kraj pardubicki katalog turystyczny

Grafický manuál loga pro Destinační společnost Východní Čechy

www.czechy-wschodnie.info

Kraj PardubickiKatalog turystyczny

Grafický manuál loga pro Destinační společnost Východní Čechy

www.czechy-wschodnie.info

Kraj Pardubicki Katalog turystyczny

Destinační společnost Východní Čechynám. Republiky 12530 02 PardubiceTel.: +420 466 030 412E-mail: [email protected]: www.vychodni-cechy.org

Wydane przez: Destinační společnost Východní Čechy w roku 2012

DTP, mapy i tekst: PLANstudio, spol. s r.o., Pernerova 293/11, 186 00 Praha 8

Layout: Jiří Kanis (PLANstudio, spol. s r.o.)

Zdjęcia na okładce: zamek Litomyšl, Veselý Kopec – Karnawał, Orlickiego Królestwa Rowerowo- -Łyżworolkarskiego, Kladruby nad Labem – Stadnina (wszystkie Destinační společnost Východní Čechy)Zdjęcia: str. 1 – Svitavy, Králický Sněžník, Wieża Widokowa Tyrša Rozálka (wszystkie Destinační společnost Východní Čechy)photo.czechtourism.com, David Braunstein, archiwum Destinační společnosti Východní Čechy, Jaroslav Drobný, Martin Hurin, archiwum PLANstudio

Realizováno v rámci projektu Podpora turistického informačního systému v Pardubickém kraji, který je spolufinancován Regionálním operačním programem NUTS II Severovýchod

NIEPRZEZNACZONE DO SPRZEDAŻY

Pravidla publicityv rámci ROP SV

Příloha č. 10

Účinnost: 17. 12. 2007Datum zveřejnění: 17. 12. 2007


Příloha č. 10


Kraj Pardubicki 4-10Mapa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6-7Pakiety wrażeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8-10

Rejon turystyczny Pardubicko 11-26Mapa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12-13Pakiety wrażeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14-161 . Pardubice i okolica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17-212 . Lázně Bohdaneč i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21-233 . Přelouč i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23-254 . Holice i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

Rejon turystyczny Chrudimsko-Hlinecko 27-46Mapa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28-29Pakiety wrażeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30-311 . Chrudim i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32-352 . Heřmanův Městec i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36-373 . Seč i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37-424 . Skuteč i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42-455 . Hlinsko i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45-46

Rejon turystyczny Pogranicze Czeskomorawskie 47-66Mapa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48-49Pakiety wrażeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50-521 . Vysoké Mýto i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53-542 . Litomyšl i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54-583 . Polička i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58-614 . Svitavy i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61-635 . Moravská Třebová i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64-66

Rejon turystyczny Orlickie Góry i Podorlicko 67-90Mapa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68-69Pakiety wrażeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70-721 . Orlicko-Třebovsko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73-752 . Choceň i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75-783 . Orlicko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78-814 . Lanškroun i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81-825 . Rychnovsko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82-846 . Kostelecko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84-857 . Dobruška i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86-878 . Orlickie Góry – Część Grzbietowa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87-90

Rejon turystyczny Kralicki Śnieżnik 91-100Mapa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92-93Pakiety wrażeń . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94-961 . Králíky i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97-992 . Dolní Morava i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99-100

Indeks 101-104

Spis treści

3

Akcja Cihelna

Uzdrowisko Lázně Bohdaneč

Zamek Litice

Żelazne Góry (CHKO) Rezerwat Przyrody Čtyři palice

4

Kraj Pardubicki

5

6

Kraj Pardubicki

©

0 2 4 6 8 10 km

7

Kraj Pardubicki

Lot przez świat Pardubickim Krajem Wycieczka jednodniowa: wiosna – jesień Pardubice, Litomyšl

Przyjazd do Pardubic w godzinach dopołudniowych. Zwiedzanie historycznego centrum miasta – ścieżka edukacyjna Viléma z Pern- štejna – możliwość wypożyczenia przewodnika audio w turystycznym centrum informacyjnym. • Wizyta w Muzeum Wschodnich Czech na zamku w Pardubicach – sale rycerskie i ekspozycje stałe (wyroby szklane, broń, zabawki i inne). • Przejazd do Litomyšle – ok. 60 minut. Zwiedzanie zamku (zabytek UNESCO) – możliwość wyboru spośród 5 tras do zwiedzania. • Zwiedzanie historyczne-go centrum miasta – np. przez Smetanovo náměstí i uliczkę Váchalovą. • Relaks w ogrodach klasztornych.

Jazda na nartach pod Kralickim Śnieżnikem Wycieczka jednodniowa – sezon zimowy Dolní Morava, Kralicki Śnieżnik Przyjazd do centrum na Dolní Moravě w godzinach dopołudniowych. • Jazda na nartach na stokach ośrodka narciarskiego na Dolní Moravě wraz z najbardziej stromą trasą zjazdową w Czechach. • Dla jeżdżących na biegówkach wycieczka na grzbiety masywu Kralickiego Śnieżnika lub możliwość przyłączenia się do Jesionickiej Magistrali Narciarskiej – łącznie w okolicy około 50 kilometrów utrzymywanych tras. • Dla niejeżdżacych na nartach w celu uatrakcyjnienia pobytu przygotowano oświetlony tor saneczkowy lub całoroczny tor zjazdowy. Zabawa z „adrenaliną” na wieży przygód ze ścianką wspinaczkową i innymi „adrenalinowymi” atrakcjami.

Rozejrzyj się po Kraju Pardubickim Pobyt weekendowy – sezon letni Żelazne Góry, lasy rekreacyjne Podhůra, Chrudim, Košumberk, Toulovcovy maštale

1. dzień: Przyjazd do Třemošnice w godzinach dopołudniowych. Ruiny zamku Lichnice – z wieży zamkowej rozciąga się prze- piękny widok na okolicę pod Żelaznymi Górami. • Przejazd do lasów rekreacyjnych Podhůra – ok. 30 minut. • Spacer ścieżkami do wieży widokowej Bára II lub do Kociego Zamku – ścieżka edukacyjna, zewnętrzna siłownia, park li-nowy. • Przejazd do Chrudimi – ok. 10 minut. Zwiedzanie historycznego centrum miasta – możliwość wypożyczenia przewodnika audio w centrum informacyjnym, Regionalne Muzeum w Chrudimi, Muzeum kultur lalkarskich, Kościół Wniebowstąpienia Najświętszej Marii Panny na Resselově náměstí. Zakwaterowanie w którymś z hoteli lub pensjo-natów w Chrudimi – więcej na stronach internetowych www.chrudimsky.navstevnik.cz.2. dzień: Przejazd do Luže – ok. 30 minut. • Zwiedza-nie ruin zamku Košumberk i muzeum zamkowego – ruiny wcześniejszego gotyckiego zamku z początku XIV wieku, który w XVI wieku został przebudowany w stylu renesan-sowym. Z wierzchołka murów obronnych roztacza się piękny widok na okolicę. Możliwość zwiedzania kościoła pielgrzymkowego Marii Panny Nieustającej Pomocy na Chlumku w Luži. • Przejazd do Boru u Skutče, miejsce wyjścia na spacer w Toulovcových maštalích – ok. 15 minut. • Toulovcovy maštale – rezerwat przyrody z wyjątkowym systemem piaskowcowych tworów skalnych, parowami i głębokimi dolinami. Wieża widokowa Terezka, Toulovco-va wieża widokowa – wieże widokowe w okolicach Toulov-cových Maštalí dostarczają możliwości długich obserwacji. Park linowy Podhůra

8

Kraj Pardubicki

Skorzystaj w pełni ze sportów zimowych Pobyt weekendowy – sezon zimowy Buková hora, Čenkovice, Červená Voda, Dolní Morava, Kralicky Śnieżnik, Suchý vrch

1. dzień: Przyjazd do centrum na Dolní Moravě w godzinach dopołudniowych. • Jazda na nartach na stokach ośrodka narciarskiego na Dolní Moravě wraz z najbard-ziej stromą trasą zjazdową w Czechach. • Dla jeżdżących na biegówkach wycieczka na grzbiety masywu Kralickiego Śnieżnika lub możliwość przyłączenia się do Jesionickiej Magistrali Narciarskiej – łącznie w okolicy około 50 kilometrów utrzymywanych tras. • Dla niejeżdżacych na nartach w celu ubarwienia pobytu przygotowano oświetlony tor saneczkowy lub całoroczny tor zjazdowy. • Zabawa z „adrenaliną” na wieży przygód ze ścianką wspinaczkową i innymi „adrenalinowymi” atrakcjami. • Zakwa-terowanie w którymś z hoteli lub pensjonatów na Dolní Moravě – więcej na stronach internetowych www.kralickysneznik.net.2. dzień: Przejazd do Červené Vody – ok. 20 minut. • Jazda na nartach po połąc-zonych stokach ośrodka narciarskiego w Červené Vodě i Čenkovicach. • Dla nar-ciarzy biegowych wycieczka po grzbietach południowej części Gór Orlickich – przez Bukovou horu, Červenovodské sedlo i Suchý vrch – w okolicy aż 65 kilometrów tras utrzymywanych urządzeniami najnowszej generacji. • Możliwość wypróbowania snowparku dla miłośników stylu freestyle. • Różnorodne tereny odpowiednie dla zaawansowanych i początkujących narciarzya także dla rodzin z dziećmi.

To najlepsze z Kraju Pardubickiego Przedłużony weekend: wiosna – jesień Kladruby nad Labem, Litomyšl, Nasavrky, Nové Hrady, Pardubice, Veselý Kopec

1. dzień: Przyjazd do Kladrub nad Labem w godzinach dopołudniowych. • Zwiedzanie Stadniny Narodowej w Kladru-bach nad Labem (narodowy zabytek kultury), która wsławiła się hodowlą koni starokladrubskich. • Możliwość przejażdżki powozem na terenie i okolicach stajni. • Przejazd do Pardubic – ok. 30 minut. • Zwiedzanie historycznego centrum miasta – ścieżka edukacyjna Viléma z Pernštejna (możliwość wypożyczenia przewodnika audio w turystycznym centrum informacyjnym). Wizyta w Muzeum Wschodnich Czech na zamku w Pardubicach – sale rycerskie i ekspozycje stałe (wyroby szklane, broń, zabawki i inne). Zakwaterowanie w jednym z hoteli/pensjonatów w Pardubicach – więcej informacji na stronie internetowej www.ipardubice.cz, lub bezpośrednio w centrum informacyjnym Pardubice.2. dzień: Przejazd do Nových Hra-dů – ok. 45 minut. • Nové Hrady – zwiedzanie unikalnego pałacu ro-kokowego nazywanego czeskim Wer-salem. • Zwiedzanie Pierwszego Czeskiego Muzeum Cyklistyki (setki eksponatów od historycznych welocy-pedów po nowoczesne profesjonalne sprzęty). • Przejazd do Litomyšle – ok. 20 minut. • Zwiedzanie zamku Litomyšl (zabytek UNESCO) – możli-wość wyboru spośród pięciu tras do zwiedzania. • Zwiedzanie histo-rycznego centrum miasta – Smetanovo náměstí i uliczka Váchalova, wzgórze zamkowe. • Relaks w ogrodach klasztornych.

Dolní Morava – centrum linowy

Veselý Kopec

9

Kraj Pardubicki

Zakwaterowanie w historycznym centrum Litomyšle – strona internetowa www.litomysl.cz, lub powrót do Pardubic.3. dzień: Przejazd do Nasavrk – ok. 45 minut z Litomyšle lub ok. 30 minut z Pardubic. • Zwiedzanie zamku w Nasvarkách z ekspozycją poświęconą byłej osadzie celtyckiej w tutejszym regionie. • Możliwość spaceru po trasie Celtyckiej Ścieżki w Żelaz-nych Górach, na której można znaleźć między innymi wieżę widokową Boiika (na wysokości 528 m n.p.m.) oferującą panoramicz-ny widok na masyw Králického Sněžníku oraz Karkonosze. • Przejazd do skansenu Veselý Kopec – ok. 20 minut. • Zwiedzanie terenu Zespołu Budowli Ludowych Vysočina na Veselém Kopci, w połowie lipca co roku odbywa się tu znana impreza Veselokopec-ký jarmark z bogatym programem kulturalnym i możliwością zakupu tradycyjnych wyrobów ludowych od rzemieślników.

Zamki i pałace Pardubickiego Kraju Przedłużony weekend: wiosna – jesień Lichnice, Slatiňany, Kunětická hora, Pardubice, Litice, Letohrad, Moravská Třebová, Svojanov

1. dzień: Przyjazd do Třemošnice w godzinach dopołudniowych. • Ruiny zamku Lichnice – z wieży zamkowej rozciąga się przepiękny widok na okolicę pod Żelaznymi Górami. • Przejazd do Slatiňan – ok. 30 minut. • Zwiedzanie pałacu i stadniny w Slatiňanech – ekspozycja pałacowa lub hipologiczna, stadnina. • Spacer po parku pałacowym oraz wokół wybiegu dla koni do Kociego Zameczku w lasach rekreacyjnych Podhůra (ścieżka edukacyjna do Kociego Zameczku), dla sprawniejszych nawet do wieży widokowej Bára z widokiem na Chrudim, Pardubice, Kuněticką horę, Góry Orlickie czy Karkonosze. • Przejazd na Kuně-tickou horu – ok. 30 minut.. • Zwiedzanie zamku Kunětická hora u Pardubic, także zwiedzanie lokalnego zoo w podzamczu. • Atrakcją w szczególności dla rodzin z małymi dziećmi jest Piernikowa Chałupka, gdzie odwiedzający mogą się dowiedzieć o historii i produkcji pierników. W ekspozycjach tego muzeum znajduje się ponad tysiąc pierników z Czech. • Zakwaterowanie w jednym z hoteli/pensjonatów w Pardubicach – więcej informacji na stronie internetowej www.ipardubice.cz, lub bezpośrednio w centrum informacyjnym Pardubice.2. dzień: Przejazd do zamku Litice – ok. 60 minut. • Zwiedzanie zamku Litice, który należy do najlepiej zachowanych zamków w Pardubickim Kraju i stoi na ogromnym wzgórzu oblewanym przez rzekę Divoká Orlice. • Przejazd do Letohradu – ok. 30 minut. • Zwiedzanie Twierdzy Orlice – nowo odrestaurowana twierdza średniowieczna. • Zwiedzanie Muzeum Rzemiosł w Letohradě – więcej tras do zwiedzania z przewodnikiem lub bez. W muzeum dla zwiedzających jest udostępniona restauracja i kryty taras. • Zakwaterowanie w Letohradě.3. dzień: Przejazd do Moravské Třebové – ok. 50 minut. • Zamek Moravská Třebova – należy do najbardziej znaczących zabytków renesansowych w Europie Środkowej. Znajduje się tu ekspozycja: Średniowieczna katownia, Laboratorium Alchemicz-ne mistrza Bonaciny, Skarby Mo-ravské Třebové, Jak się żyło na wsi, Kolorowa planeta. • Zwiedzanie miasta – możliwość zwiedzania z przewodnikiem centrum informa-cyjnego - centrum historyczne, Kal-waria. • Przejazd do Svojanov – ok. 40 minut. • Zamek Svoja-nov – jeden z najstarszych czeskich zamków królewskich, który prze-szedł rozległą rekonstrukcję, ofe-ruje ciekawe trasy zwiedzania oraz zwiedzanie wcześniej niedostęp-nych dla zwiedzających pomie-szczeń. • Przejazd do Poličky – ok. 20 minut. • Zwiedzanie mias-ta Polička – możliwość zwiedzania z przewodnikiem centrum infor-macyjnego - centrum historyczne, gotyckie miejskie mury obronne.

Kunětická hora Zamek Svojanov

10

Kraj Pardubicki

Rejon turystyczny Pardubicko

11

12


©

0 1 2 3 4 5 km

13


W poszukiwaniu sportu i historii w Pardubicach Wycieczka jednodniowa – sezon zimowy Pardubice

Przyjazd do Pardubic w godzinach dopołudniowych. • Dla miłośników klasycznej jazdy na nartach, przy korzystnych warunkach utrzymuje się trasy biegowe na torze wyścigowym. • Budynek krematorium (narodowy zabytek kultury) – zbudowany w stylu art deco wg projektu architekta Pavla Janáka. Nakręcono tu film „Palacz zwłok”, odwiedzający może porównać rzeczywistość z filmem. • Obszar pielgrzymkowy w Černé za Bory jest miejscem, które wcześniej było wy-korzystywane jako miejsce straceń i jest związane z II wojną światową i desantem grupy Silver A. • Odpo-cząć i pobawić się można korzystając z usług nowoc-ześnie wyremontowanego Aquacentrum w Pardubi-cach. • Po aktywnym dniu proponujemy odwiedziny w jednej z kawiarni lub restauracji w mieście.

W okolicach Kunětické hory Wycieczka jednodniowa – sezon letni Pardubice, Kunětická hora

Przyjazd do Pardubic w godzinach dopołudniowych. • Łódź wycieczkowa Arnošt z Pardubic, wypływa z Pardubic do Kunětic, skąd na Kunětickou horu jest to już tylko około półgodzinny spacer. Możliwość skorzystania z transportu własnego lub publicznego. • Zwiedzanie zamku Kunětická hora u Pardubic, także zwiedzanie lokalnego ZOO w podzamczu. • Atrakcją w szczególności dla rodzin z małymi dziećmi jest Piernikowa Chałupka, gdzie odwiedzający mogą się dowiedzieć o historii i produkcji pierników. W ekspozycjach tego muzeum znajduje się ponad tysiąc pierników z Czech. • W Muzeum Lotnictwa nazwanym na cześć lotnika Jana Kašpara w Kuněticích odwiedzający mogą podziwiać repliki różnych samolotów. • Entuzjaści adrenaliny z pewnością wypróbują ofertę centrum linowego przy kąpielisku na pardubickiej Cihelně. • Wizyta na kąpielisku na Cihelně w Pardubicach, które oferuje wiele letnich atrakcji.

Pardubice, Lázně Bohdaneč i Rybitví Pobyt weekendowy – całorocznie, sezon zimowy

1. dzień: Przyjazd do Pardubic w godzinach dopołudniowych. • Zwiedzanie histo-rycznego centrum miasta – ścieżka edukacyjna Viléma z Pernštejna (możliwość wypożycze-nia przewodnika audio w turystycznym centrum informacyjnym). • Zwiedzanie Muzeum Wschodnich Czech oraz galerii w zamku w Pardubicach – sale rycerskie i stałe ekspo-zycje (czeskie szkło, Orbis pictus, ekspozycja broni, pieniądze w Czechach 1520 do 1620, przyroda wschodniego Połabia, Było – nie było). • Galerię Wschodnich Czech można zwiedzać w Domu U Jonáše, gdzie znajduje się wiele wystaw i ekspozycji. • Budynek krematorium (narodowy zabytek kultury) – zbudowany w stylu art deco wg projektu ar-chitekta Pavla Janáka. Nakręcono tu film „Palacz zwłok”, odwiedzający może porównać rzeczywistość z filmem. • Teren pielgrzymkowy Zámeček z pomnikiem ofiar heydrichia-dy w Černé za Bory jest miejscem, które podczas II wojny światowej wykorzystywano jako miejsce egzekucji, jest ono także związane z desantem grupy Silver A. • Zakwaterowanie w jednym z hoteli/pensjonatów w Pardubicach – więcej informacji na stronie internetowej www.ipardubice.cz, lub bezpośrednio w centrum informacyjnym Pardubice.

14


2. dzień: Przejazd do Rybitví – ok. 10 minut. • Zwiedzanie miejscowości Rybitví – tu można obejrzeć dom kuzynów Veverków i ich wynalazek – pług. • Zwiedzanie miasta Lázně Bohdaneč architektura miejska J. Gočára, sanatorium, ścieżka edukacyjna – Okręg Gočára, Narodowy Rezerwat Przyrody wokół bohdanečských stawów, Kanał Opatovický lub przy korzy-stnych warunkach krótkie wycieczki rowerowe po oznaczonych trasach rowerowych.

W poszukiwaniu piękna Přeloučska Pobyt weekendowy – sezon letni Choltice, Přelouč, Kladruby nad Labem, Zdechovice, Svinčany

1. dzień: Przyjazd do Choltic w godzinach dopołudniowych. • Zwiedzanie pałacu i przyległego zwierzyńca, pomnik Boh-dana Jelínka, kapliczka świętego Jana Nepomucena, kaplica świętego Romediusa, słup morowy na rynku. • Spacer z Choltic do wieży widokowej Barborka – interesujące drewniane atrakcje dla dzieci i dorosłych. • W niedalekiej gminie Svojšice znajdują się ruiny zamku, który został spalony w trakcie wojny trzydziestoletniej. • Przejazd do Přelouče – możliwość zwiedzania różnych zabytków - kasa pożyczkowa na Masarykově náměstí, która wcześniej służyła jako kasa oszczędnościo-wa, kościół farny świętego Jakuba, pomnik Jana Dítěte, słup morowy na rynku, Łabski most z elektrownią wodną, która jest napędzana dwoma turbinami Kaplana o mocy 2340 kW. • Dla odważnych turystów na terenie TANK POWER jest przy-gotowany program „z adrenaliną”. Możliwość skorzystania z techniki wojskowej i oryginalne przeżycia. • Zakwaterowanie w jednym z hoteli/pensjonatów w Přelouči - więcej informacji na stronie internetowej www.ic-prelouc.cz.2. dzień: Kladruby nad Labem i okolice. • Możliwość na-turalnej kąpieli w stawie utworzonym po wyrobisku piasku Mělice. • Wycieczka do Stadniny Narodowej w Kladrubech nad Labem – hodowla koni, zwiedzanie stajni i wizyta w pałacu. • Zwiedzanie pałacu w Zdechovicích.

Pardubice, Dašice, Holice, Choltice, Přelouč Przedłużony weekend – sezon zimowy

1. dzień: Przyjazd do Pardubic w godzinach dopołudniowych. • Zwiedzanie historycznego centrum miasta – ścieżka edukacyjna Viléma z Pernštejna (możliwość wypożyczenia przewodnika audio w turystycznym centrum informacyjnym). • Zwiedzanie Muzeum Wschodnich Czech na zamku w Pardubicach – sale rycerskie i stałe ekspozycje (czeskie szkło, Orbis pictus, ekspozycja broni, pieniądze w Czechach 1520 do 1620, przyroda wschodniego Połabia, było – nie było). • Przejazd do Dašic - ok. 20 minut. Zwiedzanie miasta Dašice – rynek T.G. Masaryka, domy mieszczańskie, barokowy kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny, neorenesansowy obiekt młyna wodnego, plastyki świętego Wacława, świętej Barba-ry i świętego Norberta, browar Dašice.• Holice – zwiedzanie barokowego kościoła farnego świętego Marcina i nowo otwartego Muzeum Afrykańskiego Dr. Emila Holuba – ekspozycje są poświęcone wędrówkom po kontynencie afrykańskim.Powrót do Pardubic. • Zakwaterowanie w jednym z hoteli/pensjonatów w Pardubicach – więcej informacji na stronie internetowej www.ipardubice.cz, lub bezpośrednio w centrum informacyjnym Pardubice.2. dzień: Dla miłośników klasycznej jazdy na nartach, przy korzystnych warunkach utrzymuje się trasy biegowe na torze wyścigowym w Pardubicach. • Odpocząć i pobawić się można korzystając z usług nowocześnie wyremontowanego Aquacentrum w Pardubicach. • Po aktywnym dniu proponujemy odwiedziny w jednej z kawiarni lub restauracji w mieście. Wieczorny romantyczny spacer po historycznym centrum miasta nie pozostawi nikogo obojętnym.3. dzień: Przejazd do Choltic – ok. 35 minut. • Zwiedzanie pałacu (tylko z zewnątrz) i przyległego zwierzyńca pałacowe-go, pomnik Bohdana Jelínka, kapliczka świętego Jana Nepomucena, kaplica świętego Romediusa, słup morowy na rynku. • Wizyta w przyległej restauracji pałacowej, gdzie turysta może się schronić w trakcie brzydkiej pogody. • Przejazd do Přelouče – ok. 15 minut. Możliwość zwiedzania różnych zabytków - kasa pożyczkowa na Masarykově náměstí, która wcześ-

Piask Mělice

15


niej służyła jako kasa oszczędnościowa, kościół farny świętego Jakuba, pomnik Jana Dítěte, słup morowy na rynku, Łabski most z elektrownią wodną, która jest napędzana dwoma turbinami Kaplana o mocy 2340 kW.

Pardubicko w całej krasie Przedłużony weekend – sezon letni Dašice, Holice, Veliny, Pardubice, Kunětická hora, Lázně Bohdaneč, Rybitví

1. dzień: Przyjazd do Pardubic w godzinach dopołudniowych. • Zwiedzanie historycznego centrum miasta (Miejskie centrum zabytkowe Pardubice) – ścieżka edukacyjna Viléma z Pernštejna (możliwość wypożyczenia przewodnika audio w turystycznym centrum informacyjnym). • Zwiedzanie Muzeum Wschodnich Czech na zamku w Pardubicach – sale rycerskie i stałe ekspozycje (czeskie szkło, Orbis pictus, ekspozycja broni, pieniądze w Czechach 1520 do 1620, przyroda wschodniego Połabia, było – nie było). • Zwiedzanie zamku Kunětická hora u Pardubic, także zwiedzanie lokalnego ZOO w podzamczu. Dostępność – pieszo, komunikacja miejska, transport własny. • Atrakcją w szczególności dla rodzin z małymi dziećmi jest Piernikowa Chałupka. Tu odwiedzający może się dowiedzieć o historii i produkcji pierników. W ekspozycjach tego muzeum znajduje się ponad tysiąc pierników z Czech. W Muzeum Lotnictwa nazwanym na cześć lotnika Jana Kašpara w Kuněticích odwiedzający mogą podziwiać repliki różnych samolotów. • Teren pielgrzymkowy Zámeček z pomnikiem ofiar heydrichiady w Černé za Bory jest miejscem, które podczas II wojny światowej wykorzystywano jako miejsce egzekucji, jest ono także związane z desantem grupy Silver A. • Zakwaterowanie w jednym z hoteli/pensjonatów w Pardubicach – więcej informacji na stronie internetowej www.ipardubice.cz, lub bezpośrednio w centrum informacyjnym Pardubice.2. dzień: Przejazd do Rosic nad Labem – ok. 10 minut. • W tej skrajnej części miasta znajduje się Muzeum Kolejnictwa i Ekspozycja Komunikacji Miejskiej Rosice nad Labem, gdzie zainteresowani mogą poznać historyczne relikwie transportu kolejowego i komunikacji miejskiej. • Zwiedzanie miejscowości Rybitví – tu można obejrzeć dom rodzinny kuzynów Veverków i ich wynalazek – pług. • Zwiedzanie miasta Lázně Bohdaneč - architektura miejska J. Gočára, sanatorium, ścieżka edukacyjna – Okręg Gočára, Narodowy Rezerwat Przyrody wokół bohdanečských stawów, Kanał Opatovický, wycieczki rowerowe po oznaczonych trasach rowerowych. • Możliwość naturalnej kąpieli w stawie utworzonym po wyro-bisku piasku Hrádek. Zakwaterowanie w jednym z hoteli/pensjonatów w Lazních Bohdaneč – więcej informacji na stronie internetowej www.lazne.bohdanec.cz. 3. dzień: Przejazd do Dašic – ok. 15 minut. • Zwiedzanie miasta Dašice – rynek T.G. Masaryka, domy mieszczańskie, baro-kowy kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny, neorenesansowy obiekt młyna wodnego, plastyki świętego Wacława, świętej Barbary i świętego Norberta, browar Dašice i trasy rowerowe w okolicy. • Holice – zwiedzanie barokowego kościoła farnego świętego Marcina i nowo otwartego Muzeum Afrykańskiego Dr. Emila Holuba – ekspozycje są poświęcone wędrówkom po kon-

tynencie afrykańskim. • Miłośnicy spacerów na terenach zielonych mogą odwiedzić re-zerwat przyrody Buky u Vysokého Chvojna o powierzchni 5 hekta-rów, gdzie znajdą mies-zany pralas z ogromnymi egzemplarzami buków. • Wycieczki do Velin – wizyta w neobaroko- wym kościele świętego Mikołaja (zespól kościel-ny, dzwonnica i kostnica zbudowane w połowie XVIII wieku).

16


Ścieżka Viléma z Perštejna Dziesięć przystanków z tablicami informacyjnymi infor-mujących odwiedzających o najbardziej interesujących miejscach w centrum Pardubic. Są nimi na przykład Ty-ršovy sady, Pernštýnské náměstí, Náměstí Republiky czy kościół świętego Bartłomieja. Kolejne tablice informacyj-ne są umieszczone na przykład na renesansowym zam-ku pardubickim, dominancie miasta Zielonej Bramie lub Automatycznych Młynach. Ścieżka ma długość 2,5 kilo-metra. Jest przystosowana dla osób niepełnosprawnych, odpowiednia także dla osób na wózkach. Poszczególne tablice uzupełniają podstawowe dane w alfabecie Braila.

Pardubicki zamek (Muzeum CzechWschodnich i Galeria Czech Wschodnich)Początki pańskiej siedziby na zamku sięgają końca XIII wieku. Zamek przeszedł kilka przebudów, z których naj-bardziej znaczące rozpoczęli, pod koniec XV i na począt-ku XVI wieku panowie z Perštejna. Oryginalny zamek pr-zekształcili w pałac a wokół wybudowali nowe ogromne mury obronne. W ten sposób powstał przejściowy typ pomiędzy zamkiem a pałacem. Tak zachowanego i za-jmującego taką powierzchnię odpowiednika obiektu tego typu nie ma w Europie Środkowej. Wewnątrz pałacu pozostały bardzo cenne pozostałości wczesnorenesan-sowych malowideł naściennych, dwa stropy kasetowe a także elementy architektoniczne jak na przykład portal wejściowy. Zamek w roku 1560 kupiła Izba Królewska i przestał być siedzibą wielmożów. Znacznie zniszczony, po roku 1918 został wyremontowany przez Towarzystwo Muzealne. W chwili obecnej zamek jest siedzibą Muzeum Czech Wschodnich w Pardubicach, część pomieszczeń

1. PARDUBICE I OKOLICA

Pardubice – miejska starówkaPardubice to typ rezydencjalnego czeskiego mias-ta pańskiego, późnego gotyku i renesansu, którego rozwój budowlany i artystyczny miał miejsce w pierwszej połowie XVI wieku. Do terenu starówki należy historycz-ne centrum miasta, które wyznaczają oryginalne mury obronne i obszar zamku z obronnym systemem wałów oraz wcześniejszymi fosami wodnymi. Najokazalszym budynkiem rynku jest neorenesansowy ratusz, przed którym stoi barokowy mariański słup. Z fortyfikacji miej-skich zachowała się sześćdziesięciometrowej wysokości Zielona Brama.Z budowli kościelnych wyróżniamy kościół świętego Bartłomieja, następnie gotycki kościół Wniebowstąpi-enia Najświętszej Marii Panny czy kościół barokowy Matki Boskiej Bolesnej z rzeźbami M. B. Brauna.Na zachodniej elewacji Zielonej Bramy przedstawio-na jest Legenda Herbowa (wg projektu M. Alše). Ješek z Pardubic przy oblężeniu Mediolanu w roku 1158 ucie-kał z nieprzyjacielskiego oblężenia i przy przejeździe przez bramę miejską jej żelazna konstrukcja przecięła mu konia dokładnie na pół. Ješek nie chciał pozostawić konia na pastwę wroga, więc wziął go na ramiona i odniósł do obozu. Na pamiątkę tego czynu umieszczono w jego herbie połowę konia.

17


odpowiednie dla mniejszych wystaw grafiki, rysunku czy fotografii. Do celów wystawowych służą nie tylko same wnętrza zamku, ale także Dom u Jonasza.

Galeria Czech Wschodnich w Pardubicach – Dom u Jonasza (Dům u Jonáše)W Domu u Jonasza, obecnie znajdują się ekspozycje Ga-lerii Czech Wschodnich. Na parterze zachowało się cenne sklepienie piwniczne z początku XVI wieku. Fasadę domu zdobi duży plastyczny relief, którego dominantę tworzy postać biblijnego proroka Jonasza w paszczy wieloryba. Autorstwo tego dzieła przypisuje się miejscowemu rzeź-biarzowi Jakubovi Teplému, który był też twórcą zdobień kilku kolejnych domów.

Automatyczne MłynyPierwsze wzmianki o młynie znajdziemy już w roku 1586. Automatyczny młyn braci Winternitzów został zbudo-wany w latach 1909–1911 wraz z zakończeniem regu-lacji rzeki Chrudimki, równocześnie z uruchomieniem przeciwległej miejskiej elektrowni wodnej oraz z budową ważnego żelaznego mostu przez Chrudimkę. Budynek młyna zaprojektował architekt Josef Gočár i wg jego planów, w latach dwudziestych XX wieku odbyła się do-budowa. Monumentalny budynek Gočára, przypominają-cy romantyczny zamek, jest jednym z cennych dowodów realizacji nowoczesnej architektury podczas budowania obiektu produkcyjnego. Budynki młyna i siła są wpisane na listę narodowych zabytków techniki. Kompleks należy do dziesiątki największych urządzeń tego typu w Repub-lice Czeskiej.

Muzeum Kolejnictwa i ekspozycja MHDRosice nad LabemW budynku byłych wodociągów na dworcu w Ro-sicích nad Labem można znaleźć ekspozycję, któ-ra dokumentuje historię kolei przede wszystkim

wykorzystuje także Galeria Czech Wschodnich.W Muzeum Czech Wschodnich można zobaczyć stałą ekspozycję broni, pocztówek oraz liczne zbiory czeskiego szkła. Na zwiedzenie zasługują wczesnorenesansowe sale z unikalnymi naściennymi malowidłami. Do dziś zacho-wały się oryginalne fortyfikacje z rondlami podziałowymi. Pardubicki Zamek skrywa także jedną wielką tajemnicę – przeciwatomowy schron z lat 50-tych XX wieku, o którym krąży wiele fantastycznych historii. Schron jest schowany w wałach zamkowych i z pewnością był budowany jako ściśle tajne stanowisko dowódcze ochrony cywilnej dla 120 ludzi. W chwili obecnej jest otwarty do zwiedzania w każdą sobotę o godz. 10:00 i 15:00.Galeria Czech Wschodnich w Pardubicach przedstawia stałą ekspozycję sztuk pięknych. Regularnie odbywają się tu także wystawy. Obecnie, do celów wystawowych galeria wykorzystuje dwie duże sale połączone szeroki-mi schodami z przyległym foyer. Pomieszczenia, dzięki swemu reprezentacyjnemu charakterowi są odpowiednie przede wszystkim dla większych prezentacji, sala na pi-erwszym piętrze dla dużych kolekcji obrazów a sala ze sklepieniami na parterze do instalacji dzieł rzeźbiarskich i obiektów. Bardziej kameralne pomieszczenia foyer są

18


i malarskie zdobienia plasują kościół wśród unikanych zabytków kościelnych w XVI wieku.

Východočeské divadlo v PardubicíchTeatr Czech Wschodnich (VČD) to największa scena teatralna w mieście i równocześnie rodzima scena Teatru Czech Wschodnich Pardubice. Autorem projektu teatru jest architekt Antonín Balšánek. Kamień węgielny teatru pardubickiego został złożony uroczyście 16 maja 1907 a 11 grudnia 1909 Teatr Miej-ski w Pardubicach został otwarty. W zdobieniu teatru brali udział przede wszystkim artyści. Kurtynę i gzymsy na fasadzie teatru malował malarz akademicki František Urban. Autorem rzeźby Geniusza na czele budynku jest rzeźbiarz akademicki Bohumil Kafka, twórca największej rzeźby jeździeckiej na świecie – pomnika Żiżki na Vítkovie.30 marca 1931 teatr został poważnie uszkodzony przez pożar. Zniszczona została nie tylko scena, ale i kurtyna i magazyn dekoracji. Renowacja teatru kosztowała mias-to trzy czwarte miliona koron. W ostatnich latach VČD przeszło kilka kosztownych renowacji, zarówno wnętrz, jak i fasad historycznego budynku, które przywróciły mu oryginalne secesyjne piękno.VČD wiosną organizuje Grand Festiwal Śmiechu – prze- gląd konkursowy najlepszych czeskich i morawskich komedii, który zajął miejsce wśród znaczących festiwali teatralnych w Czechach.

Tor wyścigowyTor wyścigowy w Pardubicach jest co roku sceną naj-starszego i najważniejszego wyścigu w Europie konty-nentalnej, Wielkiej Pardubickiej steeplechase. Ze swoją tradycją historyczną należy do najbardziej znaczących klejnotów miasta. Po raz pierwszy Wielka Pardubicka odbyła się w roku 1874. Dzisiejsza forma wyścigów po-została z pierwszych lat powojennych, w historii wyści-gów kilkakrotnie zmieniał się kurs wyścigu i zmieniały się skoki. Wielka Pardubicka to bieg na odległość 6900 metrów

w regionie pardubickim oraz historię transportu miejskiego w Pardubicach. W pięciu odrębnych pomieszczeniach i ekspozycji zewnętrznej można zobaczyć wiele historycz-nych relikwii, na przykład urządzenia zabezpieczające, silniki, żuraw wodny, pulpit sterowniczy, wyposażenie mechaniczne, urządzenie do drukowania biletów i makie- ty lokomotyw. Muzeum prowadzi Pardubickie Sto-warzyszenie Historii Transportu Kolejowego, które organizuje wiele różnych ogólnodostępnych imprez – nostalgiczne jazdy historycznymi wagonami napęd- zanymi silnikami, historycznymi trolejbusami itp. Jazdy historycznych pociągów lub trolejbusów, zwiedzanie muzeum poza regularnymi godzinami otwarcia, można ustalić indywidualnie na zamówi-enie i zgodnie z osobistymi wymaganiami. Muzeum jest otwarte od maja do października.

Kościół św. BartłomiejaArchidziekański kościół świętego Bartłomieja kazał zbudować, na początku XVI wieku, Vilém z Pernštejna.

Nowa budowa późnobarokowego kościoła gotyckie-go miała służyć jako klasztor zakonu minorytów, który w Pardubicach, założył Vilém z Pernštejna przed roki-em 1514 oraz jako miejsce pochówku dla czeskiej gałę-zi rodu panów z Pernštejna. W roku 1532 kościół św. Bartłomieja definitywnie przejął rolę głównego kościoła farnego, zachowano jego funkcję grzebalną. Dominantę prezbiterium kościoła do dziś tworzy ogromny gro-bowiec z piaskowca, zakryty marmurowym kamieniem nagrobnym z figurą Wojciecha z Pernštejna w orygi-nalnej wysokości. W roku 1912 obiekt, na zachodniej stronie, uzyskał bogato zdobioną dobudowę, wykonaną przez architekta Dvořáka. Zachowany oryginalny układ

19


po II wojnie światowej. Góra Kunetická była niedostępna od roku 1973 do roku 1993. Dziś stało się z niej znaczące centrum kulturalne Pardubic. Zamek jest też narodowym zabytkiem kultury.Do najbardziej udanych przedsięwzięć należy letnia sce-na Teatru Wschodnich Czech w Pardubicach, na której na zamku corocznie odbywa się kilka przedstawień. Na terenie zamkowym ludzie mogą odwiedzać różnorodne imprezy okresowe jak np. jarmark rzemiosła, zjazd sokol-ników, historyczny pojedynek szermierczy i inne. Oczy-wistością są też śluby, rauty i uroczystości. W użytku jest także wspaniale wyposażona strzelnica łucznicza.Mówi się, że Kunetická Góra raz w roku się otwiera. W jej wnętrzu prawdopodobnie można przejść przez podziemny labirynt, który oprócz bogato zdobionych korytarzy tworzy ogromne sale ze złotymi stropami i ścianami wykładanymi drogimi kamieniami. We wspa-niałym labiryncie krążą widma oszukanych mnichów z pobliskiego klasztoru opatowickiego, który został spa-lony przez Husytów w roku 1420. Szukają skarbu który stracili z własnej winy.

Piernikowa ChałupkaOryginalnie Zameczek Myśliwski z roku 1882, któ-ry służy jako miejsce wycieczkowe dla wszystkich tych, którzy dotychczas nie przestali wierzyć w bajki. Ma tu siedzibę Urząd Rady Ministrów Hetmaństwa

a konie muszą pokonać 31 przeszkód. Najbardziej znany jest Wielki Taxis, który jest jedną z najcięższych przeszkód świata. Obecnie na Pardubickim torze odbywa się 10 dni wyści-gowych rocznie, co oznacza niecałe 90 gonitw rocznie. Tor specjalizuje się w gonitwach steeplechase cross coun-try, ale odbywają się tu także klasyczne steeplechase i go-nitwy po równym terenie, których ukoronowaniem jest odbywający się co roku pardubicki St. Leger. Tor moż-na oglądać nie tylko na wyścigach, ale także poza nimi z przewodnikiem. W zimie można go objechać na nartach biegowych.

Budynek krematorium Janáka w PardubicachNajbardziej znana zrealizowana rondokubistyczna bu-dowla architekta Pavla Janáka z lat 1921 do 1923 uzu-pełniona funkcjonalistycznym kolumbarium Karla Řepy

z roku 1935 i dobudówką technologiczną z lat dziewięćd-ziesiątych XX wieku. U podstawy głównych schodów, budowli krematorium strzegą dwaj słudzy niosący świ-atło autorstwa rzeźbiarza K. Lenharta. Sala obrzędowa o wysokości ośmiu i pół metra jest ozdobiona malarstwem profesora J. Kyselego. Krematorium stoi w głównej osi zachodniej, nowszej części pardubickiego cmentarza miej-skiego. W ostatnich latach doszło do gwałtownej zmiany technicznej i budowlanej krematorium. Budynek „zagrał” w filmie reżysera Juraja Herza „Palacz zwłok”.

Zamek na Kunetickiej GórzePóźnogotycki zamek sławnego rodu Perštejn powstał dzięki przebudowie starej fortyfikacji na przełomie XV i XVI wieku. Był to ogromny zamek o dwóch wieżach ze skomplikowanym systemem murów obronnych. Pod ko-niec wojny trzydziestoletniej zamek był mocno zniszczony przez szwedzkie wojska. Dopiero w latach dwudziestych XX wieku przebiegła częściowa przebudowa zamku wg projektu D. Jurkoviča. Jego odnowa była kontynuowana

20


heydrichiady, symbolizują dwa pomniki w formie pias-kowcowych ciosanych kamieni z plastycznymi reliefami. Obszar jest miejscem pamięci, w izbie pamięci wystawi-ono dokumenty z tamtych czasów.

2. LÁZNĚ BOHDANEČ I OKOLICE

Lázně BohdanečUzdrowisko Lázně Bohdaneč leży w przepięknym śro-dowisku Niziny Połabskiej. Jest oddalone zaledwie o 8 ki-

lometrów od Pardubic. Architektura miasta jest w istotny sposób znaczona ideami Josefa Gočára, prawdopodob-nie najbardziej uzdolnionego i najbardziej produktywne-go architekta pierwszej połowy XX wieku. Uzdrowis-ko Bohdaneč jest centrum gospodarki rybnej. Miasto w roku 1963 uzyskało status miasta uzdrowiskowego.Leczy się tutaj choroby wad postawy, otyłości i nadwa-gę, stany pooperacyjne i pourazowe. Uzdrowisko oferu-je leczenie solankowe, elektroterapię, wodolecznictwo, masaże itd.Herb miasta powstał wg legendy. Żołnierzom z Bohdanče, przy udziale w wyprawie do Włoch w wojsku księcia Wła-dysława II, udało się jako pierwszym pokonać mediolańskie

Piernikowego z Muzeum Piernika i Bajek „Piernikowa Chałupka” otwartym cały rok, z wieloma atrakcjami dla rodziców z dziećmi. Można tu zobaczyć historię pierni-ka pardubickiego, wystawę pierników, można usłyszeć opowieści o Piernikowej Chałupce oraz przeżyć wizytę w strasznym bajkowym lesie. Tam każdy na własnej skórze musi wypróbować jak to było, gdy Jaś i Małgosia wędrowali do piernikowej chałupki. Można zajrzeć pod pokrywkę produkcji staroczeskich dekoracyjnych pier-ników pieczonych w wycinanych formach oraz dowied-zieć się wielu interesujących rzeczy o tym starym, częściowo zapomnianym rzemiośle naszych przodków. Muzeum jest otwarte cały rok oprócz okresu pomiędzy 6 stycznia a 2 lutego.

Muzeum Lotnictwa Jana KašparaMuzeum uzyskało swoją nazwę po pionierze czeskiej awioniki i najbardziej znanym z pierwszych czeskich konstruktorów lotniczych i pilotów Janie Kašparze. Ten pardubicki rodak wsławił się w szczególności swoimi pionierskimi wielkimi lotami. Częścią zbiorów muzeum są unikalne repliki samolotów z okresu początku awio-niki oraz repliki angielskich, francuskich i niemieckich samolotów wojskowych z pierwszej i drugiej wojny świ-atowej. Eksponaty uzbrojenia czechosłowackiej armii można znaleźć w oryginalnych podziemnych schronach, zwanych „ulami”. Można się nawet poczuć jak pilot zasi-adając za sterami miga. Przy dobrej pogodzie występuje Latający Cyrk.

