klasseapart, najaar 2012
DESCRIPTION
Relatiemagazine CED-Groep, Educatieve diensten.TRANSCRIPT
SPECIAL LESGEVEN ALS AMBACHT‘Doorgaande lijn belangrijke verbetering’
‘Spelling in 4D blijkt ei van Columbus’
‘Doelgericht onderwijs werkt aanstekelijk’
INFORMATIEBLAD RELATIES CED-GROEP
OKTOBER 2012
NUMMER 3 JAARGANG 10
N I E U W S N I E U W S N I E U W S
2 3
Voor de special van dit nummer gingen we op zoek naar professionals op scholen die het
ambacht van lesgeven hoog houden. Op zoek naar kanjers in didactiek, klassenmanage-
ment en pedagogiek. Hoe laten zij hun leerlingen goed presteren en zich prettig voelen in
de klas? Zijn ze allemaal opbrengstgericht bezig? Hoe komen ze tot een goed leerklimaat?
Hoe maken ze leren leuk? Hoe creëren ze meer leertijd?
Maar eerst wilden we meer weten over de 49 ambachtelijke technieken van Teach like
a Champion, het boek dat reeds vele leraarsogen opende. Hiervoor gingen we te rade bij
onderwijsadviseurs Carla van Doornen en Robert Jacobs. Zij vertellen over hun ervaringen
met de ‘Teach’-trainingen die zij geven.
Vervolgens togen we het land in. Naar de Fiep Westendorpschool in Amsterdam waar het
team de opbouw van de lessen perfectioneert en zich bewust wordt van het belang van
doelen benoemen en feedback geven. Naar De Branding in Brielle die zich inzet voor een
ambitieuze leeromgeving, hogere resultaten en enthousiaste leerlingen en ouders. Naar
het Karveel in Lelystad waar CED-adviseurs de teamleden trainen in leerkrachtvaardig-
heden. Naar basisschool ’t Smelleken in Valkenswaard die het spellingonderwijs op een
hoger niveau tilt.
R E D A C T i o N E E L
i N H o u D
C o L o F o N
Postadres: Postbus 8639
3009 AP Rotterdam
LocAtie eduniek
Postadres: Postbus 25
3738 ZL Maartensdijk
Lesgeven als ambacht
klasseApart is een drie keer per jaar verschijnend informatieblad van de CED-Groep over (nieuwe) diensten, producten en aspecten van educatieve dienstverlening in de praktijk; bestemd voor scholen, onderwijsinstellin-gen en overige relaties.
ISSN 1571-660jaargang 10 nummer 3oktober 2012
redactieWillem BijlFrank BrouwerLot HannikCees HereijgensToni van OortmerssenCarolien RebelElly van der Zel
redactie-adresCED-Groep Postbus 86393009 AP [email protected]
website www.cedgroep.nl
foto voorpagina Jan van der Meijde
vormgeving Pressure Line
druk Goos, Ouderkerk a/d IJssel
oplage 14000
KlasseApart gratis ontvangen?Mail uw adresgegevens naar:[email protected]
KlasseApart oktober 2012 nummer 3 KlasseApart oktober 2012 nummer 3
Intervisiebijeenkomsten nieuwe Taalactief
Volg ons
De CED-Groep traint professionals en adviseert beslissers in onderwijs en kinder-opvang. En ontwikkelt innovatieve educatieve producten. Dat is wat we doen. Maar niet wat we zijn. Bij de CED-Groep zijn we van alle onderwijsmarkten thuis. We zijn innovatief en hebben een grote passie voor kansen voor kinderen. Maar voor alles zijn we trots op resultaat. Als het een professional lukt om kinderen het beste uit zichzelf te laten halen, hebben wij echt iets bereikt.
SPECIAL LESGEVEN ALS AMBACHT
6 Teach like a champion, van goed naar beter
‘Dit gaat écht over je vak van leraar’
8 Fiep Westendorp, Amsterdam Slotervaart
Wie vooraf doelen stelt, geeft bewuster les
10 De Branding in Brielle maakt omslag
‘Je weet nu echt waar je naartoe werkt’
12 Het Karveel, Lelystad In twee jaar van ’zeer zwak’ naar
’groen’
14 ’t Smelleken tilt spellingonderwijs op hoger
niveau
3 Nieuws
15 SPOT
15 MAGiTO
16 Rekenen met kleuters ‘De Rekenkast structureert je les’
18 Toolkit NT2
19 Agenda
20 Zomerschool Den Haag
23 De werkdag van redactie Nieuwsrekenen
49 technieken om leerlingen te laten excelleren
Bezoek de Teach-conferentie
op 14 of 15 november
Ben je een bureauplakkker? Een topleraar circuleert! Eén van de vele aanbevelingen van Doug Lemov, de auteur van de internationale bestseller Teach Like a Champion.De CED-Groep bewerkte en vertaalde de technieken voor leraren in Nederland.
Maak kennis met de Teach-technieken tijdens de Teach-conferenties in Nieuwegein op: • woensdag 14 november voor PO • donderdag 15 november voor VO The Big Mo Impro Theatre Show is erbij!
Inschrijven: www.cedgroep.nl/conferentieteach
Meer informatie over Teach en trainingen: www.teachnederland.nl Volg @teachnederland op Twitter!
49 technieken om leerlingen te laten
excelleren
Adv-Teach-9-12:Opmaak 1 10-09-12 13:46 Pagina 1
Voor scholen die de nieuwe Taalactief (gaan) invoeren,
organiseert de CED-Groep twee intervisiebijeenkomsten
rond Taalactief 4. De deelnemers dragen bij de inschrijving
zelf de gespreksonderwerpen aan en wisselen ervaringen
uit met collega’s van scholen die ook Taalactief invoeren.
De bedoeling is om met elkaar en van elkaar te leren.
De bijeenkomsten zijn op woensdag 12 december 2012 en
woensdag 17 april 2013 van 13.30-15.30 uur en bestemd voor
leerkrachten, intern begeleiders en taalcoördinatoren van
het primair onderwijs. De locatie is het Vergadercentrum
aan het Dwerggras 3, 3068 PC Rotterdam. Inschrijven kan
op www.cedgroep.nl/taalactief en is mogelijk tot 31 oktober.
Nadere informatie is te verkrijgen bij
Els Kolvoort: [email protected].
Het pakkende concept ’Ben ik in Beeld’ komt per 1 januari onder de
paraplu van de CED-Groep. Dit op interactie gerichte programma voor
kinderen van 0 tot 4 jaar op kinderdagverblijven biedt taalstimulering
en brede ontwikkeling. De voortzetting van certificering, bijscholings-
en instroomtrajecten geldt voor de onderdelen: Basis, VVE, 0 tot 2
jaar, Leidinggevenden, Instroomtrajecten, Borging en Maattrajecten.
Informatie: www.benikinbeeld.org. Contact: Karin van der Meulen,
CED-Groep bereikt
[email protected] www.cedgroep.nl
N I E U W S N I E U W S N I E U W SN I E U W S N I E U W S N I E U W S
4 5
NIEUW IN WEBWINKEL
WIJZER ONDERWIJS - HECHTINGSPROBLEMEN
TRAPSGEWIJS
Hoe gaat u als leerkracht of als intern begeleider om met hechtingsproblemen
bij kinderen? En waar komt dit gedrag vandaan? In de nieuwe uitgave van Wijzer
Onderwijs vindt u het antwoord op bovenstaande vragen en meer informatie over
hechtingsproblemen. De map bestaat uit twee katernen (Wijzers) met informatie
en tips voor het lesgeven aan leerlingen met hechtingsproblemen in het (speciaal)
onderwijs. Aan de orde komen hechtingrelaties, de vormen van onveilige hechting
en de problemen die een leerling hierdoor kan ervaren. De theoretische informatie
wordt inzichtelijk gemaakt met praktijkvoorbeelden.
Raadpleeg www.cedgroep.nl/webwinkel voor meer informatie en bestelmogelijkheid.
KlasseApart oktober 2012 nummer 3 KlasseApart oktober 2012 nummer 3
Fototaal 4
Children’s University
Droge voeten
Nieuwe versie SchooltaalLees- en schrijfaanpak vo
Kwaliteitszorgintrument Integraal’Integraal’ is een nieuw kwaliteitszorginstrument van leerlingvolgsysteem Parnassys.
