k-rc.netk-rc.net/imageupload/23902/c_banmaeloui.pdf4 ภายใต โครงการส...

9
1 ภายใต้โครงการสังเคราะห์องค์ความรู้เพื ่อจัดทําข้อเสนอแนวทางและมาตรการรับรอง สิทธิชุมชนที ่เป็นการปกป องคุ้มครองสุขภาวะของประชาชน, 2554 ภายใต้การสนับสนุนของ สํานักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ และ มูลนิธิสาธารณสุขแห่งชาติ บ้านแม่หลุย หมู 4 .แม่สวด อําเภอสบเมย จังหวัดแม่ฮ่องสอน โดย ลักคณา พบรมเย็น 1 บทสรุปผลการวิจัยศึกษาในพื ้นที ่ภาคเหนือ ที ่ได้เข้าไปเก็บข้อมูลในพื ้นที ่และมีการสอบถาม สัมภาษณ์ข้อมูลเชิงลึกกับคนในชุมชนบ้านแม่หลุย หมู 4 .แม่สวด อําเภอสบเมย .แม่ฮ่องสอน 1. ข้อมูลทั่วไปบ้านแม่หละเหนือ หมู 2 1.1 ลักษณะของพื้นทีทิศเหนือ จด บ้านแม่ดละ ทิศใต้ จด บ้านนาดอย หมู 9 ทิศตะวันออก จด บ้านแม่หลุยเหนือ หมู 4 ทิศตะวันตก จด บ้านแม่ลาติ .ตาก พื ้นที ่บ้านแม่หลุย หมู 4 .แม่สวด อําเภอสบเมย จังหวัดแม่ฮ่องสอน มีลักษณะพื ้นที ่ที ่เป็น พื ้นที ่สูงที ่เป็น เทือกเขาสูงสลับซับซ้อน มีพื ้นที ่ราบเพียงเล็กน้อยที ่ล้อมรอบไปด้วยภูเขา ซึ ่งอยู ่ในเขต าสงวนแห่งชาติโดยมีการประกาศเขตป าสงวนแห่งชาติในปี พ .. 2506 และจากการที ่อุทยานแห่งชาติ แม่โถ จังหวัดเชียงใหม่ ได้ดําเนินการสํารวจพื ้นที ่ป ารอบเขตอุทยานแห่งชาติแม่โถ เพื ่อที ่จะผนวกเข้า เป็นอุทยานแห่งชาติเพิ่มเติมได้พบว่าพื ้นที ่ป าบริเวณใกล้เคียง ซึ ่งอยู ่ในจังหวัดแม่ฮ่องสอน ยังมีสภาพ 1 นักศึกษาปริญญาเอก คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์

Upload: others

Post on 05-Mar-2020

12 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: k-rc.netk-rc.net/imageupload/23902/C_BanMaeLoui.pdf4 ภายใต โครงการส งเคราะห องค ความร เพ อจ ดท าข อเสนอแนวทางและมาตรการร

1

ภายใตโครงการสงเคราะหองคความรเพอจดทาขอเสนอแนวทางและมาตรการรบรอง

สทธชมชนทเปนการปกปองคมครองสขภาวะของประชาชน, 2554

ภายใตการสนบสนนของ สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ และ มลนธสาธารณสขแหงชาต