Obserwatorium astronomiczne Artura KrauseObserwatorium astronomiczne Artura Krause zostało otwarte 31.03.1992 i nawiązuje do tradycji historycznej popularyzacji astronomii w Kraju Pardubickim roz-poczętej pod koniec XIX wieku przez barona Artura Krause. Jego głównym zadaniem jest przede wszystkim astronomia przeznaczona dla ogółu (kółka dla dzieci i studentów, regularne obserwacje nocne przy udziale doświadczonych astronomów oraz comiesięczne wykła-dy na interesujące, nie tylko czysto astronomiczne, te-maty). Przez drugi największy teleskopem w Republice Czeskiej, który jest przeznaczony do popularyzacji ast-ronomii, w każdą środę, czwartek i piątek, można oglą-dać interesujące miejsca bliskiego i bardzo dalekiego kosmosu.

Miejsce pątnicze ZámečekNarodowy zabytek kultury. Miejsce zbiorowych egzeku-cji obywateli z Pardubic, Ležáků oraz okolicy, podczas

21


w Neratovie zapoznaje swoich odwiedzających z lokal-ną przyrodą, historią i obecną sytuacją stawów. Biegnie wokół stawów Rozhrna, Skříň, Udržal, Trhoňka, Stará i Nová Jílovka oraz Tichý.

Kanał OpatovickiKanał Opatovicki, który został ukończony w roku 1513, jest znaczącym zabytkiem budowlanym i technicznym. Kanał służył przede wszystkim do połączenia sieci sta-wów, którą założył właściciel księstwa pardubickiego Vilém z Pernštejna, do napędzania młynów i tartaków. W XVIII wieku napędzał papiernię w Seminie a następnie w Opatovicach, w XX wieku kilka elektrowni wodnych koło młynów. Sztuczny ciek tego ponadregionalnego biokorytarza całkowicie należy do krainy połabskiej. W środkowej części tworzy liczne meandry, brzegi są obrośnięte rozłożystymi dębami. Jego długość wynosi 32,6 kilometrów, szerokość koryta waha się pomiędzy 1,5 a 5 metrami. Kanał w kilku miejscach krzyżuje się z niżej położonymi rowami odprowadzającymi wodę dzięki przemyślanej konstrukcji akweduktów. Jeden z nich można jeszcze dziś znaleźć w okolicach Semína. Interesujące jest to, że kanał w przeszłości służył jako część bohdanečského drewnianego wodociągu. Kanał

mury obronne i za swoją odwagę otrzymali herb. Jest podzie-lony na dwie połowy, na jednej połowie jest złota drabina na czarnym polu, na drugiej czarnobiała szachownica przedsta-wiająca prawdopodobnie mury zamkowe. Rzeczywistość jest jednak inna. Księstwo pardubickie i Bohdaneč w XV wieku, w swojej własności mieli panowie z Miletínka, którzy w herbie mieli szachownicę, drabinę zaś Zub z Landštejna do którego Bohdaneč przez krótki czas należał. Anioł symbolizuje miłość, orzeł siłę, korona moc.

Ścieżka edukacyjna okręg GočáraŚcieżka edukacyjna ma 5 kilometrów długości i oferuje łatwą pieszą turystykę wokół miasta i poza, podczas któ-rej można się zapoznać z wartymi zobaczenia miejscami i budowlami miasta -uzdrowiska Bohdaneč. Nazwa okrę-gu jest próbą przypomnienia znanego architekta Josefa Gočára a w szczególności jego działalności w mieście na początku XX wieku. Trasa zaczyna się i kończy na Masarykově náměstí, gdzie nikt nie przejdzie obojętnie obok nowych fontann, kościoła barokowego czy rene-sansowej budowli ratusza. Do kolejnych przystanków ścieżki edukacyjnej należy pensjonat Škroup, pawilon sanatorium Gočár, zbiornik wodny i funkcjonalistyczna willa – budynki zaprojektowane przez J. Gočára, następ-nie kapliczka Kuttnera, krzesełko Tillera czy pomnik ofiar wojen światowych, reprezentujący drobną architekturę miasta. Przystanek w parku zdrojowym zaoferuje piękną naturalną scenerię, podobnie jak aleja do cmentarzy boh-danečských, które są miejscem ostatniego odpoczynku wielu znanych osobistości życia kulturalnego i społeczne-go miasta.

Stawy BohdanečskéNarodowy Rezerwat Przyrody Bohdanečský staw i staw Matka w chwili obecnej przedstawiają ułamek poprzednie-go ogromnego układu 300 stawów w rejonie pardubickim, założonych na początku XVI wieku. Chroniony teren o powierzchni około 250 hektarów obe-jmuje oprócz stawów także przyległe łąki solankowe, krza-ki i szuwary, które są miejscem gniazdowania znaczących gatunków ptactwa wodnego oraz ważnym przystanki-em na ptasiej drodze. 7 kilometrowa ścieżka edukacyjna zaprowadzi odwiedzającego do środowiska z bogatą „stawową” fauną i florą. Podczas odwiedzin proponuje-my skorzystać z możliwości podglądania przez lornetkę gniazdujących ptaków.

Ścieżka edukacyjna Perštejnskými stawamiSiedmiokilometrowa ścieżka edukacyjna zaczynająca się

22


3. PŘELOUČ I OKOLICE

PřeloučPřelouč jest jednym z najstarszych historycznie udoku-mentowanych miejsc w regionie. Najbardziej znaczącą pamiątką architektoniczną miasta jest pierwotnie ro-mański kościół farny świętego Jakuba, później przebu-dowany w stylu barokowym oraz kompleks cmentarny z kościółkiem z roku 1684, gdzie został pochowany F. Ve-verka, wynalazca pługu. Dominantą Přelouča, na przeło-mie XIX i XX wieku stały się neorenesansowe budynki na rynku – szkoła podstawowa (1880 do 1881) i budynek Kasy Pożyczkowej. Okazała neorenesansowa budowla Obywatelskiej Kasy Pożyczkowej zbudowana w latach 1899 do 1901 wg projektu architekta Rudolfa Kříženec-kiego. Przepięknie zdobione fasady mogą u odwiedzają-cych wywołać mylne wrażenie, że chodzi o zamek. Ten sam autor zaprojektował także nowy kościół ewangelicki w Přelouči z roku 1904.Cmentarz żydowski – stary cmentarz z roku 1681 został w roku 1874 zlikwidowany. Nowy cmentarz został za-łożony w roku 1887, w sąsiedztwie obecnego cmentarza komunalnego. Zachowało się tu około 20 nagrobków z lat 1890 do 1922 i zbiorowa mogiła ofiar tzw. pochodu śmierci z obozu zagłady w Oświęcimiu ze stycznia 1945.Pochodzenie herbu miejskiego jest związane ze św. Wa-wrzyńcem. Ten święty żył w połowie III wieku. Jako straż-nik skarbu kościelnego w Rzymie odmówił nacjonalizacji majątku kościelnego a skarb kościelny rozdał biednym. Wg legendy, za ten czyn w roku 258 n.e. został osądzony na śmierć poprzez upieczenie żywcem na ruszcie. Dla-tego w herbie miasta pojawia się ruszt, symbolizujący pośrednią przynależność miasta do św. Wawrzyńca.

Elektrownia wodna PřeloučMała elektrownia wodna jest umiejscowiona na lewym brzegu rzeki Łaby w Přelouči od roku 1924. Elektrownia działa na jazie jako przepustowa a jej łączna maksymal-na wydajność wynosi 84 metry kwadratowe na sekundę. Istotną kwestią do budowy elektrowni w Přelouči była regulacja i wyrównanie przepływu Łaby w latach 1907 do 1911. Wodne dzieło techniczne zostało zbudowane wg projektu znanego architekta Františka Roitha i wspa-niale oddaje czeską architekturę modernistyczną z lat 1919 do 1930. W tym samym czasie zbudowano także obok elektrowni betonowy most przez rzekę Łabę. Ory-ginalnie elektrownia była wyposażona w cztery pionowe turbiny Francisa. Dwa turbogeneratory z oryginalny-mi turbinami są stale w użytku, ale dwa turbozestawy

Opatovicki jest z mniejszymi problemami spławny na zwykłej łódce na całej długości biegu.

Dom rodzinny kuzynów Veverków w RybitvíKuzyni Václav i František Veverkovie z Rybitví w okolicach Pardubic, w roku 1827 wynaleźli pług, który ziemię nie tylko rozbijał i napowietrzał, ale obracał ją tak, że wier-zchnia warstwa dostawała się na dół a dolna warstwa zregenerowanej ziemi na wierzch. Prócz tego orka wy-magała mniej wysiłku. Kuzyni Veverkovie, nie doczekali się uznania za życia, wynalazek przywłaszczył sobie ur-zędnik choltickiego księstwa J. Kainz. W drugiej połowie XIX wieku ponownie rozpoczęto dyskusję dot. autorstwa a w roku 1883 odbyła się w Pardubicach i w Rybitví duża uroczystość narodowa z odsłonięciem pomnika kuzynów Veverków. Rodzinny dom to typowa siedziba rolnicza z jednym pomieszczeniem mieszkalnym. Na domu umie-szczona jest tablica pamiątkowa z napisem: „Tu narodził się Václav Veverka, wynalazca pługu, dnia 10 grudnia 1970”. W ogrodzie stoi pomnik kuzynów Veverków a na miejscu, gdzie Veverkovie po raz pierwszy w roku 1827 orali monument pługu.

23


osiąga miejscami głębokość ponad 2 metry. Brzegi są bogato porośnięte roślinnością brzegową, przeważnie są to olsze czarne i wierzby krzewiaste. Na ochronę za-sługuje świat nie tylko roślinny ale także zwierzęcy cha-rakterystyczny dla regionu połabskiego.

Stadnina Narodowa Kladruby nad LabemStadnina Narodowa w Kladrubach jest zdecydowanie najstarszą wielką stadniną na świecie. Dziś zajmuje się hodowlą starokladrubskich koni. Została założona w roku 1552. W roku 1579 cesarz Rudolf II podniósł poprzedni zwierzyniec koński do rangi nadwornej stad-niny. Ze względu na swoje częste pobyty w tym miejscu cesarz zbudował pałac o którym pierwsza wzmianka pochodzi z 1588 roku. Jednopiętrowy pałac powstał w stylu renesansowym, w trakcie stuleci był przebu-dowywany w stylu barokowym i pseudorenesansowym.Pałac służył przede wszystkim dla gości, o czymś świ-adczy duża liczba pokoi, dwie kuchnie, izby i piwnice. W chwili obecnej w Stadninie Narodowej Kladruby nad Labem hoduje się 600 koni. W Kladrubach nad Labem odwiedzający mogą zobaczyć siwosze starokladrubskie wraz z małym stadem czeskich ciepłokrwistych. W stad-ninie Slatiňany przebywają starkladrubskie kare.Starokladrubskie siwosze i kare reprezentują Naro-dową Stadninę przede wszystkim w wyścigach zaprzę-gów, ale możemy je także oglądać w klasycznej tresurze, w konkursach barokowej jazdy, w jazdach pokazowych przede wszystkim szkoły hiszpańskiej lub na usługach policji konnej w Pradze, Pardubicach i Ostrawie. Sta-rokladrubskie konie ze względu na swój wyważony charakter wykorzystywane są także w hipoterapii oraz jazdach rekreacyjnych.

Francisa zostały w roku 2003 zastąpione pionowymi ze-społami z turbinami Kaplana o mocy 677 kW. Łączna zainstalowana moc wynosi 2340 kW.

Army Park PřeloučW Army Parku Přelouč można odnaleźć niecodzienne przeżycia w wojskowym stylu – Military outdoor activity. To co najbardziej przyciąga to duża oferta techniki woj-skowej i aktywności z nią związane. Poligon wojskowy pełen terenowych i sztucznych przeszkód, bagnistych brodów i stromych wzniesień dostarcza wystarczają-co możliwości by dokładnie zapoznać się ze stalowymi

kolosami. Poligon można także wykorzystać na tere-nowych imprezach pokazowych wozów osobowych i ciężarowych, motorów lub do pokazów bitw historycznych i techniki bojowej w akcji.

Mělické labištěMělické labiště to boczna odnoga z bogatą florą i fauną, która powstała w latach dwudziestych XX wieku podc-zas regulacji rzeki Łaby koło gminy Mělice, 5 kilometrów za wschód od Přelouče. Przede wszystkim wiosną, gdy stan wody w Łabie jest wysoki, dochodzi do zalania od-nogi a na drugim końcu nadwyżka wody wraca do rzeki. W roku 1982 ogłoszono je jako obszar chroniony o powi-erzchni 8,11 hektarów. Powodem była ochrona licznej populacji (wtedy największej w Czechach Wschodnich) lilii wodnych, która w tym czasie pokrywała dużą część powierzchni wody. W roku 1982 z tej lokalizacji przenie-siono 6 roślin do stawu Prostřední Houkvice u Týniště nad Orlici, gdzie ten gatunek rośnie do dziś. Z Mělické-ho labiště jednakże pod koniec lat osiemdziesiątych XX wieku lilie zniknęły. Dziś powierzchnię odnogi pokrywa wyłącznie nenufar żółty i spirodela wielokorzeniowa. Stosunkowo rozległa powierzchnia lustra z czystą wodą

24


Ruiny zamku Svojšice Ruiny twierdzy z roku 1365, z której zachowały się po-zostałości jednopiętrowej mieszkalnej części twierdzy z piwnicą oraz zejściem do podziemnego korytarza prowadzącego do pałacu w Cholticach. Jako siedziba panów, twierdza służyła rodzinie rycerskiej Gerštorfów z Gerštorfu od pierwszej połowy XVI wieku aż do wojny trzydziestoletniej, kiedy została spalona.

ZdechoviceByła gmina farna i centrum księstwa. Jako wjazd dla państwa służyła pseudogotycka brama tzw. Zdechovic-ka lub także Mazánkova gajówka. O kościele świętego Piotra i Pawła, wg najnowszych badań, jest wzmianka już w XII wieku i w związku z tym można także wnioskować istnienie gminy. Pierwsza pisemna wzmianka pochodzi z roku 1352. W gminie znajduje się kilka znaczących pa-miątek. Tutejsze probostwo jest budynkiem barokowym z XVI wieku. Pamiątką ludowego barokowego budow-nictwa jest gospodarstwo z numerem opisowym 15. W pobliżu, na małym placyku stoi rzeźba Marii Panny na wysokim słupie. Centralną część gminy wypełnia cztero-skrzydłowy, trzykondygnacyjny pałac z 16,5 hektarowym parkiem i pozostałością dużej posiadłości i browaru. Jest to neoklasyczna budowla o barokowych podstawach kry-tych arkadami. Jednocześnie podczas badań budowlano--historycznych znaleziono dowody o renesansowych fun-damentach budowli. Od roku 1953 do roku 1990 pałac służył jako miejsce pobytu czechosłowackiej i sowieckiej armii. Od roku 1990 jest w remoncie. Naturalnymi za-bytkami są pozostałości moreny polodowcowej – tzw. Łoże olbrzyma w lesie na południe od gminy (po niebie-skim szlaku turystycznym). Po drodze można zauważyć gajówkę - Katovny. Ciekawą atrakcją jest rekreacja przy zdechovickich stawach z możliwością relaksu z wędką.

Teren wieży widokowej Barborkaw Horních RaškovicachPrawie 14 metrowa drewniana wieża widokowa w okoli-cach gminy Raškovice została zbudowana i udostępniona w roku 2004. Jest usytuowana w pobliżu Raškovickiego lasu w ciekawej przyrodniczo lokalizacji byłych kamie-niołomów Raškovickich. Odwiedzający mogą wyjść na dwie platformy widokowe, przy czym górna jest na wyso-kości 10 metrów i prowadzi na nią 47 schodów. Z wieży otwiera się widok nie tylko na Żelazne Góry, ale także na wierzchołki Karkonoszy i Gór Orlickich czy na Połabie. Teren wieży widokowej został w roku 2007 uzupełniony o dzieła rzeźbiarskie.

Pałac cholticki i zwierzyniecPierwsza pisemna wzmianka o Cholticach pochodzi z roku 1285. Prawdopodobnie w drugiej połowie XVI wieku twierdza została przebudowana na stosunkowo duży obiekt pałacowy, który w roku 1620 miał trzyd-zieści pięć pomieszczeń. Do dziś zachował się z niego budynek z narożną basztą w północno-wschodniej częś-ci obszaru pałacowego. Do zasadniczej zmiany doszło za czasów Romediusa Konstantina, który wybrał sobie

Choltice jako swoją siedzibę a niebawem zamiast sta-rego zamku zbudował nowy barokowy pałac z kaplicą świętego Romediusa z końca XVII wieku, którego stiukowe zdobienia są jedynymi w Czechach. Rarytasem w kaplicy jest umiejscowienie stiukowych figurek świa-towych heretyków. W okolicy pałacu, na powierzchni 5 hektarów znajduje się park pałacowy, który swobod-nie przechodzi w 69 hektarowy zwierzyniec. Znajduje się tu wiele znaczących drzew, między innymi unikalny pla-tan bezpośrednio pod pałacem, miłorząb dwuklapkowy, tulipanowiec, ogromne dęby itp. Przez park przepływa rzeczka przez którą wiodą dwa malownicze mostki. Do pielęgnowanego parkowego obszaru z samotnymi drze-wami nawiązuje pobliska przyroda leśna, która jest częś-cią zwierzyńca. Jest ona od roku 1992 obszarem chro-nionym jako rezerwat przyrody Cholticki zwierzyniec. Chodzi o ekologicznie zróżnicowany i bogato ukształto-wany teren z miniaturowym kanionem potoku oraz gniazdami wodnego ptactwa. Można tu zobaczyć układ stawów, 26 rodzajów miłorzębów i 70 rodzajów drzew liściastych. W leśnych porostach występują ogromne wiekowe egzemplarze dębów bezszypułkowych, grabów pospolitych czy buku zwyczajnego. Największy dąb bez-szypułkowy miał w obwodzie 8,6 metrów a jego kadłub jest umiejscowiony w lesie ok. 200 metrów na zachód od pałacu. Kolejny ogromny dąb stoi około 500 metrów na południowy-wschód a jego obwód wynosi 6,8 metrów. Obydwa są pod ochroną jako drzewa pomniki przyrody.

25


w Velinach prawdopodobnie stał starszy kościół (ano-nimowy zapis z połowy XIV wieku został złożony w ar-chiwum Watykanu). Cembrowany, jednonawowy koś-ciół z dachem krytym gontem w kształcie trójkąta jest dziś unikalnym zabytkiem barokowego budownictwa ludowego. W dzwonnicy zachowały się dwa dzwony z XVI lub XV wieku. Warta wizyty jest cembrowana kostnica z obrazem świętego Mikołaja, pochodząca z 1 połowy XVIII wieku.

Rezerwat przyrody Buky u Vysokého Chvojna Naturalny, mieszany pralas z olbrzymimi egzemplarza-mi buków, obszar chroniony od roku 1884. Rezerwat obejmuje typ lasu, jaki występowałby w tym miejscu, gdyby nie intensywna gospodarczo działalność człowie-ka. Najlepiej zachowana część roślinności obejmuje powierzchnię około 5 hektarów. Buky zostały ogłoszone rezerwatem przyrody w roku 1908. Największy buk ma obwód 4 metrów i wysokość około 40 metrów. Średni wiek najwyższego pietra drzew szacowany jest na 390 lat. Liczebnie wśród roślinności przeważają: lipa drob-nolistna i świerk, miejscami rozproszone są grab, jawor i brzoza.

DašiceCentrum miasta, w szczególności rynek, od roku 1990 jest strefą zabytkową. Najstarsza zachowana pisemna wzmianka o Dašicach pochodzi z roku 1318, gdzie wspo-mina się Błażeja z Dašic. Od roku 1349 udokumentowa-ne jest istnienie kościoła i twierdzy wodnej. Od końca XV wieku w sąsiedztwie Dašic zaczyna się tworzyć nowe, wielkie księstwo panów z Pernštejna. Ich władza w Daši-cach kończy się w roku 1560, gdy Jarosław z Pernštejna sprzedaje je czeskiej koronie królewskiej. W następnych wiekach Dašice były gnębione przewlekłymi zdarzenia-mi wojennymi i przejściami wojsk (na przykład w woj-nie trzydziestoletniej w latach 1618 do 1648 lub później w kolejnych wojnach w XVII i XIX wieku). Częste pożary wpływały na ogólny budowlany wygląd miasta. Po tych doświadczeniach urząd zwierzchni uradził, aby nowe domu budować w jednym rzędzie a stodoły muszą być oddalone co najmniej 20 sążni od budowli. Tak powstała forma obecnego placu T. G. Masaryka, który swoją wiel-kością i formą zachwyci każdego odwiedzającego Da-šice. Jest otoczony domami miejskimi z przełomu XVII i XIX wieku, ma lekko trapezowy kształt i ze swoją powi-erzchnią 1,1 hektara pasowałby także do dużo większych miast.

4. HOLICE I OKOLICE

HoliceHolice po raz pierwszy zostały wymienione w roku 1336 jako część księstwa Chvojnovskiego, należącego do kró-la Jana Luksemburczyka. W XV wieku wspomina się już o miasteczku, do którego należy „rathouz” lub ratusz. Dominantą budowlaną jest kościół świętego Marcina zbudowany w roku 1349. Nowoczesną architekturę re-prezentuje budowla sali do ćwiczeń, która jest dziełem architekta Otakara Novotného z lat 1912 do 1913. W mieście można zwiedzić także Muzeum Afrykańskie Dr. Emila Holouba, holickiego rodaka.

Muzeum Afrykańskie Dr. Emila HolubaNajsławniejszy holicki rodak, podróżnik, lekarz, na-ukowiec, badacz i pisarz, Emil Holub, odbył dwie podróże do południowej Afryki. Jego bogate zbiory etnograficzne i przyrodnicze także znajdują się w nowo odremontowa-nym Muzeum Afrykańskim Dr. Emila Holuba w Holicach. W pierwszej części ekspozycji znajduje się pracownia

Dr. Emila Holuba wraz z jego kilkoma osobistymi rzec-zami, szeregiem trofeów i darów od tubylczych wodzów. Druga, największa część jest poświęcona przyrodzie afrykańskiej. Jest ona reprezentowana nie tylko przez wypchane wielkie ssaki, ale także małe ptaki; trofea, mor-skie zwierzęta, skamieliny i minerały. Warty zobaczenia jest także zbiór tubylczych instrumentów muzycznych i części rytualnych ubrań. W trzeciej – części etnicznej – odwiedzający znajdą się w małej tubylczej wiosce po-między autochtonicznymi mieszkańcami Afryki. Można obrazowo poznać sposób ich życia i zapoznać się z pra-cami ręcznymi tubylców.

Kościół Św. Mikołaja VelinyNa miejscu dzisiejszego kościoła świętego Mikołaja Zbiornik wodny Seč

26


27

Rejon turystyczny Chrudimsko-Hlinecko

28


©

0 1 2 3 4 5 km

29


Przez krainę tradycji Wycieczka jednodniowa – sezon letni, całorocznie Veselý Kopec, Hlinsko, Čertovina, Krouna

Przyjazd na Veselý Kopec w godzinach dopołudniowych. • Zwiedzanie skansenu architektury ludowej, weekendy od czerwca do września programy dla rodziców z dziećmi, regularny program kulturalny. • Przejazd do Hlinska – ok. 5 minut. • Zwiedzanie zabytków architektury ludowej Betlém. • Możliwość wypożyczenia roweru po wcześniejszej rezerwacji w wypożyczalni rowerów Českých drah w Hlinsku, droga Hlinsko – Čertovina po nowej ścieżce rowerowej. • Przejazd do Čertoviny – ok. 5 minut. • Zwiedzanie Čertovinskiego atelier, możliwość ozdobienia własnego kubka. • Przejazd do Koruny – ok. 10 minut. • Zwiedzanie warsztatu Zdeňka Bukáčka w Koruně, w którym wykonuje się tradycyjne drewniane zabawki. W zimie możliwość wieczornej jazdy na nartach w ośrodku narciarskim w Hlinsku.

Skok po śnieg do Chrudimska – Hlinecka Wycieczka jednodniowa – sezon zimowy Hlinsko, Železné hory (Żelazne Góry)

Przyjazd do Hlinska w godzinach dopołudniowych. • Narciarstwo zjazdowe w ośrodku narciarskim w Hlinsku (3 wyciągi, trasy zjazdowe o różnej trudności, wyciąg dla dzieci). • Po południu narciarze biegowi mają możliwość skorzystania z utr-zymywanych tras biegowych na terenie ośrodka w Hlinsku na Ratajích lub przejazdu w Żelazne Góry (ok. 15 – 25 minut), kilka utrzymywanych tras regionu żelaznogórskiego, różne miejsca startu, na drodze przekąski, wieża widokowa Boika, widok na Czechy Wschodnie.

Nie tylko żydowskimi śladami na Chrudimsku – Hlinecku Pobyt weekendowy: wiosna – jesień

1. dzień: Przyjazd do Heřmanova Městce w godzinach dopołudniowych. • Zwiedzanie synagogi żydowskiej i cmentarza żydowskiego. • Zwiedzanie Gallery Cyrany – dzieła wschodnioczeskich artystów. • Zwiedzanie centrum Heřmanova Městce – Kościół świętego Bartłomieja, park pałacowy lub stadnina, po wcześniejszych uzgodnieniach. • Heřmanův Měs-tec/Konopáč – naturalne kąpielisko, ścieżka edukacyjna system stawów Heřmanoměstecka. Zakwaterowanie w którymś z hoteli lub pensjonatów w Heřmanově Městci lub Chrudimi - więcej na stronach internetowych www.hermanuv-mestec.cz lub www.chrudimsky.navstevnik.cz 2. dzień: Przejazd do Luže – ok. 30 minut. • Zwiedzanie dzielnicy żydowskiej, cmentarza i synagogi żydowskiej. • Zwiedzanie ruin zamku Košumberk i muzeum zamkowego. • Możliwość zwiedzania kościoła pielgrzymkowego Marii Panny Nieustającej Pomocy na Chlumku w Luži.

Romantyka i relaks na Chrudimsku – Hlinecku Pobyt weekendowy: wiosna – jesień Chrudim, Slatiňany, lasy rekreacyjne Podhůra

1. dzień: Przyjazd do Chrudimi w godzinach dopołudniowych. • Zwiedzanie historycznego centrum miasta - możliwość wypożyczenia przewodnika audio w centrum informacyjnym, Regionalne Muzeum w Chrudimi, Muzeum kultur lalkarskich, Kościół Wniebowstąpienia Najświętszej Marii Panny na Resselově náměstí. • Obiad w jednej z restauracji w historycznym centrum miasta. • Zwiedzanie Muzeum rzeźb barokowych oraz oglądanie nastrojowego filmu "Kamienna przygoda" o nie-codziennych losach chrudimskich rzeźbiarzy. • Wizyta w wellness centrum w browarze, basenie pływackim ze zjeżdżalnią, saunie (w lecie na letnim kąpielisku z kolejnymi atrakcjami wodnymi).Wieczorem wizyta w kinie lub biobaroku w zależności od aktualnego programu lub program kulturalny zgodnie z lo-kalną ofertą. • Zakwaterowanie w którymś z hoteli lub pensjonatów w Chrudimi – więcej na stronach internetowych www.chrudimsky.navstevnik.cz.

30


2. dzień: Przejazd do Slatiňan – ok. 5 minut. • Zwiedzanie pałacu i stadniny w Slatiňanech - ekspozycja pałacowa lub hipologiczna, stadnina. • Możliwość pełnego przeżyć, zwiedzania pałacu z dżokejką Latou Brandisovou: Otworzycie 13 komnatę. • Przy wcześniejszej rezerwacji możliwość przejazdu powozem. • Spacer po parku pałacowym oraz wokół wybiegu dla koni do Kociego Zameczku w Lasach Rekreacyjnych Podhůra (ścieżka edukacyjna do Kociego Zameczku), dla sprawniejszych nawet do wieży widokowej Bára z widokiem na Chrudim, Pardubice, Kuněticką horę, Góry Orlickie czy Karkonosze.

Naj Narodowego Parku Geologicznego Żelazne Góry Przedłużony weekend – sezon letni Třemošnice – Závratec, Lichnice, Zapora Sečská, Polánka, Skuteč

1. dzień: Przyjazd do Třemošnice w godzinach dopołudniowych. • Zwiedzanie Berlovy vápenky – zabytek techniki, muzeum wapienia. • Zwiedzanie ruin zamku Lichnice nad Třemošnicí – pieszo lub autem do Podhradí, wycieczka w Góry Żelazne, Časlavské doliny, pieszo można wrócić do Třemošnice przez wąwóz Lovětínski. • W godzinach po-południowych przejazd do Zapory Sečské – ok. 10 minut. • Zwiedzanie ruin zamku Oheb, wypożyczenie łodzi – wy-cieczka w okolice wyspy pod Ohebskou skálou możliwość wypożyczenia kanoe, roweru wodnego itp. Zakwaterowanie w którymś z hoteli, pensjonatów lub kempingów w Seči – więcej na stronach internetowych www.secsky.navstevnik.cz. 2. dzień: Dopołudnia przejazd do Polánky – ok. 10 minut. • Ścieżka edukacyjna Vápenka oraz Po śladach wapienia, łącznie około 3.5 kilometrów – ścieżka prowadzi przez miejsca związane z wydobyciem wapienia i zapoznaje z jego wy-dobyciem i obróbką. • Przejazd do Skutče – ok. 25 minut. • Zwiedzanie ekspozycji kamienia w Muzeum Obuwia i Kamienia w Skutči, znanego przede wszystkim z wydobycia granitu w okolicznych kamieniołomach. • Kąpielisko we Skutči – częścią kąpieliska są atrakcje w tym także ulubiona ślizgawka „kamikadze”. Zakwaterowanie w jednym z hoteli lub pensjonatów we Skutči – więcej na stronach internetowych www.skutecsky.navstevnik.cz.3. dzień: Przejazd ze Skutče do Chrasti u Chrudimi – ok. 10 minut. • Zwiedzanie centrum miasta, wizyta na barokowym terenie pałacu i w muzeum miejskim. • Ścieżka edukacyjna Chrastecka – ok. 10 kilometrów, Podlažice, Horecký rybník, dolina rzeki Žejbra, formacje skalne u Podskalky, centrum Europy u Vrbatova Kostelce. • Powrót pociągiem przez dolinę z powrotem do Chrasti.

Relaks i wellness z poznawaniem Chrudimska – Hlinecka Przedłużony weekend – całorocznie Skuteč, Hořeleč, Seč, Zapora Sečská, Třemošnice, Žlebské Chválovice, Licoměřice, Heřmanův Městec

1. dzień: Przyjazd do Skutče. • Zwiedzanie Muzeum Obuwia i Kamienia w Skutči oraz fikcyjnego kamieniołomu. • Przejazd do Krásného w Żelaznych Górach – przejazd ok. 25 minut, w lecie wycieczka na rowerze lub pieszo po grzbie-tach, w zimie utrzymywane trasy biegowe żelaznogórskiego regionu. • Przejazd do Hořelce - ok. 5 minut. • Możliwość wizyty w piwnym spa, jaskini solnej w Hořelci, na basenach krytych na Seči oraz korzystanie z dalszych usług wellness. • Zakwaterowanie w jednym z hoteli, pensjonatów lub kempingów w rejonie Zapory Sečské – więcej na stronach inter-netowych www.secsky.navstevnik.cz. 2. dzień: Zapora Sečska – tama, w lecie możliwość kąpania, wypożyczenia łódki itp., w zimie spacer po tamie wokół Zapory Sečské. • Po południu przyjazd do Třemošnice/Žlebských Chválovic – ok. 10 minut, spacer ze Žlebských Chvá-lovic do wieży widokowej w Licoměřicích, zwiedzanie browaru w Žlebských Chválovicích u Třemošnice oraz degustacja produktów. • Zwiedzanie Berlovy vápenky - zabytek techniki, muzeum wapienia. • Zakwaterowanie w którymś z pensjonatów w Třemošnici i okolicach – więcej na stronach internetowych www.tremosnicky.navstevnik.cz. 3. dzień: Zwiedzanie centrum Třemošnice lub ewentualna wizyta w jaskini solnej. • Przejazd do Heřmanova Městce – ok. 15 minut. • Po południu zwiedzanie synagogi żydowskiej i cmentarza żydowskiego w Heřmanově Městci. • Zwiedzanie Gallery Cyrany – dzieła wschodnioczeskich artystów. • Zwiedzanie centrum Heřmanova Městce – Kościół świętego Bartłomieja, park pałacowy lub stadnina po wcześniejszych uzgodnieniach.

31


ze wypadł z wozu i dostał się do Chrudimi. Gdy Szwedzi przejeżdżali przez Chrudim obraz przebili i pocięli. Le-genda mówi, że z ran twarzy Zbawiciela wytrysła krew. Właściciele obrazu go dlatego przechowali z dużym szacunkiem i ostatecznie podarowali go kościołowi Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. W ten sposób w Chrudimi powstała tradycja salwadorska.

Muzeum rzeźb barokowych w ChrudimiUnikalne muzeum, poświęcone wschodnioczeskiemu barokowemu rzeźbiarstwu, znajduje się w byłym koś-ciele kapucynów świętego Józefa na Školním náměstí. Klasztor Kapucynów z kościołem św. Józefa, zbudo-wany za ówczesnymi murami miejskimi w 2 połowie XVII wieku, po roku 1948 utracił pierwotne znaczenie. Barokowe rzeźbiarstwo Czech wschodnich rozwija tradycję rzeźbiarzy Matyáše Bernarda Brauna, Ferdi-nanda Maxmiliána Brokoffa i innych, przebywających v Chrudimi do połowy XVIII wieku. Ekspozycja z interak-

tywnymi elementami umieszczona jest w nawie głównej kościoła oraz zakrystii i zawiera wielkoformatowe płót-na, rzeźby i prace rzeźbiarskie. W dostosowanych dla niepełnosprawnych przestrzeniach można zobaczyć trzydzieści dwie uratowane barokowe rzeźby i drewni-ane plastyki z Czech wschodnich, które pochodzą z XVII i XVIII wieku. Odwiedzający mogą zerknąć do warszta-tu Jana Pavla Čechpauera (Apoteoza świętego Jana Nepomucena), Ignáce Rohrbacha (Panna Maria Boles-na, święty Jan Ewangelista, święty Karol Boromeusz), Jana Alberta Devoty (Archanioł Gabriel, Panna Maria i prace rzeźbiarskie w prezbiterium) czy Jiřího Františka Pacáka. Rzeźbiarska kuźnia, którą prowadził Jan Pavel Čechpauer a później uczeń Matyáše Bernarda Brauna Ignáz Rohrbach, istotnie wpływała na jakość prac rzeź-biarskich w całych wschodnich Czechach. Święty Piotr i rzeźby Panny Marii, Marii Magdaleny i świętego Jana

1. CHRUDIM I OKOLICE

ChrudimMiasto jest znane również jako „Ateny Czech wschod-nich”. Miejska strefa zabytkowa w Chrudimiu została ogłoszona w roku 1990 i należy do najlepszych i na-jwiększych miejskich stref zabytkowych we wschodnich

Czechach. Ma zachowaną średniowieczną strukturę z zabytkową strukturą zabudowy ze starymi murami ob-ronnymi. Historyczne centrum miasta zachowało funk-cję centrum miejskiego. Większość renesansowych do-mów na rynku pochodzi z XVII wieku i ma swoje nazwy, np. Francuski, U złotej korony, U złotego orła itp. Na niedalekim Žižkově náměsti stoi dom nr 67 na którym umieszczone są rzeźby Karola IV i Brzetysława I. Właś-nie w tych miejscach stał także oryginalny zamek chru-dimski, w którym 10.01.1055 zmarł książę Brzetysław I o czymś świadczy także pierwsza pisemna wzmianka o Chrumimi. Szerokie schody, schodzące do Przedmieś-cia Kateřinského, były wcześniej przejściem do Górnej Bramy, którą tworzył system czterech samodzielnych bram, o których przypominają białe kostki w bruku. W środku Resselova náměstí otoczonego szeregiem starszych domów mieszczańskich stoi barokowy boga-to rzeźbiony słup Przemienienia Pańskiego. Barokowa fasada starego, wcześniejszego ratusza na północnej stronie placu kształtuje niezmienny charakter chrudim-skiego centrum. Stary ratusz na Resselově náměstí zdobi łaciński napis: „Ten dom nienawidzi nieprawości, miłuje pokój, karze złe czyny, zachowuje prawa, wynagradza szlachetnych”.Tradycyjna pielgrzymka kościelna w Chrudimiu jest zwią-zana z obrazem św. Salwadora, który znajduje się w tu-tejszym kościele. Wg tradycji obraz pochodzi ze zbiorów cesarza Rudolfa II. Z nich, podczas wojny trzydziestolet-niej, został skradziony przez Szwedów, którym po drod-

32


pońskiego Nó a także dokumenty sztuki lalkarskiej na kontynencie afrykańskim i w Ameryce.

Kościół Wniebowzięcia Panny Marii w ChrudimiDominantą miasta, dobrze widoczną z oddali jest arcydzie-kański kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Go-

tycki trójnawowy kościół z XIII do XIV wieku był wielokrotnie przebudowywany. Jego ostatnia wielka dobudowa odbyła się w drugiej połowie XIX wieku pod kierownictwem Františka Schmoranze. Z tego okresu pochodzą dwie neogotyckie wieże i fasada budowli. Kościół jest trzynawowy z długim prezbiterium i kilkoma dobudówkami. W jego wnętrzu znajd-ziemy owiany legendą „cudowny” obraz świętego Salwatora.

Baszta Prochownia ChrudimBaszta stoi w północno-wschodnim narożniku miejskich murów. Została zbudowana w roku 1435 i przeznaczo-na do obrony ręczną bronią palną. Chodzi o najmłodszy fragment murów miejskich. W chwili obecnej znajdują się tu ekspozycje dot. murów miejskich.

Lasy rekreacyjne PodhůraRekreacyjne lasy Podhůra znajdują się około trzech ki-lometrów na południe od miasta Chrudim na skraju Ob-szaru Parku Krajobrazowego Żelazne Góry. W lasach są idealne warunki do aktywnego spędzania wolnego cza-su. Stworzoną sieć turystycznych i edukacyjnych ścieżek i tras jeździeckich uzupełnia szereg atrakcji i ciekawos-tek przyrody. Trasę parku linowego z przeszkodami umieszczonymi w koronach drzew kończy kolejka lino-wa na Čertovą skalku. Dla dzieci przeznaczony jest dzie-cięcy park linowy. Nową aktywnością w rekreacyjnych lasach Podhůra jest ścianka wspinaczkowa, z której mogą korzystać dzieci jak i dorośli. Na Čertovie skalce na górnej części zlikwidowanego kamieniołomu Podhů-ra, na południe od Chrudimi została odnowiona wieża

Ewangelisty autorstwa Ferdinanda Maxmiliána Brokoffa kształtuje tryumfalne zwieńczenie kościoła i reprezentu-je wielkie nazwisko na polu czeskiej sztuki barokowej. Ekspozycję uzupełnia „Kamienna przygoda”, krótki film o historii miasta, baroku i chrudimskich rzeźbiarzach. Pomieszczenia muzeum służą do organizowania kon-certów muzycznych lub organizacji wesel a w obiekcie jest nowoczesne kino cyfrowe.

Muzeum kultur lalkarskich w ChrudimiMuzeum kultur lalkarskich w Chrudimiu ma siedzibę w przepięknym renesansowym domu, który zbudo-wał chrudimski mieszczanin Matěj Mydlář w latach 1573 do 1576 a do niego syn Matěje, Daniel dobudo-wał wieżyczkę w formie minaretu. Muzeum gromadzi, ewidencjonuje i udostępnia zainteresowanym doku-menty dot. rozwoju czeskiego i światowego teatru lal-kowego. Można tu zobaczyć historyczne i współczesne czeskie i zagraniczne lalki, ale odwiedzający mogą sami w teatrzyku muzeum wypróbować jak się robi teatr lalkowy. Od czasu swojego założenia, muzeum zgro-madziło dokumenty dot. światowego teatru lalkowego z ponad siedemdziesięciu krajów. Zbiór zawiera nie tylko pokaz lalkarstwa europejskiego, ale także uni-katowe przedmioty teatru cieni z Indonezji, wietnam-skiego lalkowego teatru wodnego, ludowe marionetki z dwustronną rzeźbą twarzy i ręczną lalkę zrobioną z elementów naparstka z Indii, cejlońską maskę folklo-rystyczną i figurki na drążkach, chińskie lalki na palec i lalki do teatru cieni oraz maski teatralne teatru ja-

33


na godzinę. Z wierzchołka jest piękny widok na Żelazne Góry, Orlickie Góry i Karkonosze. Jeżeli podróżujecie z dziećmi, nie powinniście ominąć Kociego zamku, przeznaczonej dla dzieci miniatury romantycznego zam-ku z końca XIX wieku. Zamek kazała w lesie za slatiňan-skim parkiem zbudować księżna Wilhelmina Auersperg do zabawy dla dzieci zamkowych. Prowadzi do niego ścieżka edukacyjna, która ma długość 2 kilometrów i jest na niej zainstalowanych 9 tablic informacyjnych, opisu-jących piękno i ciekawostki okolicznej przyrody oraz his-torię tutejszego regionu.

Zamek i muzeum hipologiczne SlatiňanyMalowniczy zamek w Slatiňanach otoczony rozległym parkiem angielskim przyciąga swoją nietradycyjną nowoczesnością, życzliwą i pogodną atmosferą. Zna-jdziemy tu najmłodszą zamkową ekspozycję w Czecha-ch oraz jeden z największych zbiorów hipologicznych na świecie. Zamek można oglądać na dwóch trasach. Zbiory hipologiczne zapoznają z historią koni, ich ho-dowlą i wykorzystaniem. Ekspozycja zamkowa przed-stawia zamek Slatiňany z dwóch zupełnie innych kątów widzenia. Jeden od strony nowoczesnego szlachcica a drugi ze strony jego personelu. Zajrzyjcie do głów-nych zamkowych komnat reprezentacyjnych, salonów, pracowni, dowiecie się czegoś o życiu rodziny książę-cej Auerspergów. Prawdziwym unikatem jest kotłownia z początku XX wieku z układem rur rozprowadzających z oryginalną izolacją i bojlerem. Zamek państwowy Slatiňany ze swoimi zbiorami hipologicznymi jest naro-dowym zabytkiem kultury.

Stadnina Slatiňany Stadnina w sąsiedztwie slatiňanskiego zamku wsławiła się hodowlą starokladrubskiego konia karego. Została

założona w roku 1898 jako stadnina zamkowa. Powstała z poprzednich stajni dla koni wyścigowych oraz koni do

widokowa Bára. Tą w czerwcu 2008 kilka dni po otwar-ciu zniszczyła silna wichura. W przeciwieństwie do ory-ginalnej budowli przybyło kilka elementów umocnienia. Wieżę widokową tworzy unikalna drewniana budowla z minimalną liczbą elementów łączących. Wewnątrz obiektu znajdują się owalne schody z dębowych bali, platforma widokowa jest umieszczona około 15 metrów nad ziemią, kolejne dziesięć metrów wysokości tworzy metalowy maszt z flagą. Wieża widokowa teraz powinna być odporna na wiatr o prędkości do 200 kilometrów

34


Kościół św. Bartłomieja w KočíW przewadze drewniany, wcześniej gotycki kościół jednonawowy postawiony w roku 1397 przez królową Zofię, drugą małżonkę Wacława IV. W trakcie wojny trzydziestoletniej został prawdopodobnie częściowo zniszczony. W kościele jest godna uwagi jego wewnętrz-na część – unikalny kryty barokowy drewniany mostek z arkadami, o długości 28 metrów, który pokonuje ba-gnisty teren przed kościołem a następnie prowadzi do drewnianej dzwonnicy. Gotyckim portalem dostaniemy się do nawy o długości 9 metrów i szerokości 7 metrów z drewnianym stropem datowanym na rok 1678 z uroz-maiconym dekorem z kwiatów tulipanów, dzwonków, róż i dalii. Wieża kościelna ma 29 metrów, jest zakońc-zona ośmiokątnym ostrosłupem. Mocowania tworzą ogromne dębowe belki. W wieży znajdują się dzwony Bartłomiej (1496) i Wawrzyniec (1562).

Ruiny zamku RabštejnNazwa ruin zamku z XIV wieku Rabštejn lub także Rabš-tejnek powstała od wcześniejszej niemieckiej nazwy Ra-benstein, co w tłumaczeniu oznacza gawronie gniazdo. Temu określeniu odpowiadał także jego wygląd. Właś-ciwy zamek znajdował się na północ od podzamcza na niewielkim skalisku a ponieważ dla zamku było mało miejsca na skale musiał być budowany w górę.

biegów, które wraz z przyległym zamkiem i księstwem na-leżały do rodziny Auerspergów. Od roku 1992 jest częścią Stadniny Narodowej Kladruby nad Labem Przebywają tu starkladrubskie kare. W środowisku ćwiczebnym prowad-zi się treningi dla źrebiąt i klaczy. Jeżeli interesują cię te szlachetne zwierzęta, możesz sobie zamówić przejażdżkę powozem, przejażdżkę na koniach, jazdę z trenerem lub zwiedzanie stadniny z objaśnieniem.

