Ksika Moskiewski proces zostaa napisana na podstawie tajnych dokumentw Biura Politycznego KC KPZR i KGB, do ktrych autor mia dostp po politycznej rozgrywce w 1992 r. midzy Jelcynem a grup przywdcw komunistycznych, ktrzy zaskaryli do Trybunau Konstytucyjnego prezydencki dekret o rozwizaniu KPZR. Bukowski wystpowa na rozprawie w charakterze wiadka majcego wspiera racje prezydenckie. Cen, za jak zgodzi si wzi udzia w politycznej farsie bya zgoda na dostp do archiwum KC KPZR. Wyposaony w notebooka i miniskaner spenetrowa wntrze najtajniejszego ze skarbcw. Skopiowa wiele listw, sprawozda i protokow z posiedze najwyszych wadz ZSRR. Moskiewski proces obrazuje najwaniejsze kierunki polityki wewntrznej i zagranicznej Kremla w latach 1970-1990, odsania jej nieznane i zbrodnicze kulisy. To swoisty akt oskarenia wiatowego komunizmu. Wadimir Bukowski (ur. 1942 r.) rosyjski pisarz i publicysta, jeden z najbardziej znanych organizatorw opozycji demokratycznej w ZSRR, wielokrotnie wiziony, a take przetrzymywany w szpitalach psychiatrycznych. Po podpisaniu ukadu Pinochet-Breniew wymieniony na przywdc chilijskich komunistw Luisa Corvalana. Wyda gon autobiografi / powraca wiatr, a w 1983 r. esej Pacyfici kontra pokj. Autor licznych artykuw prasowych o ZSRR i Rosji. Od ponad 20 lat mieszka w Cambridge i zajmuje si neurofizjologi mzgu.

W a d i m i r B u k o w s k i M o s k i e w s k i

P R O C E S

[ Dysydent w archiwach Kremla Z angielskiego przeoyli Jolanta Barczewska, Janusz Derwojed Grzegorz Lipszyc, Jzef Masiulanis Helena Paczuska, Maria Putrament

POLITEJA

A Judea, nowym suc dziejom, O swych martwych sysze ju nie chciaa. Aleksander Galicz

(prze. Wiktor Woroszylski)

Cz pierwsza Na Wschodzie

Rozdzia pierwszy Dziwna wojna

1. Komu to potrzebne?

Mam na stole stert papierw, okoo trzech tysicy stron z adnotacjami cile tajne", teczka specjalna", szczeglnie wane", do rk wasnych". Na pozr wszystkie s jednakowe. U gry z prawej strony, niczym kpina, haso: Proletariusze wszystkich krajw, czcie si!" Z lewej - stanowcze danie: Naley zwrci w cigu 24 godzin do KC KPZR (Wydzia Oglny, sektor I)". Czasem danie jest mniej kategoryczne: mona zwrci po trzech lub siedmiu dniach, rzadziej po dwch miesicach. Niej - wielkimi literami na ca stron: Komunistyczna Partia Zwizku Radzieckiego. Komitet Centralny". Dalej - sygnatury, kody, data, wykaz osb, ktre powziy decyzj, gosoway obiegiem", stawiajc swoj parafk, oraz tych, ktre miay realizowa uchwa. Ale nawet wykonawcom uchway nie przysugiwao prawo poznania caego dokumentu. Otrzymywali wycig z protokou" i o jego treci nie wolno im byo nikogo informowa ani ustnie, ani na pimie. Przypomnienie o tym byo wydrukowane drobn czcionk z lewej strony wzdu marginesu: Zasady korzystania z wycigw z protokou Sekretariatu KC KPZR 1. Zabrania si kategorycznie kopiowania, robienia wycigw z protokow Sekretariatu KC KPZR, a take powoywania si na nie ustnie lub na pimie w wystpieniach publicznych, w prasie lub innych jawnych dokumentach. Nie wolno przedrukowywa uchwa Sekretariatu KC ani powoywa si na nie w rozporzdzeniach resortowych, instrukcjach, pouczeniach i wszelkich innych publikacjach urzdowych. 2. Z tajnymi i cile tajnymi uchwaami (wycigami z protokow) Sekretariatu KC KPZR, przesanymi do komitetw partyjnych, ministerstw, urzdw 7

Dziwna wojna

i innych organizacji, zapoznaj si tylko osoby majce bezporedni zwizek z wykonaniem danej uchway. Towarzysze, ktrzy zapoznali si z wycigami z protokow Sekretariatu KC, nie maj prawa ujawnia ich treci. Zatwierdzone uchwa KC KPZR z 17 czerwca 1976 r., pr. N12, t. 4 s. Zasady korzystania z dokumentw politbiura s jeszcze bardziej rygorystyczne: Do wiadomoci Towarzysz, ktry otrzymuje cile tajne dokumenty KC KPZR, nie moe ani ich przekazywa, ani zapoznawa z nimi absolutnie nikogo, jeeli nie ma na to specjalnego pozwolenia KC.

Kopiowanie wspomnianych dokumentw i robienie z nich wycigw jest kategorycznie zabronione.

Towarzysz, do ktrego skierowany jest dokument, po zapoznaniu si z nim skada na dokumencie wasnorczny podpis i dat. Tak wanie rzdzia KPZR: potajemnie, nie pozostawiajc ladw, a czsto rwnie wiadkw, uwaajc, podobnie jak Trzecia Rzesza, e tak bdzie przez cae wieki. Zmierzaa zreszt ku podobnym celom. Ponadto, w odrnieniu od Rzeszy, bya bliska ich osignicia, gdy zdarzyo si co, czego nie przewidzieli ani Marks, ani Lenin, ani olbrzymia wikszo ludzi na caym wiecie. Dokumenty te nie byy kierowane do mnie, nie miaem nic wsplnego z ich realizacj, przynajmniej bezporednio, i nie mam zamiaru zwraca ich do Wydziau Oglnego, sektor I". Wykorzystujc bezwstydnie cudze przywileje, przygldam si podpisom Brenie-wa, Czernienki, Andropowa, Gorbaczowa, Ustinowa, Gromyki, Ponoma-riowa,

