İklİmledİrme soĞutma...

İklimlendirme Soğutma Elektriği ve Kumanda Devreleri

Elektriğin Temelleri 1

BÖLÜM

ELEKTRİĞİN TEMELLERİ

AMAÇ: Elektrikle ilgili temel kavramların anlaşılması.



BÖLÜM 1 - ELEKTRİĞİN TEMELLERİ

1.1 ELEKTRİK AKIMI VE GERİLİM

Elektronları maruz kaldıkları elektrostatik alan kuvvetine karşı hareket ettiren kuvvete

gerilim (voltaj, potansiyel farkı) denir. Gerilimin birimi volttur ve ölçülecek alıcıya voltmetre

ile paralel bağlanarak ölçülür. Bir iletken maddede milyonlarca serbest elektron bulunur. Bu

maddeye elektrik uygulandığında elektronlar negatif (-) yönden pozitif (+) yöne doğru hareket

etmeye başlar. Bu iletkenden ya da alıcıdan birim zamanda geçen elektrik yükü (elektron)

miktarına akım denir. Akımın birimi amperdir ve ölçülecek alıcıya ampermetre ile seri

bağlanarak ölçülür. Akımlar, Alternatif Akım (A.C.) ve Doğru Akım (D.C.) olarak ikiye

ayrılır.

1.2 ALTERNATİF GERİLİM/AKIM

Zamana bağlı olarak periyodik bir şekilde yön ve şiddet değiştiren gerilime “alternatif

gerilim” denir. Alternatif gerilimin şiddeti, kaynağın gücüne bağlıdır. Alternatif gerilim,

büyük elektrik devrelerinde ve yüksek güçlü elektrik motorlarında kullanılır. Evlerimizde

kullandığımız elektrikte, alternatif gerilim sınıfına girer. Buzdolabı, split klima, aspiratör ve

vantilatörler doğrudan alternatif gerilimle çalışırlar. Alternatif gerilim bir (monofaze) veya üç

fazlı (trifaze) olarak kullanılabilir. Televizyon, müzik seti ve video gibi cihazlar ise bu

alternatif gerilimi kendi içinde doğru gerilime çevirerek kullanırlar.

Şekil 1.1 Alternatif gerilim (Sinüs sinyali)

1.2.1 Çevrim:

Şekil 1.1’ deki elektromotor kuvvetin (EMK) sıfırdan başlayarak pozitif maksimum değere

yükselmesi, tekrar düşerek sıfıra ve negatif maksimum değere inmesi, buradan da tekrar sıfıra

ulaşmasına çevrim denir. Şekildeki eğri sinüs eğrisidir ve dolayısıyla elde edilen EMK da

sinüzoidal bir EMK’dır.

1.2.2 Frekans

Bir saykılın saniyedeki 360º’lik dönme sayısıdır. Alternatif akım ve EMK’nın frekansı olarak

bilinir ve birimi hertzdir. Şebeke frekansı ülkemizde 50 Hz’dir.

1.2.3 Periyot

Bir saykılın tamamlanması için geçen zamana periyot denir. T harfi ile gösterilir. Birimi

saniyedir ve T= 1/f olarak hesaplanır.



1.2.4 Alternans

Bir saykıl pozitif ve negatif alternanslardan oluşur.

Alternatif gerilim değerleri: Bilindiği gibi DC akım /gerilim değeri sabittir. Örneğin;

1VDC dediğimizde DC gerilimin 1V olduğu anlaşılmaktadır. Fakat AC’de akım/ve gerilim

değerleri sürekli değişmektedir. Bu yüzden AC’yi ifade etmek için çeşitli değerler

kullanılmaktadır. Bunlar; ani değer, maksimum (tepe) değer, tepeden tepeye değer, ortalama

değer ve etkin değerdir (Şekil 1.2).

Şekil 1.2 Sinüs dalga

Ani Değer: Alternatif gerilimin/akımın değeri zamanla değişir. İşte alternatif akım ve

gerilimin herhangi bir andaki değerine ani değer denir. Bir saykılda sonsuz sayıda ani değer

vardır. i=im.sinwt ve V=Vm.sinwt formülleri ile hesaplanır.

