koalicji „powrót do wolności”. · ma pole do popisu w roli podmiotu nastawionego na...

Prawo na co dzień - Scenariusz 5 Prawa obywatela wobec Policji. 15 Listopad 2005 . Wydział Prawa i Administracji. Zajęcia realizowane w ramach programu zajęć na Wydziale Prawa i Administracji UW oraz

Koalicji „Powrót do Wolności”.

1

Scenariusz zajęć przygotowany przez Dr Monikę Płatek, Zuzannę Obajtek, Krzysztofa Cieszkowskiego

Konsultacja merytoryczna- Mgr. Anna-Młynarczyk • (wiedza) będą wiedzieli:

- Jakie są zadania i uprawnienia Policji; kiedy Policja ma nas prawo wylegitymować, zatrzymać, przesłuchać?

- Jakie są .procedury towarzyszące legitymowaniu, zatrzymaniu i przesłuchaniu? - Jakie środki obrony i procedury prawne ma do swojej dyspozycji obywatel/ka w razie

bezprawnego naruszenia przez policję jego dóbr osobistych? - Dodatkowo – alternatywa: Co wolno słuŜbom miejskim? (ten punkt jest zrealizowany w

tym scenariuszu, ale z racji objętości materiału, który dotyczy Policji, wymaga odrębnego potraktowania; moŜliwy jako dodatkowa lekcja)

• (umiejętności) będą umieli: 1. Zachowywać się w kontaktach z Policją zgodnie z prawnymi procedurami legitymowania

i zatrzymania. 2. Umieli egzekwować zgodne z prawem zachowania Policji i (SłuŜb miejskich – odrębny

scenariusz lekcyjny; materiał został tu jednak załączony )

• (wartości- cele wychowawcze) będą rozumieli: 1. Ŝe podtrzymywanie stereotypów na temat Policji jako siły antagonistycznie nastawionej

do społeczeństwa nie słuŜy wywaŜonej ocenie policji. Jednocześnie bezprawne zachowanie policji ma miejsce i wymaga kaŜdorazowego zgłaszania

2. Jakie prawa im przysługują i jakie obowiązki obywatelskie na nich ciąŜą w postępowaniu z Policją. Nabyta umiejętność egzekwowania tych uprawnień sprzyja rozwijaniu postawy asertywnej i wzmacnianiu poczucia własnej wartości i wiary w siebie. METODY: - Rozmowa ukierunkowanana ;odgrywanie scenek; Debata – wstań i zajmij pozycję

kazus + praca indywidualna; praca z tekstem ustawy; dyskusja nt. granic uprawnień Policji metodą PRES., Dyskusja, Quiz

SPRAWDZENIE

- Debata - Quiz (moŜliwe jest przerobienie wszystkich lub wybranych aktywności)

Plan Zajęć.

1. Wprowadzenie do tematu zajęć (3 min.) 2. Zadania Policji (7 min.)



2

3. Zgodne z prawem zachowanie w kontaktach z Policją w trakcie legitymowania. (10 min.)

4. Zgodne z prawem zachowanie w kontaktach z Policją w trakcie zatrzymania (10 min.) 5. Oczekiwania wobec Policji – PRES metodą (10 min) 6. Uprawnienia StraŜy Miejskiej, Policji w ruchu drogowym, StraŜy Ochrony Kolei i

kontrolerów biletów. (15 min.) 7. Sprawdzenie – (5 min) 8. Podsumowanie (3 min.)

SCHEMAT ZAJĘĆ

Ad. 1 Wprowadzenie do tematu zajęć. (3 min) Prowadzący/a przedstawia wcześniej wypisane na arkuszu cele zajęć. Szczególnie warto podkreślić wartości, które mamy nadzieję zrealizować..

Komentarz:

Od 2002 roku aŜ siedem razy nowelizowany był art. 1 Ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 roku o Policji (Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 roku z późn. zmianami - stan prawny na 1stycznia.2006 roku – Dz. U 05.169.1411; zmiany, które wchodzą w Ŝycie 1 stycznia 2006 r. dotyczą art. 47 regulującego korpusy policji i stopnie policyjne).

Ostatni raz zmiana ta nastąpiła w początkach tego roku (DZ.U 05.10.70 z 2005-02-01). Przepis ten określa, czym jest policja i jakie ma zadania. Zadań policji przybywa. Wraz z nimi zmienia się sposób jej działania. Warto zweryfikować na tych zajęciach naszą wiedzę na temat tego, jakie są w rzeczywistości podstawowe cele działań policji oraz przedyskutować, czy naszym zdaniem metody działań policji dobrze słuŜą spełnieniu wyznaczonych celów. Ad. 2 Zadania Policji. (7 min.) (CO) Ta aktywność ma na celu wskazanie na przewidziane prawem zadania Policji. (PO CO) Jest to potrzebne dla ustalenia ustawowych zadań Policji. Robimy to, by zapoznać się z przewidzianymi prawem zadaniami Policji i uświadomić uczestnikom, Ŝe podtrzymywanie stereotypów na temat Policji jako siły antagonistycznie nastawionej do społeczeństwa nie słuŜy wywaŜonej ocenie policji. Jednocześnie chcemy tu zwrócić uwagę na zmiany jakie nastąpiły w ustawie określające uprawnienia Policji, zwalniające Policje w obecnym stanie prawnym z uzasadniania przystępowania do czynności legitymowania. (JAK) Metoda rozmowa ukierunkowana. Tu: pozwala zorientować się w poglądach uczniów na to co Policja robi, versus co robić powinna. Pozwala na podkreślenie zgodności wiedzy uczniów z treścią ustawy. Cel: Ustalenia katalogu ustawowych zadań policji. Wprowadzenie (1 min.). Informujemy o celu przeprowadzenia rozmowy ukierunkowanej i o zasadach, które towarzyszą tej metodzie. Metoda ta róŜni się od burzy mózgów tym, Ŝe burza mózgów polega na wymyślaniu rozwiązań i moŜliwości. Nie chcemy tu niczego wymyślać, raczej zebrać wiedzę, którą posiadamy. Mówimy tu zarówno o tym co wiemy z praktyki obserwując działania policji i na tej podstawie wnioskując, Ŝe wynika to z jej działań. Mówimy równieŜ o tym, co wiemy i znamy z literatury, prasy, i innych źródeł na temat obowiązków policji. Zasady „rozmowy ukierunkowanej ”: � KaŜda/y, krótko, krótko przedstawia swoje przemyślenia i wiedzę na zadany temat. � KaŜde stwierdzenie jest równie dobre.



3

� Nie przerywamy, nie komentujemy, nie krytykujemy koleŜanek i kolegów. Chodzi nam o jak najpełniejsze zebranie opinii, by zorientować się w ogólnym stanie naszej wiedzy.

Komentarz: Proszę pamiętać, Ŝe to nie egzamin. Uczestnicy nie mogą poczuć się jak wyrywani do tablicy.

Prowadząca/y, animuje wypowiedzi uczestników, a druga osoba zapisuje je na tablicy lub

arkuszu papieru. Musimy pomóc uczestnikom tak, by obok celów, które z pewnością nie

mieszczą się w przewidzianych prawem zadaniach Policji znalazły się i te, które odpowiadają

zadaniom wymienionym w Ustawie o Policji.

Przeprowadzamy rozmowę ukierunkowaną. (5 min.).

Prosimy o uzupełnienie zdania: Zgodnie z prawem i obserwowaną przez nas praktyką,

Zadaniem policji

jest:........................................................................................ Prosimy, by uczestnicy udzielili nam moŜliwie największą ilość konkretnych odpowiedzi

Przykładowe, moŜliwe odpowiedzi na zadane pytanie

- legitymowanie, sprawdzanie toŜsamości, zatrzymanie, przeszukanie, ochrona,

likwidacja zagroŜeń, zatrzymanie przedmiotów, moŜliwość stosowania środków

przymusu. chroni Nas, chroni Nasze mienie, zapewnia porządek publiczny i

bezpieczeństwo, stoi na straŜy prawa. naduŜywa swoje uprawnienia, nadmiernie

stosuje przemoc (jest brutalna); jest nieskuteczna.

Omawiamy tę aktywność (4 min.) Odsłaniamy wcześniej przygotowany, lecz do tej pory zasłonięty arkusz, na którym wypisane

są: podstawowe zadania policji zgodnie z ustawą MoŜemy tu równieŜ rozdać wyciąg z art.1

Ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 roku o Policji

Ustawa o Policji z dnia 6.IV.1990r. (Dz.U.nr 30 poz.179 z późn.zm.) [Art.1.2] Do

podstawowych zadań Policji naleŜą: 1. Ochrona Ŝycia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami naruszającymi

te dobra. 2. Ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym zapewnienia spokoju w

miejscach publicznych oraz środkach publicznego transportu i komunikacji publicznej, w ruchu drogowym i na wodach przeznaczonych do powszechnego korzystania.

3. Inicjowanie i organizowanie działań mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi,.

4. Wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców 5. Nadzór nas straŜami gminnymi (miejskimi) oraz nad specjalistycznymi uzbrojonymi

formacjami ochronnymi w zakresie określonym w odrębnych przepisach, 6. kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych związanych z

działalnością publiczną lub obowiązujących w miejscach publicznych, 7. Współdziałanie z policjami innych państw oraz ich organizacjami międzynarodowymi na

podstawie umów i porozumień międzynarodowych oraz odrębnych przepisów . 8. gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie informacji kryminalnych 9. (uchylony) 10. prowadzenie bazy danych zawierających informacje o wynikach analizy kwasu

dezoksyrybonukleidowego (DNA)



4

11. Policja realizuje takŜe zadania wynikające z umów i porozumień międzynarodowych, na zasadach i w zakresie w nich określonych (art. 1.3 Ustawy o Policji)

Porównujemy to, co powiedzieli uczestnicy z tym, co mówi Ustawa. Uczestnicy zapewne

wskaŜą wiele elementów, o których mówi prawo. Podkreślamy wiedzę uczestników. Trzeba

się takŜe spodziewać rozbieŜności między tym, co mówi ustawa, a tym, co mówią uczestnicy.

Staramy się tak ją poprowadzić, aby uzupełnić, a w razie potrzeby takŜe skorygować, wiedzę

na temat Policji.

Komentarz: W minionych latach to, i podobne do niego ćwiczenia pozwalały przede wszystkim na

rozbicie stereotypu, iŜ policja jest przede wszystkim od ścigania przestępstw i pozwalało uświadomić, Ŝe policja jest przede wszystkim od prewencji. Dawniej jednak zadania policji zawierały się w 5-6 krótkich punktach jasno i w sposób określony wyznaczający jej zadania.

Teraz mamy przed sobą molocha, który powinien skłaniać do refleksji i ostroŜności. Czy nadmiar zadań rzeczywiście słuŜy efektywności działań? I czy w sytuacji, gdy policja przejmuje zadania, które powinny być w gestii innych metod kontroli społecznej (cywilnoprawnej, socjalnej, edukacyjnej, zdrowotnej, mediacyjnej) nie pachnie to przypadkiem drogą w kierunku rządów autorytarnych, i w efekcie mało skutecznych w zapewnieniu rozwoju socjalnego, gospodarczego i cywilizacyjnego? Z jednej strony Policja ma pole do popisu w roli podmiotu nastawionego na realizowanie i promowanie zadań prewencyjnych, z drugiej nie ma pewności czy za tym idzie wykształcenie, przygotowanie, odpowiednia ilość kadry i pomysły jak zadania wyznaczone w prawie przełoŜyć na praktykę. Przeciętny obywatel spotyka się z policjantem w sytuacjach, gdy pyta o drogę, jest pytany o dokumenty, albo gdy zatrzymany jest do kontroli pojazdu. Przeciętny pozbawiony wolności ma zazwyczaj inne historie do opowiedzenia. Warto poprosić, by opowiedzieli te, które są pozytywne. Warto ich skłonić, by sobie przypomnieli i opowiedzieli o dobrym policjancie. Gdy zapytają dlaczego –odpowiedzmy szczerze, Ŝe poniewaŜ nie wierzymy, w opowieści, Ŝe kaŜdy kto siedzi i został skazany jest zły, tak samo niechętnie chcemy kupować, Ŝe kaŜdy kto jest policjantem musi być policjantem nieprofesjonalnym i nieprofesjonalnie złym. Chcemy przełamywać stereotypy, a to wymaga nie tyle wysłuchania cudzej opinii co zmiany własnej. Podejmujemy taką próbę dla dobra nas wszystkich. Nie musi się udać, ale warto spróbować. Jednocześnie – nie ma co udawać, przepisy wcale nie idą w stronę, która zmusza do trzymania na wodzy zapędów do naduŜywania władzy.

Przejdźmy więc tutaj juŜ do następnej aktywności, która dotyczy legitymowania. Ad.3. Zgodne z prawem zachowanie w kontaktach z Policją w trakcie legitymowania. (10 min.) (CO) To ćwiczenie słuŜy poznaniu prawem przepisanych reguł kontaktów między obywatelem, a policjantem. (PO CO) Uczy wzorów właściwych kontaktów z policją. Uświadamia obowiązki, jakie spoczywają na policji, a jakie na obywatelu/lce. Pozwala zorientować się jak naleŜy zachowywać się w trakcie legitymowania i jak wymagać od Policji w trakcie legitymowania zachowania zgodnego z prawem. (JAK) Metoda – odegranie scenki. (a) Wybieramy trzech wolontariuszy (1 min). Prosimy ich o odegranie scenki, wyznaczając rolę, jeśli nie uczynią tego sami uczestnicy. Dobrze, aby wśród aktorów znalazły się równieŜ dziewczynki. Klasę prosimy o baczne obserwowanie akcji, tak by mogli następnie ją omówić i ocenić.



5

Odgrywania scenki słuŜy ćwiczeniu umiejętności praktycznych. Pozwala niejako „na Ŝywo”

zobaczyć zachowania zgodne i niezgodne z prawem.

Po przedyskutowaniu scenki i omówieniu stanu prawnego warto w ramach sprawdzenia,

odegrać ją raz jeszcze, by się upewnić, Ŝe zgodne z prawem zasady zachowania w trakcie

legitymowania zostały przez uczniów przyswojone (b) Odczytujemy uczestnikom scenki jej tekst (1min.). Ćwiczenie Patrolujący okolicę Policjant zauwaŜył przed magazynami na ulicy Fiołka dwóch spacerujących tam i z powrotem męŜczyzn. W tej okolicy dokonano ostatnio włamania do sąsiedniego magazynu, który od tej pory świeci pustkami. Policjant zaŜądał od nich dowodów osobistych. Jeden z nich, choć widział, Ŝe Policjant jest w mundurze poprosił, by on pierwszy się przedstawił i zechciał wyjaśnić powód, dla którego pragnie się bliŜej zapoznać z nimi. Powiedział teŜ, Ŝe nie ma Ŝadnych dokumentów, ale to, Ŝe nazywa się Zawisza i moŜna na nim polegać. (c) Odegranie scenki (3 min) (d) Omówienie scenki (5 min). Po odegraniu scenki przedstawiamy jak wygląda stan prawny. Czy i kiedy policjant ma prawo legitymować lub zatrzymywać osoby? Dowodzik? Tak, ale pod warunkiem Idziesz spokojnie ulicą i nagle zatrzymuje cię policjant. Nie zrobiłeś nic złego, a on kaŜe ci pokazać dokumenty. MoŜe? Jak najbardziej! Policjant w kaŜdej sytuacji moŜe cię wylegitymować. Np. Ŝeby sprawdzić, czy nie jesteś poszukiwany. Ale pamiętaj: powinien przedstawić ci się ze stopnia, imienia, nazwiska, na twoje wyraźne Ŝądanie powinien takŜe pokazać legitymację. Nie ma prawa kręcić nosem, Ŝe spisujesz jego dane. Czy moŜemy pokazać mu inny dokument? Tak! Nie istnieje przecieŜ obowiązek noszenia ze sobą dowodu osobistego. Wystarczy, Ŝe masz przy sobie inny dokument ze zdjęciem i adresem zamieszkania, a stróŜ prawa nie będzie sądził, Ŝe jest on np. fałszywy, to teŜ moŜe go przyjąć. Twoje dane funkcjonariusze mogą ustalić takŜe na podstawie oświadczeń osób juŜ wylegitymowanych. Prawo Dz.U.05.141.1186 Rozp. Rady Mini. z dnia 26 lipca 2005 r. w sprawie sposobu postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów (Dz. U. z dnia 29 lipca 2005 r.) § 1. pkt 1 Rozporządzenia określa sposób postępowania przy czynności legitymowania osób w celu ustalenia ich toŜsamości; § 2. 1. Policjant, który przystępuje do czynności słuŜbowych związanych z wykonywaniem legitymowania, jest obowiązany podać swój stopień, imię i nazwisko w sposób umoŜliwiający odnotowanie tych danych, a takŜe podstawę prawną i przyczynę podjęcia czynności słuŜbowej. Jeśli legitymowanie jest uprawnione, do jakiego zachowania jest zobowiązany policjant przystępując do tej czynności? Powinien przedstawić się ze stopnia, imienia, nazwiska, w sposób umoŜliwiający



