kuranda Şifa kavramı - 1992_7_cetinm

8/2/2019 Kuranda ifa Kavram - 1992_7_CETINM

1/17

T.e. DOKUZ EYLUL ONtVERSlTEst YAYINLARI0907-BY-92-017-096

AT FAKULTES iDERGis i

V II

t Z M iR1992


2/17

KURtANDAstFA KAVRAMI

~. D r. M ustafaC ;E T lN

llahi bir m esaj olan K ur'an-i Kerirn'in dogru olarak anlasilabilmesi icin herseyden once onda bulunan kavramlann iyi bir sekilde dcgerlendirilmesi gerekir. Bun-lar, uluhiyet, cahsma, ternizlik ve ~ifa gibi kavrarnlardir.

Kur'anda yer.alan kavramlar, Hz. Muhammed (S}ve O'nunashabr (R) basta 01-mak uzere, onceki muslumanlar tarafindan dogru olarak anlasilmis, boylece bu yuceKitab'in hedef ~ldlgl prensiplerenufuz imkaru gerceklesmistir. A ym zamanda in-

I . .sanhgin huzur ve mutlulugunu temin eden Kur'an'm bu prensipleri gerektigi sekildeuygulanrmsur.

H er hususta oldugu gibi rnuslumanlar, ifa kavrarruna da genis bir perspcktiftenbakrmslar ve onu Kur'an'm nihuna uygun bir sekilde anladiklan icin, maddi vemanevi yon den dengeli bir hayatakavusmuslar, dunya Him ve medeniyetine pek cokdeger le r kazandi ran islam Meden iyeti 'n i kurmus la rd ir .

Ne yazik ki son assrlarda, Islam aleminde kulturun zayiflarnast ve sekilciliginhakim olmasr, Kur'andaki kavramlann dar kaliplarda degerlendirilmesine ve yanhsanlamalara sebep olmus, neticede, bir takrm bard inane ve hurafeler ortaya cikrms,I slam alem i ve insanhk aruk, K ur'an'm iffunndan yararlanam az durum a gelm istir,

Bununla hirlikte son yillarda bir cok Islam bilgininin Kur'an'm manasirugercek anlamda kavramaya yonelmesi ve beseriyetin, onun ~if'asmdan istifade etmesiicin 11k tutmasi sevindiricidir.

lste bu incelem ede K ur'andaki ~ifa kavrarru yeniden surnullu bir tarzda de.almacak ve ifade euigimana aciklanmaya cahsilacakur.

~ im kelirnesi lugatta ilac, deva, ferahhk verme ve hastayi iyilestirme gibi man-67


3/17

Doc. D r. M u s tafa < ;e tinalardakullaruhr, Coguluesfiye ve esafidir 1. A ym kokten tureyen miite~fa lafzi daarapcada hastahane anlamma geltr.Bizde eskiden hastahancye ~ifahane denirdi.. , _.Franstzca literattirde ~ifa lafzmm k.arlh~l olarak guenson kelimesi kul- ,lamlmaktadir 2. Sifa kavrarm tefekkur.lman, temizlik, ibadet, ahlak, tip. dua veh av as su 'l-Ku r'a n g ib i k av ram la rla da i lg ili di r, K onu islenirken a ru lan kavramla ra yer-yer temas edi le cekti r,

$ifakavraml Kur'an-i Kerimde dart defa (~im),bir defa (yesfi), bir defa da(yesfini) seklinde gecmektedir, Once bu iyetlerin rnanalanru aciklayacak, sonradaKur'an-i Kerirn'in ilk ve en selahiyauar m ufesiri olan Hz. M uham med (Sj'in hadis-lerinin llgm da konuyugenisletecegiz .

.A .yeU er : _1. "Onlarla (dusmanlarla) savasm ki Allah, sizin ellerinizle onlara azap etsin,

sizi onlara galip kilsmve mu'mintoplumunkalplerine ira versin" 3. '. _2. "E y inananlar, size Rabbirnzdan bir ogtit, gonullerde clan (dertlere) bir sifa,

,m u'm inler icin bir hidayet ve rahm et gelm istir, 4"3 ._Biz ,Kur 'andan oyle bIT ey indiriyoruz l e i o. mu'm inler icin sifa ve rahmettir; zru im lerin ise yalmzca ziyarnm artmr ,,5.4. It De ki : 0, inananlar icin dogru yolu gosteren bir kslavuz ve sifadir.

Ilnanmayanlara gelince onlann kulaklannda bir aguhk vardir ve K ur'an onlara gore.bir korltikUir. S an ki o nlar uzak b ir y erd en ~ ag -mhyo rla r" 6., 5. "(Hz. Ibrahim), hastalandigm zaman (Allah Taala) bana sifa verendirdem istir" 7. ','

lCevheri, 51Mh, Beyrut 1399/1979', Ill, 1037 ; Raglb, Miifredat, 271 ; ibn Manzur, Lisanu'l-Arab,MISlf ts., VIU, 290 ; Flruzibadl, el~Kamusu'l-Muhit. Misir 1371/1952, IV. 351,Zebidi, Ticu'l-Anls, Mrsir 1306/Ui.88, IV, 387; ASlm Molla. Kamus Terc, istanbul 1305/1887, IV, 1029, 1030.