Švýcárna SlatiňanyW odnowionym obiekcie Švýcárna, który wcześniej służył jako zaplecze gospodarcze slatiňanskiego zamku, znajduje się nowo otwarte muzeum starokladrubskiego konia. Można tu znaleźć szereg eksponatów poświęco-nych hodowli koni, przede wszystkim rasie starokladur-skiego konia, która jako jedyna żyjąca jest wpisana na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO. Część ekspo-zycji należy do profesora Františka Bílka, który wsławił się nie tylko ratując konia starokladrubskiego, ale także np. konia Przewalskiego.Poszczególne eksponaty pochodzą ze zbiorów Stadniny Narodowej Kladruby nad Labem, Państwowego Zamku Slatiňany a także od prywatnych zbieraczy. Oczywiście eksponaty to nie jedyne co was zainteresuje w muzeum. W sali projekcyjnej można zobaczyć ponad godzinowe

pasmo krótkich dokumentów poświęconych właśnie ho-dowli i życiu konia starokladrubskiego, historii Slatiňan lub osobie profesora Bílka. Za pomocą interaktywnych ekranów i pomocy naukowych, odwiedzający mogą wy-próbować jazdę powozem, czyszczenie, siodłanie konia lub zakładanie uzdy. Do dyspozycji mają realistyczną figu-rę konia, która stoi w bardzo podobnym boksie jakie są w Stadninie Narodowej w Kladrubach. Nie brak także wie-lu innych aktywności nie tylko dla dzieci.

35


miejscu starszej synagogi wg projektu architekta Fran-tiška Schmoranze w neoromańskim stylu. Na żeńską galerię wchodziło się dopiero po roku 1952 po tylnym moście (korytarz łączący na wysokości pierwszego pię-tra) z sąsiedniego domu, w którym była szkoła i rabinat. Pod koniec XX wieku została odremontowana, obecnie jest wykorzystywana do celów kulturalnych. Zachowa-ne jest drewniane tabernakulum z XIX wieku, drewni-ana żeńska galeria i zdobienia ornamentowe. Sąsied-nia szkoła żydowska jest wykorzystywana jako galeria. Heřmanoměstski Cmentarz należy do najstarszych i największych cmentarzy żydowskich w Czechach. W odróżnieniu od pozostałych cmentarzy na Chrudim-sku nie leży daleko za miastem, ale na skraju byłego getta. Na prawie 4000 metrów kwadratowych można znaleźć 1077 płyt nagrobnych typu renesansowego, ba-rokowego i klasycystycznego w 21 nierównych rzędach. Nagrobki przedstawiają unikalny celowy rozwój - od re-nesansu, baroku, klasycyzmu aż po nowoczesny pomnik ofiar holokaustu. W kostnicy postawiono powóz pogr-zebowy pochodzący z Hořic.

Pałac i park pałacowy w Heřmanovie MěstciDo najbardziej znaczących zabytków architektonicz-nych Heřmanova Městce należy barokowy pałac z roku 1784, który dopełnia wartościowy park angielski. Pałac stoi na miejscu, gdzie prawdopodobnie wcześniej stała twierdza. Od roku 1591 nazywana pałacem, który w roku 1623 został spalony przez cesarskie wojska. Koło roku 1630 Jan Berka z Dubé kazał rozszerzyć obiekt. Za Šporków następowały zmiany barokowe i klasycystycz-ne. Od roku 1828 pałac należał do Kinskych. Wiosną roku 1945 w zamku był umiejscowiony sztab generalny armii niemieckiej a park pałacowy był wykor-zystywany jako lotnisko. W maju pałac obsadziła Armia Czerwona a następnie służył jako siedziba letnia Mini-sterstwa Spraw Zagranicznych. Od roku 1952 w zam-ku jest umiejscowiony dom spokojnej starości miasta stołecznego Praga. Do zamku nawiązuje rozległy park angielski, swobod-nie przechodzący w park leśny. Został utworzony przez Šporków z byłego zwierzyńca ze stawem i stuletnimi dębami. Ze szlachetnych drzew są tu kasztany jadalne, południowoamerykańskie platany, cisy, zagraniczne sosny, stuletnie dęby i buki. Z kwiatów warto wspomnieć podkolan biały a z liliowych kokoryczkę wonną, na łąkach storczyki tygrysie. Z ptactwa występują tu zimorodek, pluszcz a na stawach łabędzie. W parku jest ukryty teatr leśny dla ponad 600 widzów.

2. HEŘMANŮV MĚSTEC I OKOLICE

Kościół św. Bartłomieja w Heřmanovie MěstciJednonawowy kościół znajdujący się na rynku, był zbu-dowany w późno barokowym stylu w latach 1756 do 1761 przez budowniczego Františka Tomáša Jedličkę. Swoim portalem tworzy dominantę całej przestrzeni a dzięki swojej 42 metrowej wieży jest widoczny z dale-ka. Dzięki swojej czystości stylowej należy do ważnych zabytków wschodnioczeskiego baroku. Do godnych uwagi wnętrz należą między innymi freski na stropach przedstawiające legendy z życia świętego Bartłomieja wykonane przez Františka Xavera Palka z roku 1762, iluzyjne malarstwo tworzone przez Josefa Kramolína czy plastyki na fasadzie kościoła, które są dziełem rzeźbiar-za K. Beutha. Częścią obiektu jest gotycka chrzcielnica pochodząca z 1436 roku.

Synagoga i cmentarz żydowski w Heřmanovie MěstciGmina żydowska powstała w Heřmanovie Městci na po-czątku XVI wieku. W XVII wieku z wcześniejszej ulicy żydowskiej powstało Miasto Żydowskie z własną admi-nistracją, starostą, nocnym stróżem, policją i radnymi. Oryginalny wygląd ma dziś już tylko nowo zrekonstruo-wana synagoga, dom rabina (szkoła) i domek-bliźniak w sąsiedztwie. Synagoga była zbudowana w roku 1870 na

36


sarna). Na trasie znajduje się pięć paneli informacyjnych z różnymi zadaniami.Ścieżka edukacyjna Raškovickimi kamieniołomamiMiejscem wyjścia ścieżki, która prowadzi między gmina-mi Horní Raškovice i Svičany jest teren wieży widokowej Barborka. Okrąg liczy 2,2 kilometra i znajduje się tu sześć tematycznych przystanków. Ścieżka wiedzy o regionie Układ stawów Heřmano-městeckaŚcieżka o długości 2,2 kilometra w ośmiu przystankach nakreśla rozwój hodowli ryb w naturalnych warunkach. Miejscem wyjścia jest Autokemping Konopáč u Heřma-nova Městce. 3. SEČ I OKOLICE

Zbiornik wodny SečZapora wodna zbudowana w latach 1925 do 1934 na rzece Chrudimce służy jako ochrona przed powodzia-mi oraz do celów wodniackich i rekreacyjnych. Chodzi o największy zbiornik wodny w Kraju Pardubickim. Jej murowana zapora ma 42 metry wysokości i 165 metrów długości. Do elektrowni wodnej wyposażonej w turbinę Francisa jeszcze do niedawna prowadził drewniany powierzchniowy kanał doprowadzający, który w chwili obecnej został zastąpiony stalowym. W celu tłumienia niewyrównanych odpływów z elektrowni wodnej i ich równomiernego wypuszczania do dolnej linii rzeki na Chrudimce nad młynem Padrty, w latach 1941 do 1947 został zbudowany zbiornik wyrównawczy Seč II. Usy-pana zapora ma 10,6 metrów wysokości i 111 metrów długości. Do jej lewego spustu jest podłączona mała elektrownia wodna o mocy 60 kW i wieża wyrównawcza o wysokości prawie 37 metrów. Ten cały układ wyrówna-wczy jest kolejnym unikatem techniki. Pod zaporą rzeka Chrudimka ma charakter górskiego potoku z kamiennym korytem i progami.Zbiornik wodny Seč, którego poziom urozmaica także wyspa z laskiem, jest otoczony zalesionymi wzgórza-mi, skałami z ruinami zamku Oheb i Vildštejn, polami i łąkami. W jednej ze skał jest nawet zbudowany krótki tunel doprowadzający drogę do korony tamy. Sečská za-pora służy także jako ważne centrum rekreacyjne całego Chrudimska i rejonów przyległych - w lecie przebywa tu nawet 50 tysięcy wypoczywających. Ścieżka edukacyjna Krajem ChrudimkiDługa ścieżka edukacyjna krajem Wyżyny Czeskomora-wskiej i Gór Żelaznych o łącznej długości 82 kilometrów kopiuje przepływ rzeki Chrudimki. Ścieżka prowadzi od

Stadnina Heřmanův Městec Stadnina została zbudowana w roku 1875 przez ród Kinskych a swoją nowoczesnością budzi podziw do dzi-siaj. Jego częścią jest siodlarnia, gdzie znajdziemy uzdy i siodła do bieżącego użytku do trenowania koni, pomie-szczenie z różnymi rodzajami uprzęży oraz siodlarnia galowa z przedmiotami wyłącznie po członkach rodu Kinskych.

Gallery Cyrany (Galeria Miejska)Heřmanův MěstecGaleria w pomieszczeniach byłej szkoły żydowskiej obok synagogi żydowskiej, w której zgromadzono zbiór dzieł wschodnioczeskich malarzy i rzeźbiarzy XX wieku, zbiór obrazów, plastyk, grafik, arkuszy grafiki i kolaży małżonków Emy i Josefa Horákovych podarowane mias-tu Heřmanův Městec.

Ścieżki edukacyjne na HeřmanoměsteckuŚcieżka edukacyjna Miasto dwóch mórzU podnóża Gór Żelaznych przebiegło kilka przejść gó-rotworu spowodowanych powstaniem ruchów tekto-nicznych. Wzdłuż nich doszło do wylania magmy głę-binowej, która miejscami w formie lawy rozlewała się po powierzchni. W słabo zmienionych sedymentach za-chowały się dowody istnienia dwóch mórz, przez które wiedzie ścieżka edukacyjna o tej samej nazwie, z sześ-cioma przystankami.Ścieżka edukacyjna Od dziewięciu dębówŚcieżka ma długość około 2 kilometrów. Prowadzi pr-zez mieszany las dębowo-bukowy. Można na niej zaob-serwować drzewa iglaste i liściaste, różne zioła. Cała ścieżka jest otoczona bluszczem pospolitym, jest za-mieszała przez różne rodzaje zwierząt (dzięcioł pstry,

37


Ruiny zamku Lichnice (Lichtenburk)Na strategicznie korzystnie położonym wzgórzu Světlí-ku w Żelaznych Górach, w XII wieku Smil z rodu Ro-nowców wybudował tu grodzisko, które jego imiennik, wnuk przebudował w XIII wieku na kamienny zamek o trójkątnym rzucie poziomym. Zamek otrzymał wte-dy modną niemiecką nazwę Lichtenburk. Mimo, że do chwili obecnej zachowały się tylko jego ruiny, stał się jednym z najbardziej odwiedzanych celów turystycz-nych w okolicy. Turystów nawet dziś przyciąga przede wszystkim jego położenie. Widok z ruin jest faktycznie wyjątkowy i może mu tego zazdrościć niejedna wieża

źródeł Chrudimki w okolicach Filipova do Chrudimi i jest podzielona na pięć odcinków. Wzdłuż ścieżki znajduje się 37 tablic informacyjnych. Jest dostępna w obu kie-runkach i przez cały rok. Ścieżka edukacyjna Krajem Gór ŻelaznychŚcieżka wiedzy o kraju prowadząca przez Żelazne Góry nawiązuje do ścieżki edukacyjnej Krajem Chrudimki w Seču i prowadzi przez okolicę, gdzie tworzył A. Chit-tussi, J. Prucha i F. Kaván, do Třemošnice i Ronova nad Doubravou. W roku 1994 ścieżka przeszła całkowitą przemianę, ma 15 przystanków a jej długość wynosi 22 kilometry. Tereny przez które prowadzi ścieżka są owiane wieloma legendami dot. historii, powstania lo-kalnych nazw, ale także tajemniczych postaci i leśnych stworów.

Ruiny zamku OhebRomantyczna ruina gotyckiego zamku Oheb stoi na wysokim skalistym urwisku nad Zaporą Sečską. Zamek został wybudowany w XIV wieku, ale już w połowie XVI wieku był opustoszały. Zachowała się ogromna niedokończona brama wieżo-wa, ruina wieży na południowym fragmencie urwiska oraz pozostałości baszt dla dział. Ruiny zamku Oheb są dostępne dla zwiedzających.

38


wat przyrody rejonu Żelazne Góry. O wydobyciu i ob-róbce wapienia przypomina nawet sama nazwa jednej z części gminy Vápenice. Na ścieżce znajdziemy łącznie 6 tablic informacyjnych, ruch na tej trasie odbywa się na własne ryzyko. Można ją pokonać pieszo lub także bez problemu na rowerze. Ścieżka edukacyjna Śladami wapieniaw Górach ŻelaznychŚcieżka edukacyjna Po śladach wapienia w Górach Że-laznych powadzi turystów przez najbardziej znane miej-sca związane z wydobyciem wapienia. Trasa zaczyna się w Berlovie vápence w Závratci, gdzie odwiedzający zapoznają się z historią wapienia i wydobycia wapieni w Żelaznych Górach. Następnie przechodzi przez ro-mantyczną dolinę Lovětínskiego potoku przez Naro-dowy Rezerwat Przyrody Lichnice – Kaňkovy hory aż do Lovětína. Dalej prowadzi koło zamku Lichnice, który jest najstarszym zachowanym miejscem, gdzie używano wapienia z Żelaznych Gór (1398). Po żółtej trasie tury-stycznej kontynuujemy spacer do Prachovic, Vápenného Podola, gdzie łamano i palono wapień już od niepamięt-nych czasów a następnie po zielonej trasie turystycznej do Seča. Stąd kontynuujemy podróż wzdłuż rzeki Chru-dimki aż do miasteczka Bojanov. Z Bojanova jest już tyl-ko kawałek do osady Polánka.

Miasto Třemošnice i okolicePierwsza zachowana pisemna wzmianka o Třemoš-nici znalazła się w roku 1564 w Księgach Ziemskich. W roku 1816 Jan Josef Zvěřina zakłada hutę żelaza, co było początkiem produkcji przemysłowej w Třemošnici oraz związany z tym napływ nowych obywateli. Najważ-niejszym dniem we współczesnej historii Třemošici jest 1 czerwca 1994, gdy zyskuje ono statut miasta a wraz z nim herb.Narodowy Rezerwat PrzyrodyLichnice – Kaňkovy hory Powierzchnia narodowego rezerwatu przyrody wynosi 374 hektarów. Chodzi o roślinność mieszaną na skalis-tych stokach w okolicach ruin zamku, w którym domi-nują bliskie naturze leśne społeczności przeważnie buc-zyny storczykowe i lasy bukowe. Pozostałe typy lasów występują w małej mierze. Różnorodność rodzajowa społeczności organizmów jest spowodowana przejś-ciem pomiędzy ciepłym rejonem Połabia i chłodnym rejonem Gór Żelaznych. Teren jest dostępny tylko na wyznaczonych drogach i ścieżkach. Nieskazitelność i różnorodność leśnych i nieleśnych biotopów odbija

widokowa. Podczas sezonu w jednym budynku zam-kowym jest umieszczone także małe muzeum zamkowe z objaśnieniem. Odważniejsi turyści mogą sobie wy-pożyczyć latarkę i iść zbadać część zamkowego sklepi-enia. Na zamku organizowane są także imprezy kultura-lne, inscenizowane na dziedzińcu.

Berlova vápenka – Závratec – TřemošniceTeren Regionu Żelazogórskiego jest bardzo ściśle związany z kamieniem wapiennym i wydobyciem wapienia. Dlatego powstał projekt, który przeprowadzi turystów miejscami związanymi z wapieniem a równocześnie zapozna ich z wy-dobyciem wapienia i jego produkcją.

Berlová vápenka to cenny kulturowy zabytek techniki dokumentujący lokalną tradycję przemysłową i historię. Chodzi o unikat na skalę europejską – 150 letni wapien-nik, do którego prowadziła 5 kilometrowa kolejka linowa. Muzeum jest umieszczone w jednej ze zrekonstruowa-nych części wapiennika Na jego obu piętrach dominuje piec, można zajrzeć do jego wnętrza, gdzie pali się ogień, ale ponieważ nie chodzi tylko o imitację, trzeba uważać by się nie poparzyć. Co więcej można także wejść do wnętrza pieca i podziwiać wysoki komin nad sobą. Na piętrze znajduje się ekspozycja, która przybliży produkcję cementu i wapna oraz pokaże surowce, które są używane przy ich produkcji, wraz z ciekawostkami mineralogicz-nymi z okolic kamieniołomu.

Ścieżka edukacyjna VápenkaVápenka u Polánky należy do trzech ostatnich pozo-stałości wapiennych pieców we Wschodnich Czechach z okresu przed budową przemysłowych wapienników tj. około roku 1870. Aby przybliżyć kwestie związane z wa-pieniami w Żelaznych Górach, w roku 2010 zbudowano tutaj ścieżkę edukacyjną wokół gminy Polánka. Długość ścieżki to około 1 kilometra i prowadzi ona przez Rezer-

39


się tu dziesiątki kilometrów tras jeździeckich a w zimie oznakowanych tras biegowych. Park Geologiczny Żelaz-ne Góry wykorzystuje tą infrastrukturę i równocześnie ją uzupełnia o geotopy czyli lokalizacje o interesującej treś-ci geologicznej. Z geologicznego punktu widzenia teren Gór Żelaznych jest przepastnym podręcznikiem geolo-gii. Przez ponad 600 milionów lat długiej historii powstał tu szereg zjawisk geologicznych, które można obejrzeć w ciągu dwóch, trzech dni. W relatywnie krótkim cza-sie na terenie parku geologicznego można zobaczyć to, co na całym terytorium Czech trwałoby kilka tygodni i zmusiło do przejechania tysięcy kilometrów. Powstała tu unikalna geologiczna składanka, którą można „złożyć” w bardzo krótkim czasie.

Ścieżka celtyckaOkrężna ścieżka z początkiem i końcem v Nasavrkách pro-wadzi turystów przez miejsce dawnej celtyckiej osady, która kończy się na oppidum w Hradišti u Nasavrk. 9,5 kilomet-rowa trasa z 20 tablicami prowadzi przez piękną przyrodę Parku Krajobrazowego Żelazne Góry. Ścieżka jest pierwszą częścią Archeoparku Celtyckiego.

Wieża widokowa BoikaDostępna drewniana wieża widokowa Boika znajduje się grzbietach Gór Żelaznych pod górą Planina na 528 m n.p.m. przy ścieżce rowerowej i turystycznej, które są częścią trasy edukacyjnej ukazującej historię siedziby cel-tyckiej w okolicach Nasavrk. Wieża widokowa ma 14,5 m wysokości i platformę widokową na wysokości 11 metrów. Oferuje panoramę na Karkonosze, Góry Orlickie, Kralicki Śnieżnik i Jesioniki.

Nasavrky - muzeum w pałacuTwierdza budowana w X do XI wieku, około roku 1600 została przebudowana na późnorenesansowy dwu-

się w wielobarwnej faunie i florze. Znajdziemy tu ponad 400 rodzajów roślin, 132 rodzaje kręgowców, ponad 500 rodzajów motyli i innych rodzajów kręgowców, na przykład prawie 60 rodzajów pająków. Część terytorium je uznana jako podstawa genowa dla drzew – buku zwyc-zajnego i jesionu wyniosłego.

Park Krajobrazowy Żelazne GóryPark Krajobrazowy Żelazne Góry (CHKO) rozciąga się na północnym zachodzie Wyżyny Czesko-Morawskiej w kierunku Połabia. Został ogłoszony w roku 1991 a jego powierzchnia obejmuje 284 kilometry kwadratowe. Zna-czenie Parku Krajobrazowego tkwi właśnie w złożonej i różnorodnej budowie geologicznej, której najstarsza część powstała w okresie przed paleozoikiem. Podobne-go składu geologicznego nie znajdziemy w całej Europie.

Park Krajobrazowy Żelazne Góry tworzy 1 narodowy rezerwat przyrody, 12 rezerwatów przyrody i 11 pomni-ków przyrody. Najwyższym wzniesieniem jest Pešava o wysokości 697 m n.p.m. W Parku Krajobrazowym Że-lazne Góry płynie rzeka Chrudimka i Doubrava.

Narodowy Park Geologiczny Żelazne GóryNarodowy Park Geologiczny Żelazne Góry rozciąga się na powierzchni 777,5 kilometrów kwadratowych. Większość jego terenu leży w Kraju Pardubickim, rejon wokół Ždírce nad Doubravou i Chotěboře należy do Kra-ju Vysoczyna. Około jedną trzecią terenu tworzy Park Krajobrazowy Żelazne Góry, poza tym rejonem jest cały szereg kolejnych obszarów chronionych o mniejszych powierzchniach. Oprócz bogactw przyrody znajduje się tutaj wiele wartości kulturalno-historycznych, uni-kalnych muzeów i liczne obiekty oraz tereny sportowe i rekreacyjne.Obszar Narodowego Parku Geologiczne-go Żelazne Góry jest stworzony dla turystyki pieszej i rowerowej. Jest bardzo gęsto pokryty dobrze oznac-zoną siecią tras turystycznych i rowerowych. Znajdują

40


Ronov nad DoubravouMiasto powstało stosunkowo szybko po pierwszej pi-semnej wzmiance o osiedleniu w Górach Żelaznych, która pochodzi z roku 1137. Prawdopodobnie nigdy nie miało murów obronnych a Ronov nigdy nie rozwinął się w aglomerację. Dopiero w roku 1908 został znów pod-niesiony do rangi miasteczka nadanym przez Franciszka Józefa I przywilejem. Na ulicy Svatokřížské znajduje się dom, który jest unikatem architektury ludowej. Najcen-niejszą częścią jest front z późnobarokowym szczytem, ze stiukowymi reliefowymi zdobieniami. Ważnym zabyt-kiem miasta jest Bílkova (Nečasova) willa. Dwukon-dygnacyjna budowa secesyjna została zbudowana w latach 1932 do 1934 wg projektu rzeźbiarza i archi-tekta Františka Bílka dla jego szwagra, praskiego lekarza Jaromíra Nečasa. Centralną przestrzeń zajmuje kwadra-towa piętrowa hala, artystycznie, najcenniejsza część wnętrz. Do niej Bílek przyłączył pięć pomieszczeń, z któ-rych każda była odrębną przestrzenią mieszkalną. Po-dobny wariant powtarzał się jeszcze na piętrze budynku. Z hali, Bílek zaproponował drewniane schody na pi-erwsze piętro, których poręcz jest mistrzowskim dziełem rzeźbiarskim. Willa służyła wyłącznie do pobytu letnie-go. Integralną częścią architektury są dwa zewnętrze re-liefy: Głowa Chrystusa i obszerna luneta „Jak czas ucie-ka”. Obiekt służy do organizowania wystaw obrazów i innych dzieł artystycznych. Willa Bílka w chwili obec-nej nie jest stale otwarta.

Dolina ChittussiegoW przybliżeniu trzykilometrowa dolina pełnej gła-zów rzeki Doubravy między Ronovem nad Doubravou i jego częścią Mladoticemi nosi imię malarza Antonína Chittussiego. Dolina inspirowała go w jego dziełach, w szczególności w obrazie „Dolina Doubravy” z roku 1884, który jest dziś częścią zbiorów Galerii Narodowej.

piętrowy pałac z dwoma wieżyczkami, zdobiony sgraffi-to. Ekspozycja „Po śladach Celtów” jest umiejscowiona w sześciu pomieszczeniach pierwszego piętra pałacu. Odwiedzający mogą się zapoznać z kulturą celtycką, rzemiosłem, z życiem codziennym a także bliżej poznać charakter celtyckich budowli i siedzib dzięki wielkopowi-erzchniowemu modelowi oppidum Hradiště u Nasavrk, modelowi półziemianki a także dzięki animacjom w multimedialnym systemie informacji. Ekspozycję uzu-pełniają repliki brązowych klamer, bransolet, klejnotów z brązu i broni.

Kasztanka Unikatowym narodowym pomnikiem przyrody jest sad jadalnych kasztanów (Castanea sativa) zwany „Kasztan-ka” o powierzchni 1,1 hektara. Sad kazał wysadzić właś-ciciel nasavrckiego księstwa Jan Adam Auersperg w roku 1776, od roku 1991 jest zabytkiem przyrody. Najstarsze drzewa mają 235 lat. Największe mają obwód pnia 637 i 573 centymetry. Kasztanowce mają wysokość do 25 metrów a średnicę korony około 13 do 15 metrów. Stan zdrowia mniejszych drzew jest dobry, największe drzewa już kończą swój żywot. Na 15.07.1998 zare-jestrowano tu 125 drzew. Kasztanka regularnie wydaje owoce.

Układ konstrukcji wodnych Křižanovice Zapora wodna Křižanovice jest częścią układu konstruk-cji wodnych Křižanovice – Práčov powstałego w latach 1948 do 1953 na rzece Chrudimce. Zapora powstała jako rezerwuar wody dla regionu pardubickiego i do produkcji energii elektrycznej. Poszczególne zbiorniki zapory są niedaleko od siebie, przez co tworzą jedną całość. Zapora Křižanovická jest większą częścią układu konstrukcji wodnych i ma zaporę o wysokości 31,7 met-rów i długości 130 metrów.Ma szerokość 6,6 metrów. Tama jest zbiornikiem wyrów-nawczym Práčov połączona kanałem doprowadzającym o długości trzech kilometrów.

Zbiornik wodny PařížovGrawitacyjny murowany zbiornik wodny zbudowany z ka-mienia z kamieniołomów na rzece Doubravce i zakończony w roku 1913 służy do rekreacji i rybołówstwa sportowego. Zapora ma wysokość 31 metrów a długość w koronie wy-nosi 142 metry.Inicjatywą do budowy zapory były powodzie w latach 1885, 1888 i 1897, które spowodowały znaczne szkody na przyle-głym terenie środkowego i dolnego biegu Doubravy.

41


maszynami i urządzeniami, jak np. dźwig, kolejka li-nowa, polna kolejka szynowa, kruszarka, wóz Dumper i inne.

Izba Pamięci Václava Jana Tomáška Izba Pamięci Václava Jana Tomáška znajduje się bez-pośrednio w domu rodzinnym tego najważniejszego czeskiego kompozytora i pedagoga epoki przedsmeta-nowskiej, a więc 1 połowy XIX wieku. Malowniczy do-mek cembrowany zbudowany jest w stylu architektury poličskiej.Chłop Jantala z Štěpánova wyorał na roli garniec z pieni- ędzmi. Pan z zamku Rychmburka zabrał mu go. Jednak pieniądze ukryte w izbie same z siebie się przesypywały a więc pan postanowił szybko ich się pozbyć. Dlatego załadował pieniądze na wóz, jednak konie nie mogły z nimi ruszyć. W końcu zmuszony był wezwać do sie-bie Jantalę, który odwiózł pieniądze na swoim wozie bez najmniejszych problemów. Ze swego bogactwa gminie Štěpánov ofiarował duży dzwon, który dzwoniąc woła: „Jantala mnie wyorał“.

Zamek Rychmburk Zamek zbudowano na skalistym fragmencie nad doliną rzeki Krounki. Z budowy oryginalnej z 1325 roku zacho-wała się 30-metrowa wieża kryta dachem stożkowym. Zamek został przebudowany w 1 połowie XIV wieku a wyremontowany w XVIII wieku. Ciekawostką jest kość znajdująca się w kaplicy zamkowej, która zgodnie z le-gendą stanowi szczątki zamurowanej tutaj panny Ber-kovny. Na terenie zamku obecnie znajduje się placówka społeczna, jednak zwiedzanie zabytku jest możliwe po wcześniejszym uzgodnieniu.

Kopalnia Šilinka – znaczący element krajobrazu– PředhradíLeśna poręba Kopalnia Šilinka znajduje się w dolinie rzeki Krounki, pośród przyrody pomiędzy stromymi sto-kami i skałami. W celu zachowania charakterystycznego krajobrazu z zaroślami wzdłuż cieków wodnych, roz-proszoną zielenią i mokrymi łąkami ogłoszono ten rejon parkiem przyrody Dolina Krounki i Novohradki. W skład parku wchodzi kilka lokalizacji, w których znajdują się szczególnie chronione gatunki roślin i zwierząt, jak np. salamandra plamista, traszka, rosiczka okrągłolistna czy lilia złotogłów. W Kopalni Šilinka stał niegdyś młyn. Po-eta Adolf Hejduk, który urodził się i przeżył dzieciństwo w niedalekiej miejscowości Předhradí, z sentymentem wspominał owe miejsca, gdyż bardzo często odwiedzał

Można tu znaleźć chronione rodzaje roślin i zwierząt (lipień pospolity, brzana, węgorz, zimorodek zwyczajny i inne).

4. SKUTEČ I OKOLICE

SkutečMiasto słynie z tradycji szewskiej i wysokiej jakości gra-nitu skutečskiego. Niepozorną i z dala widoczną domi-nantę miasta stanowi wieża kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Pierwsze wzmianki o kościele parafialnym sięgają 1350 roku. Jego znaczenie podkreśla-ją wyniki badań archeologicznych i historyczno-budowla-nych, według których budową kierowali budowniczy będący w bliskich stosunkach z hutą parléřovską. Uczest-niczyli również w pracach przy katedrze św. Wita. Uder-zenie pioruna w 1850 roku zniszczyło, oprócz dzwonów, które udało się uratować, dach wieży oraz zegar. Nad ołtarzem głównym wisi kopia obrazu Brandla „Wniebow-zięcie Najświętszej Marii Panny“.

Muzeum miejskie ma siedzibę w domu należącym do rodziny małżonki kompozytora Vítězslava Nováka, który zmarł tutaj w 1949 roku. Obecnie znajduje się w nim stała wystawa o nazwie Muzeum Obuwnictwa i Kami-enia. Za jej nowoczesne i interaktywne ujęcie wystawa otrzymała w 2010 roku prestiżową nagrodę – Specjalne Wyróżnienie Ministerstwa Kultury „Gloria musaealis“. W zbiorach wystawy obuwniczej znajdziemy szereg cie-kawych modeli, oryginalny warsztat szewski, ster maszy-ny a także największy półbut w Europie. Wystawa kami-ennictwa przedstawia świadectwa setek zdjęć oraz film dokumentalny. Wciągnie nas w długą i ciekawą historię urabiania granitu i opoki. W części zewnętrznej ekspo-zycji znajdziemy się w prawdziwym kamieniołomie. Przestrzeń wydobywcza jest wypełniona specjalnymi

42


zbocza i lasy bukowo-grabowe. Do występujących tu znaczących rodzajów roślin i zwierząt należą np. lilia złotogłów, kukułka szerokolistna, rosiczka okrągłolistna, salamander plamisty, traszka, zimorodek zwyczajny, bo-cian czarny i inne.

Luže – ruiny zamku KošumberkKošumberk dzisiaj stanowią ruiny zamku gotyckiego zbudowanego na początku XIV wieku nad doliną rzeki Novohradki, w pobliżu miasta Luže. Zamek po raz pi-erwszy wspomniano w 1318 roku, po pożarze w 1573 roku został przebudowany na zamek renesansowy. W drugiej połowie XVI wieku na Košumberku urządzo-no szkołę czeskobraterską, w której wychowywano mło-dych, protestanckich szlachciców (m.in. słynny później wojownik Albrecht z Valdštejna). W 1684 r. przeszedł Košumberk na własność szkoły jezuickiej w Hradci Královej, która obok kościoła pielgrzymkowego zbudo-wała swą siedzibę. Po rozwiązaniu zakonu jezuickiego zarządzał tym obszarem fundusz kościelny a w 1826 r.

przeszedł pod własność Thurn-Taxisów. Obecnie zna-jduje się tutaj kadłub wieży kwadratowej, część murów pałacu, brama i resztki fortyfikacji. W byłym burgrab-stwie znajdziemy stałą wystawę poświęconą historią zamku, miasta Luže i jego okolicy. Oprócz tej wystawy dostępne jest również lapidarium a nowością jest zwied-zenie korytarzy podziemnych w starym zamczysku Ko-šumberku.

Kościół Najświętszej Marii Panny NieustającejPomocy na ChlumkuPerła barokowa kraju pardubickiego – tak nazywany jest dwuwieżowy kościół pielgrzymkowy poświęcony Najświętszej Marii Pannie Nieustającej Pomocy dla Chr-ześcijan. Na podstawie projektu P. I. Bayera zbudował go

tutaj swego dziadka, starego młynarza i wielkiego bajar-za. Historia mówi, że owe miejsca stanowiły cel licznych podróży państwa z zamku Rychmburk. Przyjeżdżali tutaj aby się wesoło bawić i prawdopodobnie lubili się tutaj kąpać.O pochodzeniu nazwy Kopalnia Šilinka kiedyś krążyła le-genda. Opowiadała ona o młodym szlachcicu, który pr-zyszedł w te miejsca w upalny letni dzień, by się orzeźwić i wykąpać. Nurkując znalazł w piasku na dnie rzeki kilka srebrnych monet – szilinków. Wiadomość o niezwykłym odkryciu szybko rozeszła się wśród zwykłych ludzi. Wie-lu z nich udało się w te miejsca i próbowało szczęścia, czy także im uda się znaleźć błyszczące pieniążki. Nazwę pieniędzy ludzie przenieśli później również na dolinę, która tak nazywa się po dziś dzień.Pierwsze kroki w romantycznej dolinie Kopalni Šilinka nie wskazują na to, by turysta mógł się spodziewać ja-kiegoś podstępu. Szeroka droga leśna wije się wzdłuż rzeczki, przeskakuje wśród kamieni i drzew, które wzdłuż ścieżki tworzą potężne zielone sklepienie. Na-gle jednak koniec – drogę przecina skała występująca z wody. Łańcuchy i drabiny są jedynym wsparciem dla odważnych podróżnych, którzy postanowią udać się na drugą stronę. Chcesz odpocząć z drugiej strony skały uważając, że to koniec wysiłku? Skądże – Krounka nie poddaje się tak łatwo! Czeka na was przejście nad urwis-kiem bez jakiejkolwiek balustrady, tylko za pomocą łań-cuchów i kilku drabin. Prawdziwym przeżyciem jest ta droga w porze deszczu. Nagrodą dla wytrwałych tury-stów jest cudowny widok na rzeczkę Krounkę i dziewic-za przyroda w okolicy.

Dolina Krounki i Novohradki – park przyrodniczy– PředhradíPark przyrodniczy „Dolina Krounki i Novohradki“ powstała w 1998 roku i biegnie wzdłuż dwóch rzek – Krounki i Novohradki. Głównym powodem stworzenia parku było zachowanie krajobrazu obejmującego za-sadnicze wartości naturalne, szczególnie przybrzeżne zarośla cieków wodnych, rozproszoną zieleń, podmokłe łąki i nawiązujące do nich lasy. Wysokość nad pozio-mem morza parku przyrodniczego waha się pomiędzy 320 i 450 metrów. Podłoże, wzdłuż Novohradki sta-nowią piaskowce i opoka, wzdłuż Krounki zaś granit. Wśród lasów przeważają lasy mieszane. W skład par-ku przyrodniczego wchodzi również kilka lokalizacji, w których występują szczególnie chronione gatunki roś-lin i zwierząt. W szczególności chodzi o drobne potoki, zbiorniki wodne, podmokłe łąki, mokradła, słoneczne

43


24.06.1942 spalona a domki zrównano z ziemią. Miejsca spalonych i wyburzonych domów osadzonych w natural-nym środowisku oznaczono fundamentami budynków i zbudowano kamienny pomnik z krzyżem. W budynku pomnika znajduje się stała wystawa przedmiotów i zdjęć odnoszących się do spalonej osady Ležáky. Od 1990 roku jest tutaj kamienna mozaika V. Sychry.

Ścieżka edukacyjna Ležáky – Miřetice Ścieżka edukacyjna prowadząca śladami ruchu oporu i tragicznych wydarzeń ležackich, które miały miejsce w okresie drugiej wojny światowej. Jej długość wynosi 13 kilometrów i znajduje się na niej 8 tablic informa-cyjnych.

Chrast Wieża wodnaDominantami miasta Chrast są dwie wieże wodne – stara, będąca zabytkiem kultury i nowa wieża ciś-nień. Starsza wieża pochodzi z 1662 roku i zbudował ją pierwszy biskup kralovohradecki Matouš Sobek z Bilenberka. Woda użytkowa pompowana była za po-mocą pompy tłokowej, napędzanej kołem drewnianym z młynówki do murowanej wieży wodnej. Ze zbiornika w wieży, woda dalej grawitacyjnie ściekała do zamku i później do fontanny na rynku. Rury tłoczne i dopły-wowe były drewniane. Różnica wysokości pomp i zamku wynosiła 24 metry. Wieżę przebudował w latach 1746–1755 biskup Jan Vra-tislav z Mitrovic. W 1870 roku koło żelazne zastąpiło sta-re koło drewniane. Drugą wieżę wodną stanowi wieża ciśnień zbudowana w 1929 roku na podstawie projektu ing. Vladimíra Chmelíčka z Pragi. Jej wysokość wynosi 42,5 m i pojemność 200 metrów sześciennych.

Ścieżka edukacyjna ChrasteckaZ Codexem Gigas bądź też Biblią Diabła i kolejnymi ciekawostkami tego rejonu zapoznamy się na Ścieżce Edukacyjnej Chrastecka. Jej początek znajduje się przy przystanku kolejowym w Chrasti i biegnie ona przez miejscowości Chrašice i Podlažice wokół Rybnika Ho-reckiego przez dolinę Žejbra do Podskali. Pomiędzy Podskalą i miejscowością Vrbatův Koste-lec zainteresują Państwa ciekawe twory skalne. Trasa kończy się w miejscowości Vrbatův Kostelec przy sta-cji kolejowej, gdzie znajdziecie się w samym „środku Europy“. Długość trasy wynosi 12,5 km i obejmuje 13 przystanków prezentujących miejscową historię, geolo-gię, florę i faunę.

w latach 1690–1695 w miejscu kaplicy pielgrzymkowej, na wzgórzu bazaltowym Chlumek nad Luží, architekt wło-ski G. B. Alliprandi. Chodzi o wyjątkową, czystą stylowo budowlę wzniesioną w stylu wczesnobarokowym, gdzie w Kaplicy Mariańskiej przechowywano bezcenny obraz Najświętszej Marii Panny Nieustającej Pomocy, tzw. Pa-sovskiej. Poza kościołem pod koniec XVII wieku zbudo-wano rezydencję jezuicką, najpierw dwukondygnacyjną, a następnie pod koniec XIX wieku przebudowaną na jed-nokondygnacyjną, z zachowanym refektarzem. Tradycja pielgrzymkowa jest żywa do dziś. Dowodem na to są coroczne pielgrzymki o nietypowych nazwach – czereś-niowa, ogórkowa, śliwkowa. W budynku zainstalowano windę z korytarzem podziemnym dla turystów niepeł-nosprawnych.

Wieża widokowa JahůdkaDrewniana wieża widokowa ma wysokość 12 metrów. Skła-da się z trzech znajdujących się nad sobą platform wido-kowych. Do każdej z nich prowadzi drabina o 13 stopniach. Wieża jest dostępna dla zwiedzających. Chodzi o budowlę prywatną, do której właściciel dobudował sobie kolejkę linową prowadzącą z jego ogrodu w dolinie Potoka Anien-skiego. Przy ładnej pogodzie oferuje stąd piękny widok na Góry Orlickie i miasto Luže.

Miejsce pamięci Ležáky Narodowy pomnik kultury – miejsce pamięci to pa-miątka ruchu oporu przeciwko nazizmowi. Była osada kamieniarska tworzona przez osiem domków skupio-nych wokół młyna w okresie drugiej wojny światowej stanowiła kryjówkę dla grupy spadochroniarzy Silver A z radiostacją Libuše nadawaną z Londynu. Po zamachu na protektora rzeszy Heydricha, osada, w trakcie dal-szych prześladowań ludności cywilnej, została w dniu

44


wyruszył w świat. Jakubowi dobrze powodziło się w świecie. Czas mijał i zaczął tęsknić za domem rodzinnym. Postanowił więc wrócić z zarobionymi pieniędzmi do rodzimego Hlin-ska. Z czasem pojawiła się wśród mieszkańców zazdrość. Jakubowi było bardzo przykro i uważał, że pozbawiając się pieniędzy zniknie również owa zazdrość. Pewnego dnia ulepił więc duży garniec, do którego włożył wszystkie swe zaoszczędzone pieniądze. Wieczorem poszedł zakopać go w nieznanym miejscu Rankiem drugiego dnia nie wrócił już do domu i w Hlinsku nikt go więcej nie zobaczył.

Edukacyjne trasy wypoczynkowe miasta HlinskoTrasy nawiązują do istniejących ścieżek rowerowych i prowadzą nie tylko przez Hlinsko, ale także pośród pr-zyrody w okolicach miasta. Temat każdej ścieżki jest od-mienny, dzięki czemu można szczegółowo zapoznać się z historią miasta, przyrodą czy też znanymi osobistościa-mi. Na ścieżkach ustawiono również tablice informacyjne i ławeczki. Pierwsza ścieżka wypoczynkowa oznakowana jest kolorem zielonym i oprowadzi śladami historii mias-ta („Zasiedlanie okolicy”, „Z historii produkcji rzemieśl-niczej i przemysłowej w Hlinecku”, „Historia i czasy obec-ne urabiania kamienia”). Kolejną ścieżkę nazwano „Aby poznać krajobraz i naturę“ a zapoznaje ona z naturą i krajobrazem okolic Hlinska. Oznakowana jest kolorem niebieskim (Poděbradovo náměstí, Urnový háj, widoki na krajobraz, Svatojánské lázně, Farma „U Sekyrů“, Studni-ce, Na skalce), czerwonym (Tylovo náměstí, Řeka Chru-dimka, Ośrodek Sportowy „Olšinky“, browar Rychtář, Ośredek Narciarski „Rataje“, stawy Ratajskie) i żółtym (Rybí společenství, rzeka Chrudimka, Vítanov – Stan).

Wieża widokowa VojtěchovBudowę wieży widokowej rozpoczęto w 2008 roku na górze zwanej „Na hrbovatkách“, na wysokości 589,9 metrów n.p.m. Chodzi o konstrukcję stalową, która do wysokości dwóch kondygnacji otoczona jest płaszczem

5. HLINSKO I OKOLICE

HlinskoMiasto, serce Wyżyny Czeskomorawskiej, stanowi frag-ment parku krajobrazowego Žďárské vrchy. W XI wieku powstała na drodze z Czech na Morawy osada garncar-ska. Stąd pochodzi również obecna nazwa dzisiejszego miasta, której pierwowzorem jest wyraz „hlína – glina“. W skład Hlinska wchodzi skansen zabytkowy Betlém [Betlejem], stanowiący jedną z ekspozycji Zespołu Bu-dowli Ludowych Vysočina. Chodzi o wyjątkowo dobrze zachowane budowle ludowe w środowisku miejskim. Niewątpliwie unikat na terenie Europy Środkowej. Domki cembrowane i murowane zbudowali drobni rzemieślnicy w drugiej połowie XVIII wieku. Poszczególne obiekty suk-cesywnie naprawiano i w 1993 roku Betlejem otwarto dla pierwszych zwiedzających. Zwiedzając je możemy sobie wyobrazić życie tkaczy, wytwórców zabawek, robotnika pracującego w warsztacie szewskim. Ekspozycje uzupeł-niane będą o różne programy tematyczne poświęcane np. Bożemu Narodzeniu, Wielkanocy i związanym z tymi świętami obyczajom, produkcji klejnotów, potrawom lu-dowym, strojom ludowym itp. Betlejem ożywa pod ko-niec wakacji letnich, kiedy to organizowane są Adamkowe Uroczystości Folklorystyczne. W listopadzie 2010 roku na listę niematerialnego dziedzictwa kulturalnego UNESCO wpisano korowody karnawałowe z rejonu hlineckiego. Korowody i maski karnawałowe utrzymują swą postać przez wiele generacji w prawie niezmiennej formie. Do kolejnych znaczących budowli Hlinska należy ratusz ba-rokowy na Poděbradově náměstí i kościół Narodzenia Marii Panny. W miejscowym muzeum zwiedzający zna-jdą ekspozycję z historii rejonu hlineckiego, izbę pamięci rodziny Adamków, zapoznają się z historią szkolnictwa, rzemiosła i zobaczą pokazy strojów i mody z określonych epok. Muzeum znajduje się w synagodze z 1097 roku zbudowanej w stylu neoromańskim (paradoksalnie do-piero po zaniku gminy żydowskiej). Ostatnie nabożeńst-wo odbyło się w niej w 1925 roku, a następnie została zlikwidowana i zaadoptowana na muzeum, w 1960 zaś na galerię. Po koniec 2004 roku podjęto przeinstalowanie Izby Pamięci hlineckiego rodaka, plastyka Karla Lidickie-go, istniejącej bez istotnych zmian od 1982 roku. Latem, w czasie Hlinecka Artystycznego, stała wystawa galerii oferuje swe pomieszczenia do organizowania wystaw au-torskich i tematycznych sztuki. Wiele lat temu żył w Hlinsku, w jednym domku drewnianym w dzielnicy Betlém, garncarz o nazwisku Maciej Drtina. Jego najstarszym potomkiem był syn Jakub, który pewnego dnia

45


dynek do garbowania. W skansenie regularnie odbywają się imprezy, jak np. jarmarki, targi czy promocje wyrobów tradycyjnych. Poprzez Veselý Kopec prowadzi oznakowa-na ścieżka edukacyjna Krajem Chrudimky.