6

odnotowanie tych danych, a takŜe podstawę prawną i przyczynę podjęcia czynności słuŜbowej. Prawo Dz.U.05.141.1186 Rozp. Rady Min. z dnia 26 lipca 2005 r. w sprawie sposobu postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów (Dz. U. z dnia 29 lipca 2005 r.) § 7. Policjant dokumentuje legitymowanie osoby w notatniku słuŜbowym lub na odpowiednim nośniku technicznym albo w notatce słuŜbowej, określając datę, czas, miejsce i przyczynę legitymowania oraz następujące dane osoby legitymowanej: 1) imię (imiona) i nazwisko oraz adres zamieszkania lub pobytu; 2) numer PESEL, a w przypadku braku informacji o numerze PESEL: datę i miejsce urodzenia oraz imiona rodziców i nazwisko rodowe; 3) rodzaj i cechy identyfikacyjne dokumentu, na podstawie którego ustalono toŜsamość osoby legitymowanej. Czy obywatel ma prawo Ŝądać od policjanta okazania legitymacji słuŜbowej? Na wyraźne Ŝądanie powinien takŜe pokazać legitymację . Rozp. Rady Min. z dnia 26 lipca 2005 r. w sprawie sposobu postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów (Dz. U. z dnia 29 lipca 2005 r.) zarządza się, co następuje: § 2. 2. Policjant nie umundurowany przy wykonywaniu uprawnień, o których mowa w ust. 1, innych niŜ określone w art. 61 ustawy, okazuje ponadto legitymację słuŜbową, a na Ŝądanie osoby, wobec której podjęto wykonywanie tych uprawnień, umoŜliwia odnotowanie danych w niej zawartych. 1. Czy obywatel ma obowiązek nosić przy sobie dowód osobisty? Nie istnieje obowiązek noszenia ze sobą dowodu osobistego. Wystarczy, Ŝe masz przy sobie inny dokument ze zdjęciem i adresem zamieszkania. Taka jest teoria, ale obecne przepisy nie wymagające Ŝadnej podstawy prawnej do legitymowania poza przepisem, Ŝe policjant ma prawo kaŜdego wylegitymować boczną furtką przywracają niejako obowiązek określony w ustawie o stanie wojennym. MoŜna nie mieć dowodu, ale trudno być bez dokumentów.

Przepisy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2005 r. w sprawie sposobu postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów (Dz. U. z dnia 29 lipca 2005 r.) stanowią, Ŝe toŜsamość osoby legitymowanej ustala się na podstawie: §4 • dowodu osobistego, • paszportu. • zagranicznego dokumentu toŜsamości ToŜsamość osoby legitymowanej moŜna ustalić równieŜ na podstawie: • innych nie budzących wątpliwości dokumentów, zaopatrzonego w fotografię i oznaczonego numerem lub serią; (praktycznie więc powinna wystarczyć legitymacja szkolna, legitymacja pracownicza, prawo jazdy czy inny dokument który zawiera nasze zdjęcie. Do toŜsamości osoby legitymowanej zbędne jest zarówno oznaczenie adresu zamieszkania jak i miejsca pracy, a swoją drogą fakt umieszczania miejsca pracy w dowodzie osobistym stanowi naduŜycie i ingerencję w prywatność osoby.)



7

• oświadczenia innej osoby, której toŜsamość została ustalona na podstawie dokumentów, o których mowa w pkt 1-4

§ 6 .Policjant moŜe odstąpić od legitymowania osoby, która jest mu znana. Prawo: Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2005 r. w sprawie sposobu postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów (Dz. U. z dnia 29 lipca 2005 r.) § 4. Policjant ustala toŜsamość osoby legitymowanej na podstawie: 1) dowodu osobistego; 2) paszportu; 3) zagranicznego dokumentu toŜsamości; 4) innego nie budzącego wątpliwości dokumentu zaopatrzonego w fotografię i oznaczonego numerem lub serią; 5) oświadczenia innej osoby, której toŜsamość została ustalona na podstawie dokumentów, o których mowa w pkt 1-4. § 5. 1. W przypadku legitymowania osoby znajdującej się w pojeździe, policjant moŜe, ze względów bezpieczeństwa, Ŝądać opuszczenia pojazdu przez tę osobę oraz inne osoby znajdujące się w pojeździe. 2. W przypadku następującego bezpośrednio po sobie legitymowania z tej samej przyczyny kolejnych osób znajdujących się w pobliŜu, policjant umundurowany jednokrotnie wykonuje czynności określone w § 2 ust. 1 i 3, łącznie wobec wszystkich tych osób. § 6. Policjant moŜe odstąpić od legitymowania osoby, która jest mu znana osobiście. § 7. Policjant dokumentuje legitymowanie osoby w notatniku słuŜbowym lub na odpowiednim nośniku technicznym albo w notatce słuŜbowej, określając datę, czas, miejsce i przyczynę legitymowania oraz następujące dane osoby legitymowanej: 1) imię (imiona) i nazwisko oraz adres zamieszkania lub pobytu; 2) numer PESEL, a w przypadku braku informacji o numerze PESEL: datę i miejsce urodzenia oraz imiona rodziców i nazwisko rodowe; 3) rodzaj i cechy identyfikacyjne dokumentu, na podstawie którego ustalono toŜsamość osoby legitymowanej. Nie mamy obowiązku nosić przy sobie dowodu osobistego, czego nie jest świadoma spora część

społeczeństwa. Z drugiej strony, lepiej mieć na wszelki wypadek dokument potwierdzający naszą toŜsamość.

Jeśli policja wylegitymuje obywatela podającego się za Zawiszę z obawy, Ŝe zmierza on do naruszenia porządku prawnego wówczas będzie to działanie uprawnione; to samo działanie będzie naduŜyciem, jeśli powodem wylegitymowania będzie chęć sprawdzenia, kto się tak dziwacznie ubiera. Policjanci w ćwiczeniu nie próbowali zatrzymać Ŝadnego ze spacerujących. Ograniczyli się do

zanotowania ich danych. Postąpili słusznie, bo jak podkreślają przepisy zatrzymanie osoby, a

więc daleko posunięta ingerencja w swobodę i wolność jednostki moŜe mieć miejsce jedynie, gdy

osoba w sposób oczywisty stwarza bezpośrednie zagroŜenie dla Ŝycia lub zdrowia ludzkiego, a

takŜe dla mienia. Słowa takie, jak „oczywisty” i „bezpośrednie zagroŜenie” podlegają ocenie i

nie da się ich odmierzyć centymetrem. Stąd teŜ ustawodawca namnoŜył ich tak wiele, by chroniły

obywatela niczym kolce, które chronią jeŜa.

Przystępując do czynności słuŜbowych policjanci są zobowiązani więc



8

1. podać stopień, imię i nazwisko; policjanci nie umundurowani okazują ponadto legitymację słuŜbową w taki sposób, aby zainteresowany miał moŜność odczytać i zanotować nazwisko policjanta i nazwę organu, który wydał legitymację. (Sam zainteresowany jednak musi się juŜ postarać o papier i coś do pisania).

2. podać podstawę prawną oraz przyczynę podjęcia czynności słuŜbowej. Tak więc po grzecznościowym dzień-dobry, zanim padnie znajome - „dokumenciki proszę” policjant musi

się przedstawić i podać powód okazania „dokumencików”.

UWAGA tu moŜliwa aktywność dodatkowa:

(CO) Debata nad sensem zmian przepisów określających warunki legitymowania.( PO CO): By uzmysłowić sobie znaczenie prawa, jego siły w kreowaniu wzorów i stylu postępowania tak pojedynczych ludzi jak i całych formacji oraz znaczenia prawa dla utrwalania lub podwaŜania podstaw demokratycznego państwa. (JAK) Debata nad znaczeniem zmian dotyczących warunków legitymowania obywateli. MnoŜna tu zastosować metodę Wstań i zajmij pozycję. Opis aktywności: Po jednej stronie prosimy, aby opowiedzieli się Ci, którzy uwaŜają, Ŝe wprowadzone zmiany przyczynią się do lepszej pracy policji i wzmocnienia państwa prawa, po drugiej ci, którzy uwaŜają, iŜ wręcz przeciwnie wprowadzone przepisy dają samowolę policji, a ta osłabia profesjonalizm tej formacji i grozi destabilizacja państwa prawa. Po środku i na linii między dwiema skrajnymi opcjami staja ci, którzy maja zdanie odrębne. KaŜdy ma prawo wypowiedzieć się. Argumenty wypowiadane mogą sprawiać, iŜ poszczególne osoby zmieniać będą zajmowane miejsce. Po ok. 5-8 min. Dziękujemy i podsumowujemy aktywność.

Materiały i Komentarz: Pytanie Czy zmiany wprowadzone w 2005 roku słuŜą efektywniejszej pracy policji, czy teŜ są

zagroŜeniem dla podstaw demokratycznego państwa i przyczyniają się do spadku

profesjonalizmu Policji

Dawniej [(§8 Rozp RM. Z 17 września 1990 r w sprawie trybu legitymowania... zniesione Rozp. Z dnia 8 lutego 2005 roku w sprawie sposobu postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień Policji oraz wzorów dokument stosowanych w tych sprawach ] policjant miał prawo legitymowania osób, gdy ustalenie ich toŜsamości było niezbędne do wyraźnie sprecyzowanych, Ŝe wykonywania czynności słuŜbowych w postaci legitymowania ma na celu w szczególności: 1) identyfikację osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia, 2) ustalenia świadków zdarzenia powodującego naruszenie bezpieczeństwa lub porządku publicznego, 3) wykonania polecenia wydanego przez sąd, prokuratora, organy administracji rządowej i samorządu terytorialnego, 4) identyfikację osób wskazanych przez pokrzywdzonych jako sprawców przestępstw lub wykroczeń, 5) poszukiwania osób zaginionych lub ukrywających przed organami ścigania albo wymiaru sprawiedliwości.. Powodem wylegitymowania nie mogły być, więc wyłącznie nasze piękne oczy lub ekstrawagancki wygląd. Obecnie natomiast przepisy, które weszły w Ŝycie Rozp. Z 8 lutego 2005, które następnie zmieniło rozporządzenie z 26 lipca 2005 roku nie precyzują powodów legitymowania



9

Na sposób przeprowadzania legitymowania przez Policję moŜna złoŜyć zaŜalenie do

miejscowo właściwego prokuratora (art.15ust7 Ustawy o Policji) .

Ad 4. Zgodne z prawem zachowanie w kontaktach z Policją w trakcie zatrzymania. (10 min.)

(CO) To ćwiczenie słuŜy poznaniu prawem przepisanych reguł kontaktów między obywatelem, a policjantem w trakcie zatrzymania.. (PO CO) Uczy wzorów właściwych kontaktów z policją. Pozwala zorientować się jak naleŜy zachowywać się w trakcie zatrzymania. Daje wiedzę o procedurze zaŜalenia na niewłaściwe zachowanie Policji w trakcie legitymowania. (JAK) Metoda – praca z kazusami. Praca z tekstem ustawy. Wzór kwestionariusza zatrzymania (a) Rozdajemy uczestnikom tekst kazusów (1min.). Prowadzący powinien zawczasu obmyślić jak podzielić klasę na grupy i jaką zasadę przyjąć

przy rozdzielaniu kazusów. Mamy tu trzy kazusy. Grupa powinna być podzielona na trzy

podgrupy. KaŜda z grup powinna otrzymać dodatkowe materiały pomocnicze w postaci

przepisu ułatwiającego udzielenie poprawnej odpowiedzi.

(b) Praca nad kazusami. (4 min.) Ta część zajęć ma w sposób interaktywny zapoznać uczestników z treścią przepisów

mówiących zarówno o uprawnieniach Policji, jak i uprawnieniach obywatela w razie

naruszenia przez Policję przysługujących jej uprawnień.

Kazus 1. Policja zatrzymała Piotra X , człowieka uderzająco podobnego do Emanuela Y pseudonim „Burak” znanego szefa gangu. Piotr X trafił do aresztu policyjnego gdzie spędził 2 godziny, po czym został wypuszczony gdyŜ Policja wyjaśniła nieporozumienie. Czy było to działanie zgodne z prawem ? Zgodnie z art. 244 kpk zatrzymać moŜna osobę podejrzaną, co do której zachodzi uzasadnione podejrzenie, Ŝe popełniła przestępstwo i zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby, albo zatarcia śladów przestępstwa, bądź nie moŜna ustalić jej toŜsamości. Art. 244§1 kpk (stan prawny na 1 września 2005) . Zatrzymanie przez Policję. Policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeŜeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, Ŝe popełniła ona przestępstwo, a zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia tej osoby, albo zatarcia śladów przestępstwa, bądź teŜ nie moŜna ustalić jej toŜsamości.

Policja ma obowiązek pouczyć zatrzymanego o przysługujących mu prawach i przyczynach zatrzymania oraz wysłuchać go. Art. 244§2 kpk (stan prawny na 1 września 2005) . Zatrzymanie przez Policję Zatrzymanego naleŜy natychmiast poinformować o przyczynach zatrzymania i o przysługujących mu prawach oraz wysłuchać go. Prawem zatrzymanego jest złoŜenie zaŜalenia na zatrzymanie do sądu, które wynika z kpk (art..246 § 1 kpk: Zatrzymanemu przysługuje zaŜalenie do sądu. W zaŜaleniu zatrzymany moŜe się domagać zbadania zasadności, legalności oraz prawidłowości jego zatrzymania.), a takŜe z art. 41 ust. 2 Konstytucji RP, który stanowi, Ŝe kaŜdy pozbawiony wolności nie na postawie wyroku sądowego ma prawo odwołania się do sądu w celu niezwłocznego



10

ustalenia legalności takiego pozbawienia. W zaŜaleniu zatrzymany moŜe kwestionować nie tylko zasadność i legalność lecz takŜe prawidłowość tego środka. ZaŜalenie wnosi się w terminie 7 dni, które liczy się od dnia zatrzymania, do sądu rejonowego. Zatrzymany ma takŜe prawo do niezwłocznego skontaktowania się z najbliŜszą osobą oraz z obrońcą (i do bezpośredniej z nim rozmowy), jednakŜe organ zatrzymujący moŜe zastrzec, Ŝe będzie obecny podczas takiego kontaktu, co wynika z art. 245 kpk. Informacje o w/w prawach zatrzymanego zawarte są w „Protokole Zatrzymania Osoby”

Kazus 2 Katarzyna F, podejrzana o popełnienie przestępstwa została zatrzymana w areszcie. Policja w toku swoich działań ustaliła juŜ po 6 godzinach od chwili zatrzymania, Ŝe Katarzyna F nie jest osobą poszukiwaną. Mimo to kobieta spędziła w areszcie w sumie 20 godziny. Czy Katarzyna F. moŜe się czegoś domagać od Policji ?

W przypadku niewątpliwie niesłusznego zatrzymania (a takŜe niesłusznego skazania i tymczasowego aresztowania) moŜemy domagać się odszkodowania. W tym celu musimy zgłosić nasze Ŝądanie do sądu okręgowego. Roszczenie to przedawnia się z upływem roku.

Rozdział 58 kodeksu postępowania karnego [kpk] Odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie. Art. 552. § 1. OskarŜonemu, który w wyniku wznowienia postępowania, kasacji lub stwierdzenia niewaŜności orzeczenia został uniewinniony lub skazany na łagodniejszą karę, słuŜy od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę oraz zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, wynikłe z wykonania względem niego w całości lub w części kary, której nie powinien był ponieść. § 4. Odszkodowanie i zadośćuczynienie przysługuje równieŜ w wypadku niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania lub zatrzymania. Art. 554. § 1. śądanie odszkodowania naleŜy zgłosić w sądzie okręgowym, w którego okręgu wydano orzeczenie w pierwszej instancji, a w wypadku określonym w art. 552 § 4 - w sądzie właściwym ze względu na miejsce, w którym nastąpiło zwolnienie tymczasowo aresztowanego lub zwolnienie zatrzymanego. § 2. Sąd okręgowy orzeka wyrokiem na rozprawie w składzie trzech sędziów; sprawy o odszkodowanie powinny być rozpoznawane w pierwszej kolejności; postępowanie wolne jest od kosztów. Art. 555. Roszczenia przewidziane w niniejszym rozdziale przedawniają się po upływie roku od daty uprawomocnienia się orzeczenia dającego podstawę do odszkodowania i zadośćuczynienia, w wypadku tymczasowego aresztowania - od daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, w razie zaś zatrzymania - od daty zwolnienia. Kazus 3 Policja zatrzymała w niedzielne popołudnie Joannę M, nauczycielkę. Kobieta nie była nigdy karana, a takŜe nie była w Ŝadnej prowadzonej przez Policję sprawie podejrzaną. Jedynym powodem zatrzymania była chęć dokuczenia kobiecie przez jednego z policjantów, który nie mógł znieść faktu, iŜ nauczycielka nie pozwoliła jego córce na przejście do następnej klasy (ze względu na słabe wyniki w nauce). Rozdział 58 kodeksu postępowania karnego [kpk] Odszkodowanie za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie. Art. 552. § 1. OskarŜonemu, który w wyniku wznowienia postępowania, kasacji lub stwierdzenia niewaŜności orzeczenia został uniewinniony lub skazany na łagodniejszą karę, słuŜy od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę oraz zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, wynikłe z wykonania względem niego w całości lub w części kary, której nie powinien był ponieść. § 4. Odszkodowanie i zadośćuczynienie przysługuje równieŜ w wypadku niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania lub zatrzymania. Art. 554. § 1. śądanie odszkodowania naleŜy zgłosić w sądzie okręgowym, w którego okręgu wydano orzeczenie w pierwszej instancji, a w wypadku określonym w art. 552 § 4 - w sądzie właściwym ze względu na miejsce, w którym nastąpiło zwolnienie tymczasowo aresztowanego lub zwolnienie zatrzymanego.



