kentlerde spor amali rekreasyonel tesislerin potansiyel deerlendirmesi keiren belediyesi rnei...

T.C. GAZİ ÜNİVERSİTESİ

SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ BEDEN EĞİTİMİ VE SPOR ANA BİLİM DALI

KENTLERDE SPOR AMAÇLI REKREASYONEL TESİSLERİN POTANSİYEL DEĞERLENDİRMESİ: KEÇİÖREN BELEDİYESİ

ÖRNEĞİ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Beyza Merve KARAKÜÇÜK

Tez Danışmanı Yrd. Doç. Dr. İ. Fatih YENEL

ANKARA Ağustos 2008

i

T.C.

GAZİ ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

Beden Eğitimi ve Spor Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Programı çerçevesinde yürütülmüş olan bu çalışma aşağıdaki jüri tarafından Yüksek Lisans Tezi

olarak kabul edilmiştir.

Tez Savunma Tarihi: ../../2008

İmza Ünvanı ve Adı Soyadı

Gazi Üniversitesi Jüri Başkanı

İmza İmza Ünvanı ve Adı Soyadı Ünvanı ve Adı Soyadı Gazi Üniversitesi Gazi Üniversitesi

ii

İÇİNDEKİLER

Kabul ve Onay.................................................. Hata! Yer işareti tanımlanmamış.

İÇİNDEKİLER ................................................................................................. ii

TABLOLAR ..................................................................................................... iv

ÖNSÖZ ............................................................................................................. vi

1. GİRİŞ ..............................................................................................................1

2. GENEL BİLGİLER .......................................................................................3

2.1. Kent Tanımları ve Kentsel Olgu ................................................................3

2.2. Kentleşme..................................................................................................7

2.2.1. Kentleşme Nedenleri...........................................................................8

2.2.1.1.Ekonomik Nedenler ......................................................................8

2.2.1.2. Teknolojik Nedenler.....................................................................9

2.2.1.3. Siyasal Nedenler ........................................................................10

2.2.1.4. Sosyo-Psikolojik Nedenler .........................................................10

2.2.2. Kentleşmenin Sonuçları ....................................................................11

2.2.2.1. Avantajlar ..................................................................................11

2.2.2.2. Dezavantajlar .............................................................................12

2.3. Kentlileşme ............................................................................................14

2.3.1 Kentlileşme Süreci ve Kentlilik Bilinci ..............................................15

2.4. Kentli Hakları ..........................................................................................16

2.5. Kent Yönetimi .........................................................................................19

2.6. Keçiören İlçesi Tanıtımı .........................................................................23

2.6.1. Demografik Yapı ..............................................................................24

2.6.2. Keçiören Belediyesi Rekreasyonel Tesis Potansiyeli .........................24

2.7. Rekreasyon Tanımı.................................................................................25

2.7.1. Rekreasyonun Sınıflandırılması ........................................................27

2.7.1.1. Sektörel Olarak Rekreasyonun Sınıflandırılması.........................27

2.7.1.2. Amaçlarına Göre Rekreasyonun Sınıflandırılması ......................27

2.7.1.3. Etkinlik Şekline ve Alanına Göre Rekreasyonun Sınıflandırılması

...............................................................................................................28

iii

2.7.1.4. Çeşitli Kriterlere Göre Rekreasyonun Sınıflandırılması ..............28

3. GEREÇ VE YÖNTEM.................................................................................29

3.1. Evren ve Örneklem..................................................................................29

3.2. Veri Toplama Aracı .................................................................................29

3.3. Verilerin Toplanması ...............................................................................29

3.4. Verilerin Analizi......................................................................................30

4. BULGULAR.................................................................................................31

5. TARTIŞMA..................................................................................................52

6. SONUÇ .........................................................................................................61

7. ÖZET ............................................................................................................64

8. SUMMARY ..................................................................................................66

9. KAYNAKLAR..............................................................................................67

10. EKLER .......................................................................................................72

11. ÖZGEÇMİŞ................................................................................................76

iv

TABLOLAR

Tablo 1. Katılımcılara Ait Kişisel Bilgilerin Dağılımı.........................................31

Tablo 2. Katılımcıların Cinsiyetlerine Göre Boş Zaman Süresinin

Yeterliğine İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları ........................................32

Tablo 3. Katılımcıların Cinsiyetlerine Göre Boş Zamanı Değerlendirmekte

Güçlük Çekme Durumlarına İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları ...........32

Tablo 4. Katılımcıların Cinsiyetlerine Göre Rekreasyonel Merkezler

Hakkındaki Bilgi Düzeylerine İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları ..........33

Tablo 5. Katılımcıların Cinsiyetlerine Göre Rekreasyonel Merkezlere

Ulaşım Mesafelerine İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları ........................34

Tablo 6. Katılımcıların Cinsiyetlerine Göre Rekreasyonel Merkezlerde

Kalma Sürelerine İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları...............................34


Kimlerle Gittiklerine İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları .........................35

Tablo 8. Katılımcıların Cinsiyetlerine Göre Rekreasyonel Merkezlerdeki

Etkinliklere Katılımlarına Etki Eden Faktörlere İlişkin Ortalama

ve Standart Sapma Değerleri ...........................................................35

Tablo 9. Katılımcıların Cinsiyetlerine Göre Tesisleri Kullanımlarında Rol

Oynayan Faktörlerin Etkisine İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları ............36


Katıldıkları Etkinliklerin Dağılımı ......................................................37

Tablo 11. Katılımcıların Cinsiyetlerine Göre Rekreasyonel Merkezlerden

Haberdar Olma/Kullanım Düzeyleri Dağılımı.....................................38


Haberdar Olma/Kullanım Düzeyleri Dağılımı (Devam)......................39

Tablo 13. Katılımcıların Eğitim Düzeylerine Göre Boş Zaman Süresinin

Yeterliğine İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları......................................40

Tablo 14. Katılımcıların Eğitim Düzeylerine Göre Rekreasyon Merkezleri

Hakkındaki Bilgi Düzeylerine İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları.........41

v

Tablo 15. Katılımcıların Eğitim Düzeylerine Göre Rekreasyonel

Merkezlerde Kalma Sürelerine İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları........42


Merkezlerdeki Etkinliklere Katılımlarına Etki Eden Faktörlere

İlişkin Ortalama ve Standart Sapma Değerleri ....................................43

Tablo 17. Katılımcıların Mesleklerine Göre Refah Düzeylerini

Değerlendirmelerine İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları .......................44

Tablo 18. Katılımcıların Mesleklerine Göre Boş Zaman Sürelerinin

Yeterliğine İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları......................................44

Tablo 19. Katılımcıların Mesleklerine Göre Boş Zamanı Değerlendirmekte

Güçlük Çekme Durumlarına İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları ...........45

Tablo 20. Katılımcıların Mesleklerine Göre Rekreasyonel Merkezlere

Kimlerle Gittiklerine İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları.......................46

Tablo 21. Katılımcıların Mesleklerine Göre Rekreasyonel Merkezleri

Haftanın Hangi Bölümünde Kullandıklarına İlişkin – Ki-Kare

Testi Sonuçları ...................................................................................47

Tablo 22. Katılımcıların Mesleklerine Göre Tesisleri Kullanımlarında Rol

Oynayan Faktörlerin Genel Etkisine İlişkin – Ki-Kare Testi

Sonuçları ............................................................................................48

Tablo 23. Katılımcıların Yaşlarına Göre Boş Zaman Süresinin Yeterliğine

İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları ........................................................49

Tablo 24. Katılımcıların Yaşlarına Göre Rekreasyonel Merkezler

Hakkındaki Bilgi Düzeylerine İlişkin – Ki-Kare Testi

Sonuçları ............................................................................................49

Tablo 25. Katılımcıların Yaşlarına Göre Rekreasyonel Merkezleri

Günün Hangi Bölümünde Kullandıklarına İlişkin – Ki-Kare

Testi Sonuçları ...................................................................................50

Tablo 26. Katılımcıların Yaşlarına Göre Rekreasyonel Merkezlere

Kimlerle Gittiklerine İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları.......................51

vi

ÖNSÖZ

Sanayileşme ve buna bağlı kentsel yaşamın yoğunlaştığı toplumlarda

çalışma yaşamının planlanması kadar, rekreasyonel yaşamın planlanması da önem

taşır. Rekreasyon etkinlik gruplarının en önemlilerinden olan spor ise bu

planlamalar içerisinde ayrı bir yer tutar.

Sporun bir rekreasyonel etkinlik olarak topluma yaygınlaşması için çaba

gösteren kurumların en önemlilerinden olan yerel yönetimler bu konuda

rekreasyonel amaçlı tesisler kurmak ve bunları işletmek bakımından yasaların da

öngördüğü görevleri yapmak durumundadır.

Çalışmamız bu yönde faaliyetler sürdüren Keçiören Belediyesinde önemli

sayılabilecek bir rekreasyon merkezinde gerçekleşmiştir.

Çalışmamıza çok önemli katkıları olan değerli danışman Hocam Yrd. Doç.

Dr. İ. Fatih Yenel’e, her aşamada büyük emeği ve yönlendirmesi olan Yrd. Doç.

Dr. Bülent Gürbüz Hocam’a, Uzman H. Sarol’a, Araştıma Görevlileri M. Demirel

ve Selman Özdemir’e ve anketlerin yapılmasında yardımlarını esirgemeyen

GÜDAK gönüllülelerine sonsuz teşekkür ederim.

Ayrıca, sevgili babacığım Prof. Dr. Suat Karaküçük’e şükranlarımı

sunuyorum.

Beyza Merve Karaküçük

Ankara 2008

1

1. GİRİŞ

Kentler, insanın toplumsal varlık olmasının sonucu olarak doğmuş

mekanlardır. Kent için yapılan tanımlamalar kentin; bir yerleşim türü, yerel

yönetime sahip yasal bir birim, çevresine bakarak bir merkez oluşturan, toplama-

dağıtma merkezi olan, tarım dışı faaliyetlerin yoğunlaştığı, örgütlenme ve

uzmanlaşma ile belirlenen kendine özgü bir kentli yaşama sahip olan ve tercih

edilen bir yerleşme türü olması çerçevesinde çeşitlilik arz eder.

Kentin çeşitli işlevlere sahip olması ve barındırdığı nüfusun

gereksinimlerini karşılaması kent içinde birbirinden farklı alanların oluşmasına

neden olmaktadır. Kentsel yaşam olarak tanımlanan bu özellik, kent içinde farklı

kullanışların meydana gelmesine yol açmaktadır.1

Kentsel çevre kentlinin içinde yaşadığı çevre olarak, onun kendi

dünyasının oluşumunda birinci rol oynar. Bu kentsel çevrede, kent yaşamının

olumsuz etkilerinden kurtulmak ya da bir ölçüde azaltmak isteyen kentlilerin

rekreasyon alanlarına yöneldikleri görülmektedir.

Rekreasyon alanları kent içinde temel alan kullanımlarından biri olmakla

birlikte, diğer alan kullanımlarını bütünleştirici ya da birbirinden ayırıcı özelliği

ile kentin fiziksel dokusunu dengeleyen ve kentler için önemli işlevleri olan

alanlardır. Ancak, kentteki nüfus yoğunluğunun her geçen gün hızla artması kent

içindeki rekreatif amaçlı planlanan parkların, spor ve oyun alanlarının ve diğer

benzeri tesislerin yetersiz kalmasına neden olur2. Bu durumun farkında olan yerel

yöneticiler ise kent içindeki doğal alanlar yaratarak veya bu yönde rekreasyonel

tesisler yaparak kentli insanı kent ortamında tutmaya ve kenti ile barışık ve

farkında olarak yaşamaya yönlendirmeye çalışmaktadırlar.

2

Buradan hareketle bu çalışmanın amacı; Keçiören Belediyesin sınırları

içinde yer alan rekreasyonel spor tesislerin potansiyel değerlendirmesi ve

katılımcıların etkinliklere yaklaşımlarının analizini yapmaktır.

3

2. GENEL BİLGİLER

2.1. Kent Tanımları ve Kentsel Olgu

Tarihi sürece bakıldığında kentlerin oluşumu konusunun, kentleri

oluşturan topluluklar kadar çeşitlilik arz ettiği görülmektedir. Bu konuyu

açıklamaya çalışan askeri, dini ve ekonomik kuramlara dayalı pek çok teori

mevcuttur. Ancak kent biçimlerinin ortaya çıkmasına yol açan sosyal, ekonomik

ve siyasi ilişkiler yumağı içinde bir tek neden ifade etmek kuşku götürmektedir3.

Sosyolojik açıdan kent, insanların birbirleriyle buluştukları, malların değiş

tokuş edildiği ve fikirlerin yayıldığı, bir ilişkiler ve kararlar merkezi olarak görme

olarak tanımlanırken4, Keleş kenti, sürekli toplumsal gelişme içinde bulunan ve

toplumun yerleşme, barınma, gidiş-geliş, çalışma, dinlenme ve eğlenme

gereksinimlerinin karşılandığı, pek az kimsenin tarımsal uğraşılarda bulunduğu,

köylere bakarak, nüfus yönünden daha yoğun olan ve küçük komşuluk

birimlerinden oluşan yerleşme biçimi olarak tanımlamaktadır5.

Hout’a göre, gerçekte kent, karmaşık bir toplum yapısının, bireysel

düzeyde çözülemeyecek sorunların üstesinden gelmesine olanak sağladığı ve

kendine özgü özellikleri bulunan bir yerleşim sistemidir. Bu nedenle kenti daha

çok sakinlerinin ekonomik ve sosyal faaliyetlerinin çeşitliliği karakterize

etmektedir4.

Tatlıdil, kent kavramına mekansal açıdan yaklaşarak kenti ‘biribirine

benzemeyen yaşam biçimlerine sahip insanların aynı yerleşim alanında diğer

yaşam biçimlerini kabullenerek yaşayabildiği merkanlar’ olarak tanımlamaktadır6.

Çizgen, kent kavramına farklı bir bakış açısıyla yaklaşmaktadır. Kent;

mekan, zaman ve hareket kavramlarının sınırlarını belirlediği sokakları, parkları

ve insanların bir arada bulundukları mekanları içinde barındıran alanlardır7.

4

Weber ise, kentin daha çok sosyal yapı içerisindeki olumsuzluklarını ön

plana çıkararak konuya yaklaşır. ‘ Kent, mesafenin ortadan kalkmasının ve

çıkarların korunmasının görünen sembolüdür. Burada tüm kurumlar değişim

geçirme eğilimdedir. Doğal yerel örgütlenme birimi olan mahalle zayıflar, pek

çok durumdaysa nerdeyse yok olur. Ev hayatının adından fazla bir anlamı yoktur8.

Yukarıda bahsedilen bu tanımlardan anlaşıldığı gibi kent kavramının

tanımlanması konusunda fikir birliği sağlanamamıştır. Bu yüzden, farklı ölçütler

kullanılarak kent kavramının tanımı yapılmaya çalışılmaktadır. Kentin

tanımlanmasında kullanılan bu ölçütler (a) yönetsel, (b) nüfus, (c) ekonomik ve

(d) toplumbilimsel olarak 4 grupta görülmektedir9

Kenti kırsal yerleşim birimlerinden ayırmakta kullanılan ölçüt ‘Yönetsel

Ölçüt’tür. Bu yaklaşım biçimine göre belirli bir yönetsel örgüt biriminin sınırları

içinde kalan alanlar için kent ifadesi kullanılmaktadır. Bu durumda çoğunlukla

belediye sınırları içinde kalan nüfus için kentli nüfus ifadesi kullanılmaktadır.

Kent ve köy ayrımında kullanılan bu ölçüt tipi ülkemizde kullanılan ölçüt

tiplerinden biridir9. Bu ölçüte göre dünyadan bazı ülkelerin tanımlarına

değinmekte yarar vardır. ‘A.B.D.’de kent tanımında, ‘belirli bir anlam taşıyan bir

belediye örgütü, bir yerel yönetimin bulunduğu ve belediye ile merkezileşmiş yer’

ifadesi kullanılır. Yine A.B.D.’de genel kullanış içinde, ‘yasal olarak aktüel

büyüklük ve önemine de bakılmaksızın, bir kente yönelik merkez için’ kent

deyimi kullanılabilir. Avustralya ve Kanada’da kent, merkezi ve eyalet

yönetiminin altında, belediye yönetimim ve daha büyük birimleri için kullanılan

bir deyimdir. Fransızlar’ın ‘Ville’ kent değerlendirmesi, yerleşik nüfusunun

çoğunluğunun ticaret, sanayi veya yönetimle meşgul olduğu bir toplanma yeri

biçimindedir10.

Kent kavramının tanımlanmasına yönelik en sık kullanılan ölçüt ‘nüfus’

tur. Bu tanımlama şekline göre kent belirli nüfus büyüklüğüne ulaşmış yerleşim

5

birimleridir. Kenti diğer yerleşim biçimlerinden örneğin köylerden ayırmakta

kullanılan nüfus sınırı içinde farklı uygulamalar veya öneriler mevcuttur11.

Örneğin, Türkiye için belirtilen bu sayı 20.000 veya daha yukarı nüfusa sahip

olmaktır9.

Kenti kırsal yerleşmelerden ayırmada kullanılan ölçütlerden biri de

‘ekonomik ya da işlevsel Ölçüt’ tür. Bu yaklaşıma göre kentin tanımlanmasında

sadece sayısal büyüklüğün kullanılmasının eksik kalacağı bu nedenle de nüfusun

niteliğinin de dikkate alınması gerektiği vurgulanır. Bu durumu Boran şu şekilde

açıklamaktadır; köyler geçimini tarımsal üretime dayandıran topluluklar olmasına

karşın kentler geçimini yada ekonomik temelini daha çok ticaret ve endüstri gibi

tarım dışındaki üretim ve ekonomik uğraşlara dayandıran yerleşim alanlarıdır11.

Kent ve köy yada kırsal alan ayrışmasında kullanılan son ölçüt ise

‘toplumbilimsel ölçüt’tür. Örneğin toplumbilimci Wirth’e göre kent toplumsal

bakımdan benzerlik göstermeyen insanların bir araya gelerek oluşturduğu ve

nüfus bakımından yoğun ve mekansal yerleşim bakımından süreklilik özelliği

olan yerleşim alanlarıdır9.

Bu ölçütlerde bahsedilen tanımlamalar çerçevesinde kent, coğrafi olduğu

kadar siyasal merkez, bir nüfus yerleşmesi yeri ve iş merkezidir. Varlığı bir dini

kurul ile doğrudan doğruya ilişkili değildir, fakat süreli veya dönüşümlü fuarlara

sahip bir Pazar yeridir, ticari merkezdir. Kent içerisinde yürütülen ticari

faaliyetlerin yoğunluğu kent nüfusuyla doğru orantılı olarak artar. Buna bağlı

olarak bir kent ne kadar kalabalıksa, meslekler o oranda çeşitlenmiş, yani

uzmanlaşma o kadar artmıştır. Mesleklerin ve zanaatlerin çeşitlenmesi kentlerin

büyüklüğüne bağlıdır12.

6

Buradan hareketle, bir yerleşim biriminin kent niteliğini taşıması için, bu

özellikleri taşıması gerektiği söylenebilir13:

• Belli bir nüfus büyüklüğüne ve nüfus yoğunluğuna erişmiş olması,

• Tarımsal üretimden daha ileri bir üretim düzeyi olan sanayi üretimine

geçmiş olması ve bununla birlikte hizmet sektörünün gelişmiş olması,

• Yerleşim yerinin fiziksel altyapısının belli bir düzeye ulaşmış olması,

• Geleneksel aile yapısının çözülerek yerini çekirdek aile yapısına bırakmış

olması,

• Nüfusun büyük oranda örgütlenmiş karmaşık iş bölümüne ve yüksek

uzmanlaşma düzeyine erişmiş olması,

• Yerel değerlerin yerini ulusal değerlerin veya evrensel değerlerin almış

olması,

• Geleneksel ilişkilerin (cemaat toplum tipinin) çözülüp bireysel ilişkilerin

ya da bireysel çıkarların ön plana çıkmış olması,

• Eğitim düzeyinin kırsal kesimdeki eğitim düzeyinden yüksek olması ve

çocuk bakım ve eğitiminde aile dışı kurumların gelişmiş olması,

• Sosyal normların yerini, resmi denetleme kurumlarının almış olması,

• Statülerin aileden gelmeyip, bireylerin kendi çabaları ile kazanılmış

olmaları.

