kendi dilinden doğu ve güneydoğu anadolu yoksulluk ve sosyal durum raporu

KENDİ DİLİNDEN DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU

Yoksulluk ve Sosyal Durum Raporu

içinBu araştırma

tarafından yapılmıştır.

“Kendi Dilinden Doğu ve Güneydoğu AnadoluYoksulluk ve Sosyal Durum Raporu”

3

1. ARAŞTIRMANIN KİMLİĞİ

2. DEMOGRAFİK ÖZELLİKLER

3. EKONOMİK ÖZELLİKLER

4. DOĞU’DA VE DİĞER İLLERDE YAŞAM

5. KÜLTÜREL/ETNİK KONULAR

6. GELENEKLER – TÖRE DİNİ ALGI

7. SİYASİ KONULAR

8. GELECEK


4

KENDİ DİLİNDEN DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU

YOKSULLUK VE SOSYAL DURUM RAPORU

5


Bu araştırmanın temel amacı, Doğu ve Güneydoğu meselesi çözümüne o bölgede bizzat yaşayan

ve o bölgeden göçmüş kişilerin tespit ve önerilerinden yola çıkarak katkı sağlamak ve bu verilerden

hareketle bölgeye dair yoksulluğu giderici projeler üretmektir.

6


Bu çalışma,

Haziran – Eylül 2008 tarihleri arasında yapılmıştır.

7


Bugüne kadar hazırlanmış Doğu ve Güneydoğu Raporları derlenmiş,

analiz edilerek rapor haline getirilmiştir.

8


Yüzyüze anket tekniği ile 2 ayrı alan araştırması yapılmıştır.

2.1. Doğu Ve Güneydoğu İllerinde Yaşayanlar : 2512 DenekUygulanan İller : Toplam 17 il

9



10

Uygulanan İlçeler : Toplam 51 ilçe

2. 2. Batı İllerine Göçmüş Doğu Ve Güneydoğulular Araştırması : 1270 DenekliUygulanan İller : Toplam 7 il

11


Uygulanan İlçeler: Toplam 45 ilçe

12


Odak grup toplantısı tekniği ile Diyarbakır, Erzurum ve İstanbul’da 3 toplantı, 11 farklı grupla yarı

yapılandırılmış derinlemesine görüşme tekniği ile 341 görüşme gerçekleştirilmiştir.

1.4.3.1. Odak Grup Toplantıları :

Diyarbakır, Erzurum ve İstanbul’da Sivil Toplum Kuruluşları Temsilcileri, Akademisyenler, Kültür -

Sanat çevresi, Yerel medya temsilcileri gibi kişilerin katılımıyla 3 toplantı yapılmıştır.

13


1.4.3.2. Yarı Yapılandırılmış Derinlemesine Görüşmeler :341 birebir derinlemesine görüşmeler yapılmıştır.

14



15

2.1. GÖRÜŞÜLEN KİŞİNİN DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ

2.2. HANEHALKININ DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ


Görüşülen kişinin çalışma durumu:

16

2.1. GÖRÜŞÜLEN KİŞİNİN DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ


Sosyal güvence sahipliği(%)

DOĞU & GÜNEYDOĞU İLLERİNDE YAŞAYANLAR

17


Bireylerin sahip oldukları sosyal güvenlik kuruluşları

%64.1%56.7

18


Evli bireylerin evlenme türleri

Evli bireylerin yaptıkları nikah türleri

19


Evli bireylerin evlendikleri yaşlar

20


Bölgede okuma – yazma kursu açılması durumunda görüşülen bireyin veya aile bireylerinin kursa gitme isteği

21


Bölgede Kürtçe okuma – yazma kursu açılması durumunda görüşülen bireyin veya aile bireylerinin kursa gitme isteği

22


Görüşülen bireylerin bölgede meslek edindirme kursu isteme durumları

23

Bölgede iş imkanı sağlayacak kurs açılmasını isteyenlerin, istedikleri branşlar

*Birden çok cevap alınmıştır.