Wiejskie pochody karnawałowe i maski Wiejskie korowody i maski karnawałowe na Hlinecku zostały wpisane na listę niematerialnego dziedzictwa kultury UNESCO w 2010 roku. Weszły w skład świa-towego dziedzictwa kulturowego ze względu na ich wyjątkowość polegającą w szczególności na krzewieniu tradycyjnego charakteru obyczajów. Opisy korowodów i masek udokumentowano na Hlinecku już pod koniec XIX wieku.

Dřevíkov – budownictwo ludowe i zabytki żydowskie Dřevíkovská náves jest częścią Zespołu Budowli Lu-dowych Vysočina. W zabudowie wsi dochowały się pi-erwotne domki drewniane, które nie uległy zniszczeniu podczas pożaru w 1862 roku. Na wygląd Dřevíkova jednak wpłynęła również kolonizacja żydowska mająca miejsce w XVIII wieku. Zabytkiem tej epoki jest kończąca się na wsi uliczka żydowska z pierwotną, piętrową zabu-dową murowaną. Znajdziemy tu obiekty winiarni, war-zelni soli potasowej, szkoły i synagogi, która znajdowała się w domu nr 43. Gmina żydowska zanikła w 1894 roku, ostatnie rodziny żydowskie wyprowadziły się z gminy przed wybuchem pierwszej wojny światowej. Należą-cy do gminy cmentarz żydowski znajdziemy około pół kilometra na północ od Dřevíkova. Cmentarz pochodzi z XVIII wieku, pierwotnie otoczony był cembrowaniem, a później wraz z rozszerzaniem został ogrodzony mu-rem kamiennym i sklepionym wejściem, który stanowił również schronienie dla wozów pogrzebowych. Naj-starszy kamień grobowy, tylko częściowo czytelny, po-chodzi z 1748 roku.

Kameničky – Galeria im. Antonína Slavíčka W gminie Kameničky działał w latach 1903 – 1907 na-jbardziej znany impresjonista czeski - malarz Antonín Slavíček. Stworzył tutaj swój słynny obraz nazwany „U nas w Kameničkách“, który wystawiano w Paryżu. Po remoncie parafii powstała na parterze budynku Galeria im. Antonína Slavíčka, gdzie można zapoznać się z cie-kawymi informacjami o malarzu. Czasami zobaczyć tu można jego znaczące płótna wypożyczone z różnych in-stytucji, najczęściej z Galerii Narodowej.

betonowym i wykładana kamieniem. Wysokość łączna wieży wynosi 16,35 m, ostatni taras widokowy znajduje się na wysokości 11,7 m i prowadzi do niego 59 schodów.

Wieża widokowa ZubříW 2004 roku na południowy zachód od miejscowości Trhová Kamenice otwarto dla turystów wieżę komuni-kacyjną o wysokości 55 metrów z okładziną drewnianą w dolnej części. Wieża jest wyraźną dominantą Gór Że-laznych, które można z łatwością zobaczyć z platformy widokowej znajdującej się na wysokości 38 metrów (182 schodów). Przy dobrej widoczności i pogodzie można oglądać Karkonosze, Góry Orlickie lub Wyżynę Czesko-Morawską.

Zespół Budowli Ludowych Vysočina (Wysoczyna) na Veselém Kopci Owe wyjątkowe muzeum w przyrodzie stanowi część składową Zespołu Budowli Ludowych „Vysočina“, na-jwiększej kolekcji budownictwa ludowego w Czechach. Oprócz wzgórza Veselý Kopec (Wesoły Kopiec) tworzą go obiekty w Svobodnych Hamrach i zabytkowy Betlém w Hlinsku. Możemy tutaj podziwiać domy drewniane roz-proszone w krajobrazie pierwotnym, które przeniesiono tutaj z rejonu Žďárské vrchy i Żelazne Góry. Ekspozycje dokumentują życie i sposób gospodarowania drobnych rolników od połowy XIX wieku do połowy wieku XX. Unikalne są również tutejsze techniczne budynki ludowe z napędem wodnym, stodoła o czternastu bokach, młyn zbożowy z tłuczarką kaszy i warzelnią powideł, a także drobne zabudowy wiejskie jak np. spichlerz czy „chłod-nia“ ze źródełkiem. Podziwiać tutaj można prawdopo-dobnie ostatni na terenie Czech dostępny publicznie bu-

Zamek Litomyšl

46


47

Rejon turystyczny Pogranicze Czeskomorawskie

48


©

0 1 2 3 4 5 6 km

49


Litomyšl – nowoczesne miasto historyczne Wycieczka jednodniowa: wiosna – jesień Litomyšl

Przyjazd do Litomyšle w godzinach porannych. • Zwiedzanie miasta – możliwość zwiedzania z przewodnikiem lub wypożyc-zenia przewodnika audio w centrum informacyjnym – Smetanovo náměstí, Dom u Rycerzy, Dom Smetany, Ogrody Klasztorne, Rodzinny dom Bedřicha Smetany. • Zwiedzanie zamku Litomyšl – unikalny renesansowy pałac z sgraffitowymi zdobieniami jest jedynym zabytkiem Kraju Pardubickiego wpisanym na listę UNESCO. Możliwość wyboru kilku tras zwiedzania. • Wizyta w Portmoneum – Muzeum Josefa Váchala – wnętrze domu drukarza Josefa Portmana jest zdobione nietradycyjnymi malowidła-mi autora „Krvavého romanu”, grafika i artysty posługującego się specyficznymi motywami w malarstwie Josefa Váchala. • Nowoczesna architektura w mieście znajduje się cały szereg budowli nowoczesnej architektury, która przyciąga uwagę za-równo znawców jak i laików. Przy zwiedzaniu Litomyšlí można zobaczyć np.: Browar zamkowy, Nowy Kościół, Basen Miejski, Ośrodek Sportowy Černá hora. • Można skorzystać z Bonus pasu Pogranicza Czeskomorawskiego, który oferuje ponad pięćd-ziesiąt zniżek i bonusów w wielu miejscach regionu. Szczegółowe informacje można znaleźć na www.ceskomoravskepomezi.cz.

Vysoké Mýto – miasto czeskich królewien Wycieczka jednodniowa: wiosna – jesień Vysoké Mýto

Przyjazd do Vysokého Mýta w godzinach porannych. • Zwiedzanie miasta – można zwiedzać z przewodnikiem z Mu-zeum Regionalnego – Plac Přemysla Otakara II., Kościół Świętego Wawrzyńca, mury miejskie, Praską branę, Litomyšlską bramę, Choceňską wieżę. • Muzeum Regionalne – odwiedzający mogą zobaczyć ekspozycję vysokomýtskiej firmy Ca-rrosserie Sodomka, która należała do najbardziej znaczących producentów karoserii do samochodów. • Toulovcovy maštale – rezerwat przyrody z wyjątkowym systemem piaskowcowych tworów skalnych, parowami i głębokimi dolinami. • Pałac Nové Hrady – starannie zrekonstruowany pałac rokokowy z ogrodami i parkiem angielskim jest słusznie nazywany „czeskim Wersalem” • Pierwsze czeskie muzeum cyklistyki – na terenie pałacu w Nových Hradech znajduje się muzeum z najliczniejszą ekspozycją rowerów w Czechach. • Można skorzystać z Bonus pasu Pogranicza Czeskomorawskiego, który oferuje ponad pięćdziesiąt zniżek i bonusów w wielu miejscach regionu. Szczegółowe informacje można znaleźć na www.ceskomoravskepomezi.cz.

Śladami Smetany i Martinů Pobyt weekendowy: wiosna – jesień Litomyšl, Polička

1. dzień: Przyjazd do Litomyšle w godzinach dopołudniowych. • Zwiedzanie miasta – możliwość zwiedzania z przewodnikiem lub wypożyczenia przewodnika audio w centrum informacyjnym – Smetanovo náměstí, Dom u Rycer-zy, Dom Smetany, Ogrody Klasztorne, Rodzinny dom Bedřicha Smetany. • Zwiedzanie zamku Litomyšl – unikal-ny renesansowy pałac z sgraffitowymi zdobieniami, jest jedynym zabytkiem Kraju Pardubickiego wpisanym na listę UNESCO. Możliwość wyboru kilku tras zwiedzania. • Wizyta w Portmoneum – Muzeum Josefa Váchala – wnętrze domu drukarza Josefa Portmana jest zdobione nietradycyjnymi malowidłami autora „Krvavého romanu”, grafika i artysty posługującego się specyficznymi motywami w malarstwie Josefa Váchala. • Nowoczesna architektura – w mieście znajduje się cały szereg budowli nowoczesnej architektury, która przyciąga uwagę zarówno znawców jak i laików. Przy zwiedzaniu Litomyšlí można zobaczyć np.: Browar zamkowy, Nowy Kościół, Basen Miejski, Ośrodek Spor- towy Černá hora. • Można skorzystać z Bonus pasu Pogranicza Czeskomorawskiego, który oferuje ponad pięćdziesiąt zniżek i bonusów w wielu miejscach regionu. Szczegółowe informacje można znaleźć na www.ceskomoravskepomezi.cz. • Wieczorem można skorzystać z litomyšlskich ośrodków sportowych i wellness. • Alternatywą jest romantyczne zwiedzanie wieczornej Litomyšlí oraz wizyta na międzynarodowym festiwalu operowym Smetanova Litomyšl (czerwiec/lipiec – wg aktualnego programu) lub uczestnictwo w innych z wielu akcji kulturalnych, które regularnie odbywają się w mieście. • Zakwaterowanie w jednym z hoteli/pensjonatów w Litomyšli – więcej informacji na stronie internetowej www.litomysl.cz.2. dzień: Wycieczka do Poličky i na zamek Svojanov – przejazd ok. 20 minut. • Zwiedzanie miasta Polička – możli- wość zwiedzania z przewodnikiem centrum informacyjnego – centrum historyczne, gotyckie miejskie mury obronne. • Rodzinna izdebka Bohuslava Martinů w wieży kościoła świętego Jakuba. • Centrum Bohuslava Martinů – nowoczesna ekspozycja z elementami interaktywnymi przybliża historię miasta i dzieje poličskiego rodaka Bohuslava Martinů.

50


• Przejazd ok. 20 minut do Svojanova. • Zamek Svojanov – jeden z najstarszych czeskich zamków królewskich, który przeszedł rozległą rekonstrukcję, oferuje ciekawe trasy zwiedzania oraz zwiedzanie wcześniej niedostępnych dla zwiedzają-cych pomieszczeń. • Można skorzystać z Bonus pasu Pogranicza Czeskomorawskiego, który oferuje ponad pięćdziesiąt zniżek i bonusów w wielu miejscach regionu. Szczegółowe informacje można znaleźć na www.ceskomoravskepomezi.cz.

Ze Svitav aż do Egiptu Pobyt weekendowy: wiosna – jesień Svitavy, Moravská Třebová

1. dzień: Przejazd do Svitav w godzinach porannych. • Zwiedzanie miasta – można odbyć z przewodnikiem z mu-zeum miejskiego lub wypożyczyć przewodnik audio w centrum informacyjnym – centrum historyczne, Kościół Zwiastowa-nia Najświętszej Marii Panny, Ottendorferův dom. • Muzeum Miejskie i Galeria – muzeum oferuje dwie unikatowe stałe ekspozycje, szczególnie: Z historii prania i techniki prania oraz Poszukiwanie Gwiazdy Dawida, która zapoznaje nas z losami tutejszego rodaka Oskara Schindlera. • Park Jana Palacha – rozległy park jest idealnym miejscem relaksu. • Miejska trasa zabytkowa – przedstawia wszystkie znane pamiątki historyczne, kościoły, muzea, rzeźby i wiele innych miejsc w mieście i okolicy. • Spacer do ścieżkach edukacyjnych – w okolicach Svitav są wyznaczone dwie interesujące ścieżki edukacyjne dla wszystkich miłośników spacerów przyrodniczych: Na czeskomorawskim pograniczu i do źródeł rzeki Svitavy. • Alternatywna możliwość aktywnego wypoczynku lub relaksu: Svitavski stadion – nowo wybudowany ośrodek spędzania wolnego czasu dla wszystkich grup wiekowych. • Turystyka rowerowa – łagodnie pofałdowany teren w okolicach Svitav z wieloma oznaczonymi ścieżkami rowerowymi oferuje idealny teren dla turystyki rowerowej. • Wieczorny spacer przez centrum historyczne miasta związane z poznawaniem kultury. Zakwaterowanie w jednym z hoteli/pensjonatów we Svitavách – więcej informacji na stronie internetowej www.ic.svitavy.cz.2. dzień: Przejazd do Moravské Třebové – ok. 15 minut. • Zamek Moravská Třebova – należy do najbardziej znaczą-cych zabytków renesansowych w Europie Środkowej. Znajduje się tu ekspozycja: Średniowieczna katownia, Laboratorium Alchemiczne mistrza Bonaciny, Skarby Moravské Třebové, Jak się żyło na wsi, Kolorowa planeta. • Zwiedzanie miasta – możliwość zwiedzania z przewodnikiem centrum informacyjnego - centrum historyczne, Kalwaria. • Muzeum egip-skiej księżniczki lub Droga przez świat – wyjątkowa ekspozycja w muzeum miejskim, w którym najważniejsza jest mumia egipskiej księżniczki Hereret. • Hřebečské ścieżki górnicze – unikalna sieć ścieżek edukacyjnych przeznaczonych dla tury-stów pieszych i cyklistów z kilkoma platformami widokowymi, wieżami widokowymi i zabytkami techniki. • Mladějovská kolejka wąskotorowa - podróż do kopalnianych ścieżkach można zakończyć w pomieszczeniach Muzeum Przemysłowego w Mladějově, gdzie można zobaczyć różne typy lokomotyw parowych i silnikowych, drezyn i innych eksponatów. • Można skorzystać z Bonus pasu Pogranicza Czeskomorawskiego, który oferuje ponad pięćdziesiąt zniżek i bonusów w wielu miej-scach regionu. Szczegółowe informacje można znaleźć na www.ceskomoravskepomezi.cz.

Oglądanie zabytków i kopalnie na Hřebeči Przedłużony weekend: wiosna – jesień Moravská Třebová, Svitavy, Svojanov, Polička

1. dzień: Przyjazd do Moravské Třebové w godzinach porannych. • Zamek Moravská Třebova – należy do najbardziej znaczących za-bytków renesansowych w Europie Środkowej. Znajduje się tu ekspozycja: Średniowieczna katownia, Laboratorium Alchemiczne mistrza Bonaciny, Skarby Moravské Třebové, Jak się żyło na wsi, Kolorowa planeta. • Zwiedzanie miasta – możliwość zwiedzania z przewod-nikiem centrum informacyjnego - centrum historyczne, Kalwaria. • Muzeum egipskiej księżniczki lub Droga przez świat – wyjątkowa ekspozycja w muzeum miejskim, w którym dominuje mumia egipskiej księżniczki Hereret. • Wycieczka na wieżę widokową Pastýřka – usytuowana na wzniesieniu Pastvisko nad Moravskou Třebovou oferuje przepiękny widok nie tylko na miasto, ale także na Góry Orlickie, Bukową Górę, Jesioniki czy masyw Králického Sněžníku. • Zakwaterowanie w jednym z hoteli/pensjonatów w Moravské Třebové – więcej informacji na stronie internetowej www.moravskatrebova.cz/informace-pro-turisty.2. dzień: Wycieczka do Svitav na Hřebečské ścieżki kopalniane. • Zwiedzanie miasta – można odbyć z przewodnikiem z muzeum miejskiego lub wypożyczyć przewodnik audio w centrum informacyjnym – centrum historyczne, Kościół Zwiasto-wania Najświętszej Marii Panny, Ottendorferův dom. • Muzeum Miejskie i Galeria – muzeum oferuje dwie unikatowe stałe ekspozycje, szczególnie: Z historii prania i techniki prania oraz Poszukiwanie Gwiazdy Dawida, która zapoznaje nas z losami tutejszego rodaka Oskara Schindlera. • Park sportowy Svitavský stadion – nowo wybudowany ośrodek spędzania wolnego czasu dla wszystkich grup wiekowych oferuje zaplecze sportowe, możliwość aktywnego wypoczynku, gry i relaks. • Hřebečské ścieżki górnicze – unikalna sieć ścieżek edukacyjnych przeznaczonych dla turystów pieszych i cyklistów z kilkoma

51


platformami widokowymi, wieżami widokowymi i zabytkami techniki. • Mladějovská kolejka wąskotorowa – podróż po kopalnianych ścieżkach można zakończyć w pomieszczeniach Muzeum Przemysłowego w Mladějově, gdzie można zobaczyć różne typy lokomotyw parowych i silnikowych, drezyn i innych eksponatów. • Alternatywnie można zorganizować wy-cieczkę do Svitav na Hřebečské ścieżki kopalniane na rowerze. Pofałdowany teren Czeskomorawskiego Pogranicza z gęstą siecią oznaczonych ścieżek rowerowych oferuje idealne warunki do turystyki rowerowej.3. dzień: Wycieczka na zamek Svojanov i do Poličky – przejazd ok. 40 minut. • Zamek Svojanov – jeden z najstarszych czeskich zamków królewskich, który przeszedł rozległą rekonstrukcję, oferuje ciekawe trasy zwiedzania oraz zwiedzanie wcześniej niedostępnych dla zwiedzających pomieszczeń.. • Przejazd do Poličky ok. 20 minut. • Zwiedzanie miasta Polička – możliwość zwiedzania z przewodnikiem centrum informacyjnego - centrum historyczne, gotyckie miejskie mury obronne. • Rodzinna izdebka Bohuslava Martinů w wieży kościoła świętego Jakuba. • Centrum Bohuslava Marti-nů – nowoczesna ekspozycja z elementami interaktywnymi przybliża historię miasta i dzieje poličskiego rodaka Bohuslava Martinů. • Można skorzystać z Bonus pasu Pogranicza Czeskomorawskiego, który oferuje ponad pięćdziesiąt zniżek i bonusów w wielu miejscach regionu. Szczegółowe informacje można znaleźć na www.ceskomoravskepomezi.cz.

Tajemnicze i bajkowe Czeskomorawskie Pogranicze Przedłużony weekend: wiosna – jesień Polička, Svojanov, Vysoké Mýto, Nové Hrady, Litomyšl

1. dzień: Przyjazd do Poličky w godzinach porannych. • Zwiedzanie miasta Polička – możliwość zwiedzania z przewod-nikiem centrum informacyjnego – centrum historyczne, gotyckie miejskie mury obronne. • Rodzinna izdebka Bohuslava Martinů w wieży kościoła świętego Jakuba. • Centrum Bohuslava Martinů – nowoczesna ekspozycja z elementami interaktywnymi przybliża historię miasta i dzieje poličskiego rodaka Bohuslava Martinů. • Przejazd ok. 20 minut do Svojanova. • Zamek Svojanov – jeden z najstarszych czeskich zamków królewskich, który przeszedł rozległą rekonstruk-cję, oferuje ciekawe trasy zwiedzania oraz zwiedzanie wcześniej niedostępnych dla zwiedzających pomieszczeń. • Moż-na skorzystać z Bonus pasu Pogranicza Czeskomorawskiego, który oferuje ponad pięćdziesiąt zniżek i bonusów w wielu miejscach regionu. Szczegółowe informacje można znaleźć na www.ceskomoravskepomezi.cz. • Wieczorem możliwość uczestnictwa w przedstawieniach kulturalnych w Poličce. • Zakwaterowanie w jednym z hoteli/pensjonatów w Poličce – więcej informacji na stronie internetowej www.policka.org.2. dzień: Wycieczka w okolice Poličky – Vysoké Mýto – przejazd ok. 35 minut – zwiedzanie historycznego centrum mias-ta z jednym z największych rynków na planie kwadratu w Czechach, kościołem św. Wawrzyńca z unikalnymi secesyjnymi zdobieniami i bramami zamkowymi i wieżami. W muzeum regionalnym można zobaczyć ekspozycję vysokomýtskiej firmy Carrosserie Sodomka. • Przejazd do Nových Hradů ok. 15 minut. • Pałac Nové Hrady – starannie zrekonstruowany pałac rokokowy z ogrodami i parkiem angielskim jest słusznie nazywany „czeskim Wersalem”. • Pierwsze czeskie muzeum cyklistyki – na terenie pałacu w Nových Hradech znajduje się muzeum z najliczniejszą ekspozycją rowerów w Czechach. • Toulovcovy maštale – rezerwat przyrody z wyjątkowym systemem piaskowcowych tworów skalnych, parowami i głębokimi dolinami przetykanych gęstą siecią tras turystycznych i rowerowych. • Alternatywnie można zorganizować wycieczkę do Toulovcových maštalí i Nových Hradů na rowerze. Rejon Toulovcových maštalí jest przetykany gęstą siecią tras turystycznych i rowerowych z własnym systemem oznaczeń.. • Wieczorem możliwość uczestnictwa w przedstawieniach kulturalnych w Poličce.3. dzień: Wycieczka do Litomyšle – przejazd ok. 20 minut. • Zwiedzanie miasta – możliwość zwiedzania z przewodni-kiem lub wypożyczenia przewodnika audio w centrum informacyjnym – Smetanovo náměstí, Dom u Rycerzy, Dom Smetany, Ogrody Klasztorne, Rodzinny dom Bedřicha Smetany. • Zwiedzanie zamku Litomyšl – unikalny renesansowy pałac z sgraffitowymi zdobieniami, jest jedynym zabytkiem Kraju Pardubickiego wpisanym na listę UNESCO. Możliwość wyboru kilku tras zwiedzania. • Wizyta w Portmoneum - Muzeum Josefa Váchala – wnętrze domu drukarza Josefa Portmana jest zdobione nietradycyjnymi malowidłami autora „Krvavého romanu”, grafika i artysty posługującego się specyficzny-mi motywami w malarstwie Josefa Váchala. • Alternatywnie można zorganizować wycieczkę rowerową do malownic-zej krainy Žďárských vrchů ze zwiedzaniem Borové, Luckého vrchu, Lukásovy lípy w Telcím i innych atrakcyjnych miejsc. • Można skorzystać z Bonus pasu Pogranicza Czeskomorawskiego, który oferuje ponad pięćdziesiąt zniżek i bonusów w wielu miejscach regionu. Szczegółowe informacje można znaleźć na www.ceskomoravskepomezi.cz.

52


Malowniczy widok na miasto oraz na okolicę turyści mogą podziwiać z galerii znajdującej się na wysokoś-ci 48 metrów Bramy Praskiej, pozostałości fortyfikacji miejskiej ze XIV wieku. Dzisiejszy kształt bramy pochodzi z 1883 roku, gdy została przebudowana w stylu pury-stycznym wg projektu arch. Schmoranze. Brama Lito-myšska, jedna z trzech oryginalnych dwuwieżowych bram miejskich zbudowanych w XIV wieku, uzyskała swój wygląd współczesny w XIX wieku. Wieżę Choceńską zbudowano w XIII wieku z drugą wieżą i bramą, które jednak w 1844 roku strawił pożar i zostały wyburzone. Zachowały się tylko Wieża Choceňska (Karaska), któ-ra była dzwonnicą, aresztem i wieżą strażniczą. Ślad świata samochodów odbił się w mieście w XX wieku. W ciągu jego pierwszej połowy sławę miastu Vysoké Mýto przyniosła firma Carrosseria Sodomka należąca do genialnego designera i producenta nadwozi Jose-fa Sodomki. Samochody owej firmy rozsławiły w 30 i 40 latach Czechosłowację w całym świecie. Corocznie przypominamy sobie ten czasu w ramach festiwalu Vyso-ké Mýto Sodomka lub zwiedzając ekspozycję Carrosseria Sodomka w miejscowym muzeum. Czasy obecne repre-zentuje tutejszy renomowany producent autokarów Iveco Czech Republic oraz autodrom.Kiedy w mieście Vysoké Mýto oczekiwano na cesarza Józefa II, nastąpiło nieszczęście. Cesarz według obycza-ju przesunął wizytę o jeden dzień i mieszkańcy miasta spodziewając się tego, że wcale do niej nie dojdzie, zjedli wszystkie przygotowane pstrągi. Nazajutrz znienacka po-jawił się zacny gość i ci teraz robić? Coś tam od wczoraj jeszcze pozostało, więc zaserwowali to cesarzowi. Dawno nie jadł tak wyśmienitych pstrągów, jak właśnie tego dnia w Mycie! Jeden z panów jednak powiedział: „Wasza Wyso-kości, ale przygotowane wczoraj pstrągi były lepsze“. Nie jest znana dokładna reakcja cesarza na to powiedzenie, ale legenda mówi, że cesarz zapytał owego pana o jego nazwisko. „Kujeba“, brzmiała odpowiedź. Na to cesarz: „Więc to my wszyscy jesteśmy niezłymi kujebakami.“ Od tego czasu miasto Vysoké Mýto i jego okolice nazywano „Kujebiną“ i mieszkańców miasta „Kujebakami“.

Muzeum Regionalne w Vysokém MýtieObecnie dostępna jest w muzeum wystawa stała doku-mentująca historię tutejszej fabryki nadwozi Sodomka. Pozostałe są w trakcie przygotowania. Największą cie-kawostką wystawy poświęconej historii firmy Sodomka jest niedawno kompletnie wyremontowany elegancki kabriolet Aero 50 Dynamik z 1940 roku. Oprócz licz-nych fotografii i informacji mogą zwiedzający podziwiać

Rejon turystyczny Pogranicze Czeskomorawskie znajduje się we wschodnim zakątku Czech Wschodnich. Teren otoc-zony starodawnymi miastami Svitavy, Litomyšl, Polička, Moravská Třebová i Vysoké Mýto zaprasza do zwiedza-nia miłośników historii i zabytków, jak również wielbicieli przeżyć kulturalnych, przepięknych krajobrazów bądź uni-kalnych ciekawostek technicznych. Malowniczy kraj na po-graniczu Czech i Moraw jest miejscem atrakcyjnym również dla miłośników aktywnego spędzania wolnego czasu. Sieć oznakowanych tras turystycznych i ścieżek rowerowych wi-jących się przez pofalowaną krainę na wysokości od 300 do 700 metrów nad poziomem morza proponuje idealne wa-runki do czynnego spędzenia urlopu, a także wypoczynku i relaksu dla wszystkich grup wiekowych. www.ceskomoravskepomezi.cz

1. VYSOKÉ MÝTO I OKOLICE

Vysoké MýtoMiasto posagowe czeskich królowych zaczęło pisać swą historię w XIII wieku, gdy zostało założone przez króla czeskiego Przemysła Otakara II. Do czasów współc-zesnych zachował się regularny rzut miasta z rynkiem centralnym Przemysła Otakara II, który jest najwięks-zym kwadratowym rynkiem w Czechach. Wyjątkowość rynku nie polega tylko na jego powierzchni (2 hektary, wymiary boków: 153, 147, 134 i 127 metrów), a także układzie ulic w narożnikach oraz na środku jego stron. Rynek należy do znaczących zabytków architektury go-tyckiej w Czechach. Ostatni remont odbył się w 1996 i 1997 roku i obejmował również przywrócenie niektó-rych budowli, które stały tutaj w przeszłości (np. fon-tanna, altana). Na środku rynku stoi słup morowy. His-toryczne centrum miasta jest miejską strefą zabytkową. Spacerując w centrum miasta nie można ominąć kościoła gotyckiego św. Wawrzyńca z unikatowymi secesyjnymi dekoracjami freskowymi, bramy Choceňskiej, Praskiej i Litomyšskiej. W murach obronnych zamku dochowały się baszty Wodna i Klasztorna.

53


nie ziół leczniczych i innych medyka-mentów. W latach 1711 do 1719 zbudowano tu łaźnię i w miejscu wcześniejszej kaplicy zbudowano w latach 1724–1730 kościół barokowy, którego autorem jest C. A. Canevalle. Upa-dek łaźni pod koniec XVIII wieku spowo-dował niszczenie ws-zystkich budynków. Dziś w byłych łaźniach znajduje się wystawa opisująca ich historię oraz dzieje gminy Vraclav. W kościele św. Mikołaja zainstalowano zespół unikalnych rzeźb baro-kowych pochodzących z drogi krzyżowej prowadzącej z miejscowości Králíky do klasztoru na Hedči. Drewni-ane rzeźby polichromowane o wielkości nieco przekra-czającej rzeczywistość utworzono w 1740 roku. Anoni-mowy autor scen pasyjnych należał prawdopodobnie do uczniów M. B. Brauna.

Trasa edukacyjna przez sady i parkiVysokomýtskieTrasa o długości 1,8 km prowadzi poprzez sady Havlíčka i Masaryka, ogród botaniczny z arboretum, sady Jung-manna i kończy w parku „U Koruny“. Zwiedzający zna-jdą na niej miejsca wypoczynku, jak również zapozna-ją się z ciekawostkami środowiska naturalnego miasta królewskiego Vysoké Mýto.

2. LITOMYŠL I OKOLICE

LitomyšlHistoryczne centrum miasta tworzy miejska strefa za-bytkowa. Ogłoszona została w 1969 roku a zabytkowa starówka została wytyczona w 1987 roku. Przedmiot ochrony stanowią znaczące zabytki kościelne i świeckie. Zwiedzających zainteresuje wydłużony kształt tutejsze-go Smetanova náměstí, który powstał wzdłuż drogi handlowej i targowiska. Chodzi o jeden z najdłuższych rynków u nas, jego długość wynosi ok. 500 metrów i jest otoczony arkadowymi domami z epoki renesansu, baro-ku i empire. Poszczególne portale domów udekorowano elewacjami okresu renesansu lub późnego baroku. Do najcenniejszych zabytków renesansowej architektury

kolejne produkty słynnej fabryki – landauer, bryczka, skuter, samochód dla dzieci lub samochód Tatra 57B.

Zamek Nové Hrady i Pierwsze CzeskieMuzeum KolarstwaJednym z nielicznych zabytków rokokowych na terenie kraju czeskiego jest zamek Nové Hrady u Litomyšle. Budowa rokokowa wzniesiona w latach 1774–1777 przez hrabiego Jeana-Antoina Harbuvala de Chamaré w stylu francuskich rezydencji letnich często nazywana jest „Małym Schönbrunnem“ lub „Czeskim Wersalem“. Na terenie zamku znajdziemy bramę wejściową i ogród francuski z budynkami administracyjnymi, spichlerz i park angielski z piaskowcową Drogą Krzyżową (1767) prowadzącą do pozostałości pierwotnego zamku go-tyckiego, poprzez ogród warzywny, teatr w przyrodzie

pod chmurką i nowo wybudowany labirynt. W zamku zainstalowano wystawę stałą sztuki meblarskiej, gdzie zwiedzający mogą oglądać również komnaty prywatne właścicieli.Wyremontowany spichlerz barokowy na terenie zamku zmienił się w Pierwsze Czeskie Muzeum Kolarstwa, w którym wystawiano eksponaty od połowy XIX wieku do czasów współczesnych. Pochodzą one z prywatnej kolekcji czeskiego kolekcjonera-rowerzysty, która zawi-era rowery od najstarszych welocypedów z czasów Aus-tro-Węgier po nowoczesne wyścigowe rowery specjalne.

Barokowe Centrum VraclavCentrum barokowe Vraclav stanowi kościół św. Mikołaja, budynek łaźni i pustelnia. Na początku XVII wieku zbudowano nad źródłem wody leczniczej najpierw kaplicę i urządzono pustelnię. Zy-skała nazwę od zegara bijącego w wieży drewnianej, który wcześniej nazywano fraterka czy też flaterka. We fraterce mieszkał pustelnik, którego zadaniem było re-jestrowanie tych, którzy wyzdrowieli, przechowywa-

54


Zwiedzając wnętrza pałacowe można wejść nie tylko do sal reprezentacyjnych czy luksusowych sypialni prywat-nych, jak również wyjątkowego teatrzyku barokowego powstałego pod koniec XVIII wieku w czasach Vald-štejnów-Vartembergów, który dziś należy do najstars-zych zabytków tego typu w Europie. Miłośnicy sztuki z pewnością docenią ekspozycję fortepianów histo-rycznych i oryginalnych barokowych kulis teatralnych wykonanych przez wiedeńskiego dworskiego malarza Józefa Platzera. Pokonując 135 schodów można wyjść na 55-metrową wieżę pałacową z wystawą Wieża Pełna Strachów czy też w podziemiach pałacu przejść 500 m korytarzy podziemnych pod terenem pałacu i otaczają-cego go parku. Takie „adrenalinowe” zwiedzanie dobre jest dla turystów o dobrej kondycji i chcących przeżyć przygodę.W piwnicach zamku można zwiedzić wystawę rzeźb Olbrama Zoubka. Na drugim piętrze pałacu ma sied-zibę Miejska Galeria Obrazów, którą zarządza Galeria Miejska Litomyšl. W pobliżu zamku, na wzgórzu nad miastem, przy byłym klasztorze piarystycznym znajdują się ogrody klasztorne, które niedawno przeszły remont i uzyskały wygląd reprezentacyjnych ogrodów miejskich.

miejskiej należy Dom U Rycerzy (Dům U Rytířů), oz-dobiony rzeźbioną plastyką rycerzy. Po bokach znajdują się alegoryczne postaci handlu i rzemiosła. Dominantę rynku stanowi ratusz z wieżą i nowoczesnym zegarem, pod którym znajduje się miara kontrolna – tzw. łokieć litomyšlski. Zobaczyć można też jedenastometrowy słup mariański ozdobiony figurami św. Wacława, Marii Pan-ny i Jana Nepomucena z 1716 roku.W pobliżu Smetanova náměstí stoi kościół farny Pod-niesienia Świętego Krzyża z fundamentem gotyckim. Architekturę baroku reprezentuje internat piarystyczny z portalem barokowym z lat 1641–1680, kościół Odna-lezienia świętego Krzyża z lat 1714–1726 z posągami autorstwa Matyáša Brauna i cennymi organami (1821) oraz byłe gimnazjum piarystyczne (1640).Litomyšl dumna jest z pałacu renesansowego z lat 1568–1581 z arkadami i dekoracjami sgraffito na elewa-cji i szczytach, który od 1999 roku jest wpisany na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO. Znajdu-je się w nim również teatr zamkowy z 1795 roku.W pobliżu zamku, na wzgórzu nad miastem, przy byłym klasztorze znajdują się ogrody klasztorne, które niedaw-no przeszły remont i uzyskały wygląd reprezentacyjnych ogrodów miejskich.W 1824 roku w rodzinie browarnika browaru zam-kowego, Františka Smetany, urodził się słynny na całym świecie kompozytor Bedřich Smetana. Jego mieszkanie rodzinne można zwiedzić w domu byłego browaru zam-kowego, który znajduje się tuż obok zamku.

Zamek w LitomyšliHistoria zasiedlania wzgórza zamkowego i późniejszego zamku niepodzielnie jest połączona z historią miasta Litomyšl przez cały czas jego istnienia. Zamek renesan-sowy zbudowany w latach 1568–1581 przez Vratislava z Pernštejna pod kierownictwem architektów G. B. Aostalise i U. Aostalise jest znaczącym przykładem pałacu arkadowego typu włoskiego. Mimo zmian wy-konywanych w jego wnętrzach pod koniec XVIII wieku, zachował prawie nienaruszony wygląd z czasów rene-sansu wraz z unikatową dekoracją sgraffito na fasadzie i szczytach. Oprócz niej znajdziemy tutaj również duże sceny figuralne przedstawiające obrazy z życia cesarza Konstantyna wykonane identyczną techniką. Zachowały się również liczne budynki gospodarcze i ogród pałacowy. Pałac i obszar pałacowy wpisano na listę światowego dziedzictwa kulturowego UNESCO w 1999 roku. Obszar pałacowy jest głównym magnesem przyciągającym do miasta corocznie tysiące turystów.

55


dwóch pomieszczeń swego domu. Autor „Krwawej Powieści“ wtedy spełnił życzenie Portmana i w 1924 roku zakończył prace związane z dekoracją wnętrz. Na początku lat 90-tych minionego wieku dokonano reno-wacji, która uratowała dekorację przed zniszczeniem.

Galeria Miejska – Dom U RycerzyGaleria Miejska Litomyšl ma siedzibę w Domu U Rycerzy (Dům U Rytířů), który pochodzi z 40-tych lat XVI wieku. Znaczenie mają zachowane w jego wnętrzach elementy renesansowe, szczególnie bogata dekoracja reliefowa na kamiennej elewacji. Postacie dwóch rycerzy były źródłem nazwy domu. Po raz pierwszy pojawia się owa nazwa w „Historiach Małomiejskich” Jiráska czyli zbiorze opowieści z okolic Litomyšle.

Toulovcovy maštale Toulovcovy maštale są wyjątkowym zespołem tworów skalnych, głębokich kanionów, miast skalnych, jaskiń i samodzielnych skał, którym nazwę nadano według tego, z czym kojarzyły się ludziom (Jajko Kolumba, Sta-tek pancerny itp.). Cały rejon przeplatany jest gęstą sie-cią tras turystycznych z własnym oznakowaniem, na któ-rych można orzeźwić się przy licznych źródłach. Według legendy w dawnych czasach ukrywał się tutaj rycerz-roz-bójnik Toulovec, którego jednak w czasach obecnych nie

Kaplica św. Jerzego koło Litomyšli została mocno uszkodzona pod koniec XVII wieku i dlatego mieszkań-cy postanowili sprzedać jej dzwon do Lochovic. Jednak pani z Lochovic przegrała dzwon w karty z Krumlovski-mi i w ten sposób dzwon zakończył podróż w Czeskim Krumlowie.

Ogrody klasztorne w Litomyšli Ogrody klasztorne znajdują się przy byłym klasztorze piarystycznym, pomiędzy 2 litomyšlskými kościołami niedaleko zamku. Zajmują powierzchnię ponad 11 000 metrów kwadratowych na wzgórzu nad miastem. Ich dekoracją jest altana z widokiem na miasto, kwietniki w samym środku basen z fontanną z rzeźbami Olbra-ma Zoubka, który ofiarował je miastu. Trawniki mogą zwiedzający wykorzystać do wypoczynku. Atmosferę re-laksacyjną podkreśla cicho brzmiąca muzyka klasyczna i oświetlenie przestrzeni, które zmienia się w ciągu dnia i nocą. Ogrody klasztorne dostępne są od kwietnia do października w godzinach 8:00–22:00, od listopada do marca w godzinach 8:00–19:00.

Portmoneum – muzeum Josefa VáchalaZwiedzanie Portmoneum w mieście Litomyšl zapa-miętasz na długie lata. Ściany pomalowane nasyco-nymi kolorami, gdzie na pierwszy rzut oka bezładnie przechodzą jedna w drugą, postacie diabłów, skrzatów i strachów z klasycznymi motywami chrześcijańskimi lub

odniesieniami do hinduizmu czy też innych nauk orien-talnych, mają własną logikę opierającą się na postawach życiowych i poglądach artystycznych Vachaly.Historia Muzeum Josefa Váchala zaczyna się w 1920 roku, kiedy to miłośnik sztuki Josef Portman zaprosił do miasta Litomyšl swego przyjaciela, malarza i pisarza Jo-sefa Váchalę i poprosił go o ozdobienie stropów i ścian

56


Muzeum fajek ProsečEkspozycja muzeum fajek znajduje się w pomieszc-zeniach oryginalnego cembrowanego domku o nr 61 w Proseču przy rynku. Poza wieloma eksponatami, zain-teresowani dowiedzą się wielu ciekawostek o produkcji fajek oraz historii tego rzemiosła, które dla Prosečska jest typowe i zachowało się do dziś.Częścią muzeum jest również wystawa historii Pro-sečska, strojów z danych epok, naczyń, ceramiki, szkła i mebli. Prezentuje wybitne osobistości związane z tym rejonem, jak: pisarka Tereza Nováková, bracia Man-nowie lub Alois Metelák.

Piwnice piaskowcowe ZderazMieszkania skalne powstały mniej więcej w czasie, gdy hrabia de Chamaré nabył pobliski zamek Nové Hrady. Hrabia przystąpił do przebudowy zamku i w okolicy zakładał różne manufaktury – szklarnie, pralnie lnu, garbarnie, bielarnie itp. Ludzie przybywali w te okolice za pracą i szukali najróżniejszych miejsc, gdzie mogli-by zamieszkać. Wydrążyli kilka prostych pomieszczeń w skałach i z biegiem czasu zbudowali ponad nimi domki cembrowane lub darniowe. Najbiedniejsi mie-szkańcy jednak aż do XIX wieku mieszkali w skromnych warunkach, w przybytkach piaskowcowych. W jednym pomieszczeniu obok siebie żyły trzy pokolenia. Niektóre pomieszczenia skalne pełniły funkcję piwnicy, w której przechowywano ziemniaki, buraki bądź rolę chlewu czy warsztatu – zachowała się kuźnia i suszarnia owoców. Z pierwotnych 40 udokumentowanych piwnic obecnie można zobaczyć 27. Pozostałe zostały zasypane lub pr-zegrały z lokalną eksploatacją piasku bądź nową zabu-dową. Dostępne są dwa mieszkania skalne, w jednym z nich znajduje się wystawa zdjęć dokumentujących ws-zystkie zachowane w gminie piwnice.

Ścieżka edukacyjna Velký Kosíř Trasa prowadzi wokół jednego z najstarszych stawów w rejonie Wschodnich Czech. Jego okolice są istotnym obszarem ornitologicznym. Zaobserwowano tutaj 179 gatunków ptaków, w tym 72 gniazdujących na stałe. Cztery przystanki informują o lokalnej faunie i florze, z których liczne gatunki są już na terenie Czech bardzo rzadkie.

Ścieżka edukacyjna Nedošínský háj Łatwa ścieżka edukacyjna przechodząca przez gaj Nedošín, który znajduje się na skraju lasu nad stawem Velký Kosíř (szlak turystyczny oznakowany kolorem

musicie się obawiać i śmiało możecie odwiedzać nawet jego miejsce zamieszkania.Aż na trzy wieże widokowe można wyjść opodal rezer-watu przyrody Toulovcovy maštale. Na Jarošovském kopci znajduje się Wieża Toulovca, nad Prosečí, w dziel-nicy Paseky wieża widokowa Terezka i w pobliżu gminy Hluboká czeka na nas ciekawa budowla wieży Borůvka. Dwupiętrowa Wieża Toulovca z 2002 roku osiąga wy-sokość 16 metrów i na jej górną platformę znajdującą się na wysokości 12 metrów prowadzi 60 schodów. Sta-lowo-drewniana wieża Terezka, udostępniona dla tury-stów od sierpnia 2004 roku, jest wyższa o 10 metrów. Ma jeden główny taras widokowy na wysokości 25 met-rów i cztery półpiętra. Borůvka jest z kolei trzecią drew-nianą wieżą widokową (ze stalową klatką schodową i platformą widokową) w tym rejonie i jest dostępna od 2005 roku. Na pierwszy rzut oka zainteresuje każde-go zwiedzającego swą nietypową konstrukcją, która wznosi się na wysokość 18,5 m. Platforma znajduje się na poziomie 15 metrów i żeby tam wejść trzeba pokonać ponad 70 schodów. Z wszystkich wież możemy podziwiać krajobrazy Tou-lovcových maštali a także Góry Orlickie, Wyżynę Cze-sko-Morawską, Góry Żelazne czy Karkonosze, Góry Or-lickie, Kralicki Śnieżnik i Jesioniki.