Het zeer efficiënte en gebruiksvriendelijke computerprogramma verbindt kwaliteitszorg,
schoolontwikkeling en persoonlijke ontwikkeling op logische wijze met elkaar. Het maakt
daarbij gebruik van de reeds beschikbare data in Parnassys. De CED-Groep biedt onder-
steuning bij de implementatie van dit nieuwe instrument. Informatie: www.cedgroep.nl/
integraal. Contact: Meike Ansems, [email protected].
Met ’Mijn school leest en schrijft’ biedt de CED-Groep scholen voor voortgezet onder-
wijs een programma dat bestaat uit twee sporen. In het eerste spoor wordt per school
één leesexpert opgeleid. In het tweede spoor volgen meerdere docenten trainingen om
de lees- en schrijfaanpak bij alle vakken op elkaar af te stemmen. Voor dit programma
betaalt de school een eenheidsprijs per locatie. Besturen kunnen ook met een groep
scholen op dit aanbod intekenen. Informatie: Brigitte van Hilst, [email protected].
Download flyer aan te vragen bij [email protected].
Nieuwsrekenen voor s(b)oBij Nieuwsrekenen komen extra lessen
voor leerlingen in het s(b)o. Op AA, A1
en A2 niveau zijn aangepaste lessen
in ontwikkeling. Deze lessen bestaan
uit een leerkrachtblad met didactische
aanwijzingen en een apart leerlingblad
waarop tekst wordt ondersteund door
pictogrammen. Ook voor het zml komt
een aanpak op AA niveau. Hou voor het
laatste nieuws www.nieuwsrekenen.nl in
de gaten. Contact: Willem van der Horst,
Sinds kort is Fototaal Taalprojecten deel 4
verkrijgbaar via www.edu-desk.nl. De Taal-
projecten zijn ontwikkeld voor zeer moeilijk
lerenden tussen 10 en 12 jaar en sluiten aan
op de doelen van niveau 1-9 uit de zml-
leerlijnen voor mondelinge taal, begrijpend
luisteren, begrijpend lezen en stellen. Bij
Fototaal deel 3 en 4 is er een opvouwbare
Taalstoel, waaruit en waarop themawoorden
en voorwerpen verschijnen. Meer informatie
over adviesmogelijkheden: Keeke Dielemans,
[email protected], 010 4071599 of
raadpleeg www.cedgroep.nl.
’Droge voeten’ is de titel van een nieuw
lespakket over waterbeheer en klimaat-
verandering, bestemd voor leerlingen van
groep 7 en 8. Zij moeten oplossingen be-
denken voor waterbeheer in periodes van
te veel en te weinig water door klimaatver-
andering, bodemdaling en zeespiegelstij-
ging. Daarbij geven ze aan welke belangen
een rol spelen en ze verwoorden hun eigen
mening. Belangrijk onderdeel: tips van een
waterexpert via videogesprek, gastles of
excursie. Download het door de CED-Groep
ontwikkelde materiaal gratis op www.
watereducatie.nl/Zuid-Holland. Contact:
Marion ten Heggeler, m.tenheggeler@
cedgroep.nl. Zie ook Watereducatie op You
Tube.
Met Schooltaal maken nieuwkomers in
het basisonderwijs kennis met begrijpend
lezen. Daarnaast leren ze nieuwe (school-
taal)woorden. De CED-Groep wil graag een
nieuwe versie maken voor de middenbouw,
met luisterlessen en leeslessen met teksten
op AVI-M3 tot en met AVI-M6 niveau, aan-
sluitend bij ’Mondeling Nederlands – nieuw’.
Het realiseren van ’Schooltaal –nieuw’ is
echter afhankelijk van een voldoende aantal
scholen dat bereid is te investeren. Hoe
meer scholen meedoen, hoe goedkoper het
per school wordt! Contact: Maaike Dalhui-
sen, [email protected] of kijk op
www.onderwijsmakers.nl.
Children’s University is een Engels initiatief voor kinderen van 7 tot 14 jaar. Tijdens
buitenschoolse activiteiten (her)ontdekken zij de magie van het leren. De CED-
Groep introduceert dit succesvolle concept in Nederland. Een eerste activiteit was
een startbijeenkomst op 9 oktober jl., waar vele geïnteresseerde organisaties
informatie kregen en enthousiast werden gemaakt. Er is ook een website in de
maak. Meer informatie www.childrensuniversity.co.uk. Contact: Maryse Bolhuis,
Wijzer OnderwijsWijzer over Hechting
www.cedgroep.nl
In elke groep zit wel een kind dat opvalt door zijn gedrag. Met Trapsgewijs kunt u
ervoor zorgen dat ook dit kind zich verder kan ontwikkelen. Het boek beschrijft ver-
schillende soorten opvallend gedrag, namelijk: druk, opstandig en teruggetrokken
gedrag. Door de signalen van het kind te herkennen kunt u ervoor zorgen dat het
kind zich prettig gaat voelen en kunt u aansluiten bij de behoeften van het kind. De
tips in het boek zijn direct toe te passen in de praktijk. Trapsgewijs is bestemd voor
pedagogisch medewerkers die werken met kinderen tot 4 jaar
Leerlijnen herzienAfgelopen schooljaar zijn de leerlijnen voor s(b)o, zml-onderwijs, vso-dagbesteding en
vso-arbeidsgericht herzien. Dit was nodig in verband met de komst van de referentieni-
veaus voor taal en rekenen, de invoering van het ontwikkelingsperspectief, het werken
met uitstroombestemmingen en de nieuwe kerndoelen voor vso. Voor taal en rekenen
in het primair onderwijs zijn er ook herziene leerlijnen verschenen. Alle leerlijnen zijn
te downloaden vanaf www.leerlijnen.cedgroep.nl. Meer informatie bij Jeroen Meijboom,
SPECIAL LESGEVEN ALS AMBACHT
6 7
tekst Ronald Buitelaar
Hoe is het mogelijk dat leerlingen
bij de ene leerkracht veel ’mak-
kelijker’ tot leerprestaties lijken te
komen dan bij een andere leer-
kracht? Wat is het ’geheim’ van
die leerkrachten en wat verklaart
hun succes? Dat is wat de Ame-
rikaan Doug Lemov zich afvroeg.
Hij schreef er het boek Teach like
a Champion over dat begin dit
jaar in een Nederlandse bewer-
king bij de CED-Groep verscheen.
KlasseApart sprak met onderwijs-
adviseurs Carla van Doornen en
Robert Jacobs van de CED-Groep
over het boek en ambachtelijk
(leren) lesgeven.
Teach like a Champion, van goed naar beter
KlasseApart oktober 2012 nummer 3 KlasseApart oktober 2012 nummer 3
Ad oskam
‘Op scholen ontmoeten we kanjers van
leraren die inhoudelijk precies weten waar
ze mee bezig zijn, maar staan te zweten op
de techniek. Mensen die de ambachtelijke
kanten van het vak weer onder de knie wil-
len krijgen, zodat zij van goed naar excel-
lent kunnen groeien.’ Onderwijsadviseurs
Carla van Doornen en Robert Jacobs van de
CED-Groep weten over wie Doug Lemov het
heeft als hij in een recente videoboodschap
vertelt over ‘leraren in de VS en Nederland
die zichzelf voortdurend willen verbeteren’:
‘Het zijn de leraren die de lat voor leerlin-
gen hoger willen leggen, maar onvoldoende
weten hóé zij hun leerlingen beter kunnen
laten presteren.’
Slimmer en effectieverRobert legt uit dat het cursusaanbod dat de
CED-Groep op basis van Teach Like a Cham-
pion ontwikkelde, voorziet in die behoefte:
‘Wij voorzien docenten van een gereed-
schapskist waarmee zij hun aanpak slimmer
en hun lessen effectiever kunnen maken.’
Robert benadrukt dat het niet de bedoeling
is dat iedere leerkracht zich alle technieken
uit het boek eigen maakt, maar dat het vooral
gaat om een mindset: ‘De 49 technieken zijn
niet zaligmakend, maar vormen het uitgangs-
punt om met elkaar aan de slag te gaan en
van elkaar te leren.’ Carla: ‘Je kunt als school
bijvoorbeeld afspreken om vijf basisvaardighe-
den te oefenen en daar op leerkrachtniveau
een aantal specifieke vaardigheden aan
toevoegen.´
‘Weet niet, geldt niet’Hoewel Carla erkent dat de door Lemov
opgetekende inzichten op het eerste gezicht
bedrieglijk eenvoudig en voor de hand lig-
gend lijken, komen veel leerkrachten tijdens
trainingen tot de ontdekking dat hun eigen
aanpak minder effectief is dan die in het boek.