24

“Kendi Dilinden Doğu ve Güneydoğu Anadolu Yoksulluk ve Sosyal Durum Raporu”


Bölgede iş imkanı sağlayacak kurs açılmasını isteyenlerin, istedikleri branşlar

25

“Kendi Dilinden Doğu ve Güneydoğu Anadolu Yoksulluk ve Sosyal Durum Raporu”


Görüşülen bireylerin herhangi bir vakfa veya derneğe üyelik durumları(%)

26


Hanede 15 yaşından küçük bireylerin hastaneveya sağlık ocağında doğma durumu

27

2.2. HANEHALKININ DEMOGRAFİK ÖZELLİKLERİ


Hanede 15 yaşından küçük bireylerin aşılarını yaptırma durumu

Aşılarınıyaptırdım/yaptırıyorum

28


Hanede 6 - 22 yaş arası bireylerin okula devam etme durumu

29


Hanede 6 -22 yaşa arası okula devam etmeyenlerin okula devam etmeme nedeni:

* Birden çok cevap alınmıştır.

Ekonomik yetersizlik

30


Hanedeki 6 yaşından büyük bireylerin çalışma durumu

Hanede 15 yaşından küçük bireylerin yetim ya da öksüz olma durumu

31


Hanesel özür dağılımı


Ortopedik özürlü

Zihinsel özürlü

Görme özürlü

Dile ve konuşma özürlü

İşitme özürlü

32


Hanede doğum esnasında veya doğumu takip eden günlerde ve/veya haftalarda anne veya çocuk ölümü olma durumu

33


Çocuk ölümü sayısı

Anne ölümü sayısı

*Bu soruya 1 kişi cevap vermemiştir.34

Doğum sırası veya sonrasında çocuk ve anne ölümü sebepleri hakkındaki düşünceler


35


36


Ailenin aylık toplam geliri

DOĞU & GÜNEYDOĞU İLLERİNDE YAŞAYANLAR DİĞER İLLERDE YAŞAYANLAR

37


Türkiye standartlarına göre kendi gelir durumları için yaptıklarıtanımlamalar(%)*

38


Aile gelirinin aile geçimi için yeterli olma durumu*(%)

39


Ekonomik durumun geçen seneye göre değişimi(%)


DİĞER İLLERDE YAŞAYANLAR

40


Evinizin bir ay geçinmesi için gerekli olan miktar (YTL )(%)

41


Ailede okula gidenleri eğitim masraflarınınrahatça karşılanabilme durumu

42


İkamet edilen konutun mülkiyet durumu

43


Evdeki eşyalar ile ilgili sahiplik oranları(%)(Bu grafik, evinde o eşyadan var olduğunu belirtenlerin yüzdesini göstermektedir.)

44

DOĞU & GÜNEYDOĞU İLLERİNDE YAŞAYANLARDİĞER İLLERDE YAŞAYANLAR

44


Hanedeki cep telefonu sayısı

45


Hanedeki televizyon sayısı

46


Son altı aydır hanede en çok pişirilen 3 yemek


47


Batıdaki hanelerin geçim kaynakları


48


Batıya göç etmeden önce geçim kaynakları(Cevapların yüzdesi – Deneklerin yüzdesi)


49


DOĞU VE GÜNYEDOĞU İLLERİNDE YAŞAYANLAR

50

Görüşülen kişin veya hane bireylerinin mevsimlik işçi olma durumu


Bir iş kurmak amacıyla 5000 YTL'lik bir yardım verilse, iş kurma isteği

51


5000 YTL yardım verilmesi durumunda kurulabilecek işler

52


53


Devlet eliyle ya da zorunlu olarak göçe maruz kalmış olma durumu

( DOĞU & GÜNYEDOĞU İLLERİNDE YAŞAYANLAR)

54


Göçe maruz kalanların kaç yıl önce göç ettikleri

55


Göçe maruz kalanların nereden göç ettikleri

56


Göç etme nedenleri


57


İkamet edilen ilde yaşamaktan mutlu olma ve asıl memlekete geri dönme isteği

*Bu soruya 3 kişi cevap vermemiştir.

57,5

58


Göç sonrası uyum sorunu yaşama

59


Günlük hayatta bir sorun ile karşılaşıldığında başvurulan kişi

60


Yaşanan bölgenin temel sorunları

61


Yaşanan bölgenin temel sorunları

62


Ülkemizin Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yaşanan sorunlara getirilen tanımlamalar (%)



63


Kitle iletişim araçları ve ahlaki-kültürel yozlaşma

DOĞU & GÜNEYDOĞU İLLERİNDE YAŞAYANLAR DİĞER İLLERDE YAŞAYANLAR

64


Suriye, Irak ve İran'da yaşayan insanlarla akrabalık durumu*

Akraba bulunan ülkeler(Bu soru, Suriye, Irak ve İran'da akrabaları olduğunu belirtenlere sorulmuştur.)?*


65


66


Annenin etnik kökeni

67


Babanın etnik kökeni

68


Bireyin etnik kökeni(Bu soru, anne ve babasının etnik kökeni farklı olanlara sorulmuştur.)