czytam ich odrczne uwagi na marginesach, gboko przemylane decyzje dotyczce absolutnie wszystkiego na wiecie, od aresztowa i zesa osb niepodanych po finansowanie midzynarodowego terroryzmu, od kampanii dezinformacji po przygotowanie agresji na ssiednie kraje. Tu, w tych papierach, mona znale pocztki i zakoczenia wszystkich tragedii naszego krwawego stulecia, a cilej jego ostatnich trzydziestu lat. Kosztowao mnie wiele wysiku, eby si do nich dosta, potrzebowaem z gr roku, eby je zdoby. By moe wielu z tych dokumentw nikt nie mgby zobaczy jeszcze dugie lata albo i wcale, gdyby nie moje starania. Jednak zaklcie rzucone na nie uchwa KC KPZR z 17 czerwca 1976 roku,

8

Komu to potrzebne ?

pr. N12, t. 4s, w jakim mistycznym wymiarze dziaa nadal, poniewa nikt si nie decyduje na ujawnienie tych tajemnic.

Jakie trzy, cztery lata temu za kady z tych papierw zapacono by setki tysicy dolarw. Dzisiaj proponuj je bezpatnie najbardziej wpywowym gazetom i czasopismom, ale nikt nie chce tego publikowa. Redaktorzy ze znueniem wzruszaj ramionami: Po co? Komu to potrzebne?" Jak ten nieszczsny sowiecki czowiek ze starej anegdoty, ktry szuka okulisty i laryngologa w jednej osobie, bo wci co innego sysza, a co innego widzia, przestaem wierzy wasnym oczom, wasnym uszom, wasnej pamici. Nocami ni mi si koszmary. Wszdzie przeladuj mnie energiczni modzi ludzie o regularnych rysach, dajc natychmiastowego zwrotu dokumentw do Wydziau Oglnego, sektor 1.1 rzeczywicie, mino ju wicej ni trzy dni, nawet wicej ni dwa miesice, a ja wci nie wiem, co z nimi zrobi. I jak tu odrni koszmar od rzeczywistoci? Przecie zaledwie kilka lat temu wszystko, co jest zapisane w tych papierach, odrzucano z oburzeniem, w najlepszym wypadku jako anty komunisty

cz paranoj, albo co gorsza - jako oszczerstwo. Kady z nas, kto wwczas odway si mwi o rce Moskwy", natychmiast spotyka si z nagonk w prasie, by oskarany o maccartyzm", stawa si pariasem. Nawet ci, ktrzy gotowi byli nam wierzy, rozkadali rce: przecie to tylko domysy, hipotezy, a dowodw nie ma. Ale oto dowody ze wszystkimi podpisami i numerami, przedstawiane teraz do

analizy, ekspertyzy i dyskusji. Prosz, bierzcie, sprawdzajcie, drukujcie! A w odpowiedzi sysz: Po co? Komu to potrzebne?" Jak to zwykle bywa, powstay ju cae teorie dla wyjanienia tej zagadki. Ludzie maj ju do napi zimnej wojny - mwi jedni -nie chc ju o tym sysze. Chc po prostu y, pracowa, odpoczywa... i zapomnie o tym caym koszmarze." Za duo komunistycznych tajemnic pojawio si jednoczenie na rynku" - powiadaj inni. Trzeba poczeka, a to wszystko stanie si histori. Teraz to jeszcze polityka" -tumacz jeszcze inni. Mnie te argumenty nie przekonuj. Zapewne w roku 1945 ludzie byli nie mniej zmczeni i drug wojn wiatow, i nazizmem, ale to wcale nie powstrzymao potoku ksiek, artykuw i filmw. Wprost przeciwnie, powsta cay przemys utworw antyfaszystowskich i jest to cakowicie zrozumiae: zaistniaa potrzeba znacznie gbszego przeanalizowania niedawnej historii anieli historii odleglejszej. Ludzie musz zrozumie sens zdarze, w ktrych przyszo im uczestniczy, oceni zasadno swoich ofiar i wysikw, wycign wnio 9

Dziwna wojna

ski dla potomnych. Jest to rwnie prba niedopuszczenia do powtrzenia bdw przeszoci i zarazem swego rodzaju terapia grupowa, pomagajca zaleczy przeyte urazy. Oczywicie, ujawnianie prawdy o niedawnych wydarzeniach to proces zawsze bolesny, przybierajcy czsto charakter skandalu, jako e osoby biorce udzia we wczorajszym dramacie na og jeszcze yj, a czasem nadal odgrywaj istotn rol w yciu swego kraju. Ale czy wzgld na to powstrzymywa kiedykolwiek pras? Przeciwnie, skandal polityczny, dla kogo miercionony, dla prasy jest tylko straw, jak w dla mangusty. Dlaczego wic nasza mangusta nagle staa si taka ostrona? Oto mam przed sob dokument dotyczcy czowieka, ktrego nigdy nie spotkaem, o ktrym nigdy nic nie syszaem, ale ktry, jak si okazuje, jest dobrze znany i w swoim kraju, i na arenie polityki midzynarodowej. Co wicej, mia szanse zosta kolejnym prezydentem Finlandii. Natknem si na ten dokument przypadkowo i ju miaem przeoy stronic i ruszy dalej, gdy ani ten czowiek, ani Finlandia mnie nie interesowali, tym bardziej e w samym dokumencie nie byo nic sensacyjnego. Zatytuowany by cakiem prozaicznie: Zarzdzenie w sprawie pidziesiciolecia urodzin przewodniczcego Socjaldemokratycznej Partii Finlandii K. Sorsy. Rwnie tekst rezolucji Sekretariatu KC z 16 grudnia 1980 r.1 nie zawiera nic interesujcego: ambasadorowi sowieckiemu w Helsinkach polecono odwiedzi Sors, zoy mu gratulacje z okazji pidziesiciolecia, a take wrczy w imieniu KC KPZR upominek. By moe otrzymaem ten dokument z archiwum KC tak atwo, bez specjalnych trudnoci i utarczek, gdy wydawa si cakiem niewinny. Lecz tutaj zastanawiajcy by nadruk na dokumencie: cile tajne". To mnie zaciekawio: dlaczego rezolucja o gratulacjach dla lidera jednej z najwikszych partii ssiedniego neutralnego kraju, byego premiera, musi by okryta tak tajemnic? Zaczem szpera dalej, zadaem zacznikw do tej decyzji - przecie kad decyzj podejmowano na podstawie jakich raportw, rekomendacji. Tak sobie zwyczajnie niczego nie zaatwiano. I wreszcie, po dugich zabiegach i podchodach - nie bd ich teraz opisywa - uzyskaem jednak te materiay, a cilej to, co mnie interesowao: raport Wydziau Midzynarodowego KC. Oto on w caoci2: 1 Uchwala Sekretariatu KC St-241/108gs z 16 grudnia 1980 r.