Carla geeft een voorbeeld: ‘In de praktijk zien
we dat veel leerkrachten genoegen nemen
met het “weet ik niet” van leerlingen. De
techniek ’weet niet, geldt niet’ leert hen om
vol te houden tot leerlingen wel een antwoord
geven. Hoe? Door bijvoorbeeld na een ’weet
niet’ antwoord eerst anderen een beurt te
geven om uiteindelijk weer terug te keren bij
de leerling die geen antwoord kon of wilde
geven. Daarmee laat je zien dat je niet ac-
cepteert dat een leerling afhaakt en dat je ook
van die leerling een bijdrage verwacht.’
Delen en lerenCarla en Robert wijzen er nadrukkelijk op dat
het lezen van Teach Like a Champion alléén
niet voldoende is: ‘Bij lezing zal een leer-
kracht veel situaties herkennen en sommige
technieken misschien een keer in de klas
willen uitproberen. Toch wordt de stap van
enthousiasme bij het lezen naar planmatig
leren meestal niet gezet. Bovendien is leren
van en met elkaar het krachtigst en zijn leer-
lingen gebaat met een doorgaande lijn door
de school.’
TrotsAfgaand op de ervaringen die zij tot nu toe
met schoolteams opdeden, kunnen Carla
en Robert vaststellen dat de trainingen veel
enthousiasme op scholen losmaken: ‘Veel
leerkrachten ervaren vooruitgang bij zichzelf
en de leerlingen. En voor ’vakidioten’ is het
uitdagend om van goed naar nóg beter te
gaan. Wat ons echter vooral is bijgebleven
is de blijdschap van leraren omdat dit écht
over hun vak van leraar gaat. Dát maakt hen
enorm trots.´
Teach-methodiekDoug Lemov schreef Teach Like a Cham-
pion op basis van jarenlange bestudering
van succesvol lerarengedrag. Lemov
analyseerde minutieus wat hun gedrag
succesvol maakt en beschrijft in zijn
boek 49 technieken die leraren kunnen
toepassen om hun leerlingen tot betere
prestaties te brengen. Scholen die met
de methodiek aan de slag willen, kunnen
contact opnemen met Robert Jacobs.
Tijdens het intakegesprek wordt de aan-
leiding voor de training en een eventueel
accent (gedragskant, motivatieproble-
men, hogere opbrengsten) besproken.
Een traject bestaat uit een aantal bijeen-
komsten, video opnames voor reflecties
en klassenconsultaties. De trainingen
worden verzorgd door gecertificeerde
trainers van de CED-Groep.
Robert Jacobs en carla van doornen: ‘Wij voorzien docenten van een gereedschapskist waarmee zij hun aanpak slimmer en hun lessen effectiever kunnen maken. ’foto Jan van der Meijde
Meer weten?
carla van doornen
010 4071599
Robert Jacobs
010 4071599
www.teachnederland.nl
‘Dit gaat écht over je vak van leraar’
SPECIAL LESGEVEN ALS AMBACHT
8 9
tekst Marijke nijboer
De Fiep Westendorpschool in Amsterdam Slotervaart verhuisde dit
voorjaar naar een splinternieuw pand. Blank hout en frisse kleuren
domineren het beeld. Ook het onderwijs onderging een metamor-
fose. Het verrassend passend lesmodel speelde daar een rol in.
Wie vooraf doelen stelt, geeft bewuster les
Meer weten?
inge de clercq
0346 219777
KlasseApart oktober 2012 nummer 3 KlasseApart oktober 2012 nummer 3
Goede voorbereiding is het halve werk
‘Leerlingen zijn gemotiveerder als ze begrijpen waarom ze iets doen’
Anita Verbeek, taalcoördinator, coördinator
bovenbouw en leerkracht van groep 7: ‘Dit
was een school met autochtone leerlingen uit
verschillende milieus. Nu heeft de school veel
leerlingen met een andere moedertaal en
laagopgeleide ouders. Wij hadden de neiging
om slechte scores voor technisch lezen aan
de leerlingen te wijten, maar dat was niet
terecht. We beseffen nu dat de tijd die wij
investeerden in technisch lezen gewoon on-
voldoende was voor deze populatie.’ De lestijd
en –methode zijn aangepast en inmiddels zijn
de scores voor technisch lezen in alle groepen
gestegen.
In augustus 2011 startte de Fiep Westendorp
onder begeleiding van Inge de Clercq van
CED-Groep/locatie Eduniek met het (verras-
send) passend lesmodel. Adviseur Tony van
Dalen begeleidde het onderdeel technisch
lezen, waar de aandacht allereerst naar
uitging. Dit lesmodel wordt inmiddels ingezet
voor het hele taalonderwijs en door sommige
leerkrachten ook voor rekenen. Inge leerde
het team hoe ze de lessen het best kunnen
opbouwen en benadrukte het belang van
het benoemen van de doelen en geven van
feedback.
Geen vingers Als Anita met een nieuwe les begint, activeert
ze eerst de voorkennis. ‘Ik vraag een leerling:
een werkwoord, wat is dat ook al weer? Hij
mag ‘pas’ zeggen, maar ik kom altijd terug.
Ik geef de klas denktijd – ik snap niet dat ik dat
vroeger niet deed.’ Het vinger opsteken is in
de ban gedaan. Anita springt met beurten van
de een naar de ander. ‘Iedereen denkt mee,
en ik bepaal wie het woord krijgt. Dat activeert
kinderen; niemand zit onderuit gezakt.’
Vroeger wilde ze teveel tegelijk en was ze
gestrest, zegt Anita. ‘Nu werk ik met een paar
haalbare doelen. Daar word ik heel rustig
van.’ Het vooraf benoemen van de doelen
dwingt leerkrachten om de opzet van hun les
hier goed op af te stemmen. En de leerlingen
zijn gemotiveerder als ze begrijpen waarom
ze iets doen. De cirkel is rond wanneer ze
vervolgens merken dat ze iets hebben aan
het geleerde. Anita geeft het voorbeeld van
signaalwoorden zoals ’maar’ en ’hoewel’,
lastige woorden voor veel van haar leerlingen.
‘Ik schrijf ze op kaartjes en laat kinderen er
onderling mee oefenen. Ze ontdekken zelf
dat zo’n woord iets doet met een zin. Als ik
merk dat er veel fouten worden gemaakt met
het woord ’alhoewel’, maak ik daar het woord
van de week van.’ Om samenhang te creëren,
komt ze er bij het vak geschiedenis nog eens
op terug. Dan zeg ik: kijk eens naar die tekst,
wie ziet daar een signaalwoord in staan?‘
Nakijkwerk beperkenOok bij de andere vakken geldt: een goede
voorbereiding is het halve werk. Anita be-
steedt geen tijd meer aan het nakijken van
eindeloze rijen sommen. ‘Die tijd stop ik liever
in de voorbereiding. In plaats daarvan laat ik
aan het eind van de rekenles elk kind twee
sommen maken. Aan de hand daarvan bepaal
ik met wie ik nog extra ga werken.’
Ze is enthousiast over de verschillende
coöperatieve werkvormen die Inge met hen
oefende. Bij lezen wordt bijvoorbeeld ’twee-
praat’ ingezet om duo’s beurtelings woordjes
te laten oplezen. ‘Die samenwerking zet je in
met een bepaald doel. En je geeft duidelijke
regels mee.’
Collega Karen Wollweg (groep 6) schuift even
aan. ‘Ik heb nog nooit zo’n goede cursus
gevolgd,’ zegt zij. ‘De didactische werkvor-
men die Inge aanreikte zijn heel prettig om
mee te werken en je ziet meteen resultaat.
Een goede les kost veel voorbereiding, maar
achteraf heb je meer voldoening en meer
opbrengst.’
Anita is samen met de intern begeleider, de
coördinator onderbouw en de directeur door
Inge getraind in het coachen van collega’s.
Anita observeert regelmatig in de klassen.
‘Dat moet je echt doen, anders is het effect
volgend jaar weer weg.’
Verrassend passend lesmodel• Focus op didactisch handelen leerkracht
• Vooraf doelen benoemen en achteraf
evalueren
• Lessen goed voorbereiden
• Goed uitleggen en steeds de samenhang
tussen stof aangeven
• Coöperatieve leerstrategieën inzetten
om voorkennis op te roepen, de instruc-
tie interactiever te maken, leerstof te
oefenen, te reflecteren.
