ndryshme si pasojë evendndodhjes së saj. Në Shqipërinumërohen aktualisht 1500 objektetë klasifikuara si Kategori e Parë nëlistën e objekteve me vlerë të lashta,vende të trashëgimisë kulturore (sitearkeologjike, kështjella nga antikitetidhe mesjeta, objekte fetare, qendrahistorike etj). Për këtë arsye ne, Grupii Guidave Natyrore të qendrës EDENmenduam se do të ishte një ide mjafte mirë për tu mbledhur në qytetinhistorik të Gjirokastrës (e mbrojturnga UNESCO), për të eksploruar mënë thellësi trashëgiminë kulturore.

Irena TopalliKoordinatore e Projektit,

Qendra EDEN

për popullatën dhe aq më pak drejtelementeve qoftë fillestare të mbrojtjessë mjedisit. Por pa u futur në analizënshqiptare të faktorëve të shumtë qëndikojnë në rritjen e papërballueshmetë çmimeve, le të shohim një faktor tjetërqë duket se na bën edhe më vulnerabël.

Në nivel global, agjensitë endryshme të informacionit dhanë lajminmbi rritjen rekord të çmimit të grurit në

bursat ndërkombëtare. Nga analizat ebëra, një prej arsyeve është moti jo ifavorshëm në Kanada dhe pjesë tëcaktuara të Europës. Sipas burimevezyrtare të SHBA, Prodhimi i grurit vitine shkuar ka qënë në nivelin më të ulët të

26 viteve të fundit. Si rezultat ithatësirës së zgjatur , prodhimi kanadezdo të bjerë me 1/5 e e sasisë së

përgjithshme. Australia, vendi i tretëmë i madh eksportues i grurit, kryesishtnë tregjet aziatike dhe Amerikës sëJugut, ka paralajmëruar rënien eprodhimit gjatë 2008 si rezultat itemperaturave më të larta se mesatarja.

Këto ditë edhe Kina ka raportuar rëniene prodhimit me 10 % për shkak tëpërmbytjeve dhe thatësirës në zona të

ndryshme të saj. Ndërkohë , zëdhënësi iProgramit Botëror të Ushqimit ka thënëse vendet do të përballen me mungesën eushqimit si shkak i katastrofave natyrore.

Çmimi për ton i grurit të importuarprej bizneseve, sigurisht, ka ndjekur ritmin200 % të rritjes së çmimit në tregunbotëror dhe i është nënshtruar të njëjtitpresion sikundërse është rritja trefish etaksës së eksportit për drithërat prejRusisë apo dyfish prej Kinës. Për neshqiptarët , prodhimi i pakët vendas dhendikimet e shumta globale, ndërmjet tyreedhe i faktorëve mjedisorë në zvogëlimine prodhimit botëror të ushqimeve, përbënnjë risk të drejtpërdrejtë për rritjen eshkallës së varfërisë. Në këtë përballje tëruajtjes së standardit tonë të jetesës, ciliështë roli i shtetit ? Eshtë e qartë sedeklarata për promovimin e ekonomisësë tregut të liberalizuar të bukës, nuk kamjaftuar për të shpjeguar rolin dhepërgjegjësinë e tij . Ndoshta, aq më pakshpresë ka në uljen e çmimit vetëm prejmasave afatshkurtra, si heqja e TVSHpër grurin etj. . .

lekë (30% e buxhetit total përinvestime në pyje) dhe janë mbjellërreth 500’000 fidanë.

Suksesi i vërtetë i fushatës do tëishte sikur çdo punonjës i adminitratëspublike, sot numërohen rreth 120’000të tillë, pa përfshirë punonjësit etatimeve, doganave dhe policisë,(INSTAT 2006), të mbillte të paktënnjë fidan. Suksesi i vërtetë i fushatësdo të ishte sikur çdo nxënës shkolledhe sot numërohen rreth 450’000 tëtillë (INSTAT 2006), të mbilltë tëpaktën një fidan.

Imagjinoni sa e pasur në pyje do tëishte Shqipëria.

4

Zona e Labërisë nga Himaraderi në afërsi të Kardhiqit, ngaVlora e deri në Sarandë, është njëndër zona më piktoreske tëShqipërisë, me male, lumenj e dettë jashtëzakonshëm, që po vuanpasojat e tragjedisë tëpërbashkët. Kur tek ura eKardhiqit merr anën e Gurrës sëPicarit për në qendër të komunës,tek degjon gurgullimën e ujit esheh pasqyrimin e tij të kristaltënë një ditë të kthjellët fund dimri,rrethur nga peisazhet fantastikete vargmaleve që i vijnë rrotullluginës mëmë të Drinos, sikur nukdo të pranosh, që po udhëton, nënjë pjesë të Labërisë, njëlloj si nëLumin e Vlorës, Lopësit apoBënçës mbi një tokë të vdekur.

Toka që duhej ti vishte këtoshpate malesh të thepisura, ështëzhveshur e djegur, drurët janëzëvëndësuar nga gëmusha tërralla, me skeletet e zinj të mbeturapas zjarreve të njëpsnjëshme, sifantazma në shpatet të bërë copëe çikë deri në ekstrem, që u ikëntoka me ritme të shpejta drejtpërrenjeve lumenjve e deteve, saherë shirat e furishëm mesdhetarëpërplasen me të, pasi zhegu ikorrik-gushtit me zjarret pas tyree kanë pjekur e i heqin atë pakshtresa të mbetura. Të mbledhur për të bërë një

plan si të shpëtojmë pyjet dhekullotat që shteti ka vendosur tuajapë komunave, së bashku të parëte fshatrave të Picarit, me ekspertëtë pyjeve dhe kullotave, nëkuadrin e një projekti të BankësBotërore, debatojnë për zgjidhjesi të ndalohet shkretimi, e kur flitetpër investime, të parët e fshatitsikur janë në garë me njëri tjetrin,në kërkesat për të ndërtuar lerauji e mbajtur më shume dele. Pokështu në mbledhjet e Lopësit,Armenit e Himarës , bile edhejashtë Labërisë si në Piskovë eBallaban. Mbi45 mijë dele e dhi venë e

vijnë në 4500 hektarë tokë qëvazhdon të quhet kullotë e pyll,ku as një e dhjeta e saj nukpunohet. Në kërkim të zgjidhjvetë mundëshme dikush propozontë bëhët plehërim intensiv i tokës,për të filluar të kurohet shtresa edegraduar bimore, propozim qëhidhet poshtë, me arsyetimin qëvonohet kullotja e bagëtive dhe

banorëve u shtohet varfëria.Erozioni eshte kudo. Lëvizjaintensive e kafshëve, për të gjeturatë që kanë zhdukur apo e gjuanëpër ta zhdukur kur tenton te mbijë,apo djegia e kësaj toke tëzhveshur nga dielli e zjarri, eshpëlarja më pas nga rrebeshi ishiut, e ka reduktur deri neekstrem barin duke i lene keto tokabosh e pak prodhuese , sikur tëjenë mbjellë me gurë e shkembenj.E njëjta pamje që nga ura eKardhiqit në Himarë e që ngaVlora në Tatzat. Tufa të pafundme dele venë e vijnë, mbi këtokopështe me gurë e shkëmbenj.Matanë këtyre kodrave është