57


Morawskiej. Historyczne centrum miasta jest miejską strefą zabytkową. Polička szczyci się miejskimi dosko-nale zachowanymi murami obronnymi, które należą do najlepiej zachowanych miejskich murów obronnych w środkowej Europie. Szerokość murów jest godna pod-ziwu – 2 do 2,25 m a wysokość sięga 8 metrów. Zbudo-wano je po wizycie Karola IV w Poličce w drugiej połowie XIV w. Układ murów obronnych składał się z bramy głównej, parkanu, murów, rowu wodnego i wału. Układ obronny wzmocniły w XVI w. cztery barbakany wypo-sażone w most zwodzony, które przeznaczone były do obrony bram miejskich. Jednak bramy ani barbakany się nie zachowały. Do dziś przetrwał tylko główny mur wzmocniony 19 półokrągłymi wieżami, który otacza całe centrum historyczne miasta (1220 metrów). Mury obro-nne można zwiedzać indywidualnie w ramach trasy dla pieszych lub wyjść z przewodnikiem bezpośrednio na galerię odrestaurowanej części muru, który udostępni-ono do zwiedzania wraz z kilkoma wieżami.Na rynku stoi jeden z najbardziej bogato zdobionych słupów mariańskich w Czechach oraz ratusz barokowy.Słup morowy ma wysokość 22 metrów i został wznie-siony w latach 1727 do 1731 jako podziękowanie za uchronienie miasta przed morem z 1713 roku. Autorem jego kompozycji architektonicznej jest prawdopodobnie architekt František Maxmilián Kaňka. Jest uważany za jedno ze szczytowych dzieł barokowych tego rodzaju w Czechach. Ratusz barokowy zbudowano w miejscu pierwotnego ratusza gotyckiego. Projektantem był prawdopodobnie również František Maxmilián Kaňka, który zaprojekto-wał go jako monumentalną dwukondygnacyjną budowlę typu pałacowego z dachem mansardowym i wieżą. Pi-erwotna kopuła barokowa uległa zniszczeniu w trakcie pożaru w 1845 roku i została odnowiona w 1916 roku, gdy zainstalowano w niej nowy zegar. W 1994 roku w wyremontowanym ratuszu zainstalowano i udostęp-niono stałe wystawy Muzeum Miejskiego i Galerii. Na Palackého náměstí znajdziemy fontannę kamienną ze rzeźbą św. Jerzego wykonaną przez Jiřího Pacáka w 1727 roku.W pierwszej połowie trzynastego wieku złodziejski nieprzyja-ciel udał się ścieżką Trstěnicą z Moraw do Czech aż do Ujazdu Bojanowskiego na Chrudimsku rozbijając obóz na zielonym wzgórzu. Zabijał i okradał podróżnych, rabował i podpalał wsie i miasta, spokojnych mieszkańców okrutnie mordując. Dowiedziawszy się o tym król Wacław I wyruszył niezwłocznie z wojskiem przeciw tej złodziejskiej hałastrze i otoczył jej obóz. Nastąpiła okrutna rzeź. Krwiożerczy napastnicy stawiali za-

czerwonym) niedaleko miasta Litomyšl. Jedenaście tablic informacyjnych prezentuje zwiedzającym miej-scową botanikę, zoologię i leśnictwo. Zbiorniki wodne w okolicy nie wchodzą w skład ścieżki edukacyjnej.

Różana polanka – pomnikPomnik przypomina wydarzenia z czasów pobiało-górskich – na tym miejscu członkowie Braci Czeskich z rejonu Litomyšlskiego żegnali się przed odejściem na

uchodźstwo. Różana polanka pierwotnie znajdowała się w środku pola i od niepamiętnych czasów zarośnięta jest różami francuskimi (łacińskie Rosa gallica). Mówi się, że wyrosły z łez czeskich braci, które uronili przed wyruszeniem w dal. Pomnik miedziany wg projektu arch. Aloisa Meteláka odsłonięto w 1921 roku.

Most kamienny OsíkKamienny most sklepiony, przez rzekę Desinkę jest za-bytkiem kultury. Przy każdym końcu mostu znajduje się posąg – z jednej strony św. Antoni Padewski o wysokości 165 centymetrów z XVIII wieku; jego autor nie jest zna-ny. Autorem drugiej rzeźby – św. Wacława – są J. Va- šata i V. Kroupa. Jej wysokość wynosi 167 centymetrów i została wykonana w 1929 roku. Obie postacie wyrzeź-biono z drobnoziarnistego piaskowca, cokół zaś z pias-kowca gruboziarnistego. Most wyremontowano raz, w 1996 roku, rzeźby już trzykrotnie, w latach 1977, 1994 i 2000.

3. POLIČKA I OKOLICE

PoličkaPolička stanowi bramę wejściową do Žďárských vrchů, jednego z najcudowniejszych zakątków Wyżyny Czesko-

58


dokumentów osobistych pochodzących z majątku rodzi-ny Martinů, z których niektóre udostępniono po raz pi-erwszy. Ciekawa historia o fascynujących losach rodaka poličskiego, jednego z najwybitniejszych kompozytorów XX wieku, który rozsławił muzykę czeską na całym świe-cie, powinna zainteresować każdego. Częścią wystawy jest również wyremontowana kla-sa szkolna z przełomu XIX i XX wieku, gdy do szkoły uczęszczał również mały Bohuslav. Goście mogą za-siąść w ławkach szkolnych i poczuć atmosferę ówcze-snych czasów, podkreśloną oryginalnym umeblowaniem z tamtego okresu oraz zdobieniem ścian. Z pomieszczeń korzystają również współcześni uczniowie, dla których przygotowano ciekawe programy i zajęcia modelowe. Organizowane są tutaj czasowe wystawy przybliżające życie i obyczaje naszych przodków.

Rodzinna izdebka Bohuslava MartinůJeżeli zdecydujesz się pokonać 192 schodów w wieży kościoła św. Jakuba, to zobaczysz romantyczne, jednak nieco niepraktyczne do codziennego życia, miejsce – ponieważ wejdziesz do rodzinnej izby kompozytora Bohuslava Martinů. Tutaj 8 grudnia 1890 urodził się słynny kompozytor. Jego ojciec, z zawodu szewc, pełnił tu funkcję „wieżowego“. Jego zadaniem było trzymanie straży przed pożarem w dzień i w nocy, nakręcanie ze-gara wieżowego i dzwonienie na Anioł Pański. Z rodziną mieszkał pomocnik szewski, do którego mówili „dzia-dek“. Pomagał rodzinie w prowadzeniu domu a ponie-waż izba była bardzo mała, to jego łóżko ustawione było pod zegarem w wieży. Skromna izdebka dzisiaj wygląda w głównych zarysach dokładnie tak, jak w latach dzie-ciństwa Bohuslava. Z galerii wieży można podziwiać wyjątkowy widok całe miasto i jego pobliskie okolice (Martinů swoją wieżę przyrównał do latarni morskiej).

Zamek Svojanov Jednym z najstarszych zamków królewskich w Republi-ce Czeskiej jest malowniczy zamek Svojanov leżący nad doliną rzeki Křetínky. Chodzi również o jedyny zamek w kraju, w którego architekturze mieszają się gotyk z empire, a więc średniowiecze z wiekiem XIX. Wystawa w pałacu zamkowym przedstawia zwiedzają-cym życie na zamku w 2 połowie XIX w. Pomieszczenia urządzono tak, by jak najwierniej pokazywały to, jak faktycznie się żyło na zamku. Do najciekawszych po-mieszczeń należy sala kolumnowa, kuchnia, jadalnia, salonik męski czy damski. Zwiedzanie obejmuje również zbiór zegarów oraz ogród gotycki – jedyny tego rodzaju

cięty opór, jednak bezskutecznie. Uciekali Trstěnicką ścieżką z powrotem na Morawy. W miejscu, gdzie obecnie znajduje się Polička, zostali zaskoczeni przez tutejszych mieszkańców i trzymani przez nich tak długo, nim nadeszło dzielne wojsko i potwornych napastników „wycięli w pień”. Na pamiątkę tego zwycięstwa nazwano pobojowisko „Poliček“ dlatego, że właśnie tutaj nieprzyjacielowi wymierzono policzek.. Na pa-měť onoho vítězství nazváno prý bojiště „Poliček“, odkud, že tu dán políček nepříteli.

Centrum Bohuslava Martinů Centrum Bohuslava Martinů ma siedzibę w budynku historycznym, który do 1930 roku służył jako chłopięca szkoła mieszczańska, do której na przełomie wieków uczęszczał również najsłynniejszy rodak poličski, słynny kompozytor Bohuslav Martinů. Po ostatnim remoncie budynku, powstały w nim nowe ekspozycje, które rozrywkową i zabawną formą prze-noszą nas w dawne czasy naszych przodków. Zwiedzają-cy mogą spróbować założyć miasto, ubrać część uzbro-jenia czy też podnieść miecz, zabawić się w strzelca wyborowego na strzelnicy bądź handlarza na targowis-ku miejskim. Wszystkie przeżycia umacnia zastosowanie techniki audiowizualnej.W centrum znajduje się wyjątkowy, drugi co do wiel-kości, zbiór szkła góralskiego w Czechach. Oglądać można produkcję większości góralskich hut szkła z XIX wieku, od najstarszych po ostatnią, škrdlovicką, w któ-rej produkcję zakończono w 2008 roku. Obok samych eksponatów wystawiono również narzędzia i surowce niezbędne do produkcji szkła.Oryginalna wystawa Kolorowy Świat Bohuslava Martinů odsłania przynajmniej część tajemnic bogatych zbiorów muzeum. Zwiedzający mogą zapoznać się z wyjątkową osobą Bohuslava Martinů za pośrednictwem atrakcyjne-go materiału wizualnego, oryginalnych przedmiotów i

59


– skała gnejsowa przypominająca cztery pale powstałe wskutek wietrzenia mrozowego skał. Teren obejmuje trzy gnejsowe bloki skalne, głazy przy ich stopach oraz otaczający je las jodło-bukowy Nazwa powstała od ty-powego kształtu szczytu największej skały.Kraina Žďárské vrchy przeplatany jest setkami kilome-trów ścieżek rowerowych i turystycznych, istnieją tutaj idealne warunki do uprawiania turystyki zimowej. Miłoś-nicy kąpieli i sportów wodnych docenią liczne zbiorniki wodne, np. staw Velké Dářko, zaporę Pilská, staw Med-lov, Sykovec czy Milovský rybník.

Lucký vrchLucký vrch jest częścią parku krajobrazowego regionu Žďárské vrchy. Oferuje przepiękny widok na okolicę z wysokości 739 metrów nad poziomem morza. Można

z niego zobaczyć Góry Orlickie, Jesioniki a przy ideal-nych warunkach pogodowych także Karkonosze.

Lipa LukasaPamiątkowa (Lukasova) Lipa Śpiewająca rośnie w pół-nocno-zachodniej części gminy Telecí. Potężna lipa o wy-sokości 25 metrów i obwodzie pnia 1170 centymetrów, której szacowany wiek wynosi ok. 700 lat, jest drugim na-jwiększym drzewem pomnikiem w Czechach Wschodnich i trzecią największą lipą w Republice Czeskiej. Legenda mówi o tajemniczym czeskim bracie, który w przestrzennym i wówczas zamkniętym wnętrzu drze-wa znalazł schronienie podczas przepisywania Nowego Testamentu i zabronionych psalmów. Przyświecał sobie świecami łojowymi, teksty sobie śpiewał a przy szumie rozłożystej korony drzewa powstawało wrażenie, że to właśnie lipa śpiewa.

Ścieżka edukacyjna U PoličkyTrasa powstała w 2007 roku i prezentuje znane i mniej

w Europie Środkowej. Druga trasa zwiedzania prezen-tuje podziemia z katownią i wystawą przypominającą legendy o zamku, dom renesansowo-gotycki giermków, który otwarto do zwiedzania, po raz pierwszy w historii zamku, w 2012 roku. Do domu giermków, w którym nad sobą znajdują się dwie duże sale oraz cenne poddas-ze, odnosi się legenda dotycząca zarządcy Rabina. Był on bowiem bardzo surowy dla robotników budujących dom. Dlatego po śmierci, każdego dnia o północy, musi okrążyć zamek na ognistym byku.Dla szkół oferujemy program interaktywny z pokazem szermierki z czasów gotyku. W programie znajdują się również gry i konkursy dla dzieci.W 2012 roku zakończono remont wież zamku, na któ-rych dobudowano altany i platformy widokowe w sty-lu XIX w., z których można podziwiać cudowne widoki okolicznego krajobrazu.

Park Krajobrazowy Žďárské vrchyŽďárské vrchy oraz Park Krajobrazowy o identycznej nazwie, bez przesady, można potraktować jako jedną z ostatnich nie dotkniętych oaz czystej i spokojnej na-tury w samym sercu Czech. W tym miejscu znajdują się źródła kilku czeskich i morawskich rzek oraz układy sta-wów, co było powodem do ogłoszenia tego rejonu parki-em krajobrazowym naturalnej kumulacji wód. Najwyższą górą Žďárských vrchů jest Devět skal (836 metrów, Dziewięć Skał), pomnik przyrody, którego naz-wa wywodzi się z labiryntu skalnego tworzącego trzy długie grzbiety o dziewięciu wieżach oraz trzech małych wieżyczkach. Do kolejnych ciekawostek Žďárských vrchů należy Žákova hora (Góra Uczniów) znajdująca się 2 km od osady Cikháj. Zgodnie z legendą zabłądzili tu uczniowie, wychowankowie klasztoru ždárskiego i wię-cej nie wrócili. Do kolejnych znanych rezerwatów należy górotwór Čtyři palice (Cztery Pale) koło gminy Křižánky

60


Szedł sobie przez te lasy odważny myśliwy z pieniędzmi do Svojanova. Przychodząc koło gęstego zarośla zatr-zymał się zrazu. Niedługo trwało i z gęstwiny wynurzył się niedźwiedź. Myśliwy mocno ścisnął swoją włócznię. Niedźwiedź stawiając na tylnych łapach dziko wrzasnął na myśliwego. Jednak doświadczony myśliwy zwinnie odskoczył i zadał zwierzęciu śmiertelny cios włócznią. Niedźwiedź ryknął i gwałtownie rzucił się na myśliwego, by ścisnąć go swymi potężnymi łapami i zwalić go na ziemię. Myśliwy zwinnie odwrócił się i wbił mocno swą kopię w piersi niedźwiedzia. Groźny drapieżnik chrapo-cząc opadł na ziemię i skonał. Legenda opisuje wydarze-nie przedstawione w godle miasta.

Wędrowanie poličskými lasami miejskimiŚrodowisko leśne w ostatnich latach coraz częściej sta-nowi miejsce relaksu, turystyki a często i samokształ-cenia. Miasto Polička może się pochwalić rozległymi terenami leśnym, których powierzchnia sięga od gór Žďárské vrchy do samej granicy ziemskiej z Morawami.Urozmaicony teren, rozmaita roślinność, utrzymywana sieć dróg leśnych, ciekawe zabytki kultury i natury – to wszystko można znaleźć w tutejszych lasach. Celem pro-jektu „Wzmocnienie funkcji rekreacyjnej lasów i ukierun-kowania turystyki w lasach miasta Polički“ było pokaza-nie odwiedzającym lasy, miejsc o wartości kulturalnej i naturalnej, zapoznanie ich z problematyką gospodarki leśnej oraz funkcją lasu w krajobrazie, celowe ukierun-kowanie oraz skłonienie turystów do ochrony bogactwa naturalnego. Dzięki projektowi zbudowano łącznie 10 stanowisk, które podzielono na dwie trasy turystyczne – Trasa Turystyczna okręg „Poličsko“ i Trasa Turystyczna okręg „Svojanovsko“.

4. SVITAVY I OKOLICE

SvitavyMiasto, którego nazwa wywodzi się od nazwy przepływają-cej przez niego rzeki, zostało założone w połowie XII wieku w ścisłej bliskości tras kupieckich. Postać miasta bardzo zmieniła się w ciągu ośmiu stuleci jego istnienia. Dominantą miasta były wieże miejskich murów obronnych, bram, koś-ciołów i ratusza. Dopiero w XIX wieku nadano miastu nie-powtarzalny charakter industrialny. Najważniejszym zabytkiem jest prawdopodobnie, pięknie zrekonstruowane centrum historyczne miasta, które ogłos-zono miejską strefą zabytkową. Spacer po rynku z drugimi najdłuższymi podcieniami w Czechach i licznymi domami barokowymi i renesansowymi z pewnością będzie miłym

znane miejsca w okolicy gminy Polička. Jej długość wy-nosi 10 kilometrów i prowadzi od Domu Tyla poprzez Liboháj, koło zapór i wraca z powrotem do Polički. Na 15 przystankach informuje o historii, współczesności i znaczeniu opisywanych miejsc, a równocześnie zajmuje się sprawami ekologicznymi, społecznymi i socjalnymi. Panele opracowano w atrakcyjnej, ilustrowanej formie.

Park Natury Údolí KřetínkyW roku 1996 ogłoszono je parkiem o powierzchni 5570 hektarów. Znajduje się w nim nietknięty krajobraz o bo-gatej różnorodności biotopów. Oś parku stanowi bieg rzeczki Křetínka, która w miejscu oznakowanym pod nazwą Bohuňovské skály tworzy granicę dwóch układów geomorfologicznych – Płyty Czeskiej nad lewym stokiem doliny i układu czesko-morawskiego nad prawym brze-giem. W części dolnej można zobaczyć wąski strumień trawertynowy schodzący po lewym stoku doliny, który stanowi chronioną ciekawostkę natury.

BystréDo najbardziej znanych zabytków miasta należy ratusz barokowy i zamek renesansowy, który zbudował w la-tach 1586 – 1590 Jan Bezdružický z Kolovrat. W 1978 roku zamek dwukrotnie spłonął a następnie został zre-konstruowany do postaci obecnej. Do zamku należy również ogólnodostępny park angielski, który oprócz zieleni zdobią dzieła rzeźbiarzy. Zamek jest obecnie siedzibą Domu na zamku Bystré będący integralną częś-cią życia miasta. Kościół w Bystrém poświęcono św. Janu Chrzcicielowi i rzekomo chodzi o najstarsze miejsce pielgrzymkowe Marii Panny Karmelskiej na terenie na-szego kraju. Przy ulicy Vedřela znajduje się budowa na-leżąca do najstarszych zachowanych w Bystrém domów, dane sięgają roku 1723. Usytuowano w nim Minimuze-um z wystawą rzemiosła szewskiego i sztuki ludowej.

61


roku. Miasto oblegane głodniało, jednak nie zamierzało się poddać i pozwolić na ponowną grabież. Piwnice z za-pasami żywności były prawie puste, nawet siana i trawy brakowało, więc zdychało z głodu także bydło. Pozostał już tylko jakiś stary tur. Mieszkańcy odcięli zwierzęciu głowę, wbili ją na pal i odważny parobek uniósł ją na blankach. Nieprzyjaciele byli zdziwieni tym, że w mieście znajduje się jeszcze bydło i pasie się na murach obron-nych. Sprytny chłopiec zmieniał miejsce, tu był przy bra-mie, tu znów głowa tura rozglądała się w innym miejscu. A wojsko oblegające miasto wyjadło już wszystko w oko-licy i głód zmusił ich do poszukiwania żywności gdzie in-dziej. Zaprzestali oblężenia a miasto zamieściło w swoim herbie głowę tura nad otwartą bramą.

Muzeum Miejskie i Galeria w SvitaváchW budynku z 1892 roku będącym siedzibą rodziny burmistrza miasta Johanna Budiga, ma od 1947 roku siedzibę Muzeum Miejskie i Galeria miasta Svitavy. Po-siada jedne z najładniejszych sal wystawowych w tym regionie. Stała ekspozycja historyczna pt. „Poszukiwa-nie Gwiazdy Dawida, Oskar Schindler – sprawiedliwy wśród narodów“ poświęcona jest historii rodaka svi-tavskiego Oskara Schindlera, który uratował 1200 ludzi podczas drugiej wojny światowej, historii holocaustu, zasiedlania żydowskiego pogranicza czesko-morawskie-go. Znajdziemy tu również pamiątki żydowskie. Druga wystawa stała opisuje historię prania i techniki prania. Jej podstawę stanowi 50 sztuk różnego rodzaju pralek. Ustawione są według historii ich rozwoju – od drew-nianych poprzez pralki wykonane własnym sumptem (drewniane lub blaszane) aż do pierwszych seryjnie produkowanych pralek dla gospodarstw domowych. Wszystko uzupełniają kopie starych reklam, plakatów i zdjęć dokumentalnych.

Muzeum EsperantoW 2008 roku otwar-to nowe muzeum w Svitavach będące Centrum Czeskiego Związku Esperanto. Znajduje się w jed-nym z najstarszych miejskich domów historycznych i nosi imię mecenasa V. O. Ottendorfera, roda-ka ze Svitav, żyjące-

przeżyciem podczas zwiedzania miasta. Nieregularny układ rynku svitavskiego świadczy o tym, że domy mie-szczańskie powstawały wzdłuż średniowiecznej drogi całkowicie spontanicznie. Wskutek kilku pożarów, któ-re w trakcie wielowiecznej historii trawiły miasto oraz kolejnych przebudów, obecnie miejską starówkę można nazwać podręcznikiem architektury. Obok siebie bowi-em stoją prawie wszystkie znane style – gotyk, renesans, barok, klasycyzm, jak również style historyzujące, neo-renesans i secesja.Przy górnym końcu obustronnie arkadowego rynku stoi kościół Zwiastowania Marii Panny. Z jego wieży można obserwować całe miasto i jego okolice. Do najstarszych domów mieszczańskich, zbudowanych w 1554 roku, na-leży dom „U Mouřenína“(U Murzyna), który znajduje się w części środkowej rynku, tuż obok budynku czerwone-go starego ratusza. Przy dolnym końcu rynku, turystę na pewno zainteresuje wyraźna budowa domu Ottendorfe-ra, zbudowana w stylu amerykańskim w 1892 roku. Pier-wotnie biblioteka publiczna, dzisiaj jest salą koncertową i siedzibą Muzeum Esperanto, jedynego w Czechach. Obok domu Ottendorfera można zwiedzić muzeum svi-tavskie i zobaczyć wyjątkową wystawę pralek i techniki prania czy też zapoznać się z losami rodaka svitavskiego Oskara Schindlera oraz historią osiedlania się Żydów w tym rejonie, co prezentuje stała wystawa „Poszukiwa-nie Gwiazdy Dawida”, „Oskar Schindler – sprawiedliwy wśród narodów”.Niektórzy mówią, że było to wtedy gdy Turcy, którzy po bitwie pod Mohaczem rozproszyli się po Morawach, splądrowali je i oblegali także miasto Svitavy. Inni pr-zesuwają to zdarzenie do czasów późniejszych, kiedy to Szwedzi niszczyli Morawy Jednak chyba pierwsza z tych wersji będzie właściwa, ponieważ odcisk pieczęci z godłem miejskim znajduje się już na dokumencie z 1591

62


można przejechać rowerem, rozpoczyna się na dworcu autobusowym w Svitavách i prowadzi lekko pofalowa-nym terenem pogórza svitavskiego do samej granicy wo-dodziału europejskiego. Na 9 panelach informacyjnych przedstawia historię rejonu pogranicza Czech i Morawy z dowodami wzdłuż drogi – oryginalnymi kamieniami granicznymi. Na trasie otwierają się dotychczas niewid-ziane i wyjątkowe widoki na miasto.

Dobrze ukryta wieża widokowa Járy CimrmanaWieża widokowa należy do najnowszych wież na tere-nie Czech. Uroczyste otwarcie miało miejsce dopiero w czerwcu 2007 roku, jednak dzięki jej nazwie szybko zadomowiła na liście atrakcyjnych celów turystycznych. Chodzi o dwudziestometrową konstrukcję drewnianą, na której na wysokości 15 metrów ulokowano platformę widokową z której możemy podziwiać widoki na miej-scowość Březová i lasy wzdłuż rzeki Svitavy. Wieża wi-dokowa znajduje się na trasie edukacyjnej Doliną Rzeki Svitavy.

Pomnik Oskara Schindlera SvitavyPłyta pamiątkowa Oskara Schindlera została zbudowana na-przeciw jego domu rodzinnego na ulicy Poličské w mieście Svitavy. Osoba Schindlera w czasach drugiej wojny światowej występuje jako osobistość bardzo kontrowersy jna . Z jednej strony był członkiem NSDAP, z drugiej zaś urato-wał życie 1200 Ży-dom, dzięki temu, że zatrudniał ich w swej fabryce. Jego życie dokumentują publikacje i słynny film S. Spielberga Lista Schindlera.

Zbiorowy grób żydowski „Bělá nad Svitavou“Grób zbiorowy z obramowaniem w kształcie gwiazdy sześcioramiennej, w którym pochowano więźniów żydo-wskich byłego oddziału obozu koncentracyjnego Gross--Rosen w Brněncu, który zbudowano przy zakładzie zbrojnym rodaka svitavskiego O. Schindlera, przypomi-na grozę drugiej wojny światowej. 42 więźniów żydo-wskich zamarzło podczas transportu z Polski do „Obozu Schindlera“.

go w drugiej połowie XIX wieku w USA. Wystawa doku-mentuje nie tylko powstanie i historię ruchu esperanto w Republice Czeskiej i zagranicą, ale prezentuje rów-nież wszechstronne praktyczne wykorzystanie znajo-mości esperanto w czasach współczesnych. Szczegól-ną uwagę zwrócono na dzieje esperanto na Svitavsku a nie brakuje również ciekawostek kolekcjonerskich i unikatów.

Ośrodek wypoczynkowo-rekreacyjnyStadion Svitawski/park sportowyOd września 2010 roku czynny jest nowo wyremonto-wany były stadion Pokoju. Otrzymał nową nazwę Sta-dion Svitavski. Podstawową ideą akcji było stworzenie wielofunkcyjnego parku wypoczynkowo-rekreacyjne-go, w którym znajdują się powierzchnie do uprawiania sportów oraz miejsca do wypoczynku, zabawy, relaksu.Stadion oferuje wiele możliwości do czynnego spędze-nia wolnego czasu przez dzieci, dorosłych i seniorów, mieszkańców miasta i jego gości. Oprócz boiska piłki nożnej i zaplecza do uprawiania atletyki znajduje się na nim tor dla rolkarzy, boisko dla małych i większych dzie-ci, korty tenisowe z klubem, boiska do gry w piłkę, powi-erzchnie kondycyjne dla seniorów, stadion hokejowy czy boisko do pétanque.W ośrodku oprócz boisk znajdują się również dwie re-stauracje z tarasami zewnętrznymi oraz duży parking dla gości zmotoryzowanych. Ciekawym uzupełnieniem są rzeźby drewniane czyli abstrakcyjne rzeźby artystycz-ne z kikutów starych drzew.

Ścieżki edukacyjne Do źródeł Svitavy i Na Pograniczu Czesko-MorawskimŚcieżka edukacyjna Do źródeł SvitavyAtrakcyjny turystycznie region stawów svitavskich i źró-dła rzeki Svitavy przybliża trasa edukacyjna Do źródeł rzeki Svitavy. Razem 15 przystanków na trasie o długoś-ci 7,5 kilometra, szczegółowo informuje zwiedzających o historii i ciekawostkach przyrodniczych tego miejsca będącego punktem wyjściowym oznakowanych tras. Ścieżka została wydłużona wiosną 2012 roku, co usunęło pierwotną częściową niedogodność trasy, ponieważ powrót do punktu wyjściowego odbywa się po tej samej trasie. Częścią sześciu nowych tablic informacyjnych jest nowy element interaktywny. Nowa trasa oprowadza tury-stów do zatopionej odkrywki piasku stanowiącej istotny i ciekawy element krajobrazu.Na czesko-morawskim pograniczu Łącznie 12 kilometrów trasy dla pieszych, którą jednak

63


należą do najważniejszych manierystycznych zabyt-ków Europy Środkowej. Unikalny portal z 1492 roku uważany jest za najstarszy zabytek epoki renesansu na północ od Alp. Oprócz ekspozycji typowych na zamku w Moravské Třebove, proponujemy zwiedzić katownię średniowieczną, która jest największa w całych Cze-chach. Na własnej skórze można poczuć atmosferę katowni i wypróbować na sobie rozmaite średniowie- czne narzędzia tortur i środki wymuszania. Kolejną bardzo ciekawą wystawą z elementami interaktywnymi, która nie powinna umknąć uwadze każdego zwiedzają-cego, jest laboratorium alchemiczne mistrza Bonaciny, gdzie przy odrobinie szczęścia uda się przygotować eliksir młodości. Zwiedzanie zamku można zakończyć w stylowej kawiarence, a następnie udać się w kierunku odkrywania cudów Moravské Třebové, np. na spacer po centrum starówki.

Muzeum Miejskie Moravská TřebováMuzeum Miejskie oferuje stałą wystawę Holzmaistera zbiorów sztuki pozaeuropejskiej. Wystawa obejmuje przedmioty z Indii, Birmy, Tybetu czy też Japonii. Rary- tasem są cztery miecze samurajskie, jeden nawet z os-trzem z XV wieku. Nowością jest wystawa poświęcona starożytnemu Egiptowi, gdzie można zobaczyć mumię księżniczki Hereret żyjącej w Thebach ponad dwa tysią-ce lat temu. Dzięki tomografii komputerowej i technolo-gii 3D zwiedzający mogą zobaczyć rzeczywisty wygląd mumii. Po Náprstkovie muzeum w Pradze chodzi o na-jwiększy zbiór egipski w Czechach. Muzeum założono w latach 70-tych XIX wieku, jego siedziba znajduje się w otoczonym parkiem budynku, wzniesionym w tym celu w latach 1904–1906. Budynek służy również do ur-ządzania innych imprez kulturalnych i towarzyskich. Jest siedzibą Usług Kulturalnych Miasta Moravská Třebová.

5. MORAVSKÁ TŘEBOVÁ I OKOLICE

Moravská TřebováMiasto Moravská Třebová znajduje się na pograniczu Czech i Moraw. Powstało jako typowe miasto koloniza-cyjne w XIII wieku. Dzięki licznym zabytkom historycz-nym i architektonicznym zostało w 1980 roku ogłoszo-ne miejską strefą zabytkową. Strefa ochronna strefy zabytkowej została wytyczona w 1980 roku i obejmuje centrum historyczne miasta wraz z zamkiem i terenem Góry Krzyżowej. Szereg budowli i dzieł sztuki do dziś przypomina rozkwit gospodarczy i wysoki poziom kultu-rowy miasta za czasów panowania rodu z Boskovic oraz Ladislava Velena z Žerotína (1486–1622), gdy miasto Moravská Třebová stanowiło centrum nauki humanis-tycznej i nazywano go „Morawskimi Atenami“. Do najważniejszych zabytków miasta należy brama zam-kowa powstała w 1492 roku; jest zaliczana do najstars-zych zabytków renesansowych w Czechach. Równoc-ześnie chodzi o jedyny zabytek, który przetrwał pożar wcześniejszego zamku.Zamek z manierystycznymi arkadami pochodzi z epoki renesansu. Cały zamek przeszedł w czasach niedawnych skomplikowany remont i został centrum kulturalnym miasta. W jego wnętrzach można zobaczyć katownię średniowieczną bądź laboratorium alchemiczne czy wy-stawę Skarby Moravské Třebové. Na placu T. G. Masa-ryka dominuje barokowy słup morowy, ale w szczegól-ności oryginalnie późnogotycki a później przebudowany w stylu późnorenesansowym ratusz z unikalną wieżą. Wieża barokowego kościoła parafialnego Wniebowzię-cia Marii Panny należy wraz z wieżą ratusza do integral-nych elementów sylwetki rynku třebowskiego. Domy mieszczańskie obficie zdobione portalami kamiennymi lub wykuszami renesansowymi stanowią również nie-odłączną część miejskiej strefy zabytkowej. Na niedalekim Křížovém vrchu znajduje się posąg ba-rokowy Kalwarii a z najwyżej położonego punktu góry można cieszyć oczy przepięknymi widokami na miasto i jego okolice.

Zamek Moravská TřebováDo najważniejszych zabytków miasta należy zamek, któ-ry jest najważniejszych zabytkiem renesansu w Europie Środkowej. Został zbudowany w miejscu pierwotnego zamku obronnego z XIII w. W 2005 roku zakończono obszerny remont obszaru zamkowego trwający ponad 10 lat i zamek ponownie w pełnej krasie otworzył swe bramy dla zwiedzających. Późnorenesansowe arkady

64


um jest stacjonarna maszyna parowa wyprodukowana w 1894 roku.

Kolejka wąskotorowa MladějovDo muzeum należy jedenaście kilometrów długości mladějovskiej kolejki wąskotorowej, której rozstaw szyn wynosi 600 milimetrów i która została zbudowana pod koniec pierwszej wojny światowej w celu transportu łupka, szamotu i węgla. Była wykorzystywana aż do za-mknięcia kopalni i zakładu szamotu w 1991 roku. Przez cały czas eksploatacji na tej trasie wykorzystywano

przeważnie lokomotywy parowe. Można je zobaczyć w terminach określonych na przedzie składów wagonów wycieczkowych, bądź też w ramach innych imprez orga-nizowanych przez stowarzyszenie Mladějovská průmys-lová dráha (Mladziejowska Kolejka Przemysłowa).

Pomnik wojen napoleońskich JevíčkoPomnik na Červeném kopci nad Jevíčkem poświęcono poległym z lat 1813–1814. Poświęcenie miejsca odbyło się w 1910 roku. Transport ciosu będącego podstawą pomnika odbywał się na balach drewnianych i trwał przez kilka dni. W 2000 roku pomnik odrestaurowano.

Ruiny zamku CimburkRuiny zamku powstałego na przełomie XII i XIII wieku. Został założony jako siedziba panów z Cimburka i w cią-gu stuleci zamek należał do wielu właścicieli. W 1645 roku Morawę opanowują Szwedzi a po ich odejściu za-mek pustoszał. W 1776 roku został zamek opuszczony zupełnie i dziesięć lat później uderzył w niego piorun, który spowodował pożar. Do czasów współczesnych zachowały się pozostałości murów okalających zamek, murów obronnych, baszty i bramy podzamcza. Nazwę

Wieża widokowa PastýřkaDumnie stojąca wieża widokowa na Pastvisku (516 metrów n. p. m.) została otwarta w 2009 roku. Chodzi o wieżę drewnianą ze stalową wachlarzową klatką scho-dową i fundamentami żelbetowymi. Jej wysokość wynosi 27 metrów, platforma widokowa znajduje się na pozio-mie 25 metrów. Tym, którzy wyjdą aż na wierzchołek, oferuje niecodzienny widok na Moravskou Třebovou i okolice, Góry Orlickie, Bukową Górę, Jesioniki, masyw Kralickiego Śnieżnika i Zábřežskou vrchovinu.

Hřebečské ścieżki kopalnianeUnikalna sieć ścieżek edukacyjnych przeznaczonych dla turystów pieszych i cyklistów z kilkoma platformami wi-dokowymi, wieżami widokowymi i zabytkami techniki, które przybliżają historię wydobycia na Hřebeči. Dłu-gość trasy wynosi około 70 kilometrów.Obejmuje 22 przystanki edukacyjne, na których zapo-znamy się z dawnym górnictwem i znaleziskami geolo-gicznymi na Moravskotřebovsku, historią działalności ludzkiej na Hřebečském hřbetu, z pamiątkami przyrod-niczymi i kulturowymi.

Boršovský les – ścieżka edukacyjnaTrasa edukacyjna Boršovský les zapozna wszystkich zwiedzających z lokalną florą, fauną, biotopami wodny-mi i bagiennymi, hydrologią, lasem naturalnym, popro-dukcyjną funkcją lasu, historią i geologią. Znajdziemy na niej 9 przystanków z komiksowym opi-sem pełnym wesołych przygód dzieci, zwierząt leśnych i tajemniczych postaci. Ścieżka rozpoczyna się przy ulubionym letnisku „Hájenka“, prowadzi koło kolejne-go nowo zbudowanego dzieła – zapory wodnej, chaty łowieckiej i pomnika lichtenštejnskiego na Výsoký most i dalej do panoramy widokowej na Hřebeči.

Muzeum przemysłowe Mladějov Muzeum zajmuje się ratowaniem i remontowaniem tech-niki historycznej i znajduje się na terenie byłego zakła-du szamotowego w Mladějovie na Moravě. Ekspozycja elektrowni parowej i maszyn parowych ulokowana jest w budynku historycznym byłej elektrowni parowej i jej okolicy, która aktualnie jest w remoncie. Mniejsze maszyny parowe, silniki gazowe, maszyny rolnicze i silniki, wozy użytkowe, autokary i maszyny budowlane ustawiono poza budynkiem elektrowni. Do ciekawych eksponatów należy np. mały samochód ciężarowy wy-wodzący się z samochodu osobowego Praga Piccolo i pogłębiarka Skoda D-500, jedyna w muzeum wystawi-ona pogłębiarka u nas. Najstarszym eksponatem muze-

65


XVIII wieku przebudowano zamek do postaci obec-nej. W pomieszczeniach byłego konwentu Klasztoru Augustiańskiego w Muzeum Miejskim wystawiono stałą ekspozycję zbiorów o znaczeniu regionalnym. Przed II wojną światową żyła w mieście liczna ludność ży-dowska i mniejszość niemiecka. Na początku osied-lania, Żydzi nie mieszkali w odrębnym getcie. Zostali tam sprowadzeni prawdopodobnie dopiero w drugiej połowie XVII wieku. Dzielnica żydowska znajdowała się na północ od rynku. Do dziś domy zachowały się w stanie po przebudowach. Synagoga pierwotna, pra-wdopodobnie drewniana, spaliła się podczas pożaru miasta w 1747 roku. Nową synagogę zbudowano w sty-lu klasycystycznym w latach 1792–1794 z kamieni z wy-burzonego kościoła parafialnego i w 1907 roku nadano jej szatę secesyjną. Od 1951 roku była wykorzystywana jako kościół husycki a dziś służy jako sala koncertowa i galeria. Z okazji obchodów 750-lecia podwyższenia miasta Jevíčko do rangi miasta królewskiego, otwarto okrąg miejski Jevíčko. Okrąg, na długości 2,5 kilometra prezentuje niektóre ciekawe fragmenty z bogatej historii miasta, przedstawia zabytki i przypomina niektóre wy-bitne osobowości, któ-rych życie czy działal-ność związane były się z miastem. Na trasie znajdziemy 7 przystan-ków z tablicami infor-macyjnymi opisującymi zabytki w konkretnej lokalizacji. Okrąg zamy-ka tablica informacyjna z mapą regionu na bu-dynku Urzędu Miasta Jevíčko na Palackého náměstí. Legenda odnosi się do cmentarzyska na Červeném kopci. Wiele lat temu chodził tutaj jeden pan z Jevíčka na polo-wanie. Pewnego dnia siedząc w ukryciu zobaczył jakieś białe zjawisko, które nieustannie się zbliżało i narzekało. Pan się przestraszył i szybko wrócił do domu. Następne-go dnia jednak ponownie zobaczył białą narzekającą i płaczącą postać, prawdopodobnie w miejscu gdzie były groby wojskowe. Od tego czasu pan przestał chodzić w te miejsca, ponieważ bał się owego białego widma, jednak stale myśląc o nim wpadł na pomysł, że może pojawia się ona w tym miejscu, by przypomnieć ludziom miejsce ostat-niego spoczynku nieznanych bohaterów. Był więc jedną z pierwszych osób, które przyczyniły się, za zgodą władz, do zbudowania pomnika kamiennego w tym miejscu.

uzyskał zamek na podstawie herbu panów z Lipnicy, na którym znajdują się blanki. W ramach badań archeo-logicznych znaleziono prawdziwy skarb – 2500 monet srebrnych z XIII wieku, które obecnie znajdują się w Mu-zeum Narodowym.

Biskupice – Biskupické kaléšekPierwsza sobota października już przez ponad 10 lat za-strzeżona jest dla festiwalu śliwowicy „Biskupické kalé- šek“ (Biskupicki kieliszek). Oprócz kosztowania gorzałki można na nim podziwiać bogaty program towarzyszący.

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego na Kalwarii w JaroměřicachBezcenny zespół barokowy terenu pielgrzymkowego na wzgórzu Kalwaria zbudowany w latach 1712–1714 przez właściciela rejonu jaroměřickiego oraz najwyższe-go sędziego ziemskiego, F. Šubířa z Chobyně, na podsta-wie projektu znanego budowniczego Santiniego. Obiekt jest wierną kopią budowli jerozolimskiej.

JevíčkoJevíčko to naturalne i gospodarcze centrum regionu zwanego Malá Haná. Miasto znajdowało się na trasie handlowej łączącej Pragę z Brnem i Ołomuńcem, a więc miało wszelkie dogodności do jego pomyślnego rozwo-ju. W 1258 roku król Przemysł Otakar II nadał miastu sta-tus miasta królewskiego na Prawie Magdeburskim. His-toryczne centrum miasta jest miejską strefą zabytkową. Na ulicy Okružní zachowały się pozostałości fortyfikacji gotyckiej miasta średniowiecznego, która otaczała mias-to wewnętrzne, owalnie, na długości 1 kilometra. Mury obronne zostały wzniesione w XIV wieku w miejscu sta-rych palisad. Ich częścią były cztery bramy skierowane zgodnie ze stronami świata. Jeszcze w 1768 roku otwi-erano je po wschodzie słońca i zamykano po zmroku. Zamek renesansowy zbudował w 1559 roku Prokop i Jetřich Podstatský z Prusínovic jako twierdzę (z posta-ci pierwotnej zachowała się tylko wieża). Pod koniec Skiareal Čenkovice

66


67

Rejon turystyczny Orlickie Góry i Podorlicko

68


©

0 2 4 6 8 km

69


Podróż rowerem wokół Pastvinské zapory Wycieczka jednodniowa – letni sezon turystyczny Žamberk, Pastviny, Letohrad,

Łagodna trasa, w dużej części na terenach zielonych, prowad-zi wokół przepięknej Pastvinské zapory zamkniętej w dolinie z lasami i łąkami, z orzeźwiającą ciemną i czystą wodą z gór. Zachęca do kąpieli oraz wiosłowania – łódki i rowery wodne można wypożyczyć w kilku miejscach. Można zjeść przekąskę na przyjemnych tarasach restauracji. Trasa ma 35 kilometrów długości, jest okrężna, odpowiednia dla rowerów trekingowych, o średniej trudności. Przyjazd: Žamberk – obszar pod Černým lesem w godzinach porannych, w wypożyczalni Kolei Czeskich można wypożyczyć rowery – nr telefonu: +420 972 322 066.• Ciekawostki na trasie: Žamberk – wieża widokowa. • Parkpałacowy, teren sportowy, domek P. Diviše. • Pastviny – zapora, możliwość kąpieli, wypożyczanie łódek i rowerów wodnych, park adrenalinowy, na prawym brzegu zapory Vej-dova lipa (największe drzewo w Czechach). • Letohrad – Muzeum Rzemiosł • Muzeum i izdebka Járy Cimrmana w Letohradě, pałac i park pałacowy. Propozycje spędzenia czasu: Zbierz się na odwagę i przepłyń zaporę Pastvinską i skocz do wody z jakiejś skałki. Nie zapomnij nakarmić karpi z zapory i posłuchaj opowieści miejscowych o tajemnicach kościoła kláštereckiego.

Bukovohorská hřebenovka lub z Czech na Morawy Wycieczka jednodniowa – zimowy sezon turystyczny Mladkov, Lichkov, Štíty

Transport: Mladkov – auto, pociąg (przystanek bezpośrednio przy trasie biegowej) • Lichkov – auto, pociąg • Štíty – auto, pociąg (kieruje się z powrotem do Mladkova)Trasa: Mladkov (Lichkov) – Bouda – Suchý vrch – Červenovodské sedlo – Čenkovice – ŠtítyTrasa biegowa pokonująca cały grzbiet Bukovohorských wzniesień – najbardziej południowa część Gór Orlickich. Całod-niowa wycieczka wychodzi z czeskich gmin Mladkov lub Lichkov a po pokonaniu głównego grzbietu z najwyższą górą - Suchým vrchem można dojść aż do morawskich Štítů. Cała trasa jest utrzymywana mechanicznie.Ciekawostki na trasie: Twierdza Artyleryjska Bouda – jeden z najlepiej zachowanych obiektów przedwojennych upew-nień, zwiedzanie zimowe po wcześniejszym uzgodnieniu. • Suchý vrch – dominanta regionu, betonowa wieża widokowa z roku 1932 o wysokości 33 metrów, dostępna w weekendy, nowo odremontowana chata turystyczna. • Červenovodské sedlo – centrum informacji, parking, przekąski, stanowisko skibusu.

Śladami tradycji i rzemiosł Gór Orlickich i Podorlicka Pobyt weekendowy Borohrádek, Častolovice, Vamberk, Letohrad

Przyjazd: auto, autobus, pociąg1. dzień: Przyjazd do palarni kawy pana Frolíka w Borohrádku – możliwość wycieczki do palarni kawy, możliwość degustacji i zakupienia kawy w sklepiku. • Wizyta w sklepiku z lalkami pani Breklové v Častolovicích – po uzgodnieniu telefonicznym. • Obiad w wybranej restauracji w Častolovicích (restauracja Beseda, U Lva lub w restauracji pałacu). • Ekspozycja pałacowa w Častolovicích – zwiedzanie dla osób niewidomych i słabowidzących, dla osób na wózkach

Žamberk

70


inwalidzkich; rozległy park, zwierzyniec i mały zwierzyniec, jeziorko z wysepką. W pałacu jest restauracja – personel i menu wielojęzyczne. • Zakwaterowanie w którymś z hoteli lub pensjonatów w Vamberku, więcej na stronach internetowych www.vamberk-city.cz.2. dzień: Zwiedzanie miasta Vamberka lub zwiedzanie Muzeum Koronki w Vamberské krajce. • Muzeum Rzemiosł w Letohradě – więcej tras do zwiedzania z przewodnikiem lub bez.W muzeum dla zwiedzających jest udostępniona restauracja i kryty taras. • Możliwość przejścia przez historyczną część miasta Letohrad, pałac i inne zabytki kultury.