69


Eşlerin etnik kökeni(Bu soru, evli veya daha önce evlenmiş olanlara sorulmuştur.)

70


Farklı etnik kökenden biri ile evlenmeyi olumlama (%)(Bu soru, bekar olduğunu belirtenlere sorulmuştur.)*



71


Ayrımcılığa uğrama durumu(%)*



72


Ayrımcılığa uğranılan alanlar(Bu soru, ayrımcılığa uğradığını düşündüğünü belirtenlere sorulmuştur.)*


73


Ayrımcılık yapanlar(Bu soru, ayrımcılığa uğradığını düşündüğünü belirtenlere sorulmuştur.)*


74


Din ile olan ilişki seviyesi(%)



75


76


Töre cinayetlerine aileden kurban

77


Berdelin onaylanma durumu



78


Kızların istenmeyen evlilik durumlarına karşı davranış

79


Birinci dereceden katl durumunda davranış

80


Töre cinayetlerinin sebepleri

*Doğu: Doğu ve Güneydoğu İllerinde Yaşayanlar*Diğer: Diğer İllerde Yaşayanlar

81


Töre cinayetleri için önerilen çözümler(%)*

*Doğu: Doğu ve Güneydoğu İllerinde Yaşayanlar*Diğer: Diğer İllerde Yaşayanlar 82


Aşirete aidiyet

83


Aşiret kararlarının bağlayıcılığı

84


Çocuk sayısında üst limit

85


86


En sevilen 3 siyasi şahıs veya fikir adamı

* Birden çok cevap alınmıştır. 87


Özgürce siyasi tercih yapabilme durumu

88


Siyasal temsilde kim önde?(%)

89


Türkiye'nin Avrupa Birliği (AB) konusundaki tavrı (%)*

90

DOĞU & GÜNEYDOĞU İLLERİNDE YAŞAYANLARDİĞER İLLERDE YAŞAYANLAR

90


Bazı ülkelere yakınlık hissetme durumu

91


92


Mutluluk seviyesi

93


Hükümetin yeni açıkladığı GAP Eylem Planı'ndan haberdar olma durumu

94


GAP Eylem Planı’nın faydası(DOĞU & GÜNYEDOĞU İLLERİNDE YAŞAYANLAR)

KENDİNİZ İÇİN

95


Gelecek tahayyülleri ve umut(%)



96


Güneydoğu ve Doğu Anadolu'da yaşanan sorunlara ilişkin çözüm önerileri

97

1

2008

KENDİ DİLİNDEN DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU YOKSULLUK VE SOSYAL DURUM RAPORU

Kendi Dilinden Doğu Ve Güneydoğu Anadolu Yoksulluk Ve Sosyal Durum Raporu

Giriş Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerimizde yaşanan sorunlarla ilgili tespit ve çözümler düşünülür ve

ifade edilirken meselenin ne olarak tanımlandığı, hangi kavramların kullanıldığı çok önemlidir. Zira,

"Kürt sorunu" dendiğinde, Kürtlerin genelini içine alan negatif bir durumdan söz edilir; "Güneydoğu

meselesi" dendiğinde, mahiyeti her ne ise "mesele" Güneydoğu Anadolu Bölgesi ile sınırlandırılmış

olur; "Terör" vurgusu yapıldığında sorunun diğer boyutları göz ardı edilip bütün mesele güvenlik ve

asayiş zeminine indirgenmiş olur. "Terör"le beraber "bölücülük, dış düşmanların Türkiye'yi parçalamak

istemesi" vb. teşh

isler de 'haklılık' zemini bulmaya başlar. Bu sebeple, ilk iş olarak zihinlerimizi kavramların daraltıcı ve

sınırlandırıcı etkisinden kurtarmak gerekir.