บานแมหลย

หม 4 ต.แมสวด อาเภอสบเมย จงหวดแมฮองสอน

โดย ลกคณา พบรมเยน1

บทสรปผลการวจยศกษาในพนทภาคเหนอ ทไดเขาไปเกบขอมลในพนทและมการสอบถาม

สมภาษณขอมลเชงลกกบคนในชมชนบานแมหลย หม 4 ต.แมสวด อาเภอสบเมย จ.แมฮองสอน

1. ขอมลทวไปบานแมหละเหนอ หม 2

1.1 ลกษณะของพนท

ทศเหนอ จด บานแมดละ

ทศใต จด บานนาดอย หม 9

ทศตะวนออก จด บานแมหลยเหนอ หม 4

ทศตะวนตก จด บานแมลาต จ.ตาก

พนทบานแมหลย หม 4 ต.แมสวด อาเภอสบเมย จงหวดแมฮองสอน มลกษณะพนททเปน

พนทสงทเปน 1เทอกเขาสงสลบซบซอน 1 มพนทราบเพยงเลกนอยทลอมรอบไปดวยภเขา ซงอยในเขต

ปาสงวนแหงชาตโดยมการประกาศเขตปาสงวนแหงชาตในป พ .ศ. 2506 และจากการทอทยานแหงชาต

แมโถ จงหวดเชยงใหม ไดดาเนนการสารวจพนทปารอบเขตอทยานแหงชาตแมโถ เพอทจะผนวกเขา

เปนอทยานแหงชาตเพมเตมไดพบวาพนทปาบรเวณใกลเคยง ซงอยในจงหวดแมฮองสอน ยงมสภาพ

1 นกศกษาปรญญาเอก คณะนตศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

Page 2: k-rc.netk-rc.net/imageupload/23902/C_BanMaeLoui.pdf4 ภายใต โครงการส งเคราะห องค ความร เพ อจ ดท าข อเสนอแนวทางและมาตรการร

2

ภายใตโครงการสงเคราะหองคความรเพอจดทาขอเสนอแนวทางและมาตรการรบรอง

สทธชมชนทเปนการปกปองคมครองสขภาวะของประชาชน, 2554

ภายใตการสนบสนนของ สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ และ มลนธสาธารณสขแหงชาต

ปาทสมบรณเหมาะสม ทจะจดตงเปนอทยานแหงชาตแหงใหมและรายงานผลการสารวจนใหกรมป าไม

ทราบ

เสนทางการเดนทางเขาหมบานแมหลยโดยทางเขาผานททาการอทานแหงชาตแมเงา

กรมปาไมจงไดออกคาสงท 1061/2536 ลงวนท 24 มถนายน 2536 ใหนายนรนดร กมลาพร

นกวชาการปาไม 5 ปฏบตงานประจาอทยานแหงชาตภกระดง กองอทยานแหงชาตไปดาเนนการสารวจ

ขอมลรายละเอยดเบองตน พนทปาบรเวณปาสงวนแหงชาตปาแมยวมฝ งซาย แปลงท 2 และพนทปา

บรเวณใกลเคยง ในระหวางวนท 19 กรกฎาคม – 17 สงหาคม 2536

ตอมากรมปาไมไดออกคาสงท 614/2537 ลงวนท 17 เมษายน 2537 ใหนายนรนดร กมลาพร ไป

ดาเนนการสารวจขอมลเพมเตมปาแมยวมฝ งซาย จงหวดแมฮองสอน รวมทงปาทาสองยาง จงหวดตาก

ปาอมกอย จงหวด เชยงใหม และจดตงพนทดงกลาวเปนอทยานแหงชาต โดยใหทาหนาทเปนหวหนา

อทยานแหงชาตนดวย และในการประชมคณะกรรมการอทยานแหงชาต ครงท 2/2538 วนท 18

พฤษภาคม 2538 มมตเหนชอบใหจดตงเปนอทยานแหงชาต ขณะนอยระหวางเสนอรางพระราช

กฤษฎกา เพอกาหนดเปนอทยานแหงชาตตอไป มเนอทประมาณ 257,650 ไรซงครอบคลมพนทบาน

แมหลยดวยเชนกน

1.2 ประชากร

บานแมหลย หม 4 ต.แมสวด อ .สบเมย จ .แมฮองสอน จานวนประชากรมประมาณ 254 คน

46 หลงคาเรอน ชาวบานเปนกลมชาตพนธกระเหรยง (ปกาเกอะญอ ) ม หมบานอย 8 บรวาร

ประชากรในตาบลม 1068 คนในยอมบาน ม หมบานอย 8 บรวาร ประชากรในตาบลม 1068 คน ปอก

นเปนแมหลยลาง ปาชมชนขนอยกบหยอมบาน คนสวนใหญ นบถอครสต และประมาณรอยละ 10 นบ

ถอศาสนาพทธ พนททเปนอาศยอยมประมาณ 10 ไร โดยอยรวมกนเปนหมบาน สวนพนททากนจะอย

ในเขตปาสงวนแหงชาตและกาลงเตรยม การเปนอทยานแหงชาตแมเงา โดยชมชนบานแมหลยเปน

ชมชนทยายถนฐานลงมาจากพนทสงซงเปนพนทอทยานแหงชาตทเปนพนททอยบนดอยสงกวาบานแม

หลย อยเหนอขนไปขางบนของบานแมหลย เดมชาวบานทาไรหมนเวยนและลงมาเพอขยายททากน

ทบานแมหลย ตอมาจงไดทงทดนทากนขางบนมาอาศยอยและทาไรหมนเวยนเฉพาะในพนทบานแม

Page 3: k-rc.netk-rc.net/imageupload/23902/C_BanMaeLoui.pdf4 ภายใต โครงการส งเคราะห องค ความร เพ อจ ดท าข อเสนอแนวทางและมาตรการร