11

§ 2. Sąd okręgowy orzeka wyrokiem na rozprawie w składzie trzech sędziów; sprawy o odszkodowanie powinny być rozpoznawane w pierwszej kolejności; postępowanie wolne jest od kosztów. Art. 555. Roszczenia przewidziane w niniejszym rozdziale przedawniają się po upływie roku od daty uprawomocnienia się orzeczenia dającego podstawę do odszkodowania i zadośćuczynienia, w wypadku tymczasowego aresztowania - od daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, w razie zaś zatrzymania - od daty zwolnienia. (c ) Prezentacja kazusów i komentarz (10 min) Uczestnicy wykorzystując przepis ustawy komentują kazus. Tym samym uczą siebie i innych o

zasadach zatrzymania i przepisach dających procedury egzekwowania prawa w sytuacji

naruszenia prawa. Ad.4 (2) Zatrzymanie (Co): Przedstawiamy: Podstawy zatrzymania (Po co ) By uzmysłowić uczestnikom, Ŝe kpk nie jest jedyną podstawą zatrzymania. (Jak) przedstawiając i krótko omawiając tabelę Tabela jest pomysłu Pani Anny Młynarczyk. Studenci mogą ja rozbudować o dodatkowe

podstawy prawne zatrzymania.

Przykładowo wypełniona tabela Zatrzymanie na podstawie

Z jakiego powodu?

Jakie uprawnienia przysługują zatrzymanemu?

Max. czas zatrzymania

ZaŜalenie (do kogo, w ciągu jakiego czasu)

KPK art.244 i n. +rozporządzenie z 26 lipca 2005

Uzasadnione przypuszczenie, Ŝe podejrzany popełnił przestępstwo + obawa ukrycia się lub zacierania śladów lub ucieczki /+nie moŜna ustalić toŜsamości

-Informacja o przyczynach, przysługujących mu prawach -wysłuchanie -na Ŝądanie- kontakt z adwokatem -prawo do wypowiedzenia się na temat przyczyny zatrzymania -zawiadomienie wskazanej osoby najbliŜszej, pracodawcy, szkoły -kontakt z właściwym przedstawicielstwem dyplomatycznym lub urzędem konsularnym (dla cudzoziemców)

-72h -do sądu rejonowego miejsca zatrzymania lub prowadzenia postępowania; 7 dni

Ustawa o policji Jak w kpk + -osoby pozbawione wolności, które opuściły zakład na podstawie

Jak w kpk Jak w kpk - do miejscowo właściwego prokuratora



12

zezwolenia i wyznaczonym terminie nie powróciły do niego -osoby stwarzające w sposób oczywisty zagroŜenie dla Ŝycia, zdrowia lub mienia

Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi

-tylko w niezbędnych przypadkach w celu doprowadzenia do zakładu leczniczego

- -czas niezbędny do wykonania doprowadzenia do zakładu leczniczego

-

Ustawa o postępowaniu w sprawach Nieletnich

Nieletni, co do którego istnieje uzasadnione podejrzenie, Ŝe popełnił czyn karalny +uzasadniona obawa ukrycia się lub zatarcia śladów /+nie moŜna ustalić jego toŜsamości

-informacja o przyczynach zatrzymania i wszystkich przysługujących mu prawach

72h - sędzia rodzinny

Ad. 4 (3) Międzynarodowe regulacje prawne dotyczące uŜycia środków przymusu bezpośredniego broni palnej (Co) Przedstawiamy uczestnikom prawne regulacje uŜycia środków przymusu bezpośredniego oraz broni palnej (Po co) By zapoznać ich, jakimi warunkami obwarowane jest ich uŜycie (Jak) tabela i jej omówienie. Europejska konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności- art. 8

Kodeks postępowania funkcjonariuszy porządku prawnego-rezolucja 34/169 ZO NZ z 1979r- art.3

Podstawowe zasady uŜycia siły oraz broni palnej przez funkcjonariuszy porządku prawnego- rezolucja 45/121 ZO NZ z 1991r.

1. kaŜdy ma prawo do poszanowania jego Ŝycia prywatnego

2. ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa jest

Funkcjonariusze porządku prawnego mogą uŜyć siły wyłącznie w wypadku absolutnej konieczności i tylko w granicach niezbędnych do

Ust.2 rządy i instytucje porządku prawnego powinny wzbogacić katalog środków przymusu tak dalece, jak to moŜliwe i wyposaŜać funkcjonariuszy w róŜnego



13

dopuszczalna wyłącznie w przypadkach przewidzianych przez ustawę i koniecznych w demokratycznym społeczeństwie m. In. z uwagi na bezpieczeństwo i ochronę porządku

wypełnienia swego obowiązku

typu broń i amunicję, która pozwalałaby róŜnicować uŜycie siły Ust.4 funkcjonariusze porządku prawnego mogą uŜyć siły i broni palnej tylko wtedy, gdy inne środki okaŜą się nieskuteczne bądź gdy nie ma Ŝadnej nadziei na osiągnięcie zamierzonego celu Ust.5 naleŜy przy tym działać rozwaŜnie i proporcjonalnie do wagi przestępstwa, a takŜe minimalizować szkody i uszkodzenia ciała oraz szanować i chronić Ŝycie ludzkie Ust. 7 samowolne lub nadmierne uŜycie siły podlega karze jako przestępstwo pospolite

Ad. 5 Dyskusja nt. granic uprawnień Policji metodą PRES (min.10) (Co) Ta aktywność ma na celu wypracowanie pozycji na temat pracownikom (PO CO) W celu lepszego zrozumienia obowiązków jakie ciąŜą na Policji. (JAK) Metoda: Dyskusja metodą PRES Dyskusja, – Kiedy Policja ma prawo zatrzymania osób stwarzających zagroŜenie dla Ŝycia lub zdrowia ludzkiego. Dyskusja to sztuka wyraŜania swojego zdania, argumentacji i trening szacunku dla przekonań innych. Powinna uczyć dyscypliny formułowania myśli i dyscypliny czasowe. Temat dyskusji musi być dobrze dobrany, tak, by wywoływał emocje. Dla ich kontroli dobrze jest zaproponować uczestnikom posługiwanie się w trakcie dyskusji formułą PRES. Jest to rodzaj dyskusji wolnej, kiedy wszyscy na równych prawach biorą w niej udział, respektując jedynie limity czasu dla jednej wypowiedzi1. Przykład zastosowania metody PRES P – punkt widzenia R - racje, przemawiające za moim punktem widzenia E – exemplum, przykład S – Suma sumarum – podsumowanie

[Np. (1) Moim zdaniem rozwydrzeni kibice stanowią zagroŜenie dla ludności. W tłumie, ludzie kierują się, bowiem emocjami, a nie rozsądkiem. Przykładem niech będzie, to, co działo się po ostatnim meczu Legii – kaŜdy słyszał i widział tłukące się szkło i wybijane szyby. To najlepszy dowód, Ŝe rozwydrzeni kibice w tłumie stanowią zagroŜenie dla ludności. 1 Patrz takŜe: Taraszkiewicz, M. (1998) Jak uczyć lepiej? Czyli refleksyjny praktyk w działaniu. Warszawa 1998 Wydawnictwo CODN:99 i n.



14

(2) Moim zdaniem hałaśliwi kibice nikomu nie szkodzą. MłodzieŜ moŜe, a nawet musi się wyszumieć, ale od hałasu moŜe i spuchły komuś uszy, ale to nic groźnego. Przykładem niech będą grupy kibiców spokojnie eskortowane przez Policję – śpiewające głośno, ale nawet ładnie. Dlatego teŜ nie przesadzajmy, robienie hałasu, to nie powód, by uznawać, Ŝe hałaśliwi kibice są groźni.

(3) Nie mam jeszcze wyrobionego zdania czy kibice są groźni, czy nie groźni. Racji za jednym i drogim stanowiskiem jest wiele. Doświadczenie uczy, Ŝe nie wszyscy kibice i nie zawsze zachowują się agresywnie. Dlatego teŜ trudno mi obecnie zdecydować, czy kibice są, czy nie są groźni. Itd., itd., moŜliwości są niemal nieskończone] (a) Wprowadzenie do dyskusji. (1 min.) Przedstawiamy poniŜszą sytuację

Dyskusja, – Kiedy Policja ma prawo zatrzymania osób stwarzających zagroŜenie dla Ŝycia lub zdrowia ludzkiego

Wyobraźmy sobie sytuację. Rozzłoszczeni górnicy rządowymi propozycjami w kwestii ich zarobków maszerują ulicami Warszawy, wykrzykują hasła antyrządowe, mają z sobą flagi i transparenty, ale oprócz tego część z nich jest pod wpływem alkoholu. Gdy zbliŜają się pod Sejm napotykają na barierki i kordon Policji. Górnicy czekają, aŜ wyjdzie do nich marszałek Sejmu, by porozmawiać na temat zmian, które proponuje Sejm. Pojawia się jednak wicemarszałek, górnicy zaczynają gwizdać i krzyczeć obraźliwe hasła w jego kierunku. Wicemarszałek informuje, Ŝe zmiany te są konieczne. Zdesperowani górnicy zapalają race i rzucają nimi w stronę Policji, później zaczynają rzucać jajkami, a na końcu kamieniami. Policja przystępuje do tłumienia zamieszek, ale górnicy stają się coraz bardziej agresywni. Policja uŜywa broni na gumowe naboje, w wyniku czego kilku górników zostaje rannych, a jeden cięŜko ranny. Policja uŜyła teŜ gazu łzawiącego (ucierpieli niewinni przechodnie) i pałek. Czy Policja musiała uŜyć takich środków ? Czy Policja moŜe zatrzymać górników ?

(b) Przeprowadzamy dyskusję (9min) Nauczyciel/ka rozdaje kartki w dwóch kolorach wszystkim uczestnikom. Np. czerwone

oznaczają –zdecydowanie TAK, zielone – zdecydowanie NIIE. Uczestnicy proszeni są o

zajęcie stanowiska przez podniesienie kartki. Liczymy ilość kartek kaŜdego koloru. Następnie

na przemian prosimy uczniów o wypowiedzi metodą PRES. Na koniec ponownie prosimy o

podniesienie kartek. Podliczamy. Sprawdzamy, jak pod wpływem dyskusji zmienił się rozkład

zajętej pozycji. Komentujemy wynik.

Przeprowadzona dyskusja dotyczy oczekiwań słuchaczy względem Policji; moŜliwe inne pytania do dyskusji:

1) Czy Policja stoi ponad prawem?

2) Jakie są granice działania Policji?

3) Jak daleko Policja moŜe ingerować w Naszą prywatność?

4) Czy Policja pełni słuŜebną rolę wobec społeczeństwa?

5) Czy Policja w swoich działaniach jest bezkarna?

Reguły : kaŜdy słuchacz ma głos i moŜe przedstawić jeden argument.

Ad. 6 Uprawnienia StraŜy Miejskiej, Policji w ruchu drogowym, StraŜy Ochrony Kolei i kontrolerów biletów. (15 min.)



15

(CO) Ta aktywność ma na celu wskazanie na przewidziane prawem uprawnienia wyŜej wymienionych słuŜb. (PO CO) Jest to potrzebne dla ustalenia wynikających z ustaw uprawnień tych słuŜb. Robimy to, by zapoznać się z przewidzianymi prawem uprawnieniami i uświadomić uczestnikom, jakie mają prawa i obowiązki w kontaktach z tymi słuŜbami. (JAK) Metoda: Puzzle. (a) Rozdajemy uczestnikom puzzle (1min.). Dzielimy klasę na grupy i kaŜdej z grup wręczamy fragmenty ustaw, które dotyczą uprawnień wyŜej wymienionych słuŜb. Fragmenty są pomieszane i celem uczestników jest w miarę posiadanej przez nich wiedzy dopasować uprawnienia do określonej słuŜby. (b) Praca nad puzzlami (5 min.). Ta część zajęć ma w sposób interaktywny zapoznać uczestników z treścią przepisów

mówiących zarówno o uprawnieniach StraŜy Miejskiej, Policji w ruchu drogowym, SOK i

kontrolerów biletów, jak i uprawnieniach obywatela w razie naruszenia przez te słuŜby

przysługujących im uprawnień.

Uprawnienia kontrolerów biletów na podstawie ustawy prawo przewozowe z dnia 15 listopada 1984 r. (Dz. U. 2000.50.601) Rozdział 2 Przewóz osób i przesyłek bagaŜowych Art. 33a 4. Przewoźnik lub osoba przez niego upowaŜniona ma prawo: 1) w razie odmowy zapłacenia naleŜności - Ŝądać okazania dokumentu umoŜliwiającego stwierdzenie toŜsamości podróŜnego, 2) w razie odmowy zapłacenia naleŜności i niemoŜności ustalenia toŜsamości podróŜnego - zwrócić się do funkcjonariusza Policji i innych organów porządkowych, które mają, zgodnie z przepisami prawa, uprawnienia do ustalania toŜsamości osób, o podjęcie czynności zmierzających do ustalenia toŜsamości podróŜnego, 3) w razie uzasadnionego podejrzenia, Ŝe dokument przewozu albo dokument uprawniający do przejazdu bezpłatnego lub ulgowego jest podrobiony lub przerobiony - zatrzymać dokument za pokwitowaniem oraz przesłać go prokuratorowi lub Policji, z powiadomieniem wystawcy dokumentu. Uprawnienia StraŜy Ochrony Kolei na podstawie ustawy o transporcie kolejowym z dnia 28 marca 2003 r. (Dz. U. 2003.86.789) Rozdział 10 Ochrona porządku na obszarze kolejowym Art. 60 2. Wykonując swoje zadania, funkcjonariusz straŜy ochrony kolei ma prawo do: 1) legitymowania osób podejrzanych o popełnienie przestępstwa lub wykroczenia, jak równieŜ świadków przestępstwa lub wykroczenia, w celu ustalenia ich toŜsamości; 2) ujęcia, w celu niezwłocznego doprowadzenia do najbliŜszej jednostki Policji, osób, w stosunku do których zachodzi uzasadniona potrzeba podjęcia czynności wykraczających poza uprawnienia straŜy ochrony kolei; 3) zatrzymywania i kontroli pojazdu drogowego poruszającego się na obszarze kolejowym i przyległym pasie gruntu w przypadku uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa lub wykroczenia przy uŜyciu tego pojazdu; 4) nakładania grzywien, w drodze mandatu karnego, na zasadach określonych w Kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia; 5) przeprowadzania czynności wyjaśniających, występowania do sądu z wnioskiem o



