księga abstraktów · pdf filecoraz częściej mówi się więc o nim nie tylko w...
TRANSCRIPT
Księga abstraktów
DOFINANSOWANIE
PATRONAT MEDIALNY
1
Dziedzictwo kulturowe nie jest zjawiskiem ani hermetycznym, ani operującym na stałych,
skończonych zasobach, która łatwo można zdefiniować. Ponadto, w zależności od dyscypliny
naukowej, jest ono inaczej interpretowane i badane. Dzięki współczesnym instytucjom kultury
i nowym mediom, dziedzictwo przedostaje się do świadomości szerokiego grona odbiorców.
Coraz częściej mówi się więc o nim nie tylko w kontekście historii sztuki czy konserwacji
zabytków, ale z punktu widzenia ekonomii, turystyki, rozwoju regionalnego, urbanistyki itd. Czy
możliwe jest wobec tego w ogóle zarządzanie tak zmiennym, różnorodnym i wrażliwym
obszarem rzeczywistości? Jak mają się podstawy teoretyczne do praktyki zarządzania
dziedzictwem?
Do wspólnego poszukiwania odpowiedzi na te pytania zaprosiliśmy znakomitych
ekspertów, którzy poprowadzą panele tematyczne z uczestnictwem młodych naukowców.
Studenci i doktoranci różnych kierunków, dyscyplin i zawodów przedstawią swoje badania
dotyczące zarządzania dziedzictwem kulturowym.
Do udziału w konferencji zapraszają:
dr hab. Łukasz Gaweł – opiekun naukowy konferencji,
wraz z komitetem organizacyjnym:
mgr Weroniką Pokojską (przewodniczącą komitetu organizacyjnego)
mgr Magdaleną Kędziorą
mgr Michałem Murzynem
mgr Joanną Pelczar
mgr Agnieszką Pudełko
mgr Agnieszką Szostak
Więcej informacji na stronie: www.zarzadzaniedziedzictwem.wordpress.com
2
WYKŁAD INAUGURACYJNY I DNIA KONFERENCJI
dr hab. Łukasz Gaweł Uniwersytet Jagielloński/ Instytut Kultury [email protected]
Kiedy dziedzictwo staje się dziedzictwem
Dziedzictwo kulturowe jest pojęciem robiącym w ostatnich dekadach wielką karierę – znalazło się
w centrum uwagi specjalistów prezentujących różne dziedziny i specjalności. Termin ten wszedł
do powszechnego użycia, będąc przedmiotem zainteresowania naukowców, stając się punktem
odniesienia polityk regionalnych, krajowych i międzynarodowych, jak również powszechnie występując
w publicystyce. Nie zmienia to faktu, że cały czas trwają próby doprecyzowania jego definicji, „zbadania”
jego pojemności, zakreślenia nieostrych choćby granic. Podstawowym utrudnieniem tego zadania, jest
konstytutywny wymiar dziedzictwa kulturowego – jego niedookreślenie, swoiste niedomknięcie, będące
wynikiem ciągłego, niemogącego mieć kresu, formowania, następujących po sobie cykli definiowania,
dekonstruowania i redefiniowania. Unikatowa specyfika tego procesu zmusza do postawienia pytań
najważniejszych w kontekście zarządzania: kiedy dziedzictwo, staje się dziedzictwem? Jakie są drogi
do jego ukonstytuowania? i wreszcie: Jakie cele chcemy osiągnąć w ramach zarządzania dziedzictwem
kulturowym?
PANEL I Rola instytucji kultury, w szczególności muzeów, w propagowaniu dziedzictwa kulturowego – prowadzący: dr Antoni Bartosz (dyrektor Muzeum Etnograficznego w Krakowie)
mgr Kinga Migalska Uniwersytet Jagielloński/ Instytut Judaistyki [email protected] Zarządzanie dziedzictwem (po)żydowskim we wpółczesnej Polsce na przykładzie Ośrodka Edukacyjno - Muzealnego "Świętokrzyski Sztetl" w Chmielniku
Decyzja o rewaloryzacji synagogi w Chmielniku zapadła dopiero w 2008 roku, ale już pięć lat wcześniej mieszkańcy Chmielnika zaczęli sobie przypominać o istnieniu niegdysiejszej licznej społeczności żydowskiej w tym mieście. W 2003 roku zaczęto organizować, odbywające się rokrocznie w czerwcu Spotkania z Kulturą Żydowską.Chmielnik doczekałsię również własnego zespołu klezmerskiego – „Chmielnikers”, a w 2004 roku w łódzkiej szkole filmowej nakręcono dokument o żydowskiej przeszłości Chmielnika. Budynek chmielnickiej synagogi pozostaje w rękach władz Miasta i Gminy Chmielnik. I to od nich wyszedł pomysł renowacji synagogi z przeznaczeniem na muzeum historii Żydów chmielnickich Świętokrzyski Sztetl. W 2008 roku firma Nizio Design, kierowana przez Mirosława Nizio, wykonała projekt ekspozycji, jaka ma się znaleźć w bożnicy. Otwarty dwa lata temu Ośrodek Edukacyjno - Muzealny "Świetokrzyski Sztetl" jest bardzo ciekawym przykładem ochrony i zarządzania dziedzictwem (po)żydowskim przez organy administracji lokalnej. Chciałabym w trakcie mojego wystąpienia rozpatrzyć ten przykład od strony podstaw prawnych, które umożliwiły stworzenie tego ośrodka, strategii rozwoju zaproponowanej i prowadzonej przez lokalne władze, korzyści i zagrożeń, jakie płyną z powstania tej instytucji.