3

ภายใตโครงการสงเคราะหองคความรเพอจดทาขอเสนอแนวทางและมาตรการรบรอง

สทธชมชนทเปนการปกปองคมครองสขภาวะของประชาชน, 2554

ภายใตการสนบสนนของ สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ และ มลนธสาธารณสขแหงชาต

หลย ชาวบานไมกลบขนไปขางบนเพราะพนทเดมหางไกลความเจรญ โดยชาวเขาเผากระเหรยงได

อพยพมาตงรกรากทบานแมหลยในป พ.ศ. 2524

2. การใชสทธชมชนในการจดการทรพยากรธรรมชาต

ชมชนบานแมหลย เปน กลมชาตพนธกระเหรยงซงมอตลกษณ ทางวฒนธรรม จารประเพณ

และวถชวตเปนของตนเอง แตชมชนบานแหมหลยแตกตางจากชมชนบานหวยอคาง ตรงนชมชนบาน

แมหลยเปนชมชนทอพยพเขามาอยในพนทภายหลงทมการประกาศเขตเขตปาสงวนแหงชาต จงทาให

ตองวเคราะหถงการใชสทธชมชนทแตกตางกน

2.1 ลกษณะของชมชน

หากพจารณาลกษณะของชมชนบานแมหลย พบวาคนในชมชนบานแมหลยเปนกลมชาตพนธ

กระเหรยง ทเรยกวา ปกาเกอะญอ ทมวถชวตแตกตางจากคนพนราบทวไป กลาวคอ ชาวกระเหรยง

ปกาเกอะญอ จะมภาษาพดเปนของตนเอง เรยกวา ภาษาปกาเกอะญอ มวถชวตทชอบใชชวต

กลมกลนอยผกพนอยกบปา ชาวกระเหรยงสวนใหญจงอาศยอยบนพนทสง มวฒนธรรม

ขนบธรรมเนยม ประเพณ เปนเอกลกษณของตนเอง แตกตางจากคนพนราบหรอคนพนเมองทวไป

สถานะของคนในชมชน กคลายคลงกบคนในชมชนบานแมหละเหนอและบานกามาผาโด คอเปนบคคล

ทเผชญปญหาการตกหลนทางทะเบยน ตอมาไดรบการเพมชอในทะเบยนบานในภ ายหลง ทาใหคนใน

บานแมหลยไดรบสญชาตไทยเกอบหมดแลว

สงทชมชนบานแมหลยมความแตกตางจากบานแมหละเหนอและบานกามาผาโด คอ คนใน

ชมชนบานแมหหลยเปนชมชนทอพยพลงมาอยในพนทบานแมหลยในป พ .ศ.2524 ปญหาทตอง

พจารณาคอ คนในชมชนบานแมหลยจะถอเปนชมชนทองถนดงเดมหรอไม

หากพจารณาความหมาย “ชมชนทองถน”ดงเดม ทปรากฏในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พบวา รฐธรรมนญมงคมครองใหบคคลทรวมกนเปนชมชนมสทธทางวฒนธรรมของชมชนนนๆ เอง และม

สทธมสวนรวมในการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ดงนนชมชนทองถนดงเดมจงหมายถง