Bu açıklamalardan anlaşılacağı gibi, kentin bir yerleşim türü, yerel

yönetime sahip yasal bir birim, çevresine bakarak bir merkez oluşturan, toplama-

dağıtma merkezi olan, tarım dışı(sanayi-hizmet) faaliyetlerin yoğunlaştığı ve hem

tarıma ait hem de tarım dışı faaliyetlerin kontrol yeri ve bu bağlamda da

örgütlenme ve uzmanlaşma ile belirlenen kendine özgü bir kentli yaşama sahip

olan ve tercih edilen bir yerleşim türü olması çerçevesinde çeşitlilik arz eder.

7

2.2. Kentleşme

Kent ile ilgili diğer bir kavram olan kentleşme, dar anlamda, kent sayısı ve

kentlerde yaşayan nüfusun artmasıdır. Kentsel nüfus, doğal artış yanında göçlerle

de artmaktadır. Gelişmekte olan ülkelerin kentlerinde, kentleşme daha çok

köylerden kentlere olan nüfus akımı ile gerçekleşir. Kentleşme en dar anlamıyla

demografik nitelik taşır9. Kentleşme yalnızca bir nüfus olgusu değildir. Kentleşme;

kent ortamında yaşayan bireylerin sayısal anlamda çoğalmasının yanında bir

takım ekonomik, sosyal ve politik değişimlerle de ilgili olan bir süreci yansıtır14.

Sanayileşme ve ekonomik gelişmeye koşut olarak kent sayısının artması ve

bugünkü kentlerin büyümesi sonucunu doğuran, toplum yapısında, artan oranda

örgütlenme, işbölümüm ve uzmanlaşma yaratan, insan davranış ve ilkelerinde

kentlere özgü değişikliklere yol açan bir nüfus birikim sürecidir.

Üretim biçimindeki değişimin kentleşme tanımında özel bir yeri vardır.

Kentleşmenin tarımsal üretimden daha ileri bir üretim düzeyine geçişi olarak da

tanımlanabilir. Kentleşme hareketi, zaman içindeki bir değişmeyi anlatır9.

kentleşmeyi tarım ve sanayideki değişmelerin ortaya çıkardığı bir sonuç ve

toplumsal değişme sürecinin etkileyen önemli bir öğe olarak tanımlamaktadır15.

Sanayileşme kentleşme sürecinin önemli bir olgusudur. Kent olgusu

sanayileşme ile başlayan bir süreç olmuştur. Sanayileşme çalışma yaşamının

yoğunlaştığı, teknoloji, makineleşme ve otomasyonun yaygınlaştığı bir ortamı

yaratmaktadır. Her ne kadar kentleşme sanayileşme ile başlayan bir süreç olarak

kabul edilse de bu durumu salt olarak tek bir gösterge ile ilişkilendirmek çok da

doğru olmayacaktır çünkü kentleşmenin yapısal ve zamansal boyutlarının da

bulunduğu kabul edilmektedir16 . Kentleşme; teknolojik, ekonomik ve toplumsal

yapıda meydana gelen değişmelerin sonucunda ortaya çıkan ve toplumu oluşturan

bireylerin tutum ve davranışlarında değişmelere yol açan bir süreçtir17.

8

Böylece kentleşme; mekanda bir yerleşme, bir nüfus toplanması ve nüfus

yoğunluğu, yerel örgütlenme, sosyal tabakalaşma, kurumlaşma, üretimde

farklılaşma, uzmanlaşma, yeni bir yerleşme biçimlenmesi ve sosyo-kültürel

değişime yol açan bir nüfus toplanması süreci olarak da tanımlanabilir10.

2.2.1. Kentleşme Nedenleri

Kentleşme eğilimi özellikle 20. yüzyılla birlikte bir ivme kazandığı bilinen

bir gerçektir. Kentleşmeyi etkileyen birçok faktör bulunmaktadır. Kentlerin

oluşumunda, birbirlerini, doğrudan ya da dolaylı olarak, farklı oranlarda

etkileyerek bir bütün halinde etkili olan bu faktörleri ‘ekonomik, teknolojik,

siyasal ve sosyo-psikolojik olarak dört başlık altında inceleyebiliriz9.

2.2.1.1.Ekonomik Nedenler

Ekonomik nedenlerden bir kısmı, kırda ya da köyde yaşayan insanları

buralardan iten, tarım kesiminin içinde bulunduğu koşullardan kaynaklanan

nedenlerdir. Bunlara itici nedenler, ya da olumsuz göç nedenleri adı verilebilir9.

Tarımda çağdaş üretim araçlarının kullanılması, makinanın tarıma girmesi,

tarımda üretim sürecinin her aşamasında ilkel yöntemlerin terk edilmesi; buna

karşılık, üretimi etkileyen yeni girdilerin artan oranda kullanılması, tarımda

çalışmasına gereksinme duyulan insan gücü miktarını azaltmaktadır. ‘Öte yandan,

özellikle az gelişmiş ülkelerde, tarımın verimliliği ve kişi başına düşen tarımsal

gelir, köylüyü köyünde tutmaya yetmeyecek kadar düşüktür12.

Kentleşmenin ekonomik üstünlükleri beş noktada toplanmaktadır.

Bunların başında, uzmanlaşma gelmektedir. Uzmanlaşma, hem üretimin mal

oluşunda bir azalmaya, hem de gelirlerde bir artışa yol açmaktadır. Uzmanlaşma,

büyük çapta üretimi kolaylaştırarak, üretim sürecinin bölünmesini olanaklı

kılmakta, böylece çok sayıda uzmana gereksinim duyulmaktadır. Kentleşmenin,

9

bu sürecin hızlanmasına yardım eden ikinci ekonomik üstünlüğüne, kentlerin

sunduğu imkanlar denilebilir. Üretim yapan firmaların yaptıkları üretimi talebe

göre dağıtabilmeleri ya da seri üretimde mal için gerekli hammaddenin kent

içerisinden başka firmalardan kolaylıkla bulunabilmesi ve ürünlerini kolaylıkla

pazara sürmesi verimlilik açısından önemli bir etkendir.

Üçüncü olarak, ucuz ve kullanışlı bir ulaşım sistemi, işyeri yapmak için

elverişli arsa ve arazi, çeşitli yardımcı hizmetler, araştırma ve eğitim kolaylıkları,

yedek hammadde stokları yapma olanağı gibi üstünlükler, kentlerin yaşayanlarına

sağladığı avantaj ve birikimlerden birkaçıdır. Kentleşme biriktirimleri, kent

büyüdükçe, bir noktaya kadar artar. Kentleşmenin dördüncü avantajı ise, üretimde

kullanılacak iş gücü ve girişim gücünde olduğu gibi, ekonomik üretimi sağlayan

temel etmenlerin kentlerde ucuz ve kolay bulunması olanağıdır. Kentler, çok

sayıda yetenekli ve nitelikli insan gücünün kolay bulunduğu yerleşmelerdir. Bu

yargı, kadın insan gücü bakımından da doğrudur. Kentlerde kişi başına gelir, tarım

kesimindeki gelire oranla yüksektir. Bunun yanında sendika gibi kente ait sosyal

kurumlar, kentteki işçi ücretlerinin, kırsal alanlara oranla yükselmesine neden olur.

Bankacılık hizmetleri ve girişim gücü yönünden de kentler üstünlük sunan

yerlerdir. Son olarak, kentte yaşayan insanlar, daha geniş gelişme olanaklarının

yanı sıra, köylerde bulmaları güç olan türlü mal ve hizmetlerden yararlanabilirler.

Kentlerin sunduğu bu ekonomik avantajlar, kırdan kente daha çok insanın

göç etmesine neden olmaktadır.

2.2.1.2. Teknolojik Nedenler

Daha önce de vurgulandığı gibi kentleşmenin en önemli etkeni sanayi

devrimi olmuştur. Sanayi devrimi ile başlayan teknolojik gelişmeler sonucu

üretimin görülmedik oranda artması ve maliyetlerin düşmesi ile birbiri ardına

sanayi tesisleri kurulmaya başlamıştır. Bu tesisler, malların satış noktalarına

ulaştırılması kolaylığı ve sanayi için gerekli altyapının kentlerde bulunması

10

nedeniyle kentlerde kurulmaya başlamıştır . Kentlerde kurulan sanayi tesisleri,

beraberinde büyük ölçekte işgücü talebini doğurmuş ve bu talep de kentte

karşılanamadığı için kırsaldan kente göçler, nüfus akımı başlamıştır.

Ayrıca teknolojik gelişmeler, ulaşım ve iletişim alanında büyük yenilikler

getirmiştir. Ulaşım alanındaki değişmeler, insanların kolay yer değiştirmelerini

sağlamakla birlikte; kırsal kesimin ekonomik açıdan pazara açılmasını da

kolaylaştırmıştır. Bu da kentle etkileşimin artmasına yol açmıştır. Ulaşım ve

haberleşme alanında sağlanan ilerlemeler kentleşmeyi etkileyen önemli

öğelerdir13.

2.2.1.3. Siyasal Nedenler

Kentleşmenin önemli nedenlerinden birisi de siyasi alanda yaşanan

gelişmelerdir. Ülkelerin anayasalarında yer alan kanunlar ve siyasi sistemler

kentleşmeyi etkileyen önemli faktörlerdir. Dünya üzerindeki pek çok ülke

kentleşme politikaları doğrultusunda çeşitli dönemlerde kanunlar çıkarmışlar veya

bu yönde yapılması gereken düzenlemeleri yapmışlardır. Bu oluşturulan

kanunların en önemli özelliklerinden bir tanesi de bunu gerçekleştirilen ülkelere

kendi kent planlama sistemlerini de oluşturma fırsatı sağlamıştır.18

2.2.1.4. Sosyo-Psikolojik Nedenler

Köy ve kent yaşam biçimleri birbirlerinden temel bazı noktalar anlamında

farklılıklar gösterir ve kent yaşamında bulunan bir çok toplumsal ve kültürel

olanaklar kırsal insanı için çekicilik özelliği taşır. Örneğin, Türkiye’de

‘İstanbul’un taşı toprağı altın’ sözü pek çok insan için çekici olmuş ve kırsal

alanda bu kente olan göç oranını zirveye taşımıştır. Tüm bunlara ek olarak,

kentlerdeki eğitim imkanlarının daha cazip olması da kentleşmenin oluşmasında

oldukça etken bir rol oynamıştır9.

11

Sosyo-psikolojik nedenler, kentleşme hareketini oluşturan diğer nedenlerin

arasına karışarak onları hızlandırıcı ya da ağırlaştırıcı bir etkide bulunur.

Günümüzde medya, sosyo-psikolojik nedenleri oluşturan en önemli faktördür.

Televizyonun yaygın kullanımı ve kolay ulaşılabilirliği, ayrıca kente daha önce

göç etmiş olanların kırsal kesimle ilişkilerinin belli bir ölçüde devam etmesi,

kentlerin yaşam biçiminin kırsal alanda iyi bilinmesine yol açmaktadır.

Televizyonun yaygınlaşması ve kırsal alanda da hemen hemen her eve girmiş

olması, insanların başka yaşam biçimlerinden haberdar olmalarını sağlamıştır. Bu

durum da kentleşmenin sosyo-psikolojik nedenlerini hazırlayan ve göçe kaynaklık

eden bir faktör olmuştur13.

2.2.2. Kentleşmenin Sonuçları

Dünyada ve ülkemizde uzun dönemdir kentleşme, yani kırdan kente göç,

kentlerin mekansal ve nüfus olarak artma süreci yaşanmaktadır. Bu süreç ülkemiz

açısından daha hızlı bir gelişimi göstermektedir.

Hızlı kentleşme beraberinde avantajlar ve dezavantajlar getirmektedir. Bunları

kısaca şöyle değerlendirebiliriz19:

2.2.2.1. Avantajlar

Daha Fazla Yaşam Alanı Sağlaması: Kentleşme yatay değil, dikey

gelişmeyi ifade eder. Kentleşme sonunda kentlerde yapılan yüksek katlı binalar

bunun tipik örneğidir. Bu sayede canlılara daha fazla yaşam alanı sağlanmış

olmaktadır.

Enerji Etkinliğinin Yükselmesi: Kentsel gelişme çeşitli açılardan enerjide

etkinliğin artmasına neden olabilir. Örneğin müstakil bir evin ısınmasında

harcanılan enerji bir apartmanı ısıtmak için harcanılan enerjiden çok daha fazladır.

Burada önemli olan diğer bir nokta apartman dairelerinin optimal bir büyüklüğe

sahip olmasıdır. Günümüzde yapılan apartman içindeki dubleks daireler bu

12

tasarrufu sağlamayabilir. Başka bir örnek toplu taşımacılıktır. Toplu taşıma

sonucu tüketilen benzin miktarında bir tasarruf sağlanabilir.

Daha İyi Sosyal Olanaklar: Eğitim seviyesinin yükselmesi kentleşmenin

önde gelen faydaları arasındadır. Kentsel alanlarda doğum oranları, kırsal

alanlardan daha düşüktür. Bu ise nüfus artışının neden olduğu çevresel

bozulmaları azaltan bir etmendir. Bireylere kentlerde sunulan aile planlaması

eğitimleri, kırsal alanlardan daha fazladır. Kentleşme bireylere iş bulmada da daha

iyi olanaklar sağlayabilir. Kentleşme yukarıda anılanlar yanında bireylere daha iyi

sağlık hizmeti ve daha iyi bir sosyal yaşam da sağlayabilir20.

Daha iyi Rekreasyonel Olanaklar: Spor, sanat, eğlence, park, bahçe ve

diğer rekreasyonel olanakların kent yaşamında daha fazla olması ve bu

alternatiflere rahatça ulaşabilme olanağının bulunmasıdır.

2.2.2.2. Dezavantajlar

Çevresel Olumsuzluklar: Kentleşme sonucu oluşan hava ve su kirlilikleri

en önemli çevresel problemlerdir.

Çarpık Yapılaşma: Kentlerin hızlı büyümesi, kentte yapılara olan talebin

artması ve buna paralel olarak da rantın yükselmesi imara aykırı, kaçak

yapılaşmaları beraberinde getirmektedir. Özellikle kent yönetimlerinin yetersiz

kalması durumunda bu gelişme kent yaşamını ciddi tehdit eder boyutlara

çıkmaktadır.

Sosyalizasyon Sorunu: Toplumsallaşma bir diğer kullanılan adı ile

sosyalizasyon ; toplumun mevcut değer ve normlarının bireylere öğretilmesi

süreci olarak tanımlana bilir. Bir başka anlatımıyla sosyalizasyon (toplumsallaşma)

bir öğrenme sürecidir. Bu süreç içerisinde birey ferdi olduğu toplum içerisinde

nasıl davranacağını öğrenir. Bu süreç içerisinde aynı zamanda bireyin sahip

olduğu yada toplum tarafından verilen rollerin ve sahip olunan statülerin

13

gerektirdiği davranış biçimlerini, toplumun kendilerinden beklentilerini öğrenir.

Toplumsallaşma sürecinde birey kendi toplumunun bir üyesi olmayı; toplumu

tarafından kabul gören davranış örüntülerini, insanın davranışlarına yön veren,

bunları belirleyip şekillendiren temel toplumsal ve kültürel değerleri, normları

öğrenir. Öğrenmekle de kalmayıp bunları içselleştirip kendisine mal eder ve bu

değer ve normlar doğrultusunda davranmaya başlar. Daha öz bir anlatımla, bu

süreç sayesinde birey toplumu ile bütünleşir, toplumunun bir parçası haline gelir.

Toplumsallaşma denilen bu süreç bireylerin varlığı kadar toplumların da varlığı

açısından oldukça önemlidir. Toplumun sağlıklı bir şekilde büyümesi ve hayatını

devam ettirebilmesi toplumsallaşma sisteminin sağlıklı bir şekilde sürmesi ile

mümkündür.Bir başka şekli ile toplumsallaşma yeni nesle toplumun sahip olduğu

kültürel mirasın aktarılması da denilebilir. Bu açıdan bakılacak olursa ulusal ve

evrensel kültür mirası toplumsallaşma süreci sayesinde yeni nesillere

aktarılmaktadır21 .

Hızlı kentleşme, kır nüfusunun kentlere toplum hayatı açısından kısa

sayılabilecek bir süre içinde akması kentlerde yaşayanlar arasında kültür, değer ve

norm uyumsuzluğuna yol açmaktadır. Kırdan kente göç eden aileler kent

çevresinde oluşturdukları ‘gecekondu’ olarak nitelendirilen alt yapısı eksik, fiziki

şartları olumsuz olan yerleşim bölgelerinde yaşamlarını zor şartlar altında

sürdürmeye çalışırlar. Köy ve kentteki insan ilişkileri, değer yargıları farklıdır. Bu

iki yerleşim biriminin gerektirdiği beceri, bilgi ve deneyimler birbirine uymaz.

Kırdan kente yaşanan göçlerin oluşturduğu kültür çatışmaları, gecekondulaşma,

yöresel gelenek ve görenekler, ekonomik bunalımlar beraberinde aile kurumu

başta olmak üzere gerek bireylerde ve gerekse toplumsal kurumlarda problemlere

yol açar.

14

2.3. Kentlileşme

Kentlerin içerisinde ve kentlere doğru akarak artan nüfus kentleşme

sürecinin oluşturur. Kentlerde oluşan bu nüfus kent içerisinde kendi kültürünü

sergiler, zamanla bu insanlar kültürel ve ekonomik açıdan farklılaşarak bir sosyal

değişme geçirirler. Bu olay sosyolojide kentlileşme kavramı ile ifade edilir.

Kentlileşme çoğu kez kentleşmeyle karıştırılmakla birlikte ondan ayrı olan ve

kentleşme akımı sonucunda toplumsal değişmenin insanların davranışlarında ve

ilişkilerinde, değer yargılarında, tinsel ve özdeksel yaşam biçimlerinde

değişiklikler yaratması sürecidir5.

Kentlileşmenin iki yönü vardır. (a) ekonomik bakımdan kentlileşme, (b)

sosyal bakımdan kentlileşme. Ekonomik bakımdan kentlileşme kısaca bireyin

geçimini tamamen kentte veya kente özgü işlerle sağlıyor olması durumu ile

bağlantılıdır. Ekonomik bakımdan kentlileşme biçimi bireyin kır ve kent

kaynaklarını kullanış biçimi, kırda ve kentte mal edinme veya edinmeme durumu

ile kentten kıra ve kırdan kente kaynak aktarma açılarından oldukça yakından

ilişkilidir. Sosyal bakımdan kentlileşme ise daha çok kırsal alandan kentsel alana

göç eden insanların farklı kente özgü tutum ve davranışlar sergilemesi v e sosyal

ve tinsel değer yargılarını benimsemesidir22. Örneğin; büyük kentlerdeki bireyler

arasındaki bağlar kırsal alana göre daha zayıftır. Kırsal alanda daha güçlü olan

akrabalık bağları, yakın ilişkiler ve geniş aile yapıları kent ortamında zayıflar

hatta bazen kopma noktasına gelir. Kırsal alanın aksine, kentte üretim biçimi

değiştiği için geniş aile yapıları da varlığını sürdürmekte zorlanır ve zamanla

çekirdek aile yapısına dönüşür. Kentlerde yaşayan insanların kırsala göre daha

fazla ilişki içinde olması zorunluluğuna karşın, insan ilişkileri kentli birey için

ikincil özellik taşır23.