Bashkimi Europian, delet shohinnga qafat me habi parajsën endaluar plot me bar në shtetinfqinj, pjesë e së njëjtës tokë e

klimë. Sa afër e larg ndjehenprojektet ndërkufitare, e sa evogël shihet rrezja e veprimit tëdijes, kulturës e shkollave tëpretenduara.Të pakoordinuar në përpjekje Në këtë debat, me argumenta

për të shtuar edhe më tepërblegtorinë, më vjen në mëndjehistoria e tragjedisë së tëpërbashkëtës. E shkruarmrekullisht nga Garrett Hardin në1968, ajo e merr temën tek njëkullotë që shfrytëzohej ngabanorët pa ligje, rregulla aponorma për ta përdorur atë. Ajoështë e hapur për të gjithëbanorët. Barinjtë shtoninvazhdimisht delet në kopetë e

tyre, duke shtuar nga viti në vitedhe fitimet që merrnin nga këtokope. Të pakoordinuar nëpërpjekjet e tyre, dhe tëpandërgjegjshëm për efektet eveprimit të tyre individuale tek tëtjerët, me një shkujdesje tëfrikëshme kolektive, blegtorëtshkatërruan kullotën e tyre.Plotësisht e mundëshme për njëhistori se si mund të pasuroheshintë gjithë, nëse blegtorët do tëkuptonin atë që po bënin, ajo ushëndrrua në një histori varfërie.Fermerët që nuk i kishin shtuartufat e tyre, mbeten me pak dele epa kullotë, u dogj injomi me të

thatin. Ashtu si Hardin e quan atë në

mënyre artistike:

...çka i tregon se ka pak tokë, ekullotat për rreth lakmohenpërgjatë dimrit edhe nga blegtorëte Gramozit, Tomorrit e deri nëmalësitë e veriut. Rrënimi ështëdestinacioni ku këto burranxitojnë, secili i ndjellë ngainteresi i tij, drejt më së mirës, qëbeson në lirinë e së përbashkëtës.Për ti bindur këto burra që u

duhet lënë pjesë edhe brezave tëardhëshëm në Picar e Labëri,përpiqem t’u citoj nga Kanuni ityre ( i Labërisë), fjalët e bukuratë të cilit, duket se bashkojnëluftën e pafund të këtyremalësorëve për të formuarkomunitete, për të bërë pasuri epërmirësuar jetesën. Mikpritja eplot virtyte të tjera të trashëguara,vitaliteti në vargjet e ashpra tëkëngës, ” bij cobanësh neve jemi“, sikur e bëjnë të papranueshmetermin e tragjedisë së tëpërbashkëtës, e përsëri duketsikur diçka ka humbur nëgjysëmën e shekullit të kaluar apokurrë nuk e kemi patur: Kur nukjanë të rregulluara të drejtat epronësisë, qofshin këto formaleapo informale- rregullatori i vetëmi përdorimit të këtyre burimeve tëbrishta natyrore, veprimetnjerëzore çojnë në mënyrë tëpaevitueshme në pakësimin dheshkatërrimin e atyre që natyramund të japë.A është në gjëndje ky

komunitet të ngrejë institucioneqë e frenojnë këtë dobësinjerëzore në trajtimin e sëpërbashkëtës ? Këtu është bërëkanuni i Idriz Sulit, një kushtetutësa e shkruar po aq dhe e pashkruar që dikur ndihmonte për

të vënë rregull në shoqëri. Kypopull jeton mbi e përreth floririt,mund dhe duhet të bëhët i pasur.Ky popull ka mbijetuar në provatë paimagjinueshme, kakomunikuar, njeh far e fisin e tëparët.

Une besoj se me intuitën epërvojën si Picari ashtu edhekomunitetet e tjera të Labërise dot’i përshtaten kohës me zakonet,traditat e rregullat që duhet tëkufizojnë një sjellje antishqërore,që shkatërron burimin e jetës.Është ky popull, këta njerëz qëduhet të përcaktojnë, zbatojnë dhetë shesin e të blejnë të drejtat e

pronësisë mbi shpatet, gërxhet,malet e luginat e bukura të vendittë tyre. Këta banorë mund dhe

duhet ta evitojnë tragjedinë e tëpërbashkëtës. Në të vërtetë nëvend të bashkëjetesës metragjeditë, këta burra e gra duhettë trumfojnë mbi të përbashkëtën.Ndërsa Veliu mundohet te tregojëse dikur këto vende ishin të ndarae kishin zot, rrapi ishte i Zigurit,livadhi i Gjolekës, duket se atyretë pyjores u kujton mundimet etelashet për të gjetur kufirin që nukështë përmendur që kur nukmbahet mend të fshatit, e imagjinosa punë do të gjëndet kufiri i lagjes,fisit apo familjes. Duket e gjatërruga në kërkim të triumfit perfekte komplet. Prapë se prapë do tëngelet dicka e përbashkët etragjeditë sikur sillen përrreth. Debati në mbledhje më duket

si fillimi i një fëmijëria të tejzgjatur,

të përpjekjes për të evituartragjedinë e të përbashkëtës, që poe le pa tokë e të ardhme Labërinë.Ndrojet e frika e këtyre burravesikur na dëshmojnë për nivelinshumë të ulët të të ardhurave, qëështë bërë shkak që rinia efshatrave të mërgojë e punojë tëtjera toka. Kjo të bën ti thërresëshmëndjes për të mbledhur forcat epër të kaluar stadin e parë, kurqëniet njerëzore nuk ia arrijnë tëbëjnë shumë për të ndarë e vënënë jetë të drejtën e pronësisë e poashtu edhe për të administruar nëmënyrën e duhur atë që kanë tëpërbashkët.Ata janë pjesë e Labërisë, një

mjedis, ku të shtresuar deformuarpër mijëra arsye, përsëri zakonet etraditat e tyre janë bazë e jetës sëtyre. Është detyra e Shoqërisë

Shqiptare, e ligjvënesve, të diturvee institucioneve financiare, tiasistojë këta malësore që ta kalojnëstadin e parë. Prandaj me këtoburra e gra duhen bërë planet. Enëse asistohen e ndihmohen të

shtojnë të ardhurat, të dalin ngapragu i varfërise, të hapin sytë e tëshohim dëmet që i bëjmë vehtesnga e përbashkëta, atëhere kemiarritur në stadin e dytë. Ky ështëmomenti kur fillojnë të vendosengardhet, dhe fillojnë të zbatohenrregulla për të administruar tëpërbashkëtën. Kjo do të ndodhëkur Qeveria të ketë legalizuartranferimin e ketyre burimeve tekkomuna e ajo ti kete rregjstruarketo pasuri. Komisionet mepërfaqësues të fshatrave qëaktualisht duket sikur po lozinkufijsh, kur firmosin nëproceverbalet reciproke, do të jenë,pas kësaj, këshillues e asistues tekvihen gardhe elektrike me bateridiellore apo të tjera, apo tekudhëheqin turistët në shtigje përtë parë peisazhet e jashtë-zakënshme, e shijuar në stanemishin e hellit me pikën e parë tërakisë. Nëse kjo ndodh shpejtmund ti hapë rrugë stadit te tretë,kur tregjet do kenë evoluar , bashkëveprimin e ligjit, që do të përcaktojësferat e veprimit privat me atë publik.Të drejtat private zëvëndësojnëkontrollin publik dhe triumfi do tëzëvëndësojë tragjedinë e sëpërbashkëtës. Tregjet dhe e drejta e pronësisë

kanë qenë gjithmonë armët e

engjellit në garë me djallin ekërkesën e tij për rishpërndarje tëpasurisë. Po kështu mbështetësit einstitucioneve të tregjeve e tëpronave, në polemikën evazhdueshme me mbështetësit erishpëndarjes. Veprimet përrishpërndarje të pasurisë kanëpatur kosto shumë të lartëshoqërore në Shqipëri. Ata empinjë tek kombi ndjenjen eruajtjes së pronës dhe krijimit tëpasurisë, dhe shkrirja nuk po vjenende pas dy dekadash.Është kjo që e konverton

trumfin në tragjedi. Është një “engjëll” që mund

ta shpëtojë tokën e përbashkët tëLabërise nga tragjedia. Ky engjëlllufton kundër së keqes me dyarmë të fuqishme :”të drejtën eprones mbi pyllin e kullotën” dhe“tregun”. Bijtë e Labërisë mundetdhe do ta evitojnë tragjedinë e sëpërbashkëtës. Por që kjo tërealizohet kërkohet edhe ndihmae engjellit me dy armët e tij tëshenjta të drejtën e pronësisë dhetregjet, të cilat duhet të mbrohen