ชมชนซงมลกษณะพเศษเพมเตม อก 2 ประการ คอ ในแง ทองถนดงเดมไดแกความเปนพนบานดงเดม

และในแงวถชวตดงเดมดวยการยนหยดธารงเอกลกษณ ทางวฒนธรรมของตนไว โดยไมยอมเกลอนกลน

เขากบวฒนธรรมของชนสวนใหญในสงคมหรอประเทศนนๆ ดงนนลกษณะสาคญของชมชนทองถนดงเดม

ทมเพมขนจากชมชนทวไปกคอ

(1) คาวาชมชนทองถนดงเดมในทนนน ควรเขาใจวาคาวาทองถนหมายถงชมชนทมวถ

ชวตแบบพนบานทตรงกนขามกบชมชนเมอง และยงเชอมโยงไปถงความมรากเหงาทมลกษณะดงเดม

ในแงความผกพนกนตามความเชอวาเปนชมชนทมรากเหงา แหลงกาเนด เทอกเถาเหลากอทมาจาก

แหลงทรพยากรหรอสงแ วดลอมในทองทเดยวกน หรอสบสายเผาพนธมาจากบรรพบรษ หรอตนตออน

ศกดสทธรวมกน หรอมความผกพนกนโดยทางประวตความเปนมาหรอแบบแผนในการดาเนนชวตหรอ

วฒนธรรมของตนเองโดยเฉพาะ โดยชมชนนนๆ ยดโยงเขาดวยกนดวยความเชอวามพนเพและแบบแผน

Page 4: k-rc.netk-rc.net/imageupload/23902/C_BanMaeLoui.pdf4 ภายใต โครงการส งเคราะห องค ความร เพ อจ ดท าข อเสนอแนวทางและมาตรการร

4

ภายใตโครงการสงเคราะหองคความรเพอจดทาขอเสนอแนวทางและมาตรการรบรอง

สทธชมชนทเปนการปกปองคมครองสขภาวะของประชาชน, 2554

ภายใตการสนบสนนของ สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ และ มลนธสาธารณสขแหงชาต