3
mgr Róża Różańska Uniwersytet Jagielloński/ Instytut Kultury [email protected]
Nowoczesne zarządzanie pałacem królewskim – metody promocji europejskich kompleksów pałacowych na przykładzie Wersalu
Wersal jako dom Króla Słońce jest symbolem dziedzictwa kulturowego wysokich warstw społecznych Europy zachodniej, oddziałując na wyobraźnię zwiedzających jako świątynia dobrego gustu. Otwarte w 1837 roku muzeum przyciga rocznie 10 milionów turystów. Proponowane występienie skupia się na treści i metodach promocji kompleksu pałacowego. Zaprezentowane zostaną podstawowe formy promocji określane powszechnie jako dobre praktyki, takie jak posiadanie własnego wydawnictwa i współpraca przy naukowych publikacjach, użycie multimediów, obecności w mediach społecznościowych, prowadzenie programów edukacyjnych, czy oferta pamiątek. Pokazane zostaną także oryginalne rozwiązania, do których należy aktywna współpraca z Wikipedią oraz stworzenie w partnerstwie z Google wirtualnego muzeum Versailles 3D. Omówione zostaną także najważniejsze wystawy czasowe z ostatnich lat, które zilustrują podejście muzeum do zagadnienia promocji dziedzictwa i tematu wielokulturowości.
mgr Agnieszka Praga Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie/ Instytut Nauk Historycznych [email protected]
Zarządzania strategiczne muzeum i konfrontacja zwiedzającego z materialnym dziedzictwem miejsca pamięci na przykładzie Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau
Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau jest szczególnym miejscem pamięci. W Sprawozdaniu PMA-B za rok 2014 znajdujemy informację o kolejnej, rekordowej liczbie odwiedzających Miejsce Pamięci i Muzeum Auschwitz-Birkenau: 1 534 000 odwiedzających, z czego 70% stanowi młodzież. Nie sposób nie przyznać, iż każda instytucja kultury marzy o podobnej frekwencji i tak szerokiej skali międzynarodowej współpracy. W czym tkwi zatem „sekret” PMA-B? Czy uznanie miejsca pamięci za światowy Symbol Shoah wystarczy, by odnieść „sukces”? Co skrywają struktury tak potężnej instytucji, w jaki sposób udało się logistycznie zapanować na jednym z największych na świecie obiektów chronionych Konwencją UNESCO? Czy PMA-B, które na pierwszy rzut oka nie wymaga zabiegów marketingowych; potrzebna jest jakakolwiek strategia zarządzania i czy w ogóle istnieje przestrzeń zarządzania dziedzictwem? W referacie omówione zostaną zagadnienia związane z rolą i wpływem autentyzmu miejsc pamięci i muzeów martyrologicznych na kształtowanie tożsamości współczesnego człowieka. Zaprezentowane zostaną wyniki autorskich badań przeprowadzonych w 2013 r. z polską i niemiecką młodzieżą bezpośrednio po wizycie w Muzeum Auschwitz-Birkenau. Badania pilotażowe miały za zadanie przyjrzeć się młodym ludziom – Polakom i Niemcom, środowisku, w jakim się wychowali, edukacji szkolnej, której doświadczyli, co o niej myślą oraz przede wszystkim ich postawom i przemyśleniom wywołanym w momencie zetknięcia z autentyzmem pozostałości po obozie. Podczas wystąpienia zostanie również podjęty wątek dotyczący jednego z głównych filarów planu strategicznego Muzeum, jakim jest ochrona zbiorów i konserwacja architektonicznych pozostałości poobozowych (Globalny Plan Konserwacji i Zachowania Miejsca Pamięci Auschwitz-Birkenau; Kapitał Wieczysty Fundacji Auschwitz-Birkenau; 18 Filarów Pamięci).
4
PANEL II Specyfika zarządzania dziedzictwem poprzemysłowym – prowadzący: dr inż. arch. Piotr Gerber (Politechnika Wrocławska)
mgr Michał Suszczewicz Uniwersytet Wrocławski/ Zakład Geografii Społeczno-Ekonomicznej [email protected]
Atrakcja turystyczna czy składowisko gruzu? Zagospodarowanie dziedzictwa kulturowego wybranych garnizonów poradzieckich w landzie Brandenburgia (Niemcy) Od opuszczenia garnizonów przez wojska radzieckie minęło 20 lat. Przez ten czas w wielu miejscowościach, w których stacjonowały, przeprowadzono aktywną rekonwersję funkcjonalną. Przekształcono tereny dotychczas wykorzystywane w celach militarnych na miejscowości cywilne. Jednakże wiele garnizonów dotychczas pozostało niezagospodarowanych. Puste blokowiska, koszary i opuszczone budynki socjalne, choć ogrodzone i pilnowane, nadal są gotowe do przekształceń funkcjonalnych i zamieszkania w przyszłości. W takich miejscach do chwili obecnej na ścianach widnieją hasła opiewające chwałę Związku Radzieckiego i jego bohaterów. Problemem jest zasadność zachowania dawnych garnizonów w niezmienionym kształcie, czy nawet ich aktywnej promocji kosztem zagospodarowania i zysku ekonomicznego z tytułu sprzedaży. Celem wystąpienia jest ukazanie przemian wybranych garnizonów poradzieckich w landzie Brandenburgia w ramach zagospodarowania dziedzictwa kulturowego pozostawionego przez stacjonujących tam żołnierzy.
mgr Jarosław Klaś Uniwersytet Jagielloński w Krakowie/ Instytut Kultury Ochrona dziedzictwa kulturowego Nowej Huty – między teorią a praktyką
Celem referatu jest przedstawienie oraz próba oceny skuteczności form ochrony zabytków stosowanych w odniesieniu do nowohuckiego dziedzictwa kulturowego. Temat zostanie przeanalizowany na podstawie dokumentacji pozyskanej z Biura Miejskiego Konserwatora Zabytków, dostępnej literatury, doniesień prasowych oraz własnych obserwacji autora. Omówione zostaną zarówno już stosowane w Nowej Hucie formy ochrony (wpisy do rejestru zabytków, ustalenie ochrony w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego), jak i te postulowane (uznanie za pomnik historii, utworzenie parku kulturowego). Zaprezentowany zostanie również stan procedury wpisu Nowej Huty na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Całość omówionego materiału zostanie skonfrontowana ze stanem obecnym obiektów, których dotyczy wymieniona dokumentacja. Wnioski mogą być pomocne w dalszej i coraz skuteczniejszej ochronie dziedzictwa kulturowego Nowej Huty.
mgr Agnieszka Pudełko Uniwersytet Jagielloński/ Instytut Kultury [email protected]
Zarządzanie dziedzictwem poprzemysłowym – przykład Eksploseum w Bydgoszczy
W ostatnich latach w Polsce niszczejące przez długi czas zakłady przemysłowe stają się obiektem zainteresowania nie tylko eksploratorów, starających się odkrywać nieznane i opuszczone zakątki, ale także instytucji publicznych, które zajmują się ochroną i opieką nad zabytkami (takich jak muzea czy
5
służby konserwatorskie). Coraz częściej w przestrzeniach postindustrialnych lokowane są siedziby instytucji z branży kreatywnej i organizowane są wydarzenia kulturalne. Przestrzenie poprzemysłowe stają się modne. Czy możliwe jest jednak zachowanie klimatu niedostępnego, opuszczonego i tajemniczego zakładu poprzemysłowego, tak pociągającego wszelkich urban explorerów, w powszechnie dostępnej atrakcji turystycznej? Exploseum w Bydgoszczy, ulokowane w dawnej Fabryce DAG udowadnia, że jest to możliwe. Przykład Exploseum stanie się punktem wyjścia do refleksji na temat zarządzania dziedzictwem poprzemysłowym w Polsce.