2 Notatka dla KC zastpcy kierownika Wydziau Midzynarodowego KC

KPZR, A. Czemiajewa Nr 18-S-2161 z 11 grudnia 1980 r. w zwizku z Uchwa St-241/108gs z 16 grudnia 1980 r.

10

Komu to potrzebne?

KC KPZR

Tajne

Zarzdzenie w sprawie pidziesiciolecia urodzin przewodniczcego Socjaldemokratycznej Partii Finlandii K. Sorsy.

Przewodniczcy Socjaldemokratycznej Partii Finlandii (SDPF) K. Sorsa koczy 21 grudnia 1980 roku pidziesit lat. W swojej dziaalnoci partyjnej oraz pastwowej (na stanowisku premiera, ministra spraw zagranicznych i przewodniczcego komisji spraw zagranicznych parlamentu) Sorsa zajmuje konsekwentnie przyjazne stanowisko wobec ZSRR i KPZR, sprzyja

pomylnemu rozwojowi stosunkw sowiecko-fiskich i zapewnia trwale kontakty SDPF z nasz parti. Na arenie midzynarodowej, przede wszystkim w Midzynarodwce Socjalistycznej, Sorsa, wsppracujc poufnie z nami, dziaa na rzecz odprenia, ograniczenia wycigu zbroje i rozbrojenia. Biorc powysze pod uwag oraz uwzgldniajc okoliczno, e jako wybrany na ostatnim Kongresie Midzynarodwki Socjalistycznej jednym z jej przewodniczcych, Sorsa bdzie nadal koordynowa dziaalno tej organizacji w zakresie odprenia i rozbrojenia oraz jej kontakty z innymi siami politycznymi, wydaje si wskazane polecenie ambasadorowi sowieckiemu w Finlandii, by osobicie zoy Sorsie gratulacje w imieniu KC KPZR z okazji pidziesiciolecia i wrczy! mu pamitkowy upominek. W zaczeniu projekt decyzji KC KPZR. Jak wida, nie jest to baha informacja, a dla Finlandii wrcz sensacyjna. Okazuje si, e czowiek, ktry w roku 1992 wysun swoj kandydatur na urzd prezydenta Finlandii, przez wiele lat wsppracowa poufnie" z Moskw w sprawach tak delikatnych, jak rozbrojenie i odprenie. I to, zauwamy, w roku 1980, kiedy ZSRR walczy w Afganistanie, a spoeczno midzynarodowa usiowaa doprowadzi do jego izolacji na arenie midzynarodowej i zmusi do zaprzestania agresji wobec kraju neutralnego ssiedniego - takiego jak Finlandia. Co wicej, Sorsa nie tylko wsppracowa poufnie" z wrogiem swojego kraju jako jego premier, minister spraw zagranicznych i szef jednej z najwikszych partii politycznych, lecz take, wedug wszelkiego prawdopodobie Zast. kier.

Wydziau Midzynarodowego 11 grudnia 1980 r. Nr 18-S-2161

A. Czerniajew

KC KPZR

11

Dziwna wojna

stwa, by czowiekiem Moskwy" w Midzynarodwce Socjalistycznej, gdzie jako wiceprzewodniczcy mia ogromne wpywy. Wspomnijmy ten okres, ten ostatni fajerwerk zimnej wojny": na ulicach stolic europejskich mno si inspirowane przez Moskw masowe demonstracje pacyfistw, protestujcych przeciw planom NATO rozmieszczenia w Europie rakiet redniego zasigu. W centrum kampanii s europejscy socjalici i socjaldemokraci, a wielu z nich sprawuje rzdy we wasnym kraju albo przynajmniej stanowi gwn si opozycyjn. A w samym rodku - Sorsa, ktry koordynuje dziaalno Midzynarodwki Socjalistycznej w sprawach rozbrojenia i odprenia, rwnoczenie wsppracujc poufnie" z KPZR nad tymi samymi zagadnieniami. Prawda, e to nie byle co? Zdawaoby si, oto gratka dla fiskiej prasy w gorczce wyborw prezydenckich. I c? Mino ponad p roku od zaprezentowania tego dokumentu wszystkim wielkim gazetom w Finlandii - bez adnego rezultatu. Dopiero p roku pniej, dziki staraniom moich przyjaci, dokument zosta opublikowany w prasie fiskiej, a pan Sorsa publicznie wyrazi skruch i wycofa swoj kandydatur. Nie potrafi tego wytumaczy. Mwi mi, e ludzie maj do zimnej wojny", e nie chc nic wiedzie o wasnej niedawnej przeszoci. Ale czy do prasy naley decydowanie za wyborcw, co powinni (lub nie powinni) wiedzie o swoim przyszym prezydencie? Informujcie spoeczestwo, a ono samo zdecyduje, czy jest mu to potrzebne, czy nie. Bo gdyby chodzio o jak miostk albo drobn korupcj kandydata na prezydenta, informacja o tym, nawet nie sprawdzona, niezbyt

dokadna, znalazaby si na pierwszych kolumnach wszystkich fiskich gazet. Warto przypomnie, e zaledwie kilka lat temu w innym neutralnym kraju europejskim, w Austrii, wybuch potny skandal: wyszo na jaw, e kandydat na prezydenta tego kraju jakie pidziesit lat temu wsppracowa poufnie" z nazistami jako niszej rangi oficer. I chocia, jak si potem okazao, wyborcy nie przyjli tego faktu do wiadomoci, prasa austriacka uznaa za konieczne napisa o tym ze wszystkimi szczegami. Zreszt nie tylko Austria - protestowa cay wiat, caa prasa wiatowa informowaa o tym jako o wydarzeniu numer jeden. A co jeszcze przy tym zdumiewa -nikt nie wyrzek sakramentalnego: Po co? Komu to potrzebne?"