2 Petit Larousse, Paris 1963, 494 ; Regis Blachere, Le Coran, Paris 1957. 239 ; M. Kasimiraki, LeKoran. Paris, Tome premiere. 227, Tome deuxieme, 17 ; M. Harnidullah, Le Saint Coran, Beyrut '1973. 636.

3 Tevbe, 9/14.4, yanus, 10/57.5 lua. 17/82.6 Pussilet, 41/44.7 ~uara, 26/80.

68


4/17

Rlr'alicE. $i.fa aJram. .6. "Rabbm bal arasma soyle ilharn etti : Daglardan, agaclardan insanlann

yapuklan cardaklardan kendine kovan edin. Sonra rneyvelerin herbirinden ye veRabbmm sana kolaylasurdrg; yayhm yollanna gil. Onlann kannlanndan renklerigeitli bir serbet (bal) cikar, Onda insanlar icin bir sifa vardir. Ell1ette bunda dustmenbirkavim icin buyuk bir ibret vardir" 8. ' ,

I Dikkat edilecek olursa, bu ayetlerde gecen nira" ve "yesfikelimelerinin iIadeettigi rnanalarda bazi farklihklann mevcut oldugu gorulur. Tevbe ve Yunus surele-rinde gogtislere ve gogiistekilere sifa verilmesi sozkonusu edilirken, lsra ve Fussilet 'surelerinde mu'minlere sifa oldugu belirtilmekte-Suara suresinde hastalanmca sifa 'verildig zikredilrnekte, Nahl suresinde de balda insanlaricin ifa bulundugu bildiril-mektedir,

G ogusler ve goguslerde bulunanlardan rnaksat kalplerdir, A llah T a a l a ve Kur'an-1 Kerim mu'minlerin kalplerine nasilsifa verirve onlan nasil ferahlaur ? Sonundamu'rninler sikmulardan nasil kurtulup huzura kavusur ve mutluluga ulasir ? Bu hu-suslarm iy i anlasilabilrnesi icin once, kisaca kalpten bahsetmekte yarar vardir,

Kalp, maddi ve manevi olmak uzere iki cesittir, Maddi kalp, gogiistin sol ta-rafmda, sol rnemenin altma dogru konulrnus, bir cesit 9.an1kozagr gibi diger organ-lann merkezi durumundaki bit et parcasrdir 9. TIp ilrninde kalbin cesitli tarifleriyapilmaktadir. Bir tabip onu soyle belirtir : " Son yillarda Rus bilginleri insanvucudunda beyin ve bitkisel sinir sisterni dismda ii


5/17

.~.Dr. Musta fa C ; e t i n"Dikkat edin.jnsan vucudunda bir et parcasi vardir ; 0iyi ve saglam olduguza-

man buttm vucut iyi olur. 0 bozuldugu zaman butun vncut bozulur, Bu et parcasikalptir" 12.

Buhan serhi Aynide bu hadis genis olarak aciklanmakta, bir et parcasi olarakzikri gecen kalbin hem m addi ve hem de rnanevitarafi oldugu delillerdeispatlanm ak-tadlr 13. I '

Allah Twa tem iz kalplilere abirette deger verecegini oyle aciklam aktadir :. ."0 gun (kryamet giinil)ne mal ve ne d e ev lat fayda vermez. A ncak A llah' a te-

fiiz bir k alp le g elen le r k urtu lu rla r" 14. Bagdath R fihi de bu hU S llS Ubir iirindi dilegetirm ektedir :

Sanma ey haee ki s end en zer iIstrn isterler"Yevme l a yenfeu'lda "kalb-i selim" isterler 15,GOrfi ldugil gibi Kur'an-i Kerim, insarun maddi ve maneviyonlerden merkezi,

idarecisi ve can evi olan kalbine ~iffi. vermek suretiyle problemin kokunden hallinihedef almaktadir,

Ayetlerde Kur'an'm insanlara sifa oldugu belirtilmekle birlikte, bangi has-. iU i lik la ra ifa o ldugu husus unda b ir acikhk bu lunmamak tadi r. A caba K ur'an hangi has-taliklara sifadir ? Bedeni hastahklara rm ? Y oksa nihl h as ta hk la ra s ifa dir ? Bilginlerin9O~unlu~una gore 0, hem bedeni ve hem de ru tt i has tahkla ra ifftdlr.

Once Kur'an'mnrhi ve imimi yonden sifa o lu sunu a ci kla yahm ,Kur'an-i Kerirn, insarn kufurden kurtararak Imana kavusturmak suretiyle

gercekten ona sifa verm ektedir, N itekim Israsuresindeki, "K u r'an 'm rn u'rn in lere s ifav e.ra hmet" o ld ug unda n bahseden ayetile bir onceki ayetin mana sr a ra smda (50k SIDbit munasebet bulunmaktadir. Buayette : "Ey Peygarnber (Aleyhisselam) !Yinedeki: Hak geldi, baul yikrhp gitti, Zaten baul yikilmaya mahkumdur" 16 buyurul-maktadrr.