Kentli insan; kentin içinde barındırdığı fırsatların farkında olan ve bu

olanakları kullanan bireylerdir. Kentlileşme ise; heterojenliğin, çeşitliliğin egemen

olduğu kentsel mekanda,kentin sunduğu fırsat ve olanaklardan farklılıklar

15

doğrultusunda yararlanan bir kentli kültürünün oluşumu olarak tanımlanabilir24.

Kentli insan, kentlileşme ölçüsünde kentin sosyal, kültürel ve rekreasyon

olanaklarını değerlendirme eğilimindedir. Bu nedenle kentte yaşayanların kent

kültürünü geliştirmeleri, birçok konuda olduğu gibi, kent içi alan kullanımını da

etkilemektedir9.

Kent kavramını boş zaman olgusunun ortaya çıktığı ve kullanıldığı

mekanlar olarak ele aldığımızda ise kentlileşme; rekreasyon hizmet ve

imkanlarının yaşama geçirildiği durumları oluşturur. Bir başka anlatımla, kent-

kentleşme-kentlileşme spor , turizm, kültür-sanat ve daha birçok etkinliğin

yapıldığı-yaptırıldığı ortamları doğurur. Bu durum istihdamın oluşması, ekonomik,

sosyo-kültürel canlılık, kaynaşma ve hareket anlamını taşımaktadır2.

2.3.1 Kentlileşme Süreci ve Kentlilik Bilinci

Kentlileşme sürecinin gerçekleşebilmesi için gereken aşamalar vardır.

Bunlar, dört alt başlık altında incelenebilir.

İlk aşama kentte kalmaya karar kılınmasıdır. Kentte kalmaya karar kalan

kişiler, kentle kendilerini bütünleştirebilmektedirler. Kentlilerin kentine sahip

çıkabilmeleri için kenti algılamalarının doğru olması gerekmektedir. Kentleri

“yalnızca kendisinden çıkar sağlanacak bir nesne olarak gören çevrelerin” kente

karşı hassas olmaları beklenemez25. Bu anlayıştan korunmanın yolu da, kenti

tanımak, kentle bütünleşmek ve kentli kimliğini kazanmaktan geçer26. İkinci

aşama ise ‘ekonomik’tir. Kişinin kentte yaşamasını anlamlı kılacak bir iş sahibi

olması ve bu işin de kentli tarafından görülmesi gerekmektedir. Kişinin

kentlileşebilmesi için gerekli olan diğer bir aşama eğitim ve kültür düzeyinin

geliştirilmesidir. Bu aşamanın gerçekleşebilmesi bir süreç gerektirmektedir. Son

aşama ise kişinin dinlenme, fiziksel, kültürel ve sanatsal etkinliklere katılma gibi

boş zaman değerlendirme alışkanlığında bir değişimin ortaya çıkmasıdır.

Geleneksel ve çoğunlukla kırsal bölgelerden ve daha çok ev içi veya çok dar

16

sosyal çevreler içerisinde yapılan boş zaman etkinliklerinden; daha evrensel ve

geniş kitlelerce kabul edilen kentsel yaşamla entegre olmuş müzik, sinema, tiyatro

gibi sanatsal veya sporun bir çok dalıyla uğraşmaya yönelme kentlileşmenin

önemli bir ölçütüdür.

Kentlileşebilmenin olması için kişide kentlilik bilincinin oluşması

gerekmektedir. ‘Kentlilik Bilinci’ bireyin kentte yaşaması ile oluşan tutumları,

değerleri ve davranışlarının tümüdür24. Kent heterojen bir yapıya sahip olduğu

için kentte yaşayan bireylerin kentlilik bilinci düzeyleri de farklı olacaktır. Bu

bilinç ise yukarıda bahsedilen aşamalarla oluşabilmekte ve nesilden nesile

artmaktadır.

2.4. Kentli Hakları

Kentli hakları, son yılların ürünü bir hak kategorisidir. Kentli haklarının

yaşama geçirilmesinin üç farklı yönünden bahsedilmektedir27.

• Kentte yaşayan bir kimsenin hakları kullanırken kendi haklarını gasp

etmesinin ve onları tahrip etmesinin önlenmesi ve bu hakların savunulma

yolu ile yaşama geçirilmesi

• Kentli hakları her kentlinin davranışları ile oluşup geliştiği kabul

edildiğine göre kişilerin geliştirmesine açıklığı ile gerçekleştirilmesidir.

• Hak sahibinin bu hakların gerçekleştirmesini toplumsal düzeni

korumaktan sorumlu devletten istemesi yoluyla gerçekleştirmesidir.

1992 de Avrupa Konseyi’nce kabul edilen Avrupa Kentsel Şartı’nda Avrupa

Kentli Hakları Deklarasyonuyla geliştirilmiştir. Aşağıda belirtilen hakların

gerçekleşmesi fertlerin, dayanışma ve sorumlu hemşeriliğe ilişkin eşit

yükümlülükleri kabul etmesine bağlıdır. Bu haklar 20 başlık altında

değerlendirilmiştir28.

17

• Güvenlik: Mümkün olduğunca suç, şiddet ve yasa dışı olaylardan

arındırılmış emin ve güvenli bir kent;

• Kirletilmemiş, Sağlıklı Bir Çevre: Hava, gürültü, su ve toprak kirliliği

olmayan, doğası ve doğal kaynakları korunan bir çevre;

• İstihdam: Yeterli istihdam olanaklarının yaratılarak, ekonomik

kalkınmadan pay alabilme şansının ve kişisel ekonomik özgürlüklerin

sağlanması;

• Konut: Mahremiyet ve dokunulmazlığının garanti edildiği, sağlıklı, satın

alınabilir, yeterli konut stokunun sağlanması;

• Dolaşım: Toplu taşım, özel arabalar, yayalar ve bisikletliler gibi tüm yol

kullanıcıları arasında, birbirinin hareket kabiliyetini ve dolaşım

özgürlüğünü kısıtlamayan uyumlu bir düzenin sağlanması;

• Sağlık: Beden ve ruh sağlığının korunmasına yardımcı çevrenin ve

koşulların sağlanması;

• Spor ve Dinlence: Yaş, yetenek ve gelir durumu ne olursa olsun, her birey

için, spor ve boş vakitlerini değerlendirebileceği olanakların sağlanması;

• Kültürler Arası Kaynaşma: Geçmişten günümüze, farklı kültürel ve etnik

yapıları barındıran toplulukların barış içinde yaşamalarının sağlanması;

• Kaliteli Bir Mimari ve Fiziksel Çevre: Tarihi yapı mirasının duyarlı bir

biçimde restorasyonu ve nitelikli çağdaş mimarinin uygulanmasıyla,

uyumlu ve güzel fiziksel mekanların yaratılması;

• İşlevlerin Uyumu: Yaşama, çalışma, seyahat işlevleri ve sosyal

aktivitelerin olabildiğince birbiriyle ilintili olmasının sağlanması;

• Katılım: Çoğulcu demokrasilerde; kurum ve kuruluşlar arasındaki

dayanışmanın esas olduğu kent yönetimlerinde; gereksiz bürokrasiden

arındırma, yardımlaşma ve bilgilendirme ilkelerinin sağlanması;

18

• Ekonomik Kalkınma: kararlı ve aydın yapıdaki tüm yerel yönetimlerin,

doğrudan veya dolaylı olarak ekonomik kalkınmaya katkı konusunda

sorumluluk sahibi olması;

• Sürdürülebilir Kalkınma: Yerel yönetimlerce ekonomik kalkınma ile

çevrenin korunması ilkeleri arasında uzlaşmanın sağlanması;

• Mal ve Hizmetler: Erişilebilir, kapsamlı, kaliteli mal ve hizmet

sunumunun yerel yönetimi, özel sektör ya da her ikisinin ortaklığıyla

sağlanması;

• Doğal Zenginlikler ve Kaynaklar: Yerel doğal kaynak ve değerlerin; yerel

yönetimlerce, akılcı, dikkatli, verimli ve adil bir biçimde, beldede

yaşayanların yararı gözetilerek, korunması ve idaresi;

• Kişisel Bütünlük: Bireyin sosyal, kültürel, ahlaki ve ruhsal gelişimine,

kişisel refahına yönelik kentsel koşulların oluşturulması;

• Belediyelerarası İşbirliği: Kişilerin yaşadıkları beldenin, beldeler arası ya

da uluslararası ilişlerine doğrudan katılma konusunda özgür olmaları ve

özendirilmeleri;

• Finansal Yapı ve Mekanizmalar: Bu deklarasyonda tanımlanan hakların

sağlanması için, gerekli mali kaynakları bulma konusunda yerel

yönetimlerin yetkili kılınması;

• Eşitlik: Yerel yönetimlerin; tüm bu hakları bütün bireylere cinsiyet, yaş,

köken, inanç, sosyal, ekonomik ve politik ayrım gözetmeden, fiziksel veya

zihinsel özürlerine bakılmadan; eşit olarak sunulmasını sağlamakta

yükümlü olması.

Yukarıda da görüldüğü gibi kentli birey için; kentin kendisine sunacağı

rekreasyonel olanaklar bir hak olarak değerlendirilmektedir. 7. madde de

bahsedilen bu hakkın ilkeleri ise şu şekildedir;

19

• Tüm kent sakinlerini eğlence, dinlence ve spor faaliyetlerinde yer alma

hakkı,

• Spor alanlarının sağlıklı ve güvenli olarak tasarlanması,

• Her kent sakininin kişisel potansiyelleri doğrultusunda istediği sporu

yapma hakkı.

Kentlerimizin yaşanabilir mekânlar olması için yukarıda sayılan 20

maddelik kentli haklarının karşılanması gerekmektedir.Kentlilere, diğer insan

haklarına ek olarak tanınan hakların ortak özelliği, bu hakların diğer insan hakları

gibi, insan hakları hukukunun aradığı unsurları taşımasıdır. Bu haklar, kentlilerin

insan onuruna uygun bir yaşam sürdürmesi için zorunludur.

2.5. Kent Yönetimi

Yönetim, belirli bir amaca ulaşmak için başta insanlar olmak üzere parasal

kaynakları, onanımı, demirbaşları, hammaddeleri, yardımcı malzemeleri ve

zamanı birbiriyle uyumlu, verimli ve etkin kullanabilecek kararlar alma ve

uygulama sürecinin toplamıdır29. Kent yönetimi ise; kentin, kentliler için

yaşanabilir mekânlar kılınması için yürütülen uğraştır. Kent yönetimi, genelde

yerel yönetim tarafından adlandırılmaktadır ve değişik yapılanmalarla

gerçekleşmektedir. Ülkemizdeki kent yönetimleri ise belediyelerdir.

5393 sayılı Belediye Kanunu’na göre belediye, “belde sakinlerinin mahallî

müşterek nitelikteki ihtiyaçlarını karşılamak üzere kurulan ve karar organı

seçmenler tarafından seçilerek oluşturulan, idarî ve malî özerkliğe sahip kamu

tüzel kişisi”dir30.

Türkiye’de belediyelerin görev ve yetkileri 5393 sayılı Belediye

Kanunu’nda şu şekilde belirlenmiştir. Belediye Kanununda, belediyelerin görev

ve yetkileri 14. maddede düzenlenmiş olup, ayrıca özel konularda yasanın değişik

maddelerinde belediyelere görev yüklenmektedir. Belediyenin bu görevleri şu

başlıklar altında ele alınmaktadır:

20

a) İmar, Su ve Kanalizasyon, Ulaşım Gibi Kentsel Altyapı: Kanun metninde “imar,

su ve kanalizasyon, ulaşım gibi kentsel altyapı” ifadesi yer almaktadır. Bu

ifadenin kapsamına giren hususlar şunlardır:

İmar planlarını yapmak: Belediyeler nazım imar planları ve uygulama imar

planlarını yapmakla görevli ve yetkilidirler. İmar planı; bir şehirde gelecekte yer

alacak nüfusun çalışma, barınma, taşıma, eğlenme ihtiyaçlarına cevap verecek

tesislerin yapılacağı arazinin kullanış biçimiyle, bölgelerini gösteren objektif, açık,

genel ve uyulması mecburi hukuksal belgedir.

Altyapı hizmetleri: Altyapı hizmetleri ile kastedilen, yol, içme suyu kanalı,

atık su kanalı, yağmur suyu kanalı, asfaltlama, bordur-tretuvar, yaya ve araç alt ve

üst geçitleri, viyadükler, yayalaştırma gibi çalışmalardır.

Ulaşım hizmetleri: Belediyeler şehir içi ulaşım ile ilgili olarak kara, deniz,

hava ve raylı ulaşımın sağlanması konusunda her türlü çalışmaları yapabilirler. Bu

kapsamda ulaşım planlarının yapılması, tesis ve işletmelerin yapılması,

yaptırılması, işletilmesi, işlettirilmesi, standartlarının belirlenmesi belediyelerin

görev ve yetkileri arasında yer almaktadır.

Yapı denetim ve ruhsatlandırtma: Şehirlerin imar planlarında öngörülen

şartlara uygun olarak gelişimini temin etmek için; belediyeler, belediye sınırları

içerisindeki yapıların projelerinin ve bina yapımlarının denetlenmesi, onaylanması,

yapıların ruhsata bağlanması, imara aykırı yapıların yıktırılması/yıkılması gibi

imar uygulamalarında yetkili ve görevlidirler.

b) Coğrafi ve Kent Bilgi Sistemleri: Belediyelerde bilişim teknolojisinden

yararlanılması için coğrafi ve kent bilgi sistemlerinin kurulması belediyelerin

görevleri arasındadır.

21

Coğrafi Bilgi Sistemleri; yeryüzünde mevcut olan ve değişen her türlü

bilgiyi toplama, güncelleştirme, analiz ve sentez yapma çalışmasıdır.

Kent Bilgi Sistemi, kente ait var olan her türlü bilginin, belirli bir sistem

içinde ve teknoloji desteği ile kolayca ulaşılarak kullanılabilir veri haline

getirilmesidir. Genellikle coğrafi bilgi sistemi ile entegre bir modeldir ve coğrafi

bilgi sistemini de kapsamaktadır.

e) Çevre ve Çevre Sağlığı, Temizlik ve Katı Atık: Yasaya göre “çevre ve

çevre sağlığı”, ‘‘temizlik hizmetleri’’, ‘‘katı atıkların toplanması’’ belediyelerin

görevleri arasındadır. “Çevre koruması” terimi; ekolojik dengenin korunması,

havada, suda, toprakta kirlilik ve bozulmaların önlenmesi ve çevrenin

iyileştirilmesi için yapılan çalışmaların bütünüdür.

f) Şehir İçi Trafik: Belediyeler şehir içi trafikte tek yetkili kılınmıştır.

Belediyeler, belde sınırları içerisinde;

* Yolların trafik düzen ve kontrolünü sağlamak,

* Trafik işaretleri ve levhalarını ve işaretlemelerini yapmak, gibi görevleri

yerine getireceklerdir.

g) Ağaçlandırma, Park ve Yeşil Alanlar: Ağaçlandırma, parkların ve yeşil

alanların yapım-bakım-onarım gibi rekreasyon çalışmaları, belediyelerin görev

alanındadır.

h) Konut : Belediyelerin konutla ilgili görevlerinin önceliği, dar gelirlilere

uygun şartlarda konut yapmaktır. Bunun dışında, gelir amaçlı olarak da bu görevi

yapabilirler.

i) Kültür ve Sanat : Belediyelerin, belde sınırları içerisinde kültür ve

sanatın gelişimi için tesis kurma, işletme, organizasyonlar gerçekleştirme

görevleri bulunmaktadır.

22

j) Turizm ve Tanıtım: Belediyeler belde sınırları içerisinde turizm

hizmetlerinin gelişimi ve beldenin turizm amaçlı tanıtımı için faaliyette

bulunabilirler.

k) Gençlik ve Spor: Belediyeler, gençlere yönelik tesis ve

organizasyonlar yapmanın yanı sıra sportif faaliyetler için tesis ve alanların

yapımı, işletilmesi, organizasyonların gerçekleştirilmesi ile de görevlidirler.

Amatör spor kulüplerine malzeme desteği sağlayabilir, başarılı sporcuları

ödüllendirebilirler.

l) Sosyal Hizmet ve Yardım:

Belediyelerin sosyal faaliyetleri şu alanları kapsamalıdır:

Dar gelirliler: Asgari yaşam imkanlarından yoksun olan dar gelirlilere

yönelik olarak gıda, yakacak, barınak, giyim, sağlık, çocuklarına eğitim yardımı

gibi faaliyetler.

Engellilere yönelik: Engellilere yönelik özel fiziki düzenlemelerin,

yerleşim alanlarının kullanımında kolaylık sağlayıcı bir plan ve programa uygun

gerçekleştirilmesi, bu kesimin toplumsal yaşama katılımını sağlamada çok önemli

bir boyuttur.

Çocuklar: Kentte açık ve yeşil alanların olması; oyun ve eğlenceler için

uygun mekanların bulunması; ulaşımın güvenli olması; yaşam çevresinin sosyal

ve fiziksel sağlık koşullarına uyması, her kesimden daha fazla, çocuklar için

önemlidir. Belediyeler, çocuklara yönelik bu hizmetlerin planlanması ve

sunumuna özel önem vermelidirler.

Yaşlılar: Yaşlıların kentin gündelik yaşamından soyutlanmadan

yaşayabilmesi için yerel yönetimlerin sağlayacakları başlıca hizmet alanları;

fiziksel erişebilirliğin sağlanması, barınma ve dolaylı gelir desteği, evde bakım

servisleri, sağlık servisleri, gündelik yaşama katılım organizasyonu olarak

sayılabilir. Özellikle geniş aileden çekirdek aileye geçisin sonucunda yaşlıların

toplumsal hayattan soyutlanmaları sorunu artmaya başlamıştır.

Kadınlar: Kadın haklarının geliştirilmesi, korunması ve sorunlarının

çözümü konusunda merkezin yanında yerel yönetimlere de büyük ödevler

23

düşmektedir. Kalkınma fırsat ve olanaklarından eşit biçimde yararlanmalarının

sağlanması gerekmektedir. Özellikle çalışan kadınlara yönelik kreş ve anaokulu

hizmetleri önem arz ederken; evde bulunan kadınlara yönelik de meslek

edindirme kurslarının önemi büyük olmaktadır.

Gençler: Gençlere yönelik hizmetler iki ayrı kategoride

değerlendirilmelidir. Birincisi, onların ihtiyaçları olan tesislerin açılması,

etkinliklerin düzenlenmesi, eğitimlerine katkı sağlamak; ikincisi ise toplum

yaşamına katılımlarını sağlamaktır.

m) Diğer : Belediyenin Sorumlu Olduğu Diğer Hizmetler Şunlardır;

• Evlendirme hizmetleri,

• Zabıta, İtfaiye, Ambulans ve Defin/Mezarlıklar Hizmetleri,

• Meslek ve Beceri Kazandırma,

• Ekonomi ve Ticaretin Geliştirilmesi,

• Kadınlar ve Çocuklar İçin Koruma Evleri,

• Okul Öncesi Eğitim Kurumları,

• Sağlıkla İlgili Her Türlü Tesis,

• Kültür ve Tabiat Varlıkları İle Tarihi Dokunun ve Kent Tarihi

Bakımından Önem Taşıyan Mekanların ve İşlevlerinin Korunması,

gibi hizmetler belediyenin görevleri arasında yer almaktadır.

2.6. Keçiören İlçesi Tanıtımı

Ankara ilinin ilçelerinden biri olan Keçiören, 30 Kasım 1983 tarihli ve

2983 sayılı kanunla ayrı bir ilçe haline getirilereke, sınırları İçişleri Bakanlığı’nın

13/81 sayılı kararıyla tesbit edilmiştir. 58,66 Km2 büyüklüğe sahip olan Keçiören

ilçesi, doğu ve güneydoğudan Altındağ, güney ve batıdan Yenimahalle,

kuzeybatıdan Kazan, kuzeyden de Çubuk ilçeleriyle çevrili olup, ilçenin

doğusunda Hüseyin Gazi Dağı ve 1985 m yüksekliğindeki İdris Dağı, kuzeyinde

Karyağdı Dağı ile Ufuktepe ve batısında Yükseltepe bulunur. Çubuk Çayı

Keçiören ilçesini kuzey-güney yönünde ikiye bölerken, Hatip ve Ankara Çayları

ise güneyden geçer31.