ENGJELLI SHPETIMTAR I LABERISE( NE AKTIN FINAL TE TRAGJEDISE TE PERBASHKET )

Nga Haki KOLA

“Në Labëri po luhet akti final i tragjedisë. Çdoburrë është mbyllur në një sistem që e detyronatë të shtojë kopenë e tij pa kufij, kur jeton në

një fshat malor dhe sapo ka nënshkruarmarrëveshjen për kufinjtë me fshatin tjetër të

komunës së tij...

Të pakoordinuar në përpjekjet dhe tëpandërgjegjshëm për efektet e veprimit të tyreindividuale tek të tjerët, blegtorët shkatërrojnë

kullotat e tyre.

5

Disa vjet më parë, një pronarnë Las Vegas, në një vënd kumundësia e rënies së rreshjeveështë 130 mm në vit, u konfrontua

me inspektorin e ujrave tëdistriktit për marrjen ilegale tëujrave për vaditje në mes të ditës.Inspektori, shumë i inatosur i tha:Ti dhe gjithë budallenjtë si punajote, po mundoheni ta ktheni këtëvend në shkretëtirë.

Ideja është se, njerëzit qëpunojnë, nuk janë përshtatur merealitetin, të cilin duhet tandihmojnë. Kjo e vërtetë eveçante mbi ekonomizimin errjedhjeve ujore, ku është bazuar

pjesërisht shumica e arsyetimevenë kete drejtim 250 vjetët e fundit.duhet lënë pas e duhet përfituar.Keto ide te tilla për te siguruarGDP si treguesi-çeles imirëqenies së përgjithëshme-kanë dominuar mendimet evendimet për ekonominë nëmedia, qeveritë, biznesin dhendërgjegjen e njerëzve.

Në dekadat e fundit,teoricienët ekonomikë dhekërkuesit kanë propozuar njëllojshmëri reformash, të cilat i kanëbërë ekonomistët mëkëmbëngulës.

1. Krahasimi. Sa më e madheështë rritja e ekonomisë globalene lidhje me ekosisteminglobal?Kjo është edomosdoshme, sepse kjo ekonomiqëndron e gjitha brëndaekosistemit global-ekosistemi i jep

asaj vendin për të vepruar, efurnizon me lëndën e parë dhe embështet në shumë shërbimekritike të saj. Me shprehje më të

thjeshta, veprimtaria ekonomikeështë e bazuar në shndrrimin epërbërësve të ekosistemit përpërdorim njerëzor : pemët e pyjetnë lëndë druri e shtëpi, fushat ehabitate të tjera në ferma përushqimin e miliarda njerëzve ekështu me radhë.

Që nga koha e A. Smith,numuri i popullsisë ka shpërthyernga 1 në afër 7 miliardë. Dhe në200 vjetet e fundit, Prodhimi iPërgjithshëm Botëror është rritur

afërsisht një për 60. Ekosistemi eka vuajtur këtë rezultat, prandajdhe më kryesoret po i shikojmëpërditë:ndryshimet klimatike,zhdukjen e specieve, zvogëlimin epyjeve, pakësimin e ujrave dhegjithë të tjerat.

Pak nga pak, ne po fillojmë tamarrim mesazhin mbi shkallën eekonomisë. Tani për tani ne njohimse sa shumë karbon po lundronpërreth në këtë nivel të ekonomisë.Vitin e kaluar, më tepër se 90korporatave të mëdha, midis tyreGeneral electric, Volvo, Airbus etj.. . ju kërkua nga qeveritë përkatësetë vendosin afate për reduktimin eemetimit të gazrave me efektinserrë dhe Bashkimi Europianpërcaktoi një tavan për karbonindhe tregun e këmbimit të tij

Eshtë e kotë të minimizoshrrugët për te reduktuar

shkallëzimin ekonomik. Çdo vit nefillojmë dhe kemi në proces mëtepër se gjysëm trilion ton lëndëtë para –dhe gjashtë muaj mëvonë, më tepër se 99% e tyre bëhetmbeturina.

2. Stresi i mbirritjes sëzhvillimit Kjo duhet kuptuar, që

për ta bërë ekonominë më të mirë,duhet të bëhet jo thjesht më emadhe, por të përmbushë nevojate njerëzimit.

Kjo bie pjesërisht mbiekoefektshmërinë. Kostua efektiveështë tani duke nxitur burimet eefektshmërisë në të paktën 1 përkatër dhe mundësisht një për 20. Eduke marrë parasysh nevojën emiliarda njerëzve për të shmangurvarfërinë e skajshme, ne duhet tëvazhdojmë përpjekjet në këtërrugë. Por për të bërë diçka përzgjidhjen e këtij problemi, çfarëduhet të bëjë ekonomia për të ?Jovetëm që ekonomia globale nuk

rritet përherë, por dhe rritja nukështë e barabartë midis vendevetë pasura dhe pjeses tjetër: SHBAka trefishuar të ardhurat për njeriqë nga 1950, por sasia eamerikanëve vërtet të kënaqurështë ulur në 30 vjetët e fundit. Kanjë lidhje midis konsumit të madhdhe zvogëlimit të mendimit tënjerëzve për lumturinë, sidomosnë marëdhëniet shoqërore, jetësfamiljare dhe ndjenjës sëbashkësisë. Kërkimet kanë treguarse sa më mirë të jenë njerëzitmaterialisht, aq më tepër uletlumturia në lidhje me të.

3. T’i bësh çmimet tëpërshtatëshme me të vërtetënekologjike. Të shmangesh ngakjo, qoftë edhe pak, nuk sjell asgjëreale në reformat që duhen bërë.Çdo ekonomist e di që që tregudështon, nëqoftë se çmimet nukju përshtaten kostove aktuale.Reformat duhet ta zbatojnë këtërregull edhe për ekosistemin. Tanipër tani, ndryshimet klimatike kanëvërtetuar dëmet e emetimeve të

dioksidit të karbonit në atmosferë.Shëmbëll tjetër është ndikiminjerëzor në zhdukjen e specieve.Ne po e zhveshim mburojën tonëtë mekanizmit jetësor dhe duket seaskush e për shumë kohë nuk dotë paguajë për këtë. Për fat të mirëqeveritë e bizneset kanë filluar të

eksperimentojnë me tregun ekarbonit, mekanizmin e ujrave dheruajtjen e terrenit. (Tregu i karbonitpër vitin 2007 ka sjellë 59 miliarddollarë).

4. Të paguash që natyra të tëshërbejë Në SHBA, poleniziminga bletët sjell mbi 19 miliarddollarë çdo vit. Kjo, gjithashtu sjellpastrimin e ajrit dhe ujrave,rigjenerimin e terrenit, kontrollin einsekteve, shpërndarjen e farëzavedhe riciklimin e ushqimit, midisshumë shërbimeve të tjera që jepnatyra. Për të shpurë më përparakëto shërbime, disa vende kanëfilluar t’i rivlerësojnë siç duhet.