Oczywicie, kto mgby powiedzie, e Finlandia to przypadek szczeglny, nie bez powodu przecie powstao okrelenie finlandyzacja". Jednym sowem, cay kraj wsppracowa poufnie" z Moskw. Dla nich to nie jest przestpstwo ani nawet sensacja. Czeg w gruncie rzeczy mona oczekiwa 12

Komu to potrzebne?

od maego neutralnego kraju, zmuszonego y w ssiedztwie Wielkiego Brata? Ale Norwegia te ley w ssiedztwie, a nie finlandyzowaa si. Nie chodzi tu o pooenie geograficzne. Nawet ten termin zosta ukuty, jak wiadomo, nie w Finlandii, lecz w Niemczech Zachodnich, kraju bynajmniej nie neutralnym, ktrego Zachd, inaczej

ni w wypadku Finlandii, zobowiza si broni, a w ktrym ten proces rozwija si do burzliwie. Tymczasem i w Niemczech, przy caej gotowoci do otwarcia archiww Stasi, nie zdecydowano si postawi przed sdem Ericha Honeckera, obawiajc si widocznie, e speni on pogrki i opowie wiele intrygujcych historii. Nikomu jako si nie chce staranniej pogrzeba w rdach polityki wschodniej", przeanalizowa jej i spojrze inaczej na takich dziaaczy jak Willy Brandt i Egon Bahr. A jest na co popatrze. Oto, na przykad, ley przede mn nastpujcy dokument

3:

Komitet Bezpieczestwa Pastwowego cile tajne przy Radzie Ministrw ZSRR Teczka specjalna

9 wrzenia 1969 r. Nr 2273-A Moskwa KC KPZR

Komitet Bezpieczestwa Pastwowego informuje o spotkaniu informatora KGB z dyrektorem koncernu Kruppa hrabi Zedwitzem von Arnim, ktre odbyo si na prob tego w maju biecego roku w Holandii. Zedwitz jest zaufanym znanego dziaacza Socjaldemokratycznej Partii Niemiec Bahra, ktry zajmuje si sprawami planowania, koordynacji i opracowywania wzowych problemw polityki zagranicznej RFN Zedwitz oznajmi, e zwrci si do informatora na bezporedni prob Bahra i liczy na to, e tre rozmowy zostanie zakomunikowana przywdcom sowieckim. Nastpnie, powoujc si na Bahra, Zedwitz opowiedzia, co nastpuje: Najrozsdniejsi" dziaacze SPD dostrzegaj konieczno poszukiwania nowych drg polityki wschodniej" i chcieliby ustanowi bezporednie i pewne kanay kontaktw z Moskw. Wedug istniejcej w RFN opinii, kontakty oficjalne s nieefektywne, poniewa kada ze stron z powodu swego oficjalnego stanowiska ucieka si do owiadcze czysto propagandowych". Kontakty z przedstawicielami ambasady sowieckiej w

Bonn rwnie s niewskazane: trudno byoby utrzy- Notatka Andropowa dla KC Nr 2273-A z 9 wrzenia 1969 r. 13

Dzi wna wojna

mywa je w trybie oficjalnym, a wiadomoci o spotkaniach s natychmiast wykorzystywane przez przeciwnikw politycznych.

W zwizku z tym Bahr uwaa za wskazane przeprowadzenie serii nieoficjalnych rozmw z przedstawicielami ZSRR, ktre nie nakadayby zobowiza na obie strony w wypadku, gdyby nie osignito pomylnych rezultatw. Wedug sw Zedwitza, w koach przemysowych RFN istniej siy gotowe poprze normalizacj stosunkw z ZSRR, ich moliwoci s jednak ograniczone, poniewa kontakty ekonomiczne RFN i ZSRR znajduj si w stanie zalkowym ". Zdaniem Zedwitza, Zwizek Sowiecki niedostatecznie wykorzystuje dwignie handlu zagranicznego dla osignicia celw politycznych, chocia ju dzisiaj mona by spowodowa podjcie dziaa wykluczajcych udzia specjalistw niemieckich w chiskich programach rakietowych i jdrowych, a take przeciwdziaa umizgom zachodnioniemieckich politykw do Mao.

Wedug posiadanych informacji, kierownictwo innej rzdzcej w Niemczech Zachodnich partii - CDU - rwnie podejmuje prby nawizania nieoficjalnych kontaktw z przedstawicielem strony sowieckiej i zgasza gotowo przeprowadzenia szerokiej, wiele wyjaniajcej obu stronom dyskusji". Analiza otrzymanych materiaw wiadczy o tym, i dwie czoowe, konkurujce ze sob partie RFN obawiaj si, e ich przeciwnik polityczny przejmie inicjatyw w sprawie uregulowania stosunkw ze Zwizkiem Sowieckim, i s gotowe na paszczynie nieoficjalnej, bez powiadamiania prasy, prowadzi pertraktacje, ktre w nastpstwie mogyby przyczyni si do umocnienia ich pozycji i prestiu. W tej sytuacji KGB uwaa za moliwe kontynuowanie nieoficjalnych kontaktw z liderami obu partii. W miar rozwoju tych kontaktw, wykorzystujc moliwoci naszego handlu zagranicznego, byoby wskazane podj prb oddziaywania na polityk zagraniczn RFN oraz zdobywania informacji o stanowisku i planach kierownictwa w Bonn.