PANEL III Nowe technologie w zarządzaniu dziedzictwem kulturowym – prowadzący: dr hab. Roman Batko (Uniwersytet Jagielloński)
mgr Jakub Stadnik Uniwersytet Muzyczny Fryderyka Chopina w Warszawie/Katedra Reżyserii Dźwięku [email protected]
Restauracja dźwięku w polskich filmach przedwojennych. Nowa metoda digitalizacji ścieżki optycznej
Prelekcja (prezentacja) na temat restauracji dźwięku w pierwszych polskich filmach dźwiękowych nakręconych w latach 30-tych ubiegłego wieku. Przedstawia artystyczne i techniczne założenia przyjęte w celu przeprowadzenia prac restauratorskich. Zdaniem prelegenta całość prac związanych z restauracją dźwięku jest przede wszystkim zadaniem artystycznym, rozpoczynającym się już w momencie doboru metody przeprowadzenia procesu digitalizacji ścieżek optycznych. Na dowód tej tezy zaprezentuje on własną metodę digitalizacji materiałów filmowych z zastosowaniem procesu analizy graficznej skanów klatek filmowych o wysokiej rozdzielczości oraz efekty uzyskane tą metodą. Prelekcja opiera się na własnych doświadczeniach prelegenta z pracy nad restauracją dźwięku w polskich filmach przedwojennych prowadzonych we współpracy z Filmoteką Narodową oraz z prowadzonej działalności naukowej na Wydziale Reżyserii Dźwięku związanej z przygotowaniem pracy doktorskiej na temat restauracji dźwięku.
mgr Łukasz Maźnica Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, Wydział Gospodarki i Administracji Publicznej [email protected]
Digitalizacja dóbr kultury – świadomość i popyt zgłaszany przez polskich internautów
Do niedawna digitalizacja dóbr kultury postrzegana była jako narzędzie do ochrony dziedzictwa kulturowego. Na tym kończyła się jej rola. Obecnie obraz ten ulega zmianie. Digitalizacja zaczyna być postrzegana jako proces o doniosłym znaczeniu społeczno-ekonomicznym. W ogólnoświatowy trend cyfryzacji dziedzictwa kulturowego wpisuje się także Polska. M.in. MKiDN prowadzi dwa rządowe programy nastawione na digitalizację i udostępnianie dóbr kultury. Realny wpływ cyfrowego dziedzictwa na rozwój społeczny i gospodarczy zależy jednak nie od liczby programów (i przeznaczanych na nie środków), a raczej od tego, na ile zostanie ono włączone w praktyki społeczne Polaków. W wystąpieniu przedstawione zostaną informacje na temat sposobów korzystania z cyfrowego dziedzictwa w Polsce. Zaprezentowane zostaną najważniejsze dane, obrazujące poziom świadomości Polaków, jeśli chodzi o trwający proces digitalizacji kultury. Omówiony zostanie także popyt zgłaszany
6
przez internautów na różne rodzaje cyfrowego dziedzictwa. Zagadnienia te zostaną przedstawione w kontekście zróżnicowania występującego pomiędzy różnymi grupami wiekowymi. Dane zaprezentowane w wystąpieniu pochodzić będą z reprezentatywnych badań ilościowych zrealizowanych w 2015r. Badania – metodą CAWI – autor zrealizował na próbie 1000 internatów w ramach projektu badawczo-kontrolnego „Cyfrowa kultura dla obywateli ekultura.org”.
mgr Aneta Maj niezależna badaczka [email protected]
Digitalizacja 3D/360º dóbr kultury etapem do wirtualnej rzeczywistości
W referacie przedstawia się aktualny stan digitalizacji dóbr kultury w zakresie prezentacji 3D/360º, omawiając jednocześnie stosowane techniki i technologie. Podano najciekawsze przykłady rozwiązań technologicznych zastosowanych do tworzenia wirtualnych muzeów. Zaprezentowane przykłady omówiono w aspekcie użyteczności dla odbiorców ze szczególnym uwzględnieniem komunikacyjnych urządzeń mobilnych (smartphone, iPod). Przedstawiono ogólnie problematykę wirtualnej rzeczywistości, jej kierunki rozwoju oraz dokonano analizy potencjalnych możliwości zastosowania rozwiązań z tej dziedziny do upowszechniania dóbr kultury.
mgr Katarzyna Wieczorek Uniwersytet Jagielloński/ Instytut Kultury [email protected]
Zdigitalizowane bazy fotografii jako współczesna forma ochrony i upowszechniania dziedzictwa kulturowego
Fotografia jest coraz bardziej doceniana jako dziedzina sztuki, a co ważniejsze, uznana za jedno z najistotniejszych źródeł informacji. Zdjęcia należą do najcenniejszych archiwaliów i najbardziej obiektywnych dokumentów historycznych. Fotografię tradycyjną cechuje nietrwałość, ale rozwój technologiczny wychodzi naprzeciw oczekiwaniom i proponuje nowe sposoby archiwizacji, czyli digitalizację, która jest właściwym przykładem współczesnej formy dbania o stare fotografie. Profesjonalnie opracowane cyfrowe archiwa zdjęć niosą za sobą podwójną korzyść — pozwalają zachowywać dziedzictwo kulturowe, a także poprzez dostępność w internecie, spełniają funkcję edukacyjną. W referacie „Zdigitalizowane bazy fotografii jako współczesna forma ochrony i upowszechniania dziedzictwa kulturowego” przedstawione zostaną przykłady skutecznie prowadzonych projektów digitalizacyjnych m.in. przez takie instytucje jak Muzeum Historii Fotografii, Fundację Archeologia Fotografii czy Fundację Sztuk Wizualnych.