‘ ik laat elk kind twee sommen maken. Aan de hand daarvan bepaal ik met wie ik nog extra ga werken. ’foto’s Fiep Westendorpschool
SPECIAL LESGEVEN ALS AMBACHT
10 11
tekst Ronald Buitelaar
De onderbouw van openbare basisschool De
Branding in Brielle heeft de afgelopen jaren een
omslag gemaakt van activiteit- naar doelgericht
onderwijs. Het gevolg: een ambitieuze leeromge-
ving, hogere resultaten en enthousiaste leraren,
leerlingen en ouders. KlasseApart liet zich infor-
meren.
Overstappen naar doelgericht onderwijs
KlasseApart oktober 2012 nummer 3 KlasseApart oktober 2012 nummer 3
’We constateren ook dat kinderen bepaalde vaardigheden al beheersen als ze in groep 3 komen. ’foto Jan van der Meijde
Meer weten?
Suze van de Pol-Lengton
010 4071599
Toen onderwijsadviseur Suze van de Pol-
Lengton van de CED-Groep drie jaar geleden
openbare basisschool De Branding in Brielle
binnenstapte, trof zij in de onderbouw leer-
krachten die er ondanks hun ruime ervaring,
deskundigheid en inzet niet in slaagden tot
structurele resultaatverbetering te komen:
‘Er werd heel hard gewerkt maar de resulta-
ten bleven achter.’
Onderbouwcoördinator en leerkracht van
een 1/2 groep, Mirjam Berkelaar, schetst
welke ontwikkeling daaraan voorafging: ‘Tot
zo’n jaar of tien geleden werkten we louter
thematisch, werden activiteiten min of meer
uit de mouw geschud en vorderingen minder
nauwkeurig bijgehouden. Na een wake up call
van de inspectie schaften we Piramide aan
waardoor we weliswaar methodischer gingen
werken, maar nog geen structurele verbete-
ringen zagen.’
Onvoldoende zichtDat werd bevestigd toen de inspectie vier jaar
geleden opnieuw langskwam. Intern bege-
leider Marieke Hammerstein: ‘Toen bleek
dat we echt aan de bak moesten. We diffe-
rentieerden weinig en niet doelgericht. Ook
hanteerden we een methode die niet goed
aansloot bij onze populatie en hadden we
onvoldoende zicht op de ontwikkeling van de
leerlingen. Bovendien was ons zorgsysteem
niet op orde.’
HulpOnderbouwleerkracht Charlotte de Klerk: ‘We
vonden het inspectieoordeel confronterend
maar wisten dat we beter konden. We hadden
alleen hulp nodig bij de uitvoering.’ Hulp die
in de persoon van Suze de school binnen-
kwam: ‘Ik ben begonnen met inventariseren
wat al goed ging en wat verbeterd zou kunnen
worden. Daarnaast hebben we de speel/
leeromgeving heringericht zodat er leuke en
inspirerende lees- en rekenhoeken ontston-
den. Verder zijn we aan de slag gegaan met
het koppelen van de thema’s aan doelen,
waarbij ik uitgelegd heb dat zelfs thema’s
als vakantie en vieringen prima gehandhaafd
kunnen worden, mits er aandacht besteed
wordt aan te bereiken doelen. Met als gevolg
dat de inspectie al na een jaar tevreden was
over de aanpak en de resultaten.’
Onophoudelijk enthousiasmeDe leerkrachten van de onderbouw stellen
haar aanpak ook bijzonder op prijs: ‘We heb-
ben veel waardering voor het onophoudelijke
enthousiasme van Suze en haar prettige
manier van werken. Ze heeft ons nooit voor-
geschreven wat we wel of niet moesten doen,
maar het hele ontwikkelingsproces van acti-
viteitgericht- naar doelgericht onderwijs uit
onszelf laten komen. Met haar aanpak zorgt
zij ervoor dat we het als een natuurlijk proces
ervaren, waarbij we telkens een volgende
stap zetten.’
DoelendeurenUiteindelijk leiden al die stappen tot een
werkwijze waarbij we vanuit de doelen voor
groep drie terugredeneren naar de doelen
voor de onderbouw: ‘Omdat we nu echt weten
waar we naartoe werken, kunnen we in de
onderbouw tussendoelen stellen voor bijvoor-
beeld het aantal te leren letters of cijfers. Met
het zogenaamde beredeneerde aanbod dat
we heel bewust bij elkaar zoeken, werken we
aan deze doelen. Om voor iedereen helder te
maken aan welke doelen we in een bepaalde
periode werken, bevestigen we deze aan zo-
genaamde doelendeuren. Niet alleen handig
voor ons, maar ook voor leerlingen en zeker
voor ouders. Van hen krijgen we enthousiaste
reacties omdat ze nu precies weten waar hun
kind mee bezig is.’
Hakken en plakkenHet is een aanpak die steeds meer vruchten
begint af te werpen. Niet alleen de over-
gang naar groep 3 verloopt steeds soepeler.
We constateren ook dat kinderen bepaalde
vaardigheden al beheersen als ze in groep
3 komen: ‘Hakken en plakken kan haast
overgeslagen worden en ook de overstap naar
vloeiend lezen wordt veel makkelijker.´
Inmiddels doemt er wel een nieuw probleem
op dat de school voorlopig met kunst- en
vliegwerk probeert op te vangen. Charlotte:
‘De kloof tussen peuterspeelzaal en school
begint zo groot te worden dat we met een
niet al te grote instroomgroep proberen de
achterstanden in te lopen. Toch lukt dat nog
onvoldoende en zouden we het liefst met een
groep nul starten.’
Gevoel van tevredenheidOnderbouwleerkracht Henny de Vries: ‘We
hebben nog een aantal ontwikkelpunten op
ons lijstje staan. Zo zouden we wat meer
rustmomenten willen inlassen om te zien in
hoeverre resultaten geborgd zijn. En daarop
aansluitend: wat doen we voor leerlingen die
bepaalde stof nog niet beheersen?’ Wat ech-
ter overheerst, is een gevoel van tevredenheid
over wat tot nu toe bereikt is: ‘Het succes
werkt aanstekelijk en zorgt bij alle betrokke-
nen voor veel enthousiasme.’
‘Je weet nu echt waar je naartoe werkt’
SPECIAL LESGEVEN ALS AMBACHT
12 13
tekst Marijke nijboer
In het voorjaar van 2010 werd de Dokter Herman Bekiussschool-Karveel in
Lelystad, een cluster 4-school, als ’zeer zwak’ beoordeeld door de inspec-
tie. Er kwam een groot plan van aanpak en in twee jaar tijd veroverde het
Karveel de ’groene’ status. De bestuurder intervenieerde, er kwam een
interim directeur en Frank Teunissen van de CED-Groep trainde het team in
leerkrachtvaardigheden.
Meer weten?
Frank teunissen
010 4071599
In twee jaar van ’zeer zwak’ naar ’groen’
’Kinderen beseffen dat ze werk doen voor zichzelf’
KlasseApart oktober 2012 nummer 3 KlasseApart oktober 2012 nummer 3
De inspectie constateerde in maart 2010
problemen op verschillende niveaus: collega’s
werden niet goed aangestuurd, er waren
problemen met het zorgsysteem en de ou-
dercontacten, er ontbraken documenten, en
ook schortte het aan de vakbekwaamheid van
leerkrachten.
Het schoolbestuur Eduvier stelde een nieuwe
bestuurder, interim directeur en afdelings-
leider aan en het team werd bijna helemaal
vernieuwd. Eduvier ontwikkelde onder leiding
van nieuwe bestuurder een helderer visie op
onderwijs, kwaliteitszorg en leerlingenzorg.
Het schoolbestuur vergewiste zich ervan dat
op de aangesloten scholen de aansturing en
deskundigheidsbevordering goed werden
geregeld en het onderwijskundig beleid werd
uitgevoerd.
Bestuur, interim directeur en afdelingsleider
namen allerlei maatregelen. Zo kwam er een
systeem voor het bepalen van de opbreng-
sten, evaluatie en borging van de kwaliteit.
Ook de contacten met ouders zijn verbeterd.
Zij worden op de hoogte gehouden van de
ontwikkelingen op school en uitgenodigd om
mee te denken bij stagnatie van hun kind.
Voor alle leerlingen zijn ontwikkelingsper-
spectieven geformuleerd en de school heeft
inmiddels een cyclus leerlingenzorg opgezet.
Directe instructieHet verbeterproces werd aangeslingerd door
LinQue Consult en de Vliegende Brigade, een
door OCW bekostigd ambulant team. De CED-
Groep werd ingeschakeld om onderdelen van
de schoolorganisatie en het onderwijskundig
proces te versterken. Zo trainde Frank Teu-
nissen het team in het adequaat toepassen
van het activerend directe instructiemodel.