24

2.6.1. Demografik Yapı

Farklı zamanlarda yapılan nüfus sayımlarıma göre Keçiören ilçesindeki

nüfus oranın zaman içerisinde değişik oranlarda da olsa ciddi bir artış olduğu

görülmektedir. Aşağıdaki veriler yıllar içerisinde meydana gelen nüfustaki artış

oranını açıkça orta koymaktadır. Buna göre32;

2007 yılı: 767.808

2000 yılı : 625.167

1997 yılı : 588.117

1990 yılı : 533.891

1985 yılı : 433.559 kişidir.

2.6.2. Keçiören Belediyesi Rekreasyonel Tesis Potansiyeli

Keçiören Belediyesi bünyesinde,; 37 adet futbol sahası, 47 adet basketbol

sahası, 2 adet voleybol sahası, 1 adet hanımlar lokali spor salonu, 13 adet koşu

yolu, 1 adet olimpik yüzme havuzu, 3 adet açık yüzme havuzu, 2 adet kapalı

yüzme havuzu, 3 adet tenis kortu ile 3 adet fitness salonu bulunmaktadır.

Keçiören belediyesinde toplamda 140 hektar alan park ve yeşil alanıdır. Bu park

alanları genellikle mahalle parkları niteliğini taşımaktadır. Eldeki verilere göre,

kişi başına düşen toplam park ve yeşil alanlar 1.9 m2/kişidir. Ülkemizde bu

standartlar 3194 sayılı imar kanunda belirlenmiştir. Buna göre, nüfusu 45.000 den

büyük olan yerleşimler için, yeşil alanlar 10 m2/kişi, sosyal tesisler ise 1

m2/kişidir. Keçiören Belediyesinin park ve yeşil alanlarının, ülkemiz

standartlarının altında yer aldığı, eldeki verilere göre söylenebilir.

Kentlerdeki teknolojik gelişmenin sonucu yaşam koşullarının iyileşmesine

paralel olarak kentsel alan içerisinde olması gereken park ve yeşil alan

gereksinimleri, spor alanları gb. alanlar için belli standartlar getirilmiştir. Bu

durumun çeşitli ülkelerde farklılaştığı görülmektedir. Örneğin, Alman Olimpiyat

Birliği tarafından kullanılan spor tesislerine ait ortalama değer ise 6.00 m2/ kişidir.

Bu birliğe göre açık yüzme tesisleri için 2.00 m2/kişilik alan belirler.

25

2.7. Rekreasyon Tanımı

Günümüzde rekreasyon çok duyulan ve içine çok çeşitli aktiviteleri alan

bir kavramdır. Rekreasyonun tanımını yapabilmek için bugüne kadar yapılan

tanımlardan ve bu tanımlamaların özelliklerinden söz etmek gerekir. Rekreasyon

etkinlikleri ve beklentiler, bireyden bireye, toplumdan topluma farklık gösterir.

Buna rağmen rekreasyon tanımları birbirine benzemektedir.

Rekreasyon; kelime anlamı olarak, dinlendirmek, eğlendirmek,

canlandırmak, hayat vermek anlamına gelen ‘İngilizce recreate, Fransızca recreer’

fiilinin isim şeklidir. Genel anlamda rekreasyonu, insanların boş zamanlarında,

eğlence ve tatmin dürtüleri ile gönüllü olarak katıldıkları etkinlikler biçiminde

tanımlayabiliriz33.

Rekreasyon; sağlıklı yaşamak ve verimli çalışmak için, insanın bozulan

bütünlüğüne, dilediği etkinliklere yeniden erişmesi olayıdır34 .

Sosyolog Grazia rekreasyonu, ‘İnsanların işten arta kalan, çoğu kez onlara

bir değişiklik (eğlence, dinlenme) sağlayan ve onları işleri için tazeleyen bir

faaliyet’ olarak; coğrafyacı Gottman, benzer şekilde, ‘en geniş anlamıyla insanın

beden ve zihnini dinlendirmek, tazelemek ihtiyacı’ olarak kabul etmişlerdir.

Araştırmacıların, çeşitli tanımlamalar olduğunu kabul etmesi nedeni ile,

coğrafyacı Higsmith ve Northam da rekreasyonun, ‘işten arta kalan boş zamanlar

süresince insanın istek ve ihtiyaçlarını karşılayabilecek tüm faaliyetleri içine

aldığını ve bu nedenle de tanımın kişiden kişiye değişeceğini’ öne sürmüşlerdir35.

Şehir plancısı Glikson’un rekreasyon tanımı ise şu şekildedir:

‘ Rekreasyon, nasıl olursa olsun, insan yaşamının canlandırılması olayıdır. Ama

aynı zamanda, insanın biyotik ve fiziksel çevresindeki yaşamın da iyileştirilmesi

demektir. Canlandırmak ve canlanmak, rekreasyonun gerçek anlamı içine

katılmalıdır ve rekreasyon ancak bu çift anlamıyla gerçekleşebilir36.

26

Karaküçük ise rekreasyonun; ‘İnsanın, yoğun çalışma yükü, rutin hayat

tarzı veya olumsuz çevresel etkilerden tehlikeye giren veya olumsuz etkilenen

bedeni ve ruhi sağlığını tekrar elde etmek korumak veya devam ettirmek aynı

zamanda zevk ve haz almak amacıyla, kişisel doyum sağlayacak, tamamen

çalışma ve zorunlu ihtiyaçlar için ayrılan zaman dışında kalan bağımsız ve

bağlantısız boş zaman içinde, isteğe bağlı ve gönüllü olarak ferdi veya grup içinde

seçerek yaptığı etkinlikler’ olarak geniş ve kapsamlı bir tanımını yapmıştır35.

Rekreasyon aktivitelerine katılım bireyden bireye farklılık gösterir. Bunlar:

• Fiziksel gelişim,

• Yenilik arayışı,

• Kendini sınama,

• Kendini geliştirme,

• Yaratıcı olma,

• Sosyalleşme ihtiyacı,

• Dinlenme - rahatlama ihtiyacı,

• Yarışma güdüsünü tatmin, olarak sıralanabilir36

Şimdiye kadar yapılan tanımların ve açıklamaların ışığı altında

rekreasyonun özellikleri şu şekilde sıralanabilir;

• Rekreasyon faaliyetlerinin seçimi gönüllü olmalıdır.

• Özgürlük hissi verir.

• Faaliyetlere devam ve iştirak etme zorunluluğu bulunmamalıdır.

• Rekreasyon boş zamanda yapılır.

• Her yaştaki ve cinsteki insanların faaliyetlere katılımlarına imkan

verir.

• Rekreasyon faaliyetlerinde ‘insiyatif’ kişinin kendisine

bırakılmalıdır.

27

• Rekreasyonel faaliyetler, her türlü açık veya kapalı alanlar ile her

mevsim ve iklim şartlarında uygulanabilmektedir.

• Rekreasyon çok çeşitli faaliyetler içerir.

• Rekreasyon haz ve neşe sağlayan bir faaliyettir.

• Rekreasyon, toplumun geleneklerine, törelerine ahlaki ve manevi

değerlerine uygun olmalı ve sosyal değerlere ters düşmemelidir35.

2.7.1. Rekreasyonun Sınıflandırılması

Rekreasyon etkinliklerinin çok çeşitli tanımları yapılabildiği gibi, çok

farklı kriterlere göre sınıflandırılması da mümkündür. Bu konuda birçok

kaynaktan yararlanılarak, çok farklı sınıflandırmalara değinilecektir.

2.7.1.1. Sektörel Olarak Rekreasyonun Sınıflandırılması

Rekreasyon; kamu, ticari, özel, gönüllü, terapi, okul, işyeri gibi

sınıflandırmaya tabii tutulmaktadır. Buna göre, kamu rekreasyonun temel felsefesi,

her türlü yerleşim biriminde yaşayan bireylerin serbest zamanlarını bireysel ya da

gruplar halinde verimli bir şekilde kullanmaları olarak geliştirmeleridir. Kamu

rekreasyon hizmetlerini; devletin, il özel idarelerinin ve yerel yönetimlerin

hizmeti olmak üzere üç ana grupta toplanabilir. Çok yönlü bu hizmetler;

planlamalar, yatırımlar, rekreasyona ayrılan arazi ve tesislerin inşası, bakımı gibi

görevlerdir38

2.7.1.2. Amaçlarına Göre Rekreasyonun Sınıflandırılması

Bu sınıflandırma altı alt başlık altında incelenmektedir. Bunlar; dinlenme,

kültürel, toplumsal, sportif, turizm ve sanatsal amaçlarla yapılan rekreasyonel

faaliyetlerdir35.

28

2.7.1.3. Etkinlik Şekline ve Alanına Göre Rekreasyonun Sınıflandırılması

Aktif Rekreasyon Etkinlikleri: Fiziksel güç harcamayı gerektiren kürek

çekme, uzun yürüyüşler gibi rekreasyon etkinlikleridir.

Pasif Rekreasyon Etkinlikleri: Manzara seyretme, güneşlenme gibi

rekreasyon amacına yönelik etkinliklerdir.

Kapalı Alanlarda Yapılanlar (Indoor): Sinema, tiyatro, gazino, spor salonu,

sanat galerileri gibi

Açık Havada Yapılanlar (Outdoor): Yürüyüş yapma, bisiklete binme,

kayıkla gezme, sörf yapma, avlanma, balık tutma, ata binme, paten yapma gibi.

2.7.1.4. Çeşitli Kriterlere Göre Rekreasyonun Sınıflandırılması

Yukarıda belirtilen sınıflandırmalara ek olarak rekreasyonun kişilerin

yaşlarına (yaş gruplarının özellikleri), faaliyete katılanların sayısına (bireysel,

grup vb.) zamana (yaz, kış, günlük veya hafta sonu gibi) ve kullanılan mekana

göre (açık veya kapalı alanlar) sosyolojik mühtevaya göre (lüks geleneksel yada

bazı halk kesimleri için) sınıflandırıldığı da görülmektedir.

29

3. GEREÇ VE YÖNTEM

3.1. Evren ve Örneklem

Araştırmanın evrenini, Ankara ili Keçiören Belediyesine ait 17

farklı rekreasyonel tesisi kullanan tüm bireyler oluşturmaktadır. Örneklem

grubunu ise, farklı rekreasyonel tesisler içinden en fazla üye-kullanıcı

potansiyeline sahip ve büyüklük anlamında ilk sırada yer alan ’Kalaba Spor

Alanları’ nda boş zaman etkinliklerine katılan 177 erkek ( X yaş = 34.34., SS=

10.60) ve 188 kadın ( X yaş = 30.75., SS= 9.48) toplam 365 birey oluşturmuştur.

3.2. Veri Toplama Aracı

Çalışmada kullanılan veri toplama aracı 2 bölümden oluşmaktadır.

Veri toplama aracının birinci bölümünde araştırma grubunda yer alan

katılımcıların demografik bilgilerini belirlemeye yönelik ifadelere yer verilmiştir.

İkinci bölüm ise; Keçiören Belediyesi rekreasyonel tesislerini kullanan bireylerin;

(a) rekreasyonel merkezler hakkındaki bilgi düzeyleri, (b) tesislere ulaşım şekli, (c)

tesisleri kullanım süreleri, (d) tesisleri kimle/kimlerle kullandıkları, (e)

rekreasyonel tesisleri kullanım zamanları, (f) rekreasyonel aktivitelere

katılımlarındaki etken faktörler, (g) katıldıkları ve görmek istedikleri etkinlik

türleri ve (h) rekreasyonel tesislerden haberdar olmaları ve bu tesisleri kullanım

potansiyelleri ile ilgili sorulardan oluşmuştur.

3.3. Verilerin Toplanması

Veri toplama aracı, Keçiören Belediyesi bünyesindeki rekreasyonel

tesislerde uygulanabilmesi için öncelikle kurum yetkililerine, araştırmanın amacı

hakkında bilgiler verilmiş ve anketin doldurulması için gerekli izinler alınmıştır.

Katılımcıların etkinlik sırasında rahatsız olmamaları ve anketteki sorulara

içtenlikle cevap vermelerini sağlamak için etkinliğe başlamadan veya etkinlik

30

sonrası dinlenirken anketlerin uygulanması sağlanmıştır. Anketlerin uygulanması

ve toplanması aşamasında gizlilik ilkesine bağlı kalınmıştır.

3.4. Verilerin Analizi

Verilerin analizi aşamasında alt problemlere uygun olarak toplanan

veriler, kontrol edilmiş ve elektronik ortamda kayıt altına alınmıştır. Verilerin

toplanması amacı ile toplam 500 anket dağıtılmış ancak geri dönen toplam 367

(73.4%) anket değerlendirilmeye alınmıştır. Kaydedilen verilerin

çözümlenmesinde ise SPSS (Statistical Package for Social Sciences 11.5)

programından faydalanılmıştır.

Katılımcılar ile ilgili demografik bilgilerin değerlendirilmesinde frekans

(f) ve yüzde (%) analizi yapılmıştır. Anketin ikinci bölümünde; katılımcıların

ekreasyonel merkezler hakkındaki bilgi düzeyleri, tesisleri kullanım süreleri,

rekreasyonel tesisleri kullanım zamanları gibi faktörlerin cinsiyetlerine, eğitim

düzeyleri ve mesleklerine göre istatistiksel olarak anlamlı bir fark olup olmadığını

test etmek için sıklıkla kullanılan ve araştırmacılar37,38 tarafından önerilen

parametrik olmayan testlerden iki değişken için ki-kare testi yapılmıştır. Verilerin

istatistiksel analizinde ve yorumlarda, α= .05 anlamlılık düzeyi dikkate alınmıştır.

31

4. BULGULAR

Tablo 1. Katılımcılara Ait Kişisel Bilgilerin Dağılımı

Değişkenler f %

Erkek 178 48.4 Kadın 189 51.6 Cinsiyet Toplam 367 100 14-23 yaş 85 23.2 24-33 yaş 106 28.9 34-43 yaş 97 26.4 44-53 yaş 38 10.4 54 ≥ yaş 41 11.2

Yaş

Toplam 367 100 Evli 195 54.2 Bekar 165 45.8 Medeni Hal Toplam 360 100 Ev Hanımı 59 16.6 Öğrenci 59 16.6 Kamu 91 25.6 Özel 113 31.8 Emekli 33 9.4

Meslek

Toplam 355 100 İlköğretim 37 10.1 Lise 120 32.9 Üniversite ve Y. Lisans 208 57

Eğitim Durumu

Toplam 365 100 Kötü 45 12.3 Normal 217 59.3 İyi 104 28.4

Refah Düzeyi

Toplam 366 100 Kırsal Alan 11 3 Kentsel Alan 127 34.7 Metropol 222 60.7 Yurt dışı 6 1.6

En Uzun Süre Yaşanılan Yer

Toplam 366 100 Tablo 1 incelendiğinde, araştırma kapsamında yer alan katılımcıların

%51.6’sı kadın, %28.9’unun 24-33 yaş grubunda olduğu, %54.2’sinin evli,

%31.8’sinin özel sektörde çalıştığı, %32.9’unun lise eğitimi aldığı, %60.7’inin

32

metropol alanda yaşadığı ve %59.3’ünün refah düzeylerini normal olarak

gördükleri anlaşılmaktadır.

Tablo 2. Katılımcıların Cinsiyetlerine Göre Boş Zaman Süresinin Yeterliğine

İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları

Boş Zaman Süresi Yeterliği

Cinsiyet Yetersiz Normal Yeterli

Toplam

N 40 56 80 176 Erkek % 22.7 31.8 45.5 100 N 64 51 74 189 Kadın % 33.9 27.0 39.2 100 N 104 107 154 365 Toplam % 28.5 29.3 42.2 100

X2= 5.55 sd=2 p= .62

Analiz sonuçlarına göre, boş zaman süresini “yetersiz” olarak görenlerin

oranı erkeklerde %22.7 iken bu oranın kadınlarda %33.9’ a yükseldiği

anlaşılmaktadır. Bununla birlikte, erkek katılımcılardan boş zaman süresini

“normal” düzeyde görenlerin oranı %31.8 ve kadın katılımcılardan boş zaman

süresini yeterli olarak görenlerin oranı %27’dür. Ayrıca, boş zaman süresini

“yeterli” olarak görenlerin oranı erkeklerde %45.5 bayanlarda ise %39.2’a

düştüğü tespit edilmiştir. Farklı cinsiyetlerdeki bireylerin boş zaman sürelerinin

yeterliğine ilişkin görüşleri arasında gözlenen bu farkın anlamlı olmadığı

bulunmuştur [X2 (2)= 5.55, p>.05]. Diğer bir ifade ile; katılımcıların cinsiyetleri ile

boş zaman sürelerinin yeterliği arasında anlamlı bir ilişki yoktur.

Tablo 3. Katılımcıların Cinsiyetlerine Göre Boş Zamanı Değerlendirmekte

Güçlük Çekme Durumlarına İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları

Boş Zaman Değerlendirmede Güçlük Çekme

Cinsiyet Her Zaman Bazen Hiçbir Zaman

Toplam


X2= 3.85 sd=2 p= .146

33

Tablo 3’deki sonuçlarına göre, boş zamanlarını değerlendirmede her

zaman güçlük çekenlerin oranı erkeklerde %12.5 iken kadınlarda %18’dir. Ayrıca,

gerek erkek (%47.2) gerekse de kadın (%50.3) katılımcıların yüzdesel olarak

yarıya yakın kısmının boş zamanlarını değerlendirmede bazen güçlük çektiği

anlaşılmıştır. Ancak, yapılan ki-kare testi sonuçlarına göre, erkek ve kadın

katılımcıların boş zaman sürelerini değerlendirmede güçlük çekme durumuna

ilişkin görüşleri arasında gözlenen bu farkın anlamlı bir ilişki olmadığı sonucuna

ulaşılmıştır [X2 (2)= 3.85, p>.05].

Tablo 4. Katılımcıların Cinsiyetlerine Göre Rekreasyonel Merkezler

Hakkındaki Bilgi Düzeylerine İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları

Rekreasyonel Merkezler Hakkındaki Bilgi Düzeyleri

Cinsiyet Fikrim Yok

Kısmen Bilgi Sahibiyim

Oldukça Bilgi Sahibiyim

Toplam


X2= 2.75 sd=2 p= .25

Katılımcıların cinsiyetlerine göre rekreasyonel merkezler hakkındaki bilgi

düzeylerine ilişkin veriler incelendiğinde; kadın (%25.6) ve erkek (%25.9)

katılımcıların bilgi düzeylerinin her üç seçenekte de birbirlerine çok yakın

değerlerde olduğu görülmektedir. Buna paralel olarak yapılan ki-kare testi

sonuçları da katılımcıların cinsiyetleri ve rekreasyonel merkezler hakkındaki bilgi

düzeyleri arasında anlamlı bir fark olmadığı ortaya çıkmıştır [X2 (2)= 2.75, p>.05].

34

Tablo 5. Katılımcıların Cinsiyetlerine Göre Rekreasyonel Merkezlere Ulaşım

Mesafelerine İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları

Rekreasyonel Merkezlere Ulaşım Mesafeleri

Cinsiyet 0-2 km 3-5 km 6-8 km

9 ≥ km

Toplam

N 89 56 18 12 175 Erkek % 50.9 32.0 10.3 6.9 100 N 64 69 28 28 189 Kadın % 33.9 36.5 14.8 14.8 100 N 153 125 46 40 364 Toplam % 42.0 34.3 12.6 11.0 100

X2= 13.49 sd= p= .00

Tablo 5’daki verilere göre, erkek katılımcıların %50.9’u bir rekreasyonel

merkeze ulaşmak için 0-2 km yol giderken bu oran kadın katılımcılarda %33.9’a

gerilemiştir. Buna karşın, rekreasyonel merkeze ulaşmak için 9 ≥ km ve üzeri yol

gidenlerin oranı erkeklerde %6.9 iken kadın katılımcılarda bu oran %14.8’e yani

yaklaşık iki katına yükselmiştir. Bu paralelde, yapılan analiz sonuçlarında da

cinsiyete göre rekreasyonel merkezlere ulaşım mesafeleri arasında anlamlı bir fark

olduğu sonucuna ulaşılmıştır [X2 (2)= 13.49, p<.05].