Zimowe szaleństwo w Orlickich Górach i na Podorlicku Wycieczka weekendowa – zimowy sezon turystyczny Jablonné nad Orlicí, Čenkovice, Ústí nad Orlicí

Transport: Jablonné nad Orlicí – pociąg • Čenkovice – auto, autobus, skibus1. dzień: Przyjazd w godzinach porannych do Skiarealu Čenkovice. • W zimie ośrodek narciarski Čenkovice oferuje aż 65 kilometrów tras biegowych, 7 tras zjazdowych (na dwóch z nich istnieje możliwość wieczornej jazdy na nartach) oraz snowpark. Ośrodek narciarski Čenkovice jest jednym z największych ośrodków narciarskich w Kraju Pardubickim i jest zaszeregowany pomiędzy 5 zimowych ośrodków w Czechach z najczystszym powietrzem. • Ústí nad Orlicí – wizyta w łaźniach miejskich. Obiekt oferuje basen pływacki, zjeżdżalnię, łaźnię parową, kabinę infra, solarium, wannę muzyczną i inne. • Zakwaterowanie: Jeden z pensjonatów lub apartamentów w Čenkovicích, więcej informacji na stronie internetowej www.skiarealcenkovice.cz. 2. dzień: Jazda na biegówkach w okolicach Čenkovic na utrzymywanych mechanicznie trasach biegowych. • Przejażdżka na skuterach śnieżnych. • Obiad + wizyta na wieży widokowej Suchý Vrch.

Z Kačenkou śladami hutnictwa szkła w Orlickich Górach i na Podorlicku Przedłużony weekend – letni sezon turystyczny Deštné v Orlických horách, Bartošovice v Orlických horách

Podczas pobytu weekendowego można wędrować z księżniczką Kačenką po śladach hut szkła oraz w poszukiwaniu przygód w Górach Orlickich. W pierwszym dniu czeka na was siedem przystanków pełnych zabawy. Dorośli i dzieci dowiedzą się wiele

Zamek Častolovice

Warowna Hanička

71


ciekawostek o tradycji hutnictwa szkła w Orlickich Górach. W następnych dniach wyprawa w poszukiwaniu przygód w Orlickich Górach – Lédřícka i szmuglerów, wiły Jůlinki i innych bajkowych postaci. 1. dzień: Przyjazd do Deštného v Orlických horách (auto, autobus) w godzinach dopołudniowych. • Ścieżka edukacyjna z Kačenką śladami hutnictwa szkła – na trasie z Deštného v Orlických horách do Orlického Záhoří (lub odwrotnie) w miejscach związanych z hutnictwem szkła umieszczono siedem tablic informacyjnych. Na każdej tabli-cy informacyjnej zainteresowani mogą się zapoznać z historią lub wypróbować gry o nagrodę. • Zakwaterowanie w którymś z hoteli lub pensjonatów w Deštném v Orlických horách – więcej na stronach internetowych www.destne.info. 2. dzień: Deštné v Orlických horách • Adrenalinowe aktywności – park linowy Deštné v Orlických horách, sztuczna ścianka wspinaczkowa, quady, rowery terenowe i inne. • Wycieczka kolejką linową na Studený vrch. • W poszuki-waniu przygód imperium bajek Kačenky – zwiedzanie Muzeum – warowni Hanička lub skansenu Villa Nova Uhřínov.3. dzień: Deštné v Orlických horách • Muzeum i atelier – zwiedzanie Muzeum sportów zimowych, turystyki i rzemiosł lub atelier ludwisarza i garncarki – po wcześniejszych ustaleniach. • W poszukiwaniu przygód imperium bajek Kačénki – Bartošovice v Orlických horách, zwiedzanie zabytkowych warsztatów Kopeček, wycieczka po wcześ-niejszych ustaleniach. • Wycieczka na Zemskou bránu i szmuglerski mostek – informacje o interesujących miejscach na tej trasie można uzyskać w turystycznym centrum informacji w Deštném v Orlických horách.

Jazda na nartach w Orlickich Górach – Řičky, Rokytnice, Bartošovice Przedłużony weekend - zimowy sezon turystyczny Říčky v Orlických horách, Rychnov nad Kněžnou, Bartošovice v Orlických horách, Rokytnice v Orlických horách

1. dzień: Przyjazd do Ośrodka Narciarskiego Říčky v Orlických horách (autobus, skibus lub aut) – zimie ośrodek w Říčkách v Orlických horách oferuje 4 trasy zjazdowe, 1 kolejkę linową i 3 wyciągi. Istnieje tu także możliwość wieczornej jazdy na nartach. • Wizyta na basenie krytym w Rychnově nad Kněžnou – ośrodek oferuje basen pływacki, zjeżdżalnię (65 metrów), łaźnię parowo-aromatyczną, suchą saunę, basen dla matek z dziećmi, suchy i mokry bar. • Zakwaterowanie w jednym z wielu hoteli i pensjonatów w regionie, więcej informacji na stronie internetowej www.orlickehory-cz.info.2. dzień: Wycieczka na biegówkach – Vrch Zakletý lub skrzyżowanie tras turystycznych Pěticestí, które jest opodal,

jest także idealnym punktem wyjścia dla narciarzy biegowych na cały główny grzbiet Gór Orlickich. W zimie utrzymywane jest aż 42 kilometry tras biegowych. W razie dostatecznej iloś-ci śniegu trasa biegowa jest utrzymywana mechanicznie od Rokytnice v Orlických horách aż do Homoli, gdzie trasę utrzy-muje rolba z Orlického Záhoří a następnie rolba z Deštného v Orlických horách. • Obiad + wizyta Rokytnice v Orlických horách – historyczna część miasta jest ogłoszona miejską strefą zabytkową, kościół Wszystkich Świętych, kościół Trójcy Przenaj- świętszej, w centrum miasta empirowa fontanna, barokowy słup maryjny. Na wschodnim skraju miasta zbudowano dwie trasy zjazdowe z wyciągami narciarskimi. • Zakwaterowanie w jednym z wielu hoteli i pensjonatów w regionie, więcej informacji na stronie internetowej www.orlickehory-cz.info.3. dzień: Wizyta w Bartošovicích v Orlických horách – w ośrodku narciarskim są do dyspozycji 2 wyciągi, szkoła ski i snowboardu, wieczorna jazda na nartach, snowpark, bar z przekąskami. Obiad + wizyta w zabytkowych warsztatach Kope-ček Neratov w Bartošovicích v Orlických horách – możliwość wy-cieczki do warsztatów, z pokazami rzemiosła z możliwością zakupu wyrobów, trasa zwiedzania, niezbędne wcześniejsze ustalenie. Neratov

72


św. Katarzyny (1712), św. Barbary (1717) i św. Jana Ne-pomucena (1719). Naprzeciwko kościoła znajduje się nowo wyremontowany budynek dziekanatu z 1786 roku. Najważniejszym zabytkiem architektonicznym miasta České Třebová jest rotunda św. Katarzyny z pierwszej połowy XIII w. – jedyny zabytek romański na terenie Czech Wschodnich. Zwiedzić warto również Muzeum Miejskie, którego wystawa o nazwie „Skrzyżowania komunikacyjne” prezentuje dzieje transportu kolejowego w tym rejonie, zajmuje się także transportem lotniczym oraz wynalazkami braci Stranskich – weloreksami. W po-bliżu miasta w malowniczej wiosce Kozlov znajduje się domek Maxa Šwabinskiego z wystawą przypominającą o jego pobycie (1895–1919).Miejski pisarz zgubił pieczęć miejską i miał za to zostać stracony. Jego żona wysypując śmieci do śmiet- nika zauważyła, że kogut wygrzebał w odpadach zagubioną pieczęć. Żona przyniosła ją do sołtysa i radnych, co uratowało życie pisarzowi. Od tych czasów w herbie miasta widnieje kogut z głową pisarza, który ni-emal ją stracił.

Rotunda św. Katarzyny – Česká TřebováRotunda św. Katar zyny z XIII wieku jest najstarszą bu-dowlą na terenie miasta i równocześnie jedyną zacho-waną rotundą romańską w rejonie Wschodnich Czech. Jej powstanie do dziś otacza tajemnica, bowiem nie zdołano na razie odnaleźć zadowalającej odpowiedzi na pytania: kiedy, przez kogo i dlaczego została zbudowana. Mie-szkańcy miasta łączą sobie jej powstanie z cudami. Pierwotnie, romańska budowla w ciągu wieków wielokrotnie była zmieniana i przebudowywana, ostatni

1. ORLICKO - TŘEBOVSKO

Ústí nad OrlicíMiasto leży w malowniczej dolinie u zbiegu rzek Tichá Orlice i Třebovka. Centrum historyczne miasta z prawie idealnym kwadratowym rynkiem z podcieniami i ty-pową starą zabudową, ogłoszono w 1991 roku miejską strefą zabytkową. Do dziedzictwa architektonicznego, z którego miasto może być dumne, należy kościół Wniebowzięcia Na-jświętszej Marii Panny, zabytek kultury Willa Henrycha czy też budynek Teatru Roškota. Regularne wystawy w miejscowym muzeum prezentują historię i współcze-sność miasta. Dominantą okolicy miasta Ústí nad Orlicí jest stalowa wieża telekomunikacyjna na Andrlově chlumu. Każdej nocy straszył w mieście duch hetmana lanškroun-skiego Dešvendy. Pewnego dnia miejscowy kantor zabrał mu zdjęty płaszcz i uciekł z nim na dzwonnicę. Dešvenda ścigał go i gdy już prawie go złapał, nauczyciel zadzwonił na dzwon i widmo rozpadło się w pył.

Wieża widokowa na Andrlově chlumuPierwsza wieża widokowa zbudowana na Andrlově chlumu (559 m n.p.m.) w 1905 roku, spaliła się w 1918 roku. Druga, raczej prowizoryczna, wieża geodezyjna z 1940 roku zakończyła swój żywot w latach 60-tych XX wieku i dopiero w 1996 roku zbudowano stalową wieżę telekomunikacyjną o wysokości 52 metrów, któ-ra do dziś stanowi dominantę okolicy miasta Ústí nad Orlicí. Platforma widokowa na poziomie 35 metrów (183 schodów) oferuje zwiedzającym niecodzienny wi-dok nie tylko na miasto Ústí nad Orlicí oraz jego okolicę od Karkonoszy przez Góry Orlickie, Jesioniki po Česko-moravskou vrchovinu i Góry Żelazne.

Česká TřebováMiejska strefa zabytkowa w mieście České Třebová została utworzona w 1995 roku na powierzchni 12,8 hektarów. Jej centrum stanowi Stary Rynek, na którym stoi renesansowy Ratusz Stary z 1547 roku z płytą re-liefową zawierającą herb rodu Bohdaneckých z Hodko-va. Ratusz przeszedł liczne remonty i przebudowy. Na rynku zachowało się również kilka domów historycz-nych z arkadami. W 1996 roku rynek przeszedł kom-pletny remont i zbudowano na nim replikę fontanny włoskiej. Za rynkiem znajduje się duży kościół empi-rowy św. Jakuba Większego, zbudowany w 1801 roku przez Józefa Hardtmutha, którego rzut ma kształt krzyża. Przed kościołem stoją rzeźby barokowe

73


trzydziestych niedaleko niej stała 29-metrowa wieża tri-angulacyjna służąca równocześnie jako wieża widokowa. Przy dobrej i jasnej pogodzie można oglądać z wieży Karkonosze, Góry Orlickie, Kralicki Śnieznik, Jesioniki i Wierzchowinę Czesko-Morawską. Pod wieżę prowadzi droga o długości 3 kilometrów, zwana Aleją Maxa Šva-binskiego. Po niej można dojść do chaty o identycznej nazwie i restauracji, od której wieża oddalona jest tylko 200 metrów.

Rezerwat przyrody Třebovské stěnyNajmłodszy rezerwat przyrody w regionie leży na wschód od miasta Česká Třebová. Ściany Trzebowskie ciągną się na długości 16 kilometrów od gminy Damníkov do ruin zamku Lanšperk. Znajdziemy tutaj wyjątkowe zarośla kwiecistych buczyn i lasów rumoszowych z licznymi żyją-cymi na wolności zwierzętami.

Ścieżka sensoryczno-edukacyjna DolinąSkuhrovského potokuTrasa stanowi połączenie ścieżki postrzegania senso-rycznego i klasycznej ścieżki edukacyjnej. Jej początek znajduje się na skraju gminy Rybník, na początku stre-fy spokoju Srnov przy kortach tenisowych, jej koniec nad gminą Skuhrov przy początku rezerwatu przyrody Ściany Trzebowickie. Trasa ma trzy warianty: wariant A (3 kilometry) kończy się przy restauracji Na Hrázi i przeznaczona jest tylko dla pieszych, wariant B (5 kilometrów) kończy się na Stude-né hůře przy drodze Skuhrov – Česká Třebová, wariant C (8 kilometrów) kończy się nad gminą Skuhrov. Trasy B i C dogodne są dla pieszych i rodzin z wózkami lub osób niepełnosprawnych poruszających się na wózku inwalidzkim, jak również dla narciarzy biegowych czy rowerzystów. Wzdłuż ścieżki znajduje się 15 tablic informacyjnych. Niektóre z nich prezentują tylko informacje specjalis-tyczne uzupełnione o rysunki i zdjęcia, inne zawierają także oznaczony żółtym kolorem tekst zachęcający do postrzegania sensorycznego. Właśnie w celu postrzega-nia okolicy za pomocą zmysłów ścieżka ma wiele urząd-zeń dodatkowych – np. „wącharium“, huśtawkę, kładkę wiszącą, dendrofon.

Ruiny zamku LanšperkZamek wybudowano na wysokim wzgórzu nad lewym brzegiem rzeki Divoká Orlice, w drugiej połowie XIII wieku. W Czechach chodzi o wyjątkowy typ tzw. zam-ku płaszczowego a więc zamku, który nie miał wieży

zasadniczy remont skończył się w 2002 roku. Od tego czasu kaplica służy ponownie do celów sakralnych – od-bywają się w niej msze, wesela, chrzciny i inne obrzędy kościelne. W pobliżu budowli św. Katarzyny corocznie w listopadzie, przed świętem św. Katarzyny odbywa się Jabkancowa Pielgrzymka. W tym dniu rotunda jest otwarta i można wziąć udział w uroczystej mszy.Wedle legendy w miejscu kaplicy pojawiła się św. Katar-zyna z fartuchem pełnym kamieni i wyraziła swe życze-nie, by w tym miejscu zbudować kaplicę. Ludzie jednak nie spełnili jej życzenia i budowę wszczęli w innym miej-scu. Jednak tam budowa nie odbywała się pomyślnie; co w dzień wybudowali, w nocy było wyburzone. W końcu nie pozostało im nic innego, jak zbudować kaplicę w miej-scu wskazanym przez św. Katarzynę.

Domek i wieża widokowa Maxe Švabinskéhona KozlovieDomek Maxa Švabinskiego stoi na skraju wioski Koz-lov, pod Kozlovskim kopcem. Nosi imię wybitnego malarza czeskiego Maxe Švabinskiego, który przeby-wał tam w latach 1895 – 1919. W Kozlovie powstały jego największe dzieła i obecnie nazywamy ten okres twórczości „okresem kozlovskim“ Švabinskiego. Do

jego najsłynniejszych dzieł należą Chudý kraj (Biedny kraj). Szczyt domku zdobi jego obraz „Święty Wacław“. Oprócz Maxa Švabinskiego, z Kozlowem sa związane również inne osobistości świata sztuki z rodziny Vejrycha, a mianowicie Rudolfa Vejrycha mł., który także poświęcił Kozlovovi wiele swych dzieł a także wirtuoz fortepianu Karel Vejrych. Rodzinę Vejrychów i pobyt Maxa Švabin-skiego w Kozlovie przypomina aktualna wystawa.Wieża widokowa – w 2001 roku na Kozlovském kop-ci, który już prawie od stu lat jest ulubionym celem wycieczek, wzniesiono pięćdziesięciopięciometrową wieżę telekomunikacyjną z platformą widokową na wysokości 33 metrów (174 schodów). W latach

74


znaczone dla wszystkich typów rowerów od drogowych przez trekingowe aż po górskie. Mamy także unikalną ofertę dla łyżworolkarzy. Wycieczki rowerowe dobrano jako wygodne jednodniowe wyjazdy z wliczonym czasem niezbędnym do przejazdu i potrzebnym na zwiedzanie ciekawych miejsc. Prowadzą koło największych ciekawos-tek przyrodniczych i historycznych w rejonie i każda trasa posiada swoje własne ekstra typy. Trasy priorytetowo poprowadzono poza komunikacjami, po drogach o różnej powierzchni, od nieutwardzonych po asfaltowe drogi i ścieżki rowerowe. Przypadki ekstrema-lne stanowią gładkie trasy dla łyżworolkarzy (trasa nr 1) i z drugiej strony zaś terenowe drogi przejezdne na rowe-rach górskich (trasa nr 8). Trasa numer 7 dla rowerów dro-gowych, na całej długości prowadzi po trasie utwardzonej. Do każdej wycieczki rowerowej dostępna jest mapa schematyczna z zakresem trasy. Szczegóły tras znajdą Państwo na stronach internetowych www.orlickeho-ry-cz.info, gdzie podano linki do poszczególnych tras w szczegółowej mapie turystycznej na cykloserwerze wraz z opcją pobrania GPS i innych informacji.

1 Královský inline 1A Ústí nad Orlicí – Letohrad 1B Ústí nad Orlicí – Choceň2 Labyrintem J. A. Komenského (2A, 2B)3 Okolo Pastvinské přehrady4 Královská hřebenová5 Přes soutok na Homoli6 Krajem Karla Poláčka7 Česko-polská silniční8 Orlicko-bystřický horský bike9 Orlická putovní

2. CHOCEŇ I OKOLICE

ChoceňMiasto leży w malowniczej kotlinie przy obu brzegach Tiché Orlice. Do najważniejszych zabytków należy

i główną funkcję obronną zapewniały tylko mury obro-nne. Do chwili obecnej zachowała się część północna muru płaszczowego i fortyfikacji, część sklepionych po-mieszczeń podziemnych pałacu i wydrążony w skale rów. Ruiny są ogólnodostępne i zbudowano na nich platformę widokową.

Osada prehistoryczna KřivolíkOsada prawieczna Křivolík w pobliżu wsi Kozlov ukazuje rozwój w czasach prehistorycznych na zi-emiach czeskich od epoki pierwszych myśliwych i zbieraczy, przez wczesnych rolników do wpro-wadzenia metalu i początków wczesnego śred-niowiecza. Jej przeznaczeniem jest zaprezentowanie w prosty i wyraźny sposób tego długiego okresu roz-woju historii ludzkości. Budowa osady przebiega w etapach, prezentuje życie naszych przodków i weryfi-kuje procesy i technologie w ramach archeologii doświ-adczalnej. Muzeum w przyrodzie stanowi więc jednoc-ześnie doświadczalne centrum archeologiczne. Pomaga w nauczaniu historii a zwiedzający mogą brać udział w ciekawych programach w duchu „żywej historii“.

Centrum turystyki aktywnej Cakle Obozowisko wodniaków i centrum turystyki aktywnej Cakle znajduje się w pobliżu miasta Ústí nad Orlicí, tuż obok ścieżki rowerowej prowadzącej wzdłuż Tiché Orlice z miasta Ústí nad Orlicí do Letohradu. Kształt i powierzchnia trasy rowerowej odpowiednie są rów-nież dla łyżworolkarzy. Centrum oferuje zakwatero-wanie w domu turysty (przez cały rok) lub we własnej przyczepie czy namiocie. Znajduje się tu boisko do siatkówki, miejsce na ognisko, bufet i zaplecze socjalne. W skład centrum wchodzi również wypożyczalnia łódek, sprzętu wodniackiego, turystycznego i wspina-czkowego. Zwiedzający znajdą w nim również ściankę wspinaczkową, dziecięce Boisko Tarzana, mogą spró- bować strzelania z łuku, rzucania lassem, trzaskania z bicza, slackline, chodzenia na szczudłach, to wszystko z usługami instruktorów; mogą też wypożyczyć sobie rower i łyżworolki.

Serce Orlickiego Królestwa Rowerowo-Łyżworol-karskiego – 60 kilometrów asfaltowych ścieżek dla rowerzystów i łyżworolkarzyTrasy prowadzące przez wszystkie zakątki Gór Orlickich i Podorlicka oraz polskich Gór Bystrzyckich dobrano szc-zególnie pod kątem ich atrakcyjności zewnętrznej oraz pożytku z jazdy. Stopień ich trudności jest różnorodny co do wysokości, powierzchni i długości; trasy są prze-

75


zu kredowym. Ściany opokowe o wysokości 35 metrów nabrały różnorodnych kształ tów dzięki zwietrzeniu. Pr-zypominają nawet wielbłąda. Występują tutaj również rzadkie gatunki mięczaków.

Brandýs nad OrlicíZamek Brandýs nad Orlicí należał do znaczących rodów czeskich i morawskich. Jednak owe rody pod koniec XVI wieku pozostawiły go na pastwę losu. Właściciele księstwa, którzy bardzo często zmieniali się, zbudowali sobie mały zamek na obecnym rynku. Zamek pierwotnie obejmował 4 części: przedmoście, podzamcze przednie i tylne oraz zamek. Otoczony był 3 rowami i strzegły go trzy wieże. Jego ruiny dzisiaj nie są zbyt widoczne. Pew-nie dlatego, że zamek bardzo zarasta drzewami, których nasiona roznosi wiatr. Mimo tego ruiny zainteresują tury-stów, ponieważ w zachowanych podziemiach pałacu za-chodniego można, na własne ryzyko, przeczekać nawet bardzo nieprzyjazną pogodę.

Naturalny labiryntW dzielnicy Brandýsa nad Orlicí, w Klopotach, jest ogólnodostępny labirynt z grabów. Labirynt natural-ny inspirację zaczerpnął z księgi „Labirynt Świata i Raj Serca” autorstwa J. A. Komenskiego i znajduje się przed pomnikiem tego słynnego czeskiego teologa, filozofa, pedagoga i pisarza przebywającego w mieście w latach 1622–1625.

zamek renesansowy z arkadami parterowymi na dzied-zińcu, który zbudowano w drugiej połowie XVI w. W latach 1849–1850 odbyła się przebudowa skrzydła wschodniego, której nadano wygląd pseudogotyckiej kaplicy zamkowej Wniebowzięcia Marii Panny, która sta-nowi przestrzeń wejściową do zamku. W zamku ma sied-zibę Muzeum Orlickie, które w swych wnętrzach prezen-tuje ciekawostki przyrody i historii tutejszego regionu. W skład wystaw wchodzi również zwiedzanie kaplicy zamkowej. Do zamku należy rozległy park, w którym rośnie wiele ciekawych drzew, jak również niektóre pi-erwotne przecinające się aleje, których założycielem był ogrodnik rodu Kinských – Živsa. Wtedy powstał typowo barokowy ogród z jeziorkiem, fontannami i licznymi po-sągami.

Choceňska ścieżka edukacyjnaTrasa okrężna o długości 35 kilometrów podzielona jest na dwa okręgi – o długości 16 i 19 km, w miejscu ich połączenia w Kosteleckých Horkách znajduje się mała trasa okrężna dla pieszych o długości 3 km. Trasa prowadzi od choceńskiego dworca kolejowego poprzez miejscowości Hemže, Koldín do Homoli, dalej pod Rá-jec i Kostelecké Horky, gdzie znajduje się okrężna trasa lokalna i na skróty poprzez miejscowości Bošín do Cho-ceň. Trasa główna biegnie dalej do Čermné nad Orlicí i przez Plchůvky oraz Újezd powraca do miasta Cho-ceň. Trasa oznakowana jest na całej długości i zawiera 19 barwnych tablic informacyjnych.

Rezerwat przyrody Peliny ChoceňPaństwowy rezerwat przyrody o powierzchni 3,31 hek-tarów założono w 1948 roku. Nazwa rezerwatu wywodzi się z Młyna Pelova, o którym pierwsze wzmianki pojawia-ją się w 1407 roku. Strome skały opokowe ponad Tichou Orlici pomiędzy miejscowościami Brandýs nad Orlicí i Choceň porośnięte wapnolubnymi buczynami kwie-cistymi przedstawiają wyjątkową lokalizację botaniczną i zoologiczną, która powstała jako pozostałość po mor-

76


Kościół pielgrzymkowy Homole v BorovniciMiejsce pielgrzymkowe z kościołem Marii Panny Bolesnej, barokową klatką schodową oraz 2 kaplicami założone w 1692 roku przez hrabinę Teresę Eleonorę z Ugarte. Klatka schodowa Scala sancta udekorowana jest rzeźbami oraz wa-zami i stanowi unikalny zabytek budowlany w Europie Środ-kowej. Złożony jest ze 153 stopni kamiennych i 16 pode-stów zbudowanych na podobieństwo różańca. Z obu stron udekorowana jest parami rzeźb świętych. Poza kościołem znajduje się klęcząca rzeźba święte-go Jana Nepomucena i Wacława. W 1778 roku zespół budowli uzupełniła kostnica z dzwonnicą.Przetrwała legenda, która raczej nie przemawia na rzecz szlachetnej Teresy von Ugarte. Budowa klatki schodowej na szczyt Homoli była bardzo trudna i robotnicy, który pracowali przy niej pod nadzorem pachołków przeklinali hrabinę za jej surowe traktowanie. Podczas nocy księży-cowych prawdopodobnie widać było czarny powóz ho-lowany przez diabła, w którym hrabina musi jeździć po schodach zanim jej dusza nie zazna spokoju.

ZámrskPierwotnie twierdza z ok. XV wieku, którą w 1469 spaliły wojska Mateusza Korwina, została następnie odnowi-ona i w 1 połowie XVII wieku rozbudowana jako zamek o czterech skrzydłach z dziedzińcem. Obecnie ma w nim siedzibę Państwowe Archiwum Regionalne a budynek nie jest ogólnodostępny. Na malowniczym terenie parku zam-kowego znajduje się kilka zabytkowych drzew, z których najważniejszym jest lipa posiadająca sześć pni – Drzewo roku 2004 w Republice Czeskiej.Największym zabytkiem kościelnym w miejscowości Zá-mrsk jest kościół rokokowy św. Marcina z 1782 roku. Pr-zed nim stoi rzeźba św. Jana Nepomucena z 1727 roku.

Pierwsze graby wysadzono w Klopotach w 2003 roku, obecna wysokość zielonych ścian labiryntu wynosi nawet dwa metry. Labirynt o wymiarach 35 x 35 metrów posia-da, w wyrafinowany sposób, przerywane południki i rów-noleżniki, które zwiedzającym mają utrudnić drogę do środka, gdzie znajduje się dzieło artystyczne symbolizują-ce raj serca. Oś labiryntu ukierunkowana jest na pomnik Nauczyciela Narodów. Ściany grabowe mają szerokość 0,8 m, długość łączna żywopłotu wynosi 635 metrów. Wszystkie wejścia i przejścia mają szerokość 1 metra. Droga dojścia i drogi wewnątrz labiryntu są wysypane drobnym żwirkiem. Labirynt jest ogólnodostępny od po-czątku maja do końca września.

Pomnik J. A. KomenskiegoW latach 1622 do 1625 w mieście Brandýs nad Orlicí ukrywał się J. A. Komenski. Napisał tu kilka dzieł, w szcze-gólności sławny „Labirynt Świata i Raj Serca”. W Księdze Ślubów znajduje się zapis o tym, że ożenił się z Dorotą Cy-rillovą. Ich potomkowie żyją do dziś. W miejscach, gdzie stał domek Komenskiego od 1865 roku znajduje się po-mnik w kształcie obelisku. Życie i dzieło J. A. Komenskiego z podkreśleniem jego pobytu w mieście Brandýs nad Orlicí oraz powstałe tutaj dzieła prezentuje wystawa Izby pamię-ci Jana Amosa Komenskiego.

Podkarpacki cembrowany kościół w DobříkovieLudowa budowla drewniana (ciosane ręcznie bale dębowe w stylu gotycko-bizantyjskim) z wieżą i dachem okrytym gontem, pierwotnie została zbudowana w miej-scowości Velká Kopaň na Rusi Podkarpackiej. W 1857 roku został kościół przeniesiony do Chlomce u Sevljuše. Do Dobříkova przewieziono kościół pod nadzorem sena-tora Václava Klofáča w 1930 roku – znacznie uszkodzony. Po remoncie został w 1931 roku przekazany Kościołowi Czechosłowackiemu.

77


Mówiono, że pewnego dnia z okna zamku žamberskiego wyglądała Pani i zobaczyła na łące dzika, któremu na gr-zbiecie siadła olbrzymia orlica. Od tego czasu orlica i dzik znajdują się w herbie miasta.

Ścieżka edukacyjna Žamberk–KunvaldŚcieżka edukacyjna o długości 4,5 kilometrów prowadzi z Žamberka po zielonym szlaku turystycznym do Kun-valdu. Przechodzi przez malownicze okolice dwóch gmin i ma łącznie 9 przystanków. Zwiedzających zapozna z licznymi ciekawostkami, roślinami i zwierzętami, jak również z wybitnymi rodakami tutejszego regionu.

Zamek Litice nad OrlicíZamek Litice założono pod koniec XIII wieku w ramach kolonizacji, wtedy jeszcze rzadko zasiedlonego przygra-nicznego pralasu północno-wschodnich Czech. Zamek należał do majątku królewskiego. Wzniesiony został na wysokiej skale w meandrach Divoké Orlice. W 1371 roku księstwo wraz zamkiem stanowiło część majątku rodu z Kunštátu, z którego pochodził również król Jiří z Podě-brad i właśnie on zlecił w latach 1450 – 1468 zasadniczą rozbudowę fortyfikacji zamku. W późniejszych okresach znaczenie Litic spada. W 1657 roku zamek określano jako częściowo wyburzony i w takim stanie pozostał do końca XIX wieku, gdy przystąpiono do rekonstrukcji zamku trwającej z przerwami do chwili obecnej. W pała-cu zamkowym odwiedzający Litice mogą zobaczyć także odkrycia archeologiczne z XV – XVII w. Na terenie zamku okazyjnie odbywają się wystawy, występy zespołów szer-mierki historycznej i inne imprezy kulturalno-towarzyskie.

Brama ziemskaChroniony rezerwat przyrody z bogatą florą, ulubiony cel turystów, romantyczna dolina – tj. właśnie Brama ziem-ska, a więc miejsce, w którym na teren Czech napływa rzeka Divoká Orlice (Dzika Orlica). Wąskie i pełne gła-

Kościół posiada świetną akustykę, odbywają się w nim koncerty muzyki klasycznej. Przy kościele stoi dzwonnica późnobarokowa z dzwonem odlanym przez ludwisarza Brikca z Cimperku w 1596 r. Dzwon przeniesiono z zam-kniętego kościoła praskiego Marii Panny w Louži w 1792 roku.

3. ORLICKO

ŽamberkMiasto Žamberk znajduje się w dolinie Divoké Orlice i nazywane jest bramą Gór Orlickich. Historyczne cen-trum miasta tworzy miejską strefą zabytkową. Obszar z zamkiem renesansowym, później wyremontowanym w stylu baroku, znajduje się w pobliżu Masarykova náměstí. Cennym zabytkiem historycznym jest kaplica zamkowa oraz portale piskowcowe na dziedzińcu. Koło zamku rozpościera się rozległy park angielski przechod-zący w zwierzyniec.O žamberskich dzwonach kościel-nych wiersze pisał Jaroslav Vrchlický. Barokowy budy-nek kościoła św. Wacława z dwoma wieżami stanowi jedną z dominant miasta.Muzeum miejskie oferuje zwiedzanie wystaw poświęco-nych historii miasta, rzemiosła podgórza Gór Orlickich oraz wybitnym rodakom (np. Prokopovi Divišovi, MUDr. Eduardovi Albertovi lub Petrovi Ebenovi). Nieopodal muzeum znajduje się cmentarz żydowski. W Muzeum Straży Pożarnej może podziwiać technikę strażacką i sprzęt strażacki z lat od 1820 do współczesności. Žam-berk jest miastem rodzinnym Prokopa Diviša. Stała wy-stawa z makietą jego słynnego wynalazku, uziemionego odgromnika, przypomina najważniejsze chwile Diviša związane z kształceniem i pracą księdza premonstrát-skiego oraz naukowca.Do najczęściej odwiedzanych miejsc należy Wieża Wi-dokowa Tyrša (znana również jako Rozarka lub Rozál-ka), którą zbudowano na Kapelském vrchu w 1932 roku. Wieża o wysokości dwudziestu metrów posiada dwie platformy widokowe – pierwszą na wysokości 16 met-rów i drugą tuż pod wierzchołkiem. Z wieży widokowej w kształcie husyckiej wieży strażniczej otwiera się pano-rama na Góry Orlickie, Kralicki Śnieznik, Górę Bukową i Suchy Wierch. Przy sprzyjającej pogodzie można do-strzec nawet Karkonosze.Sporty można uprawiać w ośrodku Pod Černým lesem, programy kulturalne proponuje Teatr Diviša. W Žam-berku zachowała się również tradycja warzenia piwa, które można degustować w miejscowym minibrowarze.

78


Jary Cimrmana. W okresie romantyzmu powstała w par-ku zamkowym sztuczna jaskinia – grotta. Długość kory-tarza w skale z opoki wynosi 25 metrów i zakończony jest on oknami. Obecnie wykorzystywana jest do celów wystawowych dla postaci nadprzyrodzonych. Zamieszki-wana jest przez smoka Kyšperáka, krasnoludki, bazy-liszki i inne straszydła, które czekają na małych i dużych zwiedzających.Muzeum Miejskie – budynek pochodzący z 1680 roku jest w stylu barokowym. Ekspozycja muzeum poświęco-na jest historii miasta i produkcji zapałek. Ciekawostką są oryginalne sanie, na których cesarz Napoleon w 1812 roku uciekał z Rosji. Muzeum Rzemiosła otwarto w 2000 roku i znajduje się ono na terenie Nového dvora z 1750 roku. Chodzi o największe muzeum tego rodzaju w Czechach. Zawiera ponad 50 tematycznych wystaw dotyczących rzemiosła i działalności rzemieślniczej z lat 1840–1930. Do najcie-kawszych należą warsztaty mechaniczne, tartaki z trze-ma funkcjonującymi do dziś trakami historycznymi i inne unikatowe zabytki techniczne.

Twierdza Orlice Obiekt historyczny na skraju miasta Letohrad z wyjątko-wo dobrze zachowanymi elementami budynku z epoki gotyku, renesansu, baroku i klasycyzmu – należy do za-bytków kultury. Ciekawe są w szczególności nienaruszo-ne sklepienia z czasów wznoszenia twierdzy oraz figu-ralna dekoracja sgraffito na elewacji zewnętrznej wieży

renesansowej. W 2008 roku rozpoczęto kompleksowy remont obszaru, który zwiedzającym zaoferuje nie tylko możliwość zwiedzania wnętrz wyremontowanej twierd-zy wraz z oryginalnymi gotyckimi i renesansowymi skle-pieniami, zbiorami broni, funkcjonującego warsztatu introligatorskiego oraz innych ekspozycji a także skorzy-stania z usług restauracji i zakwaterowania. Zwłaszcza

zów koryto rzeki na odcinku kilkuset metrów otaczają skały gnejsowe. Efekt bramy podkreśla jednoprzęsłowy most kamienny zbudowany przez czeskich i włoskich ka-mieniarzy w 1901–1903 roku. Kilka lat temu most został wyremontowany. Od mostu pod Čihákem u Bartošovic do Klášterca nad Orlicí prowadzi ścieżka edukacyjna Brama Ziemska posiadająca 22 panele informacyjne, na których zapoznaje turystów z miejscową przyrodą. Trasa nie jest oznakowana.

Zapora PastvinskaZapora wodna Pastviny została zbudowana na górnym biegu Divoké Orlice w latach 1933–1938. Tama ma dłu-gość ok. 7 kilometrów i zajmuje powierzchnię 110 hekta-rów. Tama z elektrownią wodną ma 43 metry wysokości i 193 m długości. Z jej korony można zobaczyć zbior-nik wyrównawczy Nekoř oraz lustro jeziora zaporowe-go. Latem korzystają z zapory wodnej miłośnicy kąpa-nia, narciarstwa wodnego, nurkowania i wędkarstwa. W okolicach Zapory pastvinskiej znajduje się wiele ce-lów turystycznych i rowerowych. Zimą, w centrum gmi-ny Pastviny działa wyciąg narciarski.

LetohradMiasto u stóp Gór Orlickich na zbiegu Tiché Orlici i Po-toku Lukavickiego. Do 1950 roku nosiło nazwę Kyšperk podobnie jak zamek o tej samej nazwie. Historyczne centrum miasta tworzy miejską strefą zabytkową.Dominantę rynku stanowi kościół św. Wacława z boga-tymi zdobieniami stiukowymi oraz wczesnobarokowy za-mek zbudowany w miejscu pierwotnej twierdzy w latach 1680–1685. Ekspozycja na zamku obejmuje oryginalne wyposażenie, galerię obrazów malarzy Umlaufowych, Alfonsa Muchy, funkcjonujący polifon i inne ciekawostki. W podziemiach zamku znajduje się Muzeum i Izdebka

79


Orlicí tworzy miejską strefę zabytkową. Na rynku o pla-nie kwadratu znajduje się kilka późnobarokowych do-mów, dwa domy cembrowane z typowymi szczytami oraz słup mariański z 1748 roku.Corocznie jesienią wysyłano wozy z czeladzią po wsiach w celu pobierania podatków w naturze. Czasami jednak pojawiali się fałszywi poborcy i dlatego jeździł z nimi mnich używający pastorału. Wóz załadowany pachną-cymi smakołykami, według legendy zwabił niedźwied-zia. Czeladź uciekła przed nim a niedźwiedź wdrapał się na wóz, jednak konie popędziły naprzód i niedźwiedź nie mógł zeskoczyć. By nie spaść, trzymał się pastorału. Dojechał aż na Jablonské náměstí, gdzie udało mu się ze-skoczyć z wozu i pobiec do miejsca, gdzie dziś stoi kościół. Mieszkańcy miasta zatrzymali spłoszone konie i zwierzch-nicy pozwolili na umieszczenie niedźwiedzia z pastorałem w herbie miasta.

Suchý vrch – Wieża widokowaPod szczytem Suchého vrchu (995 metrów nad pozio-mem morza) na wysokości 975 metrów zbudowano wieżę widokową o identycznej nazwie, z której można cieszyć się przepięknymi widokami na okolicę, np. na Šerlich, Kralicki Śnieżnik, Kłodzko, Hrubý Jeseník z Pra-dědem. Wieża widokowa pierwotnie była zbudowana w latach 1931–1932 jako wieża wodna na podstawie projektu architekta A. Patrmanna. Jest betonowa a jej kształt pr-zypomina grzyb. Wysokość wieży wynosi 33 m a taras widokowy znajduje się na wysokości 22 m i prowadzi do niego 130 schodów. Wieża dostępna jest przez cały rok i stoi tuż obok nowo wyremontowanej Kramářovy chaty, która nawiązuje do tradycji oryginalnej chaty z lat trzy-dziestych XX w.Dzięki swej pozycji Kramářova chata od wiosny do jesi-eni jest idealnym punktem wyjścia dla turystów pieszych i rowerzystów, zimą zaś dla biegaczy na nartach.

dla dzieci przeznaczona jest trasa, na której mogą pod-ziwiać 120 wypchanych zwierząt w scenerii naturalnej. Eksponaty ożywiają efekty akustyczne i świetlne.

Ścieżka edukacyjna Bažantnice – OboraTrasa edukacyjna prowadzi po żółtej trasie turystycznej z Letohradu do Obory, po drogach leśnych i polnych. Na ośmiu przystankach można uzyskać interesujące infor-macje o ciekawostkach przyrodniczych obszaru, lokal-nych legendach, myślistwie oraz na tematy historyczne i współczesnej gospodarki leśnej. Pierwszy przystanek znajduje się na północnej stronie Letohradu, przy wejś-ciu do bażanciarni letohradskiej, ostatni zaś w komplek-sie leśnym Obora przy byłej leśniczówce. Turyści mają możliwość wypoczynku na dwóch znajdujących się na trasie zadaszonych miejscach odpoczynku. Przy jeziorku z liliami zbudowano zadaszoną altanę. Długość trasy wy-nosi ok. 2,5 kilometra.

Ogród dendrologiczny i ruiny zamku ŽampachZamek Žampach zbudowano na małej powierzchni. Chodziło prawdopodobnie o pałac wieżowy i wieżę z przejazdem do bramy wejściowej. Pomiędzy tymi bu-dowlami znajdował się niewielki dziedziniec. Pierwsza wzmianka o zamku pochodzi z 1308 roku z Kroniki Zbra-slavskiej. Zamek często zmieniał właścicieli, zamieszkały był do czasów wojny trzydziestoletniej, kiedy to został zniszczony. Do dziś zachowały się z zamku tylko ruiny murów fundamentowych. Ostatnich ingerencji w wygląd zamku dokonała na początku XX wieku Anna Gustawa Lützowowa, która poleciła częściowo zachować pozo-stałości zamku i uporządkować parki zamkowe nadając im styl angielski.Obecnie w zamku ma siedzibę instytut społeczny Dom Pod Zamkiem, który troszczy się o parki oraz rozległe ar-boretum. Reprezentowane są w nim cenne dendrologicz-nie i u nas rzadko się występujące gatunki drzew, dlatego arboretum Žampach zostało uznane przez państwo jako chroniony zabytek kultury. Do roślin chronionych należy lilia złotogłów, dzwonek brzoskwiniolistny, piżmówka i wawrzynek wilczełyko.

Jablonné nad OrlicíMiasto Jablonné nad Orlicí leży na zboczach Gór Or-lickich, na stokach nad Tichą Orlicí. Po raz pierwszy wspominane jest jako gmina targowa już w 1093 roku. Do najzacniejszych zabytków należy kościół barokowy św. Bartłomieja, wznoszący się nad miastem i pochod-zący z 1680 roku. Centrum historyczne Jablonného nad

80


Miasto powstało w drugiej połowie XIII w., w związku z królewską kolonizacją i stanowiło główne centrum eko-nomiczne księstwa lanškrounsko-lanšperskiego. Histo-ryczne centrum miasta jest miejską strefą zabytkową.Miasto posiada typowo średniowieczne podstawy z kwadratowym rynkiem głównym, w środku którego stoi ratusz renesansowy z lat 1581–1582. Do kolejnych istot-nych zabytków należy kościół dziekański św. Wacława, kościół barokowy św. Anny, kościół empirowy św. Ma-rii Magdaleny, barokowe plastyki św. Jana Nepomucena i św. Jana Sarkandra oraz dom Piano. Na jego kształt pra-wdopodobnie wpłynęła niewielka powierzchnia i ostro zwężający się teren pod budowę, jak również inspiracja muzyczna. Najstarszą częścią budowli zamku lanškrounskiego jest trakt przylegający do kościoła św. Wacława. Stanowił skrzydło wschodnie klasztoru, zbudowanego przez au-gustianów po 1393 roku. Obiekt nazywano zamkiem już w 1507 roku, gdy przejął do ród Pernštejnów. W ciągu następnych wieków przeszedł liczne remonty, w ramach których zasadniczo zmienił swój wygląd. W nowo wyre-montowanych gotyckich pomieszczeniach zachodniego skrzydła pałacu jest sala ceremonialna, w skrzydle połud-niowym jest muzeum miejskie oraz centrum kultury. Tutaj można oglądać wystawę historii miasta Lanškroun, his-torię szklarstwa na pograniczu Czech i Moraw, gabinet monet i medali. Z zamku w Lanškrounie prawdopodobnie prowadzi kory-tarz podziemny, który łączy go z Zamkiem Nowym koło Rudoltic. W 1940 roku Niemcy szukali owego korytarza, jednak bezskutecznie.Przed wojną trzydziestoletnią żył w Ostrovie bogaty i chytry chłop. Swe mienie prawdopodobnie ukrył w Stru-mieniu Edwarda. Po śmierci musiał pilnować zatopionego skarbu jako krasnoludek. Wyzwolić go może tylko osoba, która wykorzysta pieniądze na pomoc innym.

Trasa edukacyjna Lanškrounské rybníkyTrasa edukacyjna prowadzi przez park przyrodniczy Stawy Lanškrounskie, region układu siedmiu stawów lanškroun-skich (Krótki, Długi, Olchowy, Pszeniczki, Słoneczny, Os-trowski 1 i Ostrowski 2) na zachód od Lanškrouna. Na trasie znajduje się 8 przystanków, na których turyści otr-zymują informacje związane z ochroną ekosystemu parku naturalnego należącego do układu Natura 2000 oraz jego historią, roślinami wodnymi i bagiennymi, zwierzętami, geologią regionu i lasami w okolicy stawów. Wybierać można z tras od 2 do 6 kilometrów, które częściowo do-stępne są również dla osób na wózku inwalidzkim.