Bölgenin sorunları iç içe geçmiş durumdadır. Bu bakımdan mesele çok özneli, çok katmanlı ve çok

sebepli olarak algılanmak ve anlaşılmak zorundadır. Dolayısıyla, konuyu tekil ve indirgemeci bakış

açılarıyla sadece ekonomik ya da sadece etnik veya demokratik vb. yönüyle ele almanın kimseye bir

faydası olmaz. Araştırma verileri bölge halkının, meseleyi temel olarak önem sırasıyla aşağıdaki

bağlamlarda ele aldığını ortaya koymaktadır.

• Ekonomik Boyut

• Etnik Boyut

• Şiddet/Terör Boyutu

• Demokrasi ve İnsan Hakları Boyutu

• Eğitim Boyutu

• Toplumsal Boyut


Araştırma Verilerine Göre Sorunların Bağlamları ve Çözüm Önerileri

A. Ekonomik Boyut

1. Bölge halkı sorunların kaynağını birinci derecede ekonomik faktörlerle tanımlamaktadır.

Bunlar içinde de işsizlik başı çekmektedir.

2. Bölgenin ekonomik geri kalmışlığına köklü, kalıcı ve sahici çözümler bulunmalı, bölge

devletleri ile vize ve gümrük ilişkileri kolaylaştırılmalı, sınır ticareti geliştirilmelidir.

3. Bölge için ve bölgeye özgü mikro ölçekli kalkınma modelleri, sosyal politikalar ve istihdam

politikası geliştirilmelidir. Bu politikaların içten bir bakışla hazırlanması zorunludur. Üst ve

uzak bakışlı projeler tutmamaktadır. Bölgenin dokusu, bu paralelde yapılan işleri

dışlamaktadır.

4. Bölge iklim yapısı ve diğer özellikleriyle yoksulluğu hak etmiyor. GAP projesi, bir sosyal

proje olarak ele alınıp, bölgenin yaralarının sarılmasında kullanılmalıdır.

5. Doğu ile Batı bölgeleri arasında başlamış bulunan sivil yardımlaşma köprüleri

güçlendirilmeli, bu etkinliklere devam edilmelidir. Bu bağlamda devlet STK’ların önünü

açmalı ve onları daha etkin kılmalıdır.

6. Ergenekon türü yapılanmalar ile Güneydoğudaki sorun arasında bir bağlantı bulunduğu

düşünülmektedir. Bölgedeki sorun iyice derinleşsin diye gayret eden örgütlenmeler

mevcuttur. Bu tür yapılanmalar tasfiye edilmelidir.

7. Bölgenin sosyoekonomik yapısının üst sınıfını oluşturan ve bölgeyi kalkındıracak olan

kanaat önderleri büyük şehirlere göç etmiştir. Bunu diğer nüfus takip etmiştir. Vaki olan

insan göçü, beyin göçü ve sermaye göçü sebebiyle kırsal bölgelerin insansızlaştırılması,

yoksulluğun ve başka sorunların diğer bir sebebidir.

8. Suriye, Irak ve İran gibi komşu ülkelerin sınır bölgeleriyle beşerî, turistik, ekonomik, ticarî,

kültürel vb. ilişkiler geliştirilmelidir. Özellikle Irak’taki Kürt yerleşim bölgeleri ve yönetimi ile

iyi ilişkiler kurulmalı ve geliştirilmeli. Yasadışı silah, insan ve uyuşturucu trafiği üzerindeki

kontroller, doğal ekonomik ilişkileri zedeleyecek şekilde yürütülmemelidir.

9. Parçalanmış bulunan ailelerin birleştirilmesine imkân tanınmalıdır. Bu ailelerin varsa ikinci

ülkedeki mal ve mülkiyet varlıkları teminat altına alınmalıdır.

10. Bölgenin ekonomik yapısı çevre devletlerle oluşacak sınır ticareti ile güçlendirilebilir. Tarih

boyunca bölge ticareti hiç bu kadar kopuk olmamıştı. Bölgede yaygın bir sınır ticareti ağı

kurularak pazar büyütülebilir; bu durum fuarlarla desteklenebilir.

11. Bölgenin en temel ekonomik varlığı tarım ve hayvancılığa dayanmaktaydı. Bu sebeple

zorunlu göçle kente gelen insanlar ağırlıklı olarak eğitimsiz kesimden olmuştur. Eğitimsiz

insanlar yeni şehre ve yeni işlere uyum sağlayamamıştır.