Kalma Sürelerine İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları

Rekreasyonel Merkezlerde Kalma Süreleri Cinsiyet

1 saatten az 1-3 saat 4 saat ve üzeri Toplam


X2= 3.53 sd= 2 p= .17

Tablo 6’daki bulgulara göre, beklenildiği gibi katılımcıların toplamda

%74.9’unun (erkek=%78.5; kadın=%71.4) tesisleri 1-3 saat aralığında

kullandıkları anlaşılmıştır. Tesisleri 1 saatten daha az veya 4 saat ve üzeri

35

kullanan katılımcıların oranı ise oldukça düşük düzeydedir. Buna ek olarak, kadın

ve erkek katılımcıların her üç grupta da kullanım saatlerinin farklılaşmadığı

görülmektedir [X2 (2)= 3.53, p>.05].


Kimlerle Gittiklerine İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları

Rekreasyonel Merkezlere Kimlerle Gittikleri Cinsiyet

Ailemle Arkadaşlarımla Yalnız Toplam


X2= 6.70 sd= 2 p= .04 Tablo 7’de görüldüğü gibi, erkek (%41.2) katılımcıların kadın (%29.6)

katılımcılara göre rekreasyonel merkezlere daha çok yalnız gitmeyi tercih ettikleri

anlaşılmaktadır. Bunun aksine, ailesi ile rekreasyonel merkezlere gitmeyi tercih

eden kadın katılımcıların oranı %32.3 iken bu oran erkek katılımcılarda %22.6’dır.

Benzer şekilde yapılan ki-kare test sonuçları da cinsiyet ile etkinliklere kimlerle

katıldıkları arasında bir ilişki olduğunu ortaya koymuştur [X2 (2)= 6.70, p<.05].

Tablo 8. Katılımcıların Cinsiyetlerine Göre Rekreasyonel Merkezlerdeki

Etkinliklere Katılımlarına Etki Eden Faktörlere İlişkin Ortalama ve

Standart Sapma Değerleri

Erkek Kadın Etken Faktörler

N X SS N X SS

Otopark sorunu 176 3.29 1.35 187 2.93 1.38

Çok fazla kural olması 176 3.18 1.19 189 3.68 1.10

Güvenlik görevlilerinin tutumu 175 3.36 1.07 188 3.84 0.98

Giriş ve diğer hizmetlerin ücreti 175 3.63 1.08 189 4.00 0.98

Yönetici ve Eğitmenlerin tavır-davranışları 174 3.81 .99 188 4.18 0.81

Çevresel düzenleme 176 3.66 1.01 189 4.10 0.92

Trafik ve benzeri gürültü 175 3.80 1.02 187 4.05 0.99

Hijyen durumu 176 4.27 .96 189 4.47 0.74

Program durumu 174 3.80 .93 189 4.14 0.83

Alternatif etkinlikler 174 3.29 1.09 189 4.05 0.81

Güvenlik durumu 175 3.77 .87 189 4.17 0.81

Yerleşim uygunluğu 176 3.80 .88 189 4.03 0.77

İşaret ve yönlendirmelerin yeterliği 176 3.55 1.02 189 3.84 1.04

36

Erkek ve kadın katılımcıların rekreasyonel merkezlerdeki etkinliklere

katılımlarına etki eden faktörlere ilişkin istatistiksel bulgulara göre, erkek

( X =4.27) ve kadın ( X =4.47) katılımcılar için rekreasyonel merkezlerdeki

tesislerin “hijyen” durumu katılıma etki edem en temel faktör olarak ön plana

çıkmaktadır. Buna karşın erkek ( X =3.18) katılımcılar için “tesislerde çok fazla

kural olması” ve kadın katılımcılar için ( X =3.29) “otopark sorunu” katılım

önündeki en az etki eden faktördür.

Tablo 9. Katılımcıların Cinsiyetlerine Göre Tesisleri Kullanımlarında Rol

Oynayan Faktörlerin Etkisine İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları

Faktörlerin Rekreasyonel Merkezlere Katılımdaki

Genel Etkisi Cinsiyet Evet Hayır Kararsızım

Toplam


X2= 18.28 sd=2 p= .00

Tablo 9’da görüldüğü gibi, Tablo 8’de belirtilen temel 13 faktörün katılım

üzerindeki bütünsel etkisi erkek (%62.7) katılımcılar ile karşılaştırıldığında kadın

(%82.5) katılımcılar için daha düşük düzeydedir. Farklı cinsiyetlerdeki bireylerin

13 faktörden bütünsel anlamda etkilenme düzeyleri arasındaki bu fark istatiksel

olarak anlamlı bulunmuştur [X2 (2)= 18.28, p<.00].

37


Katıldıkları Etkinliklerin Dağılımı

Cinsiyet Katıldıkları Etkinlikler N %

Fitness 86 48.6

Yüzme 48 27.1

Yürüyüş-Koşu 24 13.6 Erkek

Futbol 19 10.7

Yüzme 77 40.7

Fitness 55 29.1

Step-Aerobik 37 19.6 Kadın

Yürüyüş-Koşu 20 10.6

Katılımcıların rekreasyonel merkezlerde katıldıkları etkinliklerin cinsiyetlerine

göre dağılımına bakıldığında, erkeklerin ile en çok “Fitness” (%48.6)

etkinliklerine katıldıkları ve en az “Futbol” (%10.7) aktivitesine katıldıkları,

kadınlar ise en çok “Yüzme” (%40.7) aktivitesine katılırken en az “Yürüyüş-

Koşu” (%10.6) aktivitesine katıldıkları görülmüştür.

38


Haberdar Olma/Kullanım Düzeyleri Dağılımı

Erkek Kadın Tesisler

1 2 3 4 5 1 2 3 4 5

N 155 11 1 - - 173 8 1 - - Ozan Kırcan

Spor Tesisi % 92.8 6.6 .6 - - 95.1 4.4 .5 - -

N 97 70 1 - - 81 76 11 13 2 Hanımlar Lok.

ve Spor Sal. % 57.7 41.7 .6 - - 44.3 41.5 6 7.1 1.1

N 151 14 2 1 - 173 8 1 - - İsmail Balkan

Futbol Sahası % 89.9 8.3 1.2 .6 - 95.1 4.4 .5 - -

N 134 27 3 3 - 169 12 - - - Koca Yusuf

Spor Komp. % 80.2 16.2 1.8 1.8 - 93.4 6.6 - - -

N 109 44 8 5 1 152 23 4 3 - Kanuni Park

Tesisleri % 65.3 26.3 4.8 3 .6 83.5 12.6 2.2 1.6 -

N 57 79 10 21 2 132 35 11 3 - Kasalar Mevki

Spor Tesisleri % 33.7 46.7 5.9 12.4 1.2 72.9 19.3 6.1 1.7 -

N 31 109 7 14 9 49 96 7 13 19 Aktepe Yeni

Spor Kompl. % 18.2 64.1 4.1 8.2 5.3 26.6 52.2 3.8 7.1 10.3

N 33 110 6 11 10 49 102 7 9 19 Aktepe Yüzme

Havuzu % 19.4 64.7 3.5 6.5 5.9 26.3 54.8 3.8 4.8 10.2

N 128 37 1 2 - 166 12 1 1 1 Süleymaniye

Parkı Tesisleri % 76.2 22 .6 1.2 - 91.7 6.6 .6 .6 .6

N 142 20 4 2 - 166 13 3 - - Bademlik

Spor Alanı % 84.5 11.9 2.4 1.2 - 91.2 7.1 1.6 - -

1= Haberdar Değilim, 2= Biliyorum Fakat Hiç Gitmedim, 3= Bir Kez Gittim, 4=

Birden Fazla Gittim, 5= Sürekli Gidiyorum

39


Haberdar Olma/Kullanım Düzeyleri Dağılımı (Devam)

Erkek Kadın Tesisler

1 2 3 4 5 1 2 3 4 5

N 29 79 14 33 14 55 46 7 31 45 Fatih Stadı ve

Koşu Yolu % 17.2 46.7 8.3 19.5 8.3 29.9 25 3.8 16.8 24.5

N 120 41 1 5 - 161 16 3 2 - Papazderesi

Parkı Spor Al. % 71.9 24.6 .6 3 - 88.5 8.8 1.6 1.1 -

N 146 16 4 1 - 172 8 2 1 - Esertepe Spor

Alanları % 87.4 9.6 2.4 .6 - 94 4.4 1.1 .5 -

N 141 18 2 4 2 165 12 2 1 - Gümüşdere

Spor Tesisi % 84.4 10.8 1.2 2.4 1.2 91.7 6.7 1.1 .6 -

N 133 25 3 4 2 164 6 4 4 1 Kanuni M.

Spor Komp. % 79.6 15 1.8 2.4 1.2 91.6 3.4 2.2 2.2 .6

N 93 56 4 14 1 156 20 3 1 1 Fatih Terim

Parkı Spor Al. % 55.4 33.3 2.4 8.3 .6 86.2 11 1.7 .6 .6

N 49 95 3 8 12 139 37 3 1 2 �evkat Mah.

Spor Komp. % 29.3 56.9 1.8 4.8 7.2 76.4 20.3 1.6 .5 1.1

1= Haberdar Değilim, 2= Biliyorum Fakat Hiç Gitmedim, 3= Bir Kez Gittim, 4=

Birden Fazla Gittim, 5= Sürekli Gidiyorum

Tablo 12’deki verilere göre, araştırmada grubunda yer alan erkek ve kadın

katılımcıların Keçiören Belediyesine ait farklı niteliklerdeki 17 rekreasyonel

tesisten genel anlamda ya haberdar olmadıkları ya da tesisin varlığını bilmesine

rağmen bu tesisleri hiç kullanmadığı anlaşılmaktadır. Analiz sonuçlarına göre,

erkeklerin (%92.8) varlığından hiç haberdar olmadığı tesis “Ozan Kırcan Spor

Tesisi”dir. Benzer şeklide kadınların %95.1’de hem “Ozan Kırcan Spor Tesisi”

hem de “İsmail Balkan Spor Tesisi”nden haberdar değillerdir. Elde edilen bir

diğer sonuç ise “Fatih Stadı ve Koşu Yolu”nun erkek (%36.1) ve kadın (%45.1)

katılımcıların en sık kullandığı rekreasyonel tesis olduğudur.

40

Tablo 13. Katılımcıların Eğitim Düzeylerine Göre Boş Zaman Süresinin

Yeterliğine İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları

Boş Zaman Süresinin Yeterliği

Eğitim Düzeyi Yetersiz Normal Yeterli

Toplam

N 12 13 12 37 İlköğretim % 32.4 35.1 32.4 100 N 41 32 47 120 Lise % 34.2 26.7 39.2 100 N 51 63 93 207 Üniversite-

Y. Lisans % 24.6 30.4 44.9 100 N 104 108 152 364 Toplam % 28.6 29.7 41.8 100

X2= 4.87 sd=4 p= .30

Ki-kare testi sonuçları; ilköğretim mezunu olan katılımcıların boş zaman

sürelerinin yeterliğini ilişkin cevaplarının birbirine oldukça yakın hatta boş zaman

süresinin “yetersiz” ve “yeterli” olduğunu belirten katılımcıların eşit (%32.4)

olduğunu ortaya koymaktadır. Lise mezunu olan katılımcıların boş zaman

süresinin yeterliliğine ilişkin cevaplarının dağılımı ise, “yetersiz” (%34.2),

“normal” (%26.7) ve “yeterli” (%39.2) şeklindedir. Diğer iki gruptan farklı olarak

üniversite-yüksek lisans mezunu katılımcıların neredeyse yarıya yakın kısmı boş

zaman süresinin “yeterli” (%44.9) olduğunu belirtmiştir. Ancak, analiz

sonuçlarına göre, eğitim düzeyi ile katılımcıların boş zaman sürelerinin yeterliğine

ilişkin görüşleri arasında gözlenen bu farkın anlamlı olmadığı tespit edilmiştir [X2

(4)= 4.87, p>.05].

41

Tablo 14. Katılımcıların Eğitim Düzeylerine Göre Rekreasyon Merkezleri


Rekreasyon Merkezleri Hakkındaki Bilgi Düzeyleri Eğitim Düzeyi

Fikrim Yok Kısmen Bilgi

Sahibiyim Oldukça Bilgi

Sahibiyim Toplam


Y. Lisans % 7.7 58.9 33.3 100 N 57 212 95 364 Toplam % 15.7 58.2 26.1 100

X2= 43.50 sd=4 p= .00

Katılımcıların eğitim düzeyleri ve rekreasyon merkezleri hakkındaki bilgi

düzeylerine göre yapılan analiz sonuçlarına göre ilköğretim mezunu olan

katılımcıların %45.9’unun bu soruya eşit oranda “fikrim yok” ve “kısmen bilgi

sahibiyim” gibi bir cevap verdikleri anlaşılmaktadır. Bununla birlikte

rekreasyonel tesisleri hakkındaki “oldukça bilgi sahibiyim” ifadesine katılanların

oranı yalnızca %8.1’dir. Bu grupta yer alanların tam tersine rekreasyonel tesisler

hakkında “oldukça bilgi sahibiyim” ifadesine katılanların oranın lise mezunlarında

%19.2 ve üniversite-y.lisans mezunu olanlarda ise %33.3’dür. Zaten yapılan ki-

kare analizi sonuçları da katılımcıların rekreasyonel merkezler hakkındaki bilgi

düzeylerinin istatistiksel olarak farklılaştığını yani eğitim düzeyi ile rekreasyonel

merkez hakkında bilgi sahibi olma düzeyi arasında istatistiksel olarak anlamlı bir

ilişki olduğunu ortaya koymaktadır [X2 (4)= 43.50. p<.05].

42

Tablo 15. Katılımcıların Eğitim Düzeylerine Göre Rekreasyonel Merkezlerde

Kalma Sürelerine İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları

Rekreasyonel Merkezlerde Kalma Süreleri

Eğitim Düzeyi 1 saatten az 1-3 saat 4 saat ve üzeri

Toplam


Y. Lisans % 10.1 76.4 13.5 100 N 40 273 52 365 Toplam % 11.0 74.8 14.2 100

X2= 9.23 sd=4 p= .05

Tablo 15’deki verilere ilişkin olarak, katılımcıların eğitim durumlarına

göre %74.8 gibi yüksek bir katılımcı grubunun rekreasyonel merkezlerde 1-3 saat

aralığında kaldığı anlaşılmaktadır. Rekreasyonel tesisleri 4 saat ve üzeri gibi bir

zaman aralığında kullanan katılımcılar ise lise (%17.5) mezunu olan

katılımcılardır. Elde edilen verilere göre yapılan ki-kare analizi sonuçlarına göre

katılımcıların eğitim düzeyleri ile rekreasyonel merkezleri kullanma süreleri

arasında anlamlı bir ilişki olduğu bulunmuştur [X2 (4)= 9.23 p<.05].

43


Merkezlerdeki Etkinliklere Katılımlarına Etki Eden Faktörlere İlişkin

Ortalama ve Standart Sapma Değerleri

İlköğretim Lise Üniversite-

Y. Lisans Etken Faktörler

N X SS N X SS N X SS

Otopark sorunu 37 2.81 1.41 118 2.89 1.39 207 3.28 1.34

Çok fazla kural olması 37 3.27 1.30 120 3.32 1.19 207 3.55 1.12

Güvenlik görevlilerinin tutumu

37 3.19 1.24 119 3.60 1.06 206 3.70 1.00

Giriş ve diğer hizmetlerin ücreti

37 3.41 1.36 120 3.81 1.07 206 3.91 .94

Yönetici ve Eğitmenlerin tavır-davranışları

37 3.70 1.15 118 4.08 .84 206 4.00 .91

Çevresel düzenleme 37 3.89 1.20 120 3.87 .96 207 3.90 .94

Trafik ve benzeri gürültü 37 3.59 1.26 118 3.96 .94 206 4.00 .97

Hijyen durumu 37 4.30 .97 120 4.39 .85 207 4.39 .83

Program durumu 37 3.59 1.11 119 3.98 .91 206 4.06 .82

Alternatif etkinlikler 37 3.65 1.00 119 3.66 1.01 206 3.72 1.04

Güvenlik durumu 37 3.87 1.00 119 3.88 .90 207 4.06 .80

Yerleşim uygunluğu 37 3.65 1.09 120 3.88 .82 207 4.00 .76

İşaret ve yönlendirmelerin yeterliği

37 3.49 1.26 120 3.64 .95 207 3.79 1.03

Tablo 16’daki veriler incelendiğinde, rekreasyonel merkezlerdeki hijyen

durumu tüm katılımcılar (ilköğretim X =4.30; lise X =4.39; üniversite/yüksek

lisans X =4.39 ) için katılıma etki eden en temel faktör olarak görülmektedir.

Benzer şekilde. ilköğretim ( X =2.81). lise ( X =2.89) ve üniversite/yüksek lisans

( X =3.28) mezunu katılımcılar için rekreasyonel merkezlerdeki etkinliklere

katılımdaki en az düzeyde etki eden faktör ise “otopark sorunu”dur.

44

Tablo 17. Katılımcıların Mesleklerine Göre Refah Düzeylerini

Değerlendirmelerine İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları

Refah Düzeyleri Meslek

Kötü Normal İyi Toplam

N 3 37 19 59 Öğrenci % 5.1 62.7 32.2 100 N 13 38 7 58 Ev hanımı % 22.4 65.5 12.1 100 N 5 53 33 91 Kamu % 5.5 58.2 36.3 100 N 16 63 34 113 Özel % 14.2 55.8 30.1 100 N 7 18 8 33 Emekli % 21.2 54.5 24.2 100 N 45 217 104 366 Toplam % 12.3 59.3 28.4 100

X2= 22.43 sd=10 p= .01

Tablo 17’de görüldüğü gibi, öğrencilerin yalnız %5.1’i refah düzeyinin

kötü olduğunu ifade ederken, emeklilerin %21.2’si refah düzeyinin kötü olduğunu

ifade etmiştir. Bununla birlikte refah düzeyinin iyi olduğunu ifade edenlerin oranı

ev hanımlarında yalnızca %12.1 iken bu oran kamuda çalışanlarda %36.3’ e

yükselmiştir. Ki-kare testi analizi sonuçları da katılımcıların meslekleri ile refah

düzeyleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olduğunu ortaya koymuştur

[X2 (10)= 22.43 p<.05].

Tablo 18. Katılımcıların Mesleklerine Göre Boş Zaman Sürelerinin

Yeterliğine İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları

Boş Zaman Süresi Yeterliği Meslek

Yetersiz Normal Yeterli Toplam


X2= 27.53 sd=10 p= .00

45

Katılımcıların mesleklerine göre boş zaman sürelerinin yeterlik düzeyleri

arasında fark olup olmadığını test etmek için ki-kare testi uygulanmıştır. Tablo

18’den elde edilen bulgulara göre, Öğrencilerin %62.7’si, Ev hanımlarının

%25.4’ü, kamu çalışanlarının %42.9’u, özel sektörde çalışanların %%38.9’u ve

emeklilerin %54.5’i boş zaman süresinin yeterli olduğunu ifade etmektedir. Bu

sonuçlara paralel olarak yapılan ki-kare testi analizi sonuçları da katılımcıların

meslekleri ve boş zaman sürelerinin yeterlik düzeyleri arasında istatistiksel olarak

anlamlı bir ilişki olduğunu ortaya koymuştur [X2 (10)= 27.53 p<.05].