Twierdza artyleryjska BoudaTwierdza Bouda jest jedną z pięciu ukończonych twierdz artyleryjskich fortyfikacji czechosłowackich, którą budo-wano od 1935 roku. Jest najlepiej zachowaną budowlą tego rodzaju na terenie naszego kraju. Od 1995 roku wpisana jest na listę zabytków kultury Republiki Czeskiej. Tworzy ją pięć potężnych żelbetowych obiektów (ściany i płyty stropowe o grubości 350 centymetrów) połączo-nych ze sobą systemem podziemnych korytarzy (długość ok. 1,5 km) oraz rozległych sal. Służyły one jako kosza-ry wojskowe dla załogi twierdzy liczącej 316 żołnierzy, magazyny amunicji, elektrownia-maszynownia, stacja filtrowania powietrza, punkt pierwszej pomocy, kuchnia, węzeł komunikacyjny itp. Pod ziemią (aż 57 metrów pod poziomem terenu) prowadzi kolejka wąskotorowa.Twierdza artyleryjska Bouda jest jedyną ogólnodostępną twierdzą fortyfikacji czechosłowackich z lat 1935–1938, która została w pełni ukończona a przeróbki budowlane w okresach późniejszych w żaden sposób nie naruszyły jej pierwotnej formy z końca lat trzydziestych minionego wieku. Mimo znacznego stopnia zniszczenia w okresie okupacji oraz po drugiej wojnie światowej przedstawia swym stanem całkowicie unikalny kompleks obronny, który nie ma odpowiednika na terenie całego kraju. W podziemiu twierdzy, w koszarach wojskowych umie-szczono pomnik z kompletną listą poległych i zamor-dowanych obrońców granic czechosłowackich z lat 1938 – 1939. Chodzi o najgłębiej położone miejsce pa-mięci na terenie Czech (55 metrów pod poziomem te-renu).

4. LANŠKROUN I OKOLICE

LanškrounLanškroun leży na wschodzie Czech, nieopodal granicy ziemskiej z Morawami. Otoczony jest głębokimi lasami z układem stawów służących latem i zimą do celów rekre-acyjno-wypoczynkowych.

81


Wieża widokowa LázekW najwyższym punkcie Zábřežské vrchoviny – Lázku – zbudowano w roku 1933 murowaną chatę Reichla z pięciokondygnacyjną i wysoką na 20 metrów drewni-aną wieżą widokową. Wieża zastąpiła nieistniejącą już wówczas pierwotną wieżę drewnianą (została rozebra-na w 1918 roku). Na platformę widokową na wysokości 17 metrów trzeba pokonać 87 stopni. Jednak otwiera się z niej panorama na Góry Orlickie, Jesioniki, Wier-zchowinę Czesko-Morawską i Góry Żelazne. Przy dobrej pogodzie na horyzoncie pojawią się Beskidy czy Karko-nosze ze Snieżką. Wieża jest ogólnodostępna.

5. RYCHNOVSKO

Rychnov nad KněžnouMiasto Rychnov nad Kněžnou powstało w trakcie kolo-nizacji podgórza Gór Orlickich, gdy pas ziemi w okolicy Rychnova biegnący w kierunku gór, od Przemysła Otakara II otrzymał Heřman z Drnholca. Przez Rychnov przechod-ziła jedna z najważniejszych tras handlowych. Historyczne centrum miasta jest miejską strefą zabytkową. Panoramę miasta cechuje barokowa działalność architektoniczna Kolowratów. Wczesnobarokowy zamek piętrowy zbudo-wał Fr. Karol Kolowrat w latach 1676–1690. Około roku 1722 zamek przedłużono, rozbudowano na szerokość i wysokość, prawdopodobnie na podstawie projektu Jana Santiniego Aichla. Główna fasada zamku została rozwinię-ta na niebywałą szerokość. Oprócz wnętrz zamku (bogate zbiory obrazów, ksiąg, szkła itp.) można zwiedzić Muzeum i Galerię Gór Orlickich. Poprzednikiem muzeum było „Stowarzyszenie Muzeum Pelcl w Rychnovie nad Kněžną”, które zaczęło kolekcjonować pierwsze przedmioty sta-rożytne już pod koniec XIX wieku. Częścią muzeum jest również Muzeum Koronki w Vamberku, które gromadzi dokumenty związane z produkcją koronek z całego kra-ju, Pamiętnik Plachetki z dużą kolekcją spreparowanych eksponatów naszych ptaków oraz Galeria Orlicka ze stałą wystawą dzieł malarza Jana Trampoty.Również pobliski kościół Najświętszej Trójcy i dzwonni-ca z trzecim największym dzwonem w Czechach zwanym „Krzysztof”, należą do ważnych zabytków kulturowych miasta. Oprócz obrzędów kościelnych odbywają się w kościele również liczne koncerty muzyki klasycznej, występy chórów oraz koncerty Orlickiego Festiwalu Or-ganowego. W byłej synagodze żydowskiej zbudowanej w latach 1781–1782 a w 1830 roku wyremontowanej w stylu klasycystycznym, obecnie znajduje się pomnik pi-sarza Karla Poláčka i wystawa judaizm w Podorlicku. Na

Nowy zamek RudolticeZamek zbudowano w latach 1699–1712 a jego autorem jest Jan Adam Ondřej z Lichtenštejnu, który nie był za-dowolony z niewielkiego zamku w Lanškrounie. Nowy zamek miał trzy kondygnacje, część środkowa była o jedną kondygnację wyższa. Zbudowany został na rzucie litery H. We wnętrzach na każdym piętrze zna-jduje się 14 sal udekorowanych sztukaterią barokową i malowidłami naściennymi. Okolicę zamku zmieniono w rozległy park. W 1714 roku zamek spalił się po raz pierwszy, po odbudowie ponownie spłonął w pożarze spowodowanym od uderzenia pioruna w 1719 roku. Po trzecim wielkim pożarze w 1754 roku jego właściciel w roku 1756 roku zlecił jego wyburzenie. Z całej budowy

pozostała część frontowa prawego skrzydła bocznego: obecna wieża o trzech kondygnacjach połączonych krętą klatką schodową, rozległe piwnice i część murów funda-mentowych.

Miejsce pielgrzymkowe Mariánská hora– Horní ČermnáHistoria miejsca pielgrzymkowego rozpoczyna się w 1814 roku, gdy furman A. Keprta przewoził ładunek ka-mieni młyńskich. Na rozjeżdżonej drodze wóz się przewró-cił i furman został pod nim uwięziony. Gdy błagał o pomoc Pannę Marię, pojawiła się przed nim lśniąca pani, która mu pomogła. W 1864 roku zbudowano w tym miejscu kaplicę a w 1875 roku dzisiejszy kościół, w którego wnętrzu zacho-wano pierwotną kapliczkę.Droga krzyżowa na Mariánské hoře – Horní Čermná.Czternaście stacji drogi krzyżowej umieszczonej w półkolu na samym szczycie góry zbudowano w roku 1886, koszt wyniósł 1200 złotych a teren poświęcono w dniu 26 września tego samego roku. W 1994–1995 roku wyremontowano kaplice drogi krzyżowej na koszt parafii dolnočermenskej, pod której zarząd kościoła na Mariánské Hoře należy.

82


kowe, ale występują także koronki wykonane w innych technikach. Istnienie ludności żydowskiej dokumentuje bezcenny cmentarz żydowski z grobami w stylu baro-kowym i klasycystycznym. Cmentarz powstał prawdopo-dobnie przed rokiem 1673. Znajdziemy tu ok. 500 nag-robków typu barokowego i klasycystycznego z napisami hebrajskimi, niemieckimi i czeskimi. Autorami niektórych nagrobków, według rękopisów, byli członkowie znaczą-cej rodziny rzeźbiarskiej Mielnickich.

Kryty most wiszący v PekleDrewniany kryty most przez rzekę Zdobnicę został zbu-dowany w roku 1840 i znajduje się w części Vamberka zwanej Peklo nad Zdobnicą. Ma długość 17,2 metrów a wewnątrz ponad 5 metrów szerokości. Jego wewnętrz-na szerokość to 6,2 metry, dzięki czemu należy do naj-szerszych mostów drewnianych u nas. Ciekawostką jest to, że deskowanie pokrywy mostu nie jest pionowe, jak w większości podobnych budowli, ale wzdłużne. O tech-nicznej wartości mostu świadczy także istnienie planu budowy z roku 1894 z pieczęcią Etnograficznej Cze-chosłowackiej Wystawy w Pradze z roku 1895, złożone-go w Muzeum Gór Orlickich w Rychnově nad Kněžną. Z mostem jest także związane nieszczęśliwe zdarzenie: podczas kąpieli pod nim uległ porażeniu znany malarz akademicki Antonín Slavíček.

Skuhrov nad BělouZamek Skuhrov wznosił się na skalistym, z trzech stron niedostępnym cyplu i miał za zadanie strzec drogi han-dlowej do Kłodzka. Z dwóch skromnych pozostałości ruin można wnioskować, że zamek składał się z dwóch części wspólnych. Na miejscu ruin została postawiona drewniana wieża widokowa, z której jest widok na gminę i malowniczą dolinę rzeki Bělé. Wieża widokowa ma 9 m wysokości, druga platforma widokowa jest na wysokości 6 metrów.Ekspozycja produkcji żelaza w Skuhrově nad Bělou obe-jmuje zbiory produktów, które zostały wytworzone w fir-mie J. Porkert w Skuhrově nad Bělou. Jest świadectwem zręczności i zdolności czeskich rzemieślników, którzy potrafili stworzyć produkty, które zachowują się w tra-dycji do dnia dzisiejszego. Duma z marki Porkert i Ideál jest słuszna. W wielu domach na całym świecie produkty firmy J. Porkert są stale wykorzystywane. Ludzie, którzy tu w pogórzu Orlickich Gór byli dumni ze swoich różnych urządzeń kuchennych ułatwiających prace domowe, doszli do wniosku, że warto rozszerzyć zbiory muzealne o swoje dary.

rynku rychonvskim, w budynku byłego ratusza ma sied-zibę Muzeum Zabawek z wystawą zabawek czeskich od 1965 roku oraz kolekcją lalek z porcelanowymi głowami.Dzięki przekazowi Karla Poláčka i innych osobistości historii miasta, corocznie odbywa się tu szereg imprez kulturalnych, których doniosłość wykracza poza granice miasta.

Jeden zamożny władca miał córkę – jedynaczkę. Ojciec kochał córkę i spełniał każde jej marzenie. Gdy wymyśliła sobie, że chce się ścigać z wiatrem na potężnym jeleniu jako panna leśna, tatuś władca zapewnił jej rogacza. Dziewczyna jeździła na nim po dziedzińcu, jednak to jej nie wystarczyło. Zapuszczała się na długie przejażdżki po okolicy i jedna z nich o mało nie skończyła się źle. Zwierzę się zlękło – zapomniała, że właśnie tego dnia jej ojciec poluje w okolicy zamku w obecności licznych myśliwych i naganiaczy. Jeleń z panną, którego wypłoszyło szcze-kanie psów, pędził doliną wzdłuż potoku. Gdyby nie wę-glarze palący węgiel w mielerzach w miejscu naszej starej dzwonnicy u Trojice, dziewczyna nie wyszłaby żywa z tej karkołomnej przejażdżki. To oni zatrzymali zwierzę. Ich wieś, wdzięczny ojciec ogłosił miastem i w jego herbie po-jawiła się panna na jeleniu.

VamberkMiasteczko na pogórzu Gór Orlickich nad rzeką Zdobnicą słynie szczególnie z tradycji koronkarskiej. Powstało na miej-scu małego zamku na skalistym wzgórzu nad rzeką Zdob-nicą. Otrzymało nazwę Waldenberg (dziś Vamberk).Do najważniejszych celów turystycznych miasta należy Muzeum Koronki. Jego ekspozycja dokumentuje rozwój czeskiej koronki i koronczarstwa od XVIII wieku do cza-sów obecnych. Są tu koronki przede wszystkim kloc-

83


kowy w miejscowości pod zamkiem. Pałac Potštejn został zbudowany przez hrabiego Jana Ludwika Harbuval Cha-maré w roku 1749. Można zwiedzić klasyczne historycz-ne wnętrza należące do rodów szlacheckich Harbuwal Chamaré i Dobrzenskich z najciekawszą częścią zamku – salą marmurową z pięknym stropem z rokokowymi zdobieniami stiukowymi oraz kaplicą Trójcy Przena-jświętszej. Oprócz tego pałac oferuje bajkowe zwiedza-nie w barokowych kostiumach, zwiedzanie nocne, tajemne sklepienie Bubákov oraz salę zabaw Pohádkov. Park pałacowy przeszedł kilka ciężkich okresów a mimo to utrzymał swój historyczny charakter z licznymi ro-mantycznymi zakątkami. W ubiegłych latach przeszedł rozległą rewitalizację i nabrał angielskiego stylu. Perełką całego parku jest ogród różany.

Pałac Kostelec nad OrlicíNowy pałac w Kostelci nad Orlici pochodzi z połowy XIX wieku a mimo to należy do ważnych budowli stylu empire w Czechach. Syn księcia Ferdynanda, hrabia Józef Kinský, kazał zbudować pałac jako rodzinną siedzibę reprezenta-cyjną. Na wysokim parterze umiejscowione były pomie-szczenia reprezentacyjne i biblioteka, pierwsze piętro było przeznaczone do celów mieszkalnych.Zachowane meble w empirowym stylu wraz z innymi pr-zedmiotami z oryginalnego majątku rodziny są częścią ekspozycji zamkowej o nazwie Życie w biedermeierze. Sala lustrzana, dzięki swojej wybornej akustyce służy jako sala koncertowa różnych gatunków muzyki oraz jako miejsce ślubów. Dla odwiedzających jest otwarta Galeria Kinský a także tematyczna ekspozycja muzealna doku-

SolniceMiasto Solnice, dzięki swojemu położeniu jest ważnym skrzyżowaniem dróg do Orlickich Gór. Pierwsza pisem-na wzmianka o Solnici pochodzi z roku 1321, gdy Solni-ce była prawdopodobnie grodem. Twierdza z roku 1558 została potem (w roku 1699) przebudowana na pańską gospodę. W roku 1949 był tu kręcony film „Gościniec u kamiennego stołu”. Jednym ze znaczących zabytków w mieście jest barokowy kościół pod wezwaniem Ścięcia Świętego Jana Chrzciciela z lat 1681–1686.

Ścieżka edukacyjna Bělá–SolniceNa każdym z trzynastu stanowisk dziesięciokilometrowej ścieżki są przygotowane panele informacyjne, z których można się dowiedzieć wszystkiego o lokalnej faunie i florze, składzie geologicznym, historii Dlouhé strouhy, Ještětic i wodociągu Císařská studánka. Drogę wypróbo-wał nawet cesarz Józef II – używał jej jako trasy inspekcyj-nej – ale ty sprawdź, gdzie się kąpał lub znajdź miejsce, gdzie woda płynie pod górę.

6. KOSTELECKO

Potštejn – ruiny zamku i pałacGdy powiemy Potštejn, większości ludzi ukażą się ruiny zamku nad doliną Divoké Orlice, gdzie właściciel księst-wa Jan Ludwik Harbuval de Chamaré prawie czterdzieści lat bezskutecznie poszukiwał skarbu rycerza - rozbójnika Mikołaja. Alois Jirásek w jego przygodach znalazł inspi-rację do napisania powieści. Dziś o zamku przypominają tylko ruiny, ale wcześniej należał do tych rozleglejszych i bardziej znaczących u nas. Zamek był w złym stanie od około połowy XVIII wieku, w 2 połowie XX wieku został zrekonstruowany i udostępniony. W czwartej bramie wjazdowej jest dostępna ekspozycja dokumentująca his-torię zamku.Niedawno został otwarty i zrekonstruowany pałac baro-

84


siedziba, później był wykorzystywany jako zameczek myśliwski. Ciekawostką jest, że ród Bubnů jest nieprzer-wanie właścicielem budynku (z wyjątkiem lat 1948 do 1993). Niewielki, ale powabny pałac jest dziełem wło-skich artystów renesansowych. Unikalne zdobienia sgra-ffito, pokrywające wszystkie zewnętrzne i wewnętrzne fasady są wysoko cenione przez znawców i zwykłych odwiedzających.Pomieszczenia na 1 piętrze zachowały kształt po baro-kowych przebudowach z lat 1670 do 1690 i są wypo-sażone w historyczne meble, liczne tapiserie, obrazy, portrety, lustra a w szczególności klockowe i szyte ko-ronki. Stropy ze zdobieniami malarskimi i stiukowymi obejmują trzy tematy – mitologię, religię i godła. Jedno pomieszczenie zawiera ekspozycję nowożytnych broni Zbrojovky Brno. W roku 2008 w dwóch pomieszczeniach zamku została udostępniona nowa wystawa vamberec-ké koronki. Przed północną fasadą pałacu znajduje się mniejsza część parku z ogromnymi, wysokimi drzewa-mi. Możliwe, że Doudleby znacie z historycznego filmu Bathory reżysera Juraje Jakubisko. Film był kręcony we wnętrzach, na dziedzińcu i parku pałacowym.

Zabytki żydowskie Doudleby nad Orlicí (getto żydowskie, synagoga)W XVIII i XIX wieku częścią Doudleb nad Orlicí była gmina żydowska, która liczyła prawie 50 rodzin. Zaczy-nała się pod obecną szkołą, miała własny dom modlitwy, szkołę, łaźnie i ubojnię zwierząt. Po wielkim pożarze w roku 1860 (spłonęła połowa domów w gminie żydo-wskiej) większość rodzin żydowskich się wyprowadziła. Większość budynków (po przebudowach) została zacho-wana. Synagoga została zbudowana w roku 1821 w stylu klasycystycznym na miejscu starszej drewnianej synagogi z roku 1777. W latach 1951 do 1954 budynek był zaadap-towany na zbór czechosłowackiego kościoła husyckiego.

Vrbice – drewniana wieża widokowaDrewniana wieża widokowa ze stalowymi schodami ma 30 metrów wysokości i znajduje się na wysokości 445 metrów n.p.m. nad gminą Vrbice u Kostelce nad Orlicí. Główne platformy widokowe są na wysokości 11 i 25,5 me-trów, na tę wysokość prowadzi 118 schodów. Nagrodą na wysiłek jest przepiękny widok na część Vysočiny, Góry Że-lazne, Pardubicko, Králověhradecko, Karkonosze, Orlickie Góry a przy dobrej widoczności część Jesioników. Wieża widokowa jest umiejscowiona w pobliżu byłej, wysokiej na 37 metrów, wieży widokowej, która podczas II wojny świa-towej służyła jako punkt triangulacyjny.

mentująca przeszłość i rozwój życia społecznego i kul-turalnego miasta Kostelec nad Orlici i jego okolic. Pałac znajduje się wśród rozległego parku angielskiego, który oferuje przyjemne miejsce do spacerów oraz przepiękny widok na region ze wschodniego frontu budynku zamku. Ten park rozciągający się na ponad 30 hektarach jest re-zerwatem przyrody i można w nim znaleźć wiele znaczą-cych rodzajów drzew i roślin.

Častolovice – pałacHistoria pałacu Častoslovice sięga aż XIII wieku, gdy w dolinie u zbiegu rzeki Bělé i Kněžný stała twierdza wodna. Była ona zbudowana na ogromnych drewni-anych palach na wodzie. Twierdza została przebudo-wana na renesansowy pałac na przełomie XVI i XVII wieku. Oprócz dworu gospodarczego, browaru, gorzelni i pralni częścią terenu były jeszcze sadzie, teren połowu ryb i młyn z ponad kilometrowym kanałem derywacyj-nym. W roku 1694 Častoslovice zakupili Šternberkowie jako swoją siedzibę główną. Aż do XX wieku pałac prze-szedł wiele przebudów w różnych stylach. Po roku 1948 pałac przeszedł na własność państwa, który w jego więks-zej części stworzył szkołę z internatem. Przez to doszło do dewastacji i wielu niekorzystnych zmian budowlanych. W roku 1992, gdy zamek w ramach zwrotu mienia został zwrócony Dianie Phipps Sternergové, która jako jedyna z poprzednich mieszkańców pałacu dożyła jego zwrotu, zamek ponownie zaczął ożywać. Stała ekspozycja zamku jest umieszczona w dwudziestu pomieszczeniach, które zostały wyposażone w historyczne meble od czasu rene-sansu aż po biedermeiera. Sala rycerska o powierzchni 300 metrów kwadratowych z oryginalnym renesansowym

stropem kasetonowym jest chlubą částolovického pałacu. Do zamku przylega park angielski ze zwierzyńcem.

Pałac Doudleby nad OrlicíPałac renesansowy w roku 1588 rozkazał postawić Mikuláš Starší z Bubna. Wcześniej służył jako letnia

85


stawienia teatralne, koncerty, pojedynek średniowiecz-ny, zabawy taneczne, tradycyjny staroczeski jarmark i odpust z najróżniejszymi atrakcjami. Kolejną tradycją jest cykl koncertów muzyki poważnej Opočno muzyczne, które już od lat organizuje Opočenská Beseda. Częścią tego cyklu są także Muzyczne kursy interpretacji. Zaczy-nają się zawsze pod koniec czerwca i trwają do początku wakacji letnich. Chodzi o cykl koncertów z określonym tematem, słuchacze i odwiedzający mają wyjątkową okazję odwiedzić i posłuchać na przykład muzyki srebr-nego ekranu w interpretacji klasycznego zespołu mu-zycznego. Cały cykl koncertów jest kontynuowany aż do zimy. Z Opočnem nierozerwalnie jest związana impreza przed Bożym Narodzeniem – Mikołaj, która przypada w pierwszą sobotę w grudniu. Jest przygotowany bogaty program kulturalny z towarzyszeniem muzyki, efektami świetlnymi, pokazem ogni i sztucznymi ogniami oraz tradycyjnymi latającymi diabłami. Właśnie w tej diabel-skiej dyscyplinie miasto Opočno dzierży palmę pierws-zeństwa. Dzięki temu na imprezę przyjeżdżają rodziny z dziećmi z dalekich zakątków. Dla odwiedzających pr-zygotowana jest także nowa stała ekspozycja opočen-ských rodaków – znanego na świecie Františka Kupky i kompozytora Luboše Sluky, którego imieniem została nazwana jedna z planetoid w kosmosie. Można tu zobac-zyć reprodukcje największych dzieł Františka Kupky oraz przybliżono twórczość Luboše Sluky. Wystawę można podziwiać w historycznym budynku na pierwszym dzied-zińcu opočenského pałacu.

Opočno pałac i park pałacowyOpočno może się poszczycić dużą liczbą zabytkowych bu-dynków i kościołów będących pod ochroną. Znajduje się tu także miejski obszar zabytkowy. Pierwszymi udokumen-towanymi właścicielami Opočna byli panowie z Dobrušky, później określani także jako z Opočna, którzy uzyskali miasto około roku 1350 i na zbiegu nad Zlatým potokiem zbudowali umocniony zamek gotycki. W roku 1495 zamek przeszedł do majątku rodu Trčků z Lípy. Ci, w 2 połowie

7. DOBRUŠKA I OKOLICE

DobruškaPołożenie na skrzyżowaniu starych dróg handlowych uczyniło z Dobrušky naturalne centrum ekonomiczno--administracyjne regionu. Od XVI wieku miasto stało się centrum gospodarczym rozkwitającego dominium wschodnich Czech Trčků z Lípy. W XIX wieku na Dobruš-sku utworzyło się jedno z regionalnych centrów odrodze-nia narodowego. Dziś Dobruška jest idealnym punktem wyjścia do poznawania piękna natury i ciekawostek his-torycznych całej północnej części Orlickich Gór i Podor-licka.Dominantą miasta jest ratusz renesansowy, w które-go reprezentacyjnych pomieszczeniach swoje miejsce znalazły pierwsze dzieła znanego na świecie malar-za Františka Kupky, który w Dobrušce przeżył swoją młodość. Zainteresowani czeską historią mogą obejr-zeć stałą ekspozycję w rodzinnym domu Františka

Vladislava Heka, osławionego przez pisarza Aloisa Jiráska w powieści F. L. Věk. Izba mieszkalna przypomina jak mie-szkali ludzie na początku XIX wieku, do izby nawiązuje kram kupiecki oraz końcówka ekspozycji przypominająca życie i dzieło najpopularniejszej dobrušskiej osobistości. Perełką i częścią ekspozycji lokalnego muzeum przyrod-niczego jest mykwa, rytualna łaźnia z XVIII wieku. Jest to jedyna udostępniona mykwa w Czechach. Dobruška była jednym z sześciu miast w Podorlicku, gdzie osiedlili się Żydzi. W mieście zachowała się synagoga (obecnie dom modlitwy Czeskobraterskiego kościoła ewangelickiego) oraz cmentarz żydowski z roku 1675.

OpočnoMiasto Opočno oferuje turystom i odwiedzającym, op-rócz zamku i szeregu zabytków historycznych, także bogaty program kulturalny. Do najważniejszych trady-cyjnych imprez należy opočenská pielgrzymka Porcin-kule, która przypada na pierwszy sierpniowy weekend. W Opočně świętuje się ją od roku 1737 i jest ona związa-na ze wspaniałymi uroczystościami. Odbywają się przed-

86


Wieża widokowa Osičina Wieża telekomunikacyjna z roku 2002 z platformą wido-kową na wysokości 33 metrów. Przy korzystnej pogodzie można zobaczyć wierzchołki Karkonoszy, Orlickich Gór, Kralickiego Śnieżnika i Gór Żelaznych.

Podbřezí – cmentarz żydowskiCmentarz żydowski, założony pod koniec XVII wieku, znajduje się na skraju lasu, 200 metrów od pałacu w pr-zeciwnym kierunku do biegu Zlatého potoku. Na powier-zchni 691 metrów kwadratowych można zobaczyć około 84 kamienie nagrobne w stylu barokowym i klasycystycz-nym z lat 1725 do 1906. O cmentarzu jest wzmianka w powieści „Ciemno” Aloise Jiráska. W roku 1998, gdy Dobrušsko dosięgła wielka powódź, nie ocalał nawet ten cmentarz. W chwili obecnej po wielkiej rekonstrukcji po-nownie cieszy się zainteresowaniem turystów. W gminie jest zachowana synagoga (nr opisowy 56) zbudowana prawdopodobnie w roku 1812, nabożeństwa odbywały się w niej aż do roku 1888.

8. ORLICKIE GÓRY – CZĘŚĆ GRZBIETOWA

Velká Deštná Velká Deštná jest płaskim grzbietem około 3 kilometry na wschód od Deštného w Orlickich Górach a równocześ-nie najwyższą górą Orlickich Gór (1115 m n.p.m.), już wcześniej mówiono na nią Sedmihradská hora.

Muzeum turystyki, sportów zimowychi rzemiosła w Deštném v Orlických horáchMuzeum w swoich ekspozycjach przybliża życie i pra-ce górali. Część ekspozycji jest poświęcona szklarstwu w Górach Orlickich (od średniowiecza po współc-zesność), domowej produkcji tekstyliów (od XIX do połowy XX wieku) oraz turystyce i sportom zimowym w Górach Orlickich. Znajdziemy tu na przykład maszy-ny do prania bielizny, historyczne sprzęty do uprawiania sportów zimowych (narty, skiboby, rakiety śnieżne) czy ekspozycje pralek i żelazek. Oprócz stałych ekspozycji w muzeum jest sala do organizowania wystaw czasowych.

Villa Nova Uhřínov Skansen jest wierną kopią czeskiej wsi z okresu średniowiec-za (XII do XIV wiek) a równocześnie centrum archeologii eksperymentalnej. Głównym celem projektu jest budowa średniowiecznego skansenu przy zachowaniu wszelkich

XVI wieku przebudowali podupadający zamek gotycki w renesansowy pałac, który jest opočenską dominantą. Główny budynek zamkowy ma trzy piętra arkadowych lodżii otwartych na prostokątny dziedziniec. Budowlę ota-cza park angielski z drobnymi romantycznymi budowlami, do których przylega pałacowy zwierzyniec, gdzie hoduje się daniele i muflony. Zamek ma bogato wyposażone wnętrza historyczne, rozległy zbiór obrazów, bibliotekę, kolekcję broni europejskiej i azjatyckiej, trofeów i przed-miotów etnograficznych z Afryki i Ameryki zgromadzonych przez Józefa II Colloredo-Mansfelda (1866 do 1957).Mikuláš mladši Trčka z Lípy w zaawansowanym wieku wziął sobie za małżonkę siedemnastoletnią Katarzynę z Šellenberka. Małżonek mało przebywał w domu i do młodej małżonki szybko zaczął się zalecać miłośnik stanu rycerskiego, ziemianin Šárovec. Zakochali się a stara po-kojówka stała się pośredniczką tajnej miłości i przenosiła pełne miłości liściki pomiędzy zakochanymi. Pan Mikuláš się dowiedział o niewierności swojej małżonki. Dowodem był list pisany przez Katarzynę, który został znaleziony u pokojówki Zemsta pana Mikuláše była straszna. Młodego rycerza kazał ściąć mieczem, pokojówkę za-kopać żywcem a na najokrutniejszą śmierć powolnego umierania skazał swoją własną żonę, którą kazał za-murować żywcem.

Slavoňov – drewniany kościół świętego Jana Chrzciciela Malowniczy drewniany kościół świętego Jana Chrzcicie-la został zbudowany w roku 1553. Wcześniej był koś-ciołem poświęconym świętemu Marcinowi. W roku 1683 poświęcenie zmieniono i zainstalowano nowy ołtarz świętego Jana Chrzciciela. Oryginalne malowidła koś-cielne w trakcie stuleci zostały przemalowane a nawet zabielone, ale po rekonstrukcji w latach 1970 do 1974 je odnowiono. W dzwonnicy jest umieszczony wyjątkowy komplet trzech dzwonów. Jeden z nich z roku 1561 jest uważany przez specjalistów za mistrzowski pokaz sztu-ki ludwisarskiej. Kościół od założenia nie przestał peł-nić swojej pierwotnej funkcji, odbywają się w nim na-bożeństwa, śluby, pogrzeby, chrzty.

87


szkodami przeciwpiechotnymi.Bunkier N-S 48 pod kryptonimem „U stodol” jest umiej-scowiony 500 metrów od punktu Skutina w kierun-ku drogi do Sněžného. Chodzi o jednostronny obiekt z prawdziwym pomieszczeniem strzeleckim. W obiekcie jest zbudowany, głęboki na 36 metrów, szyb schodowy i windy. Po 201 schodach można teraz zejść na jego dół do podziemi, gdzie można spojrzeć do wydrążonego ko-rytarza w kierunku bunkru N-S 49. Na większości powi-erzchni schodów jest zachowana oryginalna obudowa drewniana. W roku 1999 Klub Przyjaciół Fortyfikacji Skutina rozpo-czął prace renowacyjne. Z obiektu została wypompowa-na woda, został wysprzątany i zrekonstruowany, tak aby już w roku 2001 można go było udostępnić do zwiedza-nia jako muzeum fortyfikacji Skutina, wraz z szybem schodowym i częścią podziemi.

Grupa warowna HaničkaFortyfikacja artyleryjska Hanička należy do systemu pr-zedwojennych fortec budowanych w latach trzydziestych przede wszystkim przeciwko Niemcom. Swoje dziewczę-ce imię forteca dostała od nazwy osady znajdującej się w okolicy.

Składała się z sześciu obiektów bojowych połączonych w podziemiach setkami metrów korytarzy i sal. Ogromne sale mogły pomieścić znaczne ilości zapasów, co miało umożliwić załodze walkę, także w przypadku oblężenia, przez okres kilku miesięcy. Od strony budowlanej Ha-nička została ukończona w roku 1938, ale brakowało większości wyposażenia wewnętrznego. W tym samym roku, bez walki została przekazana przedstawicielom Wehrmachtu, którzy sprawdzali odporność obiektu i równocześnie efektywność niemieckich granatów ar-tyleryjskich. Odstrzelenie dzwona przez przedsiębiorst-wo państwowe Kovošrot, po wojnie, uszkodził Haničkę o wiele bardziej niż Niemcy przez całe 6 lat okupacji. W roku 1975 Hanička przez ówczesne Federalne Mini-

zasad archeologicznego eksperymentu. Do budowy, kon-serwacji i eksploatacji użyto wyłącznie repliki średniowiecz-nych narzędzi i starych procesów technologicznych. W skansenie można zobaczyć różne średniowieczne bu-dowle od pieców chlebowych przez stodołę aż po cembro-waną półziemiankę, która jest zrekonstruowana wg znale-ziska z okolicy Mariánská louka v Děčíně a pochodzi z końca XIII wieku. Skansen jest dostępny przez cały rok.

Ścieżka edukacyjna po lekkich umocnieniach – Olešnice v Orlických horáchŚcieżka edukacyjna, która jest przeznaczona dla pies-zych, na swojej trasie zapoznaje z historią i danymi tech-nicznymi lekkich obiektów. Znajdziemy tu cztery lekkie obiekty, wzór 36, które zostały zbudowane w okresie, gdy nie była jeszcze gotowa całkowita koncepcja obro-ny kraju przeciwko zagrożeniom nazistowskich Niemiec. Później zaczęto stawiać lekkie obiekty wzór 37. Z oznac-zonej trasy można kontynuować podróż do zrekonstruo-wanych obiektów umocnionych: dwóm lekkim obiektom wzór 37 i dwóm ciężkim obiektom NS-37 (Jaroslav) i NS-48 (U stodol) – bunkier piechoty fortyfikacji Sku-tina, gdzie częścią trasy jest zwiedzanie podziemi. Do dyspozycji jest mapka, która ułatwi orientację w terenie. Są na niej wyznaczone także inne bunkry w okolicy, do których oznaczona trasa nie prowadzi.

Ścieżka edukacyjna Z Kačenką śladami szklarzyŚcieżka edukacyjna, która bawi i uczy i która prowadzi odwiedzających przez historię wytopu szkła. Na trasie z Deštného v Orlických horách do Orlického Záhoří w miejscach związanych z hutnictwem szkła umieszczo-no siedem tablic informacyjnych. Na każdej z nich gracze zapoznają się z historią i odpisują proste kody konkur-sowe, które wpisują do tabeli reguł gry. Tabelkę z wypeł-nionymi kodami można oddać w centrum informacyjnym w Deštném w Orlickich Górach lub Orlickém Záhoří, gdzie uczestnicy gry, którzy chcą, mogą wygrać szklaną monetę z motywem Kačenki i Przemytników i zostaną za-kwalifikowani do losowania.

Fortyfikacje SkutinaFortyfikacje Skutina zostały zaprojektowane jako sześć obiektów na długości 1350 metrów (z tego dwa bunkry piechoty, które jako jedyne zostały ukończone) połączo-nych podziemnymi korytarzami z kolejką wąskotorową. Planowana załoga bojowa miała liczyć 464 mężczyzn. Twierdza miała być chroniona pionowymi przeszkodami przeciwczołgowymi a każdy z obiektów odrębnie prze-

88


z upośledzeniem. Znajdują się tu łącznie trzy warsztaty – ceramiczny, wyplatania koszyków i tkacki. Oprócz nich także zewnętrzna kuźnia i piec chlebowy. Warsztaty ofe-rują wycieczkę z pokazem rzemiosł ludowych (tkanie na tabliczkach, toczenie na okręgu) oraz warsztaty twórcze dla małych i większych grup (produkcja i szkliwienie ce-ramiki, spilśnianie, wyplatanie koszyków) czy możliwość zakupienia produktów z warsztatów pracy chronionej (chleb). Przed świętami wielkanocnymi i Bożego Narod-zenia; na Kopečku odbywają się jarmarki rzemiosła.

Muzeum kolei Doudleby – Vamberk – RokytniceW maju w roku 2010 po raz pierwszy udostępniono do zwiedzania w byłej kotłowni kolei parowych ekspozycję poświęconą nie tylko kolei żelaznej Doudleby – Vam-berk – Rokytnice, ale także historii kolei w regionie jako całości. Oprócz największego eksponatu – lokomotywy parowej 328.011 – odwiedzający znajdzie tu materiał poglądowy i dokumenty z historii tej dwudziestokilome-trowej trasy, specjalne urządzenia używane do zabez-pieczania pojazdów na górskich szlakach, część urząd-zeń zabezpieczających i niektóre oryginalne urządzenia

parowozowni. Otwarte jest w maju, czerwcu, wrześniu i październiku, zawsze w sobotę od 10.00 do 16.00 oraz w sezonie urlopowym – lipcu i sierpniu zawsze w sobotę i niedzielę o tym samym czasie.

Rokytnice v Orlických horáchRokytnice v Orlických horách należy do ważnych ośrod-ków letniej i zimowej rekreacji, wpierających całoroczną turystykę w tej części Orlickich Gór. Historyczne cent-rum miasta od roku 2003, jest miejską strefą zabytkową. W roku 1906 została otwarta lokalna kolej Doudleby nad Orlicí – Vamberk – Rokytnice. Na północ od Rokytnice znajduje się artyleryjska grupa warowna Hanička należąca do systemu przedwojennych fortec budowanych w latach trzydziestych przede wszy-

sterstwo Spraw Wewnętrznych została zabrana a w jej podziemiach zaczyna powstawać nowoczesny schron XX wieku po kryptonimem Kahan. Podziemia wyre-montowano i wyposażono w nowoczesną technologię, która miała zabezpieczyć przeżycie kilku wybrańcom. Aczkolwiek przebudowa kosztowała setki milionów ko-ron, nigdy nie została dokończona. W roku 2006 Hanička została ogłoszona zabytkiem kultury.Obecnie zwiedzanie zaczyna się w hali budynku admini-stracyjnego, gdzie zainstalowano ekspozycję o tematyce wojskowej od roku 1935 po chwilę obecną wraz z foto-grafiami, bronią, amunicją i eksponatami historycznymi. W podziemiach, na głębokości od 18 do 35 metrów, wy-drążonych w skale można zobaczyć maszynownię z trze-ma agregatami diesla, składowisko ropy z pojemnikami o objętości 36 tysięcy litrów, salę gospodarki wodnej i wody lodowej do chłodzenia powietrza, energetyczny pulpit sterowniczy, sale koszarowe, baraki, nowoczesny punkt opatrunkowy i urządzenia socjalne. Podziem-ne zwiedzanie kończy się na piętrze bojowym obiektu dowódczego R-76 o nazwie Lom. Drugi obiekt na powi-erzchni, który można zwiedzić to artyleryjska wysuwana wieża obrotowa R-78 zwana Na Pasece. Na terenie zna-jduje się całkowicie zasypany R-77 Punkt Obserwacyjny. Trzecim zachowanym obiektem jest obiekt artyleryjski R-79 Na Mýtině. W garażu budynku administracyjnego można zobac-zyć ekspozycje wielkiej techniki bojowej. Odwiedzający mogą zobaczyć kontenery opancerzone, przeciwlotnic-ze i artylerię polową czy wóz wielozadaniowy. Szereg eksponatów działa.

Rezerwat przyrody BedřichovkaPółkulturowe łąki górskie w niwie Divoké Orlice, które pozostały tu po wielkopowierzchniowych melioracjach pod koniec lat siedemdziesiątych, w roku 1982 zostały uznane rezerwatem przyrody Bedřichovka. Chodzi o bogate miejsce występowania znaczących i chroni-onych rodzajów roślin – śnieżyca wiosenna, kukułka szerokolistna, ostrożeń, starzec kędzierzawy, pełnik europejski, kozłek dwupienny i inne. Rezerwat znajduje się pomiędzy drogami Trčkov – Bedřichovka a granicą państwa z Polską na 692 do 725 m n.p.m. Jej powierzch-nia wynosi 11,93 hektarów wraz z pasmem ochronnym.

Warsztaty pracy chronionej Kopeček – Bartošovicev Orlických horáchWarsztaty pracy chronionej dostępne dla osób na wózkach, jako teren byłego majątku, dają pracę ludziom

89


kościół barokowy Wniebowzięcia Najświętszej Marii Pan-ny, który prawdopodobnie został zbudowany wg planów G. B. Alliprandiego. Kościół pod koniec II wojny światowej spłonął – pożar zniszczył dach, drewniane schody, mecha-nizm zegara i dzwon. Pod koniec roku 1957 spadły prze-moczone sklepienia i kościół miał zostać wyburzony. Ze względu na brak środków finansowych do tego nie doszło i kościół w roku 1989 został wpisany na listę zabytków kul-tury. Od roku 1990 w kościele odbywały się msze, najpierw pod „chmurką”, w chwili obecnej kościół jest już zadaszony częściowo przeszklonym dachem.

Bajkowe imperium Kačenki Podobnie jak inne pogórza, tak i Orlickie Góry mają swoją władczynię; nazywa się księżniczka Kačenka a jej mądrym doradcą i pomocnikiem jest Rampušák. Do przygody, le-gendy i bajek Orlickich Gór i Podorlicka nawiązuje gra dla małych i dużych turystów „Bajkowe imperium Kačenki”, związana ze zbieraniem pieczątek do wędrownej książeczki. Corocznie organizują ją gminy górskie zjednoczone w „bajkowym imperium” Orlickych Gór. Do gry „Podróże po bajkowym imperium Kačenki" trzeba kupić wędrowną książeczkę, którą można dostać w centrach informacyj-nych oraz w stowarzyszonych gminach. Do niej, wspólnie z dziećmi będziecie zbierać poszczególne pieczątki górskich gmin (łącznie 29). Drogę mogą oczywiście przebyć także dorośli z dziecięcą duszą. W ten sposób można uzyskać pa-miątkowy dokument odwiedzanej gminy a za co najmniej 20 pieczątek kolejne piękne nagrody w formie ceramicznych figurek patronów poszczególnych gmin. Nagrody można odebrać na mycie – centrach informacyjnych w Deštném, Rokytnici i w Novém Městě nad Metují, Rychnově nad Kněž-nou, Orlickém Záhoří, Dobrušce i Žamberku, gdzie można także uzyskać szczegółowe informacje dot. gry.

Wieża widokowa AnnaRegion Anenského vrchu w Orlickich Górach jest ulubio-nym celem wielu turystów, którym do tej pory brakowało rzeczywiście dobrej jakości widoków na przyległe i dalsze okolice. Nowa wieża widokowa, jedyna w całych Orlickich Górach, ten błąd swym pięknem, turystom wynagrodzi. Aż do roku 1937 stała tu kaplica z małą wieżą widokową, ale obydwie budowle w latach trzydziestych poprzedniego stu-lecia musiały ustąpić budowlom ciężkich umocnień. Samot-ne bunkry Arnošt i Anna stoją tu do dziś. Drewniana wieża widokowa ma wysokość 17 metrów. Słupy tworzą modr-zewie wybrane z roślinności w rejonie Rychnova nad Kněž-nou a platformy do odpoczynku są z drewna bukowego.

stkim przeciwko Niemcom. Niedaleko Haničky stoi bun-kier R-S 72 Nizká. Chodzi o dwustronny bunkier zbudo-wany jako część linii ciężkich umocnień należących do 2 pododcinka budowlanego Kunvald. Tutejsza ekspozycja poświęcona jest problematyce czechosłowackich umoc-nień ze specjalizacją użycia miotaczy min. W Orlickich ostępach było dużo dzikiego zwierza. Raz niedźwiedź zabłądził aż na rokytnicki wiejski plac. Było to bardzo wcześnie rano, słońce właśnie wychodziło. Stróż nocny zauważył kudłacza pierwszy, ale sam bał się do niego podejść. Gdy ludzie zaczęli się budzić stróż zro-bił alarm. Rokytnicznie chwycili co mieli pod ręką i chodu za niedźwiedziem. Niedźwiedź zauważył, że źle się dzieje i wdrapał się na ogromną lipę, która stała na środku wiej-skiego placu. Atakujący starali się go dosięgnąć długimi kopiami, które stróż przyniósł im ze stróżówki i tak długo kłuli niedźwiedzia, aż martwe zwierze spadło bezwiednie na ziemię. W roku 1852 Rokytnice otrzymały prawa miej-skie i do herbu miasta przejęły znak niedźwiedzia na lipie, którego okłada dwóch uzbrojonych ludzi.

Ruiny zamku Frymburk Zamek z I połowy XIV wieku. W czasie wojny trzydzies-toletniej został napadnięty przez wzburzonych poddanych i wojska szwedzkie, następnie został opuszczony i opus-toszał. Przed zamkiem zachowały się wały. Zamek jest otwarty okazjonalnie podczas imprez kulturalnych orga-nizowanych przez miasteczko Nový Hrádek, Towarzystwo Ochrony Zabytków w Czechach Wschodnich lub właści-cieli zamku. Wejście na Frymburk jest na własne ryzyko.

Miejsce pielgrzymkowe NeratovW Neratovie w Orlickich Górach można znaleźć unikalny kościół ze szklanym dachem. Od lat sześćdziesiątych XVII wieku Neratov jest znanym miejscem pielgrzymkowym, gdy rokytnicki proboszcz kazał tutaj, wg własnego snu wyrzeźbić miłosierną figurę Marii Panny. W roku 1723 ma miejscu drewnianego kościółka zaczęto budować nowy

Králický Sněžník – Słon

90


91

Rejon turystyczny Kralicki Śnieżnik

92


Górskimi grzbietami wokół Králik Wycieczka jednodniowa – sezon zimowy Králíky, Červenovodské sedlo, Mladkov

Przyjazd do Králik w godzinach dopołudniowych. • Zwiedzanie historycznego centrum miasta. • Wizyta w Turystycz-nym Centrum Informacji w Domu Europejskim w Králikách – aktualne informacje o warunkach śniegowych • Przejazd do Červenovodské sedlo (15 minut), gdzie jest główne stanowisko startowe na oznakowanej i mechanicznie utrzymywanej trasie na Suchém Vrchu. • Łatwa trasa okrężna po niebieskim szlaku o długości 8,6 kilometrów prowadząca obok Bukové hory. Przy dobrych warunkach śniegowych można kontynuować bieg aż do Štítů. Na trasie można coś zjeść w Ośrodku Narciarskim Červená Voda. • Zielona, średnio łatwa trasa prowadzi po grzbietach Suchého Vrchu. Start ponownie na Červenovodským sedle, następnie do nowo otwartej Kramářově chatě i do wieży widokowej. Tutaj można (po 7 kilome-trach) zawrócić lub kontynuować wokół Twierdzy Artyleryjskiej Bouda (w zimie jest jednak zamknięta) i Ścieżki Edukacyjnej Betonowa Granica do kolei do Mladkova (12 kilometrów) lub dalej do magistrali biegowej w Górach Orlickich.