Kosta Rika p. sh. paguan pronarëte tokave për të ruajnë pyjet dhebiodiversitetin e tyre me tëardhurat nga taksat mbikarburantet dhe shitjet e kreditëvetë mjedisit tek biznesi. Por dheshtete të tjera po ngrenë sistemepër të marrë vlera nga shërbime qëderi tani kanë qënë falas, siMeksika, Australia etj. . .

5. Parimi i masave paraprake.Kjo është koha e mënçurisë sëvjetër që thoshte “së pari mosdëmto” dhe “shiko mirë para setë veprosh”, të cilat duhen futurnë politikën publike në drejtim tëprodhimeve të reja (sidomoskimike)dhe në teknologjinë qëpërmban risk. Si rregull, analizat erisqeve duhen filluar me “në çfarëmase i sjell dëm mjedisit po ta filloj

EKONOMIA E GJELBER, KOHA PER TE NA ARDHUR MENDJA NE KOKEThomas Prugh, editor në Institutin WorldWatch.

Shkurt 2008 WWW. WORLDWATCH. ORG

këtë punë” dhe sipas parimit tëmësipërm d. m. th “sa më pak qëtë jatë e mundur”. Ky parim popërshtatet gjithnjë e më tepërgjerësisht . Traktati i Maastrihtitqë krijoi Bashkimin Europian në1991, e ve këtë parim në qendër tëpolitikës mjedisore dhe në SanFrancisko (Kaliforni) është bërëpolitikë zyrtare më 2003.

6. Menaxhimi i përbashkët.Njerëzit përgjithësisht besojnë seka dy regjime pune për të përdorurburimet : prona private dhekontrolli shtetëror. Por ka dhe njërrugë të tretë, atë të nxitjes sëbashkëpunimit dhe përfitimit tëpërbashkët. Menaxhimi ipërbashkët e ka provuar veten nëshekuj eksperience, si përdorimi isistemit të ujitjes në Spanjë që nëshekullin e 15-të ose nëpërdorimin e pyjeve dhe kullotavenë Zvicër, Japoni , Filipine eIndonezi ku përdoret prejshekujsh. Bashkëpunimi jeton elulëzon edhe sot sidomos nëtregjet e fermerëve në garë botënKjo, aq më tepër duhet bërë përatmosferën ku të gjithë duhet tamenaxhojme dhe ta ruajmënëpërmjet regjimit tëbashkëpunimit. Po ashtu edhe për

gjuetinë e peshkut në oqeane. Këto ide janë të

pamjaftueshme që ekonomistët tëndryshojnë, por përgjithësisht tërejat e përshkruara në State of theW orld , duhen ndjekur, qoftë njëprej tyre ose më tepër. Eshtëshpresëdhënëse ajo, qëekonomistët janë në rrugën e

shndrrimeve të ekonomisë nga“shkencë e zymtë” në më tepërse “të hirshme”.

Titulli është i redaksisë sëEKOLEVIZJA.

Titulli origjinal është “Greeneconomics”:Turning mainstream thinking on its head“(Ekonomitë e gjelbra:Tëkthesh rrjedhën duke menduarme kokën tënde).

Ekosistemi e ka vuajtur edhe shtimin epopullsisë, nga 1 në rreth 7 miliardë. Po i

shikojmë përditë ndryshimet klimatike, zhdukjene specieve, zvogëlimin e pyjeve, pakësimin e

ujrave dhe gjithë të tjerat.

Menaxhimi i përbashkët aq më tepër duhet bërëpër atmosferën ku të gjithë duhet të

bashkëpunojme për ta ruajtur.

Në SHBA, polenizimi nga bletët sjell mbi 19miliard dollarë çdo vit. Kjo, gjithashtu sjellpastrimin e ajrit dhe ujrave, rigjenerimin e

terrenit, kontrollin e insekteve, shpërndarjen efarëzave dhe riciklimin e ushqimit, midis shumë

shërbimeve të tjera që jep natyra.

Zhvillim në shkretëtirë

6

LEGJENDA. Sipas Biblës,zoti, i pezmatuar nga mëkatinjerëzor, vendosi të fshijë ngafaqja e dheut çdo gjë të gjallë,duke përmbytur tokën me atë që

është quajtur kataklizmi, osepërmbytja e përbotshme. Por, përtë ruajtur vazhdimësinë e jetës,porositi patriarkun e një familjeje

të madhe, Noen, të ndërtonte njëbarkë gjigande, e cila mori emrinArka e Noes. Në të, ai duhet tëngarkonte nga një çift të çdospecieje të gjallë dhe farat e gjithë

bimësisë. Pasi zoti e përmbyti botën, e

çdo gjë u zhduk, Arka shpëtoi egjeti liman në majën e malit Ararat,

në atë që dikur quhej Albania eKaukazit. Pasi u larguan ujerat, me

kafshët e bimët që shpëtoi Noe-ja, jeta filloi përsëri në tokë. Kjoështë legjenda.

SOT. Të hënën, në 26 shkurt,u përurua një Arkë e re. Nëarkipelagun Spitzberg tëNorvegjisë, u krijua BankaBotërore e Farërave, sipasprogrami te FAO (OrganizataBotërore e Ushqimit), të quajturTraktati mbi Burimet Fitogjenetikepër Ushqimin e Bujqësinë,financuar nga qeveria norvegjeze.Në Arktik, 1000 km nga poli iveriut, në një mal akulli u ndërtuadepozita e atyre që u quajtën“thesaret e larmishmeri(diversitetit) vegjetal” dhe do tëmbajë farërat e gjithë kulturave qënjihen sot mbi tokë. Kjo bëhet përt’i ruajtur varietetet ekzistuesenga katastrofat natyrale dhe nga

Fale zhvillimit në rritje, jovetëm të Kinës, po dhe në vëndet etjera të Azisë e Afrikës, me fillimine vitit 2008, popullsia e Botës u bëmë tepër “qytetare”. Më tepër se50% e saj jeton sot, për herë të parënë historinë e njerëzimit, në zonaturbane. Paralelisht kjo ka sjellëdhe në të ardhmen do të shtojëpasojat për mjedisin.Sipas Studimeve Mjedisore të

Kolegjit Uilliams në Masaçusets(SHBA) ndryshime të mëdha do tëpriten në rishpërndarjen e ujrave(sidomos ato mbitokësorë),zhdukjen e specieve dhendryshimet klimaterike. Këtondryshime do të ndjehen fillimisht

më tepër ne vëndet e pasura, megrumbullimin e të ardhuravemateriale në zonat urbane,domethënë në zona tepër të voglanë krahasim me sipërfaqet evëndeve përkatëse. Sipas vlerësimeve të para, duket

se qytetet do të kenë mëshumëprobleme se zgjidhje.Popullsia e lagjeve të varfëra (sifavelas nëBrazil, bidonvilet etj. . )me zgjerimin dhe krijimin e zonavetë reja, dherritjen e ndotjeveindustriale do të sjellin ndryshimetë mëdha sasiore ecilësore tëmjedisit, sidomos në ajër dhesitemin hidrik. Të dhënat e fundit ,janar 2008, tregojnë se vetëm nëKinën verilindore , rreth 6 milionnjerës vuajnë nga mungesa e ujittë pijshëm. Po ashtu qytete të tjeratë mëdha, si metropolet e Amerikëssë jugut, të Afrikës apo Indisë.pakësimit të rreshjeveMeqënë se mundësitë

ekonomike janë shpesh më tëmëdha në qytete, tashmë rrjedhja epopullsisë drejt tyre duket epashmangëshme, gjë që kandodhuredhe në Shqipëri, sidomosnë Tiranë ku probleme të tilla janëbërë më se të dukshme. .

njerëzit, d. m. th. nga lufta dhendryshimet klimatike. Me një

kapacitet prej 4. 5 milion, dyfishine atyre që ekzistojnë, ajo e filloidepozitimin me 200 mijë fara ngae gjithë bota.