Buradaki "hak" i slam , "h au l" da kufur anlammdadir.!lauhan, iman 39 (I, 19).nel-Ayn], Bedruddill EbuMuharnrned, Umdeli.i1~Kari.15tanbu1130gI1890, I, 346 vd,14 ~uari. 26/88, 89.is Yaiu, a.g.e., 1,18., 6 !sri, 17/81.

70


6/17

PUr 'al'ca $ifa. . K : w . r a 1 l 1 .Bu ilan yapildigi sirada rnu'minler cektikleri iskencelerin doruk noktasmda idi-

ler. Muslurnanlann buyuk bir kisrru Habesistan'a hicret etmisti ; geride kalanlar iseMekke'de ve cevre bolgelerde ifadeye. sigrnayan iskence goruyor ve guclt'"cekiyorlardi. 0 kadar ki, Hz. Peygamber'in hayau bile tehlike icindeydi. Zahirdeki.alametler baulm yayildignu gosteriyordu ve hakkin baul a galip geldigini gosterenhie; bir delil yoktu. Omm icin, bu ayet nazil oldugunda kafirler ?ununla alay ettilei.Fakat bu zafer mujdesi, dokuz yil soma, Hz. Peygamber Mekke'ye fatih olarak gir-diginde ve Ka'be'ye girip ti < ;y ti z a ltr nrs putu k ira ra k ayruilaru yapugmda gerlestAbdullah b. Mes'ud'dan rivayet edilen bir hadise gore, Hz . Peygambe r Mekke'nin fe-tih gunude soyle diyordu :

"Hak geldi, batilgitti, zaten baul yok olmaya mahkumdur" 17. "Hak geldi baulne bir sey ortaya cikarabilir ve ne de geri getirebilir" 18.Bu hususlar dikkate ahndrgrzaman gortiliir ki, Kur'an'm insana sifa vermesinin

hedeflerinden birisi de, onun her tUrIa baskidan kurtulmasnn saglamak, zorla puta v'-'cansiz seylere taptmlrnasmi en&e1Iemek,hur ve dogru dusunmesini temin etmek,yanhs fikirlerden, taklitten ve batil inanclardan uzaklastmlmasiru garantiye almaktir.Boylece kisi, serbestce, .saglam bir imana sahip olsun, diledigi gibi cahsabilsin vcguzel davranislanyla herkese yararh olabilsin,

Nitekim bir ayette bu husus acikca belirtilrnektedir : "Dinde zorlarna yoktur.Hak yol, baul yoldan aynlmrstrr, Kim ttgutu inkar eder, Allah'a inanrrsa, koprnasimumkun olrnayan en saglarn kulpa tutunmus olur. Allah hakkiyle isiten, hakkiyl.bi! dir" 19en If .

Bu ayetteki zorlama (ikrah) imandaki zorlamadir. Bu konuda hie bir baskiyapilamaz. Ancak muslurnanlann kendi aralannda meydanagelen olaylarla ilgilihukumlerin tatbiki ve disiplinin saglanmasi bunun dismdadir. Hz. E bu Bekir'inmurte dle re k ars t ta kmdig r ta vir b un un guz el b ir o rn eg in i teskil eder 20. .

17 Buhsri, Tefsi ru sure 17. bab 10 (V. 228).18Sebe', 34/49.19 Bakara, 2/256.20 Genis bilgi icin bkz, : Muhammed b. Orner el-Vakidi, Kitabu'r-Ridde, Paris 1989, 82 vd, ; Taheri,

Tanh, Brill 1890, IV, 1894 ; Taberi, Camiu'l-Beyan, MlS1f 1373/1954, III, 14 ; Rizi, Mefatmu_1-Gayb, Tahran ts., VII, 14 ; AlUsi, Ruhu'l-Masni, Beyrut ts., ITI, 13 ; Kasirni, Mehasinu't-Te'vilMisir 1376/1957, III, 664 ; Muhammed Abduh-M, Reid Rlda, el-Menar, Misrr, 1366/1946, TIl,. .36; Talat Kocyigit-Isrnail Cerrahoglu, Kur'an Kerirn Meal ve Tefsiri, Ankara 1984, I. 509.

71


7/17

' D e y . D r . Mu s ta fa C ; eti~Kur'an bir butun olarak degerlendirildigi, ayetler arasmdaki tenasup ve insicam

dikkatealmdiginda, sifa kavrarrurun daha genis bir anlam ifade ettigi anlasihr. Kurianinsana sadece dogruyu gostermek, din ve vicdan hurriyeti vermek, zorlamada bulun- ,rnamak suretiyle onun kalbine sifa vermekte ve onu huzura kavusturmaktadir.