Tablo 19. Katılımcıların Mesleklerine Göre Boş Zamanı Değerlendirmekte

Güçlük Çekme Durumlarına İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları

Boş Zaman Değerlendirmede Güçlük Çekme Meslek

Her Zaman Bazen Hiçbir Zaman Toplam


X2= 22.60 sd=10 p= .01

Tablo 19’daki sonuçları incelediğimizde, boş zamanlarını değerlendirmede

her zaman güçlük çekerim ifadesine katılanların en düşük olduğu grup

öğrencilerken (%6.8) en yüksek olduğu grup ise emekliklerdir (%21.2). Benzer

şekilde öğrencilerin (%47.5) ve emeklilerin (%48.5) yarıya çok yakın bir kısmı

boş zamanlarını değerlendirmede hiçbir zaman güçlük çekmediklerini

belirtmişlerdir. Yapılan ki-kare analizi sonuçlarına göre de, katılımcıların

meslekleri ile boş zamanlarını değerlendirmede güçlük çekme durumları arasında

anlamlı bir ilişki olduğunu ortaya koymuştur [X2 (10)= 22.60, p<.05].

46

Tablo 20. Katılımcıların Mesleklerine Göre Rekreasyonel Merkezlere

Kimlerle Gittiklerine İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları

Rekreasyonel Merkezlere Kiminle Gittikleri Meslek Ailemle Arkadaşlarımla Yalnız

Toplam


X2= 30.01 sd=10 p= .00

Yukarıda da ifade edildiği gibi, öğrencilerin %62.7’sinin arkadaşlarıyla, ev

hanımlarının %45.8’nin ailesi ile, kamuda çalışanların %41.8’inin arkadaşlarıyla,

özelde çalışanların %43.4’ünün yalnız ve emekli olanların %36.4’ünün ailesiyle

rekreasyonel merkezlere gitmeyi tercih ettikleri anlaşılmaktadır. Ayrıca yapılan

analiz sonuçlarına göre, katılımcıların meslekleri ile rekreasyonel merkezlere

kimlerle gitmeyi tercih ettikleri davranışları arasında istatistiksel olarak anlamlı

bir ilişki vardır [X2 (2)= 30.01, p<.05].

47

Tablo 21. Katılımcıların Mesleklerine Göre Rekreasyonel Merkezleri

Haftanın Hangi Bölümünde Kullandıklarına İlişkin – Ki-Kare Testi

Sonuçları

Haftalık Kullanım Zamanı Meslek

Hafta İçi Hafta Sonu Toplam

N 32 26 58 Öğrenci % 55.2 44.8 100 N 39 20 59 Ev hanımı % 66.1 33.9 100 N 43 48 91 Kamu % 47.3 52.7 100 N 75 37 112 Özel % 67.0 33.0 100 N 21 12 33 Emekli % 63.6 36.4 100 N 220 144 364 Toplam % 60.4 39.6 100

X2= 14.49 sd=5 p= .01

Elde edilen sonuçlar katılımcılardan sadece kamuda çalışanların (%52.7)

rekreasyonel merkezleri daha çok hafta sonu kullanmayı tercih ettiğini

göstermektedir. Buna karşın diğer katılımcıların yani öğrencilerin (%55.2), ev

hanımlarının (%66.1), kamuda çalışanların (%47.3) ve emeklilerin (%63.6) ise

daha çok hafta içinde bu tür rekreasyonel merkezleri kullandıklarını göstermiştir.

Farklı meslek gruplarındaki bireylerin tesisleri kullanım zamanlarının farklılaşıp

farklılaşmadığını belirlemek amacı ile yapılan analiz sonuçları da bireylerin

meslekleri ve tesis kullanım zaman tercihleri arasında istatistiksel olarak anlamlı

bir fark olduğunu ortaya koymuştur [X2 (5)= 14.49, p<.05].

48

Tablo 22. Katılımcıların Mesleklerine Göre Tesisleri Kullanımlarında Rol

Oynayan Faktörlerin Genel Etkisine İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları

Faktörlerin Genel Etkisi Meslek

Evet Hayır Kararsızım Toplam


X2= 13.67 sd=10 p= .19

Tablodaki sonuçlar incelendiğinde, farklı meslek gruplarında yer alan

katılımcıların yarıdan daha fazlasının (%65.5) daha önce Tablo 9’da da belirtilen

otopark sorunu, çevresel düzenleme veya alternatif etkinliklerin olup olmaması

gibi faktörlerin rekreasyonel merkezleri kullanımlarında genel bir etkisinin

olmadığını belirtmiştir. Genel bir etkinin olduğunu ifade eden katılımcı sayısı

öğrencilerde yalnızca %8.3 iken bu oran emeklilerde %13.6’dır. değerlerden de

anlaşıldığı gibi genel etki durumuna evet, hayır veya kararsızım ifadesini kullanan

katılımcıların oranı her üç kategoride de kendi içinde birbirine oldukça yakın

düzeydedir. Zaten yapılan ki-kare analiz sonuçlarına göre de sahip olunan meslek

kategorisi ile genel etkilenme düzeyi arasında anlamlı bir ilişki yoktur [X2 (10)=

13.67, p<.05].

49

Tablo 23. Katılımcıların Yaşlarına Göre Boş Zaman Süresinin Yeterliğine

İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları

Boş Zaman Süresinin Yeterliği Yaş

Yetersiz Normal Yeterli Toplam

N 21 19 45 85 14-23 yaş % 24.7 22.4 52.9 100 N 25 34 47 106 24-33 yaş % 23.6 32.1 44.3 100 N 32 29 35 96 34-43 yaş % 33.3 30.2 36.5 100 N 12 12 14 38

44-53 yaş % 31.6 31.6 36.8 100

N 14 14 13 41 54 yaş ve üzeri % 34.1 34.1 31.7 100 N 104 108 154 366 Toplam % 28.4 29.5 42.1 100

X2= 9.31 sd=8 p= .32

Tablo 23’deki sonuçlar, toplam katılımcıların %28.4’ünün boş zamanının

yetersiz, %29.5’inin normal ve %42.1’inin yeterli bulduğunu göstermektedir.

Bununla birlikte, boş zamanın yetersiz olduğunu ifade edenlerin oranı 24-23 yaş

grubunda %23.6 ve 54 yaş ve üzerinde %34.1’dir. Elde edilen bu sonuçlar

bireylerin yaşları ile boş zaman sürelerinin yeterliği arasında anlamlı bir fark

olmadığını ifade etmektedir [X2 (8)= 9.31, p>.05].

Tablo 24. Katılımcıların Yaşlarına Göre Rekreasyonel Merkezler


Rekreasyonel Merkezler Hakkındaki Bilgi Düzeyleri Yaş

Fikrim Yok

Kısmen Bilgi Sahibiyim

Oldukça Bilgi Sahibiyim

Toplam

N 11 48 26 85 14-23 yaş % 12.9 56.5 30.6 100 N 7 74 25 106 24-33 yaş % 6.6 69.8 23.6 100 N 22 54 20 96 34-43 yaş % 22.9 56.3 20.8 100 N 10 18 10 38

44-53 yaş % 26.3 47.4 26.3 100

N 7 20 14 41 54 yaş ve üzeri % 17.1 48.8 34.1 100

N 57 214 95 366 Toplam % 15.6 58.5 26.0 100

X2= 18.95 sd=8 p= .02

50

Farklı yaş gruplarındaki katılımcıların rekreasyonel merkezler hakkındaki

bilgi düzeyleri dağılımı incelendiğinde, 14-23 yaş grubundakilerin %56.5’inin,

24-33 yaş grubundakilerin %69.8’inin, 34-43 yaş grubundakilerin %56.3’ünün,

44-53 yaş grubundakilerin %47.4’ünün ve 54 yaş ve üzerindeki gruptakilerin

%48.8’inin rekreasyonel merkezler hakkında kimsen bilgi sahibi oldukları

anlaşılmaktadır. Oluşan bu farkın anlamlı olup olmadığını test etmek için yapılan

analiz sonuçları farklı yaş gruplarındaki bireylerin rekreasyonel merkezler

hakkındaki bilgi düzeylerinin farklılaştığını yani yaş kategorileri ile bilgi sahibi

olma düzeyi arasında anlamlı bir ilişki olduğunu ortaya koymuştur [X2 (8)= 18.95,

p<.05].

Tablo 25. Katılımcıların Yaşlarına Göre Rekreasyonel Merkezleri Günün

Hangi Bölümünde Kullandıklarına İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları

Günlük Kullanım Zamanı Yaş

Sabah Öğlen Öğleden Sonra Akşam Toplam

N 21 22 24 18 85 14-23 yaş % 24.7 25.9 28.2 21.2 100 N 33 20 18 34 105 24-33 yaş % 31.4 19.0 17.1 32.4 100 N 27 20 30 19 96 34-43 yaş % 28.1 20.8 31.3 19.8 100 N 12 8 11 7 38

44-53 yaş % 31.6 21.1 28.9 18.4 100

N 13 8 13 7 41 54 yaş ve üzeri % 31.7 19.5 31.7 17.1 100

N 106 78 96 85 365 Toplam % 29.0 21.4 26.3 23.3 100

X2= 12.51 sd=12 p= .41

Elde edilen verilere göre, günlük zaman bölümleri ele alındığında 5 farklı

kategorideki katılımcıların rekreasyonel merkezleri kullanımlarının istatistiksel

olarak farklılaşmadığı sonucu ortaya çıkmaktadır[X2 (12)= 12.51, p>.05]. Şöyle ki,

tesisleri sabah kullananların oranı 14-23 yaş grubunda %24.7, 24-33 yaş grubunda

%31.4, 34-43 yaş grubunda %28.1, 44-53 yaş grubunda %31.6 ve 54 ve üzeri yaş

grubunda %31.6’dır.

51

Tablo 26. Katılımcıların Yaşlarına Göre Rekreasyonel Merkezlere Kimlerle

Gittiklerine İlişkin – Ki-Kare Testi Sonuçları

Rekreasyonel Merkezlere Kimlerle Gittikleri Yaş

Ailemle Arkadaşlarımla Yalnız Toplam

N 11 46 28 85 14-23 yaş % 12.9 54.1 32.9 100 N 25 50 31 106 24-33 yaş % 23.6 47.2 29.2 100 N 39 22 36 97 34-43 yaş % 40.2 22.7 37.1 100 N 15 4 19 38

44-53 yaş % 39.5 10.5 50.0 100

N 11 15 15 41 54 yaş ve üzeri % 26.8 36.6 36.6 100 N 101 137 129 367 Toplam % 27.5 37.3 35.1 100

X2= 40.56 sd=8 p= .00

Tablo 26’da ki sonuçlara göre, 14-23 yaş (%54.1) ve 24-33 yaş

grubundakilerin (%47.2) daha çok arkadaşlarıyla, 34-43 yaş grubundakilerin

(%40.2) ailesiyle, 44-53 (%50) ve 54 yaş ve üzerindekilerin ise daha çok yalnız

olarak rekreasyonel merkezlere gittikleri belirlenmiştir. Yapılan ki-kare analiz

sonuçlarına göre de, katılımcıların yaşları ve rekreasyonel merkezlere kiminle

gittikleri arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olduğunu göstermiştir [X2

(8)= 40.56, p<.05].

52

5. TARTIŞMA

Bu bölümde, Keçiören belediyesi sınırları içerisinde yaşayan bireylerin (a)

cinsiyet, (b) eğitim düzeyi, (c) meslekleri ve (d) yaş kategorileri gibi bazı

demografik değişkenleri ile boş zaman sürelerinin yeterliği, boş zamanlarını

değerlendirmede güçlük çekme durumları, rekreasyonel hakkındaki bilgi

düzeyleri, rekreasyonel merkezlere nasıl ve kiminle gittikleri, rekreasyonel

merkezlerdeki etkinliklere katılımlarına etki eden faktörler ve rekreasyonel

merkezlerden haberdar olma düzeylerine göre anlamlı bir farklılık olup

olmadığını test edebilmek için ulaşılan bulgular tartışılmıştır.

Elde edilen bulgulara göre, kadın ve erkek katılımcıların yarıya yakın bir

kısmının boş zaman sürelerinin yeterli (%42.2) olduğunu ifade etmiştir. Bununla

birlikte kadın katılımcıların (%33.9) erkek katılımcılara (%22.7) göre boş zaman

sürelerinin daha yetersiz olduğunu ifade ettiği görülmüştür (Tablo 2). Elde edilen

bu sonuç Karaküçük ve Gürbüz tarafından öğretim elemanlarının katılımı ile

gerçekleştirilen çalışmanın sonuçları ile farklılıklar göstermektedir2. Bu durum bu

çalışmada yer alan katılımcıların mesleklerinin diğerlerinden oldukça farklı

olduğu şeklinde açıklanabilir. Kadın ve erkek katılımcıların boş zaman sürelerinin

yeterliği arasındaki bu farkın toplum yapımızdaki değer yargılarından

kaynaklandığı düşünülebilir.Toplumumuzda kadınların iş zamanı dışındaki

sürelerde ev işlerinden de sorumlu olmaları; onların zorunlu çalışma saatlerinin

artmasına buna karşılık boş zamanlarının azalmasına neden olmaktadır.

Analiz sonuçlarına göre, katılımcıların çok az (%15.3) bir kısmının boş

zamanlarını değerlendirmede güçlük çektiği tespit edilmiştir (Tablo 3). Ayrıca,

erkek (%47.2) ve kadın (%50.3) katılımcıların yüzdesel olarak yarıya yakın (%

48.8) kısmının boş zamanlarını değerlendirmede bazen güçlük çektiği

anlaşılmıştır. Bu durum, insanlarda bilinçlenmenin artmasıyla birlikte ruhsal,

fiziksel ve sosyal bakımlardan elde edilen sağlığın farkına varılarak, sahip

oldukları boş zamanlarını etkin ve planlı bir şekilde değerlendirdikleri şeklinde

53

yorumlanabilir. Wirth’ün de belirttiği gibi zamanında farkında olmak kentsel

dünyadaki düzenimizin bir simgesidir39. Ayrıca, insan hayatında süregelen tek

düzelik ve rutin bir çalışma ortamının oluşturacağı sıkıntı, genellikle rekreatif

faaliyetlerle bir değişim, yenileşim ve ilginçlik meydana getirilerek

giderilebilecek olması da günümüzde artık kabul edilmiş bir durumdur.

Kadın ve erkek katılımcıların yaşadıkları bölgedeki rekreasyonel

merkezler hakkındaki bilgi düzeylerine ilişkin veriler incelendiğinde kadın

(%25.6) ve erkek (%25.9) katılımcıların bilgi düzeylerinin (oldukça bilgi

sahibiyim) birbirlerine çok yakın değerlerde olduğu görülmektedir (Tablo 4).

Bununla birlikte, katılımcıların yarıdan fazlasının (% 58.6) rekreasyonel

merkezler hakkındaki bilgi düzeylerinde kısmen bilgi sahibi oldukları sonucuna

varılmıştır. Elde edilen sonuç, katılımcıların yaşadıkları bölgeyi rekreasyonel

merkezler açısından genel anlamda tanıdıkları ve Keçiören Belediyesi’nin kısmen

de olsa halkını bu merkezler hakkında haberdar ettiği söylenebilir. Bireyler

arasındaki farkındalık düzeyinin kısmen de olsa ortaya çıkmasındaki temel neden

olarak kentin heterojen bir yapıya sahip olması ve kentte yaşayan bireylerin

kentsel bütünleşme veya kentlilik bilinci düzeylerinin de farklı olması

gösterilebilir24.

Katılımcıların rekreasyonel merkezlere ulaşım mesafelerinin cinsiyete göre

karşılaştırılması sonucunda elde edilen bulgular, kadın katılımcıların %33.9’unun

bir rekreasyonel merkeze ulaşmak için 0-2 km yol gittiğini ve bu oranın erkek

katılımcılarda %50.9’a çıktığını göstermektedir. Buna karşın, rekreasyonel

merkeze ulaşmak için 9 ≥ km ve üzeri yol gidenlerin oranı erkeklerde %6.9 iken

kadın katılımcılarda bu oran %14.8’e yani yaklaşık iki katına yükselmiştir (Tablo

5). Bu sonuç, kadınların rekreasyon merkezler konusunda erkeklere göre daha

seçici oldukları şeklinde yorumlanabilir. Ayrıca, toplumumuzda erkeklerin

kadınlara göre çalışma yaşamında daha çok yer alması boş zamanlarını

değerlendirmede ulaşımın daha az zaman alması ve daha ekonomik olması için

daha kısa mesafeleri tercih etmek istedikleri sonucuna da varılabilir.

54

Çalışmadan elde edilen bir diğer bulguya göre kadın ve erkek

katılımcıların toplamda %74.9’unun (erkek=%78.5; kadın=%71.4) tesisleri 1-3

saat aralığında kullandıkları anlaşılmıştır. Tesisleri 1 saatten daha az veya 4 saat

ve üzeri kullanan katılımcıların oranı ise oldukça düşük düzeydedir (Tablo 6). Bu

bulgu , katılımcıların tesisleri genel anlamda sadece yaptıkları aktivite süresince

kullandıkları sonucunu göstermektedir. Ayrıca bu sonuç, katılımcıların

rekreasyonel merkezlerde katıldıkları etkinliklerle de açıklanabilir. Bu bulguya

göre, erkeklerin en çok ‘‘fitness’’ (%48.6) aktivitelerine katıldıkları ve kadınlar

ise en çok “yüzme” (%40.7) aktivitesine katıldıkları görülmüştür ( Tablo 10). Bu

aktivitelerin de toplam süresi genellikle 1-3 saat arasında değiştiğinden,

katılımcıların tesislerde kalış süreleri durumuyla da paralellik göstermektedir. Bu

durum katılımcıların rekreasyonel merkezlerde sadece fiziksel aktivite süresince

bulunduklarını, etkinlik bittiğinde tesisten ayrıldıklarını, zaten yetersiz olan sosyal

tesisleri veya benzer mekanları kullanmadıklarını ortaya koymaktadır.

Katılımcıların rekreasyonel merkezlere kimlerle katıldıklarına ilişkin

sonuçlar incelendiğinde; ailesi ile rekreasyonel merkezlere gitmeyi tercih eden

kadın katılımcıların oranı %32.3 iken bu oran erkek katılımcılarda yalnız %22.6

dır. Bunun aksine, erkek katılımcıların (%41.2) kadın katılımcılara (%29.6) göre

rekreasyonel merkezlere daha çok yalnız gitmeyi tercih ettikleri anlaşılmıştır

(Tablo 7). Elde edilen bu sonuç literatürde yer alan bazı çalışmaların sonucu ile de

kısmen de olsa benzerlik göstermektedir2. Ayrıca, bu durum, toplumumuzdaki

muhafazakar yapı ile ilişkilendirilebilir. Kadınların erkeklere oranla hala tek

başına hareket etmede güçlüklerin olduğu bilinmektedir. Toplumsal yaşamda olan

birçok eylemde olduğu gibi rekreasyonel etkinliklerde de bu durum maalesef

kendisini hissettirmektedir.

Erkek ve kadın katılımcıların rekreasyonel merkezlerdeki etkinliklere

katılımlarına etki eden faktörlere ilişkin istatiksel bulgulara göre, erkek ( X =3.18)

katılımcılar için “tesislerde çok fazla kural olması” ve kadın katılımcılar için

55

( X =3.29) “otopark sorunu” katılım önündeki en az etki eden faktördür.