16

ukaranie, oskarŜania przed sądem i wnoszenia środków odwoławczych w trybie określonym w Kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia; 6) stosowania środków przymusu bezpośredniego: siły fizycznej w postaci chwytów obezwładniających oraz podobnych technik obrony, miotacza gazowego, pałki słuŜbowej, kajdanek i psa słuŜbowego. 3. Na sposób przeprowadzenia czynności, o których mowa w ust. 2 pkt 1-3 i 6, przysługuje zaŜalenie do miejscowo właściwego prokuratora w trybie przepisów Kodeksu postępowania karnego. 4. Funkcjonariusz straŜy ochrony kolei moŜe stosować środki przymusu bezpośredniego wobec osób uniemoŜliwiających wykonywanie przez niego zadań określonych w ust. 1. 5. Zastosowanie przez funkcjonariusza straŜy ochrony kolei środków przymusu bezpośredniego powinno odpowiadać potrzebom wynikającym z istniejącej sytuacji i zmierzać do podporządkowania się osoby wydanym poleceniom. 6. JeŜeli zastosowanie środków przymusu bezpośredniego, określonych w ust. 2 pkt 6, jest niewystarczające, funkcjonariusz ma prawo uŜycia broni palnej: 1) w celu odparcia bezpośredniego, bezprawnego zamachu na Ŝycie własne lub innej osoby; 2) przeciwko osobie, która wezwana do natychmiastowego porzucenia broni lub niebezpiecznego narzędzia, nie zastosuje się do tego wezwania, a jej zachowanie wskazuje na bezpośredni zamiar ich uŜycia przeciwko funkcjonariuszowi lub innej osobie; 3) przeciwko osobie, która usiłuje przemocą odebrać broń funkcjonariuszowi; 4) w celu odparcia zamachu na mienie, znajdujące się na obszarze kolejowym, stwarzającego jednocześnie bezpośrednie zagroŜenie dla Ŝycia lub zdrowia ludzi; 5) w celu odparcia bezpośredniego, bezprawnego zamachu na obiekty i urządzenia znajdujące się na obszarze kolejowym, których uszkodzenie lub unieruchomienie mogłoby spowodować bezpośrednie niebezpieczeństwo dla Ŝycia podróŜnych lub katastrofę kolejową; 6) w celu udaremnienia ucieczki sprawcy zamachu określonego w pkt 1-5. 7. UŜycie broni palnej powinno następować w sposób wyrządzający moŜliwie najmniejszą szkodę osobie, przeciwko której uŜyto broni, i nie moŜe zmierzać do pozbawienia jej Ŝycia, a takŜe naraŜać innych osób na niebezpieczeństwo utraty Ŝycia lub zdrowia. 8. Do wykonywania przez funkcjonariusza straŜy ochrony kolei czynności, o których mowa w ust. 2 pkt 1, 2 i 6 oraz w ust. 4-7, stosuje się odpowiednio przepisy o Policji. Uprawnienia Policji w ruchu drogowym na podstawie ustawy prawo o ruchu drogowym z dnia 20 czerwca 1997 r. (Dz. U. 2005.108.908) Dział V Kontrola ruchu drogowego Rozdział 1 Uprawnienia Policji Art. 129 2. Policjant, w związku z wykonywaniem czynności określonych w ust. 1, jest uprawniony do: 1) legitymowania uczestnika ruchu i wydawania mu wiąŜących poleceń co do sposobu korzystania z drogi lub uŜywania pojazdu; 2) sprawdzania dokumentów wymaganych w związku z kierowaniem pojazdem i jego



17

uŜywaniem, zaświadczenie, o którym mowa w art. 95a ust. 1 pkt 2, a takŜe dokumentu stwierdzającego zawarcie umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu lub stwierdzającego opłacenie składki tego ubezpieczenia; 3) Ŝądania poddania się przez kierującego pojazdem lub przez inną osobę, w stosunku do której zachodzi uzasadnione podejrzenie, Ŝe mogła kierować pojazdem, badaniu w celu ustalenia zawartości w organizmie alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu; 4) sprawdzania stanu technicznego, wyposaŜenia, ładunku, wymiarów, masy lub nacisku osi pojazdu znajdującego się na drodze; 5) sprawdzania zapisów urządzenia rejestrującego samoczynnie prędkość jazdy, czas jazdy oraz postoju; 6) zatrzymania, w przypadkach przewidzianych w ustawie, dokumentów stwierdzających uprawnienie do kierowania pojazdem lub jego uŜywania oraz karty kierowcy w przypadkach przewidzianych w art. 14 ust. 4 lit. c rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 z dnia 20 grudnia 1985 r. w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym (Dz. Urz. WE L 370 z 31.12.1985, str. 8 oraz Dz. Urz. WE L 274 z 9.10.1998, str. 1) zmienionego rozporządzeniem Rady (WE) nr 2135/98 z dnia 24 września 1998 r. zmieniającym rozporządzenie Rady (EWG) nr 3821/85 w sprawie urządzeń rejestrujących stosowanych w transporcie drogowym oraz dyrektywę nr 88/599/EWG dotyczącą stosowania rozporządzeń Rady (EWG) nr 3820/85 i Rady (EWG) nr 3821/85 (Dz. Urz. WE L 274 z 09.10.1998, str. 1);. 7) wydawania poleceń: a) osobie, która spowodowała przeszkodę utrudniającą ruch drogowy lub zagraŜającą jego bezpieczeństwu, albo osobie odpowiedzialnej za utrzymanie drogi, b) kontrolowanemu uczestnikowi ruchu - co do sposobu jego zachowania; 8) uniemoŜliwienia: a) kierowania pojazdem osobie znajdującej się w stanie nietrzeźwości lub w stanie po uŜyciu alkoholu albo środka działającego podobnie do alkoholu, b) korzystania z pojazdu, którego stan techniczny, ładunek, masa lub nacisk osi zagraŜają bezpieczeństwu lub porządkowi ruchu, powodują uszkodzenie drogi albo naruszają wymagania ochrony środowiska, c) korzystania z pojazdu, jeŜeli kierujący nim nie okazał dokumentu stwierdzającego zawarcie umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu lub stwierdzającego opłacenie składki tego ubezpieczenia, d) kierowania pojazdem przez osobę nieposiadającą wymaganych dokumentów uprawniających do kierowania lub uŜywania pojazdu; 9) uŜywania przyrządów kontrolno-pomiarowych, a w szczególności do badania pojazdu, określania jego masy, nacisku osi lub prędkości, stwierdzania naruszenia wymagań ochrony środowiska oraz do stwierdzania stanu trzeźwości kierującego; 10) usuwania lub przemieszczania pojazdu w przypadkach, o których mowa w art. 130a ust. 1-3; 11) kontroli przewozu drogowego towarów niebezpiecznych oraz wymagań związanych z tym przewozem; 12) uŜywania urządzeń nagłaśniających, sygnalizacyjnych lub świetlnych, słuŜących do wydawania wiąŜących poleceń uczestnikowi ruchu; 13) występowania w uzasadnionym przypadku z wnioskiem o ocenę stanu zdrowia kierującego pojazdem; 14) pilotowania pojazdów, których wymiary, masa lub naciski osi przekraczają określone wielkości; pilotowanie wykonywane jest za opłatą ponoszoną przez właściciela lub posiadacza pojazdu.



18

Uprawnienia StraŜy Miejskiej na podstawie ustawy o straŜach gminnych z dnia 29 sierpnia 1997 r. (Dz. U. 1997.123.779) Rozdział 2 Organizacja, zadania i zakres uprawnień straŜy Art. 12 1. StraŜnik wykonując zadania, o których mowa w art. 10 i 11, ma prawo do: 1) udzielania pouczeń, 2) legitymowania osób w uzasadnionych przypadkach w celu ustalenia ich toŜsamości, 3) ujęcia osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagroŜenie dla Ŝycia lub zdrowia ludzkiego, a takŜe dla mienia i niezwłocznego doprowadzenia do najbliŜszej jednostki Policji, 4) nakładania grzywien w postępowaniu mandatowym za wykroczenia określone w trybie przewidzianym przepisami o postępowaniu w sprawach o wykroczenia, 5) dokonywania czynności wyjaśniających, kierowania wniosków o ukaranie do sądu, oskarŜania przed sądem i wnoszenia środków odwoławczych - w trybie i zakresie określonych w Kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia, 6) usuwania pojazdów i ich unieruchamiania przez blokowanie kół w przypadkach, zakresie i trybie określonych w przepisach o ruchu drogowym, 7) wydawania poleceń, 8) Ŝądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych i samorządowych, 9) zwracania się, w nagłych przypadkach, o pomoc do jednostek gospodarczych, prowadzących działalność w zakresie uŜyteczności publicznej oraz organizacji społecznych, jak równieŜ do kaŜdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy na zasadach określonych w ustawie o Policji, 10) obserwowania i rejestrowania przy uŜyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych. (c) Prezentacja puzzli i komentarz (10 min) Sprawdzamy wspólnie z cała klasą poprawność przyporządkowań uprawnień do określonych

słuŜb. Gdy występują błędy lub jakieś kontrowersje dotyczące prawidłowości

przyporządkowań prezentujemy uczestnikom teksty ustaw by mogli juŜ na podstawie ich

porównać swoje przyporządkowania. W ten sposób uczestnicy uczą siebie samych i innych o podstawowych uprawnieniach i obowiązkach kontrolerów biletów, Policji w ruchu

drogowym, SOK i StraŜy Miejskiej.

SPRAWDZENIE

(1) Dyskusja na temat artykułu Piotra Pytlakowskiego – Pajacyki na Komendzie . Polityka Nr 5/2005: 86-88 Za i przeciw informowania zwierzchników Policji o naruszeniach obowiązków słuŜbowych i naruszeniach prawa policjantów. (2) Quiz. Pytania i Odpowiedzi.

1. Czy policjant w kaŜdej sytuacji moŜe nas wylegitymować?

MoŜe? Jak najbardziej! Policjant w kaŜdej sytuacji moŜe cię wylegitymować. Np. Ŝeby sprawdzić, czy nie jesteś poszukiwany. Ale: powinien przedstawić się ze stopnia, imienia, nazwiska, na wyraźne Ŝądanie powinien takŜe pokazać legitymację

2. Czy do legitymowania potrzebny jest obowiązkowo dowód osobisty?



19

Nie! Nie istnieje przecieŜ obowiązek noszenia ze sobą dowodu osobistego. Wystarczy, Ŝe mamy przy sobie inny dokument ze zdjęciem i adresem zamieszkania, a stróŜ prawa nie będzie sądził, Ŝe jest on np. fałszywy, to teŜ moŜe go przyjąć. Nasze dane funkcjonariusze mogą ustalić takŜe na podstawie oświadczeń osób juŜ wylegitymowanych, ale nie będą dzwonić na podany przez nas numer, aby ustalić naszą toŜsamość (tak było w Rozp. Z lutego 2005 zostało zniesione rozp. Z lipca 2005 r.)

3. Czy policjant moŜe uŜyć siły i pałki policyjnej? Policjant moŜe uŜyć pałki podczas odpierania czynnej napaści, czynnego oporu i w trakcie przeciwdziałania niszczeniu mienia (malowanie sprayem przystanku, wybicie szyby samochodu). O ile oczywiście sprawcy nie reagują na upomnienia. Policjant uŜywa gazu w tych samych sytuacjach oraz takŜe podczas pościgu za osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa i podczas udaremniania ucieczki skazanego, tymczasowo aresztowanego bądź zatrzymanego przestępcy. Z kolei kajdanek moŜe uŜyć, by udaremnić ucieczkę osoby skazanej, tymczasowo aresztowanej lub zatrzymanej oraz by zapobiec czynnej napaści lub w trakcie czynnego oporu osoby skazanej, tymczasowo aresztowanej lub zatrzymanej.

4. Czy policjant moŜe do nas strzelać? Policjant moŜe uŜyć broni palnej tylko wtedy, gdy inne środki są niewystarczające lub ich zastosowanie nie jest moŜliwe. Przed uŜyciem broni policjant musi najpierw krzyknąć: "policja!". Następnie musi wezwać osobę do zachowania zgodnego z prawem (np. rzucenia broni, zaniechania ucieczki itp.). Gdy to nie pomoŜe, musi krzyknąć: "stój, bo strzelam", a jeśli i to nic nie da, strzelić w powietrze. Po tym wszystkim moŜe strzelić tak, by obezwładnić osobę. W sytuacjach szczególnego zagroŜenia (np. bandzior stoi naprzeciwko policjanta i celuje w niego) funkcjonariusz moŜe zrezygnować z tej długiej procedury i po okrzyku "policja"- strzelać.

5. Czy Policjant moŜe zatrzymać nasze auto ? Na terenie zabudowanym do kontroli moŜe zatrzymać cię zarówno umundurowany jak i nieumundurowany policjant. W dzień policjant w mundurze, by nas zatrzymać, ma obowiązek zamachać lizakiem lub ręką, nocą natomiast latarką z czerwonym światłem. I uwaga! Nie musi stać przy radiowozie. Nieumundurowany funkcjonariusz moŜe zatrzymywać tylko lizakiem (za dnia), nocą zaś latarką z czerwonym światłem. TeŜ nie musi stać przy radiowozie, ale od razu po zatrzymaniu pokazać swoją legitymację. Z kolei na terenie niezabudowanym do kontroli moŜe zatrzymać cię wyłącznie policjant w mundurze. Sygnał do zatrzymania moŜe ci dać równieŜ poprzez krótkie włączenie niebieskiego koguta razem z sygnałem dźwiękowym w radiowozie. Nie musi stać przy radiowozie, ale np. przy zwykłym samochodzie osobowym - waŜne, Ŝeby miał mundur! Pamiętaj, jeśli poza obszarem zabudowanym będzie próbował do kontroli zatrzymać cię podejrzany osobnik (bez munduru), w cywilnym aucie lub takim, które jedynie przypomina radiowóz, to w Ŝadnym wypadku nie zatrzymuj się! To moŜe być bandzior. W takiej sytuacji natychmiast powiadom telefonicznie policję i jedź do miejsca, gdzie jest duŜo ludzi lub na komisariat.

PODSUMOWANIE (Co) Podsumowujemy najwaŜniejsze elementy po to, by zwrócić uwagę na to, Ŝe Policja nie jest bezkarna (Po co ) By raz jeszcze przypomnieć sobie o podstawach odpowiedzialności Policji (Jak) Mini wykład i plansze.



20

Przypominamy, Ŝe Policja nie jest bezkarna. Ponosi odpowiedzialność: (1) Policjant, który postępuje niezgodnie z przepisami Ustawy i Policji ponosi odpowiedzialność dyscyplinarną. (patrz art. 132 i n. Ustawy o Policji ). Na działania Policji moŜemy napisać skargę. Zgodnie z art. 14.3 Ustawy o Policji Policja jest zobowiązana w toku wykonywania czynności słuŜbowych respektować godność ludzką oraz przestrzegać i chronić praw człowieka. Art. 15.7 Ustawy o policji mówi o prawie zaŜalenia do miejscowej prokuratury na działania policji podjęte w trakcie legitymowania.

(1a) MoŜemy zawsze zwrócić się (równieŜ ze skargą) drogą telefoniczną, mailową lub pisemną do rzecznika prasowego, który skontaktuje się w sprawie przez nas przedstawianej:

Rzecznikiem prasowym Komendanty Stołecznej Policji jest nadkom. dr Mariusz Sokołowski Zespół Prasowy KSP udziela informacji pod numerem stacjonarnym:

• od poniedziałku do piątku w godzinach 8.00 - 16.00 • w soboty od 9.00 do 10.00 • niedzielę i święta od 17.00 do 18.00

W szczególnych sytuacjach są dostępni pod dyŜurnym numerem komórkowym. telefon: (0-22) 603-76-76; (0-22) 603-66-52 ;faks: (0-22) 603-60-04; (0-22) 826-58-44 tel. komórkowy: 0- 602-339-899 [email protected] (2) Policjant, który popełni przestępstwo ponosi odpowiedzialność karną. Przepisów o przedawnieniu z art. 101-103 kk nie stosuje się do umyślnego przestępstwa: zabójstwa, cięŜkiego uszkodzenia ciała, cięŜkiego uszczerbku na zdrowiu lub pozbawienia wolności łączonego ze szczególnym udręczeniem, popełnionego przez funkcjonariusza publicznego w związku z pełnieniem obowiązków słuŜbowych (art. 105§2 kk) . (3) JeŜeli wskutek działań Policji wyrządzona zostanie szkoda Policjant ponosi takŜe odpowiedzialność cywilną (Patrz czyny niedozwolone i odpowiedzialność za szkodę wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej – art. 417 kc; oraz szkoda na osobie wyrządzona przez zgodne z prawem działania władzy publicznej – art. 417.2 kc)

MATERIAŁY

- Ustawa o Policji z dnia 06.04.1990 r. (Dz.U. nr 30 poz. 179 z późn. zm.); - Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17.09.1990 r. w sprawie określenia przypadków oraz

warunków i sposobów uŜycia przez policjantów środków przymusu bezpośredniego (Dz.U. nr.70 poz. 410)

- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 lipca 2005 roku w sprawie sposobu postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów. Dz.U nr 141 poz. 1186.

- Ustawa o policji z 6 kwietnia 1990 (Dz. U. nr 30, poz.179) - Ustawa o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi z 26 października

1982 (Dz. U. Nr35, poz.230) - Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich z 26 października 1982 (Dz. U. Nr35, poz.228) - Konstytucja RP, Kpk, K.c - Płatek. M, Bojarski, Ł. (1999) Z Prawem na Ty. Zakamycze. Kraków: 173-189. Rozdz. X:

Konkurenci Anioła StróŜa, czyli Prawa Obywatela Wobec Policji. - Pytlakowski, Piotr (2005) Pajacyki na komendzie. Polityka nr 5, 5 lutego 2005: 86-

88.Borowiec Piotr – Pamiętaj Policja nie moŜe wszystkiego. Fakt - Fakt (380) 17/05 (21.01.2005) z działu EKONOMIA str.16.