Aslmda temiz bir furata sahip olan insan 21, sonradan bit takim yanhs yollaragidebilir ; bozuk dtisunce ve inanclarayonelebilir. kendisinde bit kisrm koHl huylartiireyebilir. Sonunda da ruhi hastaliklara tutulabilir ve bazi dengesiz davrarnslarda bu-lunabilir. Nitekim ilahi mesaj indirildigi zaman insanlann bit cogu bu durumdaydi,ImmCI bozuk, puta tapiyor ; ahlaki kotu , baskalanna zarar veriyordu, tteifa iksiriiihtiva eden Kur'an, insana once dogrudusunrneyi ogretti; onubaul inanclardan kur-

Itardi ve saglam birimana kavusturdu, Goilsline fershhk verdi. Boylece 0, Allah'a ve, t m a n


8/17

filL' en 'ca $ifa K:M:am.. .Buhadislerden de anlasildigma gore, bedeni hastahklann ilaci maddi, n1hi has-

talrklarm ilac: da manevidir. $ayet hastalrk iyilesrniyorsa, bu hastaligm tamteshisininkonularnamasr ve uygun bir tedaviye girisilernernesindendir. Hastaligmtedavisinin olmarnasmdan degildir 25. c

Kur'an'in ruhi hastahklara sifasi, dua ve rukye (okuma) ile gerceklesebilir. Al-lah T aru a yiice Kitabmda, kendisine dua edilrnesini emir ve tavsiyede bulunrnaktadrr :"Bana dua edin, duanizi kabul ediyirn" 26. Allah'a kullukta bulunrnak hermuslumarun gorevidir, Dua da Allah'a kulluk vecibesinin yerine getirilrnesidir, Hz.Peygarnber bu hususla ilgili olarak soyle buyurmaktadir : "Dua ibadetin ta kendisidir"27, "dua ibadetin oztidtir" 28, "Ailah kaunda duadan daha serefli bir e y yoktur" 29.

Sartlanna tam riayet edilerek yapilan duarun kabulunde hicsuphe yoktur. Busartlar kisaca, tam muslurnan olrnak 30, yapilan duarnn kabulunde .acele etmernek,15rar13 duaya devarn etrnek gibi hususlardir 31.

Rukye yapilabilecegine iliskin Hz. Peygamber den bazi nakiller yapilrnaktadir.Avf b. Malik el-Escai, ey Allah elcisi ! "Bizcahiliye cagmdarukye yapardik, bu hu -susta ne buyurursun ? dernistir. Hz. Peygamber de : "Rukyelerinizi bana arz ediniz;icerisinde sirk (Allah'a ortak kosma) olmadikca rukyelerinizde bir sakmca yok-turcevabnu vermistir II 32.

Bu hadisten cikan sonuc sudur : Y apilan rukye, Kur'an'in esprisine uygun 01-malr, Islam prensiplerine kesinlikle aykinhk tasunamahdir. Bunun icin, son dcrccehassas ve onemli bir mesele alan rukyenin, a s I a gelisiguzel yapilmamasi, rnutlakaehlitarafmdan veya ehline sorularak yerli yerince icra edilmesi gerekir. Bu ehliyel teancak, Kitap ve sunneti iyi ve dogru bir sekilde bilmekle elde edilir. Bilgisiz, inanerzayif, ibadetten uzak, guzel ahlaktan mahrum ; para kazanmak gaye ve hirsi tasiyan

25 Ayni, a.g.e., X, 150 ; Karnil Midis Tecrid terc., istanbul 1948, XII. 81.26 Gafirr, 24/60.27 Tirrnizi, Tefsiru sure II, bab 16 (V, 211) ; fun Mace, Dua I (TI, 1250) ;Ahmed b. Hanbelca.g.e., IV,

267, 276.28 Tinnin, Daavat I (v, 456) ; ibn Mace, Tlb 28 CII, 1158).29 Tirmizi, aym yer.30 'Zerkesi, Burhan, Misir 137611957,1, 436 ; Ayni, a.g.e., III, 624 ; ibn Hacer el-Askalani, Fe.thu1-Ban, Beyrut ts., ill, 27 yd.31 Buhari, Daavat 22 (VII, 153) ; fun Mace, nos 7 (II, 126).32 Muslim, Selam 22 (IV, 1727).,

73


9/17

Doc , Dr . Mus tafa yetinkisilerin rukye yaprnalanasla tasvip edilernez. Bunlann yaptiklan rukyeler ontialmamaz zararlar getirebilir, lnsan saghguu tehlikeye dusurebilir. Bazen, hastahgmteshis 've tedavisini geciktirdigi icin kisinin olurnune sebep olabilir, Bunun icin has-taya rukye yapihrken, mutlaka acilen ubbi tedaviye de girisilmelidir, Bu husus kesin-likle ihmal edilmernelidir.

Yine, Allah'a s igimp dua etme ve O'ndan yardnn dileme yerine, gaybdan haberverme iddiasmda olan kisilere (arraf ve kahinler) guvenmenin delslam'm ana kaynak-Ian olanne Kur'anda ve T I e de sunnette yeri yoktur. Kaynaklarda, onlann sozlerine'Iltivenmenin ve yalanlanna inanrnanm , hararn ve baul oldugu, haua boyle bir hareke-lirikiinin inanciru bile zedeliyebilecegi hususlanndarivayctler bulunmaktadir 33.