Literatürde yer alan pek çok çalışmada da bireylerin rekreasyonel aktivitelere

katılımlarına etki eden faktörlerin belirlenmesine çalışılmış ve bu çalışmayı ile

benzer sonuçlara ulaşılmıştır40,41. Örneğin, Alexandris ve Carroll tarafından

yapılan çalışmanın sonuçları ile de benzerlik göstermektedir. Şöyle ki, yapılan bu

çalışma da ulaşım veya otopark gibi problemlerin erkeklerle karşılaştırıldığında

kadınlar için daha önemli bir engel olduğu belirlenmiştir42. Buna karşın erkek

( X =4.27) ve kadın ( X =4.47) katılımcılar için rekreasyonel merkezlerdeki

tesislerin “hijyen” durumu katılıma etki eden en temel faktör olarak ortaya

çıkmaktadır (Tablo 8). Bu durum, kadınların erkeklere göre daha az araba

kullandıkları için otopark sorunuyla daha az karşılaştıkları şeklinde

yorumlanabilir.

Katılımcıların rekreasyonel merkezlerden haberdar olma/kullanım

düzeyleri dağılımına baktığımızda, kadınların %95.1’de “Ozan Kırcan Spor

Tesisi” ve “İsmail Balkan Spor Tesisi”nden hiç haberdar değillerdir. Erkeklerin

(%92.8) varlığından hiç haberdar olmadığı tesis ise “Ozan Kırcan Spor Tesisi”dir.

Bununla birlikte, “Fatih Stadı ve Koşu Yolu”nun erkek (%36.1) ve kadın (%45.1)

katılımcıların en sık kullandığı rekreasyonel tesis olduğu anlaşılmaktadır. (Tablo

11). Genel anlamda bakıldığında ise, katılımcıların Keçiören Belediyesine ait

farklı niteliklerdeki 17 rekreasyonel tesisten ya haberdar olmadıkları ya da tesisin

varlığını bilmesine rağmen bu tesisi hiç kullanmadığı sonucuna varılmaktadır.

Elde edilen bu sonuç, Keçiören Belediyesinde bulunan bu tesislerin

kapasitelerinin tam olarak kullanılamadığı şeklinde yorumlanabilir. Bununla

birlikte, eldeki potansiyeli tanıtıcı belli çalışmaların belediyece yeterince

yapılamadığı sonucuna da varılabilir.

Katılımcıların boş zaman süresinin yeterliliğinin eğitim düzeylerine göre

karşılaştırılması sonucunda elde edilen bulgular, ilköğretim mezunu olan

katılımcıların boş zaman süresinin ‘‘yetersiz’’ ve ‘‘yeterli’’ olduğunu belirten

56

katılımcıların eşit (%32.4), lise mezunu olan katılımcıların ise boş zamanlarını

daha çok ‘‘yeterli’’ buldukları( %39.2) ve üniversite-y.lisans katılımcıların ise

diğer iki gruptan daha fazla olarak boş zamanlarını neredeyse yarıya yakın

kısmını ‘‘yeterli’’ buldukları (%44.9) tespit edilmiştir (Tablo 13). Bu sonuç,

eğitim seviyesinin arttıkça insanların boş zaman sürelerini daha etkin ve verimli

bir şekilde planladığı ve bu nedenle boş zamanlarını yeterli buldukları şeklinde

açıklanabilir. Ayrıca bu durum kentlileşme ile de yakından ilgilidir. Kentlileşme

bilinci, eğitim seviyesiyle yakından ilişkilidir ve yukarıda bahsedilen durumla da

paralellik göstermektedir.

Çalışmadan elde edilen bulgulara göre, katılımcıların eğitim düzeyleri ve

rekreasyon merkezleri hakkındaki bilgi düzeyleri arasında anlamlı bir ilişki ortaya

çıktığı görülmektedir (Tablo 14). Buna göre, katılımcıların %45.9’unun bu soruya

eşit oranda “fikrim yok” ve “kısmen bilgi sahibiyim” gibi bir cevap verdikleri,

“oldukça bilgi sahibiyim” ifadesine katılanların oranı yalnızca %8.1’dir. Bu

durumun tam aksine, rekreasyonel tesisler hakkında “oldukça bilgi sahibiyim”

ifadesine katılanların oranın lise mezunlarında %19.2 ve üniversite-y.lisans

mezunu olanlarda ise %33.3’dür. Bu sonuç, eğitim seviyesi arttıkça kişinin

yaşadığı bölgedeki rekreatif etkinliklerden ve merkezlerden daha çok haberdar

olması ile ilişkilidir. Bu durum ayrıca, kişinin eğitim seviyesi yükseldikçe kentli

haklarından daha çok haberdar olmasından da kaynaklanabilir. Çünkü, sosyal

bakımdan kentlileşen kişi, kentte onu sosyal yönden tatmin edebilecek rekreatif

etkinlikler hakkında daha fazla bilgi edinmeye çalışmaktadır. Bu durum

literatürde yer alan bazı tanımlamalarla da benzerlik göstermektedir24, 12, 11 .

Örneğin, Keleş, kentli insanın, kentlileşme ölçüsünde kentin sosyal, kültürel ve

rekreasyon olanaklarını değerlendirme eğiliminde olduğunu belirterek, kişinin

kentlileşebilmesi için gerekli olan aşamalardan bazılarının eğitim ve kültür

düzeyinin geliştirilmesi şeklinde olduğunu söylemektedir9.

Bir diğer bulgu ise, katılımcıların eğitim durumlarına göre %74.8 yüksek

bir oranla rekreasyonel merkezlerde 1-3 saat aralığında kaldığı şeklindedir (Tablo

57

15). Rekreasyonel tesisleri 4 saat ve üzeri gibi bir zaman aralığında en fazla

kullanan katılımcılar ise lise (% 17.5) mezunu olan katılımcılardır. Bu sonuç, lise

mezunu katılımcıların, tesislerde aktivite dışında da daha fazla zaman harcadığını

göstermektedir. Bunu destekler şekilde, üniversite-y.lisans mezunu kişilerin

çalışma ortamının daha yoğun olduğu kabul edilen bir durum olduğundan, bu

kişiler rekreasyonel merkezleri sadece aktivite açısından kullandıkları, kalan boş

zamanlarını ise daha farklı mekanlarda geçirmek istediği şeklinde de

yorumlanabilir. Ayrıca, bu merkezlerde aktivite dışında pek fazla olanağın

olmadığı (yeme-içme birimleri, çevrenin hoşluğu gb.) da söylenebilir.

Elde edilen bulgular, katılımcıların rekreasyonel merkezlerdeki etkinliklere

katılımlarına etki eden faktörlerin eğitim düzeylerinin artmasına (ilköğretim

X =3.57; lise X =3.77; üniversite-y.lisans X =3.87) paralel olarak arttığını

göstermektedir (Tablo 16). Bu durum eğitim durumunun artmasıyla birlikte,

tesislerden beklenen hizmet kalitesinin de artmasının beklenmesiyle ilişkili olduğu

söylenebilir. Literatürde beklenen hizmet kalitesi ve kişilerin demografik

özellikleri arasında yakından ilişki olduğunu işaret eden oldukça fazla sayıda

çalışma bulunmaktadır43,44,45. Örneğin, sağlık ve zindelik kulüplerinden hizmet

alan katılımcıların memnuniyet düzeylerinin belirlenmesi amacı ile yapılan

araştırmada bireylerin beklenti düzeyleri ile eğitim düzeyleri arasında paralel bir

ilişki olduğu tespit edilmiştir46.

Buna ek olarak, 1992 de Avrupa Konseyi’nce kabul edilen Avrupa Kentsel

Şartı’nda Avrupa Kentli Hakları Deklarasyonuyla kentli birey için; kentin

kendisine sunacağı rekreasyonel olanaklar bir hak olarak değerlendirilmektedir.

Bu maddenin ‘‘spor alanlarının sağlıklı ve güvenli olarak tasarlanması’’ ilkesinin

bilincinde olan kişiler, belediyelerden daha fazla hizmet beklemektedir27 .

Katılımcıların mesleklerine göre boş zaman sürelerinin yeterliliğine ilişkin

bulgulara baktığımızda; öğrencilerin diğer meslek gruplarına göre boş zamanlarını

58

daha çok yeterli buldukları (%62.7) ifade edilirken; boş zamanlarının yetersiz

olduğunu ifade eden en büyük oran (%42.4) ev hanımlarında görülmektedir

(Tablo 18). Bu sonuç, ev hanımlarının yaptığı ev işlerinin, çocuk bakımı gb.

durumların fazla zaman ve uğraş gerektirdiğinden, boş zamanlarının yetersiz

olduğu söylenebilir. Öğrencilerde ise bu durumun genellikle tam tersi şeklinde

olduğu ifade edilebilir. Öğrencilerin yükümlü olduğu işlerin daha az sayıda

olmasından dolayı, boş zaman süreleri daha fazla olabilmektedir. Buna ek olarak,

katılımcıların boş zamanlarını değerlendirmede ‘‘her zaman güçlük çekerim’’

ifadesine katılanların en düşük olduğu grup öğrencilerken (%6.8) en yüksek

olduğu grup ise emekliklerdir (%21.2). Benzer şekilde öğrencilerin (%47.5) ve

emeklilerin (%48.5) yarıya çok yakın bir kısmı boş zamanlarını değerlendirmede

hiçbir zaman güçlük çekmediklerini belirtmişlerdir (Tablo 19). Bu sonucun birçok

değişik sebepten kaynaklandığı söylenebilir. Öncelikle gençlik veya çalışma

yaşamı boyunca boş zamanlarının farkına varabilme ve yeterince

değerlendirebilme alışkanlığı ya da eğitimi alamamış olmak ve belirli

rekreasyonel etkinliklere katılarak beceri-hüner sahibi olamamak ileri yaş

dönemlerinde boş zamanların değerlendirilmesinde güçlük çekilmesine neden

olabilmektedir37. Ayrıca ileri yaş dönemlerinde beliren bazı sağlık sorunları,

ekonomik sıkıntılar veya yaşlılara yönelik rekreatif tesislerin yeterli sayıda

olmaması, bu grubun boş zamanlarını değerlendirmede güçlük çektiğini

gösterebilir. Buna karşıt olarak, emekli ve öğrencilerin bir işte çalışmadıklarından

dolayı, boş zamanları daha çok olmaktadır.

Çalışmadan elde edilen bulgular, ev hanımlarının %45.8’lik en büyük

oranla ailesi ile, öğrencilerin %62.7’lik en büyük oranla arkadaşlarıyla ve özel

sektörde çalışan katılımcıların %43.3’lük en büyük oranla yalnız rekreasyonel

merkezlere gitmeyi tercih ettikleri anlaşılmaktadır (Tablo 20). Bu sonuç, ev

hanımlarının genel olarak daha geleneksel bir yaklaşım sergilediklerinden veya

sergilemek zorunda bırakıldıklarından (mahalle baskısı..) kaynaklandığı

düşünülebilir. Öğrencilerin ise bu tür aktivitelere arkadaşlarıyla gidiyor olması,

59

yaş-dönem özelliklerinden dolayı ileri gelen bir durum olarak değerlendirilebilir.

Bu bulgular literatürde yapılan bir çalışmanın sonucu ile farklılık göstermektedir2.

Ortaya çıkan bu farklılığın bireylerin meslekleri, yaşam tarzları ve eğitim

durumlarındaki farklılıklardan kaynaklandığı ifade edilebilir.

Diğer bir bulguya göre, katılımcılardan sadece kamuda çalışanların

(%52.7) rekreasyonel merkezleri daha çok hafta sonu kullanmayı tercih ettiğini

göstermektedir. Buna karşın diğer katılımcıların yani öğrencilerin (%55.2), ev

hanımlarının (%66.1) ve emeklilerin (%63.6) ise daha çok hafta içinde bu tür

rekreasyonel merkezleri kullandıklarını göstermiştir ( Tablo 21). Bu sonuç,

çalışma yaşamı yani çalışma günleri ve hafta sonlarının tatil olması ile

ilişkilendirilebilir. Şöyle ki; kamuda çalışanların mesai saatlerinin genellikle

standart olması ve iş yani çalışma saatleri dışındaki zamanlarının bu tür

aktivitelere katılmak için uygun olmaması böyle bir durumun ortaya çıkmasında

etkilidir.

Katılımcıların yaşlarına göre boş zaman süresinin yeterliğine ilişkin

bulgular, boş zaman sürelerinin yetersiz olduğunu ifade eden en büyük oran 34-43

(%33.3) yaş grubunda iken, boş zaman sürelerinin yeterli olduğunu ifade eden en

büyük oran ise 14-23 (%52.9) yaş gurubunda olduğu ifade söylenebilir. Bilindiği

gibi, 14-23 yaş aralığında kişiler genel anlamda öğrenci olduklarından dolayı

sorumlulukları daha az olup, boş zaman sürelerini yeterli bulabilmektedirler. Elde

edilen bu sonuç Güngörmüş tarafından yapılan çalışmanın sonucu ile benzerlik

taşımaktadır47. Buna ek olarak, farklı yaş gruplarındaki katılımcıların rekreasyonel

merkezler hakkındaki bilgi düzeyleri dağılımı incelendiğinde 54 yaş ve üzeri

katılımcıların bu tesisler hakkında, diğer yaş gruplarına göre daha fazla bilgi

sahibi oldukları anlaşılmaktadır ( %34.1). Bu tesisler hakkında hiç fikri olmayan

yaş grubu ise 44-53 yaş grubudur(%26.3). 14-23 yaş grubundakilerin %56.5’inin,

24-33 yaş grubundakilerin %69.8’inin, 34-43 yaş grubundakilerin %56.3’ünün,

44-53 yaş grubundakilerin %47.4’ünün ve 54 yaş ve üzerindeki gruptakilerin

60

%48.8’inin rekreasyonel merkezler hakkında kimsen bilgi sahibi oldukları

anlaşılmaktadır (Tablo 24). Bu sonuç, rekreasyonel etkinliklere katılım isteğinin

bir göstergesi olarak da kabul edilebilir. Bölgede uzun süre yaşıyor olanlar ve

özellikle sportif ağırlıklı rekreasyonel tesislerden daha fazla yararlanma

durumunda olan katılımcılarda haberdar olma durumunun yüksek olması beklenen

bir olgu olarak değerlendirilebilir.

Çalışma sonucunda elde edilen bir diğer bulgu ise, 14-23 (%25.9) yaş

grubunun rekreasyonel merkezleri en çok sabah, 24-33 yaş grubunun en çok

akşam (%32.4), 34-43(%31.3) yaş grubunun en çok öğleden sonra, 44-53 (%31.6)

ve 54 yaş ve üzeri (%31.7) yaş gruplarının ise en çok sabah saatlerinde

kullandıklarını göstermektedir (Tablo 25). Bu sonuçlar, kişilerin boş zaman

sürelerinin daha fazla bu zaman dilimlerinde olduğunu ve bu durumun çalışma

yaşamlarıyla ilişkili olabileceğini göstermektedir.

Analiz sonuçlarına göre, 14-23 yaş (%54.1) ve 24-33 yaş grubundakilerin

(%47.2) daha çok arkadaşlarıyla, 34-43 yaş grubundakilerin (%40.2) ailesiyle, 44-

53 (%50) ve 53 yaş ve üzerindekilerin ise daha çok yalnız olarak rekreasyonel

merkezlere gittikleri belirlenmiştir (Tablo 26). Bu sonuç,sosyalleşme bekar veya

evli olmakla ilişkilendirilebilecek bir durumu ortaya koymaktadır. Ayrıca, bu

durumun ortaya çıkması bireylerin içinde bulundukları yaş periyotlarına göre

rekreasyonel aktivitelere kiminle veya kimlerle katılmayı tercihlerinin

farklılaşabileceğini göstermektedir.

61

6. SONUÇ

Günümüz dünyasında özellikle de gelişmekte olan pek çok ülkedeki

kentler farklı kültürel ve toplumsal değerlere sahip bireylerin bir arada yaşadıkları

alanlar olarak karşımıza çıkmaktadır.

Bütün bu bilgiler ışığında kentlerin homojen bir yapıya sahip olmadığı

aksine heterojen bir özellik gösterdiği anlaşılmaktadır. Bu durumun kentli

bireylere olan yansımaları ise farklı şekillerde ön plana çıkmaktadır. Örneğin,

kentin farklı alanlarında yaşayan bireylerinde kentsel bütünleşme ve kentlilik

bilinci düzeylerinde de farklılaşmalar yaşanacaktır. Yani kenti farklı

bölgelerindeki kimi bireyler kentsel yaşama daha iyi düzeyde entegre olurken

kimileri için bu durum tam tersine olacaktır.

Bu durumda kentin yönetilmesi ve planlanmasından sorumlu olan yerel

yönetimlerin ortaya çıkan bu bireysel farklılıkları da düşünerek nitelik ve nicelik

bakımından farklı olan bireylerin kentsel bütünleşme sürecine etki edecek temel

faktörleri belirlemesi ve bu yönde stratejik planlar hazırlaması oldukça önemlidir.

Bu çalışmanın birçok bölümünde de bahsedildiği ve yapılan pek araştırmanın

sonucunda da ortaya konduğu gibi bireylerin kentlileşme sürecine oldukça önemli

katkıları olan “rekreasyon” kavramını bireylerin günlük yaşam tarzları haline

getirecek çalışmaların yerel yönetimler tarafından ele alınması önem arz

etmektedir.

Bu noktadan hareketle bu çalışmanın temel amacı kent içindeki

rekreasyonel tesislerin planlanması ve yönetilmesinden neredeyse birincil

derecede sorumlu olan belediyelerin (Keçiören Belediyesi örneği) sınırları içinde

halkın genel kullanımına açık olan rekreasyonel spor tesislerin potansiyelinin

değerlendirilmesi ve katılımcıların etkinliklere yaklaşımlarının analizinin

yapıldığı bu çalışmanın sonuçları kısaca şu şekilde özetlenebilir.

62

Çalışmada yer alan katılımcıların boş zaman sürelerini yeterliği konusunda

çok fazla problem yaşamadıkları ve buna paralel olarak da boş zamanlarını

değerlendirmekte güçlük çekmedikleri anlaşılmıştır. Ayrıca, katılımcıların

özellikle de mesleklerine göre rekreasyonel tesisleri daha çok hafta içinde

kullanmayı tercih ettikleri görülmüştür. Bununla birlikte, katılımcıların

rekreasyonel merkezlere kiminle/kimlerle gitmeye yönelik tercihlerinin eşit

oranda bir dağılım gösterdiği belirlenmiştir.

Çalışmadan elde edilen bir diğer önemli sonuç ise, ,çalışmanın örneklem

grubu içersinde yer alan bireylerin kendi yaşadıkları bölge (mahalle) içerisindeki

tesislerden kısmen veya yeteri düzeyde bilgi sahibi olduğu buna karşın genel

bölge içerisinde yer alan rekreasyonel tesislerden haberdar olmadığıdır.

Araştırmanın sonuçlarına göre aşağıdaki öneriler sunulmuştur.

• Bölgede yer alan ve halkın genel kullanıma açık olan tesislerin

bölge halkına duyurulması için yerel yönetimler tarafından gerekli

çalışmaların yapılması

• Bölge içindeki farklı kesimler (yaş, meslek) için değişik program

ve faaliyetlerin düzenlenmesi

• Bireylerin tesislerden faydalanma durumuna önemli etkisi olduğu

ortaya çıkan “hijyen” faktörünün daha fazla dikkate alınması ve bu

yönde gerekli tedbirlerin alınması

• Bireylerin zamansal; hafta içi/sonu veya gün içindeki zaman

bölümlerine yönelik kullanım yoğunluklarının ve tercihlerinin

düşünülerek gerekli düzenlemelerin yapılması

• Kişilerin oldukça düşük seviyede olan tesisleri kullanım

yoğunluklarının ve bilgi düzeylerinin artırılması için gerek yerel

yönetimlerce gerekse spor bilimleri alanındaki araştırmacılarca bu

yönde önemli katkıları olabilecek bilimsel çalışmaların yapılması

63

• Kentsel bütünleşme sürecine önemli katkısı olan rekreasyonel

etkinliklere ve tesislere olan ilginin artırılması için yerel

yönetimlerce ve bu alanda çalışan araştırmacılarca geleceğe

yönelik ortak projelerin geliştirilmesi

• Bilgilerin güncellenmesi ve kentsel potansiyelin belirlenmesi amacı

ile bu ve benzeri yöndeki çalışmaların periyodik aralıklarla

yinelenmesi ve kentin geneline yayılması

64

7. ÖZET

Spor Amaçlı Rekreasyonel Tesislerin Potansiyel Değerlendirmesi: Keçiören

Belediyesi Örneği

Bu çalışmanın amacı; Keçiören Belediyesin sınırları içinde yer alan

rekreasyonel spor tesislerinin potansiyelinin değerlendirilmesi ve katılımcıların

etkinliklere yaklaşımlarının çeşitli değişkenlere göre değerlendirilmesidir.