-



21

Aneks 1.

Materiał Źródłowy

MłodzieŜ widzi w policjantach agresorów, a nie stróŜów prawa

Warszawska policja ściga blokersów, kiboli, bandziorów, ale najczęściej dopada zwykłych nastolatków. Legitymuje, zatrzymuje, czasem bije albo tylko upokarza. Poprawia sobie statystykę, ale psuje opinię.

Piotr Pytlakowski

Scenka przed pomnikiem Jana Matejki na ul. Puławskiej w Warszawie. Dwóch policjantów legitymuje dwóch, na oko 13-letnich, chłopców. W pewnym momencie, jak na rozkaz, dzieciaki klękają przed funkcjonariuszami, a ci zaśmiewają się do rozpuku. Przechodzeń, którego zaniepokoiła sytuacja i próbuje dowiedzieć się, czemu patrol tak traktuje nieletnich, słyszy: - Proszę odejść, bo za utrudnianie interwencji będziemy zmuszeni pana zatrzymać.

17-letni Tadeusz, ofiara działań prewencyjnych, do dzisiaj nie moŜe otrząsnąć się z traumy, bo na komendzie rozebrano go do naga i zmuszano do robienia tzw. pajacyków (podskoki na szeroko rozwartych nogach). Alka i Piotrek, 15-latki, na komisariat trafili w kajdankach, a dziewczynka dowiedziała się, Ŝe jest "małą suką" i "zostanie zajebana".

15-letniego Roberta policjanci schwytali przed domem. Podpadł za drobiazg - nie miał legitymacji szkolnej. Pół dnia spędził na komendzie, zanim policjanci zdecydowali się zawiadomić jego matkę. - W naszej klasie - opowiada Robert, uczeń gimnazjum - juŜ nie uchował się nikt, kogo choć raz by nie pobił, nie upokorzył albo przynajmniej nie spisał jakiś gliniarz.

Na murach pojawia się coraz więcej haseł typu "HWDP" i "Jebać policję". JuŜ nie wypisują ich młodzi kryminaliści, ale zwykłe nastolatki. To nawet nie jest wyraz pokoleniowego buntu czy modnej swego czasu niechęci do pana władzy, ale przemyślana deklaracja wynikająca z własnych doświadczeń.

MłodzieŜ nie dostrzega w policjantach stróŜów bezpieczeństwa, ale agresorów, często gorszych niŜ dranie, którzy w ciemnych zaułkach ograbiają dzieciaki z telefonów komórkowych.

Czy Ŝyczysz sobie księdza? Tadeusz, licealista z dobrego domu (mama psycholog, tata waŜny urzędnik), w planie matura i uniwerek, na co dzień boryka się z szarą rzeczywistością. Na warszawskim osiedlu Gocław szarość miewa róŜne odcienie. Kiedy człowieka kroją (czytaj: okradają), szarość jest szczególnie podła. Na Gocławiu kroją często, a do tego bezkarnie. Kompletna depresja dopada człowieka, którego skroili raz, potem drugi, bywa, Ŝe i trzeci. MoŜna nauczyć się z tym Ŝyć. MoŜna wyrobić w sobie instynkt przetrwania. Tędy nie chodzi się rano, tamtędy wieczorem, a obok tego sklepu nie chodzi się ani rano, ani wieczorem. Chodzić trzeba czujnie. Rozglądać się, rozpoznawać potencjalnego wroga, a kiedy dostrzeŜe się go w pobliŜu, od razu w długą. Biec i nie patrzeć. Do klatki, do windy, do mieszkania, drzwi zatrzasnąć. Tadeusz (dwa razy pobity, raz okradziony) opanował juŜ sztukę przetrwania na Gocławiu, ale nie przewidział, Ŝe zagroŜenie moŜe przyjść z najmniej spodziewanej strony. Umówił się przed szkołą z kolegami. Koledzy schodzili się powoli, jak zwykle któryś się spóźniał, inny pomylił miejsce zbiórki. Kiedy juŜ wreszcie cała siódemka była w komplecie, podjechało kilka radiowozów. Policjanci w czarnych mundurach (tzw. słuŜba patrolowo-interwencyjna) bez zbędnych ceregieli załadowali młodych i powieźli w nieznane. Później wyjaśniło się, Ŝe uznali, iŜ chłopcy są uczestnikami ustawki kibicowskiej (umówionej walki między kibicami rywalizujących ze sobą klubów piłkarskich). Podobno doszło w okolicy do rozróby z udziałem miłośników Legii i Polonii. Ale nastolatki schwytani przed szkołą kibicami nie byli, Ŝadnych klubowych atrybutów (szalików, czapek) nie posiadali. Policjanci po prostu poszli na skróty, po co szukać niebezpiecznych kiboli, skoro ma się pod ręką siedmiu małolatów, którym moŜna wmówić



22

wszystko. śe przed chwilą brali udział w bójce, a w najgorszym razie, Ŝe handlują narkotykami lub na pewno mieli je przy sobie, tylko gdzieś sprytnie schowali. Nastolatków przewieziono do praskiej komendy na ul. Grenadierów. Tam poddano ich obróbce. Kolejno wprowadzani do pokoju pełnego policjantów musieli karnie wykonywać polecenia: rozbierz się, rozstaw nogi, podskakuj, wypnij się. KaŜda próba sprzeciwu to cios pałką po grzbiecie i pośladkach. Dobrze zadane uderzenie nie zostawia śladów. Chłopcy rozebrani do naga stojąc przed rozbawionymi funkcjonariuszami mieli poczucie odarcia z godności, kompletnego poniŜenia. Tadeusz rozebrał się szybko, nie chciał zaliczyć ścieŜki zdrowia. Policjanci głośno oceniali jego wygląd, zaśmiewali się na widok przyrodzenia chłopca. Ten ze wstydu i bezsilności aŜ się popłakał. Jeden z mundurowych wsunął na dłonie rękawiczki, spytał Tadeusza, czy Ŝyczy sobie księdza. 17-latek przeraził się. Znalazł się w sytuacji, w której wszystko było moŜliwe, ten ksiądz, te rękawiczki - pomyślał, Ŝe przecieŜ mogą go zmaltretować, a nawet zabić. Zdarzały się juŜ takie rzeczy. Ale tym razem skończyło się łagodnie. Chłopcom wreszcie pozwolono się ubrać, zawiadomiono rodziców, Ŝe mogą swoje pociechy odebrać z komendy. Jednej z matek oświadczono, Ŝeby nie myślała nawet o składaniu skargi, bo wtedy okaŜe się, Ŝe przy młodych znaleziono narkotyki i będzie z tego niezły pasztet. - PrzecieŜ ci policjanci popełnili ewidentne przestępstwo, znęcali się, poniŜali - ocenia mama Tadeusza. Skargi jednak nie złoŜyła. - Policja by wszystkiemu zaprzeczyła, stwierdzono by, Ŝe to Tadek narozrabiał, powiadomiono by szkołę, moŜe sąd dla nieletnich. I to on miałby kleks na opinii, a nie jego dręczyciele. Problem Tadeusza polega na utracie wiary w to, Ŝe policjanci działają dla słusznej sprawy. Kiedy on padał ofiarą młodych przestępców i wraz z mamą składał na komisariacie doniesienie, dawano do zrozumienia, Ŝe sprawa jest beznadziejna, nie ma szans na schwytanie sprawców. Za to nadzwyczaj łatwo przyszło policjantom schwytanie i poniŜenie jego, chociaŜ nic nikomu nie ukradł i nawet nic nie zbroił. Ty ich albo oni ciebie

Szef Komendy Rejonowej Policji przy ul. Grenadierów (Praga Południe) Jacek Wojciechowski przyznaje, Ŝe któregoś wieczoru na początku grudnia do jego placówki zwoŜono z okolicy duŜą ilość młodzieŜy. Powodem były walki kibiców, szukano podejrzanych. Wśród zatrzymanych było teŜ siedmiu młodych ludzi z Gocławia. Z raportów słuŜbowych wynikało, Ŝe osoby te przewieziono na komendę, a następnie zwolniono, bo nie stwierdzono, aby miały związek z zamieszkami. - Nigdzie nie odnotowano, aby tym młodym nakazywano się rozbierać i Ŝe wobec nich przeprowadzano jakieś inne czynności. Nie miałem teŜ później skarg od rodziców. Ale to wcale nie oznacza, Ŝe takie zdarzenie nie miało miejsca. Wiem przecieŜ, Ŝe takie rzeczy się zdarzają. W raporcie pisanym po odbytej słuŜbie policjant operuje skrótem: zatrzymano - zwolniono, sprawca - ofiara, podejrzany - niewinny. Nie ma tam miejsca na niuanse. śaden funkcjonariusz nie wyzna na piśmie, Ŝe kazał się zatrzymanemu rozebrać do rosołu i oceniał wielkość jego męskich atrybutów. śaden nie wspomni, Ŝe zwracał się do nastolatka: "ty chuju", "ty skurwielu". O pałce moŜe napisać, ale zawsze jako konsekwencji zastosowania sbp, czyli środków bezpośredniego przymusu, bo zatrzymany był agresywny i stawiał opór. W tym przypadku o sbp jednak teŜ nie wspomniano. Komendant Wojciechowski, doświadczony policjant cieszący się opinią dobrego, uczciwego gliniarza, zŜyma się na samą myśl, Ŝe jego podwładni mogli zachować się sadystycznie, czerpać przyjemność z upokarzania nastolatków. - Gdyby udało się taki przypadek udowodnić, to policjant miałby jak w banku dyscyplinarkę, na dodatek prokuratora na głowie - mówi. - Nie uznaję pobłaŜania dla kretynów w mundurach. Chłopaków z Gocławia zatrzymali funkcjonariusze z patrolu podlegającego Komendzie Stołecznej Policji. Wobec nich kom. Wojciechowski nawet gdyby chciał, konsekwencji wyciągnąć nie moŜe. - U mnie bywały podobne zdarzenia, kierowałem juŜ sprawy przeciwko policjantom-sadystom do prokuratury - wspomina. Dotyczyło to młodych funkcjonariuszy, początkujących w słuŜbie. - PrzecieŜ oni nie biorą się z innego, lepszego świata - dodaje Wojciechowski. - Wszędzie widać gołym okiem postępującą brutalizację, wulgaryzmami rzucają całkiem nobliwi obywatele. Kiedy słyszę moich podkomendnych rozmawiających plugawym językiem, zwracam im uwagę, ale nie jestem pewien, czy rozumieją, o co mi chodzi. Paweł, młody policjant ze Śródmieścia, od pół roku w słuŜbie, przyznaje, Ŝe juŜ wiele razy był świadkiem nadmiernie brutalnego traktowania nieletnich przez funkcjonariuszy z patroli ulicznych. Za kaŜdym razem czuł się z tym fatalnie, ale milczał. - Nawet nie mogę kolegom zwrócić uwagi, Ŝe



23

postępują niezgodnie z regulaminem, boby mnie wyśmiali. W tej robocie trzeba szybko nauczyć się działać bez znieczulenia. śadne tam odruchy litości, grzeczność czy współczucie. Panuje zasada: albo ty ich, albo oni ciebie. Niby Ŝe praca policjanta to front, kaŜdy cywil to potencjalny wróg, a szczególnie ci gówniarze wystrzyŜeni na łyse pały. Nieletni pod bronią

Piotrek z Mokotowa, lat 15, gimnazjalista, juŜ raz był w "Polityce" opisywany jako ofiara napadu ulicznego. Stracił wtedy komórkę. Łobuza, który tego dokonał, oczywiście nie złapano. Ostatnio udziałem Piotrka stały się całkiem nowe doświadczenia. Mieszka przy Puławskiej, w sąsiedniej klatce jego koleŜanka Ala. O godzinie 18 wybrali się na krótki spacer. 50 m od domu zobaczyli Maćka, znajomego 14-latka. Maciek to dziwak, miewa głupie pomysły. Właśnie był w trakcie realizowania jednego z nich. Ubrany w kurtkę z napisem "Policja" (potem twierdził, Ŝe znalazł ją w barakach, gdzie kiedyś była policyjna baza) podbiegł do Ali i Piotrka. Krzyczał: - Jesteście aresztowani! Miał pecha, bo w pobliŜu przechodził prawdziwy policjant w cywilu, pełnił słuŜbę wywiadowczą. Zareagował błyskawicznie. Schwycił Maćka, postawił pod murem, zawiadomił przez radiotelefon zmotoryzowany patrol i czekał na posiłki. - Byliśmy z Alką przeraŜeni, bo ten pan wyjął broń i kierował ją w stronę Maćka - opowiada Piotrek. Wraz z koleŜanką podeszli do policjanta i zaczęli prosić, aby nie robił krzywdy ich koledze. Błyskawicznie podjechał radiowóz z policjantami tym razem juŜ w mundurach. Całą trójkę dzieciaków próbowali upchnąć do środka. Alka rzuciła się do ucieczki, mundurowy za nią. Złapał dziewczynkę i skuł kajdankami razem z Maćkiem. Piotrka skuto później, na komendzie, co nie miało juŜ Ŝadnego sensu, bo stamtąd uciec i tak by się nie dało. W radiowozie dzielny policjant, który schwytał Alę, nie podarował sobie małego rewanŜu. "Ty mała ruro, ty suko, gdybym skręcił sobie nogę, to bym cię zajebał" - wszystkie dzieci podobnie zapamiętały słowa pana policjanta. Na komendzie trzymano małoletnich dwie godziny. Rodziców zawiadomiono dopiero, kiedy mama Piotrka sama zadzwoniła na jego komórkę. Spisano wyjaśnienia dzieci, rodzice podpisali co trzeba i koniec sprawy. Ale to nie był koniec. Dwa tygodnie później rodzice Piotrka i Ali zostali wezwani do Sądu Rejonowego dla Nieletnich na rozmowę z kuratorką. Okazało się, Ŝe policjanci oskarŜyli smarkaczy o agresję w stosunku do interweniujących funkcjonariuszy. Agresja miała polegać na podejmowaniu przez Alę próby ucieczki oraz, jak zapisano w innych policyjnych notatkach (juŜ nie podpisywanych przez rodziców zatrzymanych dzieci), "aroganckim odpowiadaniu na pytania, przekrzykiwaniu się jeden przez drugiego, niewykonywaniu poleceń typu odwróć się, nie rozmawiaj". Policjanta, który sporządził te dokumenty, szczególnie oburzyło, Ŝe małoletni "próbowali wymyślać swoje prawa, a zarazem wskazywać moje obowiązki". Uniwersytet uliczny

Piotrek i Ala potraktowani przez ludzi w mundurach jak złoczyńcy słusznie domagali się respektowania swoich praw. Do dziewczynki zwracano się obelŜywie, głęboko uraŜono jej cześć, poniŜono. Zakucie całej trójki w kajdanki było złamaniem przepisów, które wyraźnie określają, w jakich przypadkach moŜna małoletnich w ten sposób obezwładniać. Według regulaminu do krępowania nieletnim ruchów (np. w celu uniemoŜliwienia ucieczki) słuŜy tak zwana prowadnica, czyli parciane urządzenie nie powodujące dolegliwego ucisku na przegubach dłoni. Obowiązkiem policjantów podczas takich interwencji jest, podobnie jak w przypadku osób dorosłych, poinformowanie o prawach przysługujących zatrzymanym. Kiedy taka sytuacja spotyka dzieci, obowiązkiem policjantów jest natychmiastowe powiadomienie ich rodziców. W opisanym wyŜej przypadku złamano wszelkie reguły. - Prawdopodobnie policjanci wpisali swój wyczyn jako przykład skutecznej roboty. Wysłanie papierów do sądu świadczy, Ŝe chcieli sobie podreperować statystykę. Od niej zaleŜą późniejsze nagrody finansowe - tłumaczy funkcjonariusz z innej dzielnicy Warszawy. Dodaje teŜ, Ŝe wyjęcie broni przez policjanta i kierowanie jej w stronę 14-latka, jeŜeli nie jest uzasadnione bezpośrednim zagroŜeniem Ŝycia, to bardzo powaŜne przekroczenie uprawnień. - Za taki wyskok to policjant powinien trafić przed sąd - ocenia. Komendant stołeczny policji nadinspektor Ryszard Siewierski od lat, jak deklaruje, stara się zmienić złe nawyki policjantów patrolujących ulice. Twierdzi, Ŝe nie wymaga od podwładnych fikcyjnego dmuchania statystyk, nie daje premii wyłącznie za ilość zatrzymań. - Jedna ze stacji telewizyjnych ogłosiła, Ŝe stołeczna policja wydała wojnę blokersom, bardzo mnie to zdenerwowało - mówi. - My