Prosimy o wyraenie zgody. Przewodniczcy Komitetu Bezpieczestwa Andropow

To nie jest tylko interesujcy dokument - to dokument historyczny. Taki by pocztek osawionej Ostpolitik, ktra staa si nastpnie polityk dtente, czyli odprenia", najbardziej haniebnej karty w historii zimnej wojny". Niemcom w tym czasie nic nie zagraao, nic nie wygray na tej polityce, 14

Komu to potrzebne?

natomiast stosunki midzy Wschodem i Zachodem zostay na dugie lata zaraone wirusem kapitulanctwa. To by moment zwrotny, w ktrego wyniku zamiast zgodnie przeciwstawia si komunizmowi lat czterdziestych i pocztku pidziesitych, wiat zachodni musia, w najlepszym wypadku, traci siy na bezpodn walk z tym kapitulanctwem, w najgorszym za - wycofywa si, by zachowa jedno. W rzeczywistoci dokument ten okrela ca wiatow polityk ostatnich dwudziestu piciu lat, lecz nie chciaa go opublikowa adna powana gazeta niemiecka. Dopiero po trzech latach wyrwa z niego cytat Spiegel" (nr 7, 1995), notabene nie proszc mnie 0 zgod i nie podajc nawet rda. Nie byo natomiast adnej reakcji, cakowita obojtno. Czyby to rzeczywicie nikogo nie interesowao? Czy teraz, kiedy komunizm si zawali, nie odczuwamy chci, a zwaszcza obowizku przyjrzenia si okolicznociom, w jakich polityka ta zostaa narzucona wiatu, 1 motywom jej twrcw - niemieckich socjaldemokratw, ocenienia szkd

wyrzdzonych wsplnocie obronnej NATO i na koniec szkd wyrzdzonych narodom Europy Wschodniej i ZSRR przez t polityk, przeduajc istnienie reimw komunistycznych przynajmniej o dziesi lat? A sami socjaldemokraci - czyby nie odczuwali potrzeby uczciwego podsumowania swojej polityki wschodniej"?

Przeciwnie, architekci Ostpolitik uchodz dzi za bohaterw. Utrzymuj, e krach komunizmu na Wschodzie nastpi dziki ich subtelnej" grze z Moskw. Czy to nie bezczelno? Skoro tak, to i Chamberlain mg si ogosi zwycizc w 1945 roku: przecie pokj z Niemcami w kocu nastpi. A oto, na koniec, przykad innego kraju - Japonii, ktra przez wszystkie powojenne dziesiciolecia znajdowaa si pod oson amerykaskiego parasola jdrowego". Jednake japoscy socjalici otrzymywali nielegaln pomoc finansow od Moskwy za porednictwem kontrolowanych przez nich przedsibiorstw i spek, w dokumentach KC taktownie nazywanych firmami przyjaci"4. Zdawaoby si, e jedna z najwikszych partii opozycyjnych, dysponujca du liczb mandatw w parlamencie i solidnym zapleczem spoecznym, moga sobie zapewni niezaleno finansow. Niestety, w roku 1967 ugrzli w dugach - okoo 800 milionw jenw - pobiegli po ratunek do ideologicznego ssiada, zrobili jakie niejasne przekrty z drewnem, z tekstyliami - i zasmakowali w tym procederze. Do lat siedemdziesitych nawet na prowadzenie swoich kampanii wyborczych otrzymywali pienidze 4 Uchwaa Sekretariatu KC Sl-37/46gs z 31 padziernika 1967 r. i St-45/4gs z 26

lutego 1968 r.

15

Dziwna wojna

z Moskwy.5 atwo si domyli, co by si stao z Japoni, gdyby wygrali w tych

wyborach. Z pewnoci pojawiby si termin jponizacja". Rzecz zdumiewajca: wedug prawa japoskiego jest to przestpstwo kryminalne, a jednak dokumentami nie zainteresowaa si ani japoska prasa, ani japoscy prokuratorzy. Za to gdyby chodzio o pienidze nielegalnie uzyskane od japoskich biznesmenw... Co wicej, na jesieni 1994 roku gazeta New York Times" uraczya czytelnikw sensacyjnym odkryciem: okazao si, e w latach pidziesitych CIA pomagaa finansowo Liberalnej Partii Japonii, eby umocni j w walce z rosncymi wpywami komunistycznymi. To dopiero sensacja! Amerykaski czytelnik wreszcie ma na co si oburza. Natomiast proponowane przeze mnie dokumenty o radzieckiej pomocy japoskim socjalistom wcale gazety nie interesoway. Dla New York Timesa" to nie sensacja.

I tak od kraju do kraju, od dokumentu do dokumentu. Jedni nie chc wiedzie, poniewa to ju przeszo, inni za - poniewa to jeszcze nie przeszo. Przedtem bali si wiedzie, komunizm by bardzo silny; teraz jest zbyt saby, a zatem w ogle nie warto wiedzie. Raz informacji jest za duo, innym razem za mao. Tysic i jeden powodw, jeden bardziej bzdurny od drugiego, a efekt ten sam. Ludzie chyba

powani, uczciwi, z zaenowaniem, konspiracyjnie mrugajc, mwi: Niestety, to za mao. Gdyby pan znalaz jeszcze taki dokument i owaki..." Jak gdybym, z nieznanych przyczyn, by jedynym czowiekiem na wiecie ywotnie w tym zainteresowanym i wobec tego zobowizanym czego szuka, co udowadnia. Jak gdybym namawia ich do popenienia czego niezupenie przyzwoitego, nieuczciwego, wic s zadowoleni, e znaleli wygodny pretekst do odmowy. Sdz, e gdyby to dotyczyo przeszoci sprzed lat pidziesiciu, nie trzeba by ani udowadnia, ani namawia. Ot to! Ujawni wsplnikw przestpcw nazistowskich -wita rzecz, obowizek sumienia kadego czowieka. Ale Boe uchowaj wskaza palcem komunist (nie mwic ju o wsplniku) - to nieprzyzwoi-to, to polowanie na czarownice". Zdumiewajca obuda! Jak i kiedy pozwolilimy sobie narzuci t chorobliw moralno? Jak to si dzieje, e ludzko potrafi y dziesitki lat z rozdwojonym sumieniem? Przecie nie przejmujc si zbytnio wzgldami humanitarnymi, tropimy wci w dunglach Ameryki aciskiej starcw, ktrzy popenili zbrodnie pidziesit lat temu. Oni s mordercami, im nie wybaczamy! Mwimy sobie z dum: To si nie moe powtrzy! Nigdy wicej!" I oczy zwila nam szlachetna za. Ale sdzi Honeckera, na ktrego rozkaz cakiem niedawno zabijano ludzi - s Uchwaa Sekretariatu KC St-33/8gs z 3 marca 1972 r. 16