12. Göç bölgenin sosyal dokusunu bozmuştur. Köylerden boşalıp gelen kalabalıklar bölgede

yer alan kentlerdeki gecekondulaşmayı kontrol edilemez boyutlara taşımış, yurtsuz ve

işsiz insanlar, şehir yaşamında problemleri arttırmıştır.

13. Kırsal bölgeden kentlere göç edenler için kapsamlı bir geriye dönüş programı

hazırlanmalı. Bir kısım insanlar kent yaşamının rahatlığına alışmış ve geriye dönmek

istemiyor olabilir. Konunun hukuki ve sosyal boyutları düşünülerek geniş çerçeveli bir

program uygulanmalıdır.

14. Bölgedeki yoksulluk ve diğer ekonomik problemlerin bir nedeni de ulaşım yollarının yeterli

olmamasıdır. Bölge en kısa zamanda her türlü ulaşım imkânlarına kavuşturulmalıdır.

15. Sosyal yardımlarda, halkı tembelleştirecek yöntemlerden kaçınılmalıdır. Çalışmadan

geçinen bir sınıf oluştuğundan, sosyal yardımlar çok dikkatli yapılmalı; halkı alan değil

onları üretken kılan mesleki eğitimler verilmelidir. Yoksulluk sorunu geçici bireysel

yardımlarla değil, istihdamla giderilmelidir.

16. Bölgedeki sanayi yatırımları tarım ve hayvancılığı destekler nitelikte olmalıdır. Teşvikler

verilirken, eğitici ve öğretici bir yöntem takip edilmelidir.

17. Bir yandan sosyal riski azaltma programları başlamıştır. Doğrudan yardımlar yerine bu tür

istihdam ve meslek kazandırıcı işlere yönelmek gerekir. Bu konuda olumlu uygulamalar

geliştirilerek ve yaygınlaştırılarak devam ettirilmelidir.

B. B. Etnik Boyut

18. Araştırmamıza göre bölge halkı soruna, ikinci sırada, “Kürt sorunu” tanımlaması

yapmaktadır. Ancak, Kürt sorununun tanımlanması, resmi politika olarak “Kürt kimliğinin

tanınması” ve “Kürtçe dilinin serbestleştirilmesi” olarak yapılmaktadır. Bu yapılırken, ülke

bütünlüğünün korunmasına da özellikle vurgu yapılmaktadır.

19. Ulus devlet bölgeye tekelci bir bakış açısıyla bakmaktadır. Bölgede yaşayan insanlar, biz

Türk’üz, Kürt’üz ama hepimiz bu ülkenin vatandaşıyız; askere gidiyoruz, vergi veriyoruz;

bu ülke Doğusuyla Batısıyla birdir, Doğu batınca Batı da zarar görür demektedir. Bu mesaj

karşılıksız bırakılmamalıdır.

20. Kimlik tanınmasının, her kademe ve alana yansıması sağlanmalı. Belki, anayasada şu

veya bu kimlik yer almaz, ama şu veya bu kimlik beyanı ve talebinin önündeki yasal ve

anayasal engeller ortadan kaldırılabilir. Bunun için form anlamında üniter yapıyı

değiştirmek gerekmez, belki bugüne kadar ısrarlı olunan yaklaşımlara daha eleştirel

bakılabilir.


21. Resmi dil Türkçe olmak üzere, isteğe bağlı ana dil veya ana dilde eğitim yapma imkânları

Kürtçe veya başka dil konuşan gruplar için tanınmalıdır. Ayrıca Kürtçe seçmeli ders olarak

okutulabilir. İleri bir adım olarak üniversitelerimizden birinde Kürdoloji enstitüsü kurulabilir.

22. İsteğe bağlı olarak bütün dil grupları, medya yoluyla kendilerini görünür kılmak isterlerse

(gazete, dergi, kitap, tv, radyo, kaset, video, film, cd, dvd, internet vs.) engellerle

karşılaşmamalıdırlar. Bu çerçevede TRT'de Kürtçe kanal faaliyete geçmeli, özel televizyon

yayınlarına izin verilmelidir. Başka diller için de TRT'de yayın saatleri konulabilir, isteğe

bağlı olarak konulmalıdır.

23. Etnik kimliğinden dolayı ayrımcılığa maruz kaldığını söyleyen kesimlere göre çözüm; etnik

kimliğin fırsat eşitliğine engel teşkil etmemesi; objektif liyakat, hizmet, ehliyet ve fayda

kıstas seçilerek, gizli veya dolaylı ayrımcılıklara karşı etkili mücadele edilmesidir.