ในการดาเนนชวตแบบเดยวกน และอาศยแหลงทรพยากรและสงแวดลอมเปนฐานในการดารงชพรวมกน

ยงกวาความมชาตพนธรวมกน หรอการมหลกแหลงในทองททเฉพาะเจาะจงแหงหนงแหงใดโดยเฉพาะ

คาวา “ทองถนดงเดม ” จงยอมหมายถงการมวถชวตแบบพนบานตามความเ ชอในแบบแผนหรอ

วฒนธรรมดงเดมของชมชน ซงปกตอาศยการจดการบารงรกษาและใชประโยชนทรพยากรธรรมชาต

และสงแวดลอมอยางสมดลและยงยนเปนฐานสาคญในการดารงชพ

(2) ดาเนนวถชวตแบบดงเดมอยในสภาพแวดลอมทางสงคม เศรษฐกจ และวฒนธรรม ท

สบสายมาแตเดม แมจะมววฒนาการเปลยนแปลงไปบางตามกาลเวลา แตกมไดหนมาดาเนน วถ

ชวตแบบคนสวนใหญในชาตหรอพนทปกครองทตนสงกดอย และยงคงอาศยจารตประเพณ ภม

ปญญาทองถน หรอศลปวฒนธรรม และการจดการทรพยากรและสงแวดลอมรวมก นเปนแนวทางในการ

ดาเนนวถชวตรวมกน

โดยทานอาจารยกตตศกด ปกต ไดให ขอคดสาหรบชมชนทองถนดงเดม คอความดงเดมตองม

มตทางเวลา โดยในแงมตเวลานน แนวคดเรองชมชนทองถนดงเดมอาจใชในความหมายเดยวกบ

ชมชนชาวพนเมอง (Indigenous People) กได ในหลายประเทศถอเอามตเวลาโดยเรมนบความเปน

ชมชนทองถนดงเดมวา จะตองเรมขนตงแตกอนเวลาทมการเปลยนแปลงอานาจการปกครองจากคน

พนเมองไปสการปกครองโดยเจาอาณานคม หรอผยายถนฐานจากแหลงอนมาตงรกรากแลว ตง

อานาจปกครองขนเปนสาคญ ในแงนชมชนทองถนดงเดมตองเคยดารงอยในทองถนนนตงแตกอนทชาว

อาณานคมจะไดจดรปแบบการปกครองของตนเอง และสามารถมอานาจเหนอหรอ ครอบงาชน

พนเมองทมอยกอนได และดารงวถชวตแบบดงเดมสบเนองมาจนถงปจจบน

ดงนน ชมชนทองถนดงเดมในระบบกฎหมายไทย ตองเปนชมชนทมอยเดมกอนทชนชาตไทย

จะตงอานาจรฐขนเหนอดนแดนทเรยกวาประเทศไทยในปจจบนน ดงนนชมชนทองถนดงเดมใน

ความหมายนยอมมไดเฉพาะชมชนทปรากฏหลกฐานทางมานษยวทยาและทางประวตศาสตรวามมาแ ต

เดม ทงทต งหลกแหลงมาแตดงเดม และทโยกยายถนฐาน อพยพ หรอถกกวาดตอนเขามาตงแต

สมยกอนทประเทศไทยจะตงตนเปน ราชอาณาจกรเปนปกแผนอนหนงอนเดยวกนเชนทกวนน ซง

อาจถอจดเวลานบไดหลายจดเวลา เชน เรมนบตงแตครงกอต งกรงสโขทย หรอ สถาปนากรง

รตนโกสนทร แตในระยะใกลทสดกคงตองนบเวลาอยางนอยตงแตเมอมการปฏรปการบรหารราชการ

แผนดนและจดระเบยบการปกครอง เสยใหมเปนบาน ตาบล อาเภอ เมอง (จงหวด) และมณฑลตาม

พระราชบญญตลกษณะปกครอง ทองท พ .ศ. 2440 ในสมยรชกาลท 5 อนเปนเวลาทราชอาณาจกร

ไทยไดจดตงอานาจรฐสวนกลางทม นคงเปนปกแผนสบมาจนถงปจจบนเปนเกณฑ ในแงนชมชนทองถน

ดงเดมของไทยยอมจะประกอบดวยชนชาตตางๆ ตงแตชนชาวชาตพนธด งเดมเชน ชาวลวะ (ขม), ชาว

ละวา (วา) ชาวเขาเผ าตางๆ ทางภาคเหนอและอสาน ชาวกะเหรยง ชาวปาชาวดง (ผตองเหลอง -

มลาบร เงาะปา - ซาไก) ชาวเล (มอเกน) และชาวไทยมลายทางภาคใต เปนตน และยอมมความหมาย

รวมถง ชนชาตทอพยพยายถนฐานเขามาในดนแดนประเทศไทยหรอถกกวาดตอนเขามาแลวตง

Page 5: k-rc.netk-rc.net/imageupload/23902/C_BanMaeLoui.pdf4 ภายใต โครงการส งเคราะห องค ความร เพ อจ ดท าข อเสนอแนวทางและมาตรการร

5

ภายใตโครงการสงเคราะหองคความรเพอจดทาขอเสนอแนวทางและมาตรการรบรอง

สทธชมชนทเปนการปกปองคมครองสขภาวะของประชาชน, 2554

ภายใตการสนบสนนของ สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ และ มลนธสาธารณสขแหงชาต