In het verleden werd op het Karveel weinig
klassikale instructie gegeven. Leerlingen
werden grotendeels individueel geïnstrueerd.
Afdelingsleider Mariëtte Bekkers: ‘Vroeger
was het onderwijs in de clusterscholen erg
gericht op sociaal-emotionele vaardigheden.
Inmiddels zijn de inzichten veranderd. Nu
kijken we naar ieders onderwijsbehoefte en
willen we de eventuele leerachterstand zoveel
mogelijk wegwerken.’
Momenteel krijgen de leerlingen het basis-,
verdiepte of intensieve arrangement met de
bijbehorende instructie aangeboden. Marië-
tte: ‘De leerkrachten stellen doelen voor elke
les: ze bepalen wat de kinderen na afloop
moeten kunnen en kennen. De leerlingen
zelf weten ook waar ze naar toewerken. Zo
worden zij medeverantwoordelijk voor het
onderwijs.’
Orthopedagoge Ingrid Willems: ‘We richten
ons nu op het maken van groepsplannen op
de leerlijn ‘leren leren’. We geven de kinde-
ren stapsgewijs steeds meer verantwoor-
delijkheid. Uiteindelijk willen we toe naar
een dag- en weekprogramma, waarbij de
kinderen weten wat de einddoelen zijn en zelf
kiezen welke taken ze wanneer oppakken.
Ze moeten minder afhankelijk worden van de
leerkracht en beseffen dat ze het werk doen
voor zichzelf.’ Volgens Mariëtte pakken de
kinderen de bedoeling al aardig op. ‘Als een
leerkracht voor een les vergeet om de doelen
te verwoorden, zeggen ze: juf, u vergeet iets!’
Komend jaar gaat het team groepsplannen
maken op het gebied van spelling en sociaal-
emotioneel leren.
ObservatieFrank Teunissen is gestart met de scholing
van het personeel in het activerend lesgeven,
het werken met leerlijnen en groepsplannen
en het bijstellen van handelingsplannen. Hij
observeert in de klassen om leerkrachten ter
plekke te kunnen ondersteunen. Hij besteedt
ook aandacht aan het omgaan met leer- en
gedragsstoornissen. In het nieuwe schooljaar
wordt deze scholing voortgezet. Mariëtte: ‘De
nieuwe mensen in het team willen heel graag
mee in die vernieuwingen, en door Franks
enthousiasme worden zij nóg gemotiveerder.’
Ingrid vindt de doorgaande lijn een van de
belangrijkste verbeteringen. ‘Die lijn loopt
door de hele school. De afspraken over
gedragsregels, de instructie in de groepen, de
inrichting van de klassen met instructietafels,
het gebruik van pictogrammen: er is nu veel
meer eenvormigheid en duidelijkheid.’
De leerkrachten werken nu met een ‘dag-
map’, waarin zij de doelen per les kunnen no-
teren. Op schoolniveau wordt er gewerkt met
een jaarwerkkalender, waar alle belangrijke
stappen, ook evaluatie en bijstelling, in zijn
opgenomen. Zo moeten alle nieuwe werkwij-
zen en vaardigheden worden geborgen.
Dat de ‘zeer zwakke’ school in twee jaar
tijd op alle aspecten een voldoende wist te
scoren, beschouwen Mariëtte en Ingrid als
een overwinning voor alle betrokkenen. ‘In
de klas, op management- en bestuursni-
veau: iedereen heeft er hard aan gewerkt. Al
die ingrepen bij elkaar hebben het verschil
gemaakt.’
Heldere doelen, één lijn en leerkrachtvaardigheden trekken Karveel uit slop
(vlnr) Afdelingsleider Mariëtte Bekkers, gedragswetenschapper ingrid Willems, Frank teunissen en ell is van dam, interim directeur.foto karveel
SPECIAL LESGEVEN ALS AMBACHT
Meer weten?
Audrey Machielsen
010 4071599
tekst connie van der Zel
Op basisschool ’t Smelleken
in Valkenswaard bleven de
resultaten van spelling achter.
De teamleden vroegen zich af
‘doen wij het wel goed?’ en
gingen op zoek naar manieren
om de kwaliteit van hun
spellingonderwijs te verhogen.
’Spelling in 4D’ bleek het ei van
Columbus.
14 15
’t Smelleken tilt spellingonderwijs op hoger niveau
Directeur Ivonne van Eerd constateerde bij
haar aantreden dat de school met spelling
onder het landelijk gemiddelde scoorde,
terwijl je op basis van de populatie juist zou
verwachten dat de school daarboven zou
scoren. Daar moest verandering in komen.
‘Spelling in 4D zet in op de leerkrachtvaar-
digheden’, vertelt Ivonne. ‘Centraal staat de
vraag: hoe geven wij spelling? Volgen wij niet
alleen klakkeloos de methode? Hoe gaan
we om met niveauverschillen? Op basis van
deze vragen zijn we schoolbreed een intensief
scholingstraject van zes maanden met de
CED-Groep aangegaan.’
Razend enthousiast!Bij Spelling in 4D staat opbrengst- en hande-
lingsgericht werken centraal. 4D staat voor
data, duiden, doelen en doen. Wat scoort
mijn groep, wat zegt mij dat, welke doelen
stel ik om mijn ambitie te bereiken en wat
ga ik essentieel veranderen? ‘De methodiek
gaat uit van drie arrangementen: het basis-,
het talent- en het intensief arrangement’,
legt Ivonne uit. ‘Deze worden opgenomen in
het groepsplan. Hiermee ben je af van al die
individuele handelingsplannen. Tijdens een
eerste studiedag hebben we kennisgemaakt
met de essentiële kenmerken van een spel-
lingles, en geoefend met het maken van zo’n
groepsplan. Daarna volgden al snel de eerste
klassenconsultaties bij leerkrachten die hun
eerste lessen volgens het nieuwe systeem
gaven. Dat was wel even wennen, veel leer-
krachten vonden dat er niks mis was met
hun spellinglessen. Maar nu, vijf studiedagen
en vele klassenconsultaties verder, zijn alle
leerkrachten om. En de meesten zijn razend
enthousiast!’
Leerlijn centraalIvonne legt het effect van Spelling in 4D uit.
Dit doet zij aan de hand van een vergelijking
van voor en na de invoering van deze werkwij-
ze. ‘Voorheen pakten de leerkrachten de spel-
lingmethode en de handleiding en bepaalden
wat ze gingen doen. Nu staat niet de methode
maar de leerlijn spelling centraal. Elke
spellingles heeft een vaste opbouw. Na een
korte introductie volgen drie basisactiviteiten.
Eerst het spellen van de categoriewoorden
door middel van een stappenplan, vervolgens
geven kinderen elkaar een auditief dictee en
tot slot wordt er een doelgerichte opdracht
uit de methode gemaakt. Aan het einde van
de les is er altijd een korte feedback van de
kinderen. Een ander positief effect van deze
methodiek is dat het de leerkrachten veel
minder administratie kost. Maar het belang-
rijkste effect is dat het werkt. Na een half jaar
tonen de cito-scores aan dat we nu boven het
landelijk gemiddelde zitten. Een resultaat dat
bij de populatie van onze school past.’
Spelling in 4D’Spelling in 4D’ is ontwikkeld door de
CED-Groep in het kader van opbrengst-
gericht werken en biedt een wijze van
lesgeven die je bij elke methode kunt
toepassen. De werkwijze is makkelijk
voor de leerkracht, bespaart tijd en ver-
betert de resultaten.
’Aan het einde van de les is er alt i jd een korte feedback van de kinderen. ’foto ‘ t Smellken
KlasseApart oktober 2012 nummer 3 KlasseApart oktober 2012 nummer 3
MAGiTO
Mijn vader was timmerman en trots op zijn vak.
Zijn hamers, zagen, beitels en schaven koes-
terde hij in zelfgemaakte gereedschapskisten.
Als hij aan een groot project had meegewerkt
was hij trots op het eindresultaat, zoals de
aanleg van de metro onder de Coolsingel. Maar
hij kon net zo voldaan zijn over een eenvoudige
’zwaluwstaart’ of een mooi gelukte pen-en-
gatverbinding. Hij had een vak, beoefende een
ambacht en was daar trots op.
Dat wens ik ook iedere leerkracht en docent.
Trots zijn op je vak. Trots zijn op de resultaten
van je werk: groot en klein. De resultaten van je
groep of school waar je aan bijgedragen hebt.
Maar ook de ondersteuning van een individueel
kind dat daardoor een stap verder zet in begrip.