Olga Kowalska i Joanna Stępniak Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie/ Gospodarka przestrzenna [email protected] [email protected]
Wykorzystanie narzędzi geoinformacyjnych do inwentaryzacji, waloryzacji i zarządzania zasobem nieużytkowanych leśnych cmentarzy ewangelicko-augsburskich na terenie Warmii i Mazur
W latach 2014 – 2015 zespół badawczy z SGGW w Warszawie zrealizował projekt „Inwentaryzacja, analiza i waloryzacja zasobu cmentarzy ewangelicko-augsburskich na terenie Nadleśnictwa Pisz.
7
Wytyczne do rewaloryzacji i ochrony”. Przedmiotem projektu było 37 nieużytkowanych cmentarzy, stanowiących ważny element dziedzictwa kulturowego regionu. Celem projektu była m.in inwentaryzacja obiektów z wykorzystaniem technik GPS, systemów GIS oraz tradycyjnych metod geodezyjnych. Inwentaryzacja obejmowała: zarejestrowanie dokładnej lokalizacji obiektów, ustalenie przebiegu granic, opis układu kompozycyjnego, detalu architektoniczny oraz informacji o nagrobkach. Głównym efektem prac jest aktualizacja bazy danych o obiektach. Jej forma pozwala na tworzenie dowolnych map tematycznych czy wykonywanie analiz związanych z wyznaczaniem przebiegu szlaków tanatoturystycznych. Ponadto wspomaga ona monitorowanie i aktualizację stanu zagospodarowania cmentarzy, a także zarządzanie ich zasobem.
Tomasz Michalak CMC Sp. z o.o. [email protected]
Nowe technologie – prezentacja wyników prac badawczych nad innowacyjnym systemem archiwizacji wieczystej materiałów audiowizualnych
Od 2012 roku Dział Badawczy CMC Sp. z o.o. prowadzi prace nad projektem „Opracowanie innowacyjnego systemu archiwizacji wieczystej materiałów audiowizualnych w formie cyfrowej metodą powierzchniową”. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka Działanie 1.4-4.1. Prace projektowe podjęto w odpowiedzi na zapotrzebowanie podmiotów publicznych zobligowanych do wieczystej archiwizacji materiałów audiowizualnych. Podmioty te, wobec wymagań określonych w Katalogu Dobrych Praktyk Digitalizacji opracowanym przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, stoją przed olbrzymim dylematem, którym jest brak wydajnych rozwiązań technicznych spełniających wszelkie kryteria bezstratnego przechowywania danych cyfrowych na nośnikach, które są najtrwalsze i nie będą wymagały zmiany technologii w najbliższym czasie. Takim nośnikiem jest taśma filmowa 35 mm (sprawdzona od 100 lat), ale niestety jej parametry techniczne zmuszają do naświetlenia każdego kolorowego i czarno-białego tonowego filmu na trzech taśmach / taśmie trzy razy dłuższej (separacja RGB), co ekonomicznie jest nieefektywne z uwagi na koszty jak i ilość koniecznego miejsca do przechowywania (trzykrotnie większe archiwa). Również dostęp do tak zachowanego materiału audiowizualnego jest utrudniony a jego ponowne przygotowanie do obejrzenia kosztowne i pracochłonne (trzykrotna digitalizacja, złożenie obrazu, rekonstrukcja, korekcja barwna lub gęstościowa, zmiana parametrów obrazu).
W związku z powyższym, głównym i najpilniejszym oczekiwaniem klientów było powstanie takiej technologii archiwizacji wieczystej, która zminimalizowałaby wszystkie wymienione zagrożenia: ekonomiczne, techniczne i kulturowe. Realizowany przez CMC projekt jest odpowiedzią na te oczekiwania. Najważniejsze wartości innowacyjnej metody archiwizacji wieczystej opracowanej przez CMC Sp. z o.o. w ramach przedstawianego projektu to: 1. Maksymalnie wydłużony czas przechowywania danych bez utraty jakichkolwiek informacji (od 400 do 1000 lat), 2. Duża odporność na czynniki zewnętrzne szczególnie w porównaniu z nośnikami zasilanymi prądem, 3. Olbrzymie obniżenie kosztów przechowywania danych, 4. Utrata części taśmy nie powoduje utraty całego zbioru (nadmiarowość).
Prace badawcze pozwoliły na opracowanie technologii i algorytmów kodowania przestrzennego dla danych cyfrowych, opracowania metod badania, specyfikacji technicznych, opracowanie technologii urządzeń kodujących i dekodujących oraz przebadanie działania wytworzonego produktu na przykładowych materiałach audiowizualnych.
8
Prace projektowe wykazały możliwość stosowania opracowanego rozwiązania do wieczystej archiwizacji także materiałów innych niż audiowizualne, w szczególności dokumentów, map, szkiców, zdjęć. CMC Sp. z o.o. pragnie zaprezentować wyniki prowadzonych badań jak najszerszemu gronu odbiorców, zainteresowanych skutecznymi metodami ochrony polskiego dziedzictwa kulturowego.