Maksimum (Tepe) Değer: Maksimum (tepe) değer, ani değerlerin en büyüğüdür.

Manyetik alan içerisinde dönen bir bobinde indüklenen EMK’ya dikkat edilirse 90° ve

270°’lik açılarda elde edilen değerler iletkenlerin kuvvet çizgilerini tam dik olarak kestiği

anlardır.

Tepeden Tepeye Değer: Alternatif gerilimin en üst noktası ile en alt noktası

arasındaki değer tepeden tepeye değer olarak ifade edilmektedir. Tepeden tepeye değer

maksimum değerin 2 (iki) katıdır.

Ortalama Değer: Ortalama değer, bir saykıldaki ani değerlerin ortalamasıdır.

Ortalama değer aynı zamanda sinyalin doğru gerilim değeridir. Alternatif gerilimin bir

saykıldaki pozitif ani değerlerinin sayısı, negatif ani değerlerinin sayısına eşit ve aynı

büyüklükte olduğundan alternatif gerilimde ortalama değer sıfırdır. Bu yüzden saf AC’nin DC

değeri de sıfırdır. Fakat AC, diyotlar yardımıyla doğrultulursa ve maksimum değer de

belliyse, ortalama değer yarım dalga doğrultmada;

Vort = 0,318.Vm, tam dalga doğrultmada ise Vort=0,636.Vm formülü ile hesaplanır.



Örnek: Maksimum değeri 24V olan tam dalga doğrultulmuş gerilimin ortalama

değerini bulunuz.

Çözüm: Vort =0,636.Vm = 0,636.24=15,264V olarak bulunur.

Etkin Değer: Alternatif gerilim uygulanan bir devre elemanında, harcanan gücü

bulmak isterken hangi akım değerini alacağımızı ilk anda bilemeyebiliriz. Akımın maksimum

değerini alsak büyük bir hata payı oluşur. Çünkü akım, bir periyotluk süre içinde sadece iki

kez ve anlık olarak maksimum değere ulaşır. Ortalama değer ise olarak hesaplanmıştı. Etkin

değeri hesaplamanın en iyi yolu, bir dirençten belirli bir zaman aralığında verilen alternatif

gerilimin sağladığı ısı miktarını, aynı dirençte ve aynı sürede bir doğru gerilim tarafından elde

etmektir. Bu doğru akım değerine ve potansiyel farkına, alternatif akımın etkin değeri ve etkin

potansiyel farkı denir. Özetle, alternatif gerilim ile aynı bir dirençte, aynı zamanda, eşit

miktarda ısı açığa çıkaran doğru gerilim değerine, alternatif gerilimin etkin veya efektif değeri

denir. Etkin değer, RMS karesel ortalama değer (Root Mean Square) ve efektif değer olarak

da isimlendirilir.

me m

VV 0,707V

2 m

e m

II 0,707I

2

Örnek: Şehir şebeke gerilimi 220Ve olduğuna göre maksimum değerini hesaplayınız.

Çözüm: Ve =0,707.Vm ise, 220 = 0.707 .Vm ve buradan V m = 311,17 V

1.3 DOĞRU GERİLİM/AKIM

Zamanla yönü ve şiddeti değişmeyen akıma, doğru akım denir. İngilizce “Direct

Current” kelimelerinin kısaltılması “DC” ile gösterilir. Doğru akım, genelde elektronik

devrelerde kullanılır. En ideal doğru akım, en sabit olanıdır ve en sabit doğru akım kaynakları

da pillerdir. Bir de evimizdeki alternatif akımı doğru akıma dönüştüren doğrultucular

(rektifier) vardır. Bunların da daha sabit olması için DC kaynağa regüle devresi eklenir.