ชมชนเปนหลกแหลงขน เชน ชาวมอญ ญวน จน แขก ทกลายมาเปนพลเมองไทยแตยงคงวถชวต และ

จารตประเพณวฒนธรรมของตนไวจนถงปจจบนดวย2

โดยสรป จากการใหความหมายของชมชนทองถนดงเดม ของทาน ผศ .ดร.กตตศกด ปกต ทา

ใหชมชนบานแหลย มใชชมชนทองถนดงเดม หากแตเปนชมชนทองถนโดยทวไป ทมความยดโยงทาง

เชอชาต จารตประเพณ และวฒนธรรม

2.2 กระบวนการมสวนรวม

การมสวนรวมของคนในชมชนในการจดการทรพยากรธรรมชาต มทงการรกษาพนธปลาในเขต

อนรกษ การมสวนรวมในการดแล รกษา และจดการปาชมชน ดงน

2.2.1 กระบวนการมสวนรวมของคนในชมชน

คนในชมชนบานแมหลย เปนชาวปาะญอ วถชวตเชอมโยงทางชาตพนธ เดมผใหญในชมชน

จะมบทบาทในการผนาของชมชนทงทางดานพธกรรมทางศาสนา และการปกครองคนในชมชน

ปจจบนผใหญหรอ ผเฒาผแกในหมบานไดถกลดบทบาทลงไป เพราะอานาจรฐไดใหการรบรองอานาจ

ของผใหญบานและคณะกรรมการตางๆในหมบาน อยางไรกด การมสวนรวมของคนในชมชนปกา

เกอะญอบานแหมหลย เขามสวนรวมในการตดสนใจรวมกน การสรางกฎเกณฑรวมกน โดยผนาชมชน

จะเรยกประชมชาวบานอยเสมอ มการชวยเหลอกนทางานในกจกรรมของชมชนเสมอมา โดยเฉพาะ

อยางยง คนในชมชนมสวนรวมในการสรางกฎ ระเบยบของชมชน รวมกนสอดสองดแลรกษา

ทรพยากรปาไม และพนธปลา ดงจะไดกลาวตอไป

2.2.2 กระบวนการมสวนรวมของคนในชมชนกบหนวยงานภาครฐ

พนทบานแมหลยเปนพนทเตรยมการประกาศเขตอทยานแหงชาตตงแต ป พ .ศ. 2537 แต

เจาหนาทของหนวยงานภาครฐมไดเขามาทาความเขาใจกบคนในชมชน ประกอบกบไมเขาใจในวถชวต

ความเปนอยของคนในชมชน ทาใหเกดการแยงชงพนททจะนาไปดาเนนก ารประกาศเขตอทยาน

แหงชาตกบพนททากนของชาวบาน และกอใหเกดความขดแยงกนหลายครงมาก เจาหนาทของ

หนวยงานภาครฐไมไดใชกระบวนการมสวนรวมของคนในชมชนในการแกไขปญหาและการดแล รกษา

และอนรกษทรพยากรธรรมชาต ทาใหเกดกรณพพาทเกยวกบการจบ กมชาวบานในขอหาบกรกแผว

2 กตตศกด ปกต. สทธของบคคลทรวมตวกนเปนชมชน. บรษทมสเตอรกอปปการพพม,2550, น.102-106

Page 6: k-rc.netk-rc.net/imageupload/23902/C_BanMaeLoui.pdf4 ภายใต โครงการส งเคราะห องค ความร เพ อจ ดท าข อเสนอแนวทางและมาตรการร

6

ภายใตโครงการสงเคราะหองคความรเพอจดทาขอเสนอแนวทางและมาตรการรบรอง

สทธชมชนทเปนการปกปองคมครองสขภาวะของประชาชน, 2554

ภายใตการสนบสนนของ สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ และ มลนธสาธารณสขแหงชาต