Twarda waluta

zlitujcie si, jak mona? To niehumanitarne, stary, chory czowiek... I pozwalamy mu uda si w dungle Ameryki aciskiej. Tak wanie wyglda midzynarodowa finlandyzacja. Nie trzeba chyba przypomina, e w rezultacie naszego beztroskiego podwjnego mylenia komunici zachodni od dawna stali si grup uprzywilejowan, czym w rodzaju witych krw. Wszystko im wolno, przebacza si im z gry wszelk niegodziwo, kade przestpstwo, za ktre normalny czowiek zapaciby latami wizienia. Na przykad: najzwyczajniej utrzymywali si z sowieckich pienidzy, lecz i ten fakt zaledwie kilka lat temu stanowczo odrzucano, a publiczne mwienie o

tym byo nie do przyjcia". Dzisiaj mamy i dokumenty, i pokwitowania, a wszelkie szczegy o dostarczaniu pienidzy przez KGB s dokadnie opisane w gazetach rosyjskich, niemniej jednak w prasie zachodniej nadal utrzymuje si cichy zakaz na ten temat. Mwic cilej, nie tyle moe zakaz, co swego rodzaju tabu, jakby szyldzik: Tu si nie pali". No i zgadujcie, kto nie pali i dlaczego? Kto tak zadecydowa, kogo pytano? Jakie to konspiracyjne politbiuro podjo t decyzj, przegosowawszy obiegiem"? Zagadkowa sprawa, nieprawda? Nie mam przecie na myli czasw Kominternu, o ktrych tyle ju napisano, i by moe czytanie o tym ju si ludziom rzeczywicie znudzio - ja mwi o naszych czasach. Ci, ktrzy brali udzia w tej dziaalnoci" yj i powinni odpowiedzie za swoje czyny. Przecie nawet w krajach, gdzie otrzymywanie pienidzy z zagranicy na dziaalno polityczn nie jest przestpstwem, dyskretne ich przyjmowanie z pominiciem ustawodawstwa podatkowego w adnym wypadku nie moe by tolerowane. Za to poszed do wizienia Al Capone, nie oszczdzono te wiceprezydenta USA Spiro Agnew. Tymczasem nigdzie na wiecie nie prowadzi si nawet dochodzenia w sprawie operacji finansowych miejscowych komunistw, a przecie chodzi co najmniej o systematyczne oszustwa na wielk skal. W roku 1969 Moskwa postanowia uporzdkowa t stron dziaalnoci i powoaa specjalny Midzynarodowy fundusz pomocy lewicowym organizacjom robotniczym" na sum 16,55 milionw dolarw, asygnowanych kadego roku. Ma si rozumie, najwikszym donatorem bya sama Moskwa: 2.

17

Dziwna wojna

przypadao na ni 14 milionw, ale i wschodnioeuropejscy bracia wspomagali fundusz w miar swoich moliwoci: Czesi, Rumuni, Polacy i Wgrzy - po p miliona, Bugarzy - 350 tysicy, Niemcy wschodni - 200 tysicy.6 Z 34 odbiorcw najwikszymi w owym roku byy partie komunistyczne: woska (3,7 miliona na pierwsze procze!), francuska (2 miliony) i Stanw Zjednoczonych (1 milion), a odbiorcy najmniejsi to Front Wyzwolenia Mozambiku - 10 tysicy i przewodniczcy komunistycznej partii Cejlonu towarzysz Vikremasitkhe - 6 tysicy.7 Tak to si cigno a do roku 1991, z t rnic, e na przykad w roku 1981 odbiorcw byo ju 58, a przydzia dla partii amerykaskiej wzrs do 2 milionw.

8 W roku 1990, ostatnim roku istnienia, fundusz wzrs do 22 milionw

dolarw, a odbiorcw byo 73, komunistycznych, robotniczych i rewolucyjno-demokratycznych partii i organizacji".

9

Odpowiednio wzrasta sowiecki wkad do funduszu. W pierwszej poowie lat osiemdziesitych wynosi 15,5 miliona dolarw, w 1986 - 17 milionw, w 1987 - 17,5 miliona, a w 1990 - 22 miliony. Rzecz w tym, e w miar pogbiania si kryzysu komunizmu wschodnioeuropejscy braciszkowie jeden po drugim

przestawali wpaca na fundusz, zostawiajc Starszemu Bratu regulowanie rewolucyjnych rachunkw. By powd do zdenerwowania: Midzynarodowy fundusz pomocy lewicowym organizacjom robotniczym utwo-rzono z dobrowolnych skadek KPZR i szeregu komunistycznych partii krajw socjalistycznych. Jednake w kocu lat siedemdziesitych towarzysze polscy i ru-muscy, a od roku 1987 wgierscy, tumaczc si trudn sytuacj walutowo-finan-sow, wycofali si z czonkostwa Funduszu. W latach 1988 i 1989 SED i komunistyczne partie Czechosowacji i Bugarii bez podania powodw uchyliy si od wpacania skadek, Fundusz wic by w caoci utworzony ze rodkw przyznanych przez KPZR. Udzia trzech wspomnianych partii wynosi w roku 1987 2,3 miliona dolarw, czyli okoo 13% wszystkich zgromadzonych w nim rodkw - donosi 5 grudnia 1989 roku Komitetowi Centralnemu zaniepokojony szef wydziau spraw midzynarodowych W. Falin. - Partie, ktre w cigu wielu lat regularnie otrzymyway okrelone sumy z Funduszu, niezwykle wysoko ceni t form inter-nacjonalistycznej solidarnoci, i s przekonane, e tej pomocy nie da si zrekompensowa w adnej innej postaci. Obecnie wikszo tych partii zwrcia si z oficjaln h Decyzja Biura Politycznego P 111/162 z 8 stycznia 1969 r.