Şekil 1.3 Doğru akım

1.4 OHM KANUNU

1827 yılında George Simon Ohm “Bir iletkenin iki ucu arasındaki potansiyel farkın,

iletkenden geçen akım şiddetine oranı sabittir” şeklinde bir tanım yapmıştır. Bir elektrik



devresinde akım, gerilim ve direnç arasındaki bağlantıyı veren kanuna “Ohm Kanunu” adı

verilir. Bu tanıma göre aşağıdaki formüller elde edilir.

Burada U gerilimi (birimi volt “V”); I akımı (birimi amper “A”), R direnci (birimi

Ohm “Ω”) simgelemektedir. Üçgende hesaplanmak istenen değerin üzeri kapatılarak denklem

kolayca çıkarılabilir. Ohm Kanununun temel denklemleri

V= I.R, I= V/R, R= V/I

1.5 ELEKTRİKSEL GÜÇ VE ENERJİ

Belli bir işi yapmanın hızı olan güç, akım ve gerilimin çarpımından ibarettir: Güç;

Görünür güç (volt-amper, VA), reaktif güç (volt-amper-reaktif, VAr) ve aktif güç (Watt, W)

olmak üzere üç gruptan oluşmaktadır. Aktif güç işe dönüşebilen bir güç çeşitidir. Reaktif güç

manyetik alan etkisine ihtiyaç duyan tüm elektrikli cihazların çalışabilmeleri için gerekli bir

enerjidir. Görünür güç ise sistemden çekilen aktif ve reaktif enerjinin vektörel toplamıdır.

P= V.I, P= R.I2, P= V

2/R

P

Q

S

S=V.I

P=S.cos

Q=S.sin

S2=P2+Q2

Enerji iş yapabilme yeteneği olarak tanımlanabilir ve biri joul’dur. Aktif enerji (Wh), reaktif

enerji (VArh) ve görünür enerji (VAh) cinsinden hesaplanabilir.



1.6 ELEKTRİK BİRİMLERİNİN DÖNÜŞÜMLERİ

1000W = 1 kW

1.000.000W = 1 MW

746W = 1 BG

1W.h = 3.413 BTU

1kW.h = 860 Kcal

1Kcal/h = 1.163 W

1Kcal/h = 3.96 BTU/h

BG: Beygir gücü (hp), BTU: İngiliz ısı birimi, h: saat, cal: Kalori

1.7 SERİ DEVRE VE ÖZELLİKLERİ

İçlerinden aynı akım geçecek şekilde dirençler birbiri ardına eklenirse bu devreye, seri

devre denir. Örneğin iki adet 300Ω’luk direnç seri bağlanarak 600Ω’luk direnç elde edilir.

Seri devrenin özellikleri şunlardır:

Devreden geçen akım aynıdır.

Seri devre boyunca gerilim düşümlerinin toplamı, besleme gerilimine eşittir.

En büyük gerilim düşümü, en yüksek dirence sahip elemandadır.

Elemanlardaki dirençlerin toplamı, devredeki toplam dirence eşittir.

Şekil 1.4 Seri devre

1.8 PARALEL DEVRE VE ÖZELLİKLERİ

Dirençlerin karşılıklı uçlarının bağlanması ile oluşan devreye, paralel bağlantı denir.

Paralel bağlantıda toplam direnç azalır. Dirençler üzerindeki gerilimler eşit, üzerinden geçen

akımlar farklıdır. Paralel devrenin özellikleri ise şunlardır:

Toplam akım, bütün kollardaki akımın toplamına eşittir.

Gerilim bütün kollarda aynıdır.

Toplam direnç, daima kollardaki dirençten küçüktür.



Şekil 1.5 Paralel devre

1.9 ALTERNATİF AKIM DEVRELERİ

Alternatif akım devreleri sadece direnç, sadece bobin, sadece kapasitör veya bunların

kombinasyonlarından oluşabilir.

Çizelge 3.1. Saf R, L ve C devrelerinin gerilim/akım dalga formları

1.9.1 Sadece Dirençli Devre (R)

Sadece R direnci bulunan bir devreye Şekil 1.6’daki gibi bir alternatif gerilim uygulandığında,

direncin iki ucu arasındaki potansiyel farkı V=Vm .Sinwt ve dirençten geçen alternatif akım

şiddeti I=Im .Sinwt olur. Bu durumda akım ile gerilimin zamana bağlı grafikleri çizildiğinde,

her ikisinin de aynı anda maksimum değerleri aldıkları ve aynı anda sıfır oldukları görülür.