24

walczymy z przestępcami, a nie młodocianymi mieszkańcami miasta. Dla nas kaŜdy młody człowiek powinien być podmiotem, nie przedmiotem. Marzeniem komendanta jest posiadanie licznej ekipy specjalnie przeszkolonych policjantów, którzy będą docierać do młodzieŜy z problemami. - Zafascynował mnie projekt realizowany juŜ w Zielonej Górze, nazwany Uniwersytetem Ulicznym - mówi generał Siewierski. Darmowa nauka języków obcych, imprezy dla młodzieŜy, happeningi z udziałem policjantów. Tylko tak moŜna nastolatków przekonać, Ŝe policjant nie stoi po przeciwnej stronie, nie jest przeciwnikiem, ale przyjacielem. Ale najpierw trzeba przekonać policjanta, Ŝe nie wszyscy młodzi na ulicach to jego wrogowie. Społeczeństwo słusznie domaga się walki z chuliganerią i rozwydrzeniem młodych, ale przy rąbaniu tego drwa wióry lecą zbyt duŜe. źródło: Polityka, 05/2005 (2489) Aneks 2 Materiał Źródłowy: Pamiętaj! Policja nie moŜe wszystkiego Masz prawo znać prawo! Akcja pod patronatem Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, Polskiego Stowarzyszenia Edukacji Prawnej, Federacji Konsumentów i Komendy Głównej Policji 1. Dowodzik? Tak, ale pod warunkiem Idziesz spokojnie ulicą i nagle zatrzymuje cię policjant. Nie zrobiłeś nic złego, a on kaŜe ci pokazać dokumenty. MoŜe? Jak najbardziej! Policjant w kaŜdej sytuacji moŜe cię wylegitymować. Np. Ŝeby sprawdzić, czy nie jesteś poszukiwany. Ale pamiętaj: powinien przedstawić ci się ze stopnia, imienia, nazwiska, na twoje wyraźne Ŝądanie powinien takŜe pokazać legitymację. Nie ma prawa kręcić nosem, Ŝe spisujesz jego dane. Czy moŜemy pokazać mu inny dokument? Tak! Nie istnieje przecieŜ obowiązek noszenia ze sobą dowodu osobistego. Wystarczy, Ŝe masz przy sobie inny dokument ze zdjęciem i adresem zamieszkania, a stróŜ prawa nie będzie sądził, Ŝe jest on np. fałszywy, to teŜ moŜe go przyjąć. Twoje dane funkcjonariusze mogą ustalić takŜe na podstawie oświadczeń osób juŜ wylegitymowanych lub nawet telefonicznie, np. dzwoniąc do osoby, którą wskaŜesz.(UWAGA – to juŜ nieaktualne. Było w Rozp. Z lutego 2005 zostało zniesione rozp. Z lipca 2005 r.)

2. Pukają do twoich drzwi! Policjanci mogą wejść do twojego mieszkania bez zgody prokuratora tylko wtedy, gdy stwierdzą, Ŝe istnieje bezpośrednie zagroŜenie Ŝycia jakiejkolwiek osoby znajdującej się w środku - w takiej sytuacji mogą teŜ np. wyłamać drzwi. Bez zgody prokuratora, a jedynie na legitymację policyjną, policjanci mogą wejść do ciebie takŜe, gdy mają np. podejrzenia, Ŝe w środku znajduje się poszukiwany przestępca i bez szybkiej reakcji moŜe uciec. Nie mogą jednak bezkarnie buszować po twoim mieszkaniu, np. gdy ktoś z sąsiadów zadzwoni, Ŝe jest za głośno (nawet jeśli tylko je wynajmujesz!). 3. Pałka idzie w ruch... Policjant moŜe uŜyć pałki podczas odpierania czynnej napaści, czynnego oporu i w trakcie przeciwdziałania niszczeniu mienia (malowanie sprayem przystanku, wybicie szyby samochodu). O ile oczywiście sprawcy nie reagują na upomnienia. Policjant uŜywa gazu w tych samych sytuacjach oraz takŜe podczas pościgu za osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa i podczas udaremniania ucieczki skazanego, tymczasowo aresztowanego bądź zatrzymanego przestępcy. Z kolei kajdanek moŜe uŜyć, by udaremnić ucieczkę osoby skazanej, tymczasowo aresztowanej lub zatrzymanej oraz by zapobiec czynnej napaści lub w trakcie czynnego oporu osoby skazanej, tymczasowo aresztowanej lub zatrzymanej. 4. Policja! Stój, bo strzelam! Policjant moŜe uŜyć broni palnej tylko wtedy, gdy inne środki są niewystarczające lub ich zastosowanie nie jest moŜliwe. Przed uŜyciem broni policjant musi najpierw krzyknąć: "policja!". Następnie musi wezwać osobę do zachowania zgodnego z prawem (np. rzucenia broni, zaniechania



25

ucieczki itp.). Gdy to nie pomoŜe, musi krzyknąć: "stój,bo strzelam", a jeśli i to nic nie da, strzelić w powietrze. Po tym wszystkim moŜe strzelić tak, by obezwładnić osobę. W sytuacjach szczególnego zagroŜenia (np. bandzior stoi naprzeciwko policjanta i celuje w niego) funkcjonariusz moŜe zrezygnować z tej długiej procedury i po okrzyku "policja"- strzelać. 5. Policjant zatrzymuje twoje auto Na terenie zabudowanym do kontroli moŜe zatrzymać cię zarówno umundurowany jak i nieumundurowany policjant. W dzień policjant w mundurze, by nas zatrzymać, ma obowiązek zamachać lizakiem lub ręką, nocą natomiast latarką z czerwonym światłem. I uwaga! Nie musi stać przy radiowozie. Nieumundurowany funkcjonariusz moŜe zatrzymywać tylko lizakiem (za dnia), nocą zaś latarką z czerwonym światłem. TeŜ nie musi stać przy radiowozie, ale od razu po zatrzymaniu pokazać swoją legitymację. Z kolei na terenie niezabudowanym do kontroli moŜe zatrzymać cię wyłącznie policjant w mundurze. Sygnał do zatrzymania moŜe ci dać równieŜ poprzez krótkie włączenie niebieskiego koguta razem z sygnałem dźwiękowym w radiowozie. Nie musi stać przy radiowozie, ale np. przy zwykłym samochodzie osobowym - waŜne, Ŝeby miał mundur! Pamiętaj: jeśli poza obszarem zabudowanym będzie próbował do kontroli zatrzymać cię podejrzany osobnik (bez munduru), w cywilnym aucie lub takim, które jedynie przypomina radiowóz, to w Ŝadnym wypadku nie zatrzymuj się! To moŜe być bandzior. W takiej sytuacji natychmiast powiadom telefonicznie policję i jedź do miejsca, gdzie jest duŜo ludzi lub na komisariat. 6. Te okropne punkty karne Przeczytaj dokładnie naszą ramkę z cenami mandatów! Jeśli przyjąłeś mandat, a uwaŜasz, Ŝe nie popełniłeś wykroczenia, to w ciągu 7 dni od przyjęcia, moŜesz złoŜyć do sądu wniosek o uchylenie. Co się stanie, gdy uzbierasz za duŜo punktów karnych? Stracisz prawo jazdy! Jeśli masz je juŜ od ponad roku, to utracisz w momencie przekroczenia 24 punktów na swoim koncie. Jeśli krócej - 20 punktów. By później odzyskać prawko, musisz zdać egzamin kontrolny. Natomiast kierowcy, którzy prawo jazdy posiadają od niespełna roku, będą musieli raz jeszcze zapisywać się na kurs i od początku wszystko zdawać. Jeśli zbliŜasz się do granicy utraty mandatu, np. masz juŜ 22 punkty, moŜesz zgłosić się zawczasu do wojewódzkiego ośrodka ruchu drogowego - po szkoleniu odejmą ci aŜ 6 punktów!

Zobacz, ile mogą ci wlepić - Stała wysokość kary: 50 zł - przebieganie przez jezdnię w niedozwolonym miejscu; 50 zł - chodzenie po torowisku; 100 zł - picie alkoholu w miejscach niedozwolonych np. w parkach, na ulicy; 100 zł - jazda bez zapiętych pasów bezpieczeństwa (2 kpt. karne); 100 zł - jazda na motocyklu lub motorowerze bez załoŜonego kasku (2 kpt. karne); 100 zł - przewóz osób w liczbie przekraczającej liczbę miejsc określonych w dowodzie rejestracyjnym pojazdu (0 kpt. karnych); 200 zł - korzystanie podczas jazdy z telefonu, wymagające trzymania słuchawki lub mikrofonu w ręku (0 pkt karnych); 200 zł - wyprzedzanie na przejściach dla pieszych lub bezpośrednio przed nimi (9 pkt karnych); 200 zł - zakłócanie ciszy nocnej - ktoś musi wnieść na nas osobistą skargę - inaczej nie dostaniemy mandatu; 200 zł - wyprowadzanie psów bez smyczy; 350 zł - nieustąpienie przez kierującego pojazdem pierwszeństwa pieszym znajdującym się na przejściu dla pieszych (8 pkt karnych); do 500 zł - naklejanie ogłoszeń w miejscach niedozwolonych. Wysokość kary zaleŜy od policjanta: do 50 zł - przekroczenie dopuszczalnej prędkości do 10 km/h (1 pkt karny); 50-100 zł- przekroczenie dopuszczalnej prędkości o 11-20 km/h (2 pkt karne); 50-200 zł - jazda z prędkością utrudniającą ruch innym kierującym (2 pkt karne); 100-200 zł- przekroczenie dopuszczalnej prędkości o 21-30 km/h (4 pkt karne); 100-300 zł - hamowanie w sposób powodujący zagroŜenie bezpieczeństwa w ruchu lub jego utrudnianie (0 pkt karnych);



26

150-300 zł- nieuŜywanie wymaganego oświetlenia podczas zatrzymania lub postoju w warunkach niedostatecznej widoczności (3 pkt karne); 200-300 zł- przekroczenie dopuszczalnej prędkości o 31-40 km/h (6 pkt karnych); 300-400 zł- przekroczenie dopuszczalnej prędkości o 41-50 km/h (8 pkt karnych); 400-500 zł - przekroczenie dopuszczalnej prędkości o 51 i więcej km/h (10 pkt karnych). Artykuł pochodzi z wydania Fakt (380) 17/05 (21.01.2005) z działu EKONOMIA ze strony 16 Piotr Borowiec Aneks 3 Przepisy prawa 1)Dz.U.05.141.1186 ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 26 lipca 2005 r. w sprawie sposobu postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień policjantów (Dz. U. z dnia 29 lipca 2005 r.) (bez aneksów) Na podstawie art. 15 ust. 8 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2002 r. Nr 7, poz. 58, z późn. zm.1)) zarządza się, co następuje: Rozdział 1 Przepisy ogólne § 1. Rozporządzenie określa sposób postępowania oraz wzory dokumentów stosowanych przy wykonywaniu przez policjantów uprawnień określonych w art. 15 ust. 1 pt. 1, 2a, 3, 3a lit. b, pt. 3b, 5, 5a, 6 i 7 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, zwanej dalej "ustawą": 1) legitymowania osób w celu ustalenia ich toŜsamości; 2) zatrzymywania osób: a) pozbawionych wolności, które na podstawie zezwolenia właściwego organu opuściły areszt śledczy albo zakład karny i w wyznaczonym terminie nie powróciły do niego, b) stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagroŜenie dla Ŝycia lub zdrowia ludzkiego, a takŜe dla mienia; 3) pobierania od osób wymazu ze śluzówki policzków w celu identyfikacji osób o nieustalonej toŜsamości oraz osób usiłujących ukryć swoją toŜsamość, jeŜeli ustalenie toŜsamości w inny sposób nie jest moŜliwe; 4) pobierania materiału biologicznego ze zwłok ludzkich o nieustalonej toŜsamości; 5) dokonywania kontroli osobistej, a takŜe przeglądania zawartości bagaŜy i sprawdzania ładunku w portach i na dworcach oraz w środkach transportu lądowego, powietrznego i wodnego, w razie istnienia uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego pod groźbą kary; 6) obserwowania i rejestrowania przy uŜyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych, a w przypadku czynności operacyjno-rozpoznawczych i administracyjno-porządkowych podejmowanych na podstawie ustawy - takŜe i dźwięku towarzyszącego tym zdarzeniom; 7) Ŝądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych, organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego oraz jednostek gospodarczych prowadzących działalność w zakresie uŜyteczności publicznej, a takŜe zwracania się o niezbędną pomoc do innych jednostek gospodarczych i organizacji społecznych, w zakresie obowiązujących przepisów prawa; 8) zwracania się w nagłych wypadkach do kaŜdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy, w ramach obowiązujących przepisów prawa. § 2. 1. Policjant, który przystępuje do czynności słuŜbowych związanych z wykonywaniem uprawnień określonych w § 1 pt. 1-3, 5, 7 i 8, jest obowiązany podać swój stopień, imię i nazwisko w sposób umoŜliwiający odnotowanie tych danych, a takŜe podstawę prawną i przyczynę podjęcia czynności słuŜbowej. 2. Policjant nieumundurowany przy wykonywaniu uprawnień, o których mowa w ust. 1, innych niŜ określone w art. 61 ustawy, okazuje ponadto legitymację słuŜbową, a na Ŝądanie



27

osoby, wobec której podjęto wykonywanie tych uprawnień, umoŜliwia odnotowanie danych w niej zawartych. 3. Po zakończeniu wykonywania czynności słuŜbowych, o których mowa w § 1 pt. 1-3 i 5, policjant ustnie informuje osobę, wobec której czynności te podjęto, o prawie złoŜenia zaŜalenia do właściwego miejscowo prokuratora na sposób przeprowadzenia tych czynności. § 3. 1. Policjant zwraca się pisemnie lub ustnie do osób posiadających wiedzę specjalistyczną o udzielenie pomocy w wykonaniu czynności słuŜbowych, o których mowa w § 1 pt. 3-5 i 6, jeŜeli jest to konieczne dla zapewnienia prawidłowego rezultatu tych czynności. 2. JeŜeli przedmioty ujawnione w wyniku czynności słuŜbowych, o których mowa w § 1, stwarzają niebezpieczeństwo dla Ŝycia, zdrowia ludzkiego lub mienia, policjant jest obowiązany, w granicach dostępnych środków, niezwłocznie podąć czynności ochronne, a w szczególności zabezpieczyć miejsce zagroŜone przed dostępem osób postronnych oraz powiadomić dyŜurnego właściwej miejscowo jednostki organizacyjnej Policji o konieczności zarządzenia działań usuwających to niebezpieczeństwo. Rozdział 2 Legitymowanie osób § 4. Policjant ustala toŜsamość osoby legitymowanej na podstawie: 1) dowodu osobistego; 2) paszportu; 3) zagranicznego dokumentu toŜsamości; 4) innego niebudzącego wątpliwości dokumentu zaopatrzonego w fotografię i oznaczonego numerem lub serią; 5) oświadczenia innej osoby, której toŜsamość została ustalona na podstawie dokumentów, o których mowa w pt. 1-4. § 5. 1. W przypadku legitymowania osoby znajdującej się w pojeździe, policjant moŜe, ze względów bezpieczeństwa, Ŝądać opuszczenia pojazdu przez tę osobę oraz inne osoby znajdujące się w pojeździe. 2. W przypadku następującego bezpośrednio po sobie legitymowania z tej samej przyczyny kolejnych osób znajdujących się w pobliŜu, policjant umundurowany jednokrotnie wykonuje czynności określone w § 2 ust. 1 i 3, łącznie wobec wszystkich tych osób. § 6. Policjant moŜe odstąpić od legitymowania osoby, która jest mu znana osobiście. § 7. Policjant dokumentuje legitymowanie osoby w notatniku słuŜbowym lub na odpowiednim nośniku technicznym albo w notatce słuŜbowej, określając datę, czas, miejsce i przyczynę legitymowania oraz następujące dane osoby legitymowanej: 1) imię (imiona) i nazwisko oraz adres zamieszkania lub pobytu; 2) numer PESEL, a w przypadku braku informacji o numerze PESEL: datę i miejsce urodzenia oraz imiona rodziców i nazwisko rodowe; 3) rodzaj i cechy identyfikacyjne dokumentu, na podstawie którego ustalono toŜsamość osoby legitymowanej. Rozdział 3 Zatrzymywanie osób § 8. 1. Policjant przy zatrzymywaniu osoby jest obowiązany podjąć wobec niej kolejno następujące czynności: 1) określone w § 2 ust. 1; 2) sprawdzić, czy osoba zatrzymywana posiada przy sobie broń lub inne niebezpieczne przedmioty mogące słuŜyć do popełnienia przestępstwa lub wykroczenia albo przedmioty mogące stanowić dowody w postępowaniu lub podlegające przepadkowi; 3) odebrać broń i przedmioty, o których mowa w pt. 2; 4) wylegitymować osobę zatrzymywaną; 5) poinformować osobę zatrzymywaną o zatrzymaniu oraz uprzedzić o obowiązku podporządkowania się wydawanym poleceniom, a takŜe o moŜliwości uŜycia