Her hangibir meselede, gozellikle hastahgm tedavisi konusunda ahnan tedbirl-er, yapilan giris irnler ve bir takim ugrasm alar, acaba, Allah'a guven r ne r n ek ve O'nun;takdirinden kacrnak rmdir 7-Bir baska ifade He kadere inanmarnak rmdrr ? Yoksa bun-fur, insarun yapmasi gereken gorevleri midir ? S u haberbu husus lan aydmlatmaktadir: Ya'mer es-Sa'di Hz. Peygamber'e : "Ey Allah'm Rasfilu ! Yapugrmiz rukyelerin,kullandigirmz ilaclann ve uyguladigirruz perhizlerin Allah'm kaderinden bir seyionliyecegi gorusunde misiniz ? diye sormus, 0 cia: Onlar cia Allah'in kaderindendir"cevabnu vermiti?4~ . . .

Kainatta hi~ bir sey .gerc;ekle~sin veya gerceklesmesin, neticesi musbet veyamenfi olsun, asia Allah'm plaru drsmda degildir, Mutlaka her se y O'nun ilmi vc tak-did icindedir. Bunun boyle olmasi, insaru kesinlikle bir isi yapmaktanalrkoymamahdrr. .Aksine, 0 isin gerceklestirilmesi ve sonuclandmlmasi icin olanca ..gucuyle calismaya yoneltmelidir, Birkisinin, bir meselede elinden geleni yapmasi,'hem btl isin iyi bir sekilde sonuclanm asm i, hem de kisinin .sorurnluluktan kurtul-masuu saglar, Bir i~in olmasi veya bit hastahgmtedavisi konusunda, hie; birm udahelede bulunm arnak, A llah 'm takdiri ne iseo olur deyip gecmek kisiyi mesuliy-et aluna sokar.

Hulasa, Kur'an-i Kerim insana dogru dusunrneyi 5gretmesi, onuputlara.aciz vecansiz seylere taprnaktan alikoymasr, sag lam bir imana kavu stu rm as i b ak irnmdanmancvi bit sifadir. K isinin kO tii huylardan annrnasi , gonUinii iy i has letlerle OOze-me-

33 Ahmed b. Hanbel, a.g.e., Il, 429 : Mansur AU-NaSH, et-Tjic, Mmr u., m. 201.34 Tirmizi, Tub 21 (IV. 4(0).

7 4


10/17

Hr;en'ca $ifa. ~l13ID.si, yanhs davraruslardan ve ruhi dengesizliklerden uzak olarak dengeli bir hayata


11/17

Doc . Dr . Mus taf a < ; etinsebze, sanrnsak, .acur, sogan, mercimek 43, incir ve zeytin gibi nebati yiyeceklerdenve meyvelerden sozetmekte ve bu gidalann ehemmiyetine i~aret etmektedir. Nebatiyagdan 44 ve ~iffi verici baldan sozeden Kurian, bilhassa balm besleyici ve tedavi edicihususiyetlerine dikkat cekmektedir.

Daha o n c e meali verilen Nahl siiresi69. ell ayeue : Balm insanlara ~llaolduguve bunda dusunen bir kavim icin ibretler bulundugubeyan olunmaktadir.

B u ayeti en iyi anlayan ve onu hayata tatbik eden za t hie; suphcsiz Hz. Peygam-berdir, Nitekirn 0 buyuk mufessir ve omekzat 45, balm ~iffi veren b~ gida oldugunubeyan etmis, bizzat kendisi onu, sifa vc tedavi maksadiyle kullanrmsur 46. Yine Hz.Peygamber'in hasta tedavisinde uyguladigi rnetottan bahseden eserlede, balm iyi bir~. iIakaynagr oldugu belirtilmis ve bu husus genis olarak aciklanrmsur 47,

Simdi Hz. Peygamberin bah hastahk tedavisinde uygularnasma aitbir ornekverelim :

Ebu Said el-Hudri (R)'den rivayet edilen bir hadise gore, Hz. Peygarnber'e biradam geldi de : .

.-Kardesimin karru agnyor, dedi.Hz. Peygamber:- "BalI se rbeti ) i c;i r" ',buyu rdu .

ISonra bu adam ikinci bir defa daha geldi, hastahgin gecmedigini soyledi, Pey-gamber yine :

76

43 Baku, 2/61.44 'Im,9511.45 Ah7..ib. 33/21.46 Genii bilgi i~in bh : Ibn Kayyim el-Cevziyye, Zidu'l-Meid. Beyrut, 130811988,415 yd.47 tb n Kayyim el-Cevziyye.et-Trbbu'n-Nebevl, Kahire 137111957, 25-28; kil. Suyihi. er-Rahme

fi't-Tibbi ve'l-Hikme, Beyrut ts., 12 vd.41 Nahl, 16/67.42 En'im. 6/99.43 Bakar, 2/61.44 '1m, 9511 .45 Ahzao, 33/21 .:46 Genii bilgi icinbkz : Ibn Kayyim el-Cevziyye, zadiil~Mead. Beynn, 1308 11988,415 'lid.47tbn Kayyim el-Cevziyye, et-Tibbu'n-Nebevi, Kahire 1377/1957, 25-28 ; kll. Suyuti. er-Rahme

fi't-Trbbi ve'l-Hikme, Beyrut ts., 12 yd.