24. Yerel ve tarihsel isimler iade edilebilir; köy, dağ, tepe, göl, bölge, nehir, otlak, mezra, ova,

yayla, şahıs, aşiret v.b. için eski ismi veya çift isim (Türkçe ve Kürtçe) kullanılabilir.

C. Şiddet/Terör Boyutu

25. Sorun, bölge insanı tarafından üçüncü sırada “terör sorunu” olarak tanımlamaktadır. Yani,

sorun “ekonomik sorun” veya “Kürt sorunu” değil, “terör sorunudur” denilmektedir.

26. Şiddetin sona erdirilmesi çabaları bir yana, sorunun kaynaklarına inip sahici ve kalıcı

çözümler bulunup hayata geçirilmesi ve sorunun sosyolojik temellerine inilmesi

zorunludur.

27. Fiilen kan dökmemiş olup dağa çıkmış herkes için kapsamlı bir af çıkarılmalıdır.

28. Halkımızın genelinde ortak payda olan dinin adil, birleştirici ve bütünleştirici gücünden

yararlanılmalı, kardeşlik ve işbirliği ruhu güçlendirilmeli, birlik ve beraberliğin bölünme ve

parçalanmadan daha yararlı ve hayırlı olduğu fikri anlatılmalı; bu bir eğitim politikası olarak

alınmalıdır.

D. Demokrasi ve İnsan Hakları Boyutu

29. Bölge insanına göre sorun, dördüncü sırada “demokratik olup olmama sorunu”dur.

Devletin üst bakışında Kürtleri bir sorun olarak görme ön yargısı vardır. Bu ön yargı terk

edilmeli. Ön yargılar terk edilince nelerin olabileceği bazı güzel örneklerle tecrübe

edilmiştir. Gaffar Okkan’ın ortaya koymuş olduğu yaklaşım, bölgede adalet ve demokrasi

sorunu olduğunu ama istenirse çözülebileceğini göstermiştir.

30. Bu bağlamda onarıcı adalet sisteminin kurulması gerekir. Bölgenin kırılgan yapısından

dolayı insanlar kolay suçlanmaktadırlar. Güven veren, onaran, kabul görmüş bir adalet

mekanizması öncelikli faydalar oluşturabilir.

31. Yerel yönetimler güçlendirilmelidir. Katı merkeziyetçilikten vazgeçilmeli, merkezi politik

otoriteyi zedelemeden yerinden yönetime geçilmelidir.


32. Katı, modernleştirici ulus devlet bakışı, yerini, yine üniter ama daha esnek, yapıcı,

paylaşımcı, yereli ve bireyi önemseyen bir modele bırakmalıdır.

33. Konuya egemenlik meselesi olarak bakanlar vardır. Bu bakış açısı halkı devreden çıkaran

bir bakış açısıdır. Bundan kaçınılması gereklidir.

34. İnsan haklarına tam riayet edilmelidir. Her türlü etnik ve bölgesel ayırımlara son

verilmelidir. Baskı, işkence, hukuk ihlalleri ve özel uygulamalara son verilmeli, faili

meçhuller aydınlatılmalıdır.

35. Güneydoğu’da PKK’nın varlığı, ülkeyi güvenlik eksenli politikalara mahkum etmekte, bu da

uzun vadede tüm ülkenin demokratikleşmesinin önünde bir engel teşkil etmektedir.

36. Irkçılığı ve nefreti körükleyen tutum ve davranışlara karşı tavizsiz önlemler alınırken,

sorunun kendisi ve çözüm yollarıyla ilgili sağlıklı tartışmalar yapılmalı, ifade özgürlüğü

özenle korunmalı, demokrasi müzakereci siyaset temelinde geliştirilmelidir.

37. Devlet ile halk arasında karşılıklı güven ortamının tesis edilmesi gerekmektedir. Devlet

hep ilk adımı halktan beklememelidir. Bölge halkı atılan olumlu bir adımı çabuk algılar ve o

da devlete doğru adım atar.

38. Bölge devletten çok şey beklemektedir. Bu durum aslında çözüm umuduna işarettir.

Devletin çok eleştirilmesi çözüm odağının orası olmasındandır. Soruna bütüncül yaklaşan

bir zihniyet problemin üstesinden gelebilir.