ถางปาอยบอยครง และในทสดปจจบนไดมองคกรภาคเอกชนคอศนยพฒนาเครอขายเดกและชมชน ท

เขามาชวยเหลอชมชนโดยไดพยายามจดเวทใหมการพดคยระหวางคนในชมชนและหนวยงานภาครฐ

มากขน

อยางไรกตาม ชมชนบานแมหลย เปนชมชนทอพยพจากพนททเปนภเขาสงและถกประกาศเปน

เขตอทยานแหงชาต ทาใหไมมพนททาไรหมนเวยน จงลงมาจบจองพนททาไรหมนเวยนทบานแมหลย

ซงใกลเมองกวาพนทเดม จงอพยพลงมาอยทบานแมหลยประมาณเกอบ 30 ป ดวยสาเหตทตองการ

เขามาอย ใกลตวเมองเพอสะดวกในการขายสนคาการเกษตรทปลกได จงมไดมความผกพนอยกบผน

เทาใดนก ความสาคญของความตองการหาพนททาการเกษตรดจะเปนความตองการของคนในชมชน

จงทาใหพนทโดยรอบถกทาลายเพอตองการพน ททากน และดวยความเปนอทยาน เตรยมการทาให

ชาวบานพยายามแสดงสทธในทดนดวยการทาไรทาสวนในพนท

สภาพโดยทวไปของพนทบานแมหลย

2.3 การจดการทรพยากรธรรมชาต

ชมชนบานแมหลย ไดมแนวคดในการจดการทรพยากรธรรมชาตในหลายอยาง ไมวาจะเปน

ทรพยากรปาไม ทรพยากรทดน และทรพยากรนาและสตวนา ดงน

2.3.1 การอนรกษพนธปลา

ผนาชมชนบานแมหลยไปดงานทจงหวดนาน ทาวงผา ป 2541 เรยกประชมชาวบานเพอ

ปรกษาเกยวกบการอนรกษพนธปลา โดยกาหนดพนทอนรกษพนธปลาตงแตหวบานถงทายบาน เปน

ระยะทางประมาณ 1 กโลเมตร โดยตงคณะกรรมการของหมบานรบผดชอบในเรองนโดยเฉพาะมอานาจ

หนาทในการดแล รกษา เขตอนรกษพนธปลา และระงบขอพพาททเกดขนเกยวกบเขตอนรกษพนธปลา

โดยมการตดปายเขตอนรกษพนธปลา คณะกรรการและผนาชมชนตอง ประชาสมพนธใหชาวบานทราบ

ถงกฎเกณฑในการอนรกษพนธปลา ในชวงแรกกมคนละเมดบาง แตคนในชมชนไดชวยกนสอดสอง

ดแล และใชมาตรกรในการมปรบตวละ 500 บาทขนไป โดยคดตามนาหนกปลา ทาใหปจจบนคนใน

หมบานจะไมเปนผละเมดกฎ สวนใหญจะเปนคนนอกชมชนเสยมากกวา

กฎเกณฑในการอนรกษพนธปลา คอ หามจบปลาในเขตอนรกษจากหวบานถงทายบาน นอก

พนทเขตอนรกษสามารถจบปลาได โดยมปายเขตอนรกษพนธปลาทชดเจน

Page 7: k-rc.netk-rc.net/imageupload/23902/C_BanMaeLoui.pdf4 ภายใต โครงการส งเคราะห องค ความร เพ อจ ดท าข อเสนอแนวทางและมาตรการร

7

ภายใตโครงการสงเคราะหองคความรเพอจดทาขอเสนอแนวทางและมาตรการรบรอง

สทธชมชนทเปนการปกปองคมครองสขภาวะของประชาชน, 2554

ภายใตการสนบสนนของ สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ และ มลนธสาธารณสขแหงชาต

กฎระเบยบของชมชนในการอนรกษสตวนาทตดไวในหอประชมของชมชนบานแมหลย

2.3.2 ปาชมชน

บานแมหลย มการตงคณะกรรมการขนมาดแลปาอกหนงชด บานแมหลยมปาชา ปาสะดอ และ

ปาชมชน โดยเขตอนรกษปาจะมการตดปายไวใหบคคลภายนอกทราบ ลกษณะของปาชาและปาสะดอ

กคลายคลงกบบานแมหละเหนอและบานกามาผาโด

สาหรบ ปาชมชน เกดขนจากแนวคดของคนในชมชนทมความรวมมอกบองคกรภาคเอกชน โดยม

กฎเกณฑวา ปาชมชน หามแผวถางไรในเขตปาชมชน หามตดไมทกชนด หามนาสตวออกจากปา ถา

จะตดใหไปตดในปาใชสอย

กฎระเบยบของชมชนทตดไวทหอประชมของชมชนบานแมหลย

ปาชมชนถอเปนปาอนรกษ หามตดไมเดดขาดทกชนด ไมตายแลวในชมชนกหามตด สาหรบ

การเกบของปา เชนเหด หนอไมทาได ยกเวน ตนไมทกชนแมไมไผกหามตด สตวปากหามนาออกมา

สาหรบบคคลภายนอกชมชนจะมาใชปาชมชนตองขออนญาตชมชนกอน หา กคนในชมชนพบเหน

บคคลภายนอกในเขตปาชมชนกจะตกเตอน ถายงฝาฝนปรบ 1,000 บาท ปาใชสอยตดไมได โดยตอง

ขออนญาตคณะกรรมการหมบานกอน โดยปกตจะมไมอยในสวนอยในไรยอมสามารถใชไดโดยไมตอง

Page 8: k-rc.netk-rc.net/imageupload/23902/C_BanMaeLoui.pdf4 ภายใต โครงการส งเคราะห องค ความร เพ อจ ดท าข อเสนอแนวทางและมาตรการร

8

ภายใตโครงการสงเคราะหองคความรเพอจดทาขอเสนอแนวทางและมาตรการรบรอง

สทธชมชนทเปนการปกปองคมครองสขภาวะของประชาชน, 2554

ภายใตการสนบสนนของ สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ และ มลนธสาธารณสขแหงชาต