28

środków przymusu bezpośredniego w przypadku niepodporządkowania się wydanym poleceniom; 6) doprowadzić osobę zatrzymaną do jednostki organizacyjnej Policji. 2. W przypadku zatrzymywania osoby, co do której z posiadanych informacji lub okoliczności faktycznych wynika, Ŝe moŜe posiadać broń palną lub inne niebezpieczne przedmioty mogące słuŜyć do popełnienia przestępstwa lub wykroczenia albo mogące stanowić dowody w postępowaniu lub podlegające przepadkowi, policjant, przystępując do zatrzymania, poprzedza je okrzykiem "Policja", a następnie w kolejności: 1) sprawdza, czy osoba zatrzymywana posiada przy sobie broń lub inne niebezpieczne przedmioty moce słuŜyć do popełnienia przestępstwa lub wykroczenia albo przedmioty moce stanowić dowody w postępowaniu lub podlegające przepadkowi; 2) odbiera broń i przedmioty, o których mowa w pt. 1; 3) wykonuje czynności określone w § 2 ust. 1; 4) informuje osobę zatrzymywaną o zatrzymaniu oraz uprzedza o obowiązku podporządkowania się wydawanym poleceniom, a takŜe o moŜliwości uŜycia środków przymusu bezpośredniego w przypadku niepodporządkowania się wydanym poleceniom; 5) doprowadza osobę zatrzymaną do jednostki organizacyjnej Policji. § 9. 1. Policjant jest obowiązany udzielić, w granicach dostępnych środków, pierwszej pomocy medycznej osobie zatrzymanej, która ma widoczne obraŜenia ciała lub utraciła przytomność. 2. Osobie zatrzymanej naleŜy zapewnić badanie lekarskie w przypadku: 1) wymienionym w ust. 1; 2) Ŝądania przez osobę zatrzymaną niezwłocznego zbadania przez lekarza; 3) oświadczenia osoby zatrzymanej, Ŝe cierpi ona na schorzenia wymagające stałego lub okresowego leczenia, którego przerwanie zagraŜałoby Ŝyciu lub zdrowiu; ,4)·gdy z posiadanych przez Policję informacji lub z okoliczności zatrzymania wynika, Ŝe osoba zatrzymana jest chora zakaźnie; 5) zatrzymania kobiety cięŜarnej. § 10. 1. Po doprowadzeniu osoby zatrzymanej do jednostki organizacyjnej Policji policjant wykonuje kolejno następujące czynności: 1) poucza osobę zatrzymaną z powodu stworzenia w sposób oczywisty bezpośredniego zagroŜenia Ŝycia, zdrowia ludzkiego lub mienia o prawie do: a) wniesienia, w terminie 7 dni, zaŜalenia na zatrzymanie do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zatrzymania, b) wypowiedzenia się, co do przyczyn zatrzymania, c) zawiadomienia o zatrzymaniu wskazanej osoby najbliŜszej oraz pracodawcy, uczelni lub szkoły, d)nawiązania w dostępnej formie kontaktu z adwokatem, a takŜe bezpośredniej z nim rozmowy w obecności policjanta, e) nawiązania w dostępnej formie kontaktu z właściwym urzędem konsularnym lub przedstawicielstwem dyplomatycznym, jeŜeli osoba zatrzymana jest cudzoziemcem; 2) wysłuchuje osoby zatrzymanej na okoliczność zatrzymania; 3) sporządza protokół zatrzymania osoby; 4) doręcza osobie zatrzymanej kopię protokołu zatrzymania, za potwierdzeniem odbioru; 5) podejmuje czynności mające na celu realizację praw, o których mowa w pt. 1, jeŜeli tego Ŝądała osoba zatrzymana; 6) powiadamia o zatrzymaniu miejscowo właściwego prokuratora, 7) powiadamia dowódcę jednostki wojskowej, w razie powzięcia wiadomości, Ŝe osoba zatrzymana jest Ŝołnierzem.



29

2. Czynności wymienionych w ust. 1 pt. 1 i 5 nie wykonuje się w odniesieniu do osób zatrzymanych pozbawionych wolności, które na podstawie zezwolenia właściwego organu opuściły areszt śledczy albo zakład karny i w wyznaczonym terminie nie powróciły do niego. 3. JeŜeli zachowanie osoby zatrzymanej wskazuje na to, Ŝe jest ona pod wpływem alkoholu lub innego podobnie działającego środka albo z innych powodów ma zakłóconą świadomość, czynności określone w ust. 1 pt. 1 i 4 wykonuje się po ustaniu przyczyn zakłócających świadomość osoby zatrzymanej. 4. Wzór protokołu zatrzymania osoby określa załącznik nr 1 do rozporządzenia § 11. ZaŜalenie na zatrzymanie wniesione przez osobę zatrzymaną niezwłocznie przekazuje się właściwemu ze względu na miejsce zatrzymania sądowi rejonowemu, wraz z kopią protokołu zatrzymania oraz materiałami uzasadniającymi zatrzymanie. § 12. Osobę zatrzymaną umieszcza się w pomieszczeniu jednostki organizacyjnej Policji przeznaczonym dla osób zatrzymanych, z tym Ŝe osobę, o której mowa w § 1 pt. 2 lit. a, jedynie na czas trwania przeszkody uniemoŜliwiającej doprowadzenie do aresztu śledczego lub zakładu karnego, stosownie do art. 253 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 90, poz. 557, z późn. zm.2)). Rozdział 4 Pobieranie od osób wymazu ze śluzówki policzków oraz pobieranie materiału biologicznego ze zwłok ludzkich o nieustalonej toŜsamości § 13. 1. Wymaz ze śluzówki policzków od osób lub materiał biologiczny ze zwłok ludzkich o nieustalonej toŜsamości pobiera się przy uŜyciu przeznaczonych specjalnie do tych celów pakietów kryminalistycznych, oznakowanych indywidualnym kodem kreskowym. 2. Z pobrania od osób wymazu ze śluzówki policzków policjant sporządza protokół według wzoru stanowiącego załącznik nr 2 do rozporządzenia. W przypadku zastosowania środków przymusu bezpośredniego wobec osoby w celu pobrania wymazu ze śluzówki policzków, fakt ten odnotowuje się w protokole pobrania wymazu. 3. Z pobrania materiału biologicznego ze zwłok ludzkich o nieustalonej toŜsamości policjant sporządza protokół według wzoru stanowiącego załącznik nr 3 do rozporządzenia. 4. Wymaz ze śluzówki policzków pobrany od osób lub materiał biologiczny pobrany ze zwłok ludzkich o nieustalonej toŜsamości umieszcza się w pojemniku oznaczonym tym samym kodem kreskowym, jakim został oznaczony pakiet kryminalistyczny uŜyty do pobrania. 5. Protokoły, o których mowa w ust. 2 i 3, oznacza się tym samym kodem kreskowym, jakim został oznaczony pakiet kryminalistyczny uŜyty do pobrania. § 14. Pobrania wymazu ze śluzówki policzków od osób dokonuje policjant przeszkolony w tym zakresie albo, na pisemny lub ustny wniosek policjanta, uprawniony pracownik słuŜby zdrowia albo instytucji naukowej lub specjalistycznej powołanej do przeprowadzania badań genetycznych. § 15. 1. Policjant prowadzący czynności słuŜbowe w sprawie identyfikacji zwłok ludzkich o nieustalonej toŜsamości jest obowiązany podąć czynności zmierzające do pobrania ze zwłok materiału biologicznego w postaci próbek z tkanek. 2. Próbki z tkanek ze zwłok ludzkich o nieustalonej toŜsamości pobiera w obecności policjanta uprawniony pracownik słuŜby zdrowia albo instytucji naukowej lub specjalistycznej powołanej do przeprowadzenia badań genetycznych. 3. W przypadkach niecierpiących zwłoki policjant moŜe pobrać ze zwłok ludzkich o nieustalonej toŜsamości próbkę z tkanek w postaci włosów z cebulkami oraz częścią dokorzeniową o długości co najmniej 1 cm, jeŜeli został przeszkolony w tym zakresie. Rozdział 5 Kontrola osobista, przeglądanie zawartości bagaŜy i sprawdzanie ładunków w portach i na dworcach oraz w środkach transportu lądowego, powietrznego i wodnego § 16. 1. Policjant przy przeprowadzaniu kontroli osobistej wykonuje kolejno następujące czynności: 1) określone w § 2 ust. 1 lub 2; 2) sprawdza zawartość odzieŜy osoby kontrolowanej i przedmioty, które znajdują się na jej ciele, nie odsłaniając przykrytej odzieŜą powierzchni ciała; 3) sprawdza zawartość podręcznego bagaŜu oraz innych przedmiotów, które posiada przy sobie osoba kontrolowana;



30

4) odbiera osobie kontrolowanej posiadaną broń lub inne niebezpieczne przedmioty moce słuŜyć do popełnienia przestępstwa lub wykroczenia albo przedmioty moce stanowić dowody w postępowaniu lub podlegające przepadkowi; 5) legitymuje osobę kontrolowaną. 2. Kontrolę osobistą powinien przeprowadzać policjant: 1) tej samej płci, co osoba kontrolowana; 2) w miejscu niedostępnym w czasie wykonywania kontroli dla osób postronnych. 3. JeŜeli kontrola osobista musi być przeprowadzona niezwłocznie, w szczególności ze względu na okoliczności moce stanowić zagroŜenie dla Ŝycia, zdrowia ludzkiego lub mienia, moŜe jej dokonać policjant płci odmiennej, takŜe bez zachowania warunku, o którym mowa w ust. 2 pt. 2, ze szczególnym uwzględnieniem art. 15 ust. 6 ustawy. 4. Osoba poddana kontroli osobistej moŜe przybrać do tej czynności osobę przez siebie wskazaną. Policjant jest obowiązany dopuścić osobę wskazaną do udziału w czynności, chyba Ŝe jej obecność utrudniałaby lub uniemoŜliwiałaby przeprowadzenie czynności. 5. Policjant moŜe przybrać do obecności przy kontroli osobistej osobę trzecią, jeŜeli uzna to za konieczne dla uzyskania celu kontroli. § 17. 1. Policjant przegląda zawartość bagaŜy lub sprawdza ładunek znajdujący się w portach, na dworcach oraz w środkach transportu lądowego, wodnego i powietrznego w obecności posiadacza bagaŜy lub ładunku albo przedstawiciela przewoźnika, spedytora lub agenta morskiego. 2. Policjant przegląda zawartość bagaŜu lub sprawdza ładunek przyjęty do przewozu wyłącznie w obecności przedstawiciela przewoźnika, spedytora lub agenta morskiego. 3. W przypadku braku moŜliwości zapewnienia natychmiastowej obecności osób, o których mowa w ust. 1 i 2, policjant moŜe przejrzeć zawartość bagaŜy lub sprawdzić ładunek bez ich obecności, jeŜeli z posiadanych informacji wynika, Ŝe zwłoka moŜe spowodować zagroŜenie dla Ŝycia, zdrowia ludzkiego lub mienia, lub gdy istnieje uzasadniona obawa zniszczenia bądź utracenia rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie albo podlegających zajęciu w postępowaniu karnym. § 18. 1. Policjant dokumentuje czynności słuŜbowe, o których mowa w § 16 i 17, w notatniku słuŜbowym, określając datę, czas, miejsce i przyczynę ich przeprowadzenia oraz dane dotyczące osób objętych czynnościami i w nich uczestniczących, a takŜe rodzaj i wynik czynności. 2. Na Ŝądanie osoby poddanej kontroli osobistej albo przedstawiciela właściciela, przewoźnika, spedytora lub agenta morskiego policjant sporządza protokół z przeprowadzonych czynności, którego wzór określa załącznik nr 4 do rozporządzenia. Rozdział 6 Obserwowanie i rejestrowanie obrazu i dźwięku zdarzeń w miejscach publicznych § 19. Policjant podczas czynności słuŜbowych wykonuje uprawnienie do obserwowania i rejestrowania obrazu lub dźwięku zdarzeń, planowo lub doraźnie oraz w sposób: 1) bezpośredni - w przypadku obecności policjantów w miejscu prowadzenia obserwacji i rejestracji obrazu lub dźwięku zdarzeń; 2) zdalny - przy uŜyciu urządzeń teleinformatycznych przekazujących obraz lub dźwięk zdarzeń na odległość; 3) jawny lub przy uŜyciu metod uniemoŜliwiających osobom nieupowaŜnionym ustalenie faktu prowadzenia obserwacji i rejestracji. § 20. Policjant dokumentuje czynności słuŜbowe, o których mowa w § 19, stosownie do okoliczności i wyników obserwacji oraz dyspozycji podmiotu decydującego o podjęciu obserwacji, w notatniku słuŜbowym, notatce słuŜbowej, notatce urzędowej, komunikacie, meldunku lub na odpowiednim nośniku technicznym, określając miejsce i czas ich rozpoczęcia i zakończenia oraz rodzaj uŜytych środków technicznych. Rozdział 7 śądanie niezbędnej pomocy oraz zwracanie się o niezbędną lub doraźną pomoc § 21. 1. Policjant zwraca się o niezbędną pomoc od instytucji państwowych, organów administracji publicznej oraz jednostek gospodarczych prowadzących działalność w zakresie uŜyteczności publicznej, zgłaszając Ŝądanie udzielenia pomocy do osób pełniących funkcje tych organów albo kierowników tych instytucji lub jednostek gospodarczych albo innych osób upowaŜnionych do podejmowania decyzji koniecznych do udzielenia Ŝądanej pomocy lub w danym czasie dysponujących moŜliwościami jej udzielenia.



31

2. śądanie, o którym mowa w ust. 1, jest doręczane lub przekazywane drogą elektroniczną przez właściwy organ Policji lub policjanta działającego z upowaŜnienia tego organu. 3. śądanie, o którym mowa w ust. 2, powinno zawierać powołanie podstawy prawnej Ŝądania, określenie rodzaju i zakresu niezbędnej pomocy, wskazanie policjanta korzystającego z pomocy oraz pouczenie o odpowiedzialności karnej funkcjonariusza publicznego w razie niedopełnienia obowiązku udzielenia pomocy. § 22. 1. śądanie, o którym mowa w § 21, moŜe być zgłoszone ustnie przez kaŜdego policjanta potrzebującego niezbędnej pomocy: 1) w sytuacjach niecierpiących zwłoki, a zwłaszcza w przypadku wykonywania przez policjanta czynności słuŜbowych w celu ratowania Ŝycia, zdrowia lub wolności człowieka albo ochrony mienia oraz w trakcie pościgu za sprawcą czynu zabronionego pod groźbą kary; ,2)·jeŜeli policjant wykonuje czynności słuŜbowe na pisemne polecenie sądu, prokuratora lub organu administracji publicznej. 2. Policjant zgłaszający ustne Ŝądanie udzielenia niezbędnej pomocy powiadamia osobę, do której zgłasza Ŝądanie, o działaniu w sytuacji niecierpiącej zwłoki albo na polecenie sądu, prokuratora lub organu administracji publicznej oraz przekazuje tej osobie informacje określone w § 21 ust. 3. 3. śądanie zgłoszone ustnie potwierdza się niezwłocznie w sposób określony w § 21 ust. 2. § 23. 1. Policjant, zwracając się o udzielnie niezbędnej pomocy do jednostek gospodarczych innych niŜ wymienione w § 21 ust. 1 lub do organizacji społecznych, kieruje wystąpienie do osób pełniących funkcje kierowników lub członków zarządu w tych jednostkach lub organizacjach albo do innych osób upowaŜnionych do podejmowania decyzji koniecznych do udzielenia pomocy lub w danym czasie dysponujących moŜliwościami jej udzielenia. 2. W zakresie formy zwracania się o pomoc, o której mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy § 21 ust. 2 i § 22. § 24. W nagłych wypadkach policjant zwraca się ustnie do kaŜdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy, powiadamiając tę osobę o nagłym wypadku oraz przekazując jej informacje, o których mowa w § 21 ust. 3. § 25. 1. W przypadku wykonywania niejawnych czynności słuŜbowych policjant uprzedza kaŜdą osobę udzielając pomocy w ramach tych czynności o obowiązku zachowania w tajemnicy faktu udzielenia pomocy i wszelkich szczegółów z tym związanych oraz o odpowiedzialności karnej w razie nieuprawnionego ujawnienia informacji stanowiących tajemnicę państwową lub słuŜbową, pobierając na tę okoliczność pisemne oświadczenie sporządzone własnoręcznie przez osobę udzielając pomocy, jeŜeli pozwalają na to okoliczności wykonywania czynności słuŜbowych. O konieczności złoŜenia takiego oświadczenia policjant uprzedza przed skorzystaniem z pomocy tej osoby. 2. O wystąpieniu okoliczności uniemoŜliwiających pobranie oświadczenia, o którym mowa w ust. 1, policjant informuje swojego bezpośredniego przełoŜonego raportem, wskazującym osobę udzielając pomocy oraz zakres informacji, jakie zostały tej osobie udostępnione. § 26. Po zakończeniu czynności słuŜbowych policjant składa bezpośredniemu przełoŜonemu szczegółowy raport zawierający informację o wystąpieniu z Ŝądaniem lub zwróceniu się o udzielenie pomocy. § 27. 1. Policjant jest obowiązany sporządzić pisemne pokwitowanie na uŜyczone w ramach pomocy rzeczy lub dokumenty. 2. Pokwitowanie powinno zawierać: 1) stopień, imię i nazwisko policjanta oraz jego numer identyfikacyjny, a takŜe określenie jednostki organizacyjnej Policji, w której pełni on słuŜbę; 2) miejsce, datę i godzinę przejęcia rzeczy lub dokumentu; 3) imię i nazwisko lub nazwę oraz adres właściciela (posiadacza) rzeczy lub dokumentu; 4) opis rzeczy lub dokumentu z uwzględnieniem ewentualnych uszkodzeń, a w odniesieniu do pojazdu - z podaniem marki, typu, modelu, numeru rejestracyjnego, ilości paliwa w zbiorniku oraz przebiegu według wskazań liczników zainstalowanych w pojeździe; 5) pouczenie o prawie do odszkodowania z tytułu uszkodzenia lub zniszczenia rzeczy lub dokumentu; 6) określenie miejsca i, w miarę moŜliwości, terminu zwrotu rzeczy lub dokumentu; 7) podpisy policjanta oraz właściciela (posiadacza) rzeczy lub dokumentu albo innej osoby upowaŜnionej do dysponowania rzeczą lub dokumentem.