Şekil 1.6 AC Devre Şekil 1.7 Akım-Gerilim Karakteristiği

Şekil 1.8 Direnç bağlı AC devrede akım ve gerilim dalga şekilleri

1.9.2 Sadece Bobinli Devre (L)

Direnci ihmal edilebilen bir bobine Şekil 1.9’daki gibi bir alternatif gerilim

uygulanacak olursa bobinde, akımın değişmesinden dolayı bir öz indüksiyon EMK’sı

meydana gelir. Akım gerilimden 90° kadar geridedir. Akım ve gerilimin zamana bağlı

değişimi Şekil 1.11’de görülmektedir. Bobinden geçen akımın zamana bağlı olarak değiştiği

ve maksimum akım şiddeti Im= Vm/w.L olduğu görülmektedir. Bobinden geçen akımın şiddeti

I=Im.Sin [wt-(π/2)] olarak yazılabilir. Bobinden geçen akımın etkin değeri ise Ie=Ve/w.L dir.

w.L= Vm/Im yazılırsa w.L nin biriminin Volt/Amper veya Ohm olduğu görülür. wL bobinin

alternatif akıma karşı göstermiş olduğu dirençtir. Buna, bobinin endüktif reaktansı denir ve XL

ile ifade edilir. Akım ile gerilim arasında 90° veya π/2 radyanlık faz farkının olduğu Şekil

1.9’da verilmiştir. Bu faz farkı kadar akım gerilimden geridedir (lag).

XL= wL veya XL= 2πfL



Şekil 1.9 Bobinli AC devre Şekil 1.10 Akım-gerilim karakteristiği

Şekil 1.11 Bobinli AC devrede akım ve gerilim dalga şekilleri

Örnek: İndüktansı 0,5 H olan bir bobinin, frekansı 50 Hz olan 220Ve bir alternatif

akıma karşı göstereceği endüktif reaktansı ve devreden geçen akımı bulunuz.

Çözüm: XL = 2π.f.L = 2.3,14.50.0,5 =157 Ω

I = V/XL = 220 / 157 = 1.4 Amper

1.9.3 Sadece Kondansatörlü Devre (C)

Bir kondansatörlü devreye doğru gerilim kaynağı bağlandığında belli bir süreden sonra akım

geçmezken alternatif gerilim uygulandığında devreden yönü ve şiddeti değişen bir akım

geçtiği görülür. Şekil 1.12’deki gibi, bir kondansatöre alternatif gerilim uygulandığında

gerilim artarken akım azalmakta ve gerilim maksimum değerini aldığında akım sıfır değerine

inmektedir. Bu durumda kondansatör yüklenmesini tamamlamıştır. Gerilim azaldıkça

kondansatör devreye akım vererek boşalmaya başlar. Devreye uygulanan gerilim sıfır

olduğunda akım en büyük değerini alır. O halde akım ile gerilim arasında 90° veya π/2

radyanlık faz farkının olduğu Şekil 1.13’de verilmiştir. Bu faz farkı kadar akım gerilimden

öndedir (lead).

mm m m m

VI V wC ise I I sin(wt ) our. I

2 1/ wC



Burada direnç gibi davranan (1/ωC) ye kapasitif reaktans denir ve XC ile gösterilir.

C

1X

wC

C

1X

2 fC

Şekil 1.12 Kondansatörlü devre Şekil 1.13 Akım gerilim değişimi

Şekil 1.14 Kondansatörlü AC devrede akım ve gerilim dalga şekilleri

Örnek: Kapasitesi 50μF olan bir kondansatöre 50 Hz frekanslı 220V alternatif gerilim

uygulanmıştır. Devreden geçecek akımı bulunuz.