Diouf, Drejtori i Përgjithshëmi FAO tha se kjo nismë është njënga sipërmarrjet më të

Nga të dhënat e EEA(European Environment Agency– Agjensia Europiane e Mjedisit )del se Europa ka bërë përparimenë reduktimin e gazrave meefektin serrë. Ç’farë përparimiështë bërë në Europë ?

Emetimet e gazrave me efektinserrë, në 27 vendet e BE, dukepërjashtuar emetimet dhe lëvizjetnga terreni, ndryshimet e tij dhepyjet (LULUCF-Land –use, Land-use Change e Forestry ), janëzvogëluar me 0. 7% nga 2004 derinë 2005 dhe me 7. 9% nga 1990deri në 2005. Këto emetime janëzvogëluar shumë në Shtetet e rejaAntare që nga 1990, por që nga

viti 2000, prirjet kanë qënë pothuajtë njëjta me BE-15 edhe ngaantarët e rinj. Midis 1990 dhe 2005emetimi i këtyre gazrave ështëzvogëluar në të gjithë sektorët,përveç atij të transportit, ku karritje të ndjeshme.

Në BE-15 , totali i emetimevetë gazrave me efektin serrë(përjashtuar LULUCF ) është ulurme 0. 8% në periudhën 2004-05,me 1. 5% në në 1990-05 dhe me 2.0 % midis vitit bazë të Kyotos dhe2005. Me këto EU-15 ka realizuarnjë të katërtën e reduktimit tëtotalit, që duhet nga 8 % ekërkesës së Protokollit të Kyotos,i caktuar për vitet 2008-2012.

Megjithatë, objektivi mund tëshkojë më lart, nëpërmjetveprimeve jashtë BE (memekanizmat e Kyotos). Në 12 shtetet e reja të BE,

totali i emetimeve të gazrave meefektin serrë, janë zvogëluar ,sipas periudhave të mësipërmeme 0. 3% (2004-05) dhe 27. 8 %(1990-05). Përjashtuar Slloveninë, emetimet e 2005 nga Shtetet eRij, kanë një objektiv mjaft mëposhtë se objektivi i Kyotos.

Çfarë përparimi poprojektohet? Projektet për 2010 janë që BE

-15, të bashkojë plotësisht dheshpejt, masat ekzistuese me tëtjera që do tu shtohen atyre dhetë përdorë depozitimet e karbonitdhe mekanizmat e caktuara tëKyotos. Në qoftë se reduktimi iprojektuar do të realizohet, BE-15do të mund të arrijë një nivel tëemetimeve prej 11. 4 % më të ulëtne sasine vjetore te emetimeve, sipasojë do të ketë tejkalim tëobjektivit 8 % të Kyotos me 3. 4%.

BE-27 nuk ka ndonjë objektivte Kyotos (does not have).Dymbëdhjetë nga BE-15 kanë nëplan të kenë objektivat e tyrevetjake. Dhjetë të tjerë ShteteAnetare te reja mendojnë t’ibashkohen këtij objektivi (Qiproe Malta nuk kanë objektiva tëKyotos). Kroacia, Islanda,Norvegjia dhe Zvicra kanë qëllimt’i bashkohen këtyre objektivave, ndërsa Turqia nuk e ka ratifikuarProtokollin e Kyotos.

ARKA E RE E NOES

Krijohet Banka Botërore e Farërave për tëruajtur varietetet ekzistuese të

larmishmërisë vegjetale nga katastrofatnatyrale dhe nga njerëzit, d. m. th. nga

lufta dhe ndryshimet klimatike.

jashtëzakonshme në shërbim tënjerëzimit, ndërsa Presidenti iradhës i BE, e quajti depozitën“Kopshti i ngrirë i Edenit(parajsës)”. Nga shoqatat mjedisore të

disa vendeve skandinave u bë,pak a shumë një deklaratë e tillë:Përveç urimit për ngritjen e kësajdepozite, bënë dhe një urim tjetërpër ata që qeverisin, më në fundnjerëzit u kujtuan të ruajnëtrashëgiminë natyrore. Nga zoti, nuk besojmë se do

të ketë tjetër kataklizëm. Nganjerëzit, po i lamë akujt të shkrihennga ngrohja globale, bota,

megjithëse jo e gjithë edhe mundtë përmbytet. Por edhe këtë nuk ebesojmë. A. D.

BOTA U BE “QYTETARE”

Meqënë se mundësitë ekonomike janë shpeshmë të mëdha në qytete, tashmë rrjedhja e

popullsisë drejt tyre duket e pashmangëshmeduke sjellë ndryshime të mëdha në mjedis,

sidomos në ajër dhe sitemin hidrik

TREGUESIT E EMETIMEVE TE GAZRAVE MEEFEKTIN SERRE NE EUROPE

BE kërkon të arrijë në 2010 një nivel tëemetimeve prej 11. 4 % më të ulët ne sasine

vjetore dhe të ketë tejkalim të objektivit (8%)të Kyotos me 3. 4 %.

7

Në konferencat ministeriale tëBE, në Helsinki (1993 dhe Lisbonë1998), u vendosën kriteret dhetreguesit për pyjet dheshfrytëzimin e tyre. Këto çuan nëtë ashtuquajturin “proçes ndër-europian” që ka për qëllim, përveçpërfitimit social-ekonomik edhe: -Mirëmbajtjten dhe zhvillimin

e përshtatshëm të pyjeve dhekontributin e tyre në ciklin globaltë karbonit. -Ruajtjen e shëndetëshme dhe

zhvillimin e ekosistemit pyjor dhebiodiversitetit.

-Ruajtjen dhe zhvillimin epërshtatshëm të veprimevembrojtëse në përdorimin e pyjeve,në mënyrë të veçantë në ruajtjene tokës dhe ujrave. Mbi bazën e këtyre parimeve,

në 1999 krijua PEFC( Programmefor the Endorsement of ForestCertification –Programi i Miratimittë Çertifikimit Pyjor). Kjo shoqatë,pa qëllim përfitimi, përfshin, ngambi 30 shtete të botës, pronarë(privat e shtetërorë ) të pyjeve dhe

Përdorimi i pyjevedhe terreneve pyjoreduhet të mundësojëtani e në të ardhmenfunksionet ekologjike

e socialekonomikeqë nuk shkaktojnë

dëm as nëekosistemet e tjera

përdorues së lendës drusore ecelulozës dhe ka marrë

vullnetarisht përsipër përdorim tëtillë të pyjeve dhe terreneve pyjoreqë të mundësojë tani e në tëardhmen funksionet ekologjike esocialekonomike që nukshkaktojnë dëme as në ekosistemete tjera.