32

3. Pokwitowanie, o którym mowa w ust. 1, sporządza się w 2 egzemplarzach: przeznaczonych dla właściciela (posiadacza) uŜyczonej rzeczy lub dokumentu oraz do akt sprawy, w ramach której nastąpiło udzielenie pomocy. 4. W przypadkach uzasadnionych koniecznością niezwłocznego działania, w szczególności w celu ratowania Ŝycia, zdrowia ludzkiego lub mienia albo prowadzenia pościgu za sprawcą czynu zabronionego pod groźbą kary, policjant moŜe odstąpić od wydania pisemnego pokwitowania i ustnie poinformować właściciela (posiadacza) rzeczy lub dokumentu o danych określonych w ust. 2 pt. 1, 5 i 6. 5. JeŜeli w pokwitowaniu nie określono terminu zwrotu rzeczy lub dokumentu oraz w sytuacji, o której mowa w ust. 4, policjant jest obowiązany zwrócić rzecz lub dokument niezwłocznie po wykonaniu czynności słuŜbowych albo po ustaniu potrzeby dalszego korzystania z rzeczy lub dokumentu. § 28. 1. Zwrot rzeczy lub dokumentu odbywa się protokolarnie w terminie i miejscu uzgodnionym z właścicielem (posiadaczem). 2. Protokół zwrotu rzeczy lub dokumentu powinien zawierać: 1) stopień, imię i nazwisko policjanta dokonującego zwrotu oraz określenie jednostki organizacyjnej Policji, w której pełni on słuŜbę; 2) miejsce, datę i godzinę zwrotu rzeczy lub dokumentu; 3) imię i nazwisko lub nazwę oraz adres właściciela (posiadacza) albo osoby upowaŜnionej do odbioru rzeczy lub dokumentu; 4) opis stanu rzeczy lub dokumentu przed i po uŜyciu przez policjanta, ze wskazaniem ewentualnych uszkodzeń powstałych w trakcie uŜycia, a w odniesieniu do pojazdu - z podaniem marki, typu, modelu, numeru rejestracyjnego, szacunkowej ilości paliwa oraz przebiegu według wskazań liczników zainstalowanych w pojeździe; 5) oświadczenie osoby, o której mowa w pt. 3, o stanie odbieranej rzeczy lub dokumentu; 6) podpisy policjanta dokonującego zwrotu rzeczy lub dokumentu oraz osoby, o której mowa w pt. 3. 3. W razie zgłoszenia przez osobę, o której mowa w ust. 2 pt. 3, zastrzeŜeń, co do określonych w protokole danych dotyczących stopnia uszkodzenia albo zuŜycia rzeczy lub dokumentu, jednostka organizacyjna Policji dokonująca zwrotu, o ile nie uwzględniono tych zastrzeŜeń, powołuje rzeczoznawcę w celu ich rozpatrzenia. Rozdział 8 Przepisy końcowe § 29. Formularze protokołów według wzorów określonych w dotychczasowych przepisach mogą być stosowane przez okres 5 miesięcy od dnia wejścia w Ŝycie rozporządzenia. § 30. Tracą moc: 1) rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 lutego 2005 r. w sprawie sposobu postępowania przy wykonywaniu niektórych uprawnień Policji oraz wzorów dokumentów stosowanych w tych sprawach (Dz. U. Nr 25, poz. 204); 2) rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 sierpnia 1996 r. w sprawie szczegółowego trybu korzystania przez policjantów z pomocy instytucji państwowych, organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego, jednostek gospodarczych i organizacji społecznych oraz osób (Dz. U. Nr 107, poz. 501). § 31. Rozporządzenie wchodzi w Ŝycie z dniem ogłoszenia. _________ 1) Zmiany tekstu jednolitego wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 2002 r. Nr 19, poz. 185, Nr 74, poz. 676, Nr 81, poz. 731, Nr 113, poz. 984, Nr 115, poz. 996, Nr 176, poz. 1457 i Nr 200, poz. 1688, z 2003 r. Nr 90, poz. 844, Nr 113, poz. 1070, Nr 130, poz. 1188 i 1190, Nr 137, poz. 1302, Nr 166, poz. 1609, Nr 192, poz. 1873 i Nr 210, poz. 2036 z 2004 r. Nr 171, poz. 1800, Nr 179, poz. 1842, Nr 210, poz. 2135, Nr 273, poz. 2703 i Nr 277, poz. 2742 oraz z 2005 r. Nr 10, poz. 70.

2) Zmiany wymienionej ustawy zostały ogłoszone w Dz. U. z 1997 r. Nr 160, poz. 1083, z 1999 r. Nr 83, poz. 931, z 2000 r. Nr 60, poz. 701 i Nr 120, poz. 1268, z 2001 r. Nr 98, poz. 1071 i Nr 111, poz. 1194, z 2002 r. Nr 74, poz. 676 i Nr 200, poz. 1679, z 2003 r. Nr 111, poz. 1061, Nr 142, poz. 1380 i Nr 179, poz. 1750 oraz z 2004 r. Nr 93, poz. 889, Nr 210, poz. 2135, Nr 240, poz. 2405, Nr 243, poz. 2426 i Nr 273, poz. 2703.



33

2) ROZPORZĄDZENIE RADY MINISTRÓW z dnia 17 września 1990 r.w sprawie określenia przypadków oraz warunków i sposobów uŜycia przez policjantów środków przymusu bezpośredniego. (Dz. U. z dnia 12 października 1990 r.)

§ 1.2. Środki przymusu bezpośredniego mogą być stosowane po uprzednim bezskutecznym wezwaniu osoby do zachowania się zgodnego z prawem oraz uprzedzeniu o uŜyciu środków przymusu bezpośredniego, a w przypadku pocisków niepenetracyjnych dodatkowo po uprzednim oddaniu strzału ostrzegawczego.

3. Policjant moŜe odstąpić od wzywania osoby do zachowania się zgodnego z prawem oraz od uprzedzenia o uŜyciu środków przymusu bezpośredniego lub oddania strzału ostrzegawczego pociskami niepenetracyjnymi, jeŜeli zwłoka groziłaby niebezpieczeństwem dla Ŝycia lub zdrowia ludzkiego, a takŜe mienia.

§ 2. 1. Policjant powinien stosować środki przymusu bezpośredniego w taki sposób, aby osiągnięcie podporządkowania się wydanym na podstawie prawa poleceniom powodowało moŜliwie najmniejszą dolegliwość dla osoby, wobec której zastosowano środki przymusu bezpośredniego.

2. Odstępuje się od stosowania środków przymusu bezpośredniego, gdy osoba, wobec której uŜyto tych środków, podporządkowała się wydanym poleceniom.

§ 5. 1. Siłę fizyczną stosuje się w celu obezwładnienia osoby, odparcia czynnej napaści albo

zmuszenia do wykonania polecenia. § 6. 1. Kajdanki lub prowadnice moŜna stosować wobec osób skazanych, tymczasowo aresztowanych lub

zatrzymanych w celu udaremnienia ucieczki albo zapobieŜenia czynnej napaści lub czynnemu oporowi. Kajdanki lub prowadnice stosuje się takŜe na polecenie sądu lub prokuratora.

1a. Kajdanki lub prowadnice stosuje się w celu częściowego unieruchomienia kończyn górnych osoby, wobec której stosuje się ten środek.

1b. Kajdanki zakłada się na ręce trzymane z przodu. W przypadku gdy osoba jest agresywna lub niebezpieczna, moŜna załoŜyć kajdanki na ręce trzymane z tyłu.

1c. Wobec osób tymczasowo aresztowanych lub skazanych na karę pozbawienia wolności moŜna zastosować, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, kajdanki zespolone przeznaczone do zakładania na ręce i nogi.

2. Nie stosuje się kajdanek wobec osób w wieku poniŜej 17 lat, z wyjątkiem nieletnich w wieku powyŜej 15 lat podejrzanych o popełnienie przestępstwa przeciwko Ŝyciu lub zdrowiu.

§ 12. 1. Chemiczne środki obezwładniające moŜna stosować w przypadkach: 1) odpierania czynnej napaści, 2) pokonywania czynnego i biernego oporu, 3) pościgu za osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa, 4) udaremnienia ucieczki osoby skazanej, tymczasowo aresztowanej bądź zatrzymanej, 5) przeciwdziałania niszczeniu mienia.

2. Przy stosowaniu środków, o których mowa w ust. 1, naleŜy zachować ostroŜność, uwzględniając ich właściwości mogące stanowić zagroŜenie dla zdrowia ludzkiego.

3. Polecenie zastosowania chemicznych środków obezwładniających, z wyjątkiem broni gazowej i ręcznych miotaczy gazowych, wydają: komendanci wojewódzcy Policji, Komendant Główny Policji lub osoby przez nich upowaŜnione.

§ 13. 1. Pałka słuŜbowa moŜe być stosowana w razie:

1) odpierania czynnej napaści, 2) pokonywania czynnego oporu, 3) przeciwdziałania niszczeniu mienia.

2. Nie wolno stosować pałki słuŜbowej wobec osób stawiających bierny opór, chyba Ŝe zastosowanie siły fizycznej okazało się bezskuteczne.

3. Zabrania się: 1) zadawania uderzeń i pchnięć pałką słuŜbową w głowę, szyję, brzuch i nieumięśnione oraz szczególnie

wraŜliwe części ciała, a takŜe stosowania na te części ciała blokady i zakładania dźwigni, 2) zadawania uderzeń rękojeścią pałki słuŜbowej, 3) stosowania pałki słuŜbowej wobec osób, w stosunku do których uŜyto kajdanek, prowadnicy, kaftana

bezpieczeństwa, pasa lub siatki obezwładniającej, albo wobec osób obezwładnionych wskutek uŜycia paralizatora elektrycznego. 4. Wolno zadawać uderzenia i pchnięcia pałką słuŜbową we wszystkie części ciała w celu odparcia

bezpośredniego, bezprawnego zamachu na Ŝycie lub zdrowie własne lub innej osoby. § 15a. 1. Pociski niepenetracyjne mogą być wyłącznie pociskami gumowymi miotanymi z broni palnej

gładkolufowej albo broni alarmowej i sygnałowej. 2. Pociski niepenetracyjne moŜna stosować, z zastrzeŜeniem ust. 3, w przypadkach:



34

1) odpierania czynnej napaści, 2) odpierania gwałtownego zamachu na mienie, 3) odpierania bezpośredniego bezprawnego zamachu przeciwko Ŝyciu lub zdrowiu ludzkiemu albo w pościgu

za sprawcą takiego zamachu, 4) zbiorowego zakłócenia porządku publicznego.

3. Pociski niepenetracyjne mogą być stosowane w budynkach, w przypadkach, o których mowa w ust. 2 pkt 1-3.

4. Pociski niepenetracyjne stosuje się: 1) oddając strzał ostrzegawczy (salwę ostrzegawczą) w górę, 2) celując w dolną część ciała, do wysokości pasa osoby.

3) Ustawa o policji z dnia 6 kwietnia 1990 (Dz.U. nr30, poz.170)

Art. 17.1. JeŜeli środki przymusu bezpośredniego, wymienione w art. 16 ust. 1, okazały się niewystarczające lub ich uŜycie, ze względu na okoliczności danego zdarzenia, nie jest moŜliwe, policjant ma prawo uŜycia broni palnej wyłącznie: 1) W celu odparcia bezpośredniego i bezprawnego zamachu na Ŝycie, zdrowie lub wolność policjanta lub innej osoby oraz w celu przeciwdziałania czynnościom zmierzającym bezpośrednio do takiego zamachu, 2) przeciwko osobie niepodporządkowującej się wezwaniu do natychmiastowego porzucenia broni lub innego niebezpiecznego narzędzia, którego uŜycie zagrozić moŜe Ŝyciu, zdrowiu lub wolności policjanta albo innej osoby, 3) przeciwko osobie, która usiłuje bezprawnie, przemocą odebrać broń palną policjantowi lub innej osobie uprawnionej do posiadania broni palnej, 4) w celu odparcia niebezpiecznego bezpośredniego, gwałtownego zamachu na obiekty i urządzenia waŜne dla bezpieczeństwa lub obronności państwa, na siedziby naczelnych organów władzy, naczelnych i centralnych organów administracji państwowej albo wymiaru sprawiedliwości, na obiekty gospodarki lub kultury narodowej oraz na przedstawicielstwa dyplomatyczne i urzędy konsularne państw obcych albo organizacji międzynarodowych, a takŜe na obiekty dozorowane przez uzbrojoną formację ochronną utworzoną na podstawie odrębnych przepisów, 5) W celu odparcia zamachu na mienie, stwarzającego jednocześnie bezpośrednie zagroŜenie dla Ŝycia, zdrowia lub wolności człowieka, 6) w bezpośrednim pościgu za osobą, wobec której uŜycie broni było dopuszczalne w przypadkach określonych w pkt 1-3 i 5, albo za osobą, wobec której istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia zabójstwa, zamachu terrorystycznego, uprowadzenia osoby w celu wymuszenia okupu lub określonego zachowania, rozboju, kradzieŜy rozbójniczej, wymuszenia rozbójniczego, umyślnego cięŜkiego uszkodzenia ciała, zgwałcenia, podpalenia lub umyślnego sprowadzenia w inny sposób niebezpieczeństwa powszechnego dla Ŝycia albo zdrowia, 7) w celu ujęcia osoby, o której mowa w pkt 6, jeśli schroniła się ona w miejscu trudno dostępnym, a z okoliczności towarzyszących wynika, Ŝe moŜe uŜyć broni palnej lub innego niebezpiecznego narzędzia, którego uŜycie zagrozić moŜe Ŝyciu lub zdrowiu, 8) w celu odparcia gwałtownego, bezpośredniego i bezprawnego zamachu na konwój ochraniający osoby, dokumenty zawierające wiadomości stanowiące tajemnicę państwową, pieniądze albo inne przedmioty wartościowe, 9) w celu ujęcia lub udaremnienia ucieczki osoby zatrzymanej, tymczasowo aresztowanej lub odbywającej karę pozbawienia wolności, jeśli: a) ucieczka osoby pozbawionej wolności stwarza zagroŜenie dla Ŝycia albo zdrowia ludzkiego, b) istnieje uzasadnione podejrzenie, Ŝe osoba pozbawiona wolności moŜe uŜyć broni palnej, materiałów wybuchowych lub niebezpiecznego narzędzia, c) pozbawienie wolności nastąpiło w związku z uzasadnionym podejrzeniem lub stwierdzeniem popełnienia przestępstw, o których mowa w pkt 6. 2. W działaniach oddziałów i pododdziałów zwartych Policji uŜycie broni palnej moŜe nastąpić tylko na rozkaz ich dowódcy. 3. UŜycie broni palnej powinno następować w sposób wyrządzający moŜliwie najmniejszą szkodę osobie, przeciwko której uŜyto broni palnej.

koalicji „powrót do wolności”. · ma pole do popisu w roli podmiotu nastawionego na...

Documents