7 Decyzja Biura

Politycznego P 111/163 z 8 stycznia 1969 r. ' Decyzja Biura Politycznego P

230/34 z 29 grudnia 1980 r. 9 Decyzja Biura Politycznego P 175/3 z 11 grudnia 1989 r notatka kierownika

Wydziau Midzynarodowego KC KPZR W. Falina z 5 grudnia 1989 r. 18

Twarda waluta

prob o udzielenie pomocy w roku 1990, niektre za prosz rwnie o jej znaczne zwikszenie."1

Inny, nie mniej trudny problem polega na tym, e kurs dolara cigle znikowa, obniajc warto tej formy internacjonalistycznej solidarnoci" -cholerni kapitalici w aden sposb nie potrafili zwalczy inflacji! To dopiero szkopu: z jednej strony caa dziaalno koncentruje si na tym, eby osabi kapitalizm, lecz z drugiej strony sami przez to osabienie jestemy poszkodowani. Co tu robi? Znalazo si jednak wyjcie: wczesny kierownik Wydziau Midzynarodowego KC Anatolij Dobrynin (ten sam, ktry jako ambasador ZSRR w USA zyska w amerykaskich rodowiskach liberalnych opini dziaacza prozachodniego, wiatego, z ktrym mona robi biznes") najzwyczajniej zaproponowa, eby wszelkich rozlicze dokonywa posugujc si pewniejsz walut - rublem dewizowym." Tak te zrobiono12, ustaliwszy wysoko skadki sowieckiej na 13,5 miliona rubli dewizowych w roku 1987 i w nastpnym, kiedy nie mniej prozachodni" Walentin Falin zastpi swego wiatego koleg na stanowisku kierownika Wydziau Midzynarodowego.13 Przed kocem niepokj o dolara odsun si jednak na dalszy plan, wschodnioeuropejscy braciszkowie rozpierzchli si w rne strony, i na ostatni, 1990 rok, Bank Pastwowy ZSRR przyzna cae 22 miliony w zielonych.

14

Jak wida, duszy pobyt w zachodnich stolicach nie zmniejszy rewolucyjnego zapau, a zbliajcy si krach imperium nie osabi poczucia internacjonalistycznej solidarnoci. Jest to tym bardziej interesujce, e decyzje we wszystkich przypadkach podejmowao politbiuro, na ktrego czele sta najbardziej prozachodni, liberalny i pragmatyczny sekretarz generalny KC, z jakim Zachd kiedykolwiek

robi biznes". Jedyne, co ci liberaowie" sprbowali uczyni, to wszystko starannie ukry, w obawie, by ich nielegalny transfer waluty do ssiednich pastw nie zosta przypadkowo odkryty i nie zachwia wiary Zachodu w gasnost"' i pieriestrojk". W tym czasie gwn trosk kremlowskich reformatorw" byo otrzymanie zachodnich kredytw, a spekulacje na temat, gdzie te pienidze trafiaj, bynajmniej nie sprzyjay rozkwitowi biznesu. Sprbowano wic zastpi zwyczajn kontraband waluty bardziej wyrafinowanym sposobem finanso lu

Notatka kierownika Wydziau Midzynarodowego W. Falina dla KC z 5 grudnia 1989 r., bez numeru. 11

Notatka dla KC Anatolija Dobrynina z 21 listopada 1987 r., bez numeru. 12

Decyzja Biura Politycznego P 95/21 z 30 listopada 1987 r. 13

Decyzja Biura Politycznego P 144/129 z 28 grudnia 1988 r. 13

Decyzja Biura

Politycznego P 175/3 z 11 grudnia 1989 r.

19

Dziwna wojna

wania za porednictwem firm przyjaci". Pomys by omawiany przez politbiuro

15, studiowany w Wydziale Midzynarodowym K C \ dyskutowany z klientami, lecz zosta odrzucony.17 Sprawozdanie na ten temat skada w KC Anatolij Dobrynin:

Przekazywanie pomocy kanaami handlowymi firm kontrolowanych przez bratnie partie jest w chwili obecnej moliwe jedynie w odniesieniu do bardzo ograniczonej liczby partii.

Liczne firmy kontrolowane przez bratnie partie komunistyczne s ekonomicznie sabe, maj ograniczone kontakty i moliwoci handlowe, niektre nawet przynosz deficyt. Tylko firmy niektrych bratnich partii - francuskiej, greckiej, cypryjskiej i

portugalskiej - s w stanie z pewn korzyci dla siebie rozwija wspprac z sowieckimi organizacjami handlu zagranicznego. Procent od dochodu, jaki firmy

odprowadzaj do budetu partii, jest z reguy niewysoki i wynosi jeden do piciu procent od zysku lub zawartych kontraktw.

Dziaalno finansowa firm i przedsibiorstw kontrolowanych przez partie komunistyczne lub do nich nalecych podlega cisej kontroli organw podat-kowych i finansowych w ich krajach. Wiksze czy mniejsze wiadczenia tych przedsibiorstw na rzecz kasy partyjnej mog si sta przedmiotem nieustajcych spekulacji buruazyjnych rodkw masowego przekazu. Nie odrzucajc w zasadzie moliwoci otrzymywania pomocy kanaami przedsibiorstw handlowych, towarzysze z bratnich partii uwaaj t drog za sabiej zakonspirowan i kryjc wiele zagroe" (G. Plissonnier, KPF). Partie otrzymujce regularnie od duszego czasu pomoc z Midzynarodowego Funduszu Pomocy Lewicowym Organizacjom Robotniczym licz na utrzymanie tej formy solidarnej wsppracy. Dla niektrych, zwaszcza funkcjonujcych nielegalnie, pomoc z funduszu jest jedynym rdem finansowania ich dziaalnoci, dla innych za istotn czci skadow wydatkw na prac organizacyjn, polityczn i ideologiczn (w tym wydawanie i rozpowszechnianie gazet i innych publikacji).