Dihet roli i pyjeve nëabsorbimin e dioksidit të karbonitdhe prodhimin e oksigjenit.Gjithashtu njihet dhe beteja e filluar

kundër ngrohjes globale, kuvëndin kryesor e ze përpjekja për

uljen e emetimit të gazrave meefektin serrë. Nga studimet del senga lënda drusore që pritet për t’ushfrytëzuar sot në botë, vetëm 40%e saj shkon për prodhime druri ecelulozë, ndërsa pjesa tjetër

përdoret për prodhimin e energjisë,d. m. th. digjet, shkurt bëhet tym.

Kjo ndryshon, nga vëndet eindustrializuara që kanë shifra paka shumë positive deri tek vëndetnë zhvillim ku statistikat janë mëtepër se alarmante. Prandaj, nëdhënien e çertifikatave për

Në Konferencën e Balitpothuaj nuk u arrit ajo që kishinpunuar e shpresuar ekspertët dheshoqatat mjedisore, Paneli iNdryshimeve Klimatike i OKB, ilauruar edhe me çmimin “Nobel”për paqen, por përgjithësisht edhepërfaqësuesit e Europës e të tjerë.Edhe mendimi se SHBA do taratifikonin këtë Protokoll nuk uarrit plotesisht. Nga 37 vëndet edetyruara nga Protokolli përreduktimin e gazrave me efektinserrë, jashtë ngeli vetëm SHBA.Dilema midis mirëqënies dhe

mbrojtjes imediate të mjedisit, idha superioritet të parës. Sofizmae vjetër e një veze sot, apo një pulemot, u perifrazua shumë herë e nëforma të ndryshme nëKonferencën e Balit. Bile upërmëndën edhe kalendat greke evargjet e Shekspirit –To be or notto be, this is a question (të jesh atë mos jesh, kjo është çështja). Promotorr i kësaj gjëndjeje, që

disa herë kaloi edhe me pasionendofta të tepëruara deri nështyrjen e Konferencës, ishtepërfaqësia amerikane, por edhedisa të tjerë. Arësyetimi është ithjeshtë:nuk prekim mirëqënien eAmerikës. Këtu, siç u tha edhe nëdiskutimet nuk hyn vetëmmirëqënia, por edhe politika, equajtur e ditës, për qeverinë, qëpër arsye elektorale nuk do tëprekë, ose do të rritë nivelinekonomik të shtetasve të vet. Por aty u theksua dhe vlera

financiare që kërkon mjedisi përt’u ruajtur siç është dhe shifrat qëpërmënden janë tepër të mëdha.Aq më tepër do të jenë nesër, kurpasojat e ndotjes së mjedisit do tëkërkojnë shumë më tepër mjetefinanciare, qoftë nga buxhetetpërkatëse të shteteve, qoftë ngabiznesi. Dhe këto, dihet, përsëri dotë rëndojnë xhepin e qytetarëvetaksapagues. Llogaria shkon poatje për t’u paguar.

“American Dream”(Endrra

Amerikane), nuk u ndërtua papunë e pa energji. Eshtë meritë epopullit amerikan, por dhe eqeverive të tij. Këtë nuk e ve

askush në diskutim. Niveli i lartë ijetesës u arrit me mund e sakrificadhe u takon ta gëzojnë ata që evendosën Amerikën në krye tështeteve të tjera. Por ky nivel,kërkon një sasi energjie shumë tëmadhe për të qëndruar atje kuështë e akoma më tepër për t’uzhvilluar më tej, me ritmet me të

cilat janë mësuar amerikanët. Bolltë përmëndim se 1000 familjeamerikane shfrytëzojnë energji, sapër 3200 familje europiane. Të

mos harrojmë se Europa ështëedhe vetë e përparuar. Por kjo e ka vënë SHBA, për

dekada me radhë në ndotësin mëtë madh të planetit. Prandaj tëgjithë prisnin, që ajo të ratifikonteProtokollin e Kyotos, bile tëmerrte përgjegjësi edhe më tëmëdha se të tjerët, siç i ka marrë

dhe merr në fusha të tjera, qoftëtë ndihmave morale e politike,qoftë të ndihmave ekonomike eushtarake. Kjo nuk ndodhi. Para

Konferencës së Balit, presidentiBush u prononcua pak si ashpërme idenë për takime ndërkombëtartë organizuar nga SHBA nëpranverën e 2008. Ky prononcimkishte të bënte, jo vetëm memosprekjen e interesaveamerikane, por edhe për marrjen emasave brënda SHBA përreduktimin e dioksidit të karbonit,pa hyrë në detyrimendërkombëtare, duke kërkuarangazhimin më të madh tështeteve të tjera në zhvillim. Me fillimin e vitit 2008, Yvo de

Boer, presidenti i IPCC(GIEC) dhesekretar ekzekutiv për klimën nëOKB, me nxitjen e administratësamerikane, por siç duket e dhe medëshirën e kësaj të fundit, duketse ka arritur rezultate. Me anë tëzëdhënësit të Shtëpisë së Bardhëpër sigurinë kombëtare, DanielPrice, në një konferencë shtypi nëParis, SHBA deklaroi se merrpërsipër detyrimet e Protokollit,por me një kusht të madh. Price deklaroi pikërisht: SHBA

janë të përgëtitura të hyjnë nëdetyrimet ndërkombëtare përreduktimin e gazrave me efektinserrë, si pjesë e marëveshjesglobale, me gjithë 17 ekonomitë emëdha e të ngjashme emetuese të80% të dioksidit të karbonit nëbotë, për të marrë përsipër edhekëto detyrime”(Sipas BBC. ). Dhekëto ekonomi të “mëdha “ kanënë krye të listës SHBA e Kinën.Por Kina, Brazili apo India e tëtjerë vënde të varfëra apo nëzhvillim, i morën përsipërdetyrimet e Kyotos, pamvarësishtse parësor kanë qëllimin për tënxjerrë popujt e tyre nga varfëriadhe emetimin e tyre të gazravendotës për banor e kanë shumëmë të ulët se SHBA.

Meqë Kina ka dy muaj qëtejkaloi SHBA në totalin eemetimeve të dioksidit tëkarbonit, Price, i shoqëruar dhenga J. Cannaugton, shefi i mjedisitnë Shtëpinë e Bardhë, kërkoi qëemetuesit e mëdhej, duhet të ulingazrat baras me SHBA. ” De Boer, mbi këtë kusht të

amerikanëve u shpreh se“interesimi i SHBA për objektivatndërkombëtarë në reduktimin egazrave është i madh, por nëqoftëse kërkojmë që përpjekjetndërkombëtare të vëndeve nëzhvillim të jenë të krahasueshme,është jo realiste dhe jo nëpërputhje me vendimet e Balit”. Price, u ngarkua nga

administrate amrikane, tëpërgatitë një “deklaratë tëliderëve” të këtyre vëndeve (porjo një marëveshje ndërkombëtaresi në Bali), për ta paraqitur nëSamitin e G8, që do të mbahet nëJaponi korrikun e ardhshëm.Kështu mund të dalë pa vlerëpraktike vendimi në Indonezi, qëderi në 2012, të negociohet për njëmareveshje të re në vazhdim tëProtokollit të Kyotos, oseamerikanët duhet të rreshtohenme të tjerët dhe të nënëshkruajnëkëtë protokoll. Yvo de Boer, nëlidhje me këto deklarime u shprehse diçka përparoi, por SHBA ështënë një gjëndje pa nisje (no starter). Mendimi i përgjithshëm është

se edhe ëndrra amerikane duhettë marrë pjesën e saj në betejënkundër ndotjes dhe ngrohjesglobale, dhe sa më parë aq më elehtë do të jetë për të dhe përgjithë të tjerët. Shifrat e ndotjes,problemet që kanë lindur e porëndohen në ngrohjen globalejanë të sakta e kokëfortë. Porduhet pritur, për të parë se saSHBA do të jetë këmbëngulës nëruajtjen të paprekur të “AmerikanDream”.