PANEL IV Prawne aspekty zarządzania dziedzictwem – prowadząca: dr Alicja Jagielska-Burduk
(Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
mgr Piotr Paweł Chabiera Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie/ Katedra Kultury Artystycznej [email protected] Dzieła sztuki w obliczu nielegalnego obrotu dobrami kultury. Aspekty prawne Opracowanie dotyczy ogólnego ujęcia problematyki zagrożenia przestępczością skierowaną przeciwko dobrom kultury. Dzieła sztuki jako dobra kultury stanowią dziedzictwo kulturowe narodu i z tego względu podlegają ustawowej ochronie ze strony państwa. Ochrona ta polega na podejmowaniu środków prawnych mających na celu przeciwdziałanie kradzieżom, nielegalnemu przywozowi i wywozowi dzieł sztuki poza granice państwa. W referacie podjęta zostanie problematyka związana z poważnym problemem o zasięgu globalnym jakim jest przestępczość skierowana przeciwko dobrom kultury. Statystyki policyjne wykazują, że w Polsce rokrocznie dokonuje się przeszło tysiąca przestępstw (kradzieży z włamaniem, kradzieży, niszczenia i uszkodzenia zabytków, paserstwa, wywozu zabytków za granicę bez wymaganego pozwolenia, podrabiania, przerabiania zabytków - fałszerstwa, oszustwa czy przywłaszczenia), co skutkuje utratą powyżej 2 tys. dzieł sztuki. W dobie powszechnej globalizacji, łatwości przemieszczania się i zaniku granic, przestępczość wobec dzieł sztuki w coraz większym stopniu przybiera charakter przestępczości międzynarodowej. Największa ilość nielegalnie wywożonych dzieł sztuki, szczególnie drogocennych i istotnych dla dziedzictwa kulturowego, pochodzi z zorganizowanej i zaplanowanej, przez osoby indywidualne lub grupy osób, działalności przemytniczej. Przeciwdziałaniem przestępstwom związanym z nielegalnym wywozem i obrotem dzieł sztuki nieustannie zajmują się odpowiednie instytucje administracji rządowej oraz m.in. takie służby jak straż graniczna, policja, służby celne i finansowe, wykorzystując dostępne metody i narzędzia. W opracowaniu omówiono aktualnie dostępne narzędzia służące do walki z przestępczością przeciwko dziełom sztuki (katalogi, bazy danych, systemy dokumentacji zabytków, rejestry dzieł zaginionych, znakowanie dzieł sztuki). Z uwagi na obszerny rozmiar problematyki opracowanie celowo zawężono do zaprezentowania najistotniejszych zjawisk związanych z przestępczością wobec ruchomych dóbr kultury i przeciwdziałaniu im.
9
mgr Żaneta Gwardzińska niezależna badaczka [email protected] Zarządzanie dziedzictwem a bankructwo przedsiębiorstwa not for profit sektora kreatywnego – wybrane aspekty prawne Problematyka niniejszego referatu koncentruje się na zagadnieniach związanych z bankructwem przedsiębiorstw not for profit sektora kreatywnego (tj. muzeów, galerii sztuki), na skutek którego następuje wszczęcie likwidacji lub procedury upadłościowej przedsiębiorstwa. Majątek nierentownego przedsiębiorstwa niekiedy stanowią dzieła sztuki, dobra kultury oraz zabytki. Ochrona tych składników materialnego dziedzictwa w sytuacji, gdy przedsiębiorstwo bankrutuje jest niedoregulowane w prawie polskim. Nie istnieje żaden przepis prawna upadłościowego i naprawczego odnoszący się wprost do zabytków, jednakże nie oznacza to, ze pozbawione są one w ogóle ochrony prawnej. W niniejszym artykule przedstawiona zostanie nie tylko analiza przepisów pranych dotyczących ochrony dziedzictwa, będącego własnością bankrutujących przedsiębiorstw, lecz również rola mecenatu państwa w tym procesie. Racjonalne zarządzanie dziedzictwem jest jednym z czynników wpływających na zwiększenie ochrony dziel sztuki i zabytków w procesie upadłości lub likwidacji przedsiębiorstwa sektora kreatywnego, w tym przedsiębiorstw not for profit.
mgr Katarzyna Schatt-Babińska Uniwersytet Łódzki/ Katedra Historii Sztuki [email protected] Zabytek w rękach prywatnych - ograniczenie prawa własności w praktyce W swoim referacie chciałabym przeanalizować akty prawne, które dotyczą zabytków pozostających w prywatnych rękach. Jest to oczywiście Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece oraz m.in.Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (DZ.U. 997 Nr 115 poz.741). Czy zawarte w aktach prawnych rozwiązania są dobre dla zabytków i ich właścicieli? Szczególną uwagę chciałabym zwrócić na zagadnienie „własności”. W literaturze przedmiotu często podejmowana jest kwestia ograniczenia prawa własności nieruchomości zabytkowej. Wskazuje się na występowanie tu konfliktu między szeroko rozumianym dobrem właściciela i jego konstytucyjnym prawem do korzystania z własności, a dobrem zabytku. Czy obecnie obowiązujące prawo wystarczająco chroni zabytki? Czy uniemożliwia wszczęcie przez właściciela działań destrukcyjnych dla zabytku? Wiele przykładów z całej Polski, choćby przypadek pałacu w Kopicach (woj. opolskie) czy willi przy ul. Zgierskiej 213 w Łodzi pokazuje, że prawo nie do końca spełnia swoją rolę ochrony zabytkowych posiadłości, które znajdują się w rękach prywatnych.
Bartosz Wilk Uniwersytet Szczeciński/ Wydział Prawa i Administracji [email protected] Źródło, cel i uzasadnienie szczególnej ochrony prawnej Pomników Zagłady Proponowany referat odnosił się będzie do szczególnej ochrony Pomników Zagłady. Za tym pojęciem rozumie się zabytki, które zostały enumeratywnie wymienione w ustawie z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady. Autor podczas referatu podzieli się wnioskami, płynącymi
10
z prowadzonego przez niego projektu badawczego pt. „Ochrona Pomników Zagłady w polskim systemie prawnym” w ramach programu „Diamentowy Grant”. Rozważania będą przede wszystkim dotyczyły odpowiedzi na pytanie o źródła i cel wprowadzenia szczególnych regulacji prawnych na podstawie wskazanej wyżej ustawy. Autor postara się zrekonstruować uzasadnienie celowości i konieczności obowiązywania obecnych regulacji – zwłaszcza czy przyjęcie tych regulacji było uzasadnione faktycznymi, praktycznymi względami. W drugiej kolejności rozważania będą odnosić się do zakresu przedmiotowego tej ustawy, obejmującego 8 wskazanych w jej przepisach zabytków. Autor postara się odpowiedzieć na pytanie, dlaczego szczególna ochrona dotyczy tylko wymienionych enumeratywnie w ustawie zabytków. W końcu, zostanie poddane analizie, czy w polskim systemie prawnym można wskazać jakaś inną – od Pomników Zagłady – grupę zabytków, podlegającą szczególnym regulacjom, a jeśli tak, to czym jest uzasadnione prawne wyszczególnienie takiej kategorii.