Z całą rodziną na Kralicki Śnieżnik Pobyt weekendowy – sezon zimowy Červená Voda, Dolní Morava, Kralicki Śnieżnik

1. dzień: Przyjazd do ośrodka narciarskiego v Červené Vodě w godzinach dopołudniowych – jazda na nartach po sto-kach Ośrodka Narciarskiego w Červené Vodě. Nowoczesny ośrodek oferuje parking bezpośrednio przy wyciągu, zawsze utrzymywaną trasę zjazdową, snow park i park dziecięcy z usługą nauki jazdy na nartach i pilnowanie małych narciarzy. • Dla miłośników białych śladów obydwa kierunki oferują możliwość wyjazdu na grzbiet, gdzie znajdują się mechanicz-

nie utrzymywane trasy na górskich grzbie-tach. • Zakwaterowanie bezpośrednio w Červené Vodě lub w historycznym cen-trum miasta Králiky – więcej na stronie internetowej www.kralickysneznik.net. 2. dzień: Przejazd z Červené Vody na Dolní Moravu – ok. 25 minut. • Wizyta w ośrodku narciarskim na Dolní Mora-vě – ten rejon oferuje nowoczesne tereny z górskimi chatami i wykwalifikowanymi usługami. Poza najbardziej stromą trasą zjazdową w Czechach można tu znaleźć także bezpieczny, wygrodzony Dziecięcy Ski Park. • Wyjątkowym przeżyciem dla całej rodziny będzie tor zjazdowy i oświ-

Králíky – Miejska strefa zabytkowa

Králický Sněžník

94


etlony w nocy tor saneczkowy. Na wszystkich atrakcjach największą uwagę kładzie się na bezpieczeństwo. • Podczas aktywnego dnia można nabrać nowych sił spacerując wzdłuż rzeki Moravy, gdzie równocześnie prowadzi Ścieżka Eduka-cyjna Kralicki Śnieżnik.

Kralicki Śnieżnik – free spirit Przedłużony weekend – sezon zimowy Králíky, Mladkov, Dolní Morava, Červená Voda

1. dzień: Przyjazd do Králik w godzinach dopołudniowych. • Zwiedzanie historycznego centrum miasta i uzyskanie aktu-alnych informacji w Turystycznym Centrum Informacji – Europejski Dom. • Góra Matki Boskiej (Hora Matky Boží) i piesza wycieczka do wieży widokowej Val i do klasztoru (panorama na okolicę, idealne tereny do snowkitingu lub możliwości geoca-chingu). • Możliwość ustalenia także specjalnego nocnego zwiedzania klasztoru na Górze Matki Boskiej. • Zwiedzanie pomnika ofiar internowania Králíky, który ze względu na swoją tematykę jest jedynym takim pomnikiem w Czechach. • Powrót do Králík i wizyta w miejscowych klubach i restauracjach. • Zakwaterowanie w historycznym centrum Králíky – więcej na stronie internetowej www.kralickysneznik.net.2. dzień: Przejazd do Mladkova – ok. 20 minut. • Trasa zjazdowa i snow park w Mladkovie – Petrovičkách – teren z za-pleczem i parkingiem bezpośrednio przy wyciągu, żelbetowe bunkry przedwojennych umocnień bezpośrednio na obszarze tras zjazdowych. • Przejazd na Dolní Moravu – ok. 30 minut. Wizyta na znanych snowcrossowych trasach na Dolní Moravě. Jest tu także duży wybór terenów do jazdy na nartach wraz z najbardziej stromą trasą narciarską w Czechach. • Dla niejeżdżących na nartach, całorocznie tor zjazdowy lub nocna jazda na sankach na oświetlonej trasie saneczkowej o długości 2,5 kilometra. • Zakwaterowanie w jednym z hoteli/pensjonatów ośrodków narciarskich, możliwość relaksu w hotelach wellness – więcej informacji na stronie internetowej www.kralickysneznik.net.3. dzień: Przejazd do Červené Vody – ok. 20 – 25 minut. • Wizyta w nowo wybudowanym snow parku w ośrodku narciarskim w Červené Vodě – ośrodek oferuje długie trasy zjazdowe, przewyższenia 400 metrów, nowoczesne tereny, ogrzewany wyciąg krzesełkowy, różnorodne tereny odpowiednie dla zaawansowanych jak i początkujących narciarzy a także dla rodzin z dziećmi.

Krótka wycieczka rowerowa pod Kralickim Śnieżnikiem Wycieczka jednodniowa – sezon letni Králíky, Dolní Morava, Králíky

Przyjazd do Králik w godzinach dopołudniowych. • Zwiedzanie histo-rycznego centrum miasta. • Wycieczka rowerowa na Dolní Moravu. Za-raz za miastem możliwość zatrzymania się w Twierdzy Artyleryjskiej Hůrka. • Wizyta w parku adrenalinowym na Dolní Moravě. W ofercie największe centrum linowe w Czechach, wieża przygód oraz ścianka wspinaczkowa i tor saneczkowy. • W drodze powrotnej Muzeum Czechosłowackich umocnień z lat 1935 do 1938, Bunkier K-S 14 U Cihelny Králíky i Muzeum wojskowe Králíky z powierzchnią wystawową 2400 metrów kwadratowych, gdzie jest także zaplecze socjalne dla turystów.

Rodzinne podróże w poszukiwaniu słonia Pobyt weekendowy – sezon letni Králíky, Dolní Morava, Kralicki Śnieżnik

1. dzień: Przyjazd do Králik w godzinach dopołudniowych. • Zwiedzanie historycznego centrum miasta, w Tury-stycznych Centrach Informacyjnych istnieje możliwość zakupienia kilku książek z bajkami i legendami tego regionu. • Wycieczka łagodną ścieżką leśną wokół Mariańskiego Źródła na Górę Matki Boskiej. Zwiedzanie terenu pielgrzym-

Twierdz Artyleryjskiej Hůrka

95


kowego, możliwość geocachingu. • Zwiedzanie niedalekiej wieży widokowej Val z panoramą na okoliczne pogórze i masyw Kralicki Śnieżnik. • Powrót do Králík drogą pątniczą – ok. 15 minut. • Przejazd do ośrodka na Dolní Moravě w god-zinach popołudniowych – ok. 15 minut. • Wizyta w jednym z największych centrów linowych w Czechach, parku dziecię-cym, na torze saneczkowym lub w wieży przygodowej oraz na ściance wspinaczkowej na Dolní Moravě. • W celu ubarwi-enia pobytu możliwość zorganizowania wycieczki kolejką li-nową do chaty górskiej Sleměnka (1116 metrów nad poziomem morza) lub skorzystania z usług któregoś z hoteli wellness. • Zakwaterowanie w którymś z hoteli lub pensjonatów na Dolní Moravě – więcej na stronach internetowych www.kralickysne-znik.net. 2. dzień: Wyjazd kolejką linową do chaty Slaměnka (czynna od maja do września). • Wycieczka po grzbietach wokół szczytów Slamník, Podbělka, Sušina do posągu słonia, symbolu Kralickiego Śnieżnika. Tu można się odświeżyć u źródła rzeki Moravy oraz cieszyć widokiem z trzeciego najwyższego masywu górskiego w Cze-chach. Możliwość odwiedzenia górskiej chaty Schronisko, 20 minut ze szczytu pogórza (na polskiej stronie). • Trasa powrotna prowadzi ścieżką leśną na Dolní Moravu, po Ścieżce Edukacyjnej Kralicki Śnieżnik, prowadzącej wzdłuż biegu rzeki Moravy.

To najlepsze z Regionu Turystycznego Kralicki Śnieżnik dla rodzin z dziećmi Przedłużony weekend – wiosna – jesień Králíky, Dolní Morava

1. dzień: Przyjazd do Králik w godzinach dopołudniowych. • Zwiedzanie historycznego centrum miasta. • Wycieczka aleją na tereny pielgrzymkowe na Górze Matki Boskiej, z widokiem na miasto Králíky i masyw Kralickiego Śnieżnika. • Wizyta na terenie pielgrzymkowym – zwiedzanie kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, ambitu z przepięknymi obrazami, krypty, ogrodów klasztornych i kaplicy Świętych Schodów. • Zwiedzanie pomnika ofiar internowania, który ze względu na swoją tematykę jest jedynym takim pomnikiem w Czechach. • Wyjście na wieżę • , przy dobrej widoczności można zobaczyć obszar od Karkonoszy, przez Orlickie Góry aż po Pradziada w Jesionikach. • Zejście leśnymi ścieżkami wokół Králickiego kąpieliska z powrotem do miasta Králíky. • Zakwaterowanie w historycznym centrum Králíky – więcej na stronie internetowej www.kralickysneznik.net. 2. dzień: Przejazd z Králík na Dolní Moravu – ok. 15 minut. • Po drodze zwiedzanie Muzeum Fortyfikacji – twierdzy artyle-ryjskiej, labiryntu z 1,5 kilometrowymi korytarzami i podziemnymi salami, zbudowanymi przed II wojną światową i służących do niedawna Armii Republiki Czeskiej. • Wizyta w nowym parku adrenalinowym na Dolní Moravě – jednym z największych centrum linowych w Czechach, wieża przygód oraz ścianka wspinaczkowa, tor saneczkowy, tandemowa huśtawka. • Od-poczynek w okolicach Parku Krajobrazowego Kralicki Śnieżnik. • Zakwaterowanie w którymś z hoteli lub pensjonatów na Dolní Moravě – więcej na stronach internetowych www.kralickysneznik.net. 3. dzień: Droga w poszukiwaniu słonia na Kralicki Śnieżnik • Wyjście wzdłuż ścieżki edukacyjnej Králícký Sněžník przeciwnie do biegu rzeki Moravy, obok Tvarožných děr i posągu słonia na wierzchołek Kralickiego Śnieżnika – trzeciego najwyższego masywu górskiego w Czechach. • Następnie po grzbietach obok wierzchołka Sušina, Podbělka i Slamník do chaty górskiej Slaměnka. Tu można się posilić i cieszyć się widokami z wysokości 1116 m n.p.m. Na dół zawiezie Was wygod-na kolejka linowa, czynna od maja do września.

Wieża widokowa Val

96


ukończenia w roku 1710 zakonowi Serwitów, od roku 1883 zakonowi Redemptorystów, w latach 1950 do 1960 było w nim więzienie dla księży. Obecnie cały obszar pielgr-zymkowy wraz z ogrodem klasztornym jest utrzymywany i udostępniony dla odwiedzających. Do samego klasztoru prowadzi wzdłuż alei Święta Droga, która zaczyna się już na Malém náměstí w Králikách. Unikalną ciekawostką kościoła są Święte Schody, które są kopią schodów w twierdzy Antonia w Jerozolimie, później przewiezionej do Rzymu. Po nich kroc-zył Jezus Chrystus do sędziowskiego tronu Pilata. Na górę, pielgrzymi wchodzą po schodach na kolanach a boczne scho-dy służą do normalnego zejścia w dół. Z Mariánského kopce jest piękny widok na Králíky, Suchý vrch i Kralicki Śnieżnik.Na terenie otwarto także Pomnik ofiar internowania Králi-ky, historyczna ekspozycja jest wspomnieniem internowania zakonników, którzy mieli ograniczoną wolność.

Twierdza artyleryjska HůrkaGrupa warowna Hůrka jest najbardziej dokończonym bu-dynkiem tego rodzaju na terenie Czech udostępnionym do zwiedzania. Chodzi o twierdzę artyleryjską z lat 1935 do 1938. Tworzy ją pięć ogromnych obiektów tzw. bun-krów o najwyższym stopniu odporności (ściany i płyty stropowe mają 350 centymetrów) oraz rozległy podziem-ny system korytarzy i sal umieszczonych głęboko w masy-wie skalnym (długość wynosi ok. 1,7 kilometra). Obiekty bojowe twierdzy były po prostu odporne na działanie ws-zelkich wtedy znanych broni. W zespole twierdzy Hůrka znajdują się dwa bunkry piechoty, następnie bunkier ar-tyleryjski, bunkier wejściowy i obiekt przeznaczony do za-budowania obrotowej i wysuwanej wieżyczki strzelniczej (wysokość 666). Bardzo dobrze jest zachowany rozległy podziemny system warowni, który głęboko pod powier-zchnią skrywa pomieszczenia mające służyć do długotr-wałego boju załogi. Do cennych eksponatów należy oryginał opancerzonych wrót przesuwnych, działająca ukośna winda, lokomotywa i wagony kolejki wąskotorowej. Oprócz zewnętrznej częś-ci bunkra wejściowego odwiedzający mogą tu zobaczyć np. szyb windy i nowo udostępnione części podziemi pod bunkrem artyleryjskim K-S 11. Otwarte cały rok.

Muzeum Wojskowe KrálíkyNajnowocześniejsze muzeum wojskowe w Republice Czeskiej leży właśnie pośród rozległego i ogromnego pasma umocnień czechosłowackich z okresu lat 1935 do 1938. W jego bezpośredniej bliskości znajduje się duża liczba zachowanych budowli umocnionych różnego typu. Znajdziemy tu wojskowo-historyczne ekspozycje poświę-

1. KRÁLÍKY I OKOLICE

KrálíkyDzięki swojemu położeniu w najbardziej wschodnim fragmencie Czech na pograniczu Moraw i Polski, Králiky w swej historii były kilkakrotnie miastem strategicznym. Jedną z większych atrakcji tego rejonu jest ogromny system czechosłowackich umocnień pogranicznych z lat 1935 do 1938. Pośrodku tego pasma znajduje się Muzeum Wojskowe z wojskowo-historyczną ekspozycją poświęconą armii i obro-nie państwa. Historyczne centrum miasta jest miejską strefą zabytkową. Najbardziej znaczącym zabytkiem barokowym regionu jest miejsce pielgrzymkowe Góra Matki Bożej, która została zbudowana z inicjatywy královéhradeckiego biskupa Tobiáše Jana Beckera. Kościół świętego Michała, archanioła został zbudowany około roku 1576 jako Luterańskie miejsce modlitwy a w roku 1310 był przebudowany na kamienny kościół. Swoją dzisiejszą barokową postać zawdzięcza rekon-strukcji w latach 1768 do 1778. Lokalne Muzeum Miejskie oferuje ekspozycje poświęcone historii miasta, czechosło-wackim umocnieniom z lat 1935 do 1938, kralickim szopkom bożonarodzeniowym, tradycyjnej grze na organach i tkactwu oraz naturalnym ciekawostkom regionu.

Obszar pielgrzymkowy na Górze Matki BożejDolní Hedeč Monumentalny barkowy klasztor z kościołem Wniebow-zięcia Najświętszej Marii Panny, ambitem, kaplicą Świętych Schodów, źródłem, cmentarzem i domem pielgrzyma na Mariánském kopci nad miastem Králiky. Ogromne drewnia-ne polichromie z XVIII wieku, które wcześniej stały na drod-ze krzyżowej z Králik do Hedče są umieszczone w kościele świętego Mikołaja we Vraclavi. Budowa kościoła została za-kończona w roku 1700 i w tym roku został tu przyniesiony miłosierny obraz Panny Marii. Stał się sercem tego miejsca pielgrzymek a Łysa Góra dostała nową nazwę – Góra Matki Boskiej. W roku 1710 została ukończona kolejna budowla – klasztor. Klasztor na Mariánském kopci u Králík służył od jego

97


Ścieżka edukacyjna Betonowa granicaTrasa około dwunastokilometrowej ścieżki edukacyjnej Betonowa granica przechodzi przez północno-zachod-nią krawędź masywu Bukovohorské hornatiny. Ścieżka edukacyjna zaczyna i kończy się na dworcu w Mladkovie i jest nietypowo oznaczona jako żółty szlak turystyczny. Na trasie jest trzynaście tablic informacyjnych poświęco-nych różnym tematom budowy i innych losów czechosło-wackich umocnień pogranicznych.

Wieża widokowa Křížová horaNa wschód od Červené Vody na jednym z wierzchołków Jeřábské vrchoviny na 735 m n.p.m. na starodawnym miejscu pielgrzymkowym stoi wieża z galerią widokową. Wieża widokowa na Křížové hoře została zbudowana w miejscu poprzedniego kościoła pielgrzymkowego z roku 1833 i restauracji, do których prowadziła droga krzyżowa. Dwudziestopięciometrowy żelbetowy tubus jest umocniony ośmioma pionowymi żebrami a cała wieża jest obłożona świerkowymi deskami. Pod wieżą zbudowano zadaszone miejsce odpoczynku, na którego kafelkach jest wyznaczony rzut oryginalnego kościółka pielgrzymkowego. Na platformę widokową prowadzi 130 schodów, nagroda w formie widoku jest tego jednak warta – przy dobrej widoczności można zobaczyć nawet Kralicki Śnieżnik.

Wieża widokowa ValOkoło trzech kilometrów na południowy wschód od Králík nad Dolní Hedčí w roku 2003 na górze Val została udostępniona metalowa telekomunikacyjna wieża wi-dokowa o wysokości 34 metrów, z platformą widokową na wysokości 22 metrów. Wieża jest prawie identyczną kopią wieży widokowej na Ruprechtickém Spičáku

cone armii, obronie państwa i umocnieniom czechosło-wackim. Zapoznamy się z ciężką bojową i wojskową tech-niką, amunicją, środkami ochrony przeciwko bojowym substancjom trującym i bronią masowej zagłady, wypo-sażeniem i uzbrojeniem piechoty, z materiałami o osobis-tościach (losy znanych ludzi – żołnierzy: Generał Armii Ludvík Krejčí, Generał Brygady Bohuslav Fiala, Generał Dywizji Karel Husárek). Częścią muzeum jest rozległy poligon ćwiczebny (40 000 metrów kwadratowych) pr-zeznaczony do pokazów techniki bojowej i ciężkiej woj-skowej techniki podczas działań.Muzeum to również zaplecze dla corocznie organi-zowanej imprezy Cihelna. Przy Muzeum Wojskowym Králíky uruchomiono Turystyczne Centrum Informacji Czechosłowackich Umocnień. Muzeum jest otwarte cało-rocznie.

Muzeum fortyfikacji czechosłowackich z lat 1935–1938Bunkier piechoty K – S 14 „U Cihelny“Bunkier piechoty z oznaczeniem K-S 14 to dwustron-ny dwuskrzydłowy obiekt z roku 1936. Jego dominantę tworzą dwa bojowe kazamaty oraz pomieszczenie do wspierania walki miotaczy min. W okolicy stopniowo jest odnawiany system przeszkód. Oglądając ekspozycję muzeum odwiedzający dowiedzą się więcej o historii umocnień, zobaczą pomieszczenia z wyposażeniem, baraki, pomieszczenie telefonisty lub maszynownię. Zapoznają się z losami bohaterskiego obrońcy bunkra, plutonowego Arnošta Hrady. W podzi-emiach obiektu jest umiejscowiona wystawa „Ludzie pr-zeciwko ludziom” dokumentująca zbrodnie w latach 1948 do 1961 nie tylko na pograniczu.

Muzeum Wojskowe LichkovMuzeum tworzą dwa odrębne bunkry piechoty K–S 32 „Na růžku” i K–S 31 "U Besídky".K–S 32 Na růžku jest samodzielnym, dwudzwonowym obustronnym obiektem II klasy odporności zbudowanym w roku 1936. Zawiera ekspozycję poświęconą czechosło-wackiej technice opancerzonej, czechosłowackim umoc-nieniom, historii lotnictwa bezsilnikowego oraz naszym żołnierzom na froncie zachodnim i wschodnim. K–S 31 U Besídky jest samodzielnym jednodzwo-nowym, jednostronnym, prawoskrzydłowym obiektem II klasy odporności zbudowanym w roku 1937 w ramach poodcinka budowlanego Mladkov. Jego głównym zadaniem bojowym było ostrzeliwanie głębokiej doliny, przez którą przepływa rzeka Tichá Orlice i przechodzi kolej żelazna.

98


ziomie. W ośrodku jeździ darmowy lokalny, tzw. skibus ośrodka, do dyspozycji jest centralny parking ośrodka.

2. DOLNÍ MORAVA I OKOLICE

Narodowy rezerwat przyrody Kralicki Śnieżnik Narodowy rezerwat przyrody Kralicki Śnieżnik został ut-worzony w roku 1990 na powierzchni 1694,67 hektarów. Leży w centralnej i wierzchołkowej części pogórza o tej samej nazwie, na wysokości 820 do 1424 m n.p.m. Na ob-szarze chronionym występują niektóre znaczące rodzaje roślin, np. tojad, omieg górski, owsica czy dzwonek broda-ty. Z ważnych rodzajów grzybów znajduje się tu okratek australijski i gołąbek agrestowy. Z chronionych gatunków zwierząt w rezerwacie żyją np. smużka leśna, jarząbek i siewerniak. Teren jest interesujący także od strony geo-morfologicznej. W krystalicznych wapieniach i dolomitach w dolinie górnego biegu Morawy powstał wart zobaczenia kras z jaskiniami, zagłębieniami i naciekami. Przez rejon przechodzi ścieżka edukacyjna Kralicki Śznieżnik.

w Broumovském výběžku. Po pokonaniu 123 schodów otwiera się przed turystą przepiękny widok na klasztor Hedeč, Góry Orlickie, ogromny masyw Kralickiego Śnieżnika, Jesioniki, górę Jeřáb lub Suchý vrch. Do wieży widokowej prowadzi asfaltowa droga, która jest dostęp-na tylko dla pieszych i cyklistów.

Park krajobrazowy JeřabDo wyraźnych dominant pogranicza Moraw i Czech na-leży rozłożysta góra Jeřab (1003 metry nad poziomem morza). Park Krajobrazowy chroni górne partie i zachod-nie stoki Jeřábu, który leży na głównym europejskim dzia-le wodnym Morza Czarnego i Północnego.Jeřab należy do Jesioników, konkretnie do Hanušovickiej vrchoviny, która jest najniższa z szesnastu "tysiącme-trowych” gór w Czechach. Jego północne, wschodnie i południowe stoki nawadnia dopływ Moravy, rzeczka Březná, gdzie zachodni szczyt góry jest źródłem Tiché Orlice, jednej z dwóch głównych źródeł rzeki Orlicy. Uregulowane źródło Tiché Orlice zostało udostępnione przez boczną dróżkę z żółtego szlaku nad Horní Orlicí.Do jednego ze źródeł rzeki Březné – Rudolfovu – moż-na dojść po szlaku turystycznym około 0,5 kilometra od kościółka Trójcy Świętej. Březná wraz z wodami wielu potoków górskich na południowym stoku w kierunku do Moravskému Karlovu stworzyła głęboką dolinę.Podobnie, północne stoki Jeřábu zatrzymały Zlatý, Vy-soký i Kamenitý potok płynący do rzeki Moravy. Piękny widok na Jeřab i okolicę roztacza się z wieży widokowej postawionej na Křížové hoře nad Červenou Vodou. W zimie w danej lokalizacji można organizować wycieczki narciarskie po oznaczonych szlakach.

Centrum sportów zimowych Červená VodaW Orlickich Górach został zbudowany nowy ośrodek nar-ciarski Červená Voda, w którym znajdują się najdłuższe trasy zjazdowe Orlickich Gór. Czerwona trasa zjazdowa Mlýnice o długości 2150 metrów oferuje kompletne za-plecze dla narciarzy wraz z wypożyczalnią, serwisem i za-pleczem socjalnym. Obszar nawiązuje do obecnych tras zjazdowych, które prowadzą na Bukovą horu z centrum górskiego Čenkovice. Na wierzchołek Bukové hory nar-ciarzy zawozi jedyna zadaszona, ogrzewana czterooso-bowa kolejka linowa w Czechach. Z wierzchołka oprócz trasy zjazdowej prowadzą także utrzymywane trasy bie-gowe w kierunku na České Petrovice czy Štíty lub okręg biegowy wokół Bukové hory o długości 50 kilometrów. Na dojeździe do trasy zjazdowej i dziecięcego skiparku, jest przygotowane dla klientów zaplecze na wysokim po-

99


fun (swobodny skok z wysokości 13 metrów), disc golf czy trasa zjazdowa. W lecie działa także kolejka linowa, która was zawiezie razem z rowerem na górę i w przy-jemnym środowisku można na przykład objechać Kralic-ki Śnieżnik. Czekają na was wspaniałe widoki na okolicę.

Źródło rzeki Moravy Na Kralicki Śnieżnik, przez który przechodzi główny europejski dział wód, prawidłowo się mówi dach Euro-py. Pod jego wierzchołkiem na 1380 m n.p.m. wypływa źródło rzeki Moravy, uregulowane jako źródło, które jest znanym i licznie odwiedzanym miejscem turystycznym.Stąd bystre wody płyną stromym stokiem do głębokiej doliny z gminami i osadami Horní, Velká a Dolní Mo-rava. Na dolinę jest piękny widok bezpośrednio przy źródłe, skąd większość turystów wchodzi na niedaleki wierzchołek utworzony jako wysypisko ze zburzonej polskiej wieży widokowej. Przy widoku z góry i od źró-dła Moravy stożkowy wierzchołek na końcu zachodnie-go (granicznego) grzbietu obejmie pogórze. Nazywa się Klepý lub Klepáč (prawdopodobnie od „klepiących” się kamieni przy chodzeniu), polscy sąsiedzi na niego mówią Trójmorski Wierch. Woda z jego stoków spływa do trzech mórz. Wschodni stok nawadnia Moravę w basenie Morza Czarnego, na południowym stoku źródła Lipkovský po-tok płynący do pobliskiej Tichej Orlice w basenie Morza Północnego a z zachodniego stoku w Polsce potoki Nysy Kłodzkiej płyną do basenu Morza Bałtyckiego. Ta cecha geograficzna dała Kralickiemu Śnieżnikowi górnolotne określenie dachu Europy.

Wieża widokowa Klepý Wierzchołek Klepý leży w południowo-zachodnim frag-mencie pogórza Kralickiego Śnieżnika i tworzy granicę między Czechami a Polską. Dzięki projektowi gmin Dolní Morava i Międzylesie, na polskiej stronie szczytu Klepý (polska nazwa Trójmorski Wierch, 1145 metrów), powstała około dwudziestoczterometrowa drewnia-na wieża widokowa i przeciwpożarowa. Wyjście na jej wierzchołek oferuje odwiedzającemu wyjątkowy widok na kierunek zachodni na kotlinę kłodzką obramowaną Orlickimi i Bystrzyckimi Górami. Na południu można zobaczyć całą podkowę pogórza Kralickiego Śnieżnika a przy dobrej widoczności także Jesioniki. Wieża wido-kowa jest dostępna cały rok z turystycznego przejścia Horní Morava – Jodłów.

Ścieżka edukacyjna Kralicki ŚnieżnikŚcieżka edukacyjna Kralicki Śnieżnik przechodzi przez narodowy rezerwat przyrody Kralicki Śnieżnik. Ścieżka ma 15 przystanków i zaczyna się na parkingu w północnej części gminy Dolní Morava na wysokości 695 m n.p.m. Prowadzi po żółtym szlaku turystycznym doliny rzeki Moravy aż do jej źródeł pod wierzchołkiem Kralickiego Śnieżnika (9 kilometrów). Trasa jest kontynuowana po czerwonym szlaku turystycznym do rozwidlenia nad źró-dłem Adéliny, skąd prowadzi po żółtym szlaku i kończy się na 899 m n.p.m. koło chaty Návrší (5 kilometrów). Dłu-gość trasy wynosi około 14 kilometrów, przewyższenie wynosi 685 metrów. Jej znakiem jest sylwetka słoniątka, która jest nieoficjalnym symbolem Kralickiego Śnieżnika i jest umiejscowiona bezpośrednio pod wierzchołkiem już od roku 1932.

Centrum sportów zimowych i rekreacji letniejDolní MoravaW Dolní Moravie we wschodnich Czechach powstał unikalny kompleks, który oferuje całoroczną aktywność i odpoczynek dla osób samotnych i rodzin z dziećmi. W zimie można tu jeździć na nartach a w lecie na rower-ze lub też spróbować sportów „adrenalinowych”. Ośrodek narciarski oferuje trasy zjazdowe, które na-leżą do tych najlepszych, które narciarz może znaleźć w Czechach. Oprócz tego są tu także trasy saneczkowe, zjazdowe i około 50 kilometrów utrzymywanych tras biegowych. Centrum jest zorientowane głównie na rod-ziny z dziećmi. Właśnie dla tych najmniejszych jest do dyspozycji karuzela i elastyczny pas o długości 75 met-rów. Częścią parku jest także wiele zabawowych i eduka-cyjnych pomocy do nauki jazdy na nartach lub samego pobytu dzieci w parku. Na sezon letni jest przygotowany szereg dalszych akty-wności. Do najbardziej atrakcyjnych należy centrum li-nowe, ścianka wspinaczkowa, wielka huśtawka, power

Kralicki Śnieżnik

100


101

Indeks

Holice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26 – Muzeum Afrykańskie Dr. Emila Holuba . . . . . . 26Horní Čermná – Miejsce pielgrzymkowe Mariánská hora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82 Hřebečské ścieżki kopalniane . . . . . . . . . . . . . . 65Hůrka – Twierdza artyleryjska . . . . . . . . . . . . . . 97

ChChoceň . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 – Choceňska ścieżka edukacyjna. . . . . . . . . . . 76Choltice – Pałac i zwierzyniec . . . . . . . . . . . . . . 25Chrast – Wieża wodna . . . . . . . . . . . . . . . . . 44 – Ścieżka edukacyjna Chrastecka . . . . . . . . . . 44Chrudim . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 – Baszta Prochownia . . . . . . . . . . . . . . . . . 33 – Kościół Wniebowzięcia Panny Marii . . . . . . . . 33 – Muzeum kultur lalkarskich . . . . . . . . . . . . . 33 – Muzeum rzeźb barokowych . . . . . . . . . . . . . 32

JJablonné nad Orlicí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80Jaroměřice – Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego na Kalwarii . . . . . . . . . . . . . . . . . 66Jevíčko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66 – Pomnik wojen napoleońskich . . . . . . . . . . . . 65

KKameničky – Galeria im. Antonína Slavíčka. . . . . . . 46Kanał Opatovicki . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22Kaštanka (Kasztanka) . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41Kladruby nad Labem – Stadnina Narodowa . . . . . . 24Kočí – Kościół św. Bartłomieja . . . . . . . . . . . . . 35Kostelec nad Orlicí – Palac . . . . . . . . . . . . . . . 84Kozlov – Wieża widokowa . . . . . . . . . . . . . . . . 74 – Domek Maxe Švabinského . . . . . . . . . . . . . 74Králíky . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97 – Muzeum Wojskowe . . . . . . . . . . . . . . . . . 97Kunětická hora – Zamek. . . . . . . . . . . . . . . . . 20

LLanškroun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81 – Trasa edukacyjna Lanškrounské rybníky . . . . . . 81Lanšperk – Ruiny zamku . . . . . . . . . . . . . . . . 75Lasy rekreacyjne Podhůra . . . . . . . . . . . . . . . . 33Lázně Bohdaneč . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21 – Ścieżka edukacyjna okręg Gočára . . . . . . . . . 21Letohrad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 – Muzeum Miejskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79 – Muzeum Rzemiosła . . . . . . . . . . . . . . . . 79 – Twierdza Orlice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79Ležáky – Miejsce pamięci . . . . . . . . . . . . . . . . 44

BBajkowe imperium Kačenki . . . . . . . . . . . . . . . 90Bartošovice v Orlických horách – Warsztaty pracy chronionej Kopeček . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89Bělá nad Svitavou – Zbiorowy grób żydowski . . . . . 63Berlova vápenka — Závratec — Třemošnice . . . . . . 39Biskupice – Biskupické kaléšek. . . . . . . . . . . . . . 66Borovnice – Kościół pielgrzymkowy Homole . . . . . . 77Boršovský les – Ścieżka edukacyjna . . . . . . . . . . . 65Bouda – Twierdza artyleryjska. . . . . . . . . . . . . . 81Brandýs nad Orlicí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76 – Pomnik J. A. Komenskiego . . . . . . . . . . . . . 77 – Naturalny labirynt . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76Bystré . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61

CCakle – Centrum turystyki aktywnej . . . . . . . . . . . 75Cimburk – Ruiny zamku . . . . . . . . . . . . . . . . . 65

ČČastolovice – Palac . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85Červená Voda – Centrum sportów zimowych . . . . . . 99Česká Třebová . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73 – Rotunda św. Katarzyny . . . . . . . . . . . . . . . 73

DDašice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26Deštné v Orlických horách – Muzeum turystyki, sportów zimowych i rzemiosła . . . . . . . . . . . . 87Dobruška . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86Dobříkov – Podkarpacki cembrowany kościół . . . . . 77Dolní Hedeč – Obszar pielgrzymkowy na Górze Matki Bożej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97Dolní Morava – Centrum sportów zimowych i rekreacji letniej . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100Doudleby nad Orlicí – Palac . . . . . . . . . . . . . . 85 – Zabytki żydowskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85Dřevíkov – Budownictwo ludowe i zabytki żydowskie. . 46

FFrymburk – Ruiny zamku . . . . . . . . . . . . . . . . 90

HHanička – Grupa warowna . . . . . . . . . . . . . . . 88Heřmanův Městec – Gallery Cyrany (Galeria Miejska) 37 – Stadnina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37 – Kościół św. Bartłomieja . . . . . . . . . . . . . . . 36 – Synagoga i cmentarz żydowski . . . . . . . . . . . 36 – Pałac i park pałacowy . . . . . . . . . . . . . . . 36 Hlinsko . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45 – Edukacyjne trasy wypoczynkowe miasta . . . . . . 45

102

Indeks

– Pardubicki zamek . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 – Ścieżka Viléma z Perštejna . . . . . . . . . . . . . 17 – Teatr Czech Wschodnich (Východočeské divadlo) . . . . . . . . . . . . . . . 19 – Tor wyścigowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19Park krajobrazowy Jeřab. . . . . . . . . . . . . . . . . 99Park krajobrazowy Žďárské vrchy . . . . . . . . . . . . 60Park natury Údolí Křetínky . . . . . . . . . . . . . . . 61Piernikowa Chałupka (Perníková chaloupka). . . . . . 20Podbřezí – Cmentarz żydowski . . . . . . . . . . . . . 87Polička . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58 – Centrum Bohuslava Martinů . . . . . . . . . . . . 59 – Rodzinna izdebka Bohuslava Martinů . . . . . . . 59 – Wędrowanie poličskými lasami miejskimi. . . . . . 61Potštejn – Ruiny zamku i pałac . . . . . . . . . . . . . 84Proseč – Muzeum fajek . . . . . . . . . . . . . . . . . 57Předhradí – Kopalnia Šilinka – znaczący element krajobrazu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 – Dolina Krounki i Novohradki – park przyrodniczy. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43 Přelouč . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23 – Army Park . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 – Elektrownia wodna Přelouč . . . . . . . . . . . . . 23

RRabštejn – Ruiny zamku . . . . . . . . . . . . . . . . . 35Rezerwat przyrody Bedřichovka . . . . . . . . . . . . . 89Rezerwat przyrody Buky u Vysokého Chvojna . . . . . 26Rezerwat przyrody Peliny Choceň . . . . . . . . . . . . 76 Rezerwat przyrody Třebovské stěny . . . . . . . . . . . 74Rokytnice v Orlických horách . . . . . . . . . . . . . . 89Ronov nad Doubravou . . . . . . . . . . . . . . . . . 41 – Dolina Chittussiego . . . . . . . . . . . . . . . . . 41Rosice nad Labem – Muzeum Kolejnictwa i ekspozycja MHD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18Różana polanka – Pomnik (Růžový palouček) . . . . . 58Rudoltice – Nowy zamek. . . . . . . . . . . . . . . . . 82Rybitví – Dom rodzinny kuzynów Veverków . . . . . . . 23Rychmburk – Zamek . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42Rychnov nad Kněžnou . . . . . . . . . . . . . . . . . 82

SŚcieżka celtycka . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40Ścieżka edukacyjna Bažantnice – Obora . . . . . . . . 80Ścieżka edukacyjna Bělá–Solnice . . . . . . . . . . . . 84Ścieżka edukacyjna Betonowa granica . . . . . . . . . 98Ścieżka edukacyjna Do źródeł Svitavy. . . . . . . . . . 63Ścieżka edukacyjna Krajem Chrudimki . . . . . . . . . 37Ścieżka edukacyjna Krajem Gór Żelaznych . . . . . . . 38Ścieżka edukacyjna Kralicki Śnieżnik . . . . . . . . . 100Ścieżka edukacyjna Ležáky – Miřetice . . . . . . . . . . 44

Lichkov – Muzeum Wojskowe . . . . . . . . . . . . . . 98Lichnice (Lichtenburk) – Ruiny zamku . . . . . . . . . 38Lipa Lukasa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60Litice nad Orlicí – Zamek . . . . . . . . . . . . . . . . 78Litomyšl . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 – Galeria Miejska – Dom U Rycerzy . . . . . . . . . 56 – Ogrody klasztorne . . . . . . . . . . . . . . . . . 56 – Portmoneum – Muzeum Josefa Váchala . . . . . . 56 – Zamek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55Lucký vrch . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60Luže – Kościół Najświętszej Marii Panny Nieustającej Pomocy na Chlumku . . . . . . . . . . . . . . . . 45 – Ruiny zamku Košumberk . . . . . . . . . . . . . . 43

MMělické labiště . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24Mladějov – Muzeum przemysłowe . . . . . . . . . . . 65 – Kolejka wąskotorowa . . . . . . . . . . . . . . . . 65Moravská Třebová . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 – Muzeum Miejskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64 – Zamek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64Muzeum fortyfikacji czechosłowackich z lat 1935–1938 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98Muzeum kolei Doudleby – Vamberk – Rokytnice . . . . 89

NNarodowy rezerwat przyrody Kralicki Śnieżnik . . . . 99Narodowy rezerwat przyrody Lichnice – Kaňkovy hory . 39Nasavrky – Muzeum w pałacu. . . . . . . . . . . . . . 40Neratov – Miejsce pielgrzymkowe . . . . . . . . . . . 90Nové Hrady – Pierwsze Czeskie Muzeum Kolarstwa . . 54 – Zamek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

OOheb – Ruiny zamku . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38Opočno . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86 – Pałac i park pałacowy. . . . . . . . . . . . . . . . 86Osada prehistoryczna Křivolík . . . . . . . . . . . . . 75Osík – Most kamienny . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58

PPardubice – Automatyczne Młyny . . . . . . . . . . . . 18 – Budynek krematorium Janáka. . . . . . . . . . . . 20 – Galeria Czech Wschodnich . . . . . . . . . . . . . 18 – Galeria Czech Wschodnich – Dom u Jonasza . . . 18 – Kościół św. Bartłomieja . . . . . . . . . . . . . . . 19 – Miejska starówka . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17 – Miejsce pątnicze Zámeček . . . . . . . . . . . . . 21 – Muzeum Czech Wschodnich . . . . . . . . . . . . 17 – Muzeum Lotnictwa Jana Kašpara . . . . . . . . . 21 – Obserwatorium astronomiczne Artura Krause . . . 21

103

Indeks

Ústí nad Orlicí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73

VVamberk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83 – Kryty most wiszący v Pekle . . . . . . . . . . . . . 83Veliny – Kościół Św. Mikołaja . . . . . . . . . . . . . . 26Velká Deštná . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87Veselý Kopec – Zespół Budowli Ludowych Vysočina . 46 – Wiejskie pochody karnawałowe i maski . . . . . . 46Vraclav – Barokowe Centrum . . . . . . . . . . . . . 54Vrbice – drewniana wieża widokowa . . . . . . . . . . 85Vysoké Mýto . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53 – Muzeum Regionalne . . . . . . . . . . . . . . . . 53 – Trasa edukacyjna przez sady i parki Vysokomýtskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 WWieża widokowa Anna . . . . . . . . . . . . . . . . . 90Wieża widokowa Barborka w Horních Raškovicach . . . . . . . . . . . . . . . 25Wieża widokowa Boika . . . . . . . . . . . . . . . . . 40Wieża widokowa Jahůdka . . . . . . . . . . . . . . . . 44Wieża widokowa Járy Cimrmana . . . . . . . . . . . . 63Wieża widokowa Klepý . . . . . . . . . . . . . . . . 100Wieża widokowa Křížová hora . . . . . . . . . . . . . 98Wieża widokowa Lázek . . . . . . . . . . . . . . . . . 82Wieża widokowa na Andrlově chlumu . . . . . . . . . 73Wieża widokowa Osičina . . . . . . . . . . . . . . . . 87Wieża widokowa Pastýřka . . . . . . . . . . . . . . . . 65Wieża widokowa Suchý vrch . . . . . . . . . . . . . . 80Wieża widokowa Val . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98Wieża widokowa Vojtěchov . . . . . . . . . . . . . . . 45Wieża widokowa Zubří . . . . . . . . . . . . . . . . . 46

ZZámrsk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77Zapora Pastvinska . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 79Zbiornik wodny Pařížov . . . . . . . . . . . . . . . . . 41Zbiornik wodny Seč . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37Zdechovice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25Zderaz – Piwnice piaskowcowe . . . . . . . . . . . . . 57Zemská brána (Brama ziemska) . . . . . . . . . . . . 78Źródło rzeki Moravy . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100

ŽŽamberk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78 – Ścieżka edukacyjna Žamberk–Kunvald . . . . . . . 78Žampach – Ogród dendrologiczny i ruiny zamku . . . 80Železné hory (Żelazne Góry) Park Krajobrazowy. . . . 40 – Narodowy Park Geologiczny . . . . . . . . . . . . 40

Ścieżka edukacyjna Miasto dwóch mórz . . . . . . . . 37Ścieżka edukacyjna Na czesko-morawskim pograniczu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 63Ścieżki edukacyjne na Heřmanoměstecku . . . . . . . 37Ścieżka edukacyjna Nedošínský háj . . . . . . . . . . . 57Ścieżka edukacyjna Od dziewięciu dębów . . . . . . . 37Ścieżka edukacyjna Perštejnskými stawami . . . . . . . 22Ścieżka edukacyjna po lekkich umocnieniach – Olešnice v Orlických horách . . . . . . . . . . . . 88 Ścieżka edukacyjna Śladami wapienia w Górach Żelaznych . . . . . . . . . . . . . . . . . 39 Ścieżka edukacyjna Raškovickimi kamieniołomami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37Ścieżka edukacyjna U Poličky . . . . . . . . . . . . . . 60Ścieżka edukacyjna Vápenka . . . . . . . . . . . . . . 39Ścieżka edukacyjna Velký Kosíř . . . . . . . . . . . . . 57Ścieżka edukacyjna Z Kačenką śladami szklarzy . . . . 88Ścieżka sensoryczno-edukacyjna Doliną Skuhrovského potoku . . . . . . . . . . . . . . . . . 75 Ścieżka wiedzy o regionie Układ stawów Heřmanoměstecka . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37Serce Orlickiego Królestwa Rowerowo-Łyżworolkarskiego . . . . . . . . . . . . 75 Skuhrov nad Bělou. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83Skuteč . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 – Muzeum Miejskie . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42 – Izba Pamięci Václava Jana Tomáška . . . . . . . . 42Skutina – Fortyfikacje . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88Slatiňany – Stadnina. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 – Švýcárna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35 – Zamek i muzeum hipologiczne . . . . . . . . . . . 34Slavoňov – Drewniany kościół świętego Jana Chrzciciela . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87Solnice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84Stawy Bohdanečské . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22Svitavy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 – Muzeum Miejskie i Galeria . . . . . . . . . . . . . 62 – Muzeum Esperanto . . . . . . . . . . . . . . . . . 62 – Pomnik Oskara Schindlera Svitavy . . . . . . . . . 63 – Ośrodek wypoczynkowo-rekreacyjny Stadion Svitawski/park sportowy . . . . . . . . . . 63Svojanov – Zamek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59Svojšice – Ruiny zamku . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

TToulovcovy maštale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 56Třemošnice i okolice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39

UUhřínov – Villa Nova . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87Układ konstrukcji wodnych Křižanovice. . . . . . . . . 41

104

Indeks

Destinační společnost Východní Čechynám. Republiky 12530 02 PardubiceTel.: +420 466 030 412E-mail: [email protected]: www.vychodni-cechy.org


Příloha č. 10



Příloha č. 10


www.czechy-wschodnie.infowww.facebook.com/vychodnicechy

PARDUBICE

Praha

Lázně Bohdaneč

Přelouč

Holice

PARDUBICE

ChrudimHeřmanův Městec

SečSkuteč

Hlinsko

Choceň

VysokéMýto

Litomyšl

Polička

SvitavyMoravskáTřebová

Králíky

Žamberk

LetohradÚstí

n. Orl.

Lanškroun

ČeskáTřebová

DolníMorava

kraj pardubicki katalog turystyczny

Documents