A. Dalipi

“AMERICAN DREAM” DHE PROTOKOLLI I KYOTOS

BIZNESI DHE MJEDISI

“American Dream “ nuk u ndërtua pa punëe pa energji. Sot 1000 familje amerikaneshfrytëzojnë energji sa për 3200 familje

europiane. A e justifikon kjo edhe ndotjen emjedisit që nesër do të kërkojë vlera

financiare akoma më të mëdha ?

shfrytëzimin e pyjeve, PEFC,tregohet shumë e shtërnguar. Njënga faktorët kryesorë të dhëniessë tyre është përdorimi disa herë iletrës së ricikluar, që shpie jovetëm në kursimin e lëndësdrusore, por edhe të ujit dheenergjisë. Për të qënë prodhimiedhe ekologjik, edhe sipaskërkesave të konsumatorëve, meanën e teknologjisë së përparur,kërkohet rigjenerimi i fibrave, dukendarë nga to papastërtitë, singjyrat, ngjitësit, plastikën apokapëset metalike etj. . . Pra, prodhuesit, që kanë qëllim

parësor fitimin, sepse për këtëkanë hapur aktivitetin në pyjet-pronë e tyre, janë të detyruar, jovetëm ta ruajnë por të punojnë përrritjen e sasisë e cilësisë së pyjeve,njëkohësisht dhe të mjedisit. Shqipëria nuk bën pjesë në këtë

në këtë organizëm, qe ndoshtatregon se ne nuk jemi ne gjendjete zbatojme kriteret e kesajorganizate Boterore ne ruajtjen dhemireperdorimin e pyjeve A. D.

8

Inisiativa MASDAR, një investim i AbuDhab-it në zhvillimin e zgjidhjet për energjisë epastër të së ardhmes, mori këtë çmim nga Forumii Teknologjisë së Pastër në San Francisko, ku veçtyre e morën dhe Bordi Drejtues i Cleantech , SërN. Stern i Bankës Botërore , CalPERS (fond imadh i pensioneve në ShBA) dhe Tregu iInvestimeve të Bursës së Londrës. Ky vlerësimprestigjos u dha për kontributin në zhvillimin eburimeve për një industri me teknologji të pastër.

"Masdar ka zhvilluar dhe investuar në zgjidhjenismëtare, sepse bota po rrit kërkesën për energjinëe së ardhmes " tha Dr. Al Jaber, drejtor i saj. "Nejemi të nderuar për besimin tek ne dhe në suksesettona për teknologjinë e energjisë së rinovueshme ,por edhe për bashkëpunimin dhe bashkëveprimin,sepse vetëm kështu do të ndihmojmë industrinë.

Që nga viti 2003, Cleantech Group, ka kërkuare zgjedhur individë, kompani dhe organizata tëtjera për të çuar më përpara sektorin e energjisë sëpastër , së bashku me forumin Cleantech .

"EARTH HOUR" Në muajin mars, në shumë vënde të botës do

të zhvillohet "Earth hour" (ora e Tokës). Eshtënjë nismë e përvitëshme e shoqatës së njohurmjedisore WWF dhe gazetës australiane "SydneyMorning Herald" në ndihmë të ndërgjegjësimitpër luftën kundër ndryshimeve klimaterike dheqëndron në ndalimin e energjisë elektrike për njëperiudhë të shkurtër, sidomos në pjesë kryesoree të njohura të qyteteve të mëdha.

Deri në mes të shkurtit, në këtë nismë kanëaderuar 24 qytete të mëdhej të botës me rreth 30milion njerëz. Këtë vit do të ndërpritetndriçimi(zakonisht 5 minuta)dhe do të fikentelevizorët, impiantet elektrike që nuk shkaktojnë

dëme etj…Midis të tjerëve do të ndërpresinrrymën elektrike ndërtesa symbol si Ura e madhedhe Opera house në Sydney, Golden Gate (Ura eMadhe e Gjirit) në San Francisko e Kulla Searsnë Çikago (SHBA), Kulla 553m e lartë e CNN nëToronto (Kanada)etj…Pritet të marrin pjesë derinë 100 milion banorë.

Në Europë, një nismë e tillë zhvillohet çdovit (sivjet u bë në shkurt), ku heqin ndriçiminsimbole të tilla si Kulla Eifel në Paris, Koloseu nëRomë etj…

NE ITALI Shoqata mjedisore më e madhe në Itali,

Legambiente, nga 1 deri në 15 shkurt, organizoinjë fushatë kombëtare kundër ndotjes së mjedisiturban. Në këtë fushatë, u përqëndruan në matjenpraktike të smogut në qytetet, e sidomos përmonitorimin e PM10, pjesëzave të imta tëndotjeve urbane dhe shkaktare nga të parat përsëmundjet bronkopneumologjike, sidomos tek tërinjtë e fëmijët. Në qytetet ku PM10 kalon normate BE, d. m. th. 50 mg/m³, veprimtarët eLegambiente dorëzojnë në mënyrë simbolike nëpushtetin lokal, të dhënat e monitorimit.

Përveç kësaj u bënë marshime me biçikletadhe maska ajri në fytyrë, për të kërkuar shtimin ekorsive të biçikletave dhe ndalimin e zënies sëtyre në mënyrë abusive nga makinat. Në shumëqytete, u shtruan nëpër sheshet kryesore, çarçafë

Adresa e redaksisë: Ish- klinika qeveritare, shkalla 3, kati IV, TiranëTel. : 04 234 851, Cel. : 068 21 82081 e-mail: ekolevizja@yahoo. com

TIRAZHI: 600 KOPJE

EDITORI – Xhemal MATOGAZETARË: – Erisa LLAKA

– Ami NARAZANI – Agim DALIPIS

T A

F I

GRUPIMI “EKOLËVIZJA”• Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror,

Shkodër - Fatbardh Sokoli• Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror,

Tirane - Pranvera Bekteshi• Shoqata Kombëtare progresi pyjor – Tirane, Liljana Shehu• Albaforest, Tirane, Mehmet Meta• Qendra Eden, Tirane - Merita Mansaku• Klubi Ekologjik, Krujë - Muharrem Goci• Shoqata e Ruajtjes dhe Mbrojtjes së Mjedisit Natyror, Berat

- Genta Decolli• Lilium Albanicum, Librazhd- Ferit Hysa• Masmedia dhe Mjedisi - Xhemal Mato• Qendra për Komunikimin Elektronik, Tiranë – Ladi Balla• Qendra Kombëtare e Lëvizjes Ambjentaliste, Tiranë - Haziz

Marku• Klubi Ekologjik, Elbasan - Ahmet Mehmeti• Instituti i Studimeve të Ambjentit, Tiranë - Agron Deliu• Laguna e Kaltër, Orikum - Skënder Mejdiaj• Klubi Ekologjik, Librazhd - Naim Disani• Shoqata Pylli i Blertë - Buçimas, Pogradec - Ruzhdi Hymetllari• Milieukontakt Oost Europa, Tiranë - Valbona Mazreku

• Shoqata e Përmakulturës, Tiranë - Edlira Mulla• Klubi Ekologjik, Tiranë - Fatos Xhemalaj• G&G Group, Tiranë - Sazan Guri• AULEDA, Vlorë – Hasan Hallko• Shoqata Mjedisi Ekologjik dhe Turistik Lura, Lurë -

Ismail Hysa• Federata e gjuetarëve sportivë të Shqipërisë, Tiranë –

Themi Perri• Qendra e konsulencës veterinare dhe sigurisë ushqimore,

Tirane – Gani Moka• Klubi Ekologjik, Maliq – Myzafer Gjiriti• Shoqata “Natyra për njeriun”, Durrës – Fali Ndreka• Instituti Kombëtar për Studime dhe Kërkime të

Mjeksisë dhe Mjedisit “Fillonid Durrachieni” – FlamurTartari

• Shoqata “Adriatiku”, Vlorë – Petrit Dërvishi• Shoqata “Miqtë e Thethit”, Shkodër– Dedë Nika• Shoqata “ PASS”, Majlinda Lleshi• Shoqata “Nënujsat” Ened Mato• Shoqata “Vazhdon” Gazmend Koduzi

Shkurt nga bota

CM YK

Shkurt nga botatë mëdhenj me shkrimin "No smog".