Trots zijn omdat je ambachtelijkheid en vakman-
schap ertoe gedaan heeft. Omdat je daardoor
iets zinvols hebt helpen realiseren.
Daarbij moet wel de gereedschapskist voort-
durend op orde worden gehouden. Niet alleen
met een volledig assortiment aan gereedschap-
pen, maar ook met goed onderhouden gereed-
schappen. Of zoals mijn vader altijd zei: ‘Goed
gereedschap is het halve werk!’ Dat geldt ook
voor het onderwijs. Maar ambachtelijkheid gaat
natuurlijk vooral ook over het goed hanteren van
de gereedschappen. De eigen vaardigheid om in
onderwijssituaties leerlingen optimaal te kun-
nen onderwijzen en stimuleren. Dat stimuleert
ook de trots op het vak, het besef dat je ertoe
doet voor je leerlingen. En die ambachtelijkheid
vereist ook onderhoud, net zoals je na veel ge-
bruik een zaag weer moet tanden en een beitel
weer moet slijpen.
Ambachtelijkheid in het dagelijks onderwijzen
en trots op het vak en de resultaten… misschien
is dat wel het echte kapitaal van het onderwijs.
Theo Magito is algemeen directeur/bestuurder
van de CED-Groep.
Vakmanschap is meesterschap
SPOT
Wie ben je?Ik ben Fonny Pasma, woon in Wijk bij Duurstede, werk tien jaar bij
Eduniek, onderdeel van de CED-Groep sinds 1 augustus 2011. Eerst
als leerlingbegeleider en nu als onderwijsadviseur voor rekenen en
accountmanager.
Waar ga je naar toe?Naar basisschool De Maatjes in Scherpenzeel.
Wat ga je daar doen?De school doet mee met het project De Betere Basisschool. De werk-
groepen kunnen op afroep begeleiding vragen. Vandaag ben ik gevraagd
om advies te geven over opbrengstgericht werken en het schrijven van
groepsplannen in groep 1 en 2. In groep 1 en 2 werkt dat toch weer
anders dan in de groepen 3-8.
Je motto?De dingen simpel houden is vrij moeilijk, de dingen moeilijk maken is
daarentegen vrij simpel.
16 17
‘De Rekenkast structureert je les’
tekst Renate Mamber
‘Juf, bij mij is het een beetje erg,
want de ene kant heeft meer dan
de andere,’ zegt een oudste kleuter.
Juf Nicky houdt een doosje met
twee vakjes omhoog, het symbool
voor splitsen uit de Rekenkast.
‘Dat is niet erg, want bij splitsen
verdeel je alles in twee groepjes en
het hoeft niet eerlijk te zijn.’
KlasseApart oktober 2012 nummer 3 KlasseApart oktober 2012 nummer 3
REKENEN MET KLEUTERS
Met behulp van de Rekenkast weten leerlingen direct wat er van ze wordt verwacht.foto’s Jan van der Meijde
Nicky Koning, leerkracht op basisschool
De Horn in Wijk bij Duurstede, zit met een
groepje kleuters te rekenen. Net voor de les
heeft ze uit de Rekenkast het voorwerp ge-
pakt dat erbij hoort. ‘In de Rekenkast zit voor
elk tussendoel van rekenen een voorwerp’,
legt ze uit. ‘Dat voorwerp is het symbool voor
dat tussendoel. Als ik bijvoorbeeld de kikker
pak, weten de kinderen: we gaan tellen met
sprongen. Als ik het vingerpopje pak, weten
ze: we gaan doortellen. Vooral voor zwakkere
leerlingen is dat heel duidelijk, die weten dan
direct wat er van ze wordt verwacht.’
In een oogopslagNicky heeft vandaag het doosje voor splitsen
gepakt. Dat ziet er anders uit dan het doosje
voor verdelen. Kinderen zien direct het ver-
schil. Als de kinderen later in de middag een
blad met splitsen krijgen dan staat daar ook
een plaatje op van het splitsdoosje. Ze weten
dan in een oogopslag: we gaan niet verdelen,
maar splitsen.
‘Voor ons is het ook heel duidelijk’, zegt
Nicky. ‘We hebben in het rekenverbetertraject
vastgesteld dat we maar één doel per les
willen hebben. De Rekenkast dwingt je na te
denken welk doel je die les wil behandelen en
zorgt ervoor dat je niet per ongeluk toch twee
doelen in een les stopt.’
JaarplanHet schoolteam heeft in het jaarplan alle
tussendoelen van rekenen opgenomen. Als
een van de tussendoelen aan bod komt, zoekt
Nicky de juiste la van de Rekenkast erbij en
het juiste voorwerp. ‘We hebben het nu bij-
voorbeeld over kunst. Er is een kunstwerk in
de klas gekomen. Dan pak ik het meetlint uit
de Rekenkast en gaan we meten. Hoe groot
is het kunstwerk? Hoe breed is het en waar
past het?’
Naast de handleiding heeft Nicky veel gehad
aan de begeleiding van Eduniek. ‘Tijdens
zo’n bijeenkomst hoor je bijvoorbeeld dat je
de kast het best kunt gebruiken in de kleine
groep en dat je beter maar een doel tegelijk
kan stellen. Ik geloof niet dat alle scholen dat
al zo heel bewust doen.’
ZinvolOok toen de Rekenkast werd uitgebreid met
een zevende lade ’meetkunde’ vond Nicky
extra begeleiding zinvol. ‘Je denkt eerst ‘dat
kennen we al’, maar die la werkt net weer iets
anders. Daarbij wissel je tijdens zo’n bijeen-
komst met andere leerkrachten Rekenkast-
ervaringen uit, en dat is heel zinvol.’
De school werkt nu ruim een jaar met de
kasten. In elke kleutergroep staat er een. ‘Ik
vind het fijn werken’, zegt Nicky. ‘Sommige
mensen hebben er andere verwachtingen
van en denken dat de kinderen met de kast
Meer weten?
Fonny Pasma
0346 219777
www.cedgroep.nl/webwinkel
www.cedgroep.nl/cursussen
Zeven ladesDe Rekenkast is een kast met zeven lades. Elke lade staat voor een tussendoel van rekenen
voor kleuters en bevat voorwerpen die daarvoor symbool staan. Bijvoorbeeld een oog-
ring (synchroon tellen), Matroeska-poppetjes (seriëren), kikker (tellen met sprongen) en
schoentje (meten van lengte). Alle tussendoelen komen aan bod.
Implementatiede CED-Groep ondersteunt scholen bij de invoering van de Rekenkast. Voor wie al bekend
is met de ‘Klankkast’ is één bijeenkomst genoeg. Klassenbezoeken zijn raadzaam voor
gerichte aanwijzingen op de werkvloer. Fonny Pasma van Eduniek: ‘We laten zien hoe je de
Rekenkast kunt inzetten, hoe je er een les omheen maakt en hoe je een goede rekenles
voor kleuters geeft. De kast dwingt tot doelgerichter werken: dit zijn de doelen en dit gaan
we leren.’
werken of dat er rekenmateriaal in zit. Dat is
niet zo. Het is een hulpmiddel om je les mee
te structureren. De rekenkast structureert je
rekenonderwijs. Wij werkten al heel bewust
aan tussendoelen en dankzij de kast nu nog
meer.’
ISBN: 978-90-5819-257-8
Mondeling Nederlands - nieuwCursus 1
Algemene handleidingmodule 1 Thema ‘School’module 2 Thema ‘Wonen’module 3 Thema ‘Lichaam’module 4 Thema ‘Natuur’module 5 Thema ‘Werk en vrije tijd’module 6 Thema ‘Gevoelens’module 7 Thema ‘Feest’
Cursus 1
AGENDA
18 19
CuRSuSSENBiNNENKoRT
Nieuwsrekenen on tourErvaar hoe Nieuwsrekenen werkt en bezoek één van de gratis bijeenkomsten dit
najaar. De tour komt langs in Zwolle (31 oktober), Amsterdam (28 november) en
Eindhoven (12 december). www.cedgroep.nl/nieuwsrekenenontour
1 en 2 november ArnhemDe CED-Groep neemt deel aan de Tweedaagse NJPV-conferentie van de Nederlandse
Jenaplan Vereniging.