Çalışmaya, Keçiören belediyesi sınırları içerisinde yer alan ve büyüklük

anlamında birinci sırada olan tesisteki boş zaman etkinliklerine katılan 177 erkek

( X yaş = 34.34., SS= 10.60) ve 188 kadın ( X yaş = 30.75., SS= 9.48) toplam 365

birey oluşturmuştur.

Veri toplama aracının birinci bölümünde araştırma grubunda yer alan

katılımcıların demografik bilgilerini belirlemeye yönelik ifadelere yer verilirken

ikinci tesisleri kullanan bireylerin; (a) rekreasyonel merkezler hakkındaki bilgi

düzeyleri, (b) tesislere ulaşım şekli, (c) tesisleri kullanım süreleri, (d) tesisleri

kimle/kimlerle kullandıkları, (e) rekreasyonel tesisleri kullanım zamanları, (f)

rekreasyonel aktivitelere katılımlarındaki etken faktörler, (g) katıldıkları ve

görmek istedikleri etkinlik türleri ve (h) rekreasyonel tesislerden haberdar

olmaları ve bu tesisleri kullanım potansiyelleri ile ilgili sorular yer almıştır.

Elde edilen verilerin analizinde ise frekans (f), yüzde (%) ve ki-kare testi

analizlerinden faydalanılmıştır. Verilerin istatistiksel analizinde ve yorumlarda,

α= .05 anlamlılık düzeyi dikkate alınmıştır. Yapılan analiz sonuçlarından elde

edilen temel bulgulara göre, kadın ve erkek katılımcıların boş zaman sürelerini

genel anlamda yeterli bulduğu ve boş zamanlarını değerlendirmekte çok fazla

güçlük çekmediği tespit edilmiştir. Ayrıca, bireylerin rekreasyonel etkinliklere

katılımlarında engel oluşturabileceği kabul edilen faktörlerden (otopark sorunu,

program durumu, alternatif etkinlikler) çok fazla etkilenmediği sonucuna

varılmıştır.

65

Sonuç olarak, katılımcıların rekreasyonel tesisleri çok fazla

kullanmadıkları ve bölgelerinde yer alan spor amaçlı rekreasyonel tesislerin

potansiyelinin çok fazla farkında olmadığı anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Kent, kentlileşme, rekreasyon, kentsel farkındalık, spor

66

8. SUMMARY

Evaluation of Recreational Sport Facilities Potential: Example of Keçiören

Municipality

The primary purpose of the study was to determine the potential of

recreational sport facilities in the boundary of Keçiören Municipality. As a second

aim, this study examined approach of participants’ to these facilities according to

different demographic variables. A total of 365 participants, 177 ( X age = 34.34.,

SD= 10.60) male and 188 female ( X age = 30.75., SD= 9.48) in the most sized

facility in the boundary of Keçiören Municipality.

First part of the data collection instrument consisted of demographic

characteristics of the participants. As a second part, participants were asked (a)

standard of knowledge about recreational facilities, (b) transportation distance to

facilities, (c) usage frequency of recreational facilities, (d) usage of facilities with

whom, (e) usage time of recreational facilities, (f) factors that effect their

participation to recreational facilities, (g) intended/participated type of different

activity (h) to become aware of recreational facilities and usage potential of these

facilities.

According to the results of chi-square test, male and female participants

have enough leisure time didn’t have any difficulty to use this time. Furthermore,

results indicated that participants were not constrained by the several factors

(parking problems, programs, choices of activities).

As a result, it can be concluded that participants didn’t use the recreational

facilities enough and most of the participants were not become aware of the

recreational facilities in their living area.

Key Words: Urban, urbanization, recreation, urban awareness, sport

67

9. KAYNAKLAR

1. Göymen K. Türkiye’de Kent Yönetimi. İstanbul: Boyut Yayınları; 1997.

2. Karaküçük S, Gürbüz B. Rekreasyon ve Kent(li)leşme. Ankara: Gazi Kitabevi;

2007.

3. Aslanoğlu R. Kent, Kimlik ve Küreselleşme. Bursa: Ezgi Kitabevi; 2000

4. Hout L, Thalmann P, Valbelle D. Kentlerin Doğuşu. Girgin A (Çev), Ankara,

İmge Kitabevi, 2000.

5. Keleş R. Kentbilim Terimleri Sözlüğü. İkinci Baskı. Ankara: İmge Kitabevi;

1998.

6. Tatlıdil E. Kent Kültürü ve Boş Zaman Değerlendirme, Dünyada ve

Türkiye’de Güncel Sosyolojik Gelişmeler. Türkiye Ulusal Sosyoloji Kongresi, 3-

4-5 Kasım 1993.Ankara: Sosyoloji Derneği Yayınları III; 1994.

7. Çizgen N. Kent ve Kültür. Say Yayınları, İnceleme Dizisi,1994.

8. Weber M. Şehir-Modern Kentin Oluşumu. Ceylan M (Çev), İstanbul, Bakış

Yayınları, Haziran 2000.

9. Keleş R. Kentleşme Politikası. Yedinci Baskı. Ankara: İmge Kitabevi; 2002.

10. Suher H, Giritlioğlu C, Erkut G. Türkiye’de Kentleşme (Türkiye’nin Sorunları

Dizisi). İstanbul: Yeni Yüzyıl Kitaplığı; 1996.

68

11. Özer İ. Kentleşme, Kentlileşme ve Kentsel Değişme.Ankara: Ekin Kitabevi;

2004.

12. Kıray M. Kentleşme Yazıları. İstanbul: Bağlam Yayınları; 1998.

13. Erkan R. Kentleşme ve Sosyal Değişme. İstanbul: Bilimadamı Yayınları;

2003.

14. Smith DA. Third World Cities.London, UK: Routhledge; 2000.

15. Kartal K. Kentleşme ve İnsan: Kentleşme Sürecinde İnsan Tutum ve

Davranışlarında Meydana Gelen Değişmeler. Ankara: Türkiye ve Orta Doğu

Amme İdaresi Enstitüsü Yayınları; 1978.

16. Kılınç G. Değişen Dünya Düzeni İçinde Kent ve Kentleşme Kriterlerinin

Belirlenmesi. Değişen-Dönüşen Kent ve Bölge, Prof. Dr. İlhan Tekeli Onuruna. 8-

10 Kasım 2004. Ankara: Dünya Şehircilik Günü 28. Kolokyumu; 2004.

17. Özkalp E. Sosyolojiye Giriş. Genişletilmiş 11. Baskı.Eskişehir: Anadolu

Üniversitesi, Eğitim, Sağlık ve Bilimsel Araştırma Çalışmaları Vakfı Yayını;

2001.

18. İsbir E. Şehirleşme Meseleleri. 1. Baskı. Ankara: Ocak Yayınları; 1986.

19. Vural A, Vural T. Kentleşmenin Sosyo -Ekonomik Etkileri.[Erişim Tarihi:

18.06.2008] URL: http://paribus.tr.googlepages.com/ulusoy_

20. Kaya E, Şentürk H, Danış O, Şimşek S. Modern Kent Yönetimi I. Birinci

Baskı. İstanbul: Okutan Yayıncılık; 2007.

69

21. [Erişim Tarihi: 16.07.2008] URL: http://ansiklopedi.turkcebilgi.com/Toplumsalla%FEma

22. Kartal K. Ekonomik ve Sosyal Yönleriyle Türkiye’de Kentlileşme. Ankara:

Yurt Yayınları; 1983.

23. Tok G. Habitat II’ ye Doğru, Kentte Yaşam. Ankara: Bilim ve Teknik Dergisi;

Mart 1996.

24. Güçlü S. Kentlileşme ve Göç Sürecinde Antalya’da Kent Kültürü ve Kentlilik

Bilinci. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı; 2002.

25. Bumin K. Demokrasi Arayışında Kent. İstanbul: İz Yayıncılık; 1998.

26. Çukurçayır MA. Siyasal Katılma ve Yerel Demokrasi. Ankara: Yargı

Yayınevi; 2000.

27. Tekeli İ. Modernite Aşılırken Kent Planlaması. Ankara: İmgeYayınevi; 2001.

28. [Erişim Tarihi: 14.06.2008]. URL: http://www.mitaged.org.tr/ab_khak_deklarasyon.htm

29. Eren E. Yönetim ve Organizasyon. İstanbul: Beta Basım Yayım; 2001.

30. 5393 Sayılı Belediye Kanunu. [ Erişim Tarihi: 04.07.2008]. URL:

http://mevzuat.basbakanlik.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=1.5.5393&MevzuatI

liski=0&sourceXmlSearch=

31. Keçiören’in Tarihçesi. [ Erişim Tarihi: 12.07.2008]. URL:

http://www.kecioren.bel.tr/dosya.asp?ID=1

70

32. 2007 Nüfus Sayımı Sonuçları ve 22 Mart 2008 Tarih ve 26824 Sayılı Resmi

Gazetede Yayımlanan "Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçerisinde İlçe Kurulması

ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun" Çerçevesinde

Stratejik Plan Yapmakla Yükümlü Belediyelerin Listesi. [ Erişim Tarihi:

11.06.2008]. URL: http://www.tuik.gov.tr/AltKategori.do?ust_id=11

33. Sağcan M. Rekreasyon ve Turizm. İzmir: 1986.

34. Özkan B. Kentsel Rekreasyon Alan Planlaması. İzmir: Ege Üniversitesi Ziraat

Fakültesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü; 2001.

35. Karaküçük S. Rekreasyon: Boş Zamanları Değerlendirme. 5. Baskı. Ankara:

Gazi Kitabevi; 2005.

36. Kesim Ü. Yerel Yönetimlerde Rekreasyon Programları ve Hizmetleri. Sağlıklı

Kentler Birliği Toplantısı.Eskişehir; 2006. [Erişim Tarihi: 21.07.2008] URL:

http:// www.sporbilim.com.

37. Büyüköztürk Ş. Sosyal Bilimler İçin Veri analizi el kitabı: İ. İstatistik,

Araştırma Deseni. SPSS Uygulamaları ve Yorum. 8. Baskı. Ankara: Pegem

yayınları; 2007

38. Kalaycı Ş. SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. 2. Baskı

Ankara: Asil Yayınevi; 2008

39. Wirth L. Bir Yaşam Biçimi Olarak Kentlileşme, “20. Yüzyıl Kenti”. Duru B,

Alkan A (Çev), Ankara, İmge Kitabevi, 2002.

40. Liechty T, Freeman PA, Zabriskie RB. Body Image and Beliefs About

Appearance: Constraints on the Leisure of College-Age and Middle-Age Women.

Leisure Sciences 2006; 28: 311-330.

71

41. Nadirova A, Understanding Leisure Decision Making: An Integrated Analysis

of Recreation Participation, Anticipated Leisure Benefits, Environmental

Attitudes, Leisure Constraints and Constraints Negotiation. Unpublished Doctoral

Thesis. Alberta: Faculty of Graduate Studies and Research, University of Alberta,

Edmonton;2000.

42. Alexandris K, Carroll B. Demographic Differences In The Perception of

Constraints On Recreational Sport Participation: Results From a Study in Greece.

Leisure Studies 1997; 16: 107-125.

43. Howat G, Crilley G, Absher J, Milne L. Measuring Customer Service Quality

in Sports and Leisure Centers. Managing Leisure 1996; 2: 77-89.

44. Lam ETC, Zhang JJ, Jensen BE. Service Quality Assessment Scale (SQAS):

An Instrument for Evaluating Service Quality of Health–Fitness Clubs.

Measurement In Physıcal Education And Exercise Science 2005; Vol.9 2:79–111.

45. Thedorakis N, Kambitsis C. The Effect of Service Quality on Sport

Consumers’ Behavioral Intentions. Madeira: Proceedings of the 6th Congress of

the European Association for sport Management; 1998.

46. Gürbüz B, Koçak S, Lam E. Comparisons of members expectations and

perceptions of service quality in helath-fitness clubs with respect to demographic

variables. 10th ICHPER-SD Europea Congress & The TSSA 8th International

Sport Sciences Congress Abstract Book. Antalya: Türkiye; 2004.

47. Güngörmüş A. Özel Sağlık-Spor Merkezlerinden Hizmet Alan Bireyleri

Rekreasyonel Egzersize Güdüleyen Faktörler. Doktora Tezi. Ankara: Gazi

Üniversitesi; 2007.

72

10. EKLER

Form no Tarih Değerli Katılımcı;

Bu çalışma, yaşadığınız bölgedeki rekreasyon merkezleri ile ilgili düşüncelerinizi belirlemek amacıyla yapılmaktadır. Elde edilen veriler topluca değerlendirilecek ve sadece bu araştırma kapsamında kullanılacaktır. Göstereceğiniz ilgi ve özene şimdiden teşekkür ederiz. Rekreasyon;

“İnsanların çalışma ve zorunlu gereksinimlerini karşıladıktan sonra kalan sürelerde özgürce kullanabilecekleri boş zamanlarında gönüllü olarak yaptıkları aktivitelerdir”

Rekreasyon merkezleri: Spor salonları, yüzme havuzları, parklar vb.

Beyza Merve KARAKÜÇÜK Gazi Üniversitesi

Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Öğrencisi- ANKARA

KİŞİSEL BİLGİLER

1. Cinsiyetiniz? Erkek Kadın

2. Yaşınız?(Lütfen Belirtiniz)………………………………………………………………………...

3. Medeni haliniz?

Evli Bekâr

4. Eğitim düzeyiniz? Kendisi Anne Baba Okur-yazar değil İlkokul Ortaokul Lise Üniversite Lisansüstü

5. Mesleğiniz? (Lütfen Belirtiniz) ………………………………………………………………. 6. Toplumdaki kişilerin refah düzeyini düşündüğünüzde siz kendinizi bu refah düzeyinin hangi basamağında görüyorsunuz?

Çok Kötü Kötü Normal İyi Çok İyi

7. Yaşamınızın büyük çoğunluğunu nerede geçirdiniz? Kırsal Alan Kentsel Alan Metropol Yurt Dışı

73

8. Haftalık sahip olduğunuz boş zaman süresinin size göre yeterliliğini değerlendiriniz?

Kesinlikle Yetersiz

Yetersiz Normal Yeterli Kesinlikle Yeterli

9. Boş zamanlarınızı değerlendirmekte güçlük çekiyor musunuz?

Her Zaman Bazen Hiçbir Zaman

10.Yaşadığınız bölgedeki rekreasyon merkezleri hakkında ne kadar bilgi sahibisiniz? Fikrim yok Kısmen bilgi sahibiyim Oldukça bilgi sahibiyim

11.Yaşadığınız yere en yakın rekreasyon merkezinin uzaklığı nedir? 0-2 km 3-5 km 6-8 km 9 km ve üzeri

12.Rekreasyon merkezlerine giderken ulaşımınızı nasıl sağlarsınız? Toplu taşıma aracı Kendi Arabamla Taksi Motosiklet Bisiklet Yürüyerek Diğer (Lütfen belirtiniz):……………………………………………………………..……………

13. Rekreasyon merkezinde genellikle ne kadar kalırsınız? 1 Saatten az 1-3 Saat 4-5 Saat 6 Saat ve üzeri

14. Rekreasyon merkezine genellikle kiminle gidersiniz? Eş veya Partnerimle Ailemle Arkadaşlarımla Yalnız Diğer (Lütfen belirtiniz):……………………………………………………………..………………

15. Rekreasyon merkezine genellikle haftanın hangi bölümünde gidersiniz? Hafta İçi Hafta Sonu

16. Rekreasyon merkezine genellikle günün hangi bölümünde gidersiniz? Sabah Öğlen Öğleden Sonra Akşam

17. Bu ifadelerin sizin rekreasyon merkezindeki aktivitelere katılımınızı ne ölçüde etkilediğini belirtiniz? Hiç

Etkilemez 1

Etkilemez

2

Kararsızım

3

Etkiler

4

Çok Etkiler

5 Otopark sorunu Çok fazla kural olması Güvenlik görevlilerinin tutumu Giriş ve diğer hizmetlerin ücreti Yönetici ve Eğitmenlerin tavır-davranışları

Çevresel düzenleme Trafik ve benzeri gürültü Hijyen durumu Program durumu Alternatif etkinlikler Güvenlik durumu Yerleşim uygunluğu İşaret ve yönlendirmelerin yeterliği

74

18.Yukarıda sayılan faktörler sizin Keçiören Bölgesindeki rekreasyonel tesislerin bütününü düşündüğünüzde bu merkezlere gitmenizi olumsuz etkiler mi?

Evet Hayır Kararsızım

19.Rekreasyon merkezlerinde en çok katıldığınız ilk üç etkinliği yazınız? 1)……………………………………………………………………………………………………

2) …………………………………………………………………………………………………

3) …………………………………………………………………………………………………

20.Rekreasyon merkezlerinde görmek istediğiniz ilk üç etkinliği yazınız? 1)…………………………………………………………………………………………………… 2) ………………………………………………………………………………………………… 3) …………………………………………………………………………………………………

21.Rekreasyon merkezi farklı yaş gruplarının ihtiyaçlarına cevap verebiliyor mu? Evet Kısmen Hayır

22. Aşağıdaki rekreasyon merkezlerini değerlendiriniz. Tesisler

Haberdar Değilim

Biliyorum Fakat Hiç Gitmedim

Bir Kez Gittim

Birden Fazla Gittim

Sürekli Gidiyorum

Ozan Kırcan Spor Tesisi

Hanımlar Lokali ve Spor Salonu

İsmail Balkan Futbol Sahası

Koca Yusuf Spor Kompleksi

Kanuni Park Tesisleri

Kasalar Mevki Spor Tesisleri

Aktepe Yeni Spor Kompleksi

Aktepe Yüzme Havuzu

Ayvalı Süleymaniye Parkı Tesisleri

Bademlik Benekligül Spor Alanı

Fatih Stadı ve Koşu Yolu

Basınevler Papazderesi Parkı Spor Alanları

Esertepe Askeriye Yanı Spor Alanları

75

Tesisler

Haberdar Değilim

Biliyorum Fakat Hiç Gitmedim

Bir Kez Gittim

Birden Fazla Gittim

Sürekli Gidiyorum

Gümüşdere Ali Kayhan Spor Tesisi

Kanuni Mahallesi Spor Kompleksi

Fatih Terim Parkı Spor Alanı

Şevkat Mahallesi Spor Kompleksi

76

11. ÖZGEÇMİŞ

Adı: Beyza Merve

Soyadı: Karaküçük

Doğum Yeri ve Tarihi: 24/ 03/ 1984 Ankara

Eğitimi: 2002-2007 Gazi Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi

Şehir ve Bölge Planlama

1995-2002 Fethiye Kemal Mumcu Anadolu Lisesi

1991-1995 Alpaslan İlköğretim Okulu

Yabancı Dili: İngilizce ( İyi)

İspanyolca (Orta Düzey)

Bilgisayar Eğitimi Kullanımı: Autocad (sertifikalı)

Netcad (sertifikalı)

Üye Olduğu Bilimsel Kuruluşlar: TMMOB, GÜDAK

Bilimsel Etkinlikler: Gazi Üniversitesi BAP Projesi (20/2008-1) Türk

Toplumunun Boş Zaman Davranış Profilleri ve

Rekreasyonel Etkinliklere Katılımdaki engeller

kentlerde spor amali rekreasyonel tesislerin potansiyel deerlendirmesi keiren belediyesi rnei...

Documents