Konrad Szostek, mgr Katarzyna Zdeb Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie/ Instytut Archeologii [email protected], [email protected] Problematyka prawna ochrony założeń parkowo-dworskich w świetle zagadnienia własności dziedzictwa kulturowego – na wybranych przykładach obiektów z obszaru gminy Zalewo (pow. iławski, woj. warmińsko-mazurskie) Celem niniejszego referatu jest przedstawienie zagadnienia własności prywatnej dziedzictwa kulturowego na wybranych przykładach założeń dworsko-parkowych z terenu gminy Zalewo. Problematyka prywatnej własności dziedzictwa kulturowego – nieruchomego, dotycząca obiektów wpisanych do rejestru zabytków, jest skomplikowanym zagadnieniem. Z jednej strony są one obiektami podlegającymi izolacji, która wynika właśnie z przynależności do jednostki (osoby prywatnej czy też jakiejś wybranej grupy, np. wyznaniowej), a z drugiej strony zabytek ten nadal pozostaje dobrem wspólnym. Autorzy referatu postawili następujące pytania: Czy istnieje możliwość uratowania zabytku znajdującego się w rękach prywatnego właściciela? Czy rozwiązaniem takiego problemu jest ograniczenie prawa własności prywatnej na rzecz państwa w celu ochrony obiektów wpisanych do rejestru zabytków? Kto jest odpowiedzialny stan zabytków nieruchomych, wpisanych do rejestru zabytków i przed kim ponosi taką odpowiedzialność? W dalszych rozważaniach, które mają na celu odpowiedzenie na powyższe pytania, autorzy przestawią analizę sytuacji wybranych dziewiętnastowieczne założenia dworsko-parkowe znajdujących się na terenie gminy Zalewo, pow. Iławski (woj. warmińsko-mazurskie). Konfrontacja tych czterech obiektów być może pozwoli na przedstawienie optymalnej propozycji na zachowanie zabytków, będących własnością prywatną w sposób niegodzący w ich dostępność dla szerszej grupy odbiorców.
mgr Angelika Kosieradzka Politechnika Wrocławska/ Katedra Architektury Mieszkaniowej, Przemysłowej, Wnętrz, Ruralistyki, Krajobrazu, Sztuk Wizualnych i Systemów Konstrukcyjnych [email protected] Prawne aspekty ochrony i kształtowania krajobrazu w Polsce a w wybranych krajach Unii Europejskiej Za sprawą sporządzonej w 2000 r. Europejskiej Konwencji Krajobrazowej, problematyka ochrony i kształtowania krajobrazu stała się przedmiotem powszechnego zainteresowania. W przepisach
11
prawnych lub dokumentach planistycznych, niektórych państw Unii Europejskiej, pojawiły się nowe zapisy, podkreślające potrzebę zachowania cennych krajobrazów. Pomimo, że krajobraz stał się przedmiotem wielu debat politycznych i publicznych również i w Polsce, nie wpłynęło to na podjęcie w tym zakresie żadnych działań. Niniejszy artykuł stanowi przegląd stosowanych w Polsce i w wybranych krajach Unii Europejskiej mechanizmów prawnych służących kształtowaniu i ochronie krajobrazu. Analizując doświadczenia krajów Europy Zachodniej w zakresie prowadzonej przez nie polityki krajobrazowej, ukazano szereg niedoskonałości i braków w polskich przepisach prawnych. Wskazano również potrzebę zreformowania polskiego systemu planistycznego w kierunku wykształcenia, zintegrowanej z krajobrazem, polityki przestrzennej.
Wykład inauguracyjny II dnia konferencji
dr hab. Monika Murzyn-Kupisz Uniwersytet Ekonomiczny/ Katedra Historii Gospodarczej i Społecznej [email protected] Wartości przydawane dziedzictwu kulturowemu przez społeczność regionu. Przykład zespołu zamkowo-parkowego w Łańcucie Wartości obiektów dziedzictwa kulturowego są z reguły definiowane przez przekonanych o ich wyjątkowości, posiadających rozległą wiedzę, ekspertów: konserwatorów zabytków, historyków sztuki i innych specjalistów. Niekiedy prowadzi się też badania dotyczące postrzegania miejsc zabytkowych przez odwiedzających je turystów, którzy ujawniają swoje pozytywne postawy wobec zabytków przez sam fakt przebywania w ich pobliżu i doświadczania ich. Bardzo rzadko podejmowane są natomiast próby zdefiniowania i pokazania poprzez pryzmat jakich wartości patrzą na zabytki zwyczajni obywatele, mieszkańcy miasta lub regionu. Starając się wypełnić zaobserwowaną lukę badawczą w referacie zaprezentowane zostaną wyniki badań prowadzonych przez autorkę wśród mieszkańców Podkarpacia, dotyczących ich opinii na temat powodów, dla których należy łożyć środki finansowe na konserwację i utrzymanie jednego z najważniejszych miejsc zabytkowych regionu – zespołu zamkowo-parkowego w Łańcucie, a także funkcji i znaczenia obiektu dla tej grupy potencjalnych „konsumentów” dziedzictwa kulturowego. Wyniki badania ankietowego przeprowadzonego w 2014 r. w Rzeszowie (N=200) zostaną następnie zinterpretowane w kontekście teorii wartości dziedzictwa kulturowego proponowanych przez konserwatorów i ekonomistów.
WYKŁAD PATRONA KONFERENCJI
Karolina Fidyk Małopolski Instytut Kultury [email protected] Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego Małopolskie Dni Dziedzictwa Kulturowego to jedno z największych wydarzeń kulturalnych w Małopolsce. Podczas XVII edycji zaprezentowano zwiedzającym ponad 220 obiektów. Wiele z nich to zabytki nieudostępnione na co dzień do zwiedzania – pełniące inne funkcje niż turystyczne czy kulturalne. Jednak to właśnie tego typu zabytki cieszą się największym zainteresowaniem turystów, zgodnie z zasadą, że to co niedostępne dla wszystkich, jest najbardziej atrakcyjne. Obiekty trudno dostępne lub niedostępne wcale (zabytki będące w rękach prywatnych, zakłady pracy i inne placówki), prezentowane podczas Dni Dziedzictwa, przyciągają co roku zwiedzających, którzy mają
12
jednorazową i niepowtarzalną możliwość obejrzenia właśnie takich obiektów. Miejsca te stają się atrakcją, nierzadko większą niż zabytki dysponujące pełną ofertą turystyczno-kulturalną, ale na co dzień dostępne. W wystąpieniu poruszone zostaną kwestie dotyczące prezentacji zabytków na co dzień zamkniętych, które nie pełnią funkcji turystycznej.