Çözüm: XC = 1/(2π.f.C) = 1/(2.3,14.50.50.10-6

) = 63,69 Ω

IC = V/XC = 220/63,69 = 3,454 Amper

1.9.4 Direnç Bobin ve Kondansatörlü Devre (R-L-C):

Şekil 1.15’te verilen birbirine seri bağlanmış RLC elemanlarından oluşan devreye

alternatif gerilim uygulanmış olsun. Bu devrenin etkin akım ve gerilimi arasında aşağıdaki

bağıntı bulunur. Buradaki Z[(R+(XL-XC)]1/2

büyüklüğü devrenin empedansıdır ve Z ile gösterilir.



Devredeki bobin ve kondansatörden meydana gelen faz farkları birbirine zıt yöndedir. Akım

ile gerilim arasındaki φ faz farkı olur.

L CX XRcos veya tan

Z R

Bir RLC devresinde XL = XC olduğunda Z=R olur. Bu duruma devrenin rezonans hali denir.

Devrenin rezonans frekansı aşağıdaki formülle bulunur.

1f

2 LC

Şekil 1.15 RLC devre

Örnek: Şekil 1.16’daki RLC devrenin empedansını, devre akımını ve faz açısını bulunuz.

3 Ω 6 Ω 2 Ω

V= 220V

Şekil 1.16 RLC devre



Çözüm:

2 2

L C

2 2

Z R (X X )

Z 3 (6 2) 5

V 220I 44 A

Z 5

R 3cos 0,6

Z 5

Örnek: L=0,2 H ve C=10 μF olan seri devrenin rezonans frekansını bulunuz.

Çözüm:

6

1 1f 112 Hz

2 LC 2 0,2.1010

1.10 İLETKENLER

Elektrik akımını bulunduğu yerden başka bir yere iletmek için kullanılan, bir veya

birden fazla telden meydana gelen, çıplak (izolesiz) veya yalıtılmış (izoleli) tel veya tel

demetine iletken denir. Diğer bir ifade ile akım kaynağı ile alıcıyı birleştiren ve elektrik

akımının geçtiği yoldur. Elektrik ve elektronikte en çok kullanılan iletkenler şunlardır: Bakır,

gümüş, alüminyum, altın, tungsten, çinko, pirinç, platin, demir, nikel, kalay, çelik, kurşun,

civa ve nikel-krom alaşımı. İletkenler taşınan gerilimin büyüklüğü ve mesafesine bağlı olarak

R, L, C veya bunların kombinasyonlarının etkisini gösterir.

1.11 YALITKANLAR

Yalıtkan, elektriği geçirmeyen anlamındadır. Elektrik akımını taşıyan iletkenleri ve

diğer cihazları insanların güvenliği açısından yalıtan gereçlerdir. Çok kullanılan yalıtkanlar

şunlardır: Plastik, seramik, cam, kauçuk, tahta, mika, izole bant ve pres bant.

1.12 KABLO KESİTİ HESABI

Bir alıcı-yük için kullanılacak olan bakır kablonun (çalışma gerilimi, alıcı gücü,

müsaade edilen gerilim düşümü ve çekilecek kablo mesafesi bilinen yük için) kesiti aşağıdaki

şekilde bulunur.

2 2

2 2

2PL PLTek fazlı, s [mm ] Üç fazlı, s [mm ]

KeV KeV

L = Kablo uzunluğu [m]

P = Alıcı gücü [W]

K = Bakır boru öz iletkenliği



e = Kabloda izin verilen gerilim düşmesi

V = Çalışma gerilimi [Volt]

Örnek: Kablo boyu 50 m olan 10 kW’lık tek fazlı bir besleme hattının kablo kesitini

hesaplayınız.(KBakır=56, e=0,03)

Çözüm: s = (2x50x10000) / (56x0.03x2202) = 12.226 [mm

2]

1.13 İLETKENLERİN AKIM TAŞIMA KAPASİTE VE ÖZELLİKLERİ İLE İLGİLİ

TABLOLAR

Elektrik tesislerinde kullanılacak bakır iletkenlerin döşenme biçimleri ve akım taşıma

kapasiteleri ile ilgili bazı tablolar aşağıda verilmiştir.