12/17

m "Bal serbeti icir", buyurdu.Soma il< ;Unciid efa g eld i. P eygambe r y ie e :-' "B al s erb eti i cir", buyurdu, 'Soma adam bir daha geldi de :-"l


13/17

0 0 9 . Dr . Mus ta fa t: ;e tinTIP otoritelerinin balm ifa veren hususiyetlerini aciklamalan, ayette ozet ola-

rak gecen hususun bir nevi izahidir 53. Ayette ayrn zamanda, balm insanlara ~iffiolusunda, dusunen kisiler icin ibretalmacak seyler bulundugu davurgulanmaktadir,Elbette, bu hususta kafa yoran ve' arasuran kisiler rneseleyi daha iyi anlarlar ve ibretahrlar,

Hz. Peygamber, baldan baska diger baziseylerle de tedav_i yapilmasr hakkmdaemirve tavisyelerde bulunmustur , Nitekim bir hadisinde 6yle buyurrnaktadirlar :. ' ,

"Eger sizin devalanmzdan herhangi bir seyde hayir mevcut ise yahut-devalanruzdan herhangi birindebir hayir olacaksa-nester (ameliyat btc;agl) idaresinde,yahut bal serbeunde, yahut L a derde u yg un g elecek ate le daglam ak ta vardir, A rna benda~ l 0 0 "" .. . . . . . ' " 54 'o ama t avisnusevrmyorurn .

Burada, Hz. Peygamber'i n dag lama yapmak tan hoslanmamasi, bu uygulamanmzaruret halinde, e r a s on care o la rak yapildiguu gos te ri r. Bu sek ildek i tedavl usullerininuygulanmasi 0 gunku sartlara goredir. Bugun npta oriemli ilerlemeler olmus, tedaimetotlanrun pet c;ogu da degi~mi~tir. Burada bunlardanbahsetmekteki gaye, 0zarnan-ki .sanlarda Hz. Peygamber'in en iyi usullerle tedaviyi uygutamis oldugunugos te rmek ve Ku r'a n'm ~ ita smdan insanlan nasil yaralandirdrgmr ortay koyrnaktadir.

'Hz. Peygamber'in insan saghgl ve upla bizzat yakmdan mcsgul otmasi ve .boylece Kur'an'm insanlara ~iffi oldugunu uygulayarak gostermesi, tIP ilminin IslamiUerninde kisa zamanda sistematik biro durum a gelm esi ve ilerlemesinde onemli bit'rol oynar. Rasultlllah'm tedavl usulleri, ~ifa ile ilgili hadisleri ve bu konudakitatbikau, up tarihine.et- Tibbu'n-Nebevl olarak gecmistir.

K aynaklarda beli rt ildigine gore , I s J a m dunyasmda ragbe t goren i lim subele ri ndenbid olan Up, eski Yunan, Urfa, Hanan Mektebi, l skenderiyye , tran .Ctindi~apur.Hindistan v.s, ubbmdan yararlanarak gelisen bir ilimdir 55.

islam up ilrninin gelismesi, Hz. Peygarnber devri, dl>rt Halife devri ve Islam. hakimiyetinin Orta-Asya'dan lspanyaya kadar uzandigi devir olm ak uzere tic;merha-lede e le ahrup degerl end ir ilebi li r.

78

53 Seyyid Kutub, Fi Zllili1-Klu'an. Beyrut 1387/1968, XIV, 78.54 Bubin, ub 4 (Vn. 12).55 Suheyl Unver, Islam Ansiklopedisi, Istanbul 1915, XI' 230.


14/17

3VF yetisen tabipleri, eserlerini, bun-.:-, ijbbi gelismcleri buum teferruatiyle naklet-armmuhtevalanrn, tedavi meiotlanrn

, "B kl L r co ;;1 "" , J " 'f"' L 'miyecegiz. ' an ornek et;rej_~, istum aiernmce r.ur anm sua xavrarrurun nasuanlasrldigm; ve I12, Peygc.nber'in ifil anlayismm ve uygularnasmm ne 1;adar etkilioldugunu gostermeye eahsacagiz.

Dort Hallie devrinde, s:::')lk konisunaonern verilrnek V{;, ubo: te.lav: .Ie Hipok-(-'31' " bbir 1'" . I . lmakl b' j'1rates ve ~. mos un u mc:n Y 3J2L am :I Tl:J.){ sureuy e mer yapurnas a irnkte,

asrl gelisme bu devirden sonra olrnustur.Emevilerdevrindekrubbi calismalar ve gelismeler hakkmda verilen bilgrfer

azdrr. Ancak, goz hastahklaruun \'.S.lerinden bahsedilrnektedir,

I" ' . 'd ba 1 1 b bioleri ,ecavrsm e . asan 10 mus azita iorenn l sm1-.1" .! l1.