PANEL V Ekonomia i zarządzanie dziedzictwem kulturowym – prowadząca: dr hab. Monika
Murzyn-Kupisz (Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie)
dr inż. arch. Marek Rawecki
Politechnika Śląska/ Katedra Urbanistyki i Planowania Przestrzennego
Plan zarządzania dla miejsca Światowego Dziedzictwa Auschwitz-Birkenau
Wpis byłego Auschwitz-Birkenau na Listę UNESCO nastąpił po 34 latach od zakończenia drugiej wojny
światowej. Przez kolejne lata funkcjonowały bez społecznego uzgodnienia arbitralne ustalenia stref
ochronnych mające w założeniu zachować autentyczny kontekst miejsca. Dzisiejszy brak akceptacji
mieszkańców Oświęcimia i Brzezinki dla wymogów konserwatorskich miejsca Światowego Dziedzictwa,
paradoksalnie, został wzmocniony rozporządzeniem rządowym z 1999 roku zmniejszającym strefę
ochronną do 100 metrów. Ta traktowana jest lokalnie jako obszar, do którego należy ograniczyć wszelkie
działania związane z ochroną kompleksu Auschwitz-Birkenau, pomimo identyfikacji wielu istotnych miejsc
byłego obozu zachowanych poza tym obszarem. Prezentacja analizuje uwarunkowania prawne
i procedury Listy UNESCO w kontekście ujawnionego w Oświęcimiu i Brzezince, w toku prac nad planem
zarządzania, głębokiego kryzysu zaufania społecznego do inicjatyw zewnętrznych i międzynarodowych
partnerów debat o Auschwitz.
mgr Agnieszka Szostak
Uniwersytet Jagielloński/ Instytut Kultury
Misja jako element zarządzania strategicznego muzeum
Muzea w Polsce rozwijają się dynamicznie podlegając intensywnym przemianom. Coraz więcej uwagi
poświęca się zagadnieniom ich zarządzania, w tym również misyjności. W potocznym rozumieniu pojęcie
misji utożsamiane jest z celami muzeów oraz głównym przedmiotem ich działalności. Przedmiotem
referatu jest analiza misji jako elementu zarządzania strategicznego muzeami. Poznanie skali zjawiska
formułowania misji przez polskie muzea (jak wiele z nich posiada sformułowaną misję?), oraz dokonanie
analizy treści misji, głównie w odniesieniu do celów określonych w ustawie o muzeach. W referacie
omówione zostaną wyniki przeprowadzonej analizy danych zastanych (przegląd stron internetowych
oraz Biuletynów Informacji Publicznej muzeów znajdujących się bazie Narodowego Instytutu
Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów).
13
mgr Weronika Pokojska
Uniwersytet Jagielloński/ Instytut Kultury
Miedzy inscenizacja a miejscem pamieci: dziedzictwo przedsiebiorstw w przestrzeni miejskiej
W referacie zostaną pokazane wyniki badan terenowych realizowanych w Wolfsburgu, w mieście, którego
historia jest równa historii jednego przedsiębiorstwa, gdzie przemysł motoryzacyjny zdecydowanie
wykracza poza teren fabryki i przenika do miejskiej codzienności. Celem wystąpienia jest pokazanie
różnych form interpretacji i zarządzania dziedzictwem, które mimo że związane z jedną firmą, staje się –
czy to za pomocą zainscenizowanych brandlands dominujących w układzie urbanistycznym, pomników,
czy poprzez wspieranie lokalnej działalności kulturalnej przez przedsiębiorstwo – dziedzictwem całej
społeczności.
mgr Michał Wójciak
Uniwersytet Jagielloński/ Instytut Kultury
Czy możemy wskrzesić dinozaury? – Rozważania na temat dziedzictwa w kontekście zarządzania
humanistycznego na podstawie analizy serii filmów o Parku Jurajskim
Historia stworzonego na bezludnej wyspie niezwykłego parku rozrywki, w którym głównymi bohaterami
są wskrzeszone dinozaury, to nie tylko przygodowa opowieść, ale i znakomity punkt wyjścia do rozważań
na temat kategorii dziedzictwa w kontekście zarządzania humanistycznego. Główny konflikt
poszczególnych części serii zapoczątkowanej w 1993 roku filmem Stevena Spielberga dotyczy przede
wszystkim aspektów etycznych związanych z ingerowaniem człowieka w naturalny ewolucyjny porządek.
Wyraźny jest także wątek finansowy. Pytanie o to czy ważniejszy jest potencjalny zysk, czy też
bezpieczeństwo ludzi szczególnie mocno wybrzmiewa w najnowszej produkcji „Jurassic World”. Bazując
na filmowej analizie warto zainicjować dyskusje na temat złożonego problemu jakim jest dbałość
o dziedzictwo i zadać pytanie, na ile tak naprawdę człowiek może i powinien wpływać na teraźniejszy
sposób postrzegania przeszłości?
mgr Michał Murzyn
Uniwersytet Jagielloński/ Instytut Kultury
Parki Kulturowe jako forma lokalnego zarządzania dziedzictwem. Przykład Zakopanego
Coraz popularniejszą formą ochrony zabytków w Polsce staje się uchwalanie na terenie gmin parków
kulturowych. Jest to także forma zarządzania lokalnym dziedzictwem przez lokalną społeczność. To sami
mieszkańcy, po zasięgnięciu jedynie opinii Konserwatora Wojewódzkiego, podejmują inicjatywę i tworzą
warunki ochrony, które następnie stają się aktem prawa miejscowego. Co prawda przyjmowane parki
pełnią rozmaite funkcje, często na pierwszy plan stawia się cele poza konserwatorskie, to w efekcie ich
ustanowienie prowadzi do poprawy jakości przestrzeni kulturowej.