Çizelge 3.2. Elektrik iç tesislerinde kullanılacak bakır iletken kesitleri

No

İletkenin Döşenme Biçimi En Küçük Kesit

1 Sabit ve korunmuş olarak döşenmiş iletkenler 1,5

2 Bağlama tesislerinde ve dağıtım tablolarında iletkenler

2,5 A 'e kadar 0,5

2,5 A ile 16 A arasında 0,75

16 A 'ın üzerinde 1

3 İzalatör üzerinde açıkta döşenmiş iletkenler

İstinat noktaları arasındaki açıklık

20 m 'ye kadar 4

20 mi ile 45m arasında 6

4 Lamba duya bağlantı iletkenleri 0,75

5

Yapı içindeki donanma lambalarında

Donanma duyu ile fiş arasındaki iletkenler 0,75

Lambalar arasındaki iletkenler 0,75

Çizelge 3.3. İletkenlerin karesel ortalama akım değerlerine göre yüklenebilmesi için izin verilen

yüklenme süreleri

Anma Kesiti, mm2 İzin verilen yüklenme süresi saat

6'ya kadar 4

10'dan 25'e kadar 8

35'den 50'ye kadar 15

70'den 150'ye kadar 30

185'den yukarı 60



Çizelge 3.4. Ortam sıcaklıkları 25°C’ın üzerinde ve 55°C’a kadar olan yerlerde kullanılan yalıtılmış

iletkenler için izin verilen yük akımları

Ortam sıcaklığı Tablo 3.5 deki değerlerin%si olarak izin verilen sürekli yük akımları

°C Lastik yalıtkanlı iletkenler Termoplastik yalıtkanlı iletkenler

25-30 92 94

30-35 85 88

35-40 75 82

40-45 65 75

45-50 53 67

50-55 38 58

Çizelge 3.5. Yalıtılmış bakır iletkenlerin 25°C’a kadar olan ortam sıcaklıklarında sürekli olarak

taşıyabilecekleri yük akımları

Anma 1.Grup 2.Grup 3.Grup Açıklamalar

Kesiti mm² A A A

0,75 -- 13 16

Boru içinde çekilmiş bir yada birden fazla

tek damarlı, iletkenler (NV gibi)

1 12 16 20

1,5 16 20 25

2,5 21 27 34

4 27 36 45

6 35 47 57 2.Grup

10 48 65 78

Termoplastik kılıflı iletkenler, borulu

İletkenler, kurşun kılıflı iletkenler, plastik

yalıtkanlı yassı iletkenler, hareket

ettirilebilen iletkenler gibi çok damarlı

iletkenler

16 65 87 104

25 88 115 137

35 110 143 168

50 140 178 210

70 175 220 260

95 210 265 310

120 250 310 365 3.Grup

150 --- 355 415

Havada açık olarak iletkenler arasında en az

iletken dış çapı kadar açıklık bulunacak

biçimde çekilmiş bir damarlı iletkenler

bağlama tesisleri ve dağıtım tablolarında

kullanılan bir damarlı iletkenler

185 --- 405 475

240 --- 480 560

300 --- 555 645

400 --- --- 770

500 --- --- 880



Çizelge 3.6. Yalıtılmış iletkenlerin anma kesitlerine göre aşırı akım koruma aygıtlarının (sigorta,

otomatik sigorta vb.) seçilmesi

Anma kesiti mm2 1.Grup (A) 2.Grup (A) 3.Grup (A)

0,75 -- 10 16

1 10 16 20

1,5 16 20 25

2,5 20 25 35

4 25 35 50

6 35 50 63

10 50 63 80

16 63 80 100

25 80 100 125

35 100 125 160

50 125 160 200

70 160 224 250

95 200 250 300

120 250 300 355

150 --- 355 425

185 --- 355 425

240 --- 425 500

300 --- 500 600

400 --- --- 710

500 --- --- 850

Çizelge 3.7. Evimizdeki elektrikli cihazlar için kullanılacak iletken kesiti

Tesisattaki güç (Watt) Akım (Amper) Kablo kesiti (mm2)