1, 2 en 3 november Den BoschBezoek onze stand (B081) op de Kindvak, de vakbeurs voor de kinderopvang, bso en
brede scholen om kennis te maken met ons actueel cursus- en trainingsaanbod en
nieuwe producten. www.kindvak.nl
7 november RotterdamHet thema van de Conferentie Begrijpend lezen is Onderwijspraktijk en wetenschap
in wisselwerking; over verschillen tussen leerlingen bij begrijpend lezen. Georgani-
seerd door Kenniscentrum Begrijpend Lezen om te achterhalen waar de verschillen
vandaan komen en hoe we daar in het onderwijs het best mee om kunnen gaan.
www.cedgroep.nl/conferentiebegrijpendlezen.
14 en 15 november NieuwegeinOp de Conferentie Teach Like a Champion kunnen leraren en directies op een inspi-
rerende manier kennismaken met Teach Like a Champion. U krijgt een duidelijke uit-
leg van een aantal technieken en u ziet voorbeelden uit de dagelijkse schoolpraktijk.
De conferentie voor po vindt op 14 november plaats, die voor het vo op 15 november.
www.cedgroep.nl/conferentieteach
20 november UtrechtOp het Vversterk congres verzorgt de CED-Groep drie workshops: Opbrengstgericht
werken met jonge kinderen, Reken- en wiskundetaal voor peuters en kleuters en
Democraatjes in de dop. www.vversterkcongres.nl
29 en 30 november ArnhemHét Congres is een tweedaags onderwijscongres met gepassioneerde mensen uit het
speciaal (basis)onderwijsveld. Vol uitwisseling van informatie en het delen van ken-
nis en ervaringen en expertise. Op de donderdag staat zorg en onderwijs IN de klas
centraal en op vrijdag draait het om het vormgeven van zorg en onderwijs OM de klas.
www.hetcongres.nl
Het Groot Kinderdictee der Nederlandse Taal Op zaterdag 8 december wordt de negende editie van Het Groot Kinderdictee der
Nederlandse Taal uitgezonden (18:00 uur bij Z@pp op Nederland 3). Het dictee wordt
opgenomen in de Eerste Kamer der Staten Generaal op het Binnenhof in Den Haag.
Zestig Nederlandse kinderen (basisschool groep 8) nemen het tegen elkaar op.
www.cedgroep.nl/grootkinderdictee
22 t/m 26 januari UtrechtDe Nationale Onderwijstentoonstelling (NOT) is de grootste vakbeurs voor profes-
sionals in het po, vo en mbo. U vindt de CED-Groep in Hal 8, stand A054 en Teach Like
a Champion in stand AO55.
5 februari RotterdamTijdens de Conferentie Rekenen in het vo en mbo raakt u snel op de hoogte van de
ontwikkelingen rond rekenen in vo en mbo. Vervolgens de vraag: hoe nu verder?
Er zijn workshops over opbrengstgericht rekenen, het Protocol ERWD, rekenen in
andere vakken en contextrekenen. www.cedgroep.nl/rekenenconferentie
‘Van onmisbare waarde voor zij-instromers’TOOLKIT NT2 OP CNS ABCOUDE
Grote steden kennen vaak speciale voorzieningen voor opvang van anderstalige kinderen, kleinere gemeenten
meestal niet. Daar verzorgen reguliere scholen het onderwijs aan deze kinderen. De Toolkit NT2 helpt bij een
goede aanpak daarvan. CNS Abcoude gebruikte de kit afgelopen schooljaar. ‘Van onmisbare waarde’, volgens
intern begeleider Marjo Dierx.
CNS Abcoude is een echte ’witte school’, die
geen ervaring had met kinderen die geen
woord Nederlands of Engels spreken. Tot
april 2011, toen twee meisjes uit Congo op
school kwamen. Er waren geen voorzienin-
gen in de buurt om gebruik van te maken. De
school moest dus het onderwijs zo goed en zo
kwaad als het ging zelf verzorgen. ‘Over het
algemeen komt de taalontwikkeling spontaan
op gang. Bij het jongste meisje gebeurde dat
inderdaad, bij het meisje in groep 6 niet. Wat
we ook probeerden, niets lukte. We reali-
seerden ons dat dit meisje méér nodig had’,
vertelt Marjo Dierx.
Eerlijke kansDe school besloot bij WSNS een zorgbudget
aan te vragen. Hiermee kon ze de Toolkit
NT2 huren en de personeelskosten van een
onderwijsassistent betalen (een uur per
week). Marjo: ‘Ik vind dat je zo’n meisje een
eerlijke kans moet bieden en daar hoort goed
materiaal en goede ondersteuning bij.’
Voorafgaand aan de huurperiode van de Tool-
kit vond een adviesgesprek plaats met Conny
Damen, adviseur bij cluster Eduniek. Marjo:
‘Conny heeft ons heel goed geïnformeerd over
de inhoud van de kit en de manier waarop wij
de materialen het best kunnen inzetten. Zo’n
adviesgesprek bespaart je veel tijd en het
zorgt ervoor dat je direct aan de slag kunt.’
Bijzonder verzorgdMarjo is zeer te spreken over de kit: ‘Alle
materialen zijn van uitstekende kwaliteit
en het geheel ziet er bijzonder verzorgd uit.
We hebben vrijwel alles intensief gebruikt,
bijvoorbeeld de methode Mondeling Neder-
lands, praatplaten, leesboeken en cd-roms.
Ook de toetsen heb ik afgenomen, hoewel ik
daar aanvankelijk wat bedenkingen bij had.
Het leek me wat overdreven. Dankzij de toet-
sen heb ik echter een helder beeld gekregen
van haar ontwikkeling.’
Gedurende de huurperiode kunnen scholen
bepalen welke materialen ze eventueel zelf
willen aanschaffen. Marjo: ‘Omdat het bij ons
om slechts één leerling gaat, hebben we niet
veel gekocht. Toch ben ik erg blij dat we de
Toolkit hebben gehuurd. Mede daardoor heb-
ben we deze leerling het onderwijs kunnen
bieden dat bij haar past.’
Toolkit NT2 De Toolkit NT2 is een leskist voor onde-
rwijs aan anderstalige leerlingen.
De inhoud bestaat uit leermiddelen op
het gebied van mondelinge taal, woor-
denschat/lezen, diagnostische materia-
len en een uitgebreide gebruikswijzer.
De Toolkit is voor een aantal weken te
huur. Naar aanleiding van opgedane
ervaringen kunnen gebruikers eventueel
materialen aanschaffen. De Toolkit is er
voor groep 1/2, groep 3 en groep 4/8.
Meer weten?
conny damen
0346 219777
een van de materialen in de leskist is Mondeling nederlands.
KlasseApart oktober 2012 nummer 3 KlasseApart oktober 2012 nummer 3
kinderopvang• Intern begeleider in de kinderopvang
• NCKO-kwaliteitsmonitor
• Spelen in hoeken
• Werken met Knuffels
• Effectief communiceren met ouders
• Herkennen van kindermishandeling en
seksueel misbruik
• Omgaan met (pre)pubers (10–14 jaar)
po en so• Teach Like a Champion
• Directeuren op herhaling
• Overgang van 1 naar 2 naar 3
• Een zml-leerling in de klas
• Voorbereidend rekenen met de Rekenkast
• Masterclass Opbrengstgericht werken in 4D
• Automatiseren is te leren
• Basiscursus Hoogebegaafdheid
• Aan de slag met woordenschat
• Grip op de groep
• Het Lerende brein
• Onderwijsassistent, leescompetent
• Effectief communiceren met ouders
so en vso• Lezen en spellen voor het ZML met Fototaal
• Leren leren in het (v)so en praktijkonderwijs
• Werken met Knuffels
• HGW en adhd
vo en mbo• Masterclass Opbrengstgericht werken in 4D
• Taalgericht vakonderwijs
• Teach Like a Champion
• Opbrengstgericht Rekenen
• Taalstimulerende schrijfdidactiek
• Trainer Agressieregulatie
• Basiscursus Zorgleerlingen in de klas
• Werken aan woordenschat
• Nieuwsbegrip, diverse cursussen
• School Video interactie begeleiding
Kijk voor data, locaties en alle andere gegevens op www.cedgroep.nl/cursussen.
20 21KlasseApart oktober 2012 nummer 3 KlasseApart oktober 2012 nummer 3
‘Dichtbij leefwereld blijven’
AANSPREKEND LESPAKKET VOOR GROEIEND AANTAL ZOMERSCHOLEN
tekst ineke Westbroek
Met de groei van het aantal zomerscholen
groeit de behoefte aan geschikt lesmateriaal.
Om hieraan tegemoet te komen, ontwik-
kelde de CED-Groep een lespakket met als
thema ‘Mijn Stad’. Het pakket, waarmee
leerkrachten meteen aan de slag kunnen,
richt zich op midden- en bovenbouwleerlin-
gen. De Gemeente Den Haag gebruikte het
lespakket op haar zomerscholen, waaraan
driehonderd leerlingen deelnamen.