39. Siyasi partiler temsil biçimlerini yeniden gözden geçirmek zorundadırlar. Bünyelerini

ağalardan, aşiretlerden ve türedi zenginlerden oluşan siyasal nitelikten arındırmalı.

E. Eğitim Boyutu

40. Bölgenin en öncelikli sorunlarından biri eğitim sorunudur. Okullaşma oranı yükseltilmeli ve

okullara ulaşım imkânları geliştirilmelidir.

41. Eğitim, toplumsal barışa katkı sağlayacak bir içerikle toplumun tüm kesimlerine

yaygınlaştırılmalı. Bu çerçevede, dini eğitimin birleştirici olma özelliği göz önünde

bulundurulmalı.

42. Eğitim, tıpkı yatırım konusu gibi, güvenlik meselesi ile iç içe geçmiş olduğundan kısır bir

döngüye kurban gitmekte ve sorunlar çözümsüz kalmaktadır.

43. Eğitim kurumları Türkiye’nin her yanındaki kardeş okullar eliyle yenilenebilir. Bu çerçevede

pek çok STK el ele vererek işbirliğine gitmelidir.

44. Halka mesleki teknik eğitimler verilmelidir. Mesleki eğitimin önemli bir yanını, tarım ve

hayvancılık eğitimleri teşkil etmelidir.


F. Toplumsal Boyut

45. Türkiye’deki toplum kesimleri arasında, etnik kimlik kaynaklı bir sorun yoktur. Sorun

şiddete sürüklenmeye çalışılan bir ortamda böyle bir olgunun varmış gibi gösterilmesidir.

46. İnsanların sosyal barışa inanmaları gerekmektedir. Hepsinden önemlisi yaşanan şiddet

ortamının sorumlusu olarak bütün halkı gören genellemeci yaklaşım sona erdirilmeli.

Özellikle, bu hususta yayın yapan medya yönlendirmelerine kapılmamalıdır.

47. Türk ve Kürt halkı arasında derin ve kalıcı husumetlere yol açabilecek davranışlardan

kaçınılmalı, kışkırtıcı yayın yapan medya üzerinde sivil baskılar arttırılmalıdır. Mesela,

farklı etnik gruplardan medya takibi yapan sivil izleme komiteleri oluşturulmalıdır.

48. Araştırmaya katılanlara göre bölgenin bir diğer sorun kaynağı ağalık sistemidir. Medyada

yansıtıldığı gibi olmamakla ve bir kısım koruyucu, kollayıcı etkileri olmasına rağmen ağalık

sistemi eleştirilmektedir. Siyaset ve ticaret ağalar eliyle yapılmaktadır. Sosyal yardımlarda,

ekonomik yardım ve yatırımlarda ağalık etkisi vardır. Kimi sivil toplum kuruluşları bile

ağalık sistemi tarafından kontrol edilmektedir. Bu yapı orta ve uzun vadeli politikalarla

çözülmelidir. Toprak reformu yapılmalıdır, siyaset ağalık sisteminin dışında kendine imkân

alanları yaratmalıdır.

49. Bölgede bir türedi zenginler tabakası oluşmuştur. Bunun olumsuz ekonomik ve sosyal

yansımaları sıradan halk üzerinde yıpratıcı etkiye sahiptir. Bu sebeple, yardım ve

yatırımlar doğrudan halkın alacağı ve faydalanacağı şekilde planlanmalı ve

gerçekleştirilmelidir.

50. STK’lar öncü, yönlendirici, eğitici ve örgütleyici olmalıdırlar. Sorunların çözümünde aktif rol

alarak, yol gösterici olmalıdırlar.

51. STK’lar, cemaatler ve dini gruplar bölgenin akil adamları ile birlikte karşılıklı güven

oluşturma konusunda görev alabilirler.

52. Kimi medya kuruluşlarının yansıttığı ve zihinlerde oluşturduğu Doğu ve Güneydoğu

Anadolu ile gerçek Doğu ve Güneydoğu Anadolu birbirinden çok farklı olabilmektedir. Elli

kişinin yaptığı gösterinin, bütün bölge yapıyormuş gibi algılanacak şekilde sunulması,

bölge insanına bakışta derin ve sarsıcı etkiler oluşturmaktadır.

kendi dilinden doğu ve güneydoğu anadolu yoksulluk ve sosyal durum raporu

News & Politics