1Kohleanın keşfiIan Shipsey

Ülkesinin PTT laboratuvarında telekomünikasyon mühendisi olarak çalışan Macar asıllı bir fizikçi-mühendisin, Georg von Bekesy’nin ilginç hayat hikayesini, kohleanın fiziksel modelleri ve işitme üzerine yaptığı çalışmalar ile Fizyoloji/Tıp Nobel ödülüne uzanışının kısa öyküsünü anlatalım….

1899 yılında Budapeşte de doğdu, ortaöğretimini Zürih te tamamladı. Babası diplomattı.1. Dünya Savaşı öncesinde orta eğitimini Zürih’de tamamlayıp, akranlarından 6 ay kadar önce girdiği olgunluk sınavında başarılı oldu ve üniversiteye başlamadan önceki bu serbest sürede, meşhur Isviçre saatlerini yapan ustalara yardım ederken, ileride çok yararlanacağı ince-mekaniğin inceliklerini öğrenme fırsatı buldu.

1920 yılında Bern Üniversitesi kimya bölümünü okudu. Macaristan Üniversitesi’nde difüzyon katsayısı-moleküler ağırlık ilişkisini inceleyen doktora tezini tamamladı. Iş için Macaristan’da devlet komünikasyon laboratuvarında çalışmaya başladı. Buradaki görevi belli başlı Avrupa şehirlerini birbirine bağlayan telefon hatlarının testlerini yapmak ve onları iyi durumda tutmaktı.

“Insan kulağı telefon sisteminden ne kadar daha iyidir???”bu soruya yanıt ararken filden fareye kadar birçok hayvanın cochleasını inceledi…baziller membran, mekanik titreşimler, “yürüyen dalga modeli”,“işitmedeki frekans seçiciliği” “kohleadaki ses frekans analizini açıklamak üzere yaptığı hidro-mekanik model”

• IŞITME• ses titreşim dalga ileti

mekano kimyasal dönüşüm sinyal algı

• Thomas Gold adında bir genç fizikçi kendisini ziyaret eder ve onun pasif mekanik modelinin işitmedeki keskin frekans seçiciliğini temsil etmekte yetersiz kaldığını iddia ederek, bir “aktif” kohlear rezonans mekanizmasını önerir. Ancak Bekesy çok sıcak bakmaz bu öneriye….

• Gold’un ileri sürdüğü teorik modele göre kohleadaki dış tüysü hücrelerin mekanik titreşimleri nedeniyle oluşması öngörülen sesler, ancak 1977 yılında, yine bir fizikçi olan David Kemp tarafından kaydedilir ve bu teori doğrulanır. Bu sesler, bugün “oto-acoustic emission” adı altında odyoloji kliniklerinde rutin olarak kaydedilmektedir.

“bilim doğruyu değil, daha doğruyu arar”

• Çalışmalarını Isveçteki laboratuvarında yapıyordu ancak 2. Dünya savaşı çıkması ile bozulan lab. nedeniyle memleketini terketti ve Harvard da başladı. Bekesy, bu kez, işitmedeki frekans seçiciliğinin olağanüstü keskinliği açıklamaya çalıştı. Bu soruya yanıt aramak için, ön-kol derisindeki vibrasyon reseptörlerinden yararlandı.

• Bu arada, Princeton Üniversitesinden Ernest Glen Wever, 1948 yılına kadar von Bekesy tarafından Almanca olarak yayınlanmış olan tüm araştırma makalelerini Ingilizceye çevirip editörlüğünü de yaparak, zamanının işitme konusundaki kutsal kitabı sayılan “Experiments in Hearing” isimli kitabı oluşturdu. 1960 yılında yayınlanan bu temel eserinin büyük etkisiyle, 1961 yılında von Bekesy, “kohleadaki stimülasyonun fiziksel mekanizmasını keşfetmesinden dolayı”, Fizyoloji/Tıp Nobel ödülünü Isveç Kralı Gustaf VI. Adolf’un elinden alıyordu.

• “Kulak ve işitme alanında dünyada verilen hemen bütün ödülleri almış olan von Bekesy, arkadaşları ve onu tanıyanlar tarafından, biraz utangaç ama arkadaşça davranan, alçak gönüllülügü nedeniyle hafifçe öne doğru eğik duran, saçları dökülmüş; dahiliğini, doğru soruları doğru zamanda sormak suretiyle gösteren bir kişi olarak hatırlanacaktır.”

• Bilimsel olmayan etkinliklerden biraz uzak duran von Bekesy’nin bu özelliğine uygun olarak, ayın uzak tarafında yer alan biraz izole bir kratere bu bilim insanının adı verilmiştir.