‘Kennen jullie kranten in Den Haag?’vraagt
meester Nick de Vos aan zijn middenbouw-
groep.
‘De Intertoyskrant!’, roept Mohammed.
‘Dat is toch geen Haagse krant?’
‘Jawel, hij komt in Den Haag!’
En daarom hangt er bij de kranten die de kin-
deren in groepsverband maken, ook een ‘In-
tertoyskrant’, maar dan eentje met informatie
over Haagse hotspots, interessant voor kinde-
ren buiten Den Haag. Zogenaamd in opdracht
van de VVV maakten kinderen een speciale
VVV-kinderkrant met reportages over musea,
speelplekken en kinderboerderijen.
Methode werktDaarnaast maakten zij ‘in opdracht van de
burgemeester’ voorstellen om hun buurt
aantrekkelijker en veiliger te maken. Op
basis van de informatiekrant en de verbe-
tervoorstellen oefenen kinderen met ‘Mijn
Stad’ ongemerkt taal, rekenen en sociale
vaardigheden.
Leerlingen pakken het enthousiast op, merkt
Nick de Vos, leerkracht bij de zomerschool
in de Schilderswijk: ‘Het stimuleert omdat
ze dichtbij hun leefwereld kunnen blijven.
Ze gaan eropuit om speelgelegenheid en ver-
keersmaatregelen in hun buurt te bekijken.’
De methode werkt, constateert De Vos:
‘Kinderen maken sneller stappen met lezen
en rekenen. Zij leggen verbanden tussen
verschillende begrippen en zoeken woorden
sneller op. Ook hun grammatica is vooruitge-
gaan. Eerst hoorde ik “het WC”, nu “de WC”.’
Slimmer wordenDie vooruitgang willen de kinderen ook
zelf bereiken. In de Schilderswijk, waar de
zomerschool wordt georganiseerd door de
scholen in de wijk, in samenwerking met
buurthuis De Mussen, doen 93 kinderen
mee. ‘Slimmer worden’ wordt veel genoemd
als drijfveer om het speelplein te verruilen
voor de schoolbanken.
Zoals Abdel (Jan Ligthartschool, groep 5), die
het maken van de krant leuker vindt dan bui-
tenspelen. Klasgenoot Dilara is het hier mee
eens: ‘Ik verveel me in de vakantie. Hier kun
je leuke dingen leren. Ik kan nu sneller lezen.’
Lezen doet ze graag: ‘Drie spannende boeken
per dag!’
Sabrina heeft nieuwe woorden geleerd, zoals
‘musea’: ‘Daar hebben we mooie schilderijen
gezien, met heel veel kleuren en mensen van
vroeger erop.’
Na de ochtendlessen rond ‘Mijn Stad’ kunnen
kinderen ‘s middags deelnemen aan activitei-
ten, gericht op creativiteit, spel en ontspan-
ning. Ook dat lijkt aan te slaan.
‘Zelfverdediging vind ik het leukst’, vertelt
Dilara. Ook Sabrina heeft deze sport ontdekt:
‘We hebben gebokst en koprollen geleerd.’
Evaluatie In september werd de Haagse pilot van de
zomerschool geëvalueerd. Als het aan coör-
dinator Leonie Castelein van De Mussen ligt,
komt er beslist een vervolg: ‘Er deden veel
foto’s Jan van der Meijde
22 KlasseApart oktober 2012 nummer 3
Meer weten?
Maryse Bolhuis
010 4071514
‘Ik verveel me in de vakantie. Hier kun je leuke dingen doen en leren. Ik kan nu sneller lezen.’
kinderen mee, die bijna allemaal elke dag
kwamen. Ook de ouders waren enthousiast.
In deze buurt wonen veel kinderen bij wie Ne-
derlands niet de moedertaal is. Aangeleerde
taalvaardigheden zakken weg in de vakantie,
terwijl ze taal voor alle leervakken nodig heb-
ben. Voor ons een belangrijke reden om dit te
organiseren.’
Castelein noemt ook een punt ter verbetering:
‘Het zou goed zijn om de groepen van de ver-
schillende scholen te mixen. Van leerkrachten
hoorde ik dat het goed werkte toen kinderen
van andere scholen om organisatorische
redenen even in hun groep werden geplaatst.
Doordat zij niet door hun vriendjes werden
afgeleid, presteerden deze kinderen beter.’
Plezier en resultaten combinerenCED’er Maryse Bolhuis, betrokken bij het
lespakket Mijn Stad, is benieuwd naar de
evaluatie van de pilots. ‘Organisatoren van
zomerscholen’, vertelt Bolhuis, ‘gaven ons
vorig jaar aan het moeilijk te vinden om een
aantrekkelijk lespakket samen te stellen.
Op basis van de wensen van de scholen heb-
ben we vervolgens Mijn Stad gemaakt.’ Het
belangrijkste uitgangspunt: op een gedegen
manier werken aan betere taal- en reken-
prestaties door middel van afwisselende en
aansprekende werkvormen.
‘Met de keuze van het thema Mijn Stad’, ver-
klaart Bolhuis, ‘wilden we ook bijdragen aan
een grotere kennis bij kinderen van de wereld
om hen heen. Dat lijkt in Den Haag in ieder
geval gelukt. Met de feedback van de deelne-
mende scholen gaan we aan de slag.’
Regering wil meer zomerscholenDe regering ziet de zomerschool als
belangrijk middel bij het bestrijden van
onderwijsachterstanden. Onderwijsminis-
ter Marja van Bijsterveldt wil het aantal
zomerscholen opschroeven van dertig dit
jaar naar tenminste 131 volgend jaar. Op
die manier kunnen veel meer kinderen
met een taal- of rekenachterstand bijge-
spijkerd worden tijdens de schoolvakantie.
Alles wordt uit de kast gehaald om de opgaven interessant te maken. Ook meer traditionele bronnen…
En om uiterlijk 5 uur is het dan zover. De redactieleden hebben elkaars opgaven gecontroleerd en de eindredacteur heeft de laat-ste puntjes op de laatste i’s gezet. De opgaven staan online. De meeste redactieleden kunnen niet nalaten om ’s avonds dan thuis nog even hun werk extra te controleren. Want fouten moeten ten koste van alles worden voorkomen, zeker in het onderwijs.
foto’s Jan van der Meijde
Willem van der Horst is coördinator van de redactie van Nieuwsrekenen. [email protected] 010 4071599www.nieuwsrekenen.nl
DE WERKDAG VAN REDACTIE NIEUWSREKENEN
De teksten van ‘Nieuwsbegrip’, die al een dag eerder verschenen, vormen samen met internet een belangrijke inspiratiebron. We proberen de opgaven van Nieuwsrekenen zo spannend mogelijk te maken door er nieuwe informatie over het thema in te verwerken.
Daarna gaan de redactieleden individueel aan de slag. Ze maken opgaven op zes niveaus, van groep 4 basisonderwijs tot aan de onderbouw van het vo. Vanaf september 2012 is er ook een aangepaste versie van Nieuwsrekenen voor het s(b)o.
En natuurlijk hebben de redactieleden steun aan elkaar. Elkaar helpen is een must want aan het eind van de dinsdag moeten de opgaven online staan. Onze abonnees rekenen daar vast op!
Dinsdag 9 uur komt de redactie van Nieuwsrekenen bijeen om het thema van de week te verkennen. Dit thema is een dag eerder door de redactie van Nieuwsbegrip samen met de leerlingen bepaald. Gezamenlijk wordt hier bekeken welke boeiende rekenmogelijkheden het biedt. Deze week de Olympische Spelen…
23KlasseApart oktober 2012 nummer 3
Opbrengstgericht werken in 4DData, duiden, doelen, doenOnze ervaren adviseurs begeleiden scholen en schoolbesturen om datagestuurd en opbrengstgericht onderwijs te realiseren.Uitgangspunt zijn de vier D’s: data, duiden, doelen en doen.Verrassend passend!
Meer weten?www.cedgroep.nl/opbrengstgericht of neem contact op via [email protected].
Bezoek ons op de NOT ‘13 in stand A054.
Bestel onze publicaties over opbrengstgericht werken via cedgroep.nl/webwinkel.
CED-Groep bereikt
Bezoek een van onze
masterclassesGa naar
www.cedgroep.nl/4D
Adv-KLASSE-OGW-09-12:Opmaak 1 26-09-12 10:38 Pagina 1