0-2200 10 1,5

2200-3520 16 2,5

3520-4400 20 4

4400-7040 32 6



Çizelge 3.8. Asenkron motorlarda termik ve sigorta seçimi

Motor Anma Gücü 1500 d/d

Anma Akımı

Termik Röle

Ayar Sınırları

Sigorta Değerleri

Buşonlu Sigorta Bıçaklı

Sigorta

Normal Gecikmeli

kW PS A A A A A

0,06 1/12 0,22 0,19-0,29 0,8 - -

0,09 1/8 0,32 0,27-0,4 1,25 - -

0,12 1/6 0,44 0,37-0,55 2 2 -

0,18 1/4 0,61 0,5-0,75 2 2 -

0,25 1/3 0,78 0,67-1 2-4 2 -

0,37 1/2 1,12 0,9-1,3 4-6 4 -

0,55 3/4 1,47 1,2-1,8 4-6 4-6 -

0,75 1 1,95 1,6-2,4 6-10 4-6 6

1,1 1,5 2,85 2,2-3,3 10 6 6

1,5 2 3,8 3-4,5 10-20 10 10

2,2 3 5,4 4-6 16-20 10-16 10-16

3 4 7,1 5,3-8 16-20 16 16

4 5,5 8,8 7,3-9 20 16 16

5,5 7,5 11,7 8-12 25-35 20-25 20-25

7,5 10 15,6 11-16 35 25 25

11 15 22 12-24 50-63 35-50 35-50

15 20 29 20-32 63 50 50

18,5 25 37,5 24-45 - - 63-80

22 30 43,5 24-45 - - 63-80

30 40 58 32-63 - - 80-100

37 50 70 50-90 - - 100-160

45 60 85 70-110 - - 125-160

55 75 104 70-110 - - 160

75 100 140 120-155 - - 200-250

90 125 168 140-170 - - 224-250



1.14 FAZ, NÖTR VE TOPRAK KAVRALARI

Faz üzerinde gerilim olan, bağlandığı sistemi besleyen ve canlı uç olarak adlandırılan

elektrik enerjisidir. Başka bir tabirle, enerji santrallerinde, stator üzerinde 120 şer derecelik

açılarla sarılmış olan sargıların, rotorun dönmesiyle üretilen manyetik alanın her bir sargı

üzerinde 120 şer derecelik açı farkıyla oluşturduğu elektrik enerjisidir. Elektriksel devrelerin

çalışabilmesi için kapalı bir devre oluşturmalıdır. Örneğin prizdeki iki delikten biri (+) diğeri

(-) uçtur. (-) olan cansız uç nötr olarak adlandırılır ve elektrik akımının dönüş yolunu sağlar.

Topraklama gerilim altında olmayan bütün tesisat kısımlarının, uygun iletkenlerle toprak

yığını içerisine yerleştirilmiş bir iletken cisme (elektrot) bağlanmasıdır. Topraklama sayesinde

cihaz üzerindeki kaçak akımlar ve statik elektrik toprağa akacaktır ve böylece canlıların can

güvenliğini sağlanacak ve cihazların zarar görmesini önlenecektir. Şekil 1.17 ‘de faz-nötr-

toprak kavramları tek fazlı bir ısıtıcı örneğiyle görsel olarak açıklanmıştır.

Faz girişiToprak girişi

Nötr girişi

RST Nötr Toprak

Nötr

Faz

Toprak

RezistansŞase

ELEKTRİK

PANOSU

JENERATÖR TRAFOR

S

T

R

S

T

Nötr

ISITICI

Şekil 1.17 Faz-nötr-toprak kavramlarının görsel olarak açıklanması

Üç faz kullanan cihazlarda ise R-S-T fazları sisteme enerji verir ve toprak ucu yine

cihazın şasesine bağlanır.

İklİmledİrme soĞutma...

Documents