, I

Ab basiler'in hiikum s(irdi.\gUII!VIH.asrm ortalannda baslayan ten::Ume faaliyet-leriyle birlikte, up ilminin de biiyuk bir harnle yripug! gorulmekrecr

IINIH-IU/IX. eli asrrlar-arasmda yasayan vc tI P tatbikau ile Hgru$an veeserlerigunurnuze kadar ulasan pek cok Islam up muellifi vardir. B unlardan, Banda (Razes)diye tanman Ebu Bekir h. Zekeriyya er--Razl(O. 332/943), lip konusundaki eserle-, , .riyle meshurdur.Bunlardan, "el-Mansuri" adh kitabi oldukca onemlidir. Rfi21 , eserle-rinde eski up bilgilerini nakletmekle birlikte, zarnan zarnan kendi tecnibelerini de kat-arakbu konuda bazen seleflerini de gecer. IV IX . asnn tarunrrus tabipleri arasmda A lib. A bbas (0. 372/982) ve Ispanyali Ebu' l-Kasirn b. Abbas (0.A04/1013) onerni, . i:ginlerdir,

IV/X. asnn son ceyregi ile, V/XI. asnn ilk ceyregi (370/980-429/1037) : l iJsmdayasarm s bulunan E bu A li Huseyin b. A bdillah ( Ibn S ina), filozof ve ~ilir oldugu ka-dar meshur bir tabip idi, Pek cok eseri vardir, Eserleri arasmda, "el-Kanfm fr't-Trbb''btl zaun sobretini saglam is ur .

.Kanun, fizyoloji, hijiyen, patoloji ve tcdavikisrrnlanru icerir.

.Haydar Bamrn at, "K anun " n unde fa la rc a latinceye tercume edildigini, "ltalya veFransa Universitelerinde tam aln asir tIP tahsilinin ana kitabi olarak kullamldrgmiyazmaktadir 56,

Ibn S ina'dan sonrada pek cok muslurnan ve turk tabibi yeti~mi~, dunya ubbma"onemli katkilardabulunmuslardir.Ornek o larak , O sman hlar d ev ri nd e yasarms olan56 Haydar Bammat, Visages de L'lslarn, Lausanne 1958, 14 ; Terc, : Bahadrr, Dulger, Islamiyetin Ma-

nevi ve Kulturel Degerleri, Ankara 1963, 130.

79


15/17

Day. D r. Mus tafa Ge tin~IJ tabiplerin adlanru sayabiliriz : Sivash Abdullah b. Abdulaziz h. M u s a (0. XIV.asrm baslan), Aydinli Haci Pasa Hidir (0. 1417), Kanfmi Suleyman devri (1520-1566) ile Selim II. devrini (1566-1574),i idrak etmis bulunan Muhammed b. M. el-Kavsuni (veya Kiumfi~zade), once Halep'te soma ls tanbu l'd a sarayda hekimbasihketmi bulunan Salih b. Narullah el-Halebi (0. 1670), Mehmed IV. devrinde (l()48-1687)Feyzi efendi 57.

A ynca Islam dunyasmda bir cok has tahane kurulm us tu r, Bunlann bazilan. ."Mfuistan" adlanyla amhrlar. yine, Anadolu'da Selcuklular ve Osmanhlar tarafmdante'sis edilen" Daru'~.,.Sifru.ar" (Amasya. Kayseri v.s.) kurulmustur 58,

. H ulasa. K u r'an-i K erim de yer alan "~im "kavrammm , Islam dunyasmda tip i lmi-nin dogmasi , gelismesi bir cok degerli tabibin yetismesini etkilemis, butabiplerin< ;ahmalan ve yen i buluslanmn da dunya ubbm in i le rleme si nd e buyuk rom o lmus tu r.

SONUGKur'an-r Kcr im , Allah'm, insanlig: hidayete erdirrnek ve saglam bit irnana

kavusturm ak icin gonderdig! bir m esajdir. Onda evrensel prens ipler vardir ; detaylaryok tu r, Gene lli kle 0, insamn aklma hitap eder, onu dUUndi iri lr. ihtiyac duydugueylerin ternini ve karsilasabilecegi problemlerin halli konusunda manngirn kullan-a rak te cru be v e y eten eg in den y ararlan rn as uu ogtitler.

'57 S. Unver, a.g.e . 233.58 S. Unver, a.g.e., 234.~ifa He ilgili ayet vehadislerin genii manalan icin bkz: Taberi, Tefsir, XI, 124 : Matiiridi, Te'vflatu