14
PANEL VI Rola konserwacji zabytków w zarządzaniu dziedzictwem oraz zarządzanie dziedzictwem
niematerialnym – prowadzący: dr Andrzej Siwek (Narodowy Instytut Dziedzictwa)
mgr Helena Jadwiszczok-Molencka Uniwersytet Śląski/ Instytut Nauk o Kulturze i Studiów Interdyscyplinarnych [email protected] Styropianizacja, czyli odkąd zaczyna się zabytek
Wystąpienie ma celu wskazanie współczesnej idei styropianizacji budynków z punktu widzenia ochrony zabytków, kontekstu społecznego i kulturowego. Zaprezentowane zostanie współcześnie lansowane pojęcie zabytku wynikające z liberalizacji prawa budowlanego, ochrony ze względu na plan miejscowy, gminną i wojewódzką ewidencję zabytków oraz wpis do rejestru zabytków. Na podstawie przykładów zaprezentowane zostaną realizacje termomodernizacji budynków ze wskazaniem zmian zachodzących w przestrzeni miejskiej i samej architekturze.
mgr Magdalena Kędziora Uniwersytet Jagielloński/ Instytut Kultury [email protected]
Dzieje świątyni o trzynastu kopułach – o renowacji i zarządzaniu Cerkwią Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w Hrubieszowie
Historia Cerkwi Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w Hrubieszowie sięga lat 20. XVI wieku i trwa z nielicznymi przerwami do dnia dzisiejszego. Świątynia ta cechuje się wyjątkowością nie tylko ze względu na wielowiekową, bogatą historię i piękno wystroju, ale także z racji posiadania aż trzynastu kopuł, co czyni ją jedną z dwóch tak wyjątkowych cerkwi na świecie. Wraz z początkiem XXI wieku, za sprawą wieloletnich starań proboszcza Parafii Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny w Hrubieszowie, władz miejskich oraz społeczności lokalnej, Cerkiew przeszła kilkuletnią, gruntowną renowację wewnętrzną i zewnętrzną, stając się wyjątkowo atrakcyjnym obiektem na mapie turystycznej Hrubieszowa. Celem niniejszego wystąpienia jest wskazanie, jakie elementy wpłynęły na proces renowacji obiektu, jakie korzyści odnieśli poszczególni interesariusze oraz w jaki sposób proboszcz parafii, ks. Jan Kot, sprawuje opiekę nad świątynią z perspektywy zarządzania dziedzictwem.
mgr Joanna Pelczar Uniwersytet Jagielloński/ Instytut Kultury [email protected] Joik i duodji – zarządzanie dziedzictwem między granicami
Zarządzanie dziedzictwem to zadanie wymagające wysiłku na wielu płaszczyznach: intelektualnej, organizacyjnej, finansowej. W referacie do trudności dodam jeszcze życie między granicami czterech państw i czterech systemów prawnych, w nieprzyjaznej człowiekowi, mroźnej krainie. Tak wygląda sytuacja w Sápmi – ojczyźnie Saamów, leżącej na pograniczu Norwegii, Szwecji, Finlandii i Rosji. Choć mleko reniferów dawno zostało wyparte przez skondensowany proszek, dork zamieniono na nowoczesne
15
nieprzemakalne kurtki, a tradycyjne stroje Saamowie noszą tylko z okazji świąt, dziedzictwo (materialne i niematerialne) jest tu skutecznie chronione i wykorzystywane – to ogromny potencjał, przyciągający na daleką północ tysiące zafascynowanych tą nizwykłąkulturą badaczy i turystów.
Anna Słupianek Uniwersytet Jagielloński/ Instytut Archeologii [email protected] Zarządzanie i ochrona dziedzictwa kulturowego Indian Ameryki Północnej na przykładzie Południowego Zachodu Stanów Zjednoczonych
Sposób, w jaki traktowane jest materialne dziedzictwo kulturowe Indian Ameryki Północnej od dawna wzbudza kontrowersje i prowadzi do konfrontacji między Indianami, a światem nauki. Do owego dziedzictwa zaliczyć można nie tylko rękodzieło, czy artefakty archeologiczne, ale również pochówki oraz architekturę, w tym architekturę kamienną. By załagodzić spory zaczęto poszukiwać realnych rozwiązań dla współpracy nad rekonstrukcją przeszłości kultur indiańskich. Jeden z pierwszych aktów prawnych regulujących przepisy o ochronie dziedzictwa Indian, powstał dopiero w 1906 r., natomiast najważniejszym z nich była NAGPRA z 1990r. Referat ma na celu przybliżenie problematyki sposobów zarządzania oraz ochrony dziedzictwa kulturowego Indian, jak również przedstawienie owego zagadnienia od strony prawnej, szczególnie jeśli chodzi o region tzw. Południowego Zachodu USA, gdzie znajduje się bardzo duża ilość stanowisk archeologicznych, w pewnej części dostępna także dla turystów.
Agata Lizak Wyższa Szkoła Prawa i Administracji Przemyśl-Rzeszów, Zamiejscowy Wydział Prawa i Administracji w Rzeszowie [email protected] Społeczna opieka nad zabytkami i jej rola w zarządzaniu dziedzictwem
Celem artykułu jest przeanalizowanie roli społecznej opieki nad zabytkami w zarządzaniu dziedzictwem dawniej, współcześnie i w perspektywie przyszłości oraz odpowiedź na pytanie, dlaczego dziś ta instytucja jest coraz mniej popularna. W tekście przedstawiono rys historyczny idei społecznej opieki nad zabytkami, która niegdyś tworzyła podwaliny pod rozwój nowoczesnych rozwiązań z zakresu opieki nad zabytkami i która w dużym stopniu pozwoliła na przetrwanie polskiego dziedzictwa kulturowego w trudnych historycznie czasach. Przeanalizowano również postanowienia aktów prawnych dotyczące społecznej opieki nad zabytkami. Zdecydowano się nie tylko na rozważania de lege lata, ale również na przedstawienie dawnych rozwiązań prawnych. Poza aspektem teoretycznym skupiono się także na analizie praktyki funkcjonowania norm prawnych dotyczących omawianego zagadnienia, a za przykład posłużyła działalność społecznych opiekunów zabytków w wybranych miastach południowo-wschodniej części Polski.