Po në Itali, në krahinën e Napolit, meprobleme të mëdha të evakuimit të plehrave, njëgrua e moshuar, për të protestuar kundër hapjessë një venddepozitimi të tyre në fshatin e saj, ulidh me zinxhirë e i vuri flakën vetes me benzinë.Për fat e shpëtuan, por nga kjo del , që për tëruajtur mjedisin, njerëzit mund të bëjnë edhesakrifica të skajshme.

BIOKARBURANTET Ditët e fundit të shkurtit u krye një fluturim

jo i zakonshëm pa pasagjerë në bord. Një avionBoeing 747 me katër motorrë i shoqërisë VirginAtlantic, udhëtoi nga Londra në Amsterdam. E

veçanta e këtij fluturimi qënronte se një ngamotorrët e tij përdori 20% biokarburant të nxjerrënga vajrat e kokosit dhe të bimës babasu. Pjesatjetër, për të paraprirë ndonjë problem tëmundshëm ishte karburant konvecional.

Fluturimi u krye me sukses dhe pati një tëpapritur kureshtare. Drejtuesit e projektit, paranisjes pinë nga një pije të bërë me vajrat e përdorurapër distilimin e biokarburantit.

Një test i tillë është bërë në janar nga shoqëriae prodhimit të avionëve Airbus, por me 10%biokarburant në një motor.

NE ANGLI Në Londër javën e fundit u bënë në Londër

dy protesta. E para nga veprimtarët e GreenPeace. Disa prej tyre hynë në mjediset eaeroportit ndërkombëtar Heathrow. Të hipur mbikrahët e një avionic lëshuan slloganë kundërvendimit të qeverisë për ndërtimin e një piste tëre në këtë aeroport, që ka trafikun ajror më tërënduar në Europë.

Për të protestuar për të njëjtin vendim tëqeverisë angleze, veprimtarë të tjerë, bënë njëngjitje spektakolare në çatinë e Parlamentit anglez.Aty hodhën në ajër aeroplanë prej letre dhe hapënnjë parullë të madhe kundër ndotjes nga aeroporti.

Ironike përgjigja në media e KryeministritBrown:Vendimet merren në parlament e jo nëçatinë e tij.

MASDAR - LIDER I VITIT PER TEKNOLOGJINE E PASTERNisma MASDAR, ka filluar në shtator 2006

dhe ka krijuar fondin CTF, me të njëjtin emër, menjë shumë 250 milion dollarë në bashkëpunim mebankën Credit Suisse, Siemens dhe ConsensusBusiness Group në Angli. Gji thë fondet e tyrepërdoren vetëm në ndërtim makinerish përkompanitë me teknologji të pastër. Me fillimin evitit ata nisën ndërtimin e qytetit të parë ekologjiknë botë-MASDAR CITY me zero jarbon, zerondotje dhe pa makina, me 50 mijë banorë e 1500biznese.

Masdar investon po ashtu në kapitalinnjerëzor duke stimuluar talented shkencorë ehumanë në drejtim të teknologjisë së pastër. Përkëtë, është themeluar Instituti MASDAR iShkencës dhe Teknologjisë (MIST), ku nivelet endryshme të diplomimit jepen vetëm për kërkimedhe zgjidhje në drejtim të energjisë së rinovueshme.Për këtë punojnë në bashkëveprim me Institutin eTeknologjisë në Masaçusets

Siç është njoftuar dhe më parë, shteti iKalifornisë, ku guvernator është aktori i

Nga mediat mësohet se në Maqedoni , mësaktë në Komunën e Dibrës së Madhe, do tëhapet një depozitë mbeturinash, por edhembetjesh kimike. Ky është një vendim iqeverisë Maqedonase dhe e drejtë e tyre. Aty,sipas vendimit, do të mblidhen mbeturinat e 8komunave përreth.

Banorët e kësaj komune kanë nisurprotestat kundër hapjes e përdorimit të kësajdepozite dhe kërkojnë që të gjëndet një vendtjetër më i përshtatshëm. Këtë e kërkojnë, sëpari për të ruajtur zonën e tyre, që është ngamjediset më të pastërt të Maqedonisë, poredhe për një arsye tjetër. Nga mbetjet kimike,

që parashikohen të mblidhen aty, të cilave junjihen pasojat tepër të dëmshme në gjithëmjedisin, por akoma më shumë në sistemirujor, ndikimi do të jetë i madh në ujrat Drinittë Zi. Ky lumë, që më tepër se 90% të gjatësisësë tij e ka në Shqipëri, do të ndotet në mënyrëpothuaj të përherëshme. Mendojmë, jo vetëmpër Dibrën e Madhe, por edhe për vëndin tonë,po shtohet një burim ndotjeje. Duke qënë itillë, del se jo vetëm qeveria maqedonase ka tëdrejtë të marrë vendime të këtilla. Besojmë seedhe shteti ynë duhet, jo vetëm ta dijë, poredhe të parashikojë veprime, të cilat duhet tëndikojnë edhe tek fqinjët tanë kufitarë.

NJE VENDIM, QE NUK I TAKON VETEM FQINJEVE

EKOLEVIZJA IS FINANCIALLY SUPPORTED BY THE PROGRAMME STRENGTHENING ALBANIAN CIVIL SOCIETY ORGANISATIONS FORAN IMPROVED ENVIRONMENT, SUPPORTED BY NETHERLANDS MINISTRY OF FOREIGN AFFAIRS.

EKOLEVIZJA SPONSORIZOHET NGA PROGRAMI I FORCIMIT TE ORGANIZATAVE TE SHOQERISE CIVILE SHQIPTARE PERPERMIRESIMIN E MJEDISIT , MBESHTETUR NGA MINISTRIA E PUNEVE TE JASHTEME TE HOLLANDES

KALIFORNIA – PERSERI PROBLEMPER AGJENSINE FEDERALE TE MJEDISIT

mirënjohur A. Shvarzeneger, vuri në fuqi një ligj,ku kërkohej ulja 25%, deri në vitin 2009, eemetimit të gazrave me efektin serrë nga të gjithaautomjetet në qarkullim. Por nga EPA, Agjensiafederale e Mjedisit të SHBA, nuk u pranua kyvendim për tu zbatuar.

Por kohët e fundit, nëpunësit e kësajAgjensie, kanë paralajmëruar drejtorin S.Johnson se duhet të japë dorëheqjen, në rast sedo të kundërshtojë përsëri kërkesën e shtetit tëKalifornisë. Shvarzeneger ka deklaruar se në rastmohimi përsëritu, do të kërkojë zgjidhjenëpërmjet gjykatës.