Ehli's-Stinne, (yazma) Topkapi/Medine, No: 180, vr. 270 II'; Tust. et-Tibyan, Mektebu .Alarm'l-Is-lam!,v, 394.395 .Tabresl, Mecmeu'l-Beyan, Tatman 139511975. V . ,117 : M i Izzet Derveze, et-Tefsiru'l-Hadis, Misrr 1382/1963, VI, 80-83 ; ~evkani, Fethu'l-Kadir, ,Mmf 1383/1964, ill, 252 ;AlUsu, Ruhul-Maani. Beyrut ts., XV, 145-147 ;' Kasiml, Mehasinu't-TeVll, Misrr 1969,X. 2976-2977; Kastallani, Mevahib ve ZUIUni Serhi, Bulak 129i/1874, vn. 56.,.182 ;l'btahim h. Abdir-rahrnan b. Ebi bekr el-Ezrak, Teshild'l-Menfifi'fi't-Tibbr ve 'l-Hikme, Istanbul 1976, 55 yd. ;Tabataai, el-Mizan fi Tefsiri'l-Kur'an, Beyrut 1392/1972. XV. 182-185 : Said Havvji, el-Esss fi't-Tefsir.Daru's-SeHim, 1409/1989. VI, 3110 ; el-Ysfii .ed-Durru'n-Nazim fi Havsss'l-Kur'ani'l-Azim .Misir 1323/1911, 4 Yd. ; Kadi tyad, ei-~ifa bi Tirlfi Hukuki'l-Mustafa Istanbul 1324/1906,3 yd. ;casr Kirca, Kur'an-i Kerim ve Modem Ilimler, Istanbul 1981, 71 vd.; Mahmut Denizkuslan, Pey-gamberimiz ve Tip, Istanbul 1981,102 yd. Tabipler icin bkz. : Carl Brockelmann, Geschichte der, Arabischen Liueratur, Leiden 1942~ Supl., I. 417~421. Perhiz ve saghkle ilgili olarak bkz, : AliRiza. Ahiska, Sagligumz, Istanbul 1966, 31 vd.

80


16/17

P U r :" ,en'ca $i.fu.aJram.Allah Taala, beden ve .ruhtan mutesekkil bir varlik olarak yaratugi insamn

dengeli bit hayat surrnesini ve neticede mutlu olrnasmi hedef ahr. Bunun icin,Kur'an'm bir ~ifakaynagr oldugunu bildirerek onu bu hususta l~Ik tutrnustur. Onernlialan meselebu ~ifa kavramnun iyi ve dogru anlasilmasidrr.

Hie ~iiphesiz Kur'andaki sifa'run manasuuen dogru anlayan vc ona miikemmelbit tarzda uygulayanornek zat Hz. Peygambcrdir. Mtislumanlann buyuk cogunluguO'nun yolunu izlemis ve insanligm bu sifadan yararlanrnasi icin gayret sarfetmistir.Kur'an'm ifaslm geregi gibi degerlendirip ondan yararlanabilenler mureffeh birh ay at s urrn us ve mutlu olmuslardir.

Kur'an'm sifa kavrami kesinlikle dar anlamda degerlendirilm:emelidir. Maalesefbu kavrarn bazen yanhs anlasilmakta ve hedefinden saptmlmaktadir, Tibbi tedavtyaprlacak yerde hasta, yalruz rukye metodu ile iyilesterilrneyecahsilmakta vesakmcah bir yol izlenrnektedir, Halbuki Hz. Peygamber'in ~ifa anlayisina gore, bed-enl hastahklann ilaci rnaddi, nihl hastahklannilaci da genellikle rnanevidir. Hz.Peygamberin yolunu izleyen tabipler bu iki yonlu metoduuygularruslar ve basanholmuslardir; Oyle kit bu tabiplerin uyguladigi metotlar uzun sure Avrupahlar ta-rafmdanda benimsenmis ve uygulanmisnr. Ornek olark, lbn Sina'run "el-Kanunudefalarca latinceye tercume edilmis, ltalya vc Fransa'da II p tahsilinin ana kitabi olarakkullarulmisur. Visages de L'lslam'da bu husus bilhassa vurgulanmaktadir. Bu vebenzer i hareket le r ronenansi hazi rlar rusur .:

Hulasa, Kur'an'm ~ i r a kavrarm yeniden ele ahrup degerlendirilmeli, insanhgmmaddi ve rnanevi yonden saghkh ve dengeli birhayat surmesi saglanrnayacahsilrnahdir.

81


17/17

0 0 9 . Dr . Mus ta fa < ;e tin

r ' . .. ,s : J ' ~ T . ; J 1t. } to l4.!J1 r~ : ~I(I.~ u r i ! & '4 < A .~W I S~ '.II . .)

. .~, - . .J S . J . : . i ~ I~ II~ f_ $J 1 tJ 1.)J 1~Lu ~JJ.j tJ 1 ,~ ~_ I i ,~.tIJ Ul..J.i.;JIJJ. ' P , . . J IJ ~)~I !4ils...~~ J ~! " ' ~ ' j I ~- ' . '". le,.if~liJl.;-iJr~G..otJ~L:JI~IJ r.tfJI~~IJ (~) ~I~.,~!1; ll y~ll..u L,J~I ~I ~I~~l t _ , n ~."l;J1~ I~ J . ~.~)I ~ jI4J1_, i~~1 ~ ~ ~I ~_fJ1~i_)J1 ~~~ ~..,.J..JI~ s~."J ..J! I~l S ' W " ~ I _ , : L . J ! J o- jI l l.J I~ cJliJ..,.J..J I )i;J~ J i.)L. ~~ ~~I I~ J .~. . , ;s:J1J i . ; l . H ~J l.! I~ J" ~\r'J5t.} .. ~.;..\rl uL~1 J4tW' r ) , A U ir.!S _~I6aFti

kuranda Şifa kavramı - 1992_7_cetinm

Documents