ขออนญาตทาใหยงไมมการใชประโยชนจากปาใชสอย เพราะไม ยงมอยในทสวน ปาใชสอยทกคนม

สทธเขาไปใชประโยชน

3. การยอมรบและบงคบใชสทธชมชน

แตการอนรกษ ฟนฟทรพยากรธรรมชาตของบานแมหลยเพงเรมกอตวขนมาไมนาน ทงนโดย

การสงเสรมและสนบสนนจากองคกรพฒนาเอกชน

3.1 การยอมรบสทธชมชนของบานแมหลย

พนทในบานแมหลย ถอวา เปนชมชนทองถน ซงการใชสทธชมชนเกดจากธรรมชาต

หนวยงานภาครฐยงไมมการยอมรบและบงคบใชสทธชมชนเทาทควร การไมเรยนรในวถชวตของคนใน

ชมชนทาใหการปฏบตงานของเจาหนาทรฐมความขดแยงกบคนในชมชน และความไมเขมแขงของ

ชมชนในการตอสเรยกรองสทธ ทาใหคนในชมชนบานแมหลย ไมสามารถเขาถงสทธชมชนในการ

จดการทรพยากรธรรมชาตไดอยางเตมท

การไมมความรความเขาใจในวถชวตของคนในชมชน ทาใหการทาไรหมนเวยน ซงเดมท จะ

ไมทาลายตนไมใหญทอยในพนทแตจะรดกงกานของตนไมออกเพอใหใบไมรบแสงอาทตยไดเตมท แต

ทางเจาหนาทของรฐ มองวาทไหนมตนไมใหญถอวาเปนปาใหญ ไมใชท ดนทากนของชาวบาน

ประกอบกบการเปนเตรยมการประกาศเขตอทยานแหงชาต ซงเจาหนาทปาไมจะพยายามกนพนททา

กนออกจากแนวเขตปาทกาลงเตรยมการประกาศเปนเขตอทยานแหงชาต สงผลใหชาวบานไดมการตด

ไมจนไมเหลอตอ และเผาปาเพอแสดงสทธในทดนทากนของตน เพอเจาหนาทของรฐจะไดกนพนทออก

จากเขตปา

แมนาเงา พนททากนบานแมหลย

3.2 ปญหาการยอมรบและปรบใชสทธชมชนในการจดการทรพยากรธรรมชาต

เนองจาก คนในชมชนบานแมหลย เปนชมชนทอพยพลงมาจากขางบนซงเปนพนทอทยาน

แหงชาตและเปนปาตนนาโซนเอ ซงเดมเคยเปนททากนทเปนไรเลอนลอยเชนกน แตเนองจาก

ระยะทางในการเดนทางไปทาไรเลอนลอยในพนทขางบนซงเปนพนทอทยานแหงชาตเ ดนทาง

Page 9: k-rc.netk-rc.net/imageupload/23902/C_BanMaeLoui.pdf4 ภายใต โครงการส งเคราะห องค ความร เพ อจ ดท าข อเสนอแนวทางและมาตรการร

9

ภายใตโครงการสงเคราะหองคความรเพอจดทาขอเสนอแนวทางและมาตรการรบรอง

สทธชมชนทเปนการปกปองคมครองสขภาวะของประชาชน, 2554

ภายใตการสนบสนนของ สานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ และ มลนธสาธารณสขแหงชาต

ยากลาบากไมสะดวกในการคมนาคม ทาใหชาวบานอพยพลงมาอยทหมบานแมหลยซงเปนพนททอย

ดานลางของเขตอทยานแหงชาตและการคมนาคมสะดวก อนทาใหสามารถนาผลผลตไปขายไดโดยงาย

การอพยพเขามาอยในบานแมหลยสงผลใหพนทบานแมหลยเปนพนทอทย านเตรยมการ กลาวคอ เปน

พนททกาลงดาเนนการประกาศเปนเขตอทยานแหงชาต สงผลใหมปญหาความขดแยงกบเจาหนาท

อทยานแหงชาตในเรองพนททากนทเขาไปรกพนทปา

แมวาชาวบานและผนาชมชน รวมทงองคกรภาคเอกชนจะไดดาเนนการพดคยและจดเวท ทา

ความเขาใจรวมกบหนวยงานภาครฐหลายครง แตความไมชดเจนในกฎหมายทใหอานาจแกเจาหนาท

ในการดาเนนการกนพนททากนของชาวบานทอพยพเขามาอยในภายหลง สงผลใหเจาหนาทคงปลอย

ใหชาวบานทาเรองขนมายงในหนวยงานภาครฐ อกทง ไมมงบประมาณในก ารเดนรงวดกนแนวเขต

พนททากนของชาวบาน จงสงผลใหยงมไดมการเดนรงวดกนแนวเขตพนททากนและพนทปารวมกน

ระหวางเจาหนาทของหนวยงานภาครฐและชาวบานใหชดเจน จงทาใหพนททากนในบางพนทของ

ชาวบานมการบกรกเพมเตมและมการตดไมทาลาย ปาเชนกน ซงการดแล รกษา ใชประโยชน และ

จดการทรพยากรธรรมชาตของชมชนยงไมเขมแขงพอ ประกอบกบการจดการทรพยากรธรรมชาตของ

บานแมหลยจะมองคกรภาคเอกชน (NGOS) เปนผใหการสนบสนนและชวยเหลอ