Przerwanie wpyww z Midzynarodowego Funduszu byoby dla wikszoci partii-odbiorcw strat nie do powetowania, ktra w sposb nieunikniony i wysoce negatywny odbiaby si na caej ich dziaalnoci. Nawet partie posiadajce wasne przedsibiorstwa, firmy handlowe i maklerskie, w wypadku ustania pomocy z Midzynarodowego Funduszu mog stan wobec koniecznoci zaniechania przynajmniej niektrych wanych form dziaalnoci, co pocignie za sob 15

Decyzja Biura Politycznego P 51/49 z 4 lutego 1987 r. 16

Notatka A. Dobrynina dla KC z 21 listopada 1987 r., bez numeru. 17

Decyzja Biura Politycznego P 95/21 z 30 listopada 1987 r.

20

Twarda waluta

spadek ich politycznego znaczenia i wpyww, zredukowanie moliwoci od-dziaywania na procesy spoeczne i polityczne zachodzce w ich krajach. Obecnie ani bratnie partie, ani sowieckie organizacje handlu zagranicznego nie s przygotowane do przekazywania pomocy finansowej kanaami handlu zagranicznego. Dla wikszoci partii jest to niemoliwe po prostu dlatego, e nie posiadaj ani przedsibiorstw, ani firm handlowych. A pomoc finansowa potrzebna jest partiom jak nigdy przedtem.

Sowem, klienci stawili opr i nie chcieli zamieni rewolucyjnej romantyki na prozaiczne kopoty handlowca. W Moskwie jednak si nie uspokojono i w nastpnym roku wszystko si powtrzyo - i dyskusje, i sprawozdania do KC, tym razem Falina, i decyzja politbiura.

18 Nawet argumentacja bya ta sama, z tym e

teraz dowiadujemy si o wiele dokadniej, na co wydano pienidze: rodki otrzymywane z tego funduszu partie wydaj wedug wasnego uznania na podstawowe dziedziny pracy partyjno-politycznej (dziaalno KC, wypaty dla zwolnionych funkcjonariuszy partyjnych, wydawanie organw prasowych,

wynajem sal, kampanie wyborcze itp.).

Kierownictwo bratnich partii wysoko ceni t form solidarnej pomocy, uwaajc, e niemoliwe jest zastpienie jej jakkolwiek inn. Wypowiedzia si o tym niedawno ponownie G. Plissonnier (KPF), zaznaczajc, e otrzymywanie pomocy z funduszu w adnym wypadku nie ogranicza samodzielnoci partii komunistycznych w okrelaniu swego stanowiska we wszystkich kwestiach politycznych. Natomiast przerwanie tej pomocy lub jej zmniejszenie wyrzdzioby wielk szkod dziaalnoci politycznej partii, szczeglnie za zwizanej z takimi akcjami oglnonarodowymi, jak wybory, zjazdy i konferencje, wymagajcymi sporych nakadw." Nie udao si wic Moskwie odstawi od swej bratniej piersi tych komunistycznych oseskw i przestawi ich na socjalistyczne zasady rozrachunku gospodarczego", mimo i prby podejmowano niemal rokrocznie. Nawet w roku 1991, na p roku przed krachem, odbyway si spotkania z G. Plissonnierem, czonkiem KC KPF, i dyskusje na temat koncepcji rozwoju kontaktw roboczych z KPZR i propozycji odnonie do powiza handlowo-ekonomicznych pomidzy firmami przyjaci".20 18

Decyzja Biura Politycznego P 144/129 z 28 grudnia 1988 r.

Notatka W. Falina dla KC bez daty i numeru, prawdopodobnie grudzie 1988 r.

20 Notatka dla KC zastpcy kierownika Wydziau Midzynarodowego K.

Brutienca Nr 06-S-44 z 17 stycznia 1991 r.

21

Dziwna wojna

atwo policzy, e tylko od roku 1969 i tylko w tej formie internacjonali-stycznej solidarnoci" KPF, na przykad, otrzymaa nie mniej ni 44 miliony dolarw, partia komunistyczna USA okoo 35 milionw, a partia woska nawet wicej. W sumie, liczc od roku 1969, Moskwa rozdaa swoim braciom okoo 400 milionw dolarw, jeli nie liczy innych form finansowania. S to niemae sumy. Czyby to nie obchodzio ani wadz podatkowych i finansowych, ani bankw pastw zachodnich? Przecie po wikszej czci s to pienidze zachodnie, rzucone dla ratowania kolejnego kremlowskiego gobia" przed kremlowskimi Jastrzbiami" (lub reformatorw" przed konserwatystami", w zalenoci od okresu), ktrych zwrotu da si, w dodatku z procentami, od ubogich narodw byego ZSRR. To s pienidze przez was, kapitalistw, wyrzucone na ratowanie systemu komunistycznego. cigajcie teraz swoje dugi od wasnych komunistw. Czy tak nie byoby prociej i sprawiedliwiej? Tym bardziej, e od biednej Rosji nigdy si ich nie odzyska.

Ale nie, oni nie chc - wiedz, e przy takim dochodzeniu nie tylko komunici znaleliby si na awie oskaronych. Jakkolwiek by partie-odbiorcy" przesadzay z ubstwem, pomoc z Moskwy otrzymywana poprzez firmy przyjaci" rzeczywicie bya istotnym uzupenieniem ich budetw. Nie mam, niestety, materiaw wystarczajcych do zrekonstruowania penego obrazu ich dziaalnoci, jednak i znane przykady wystarcz, by oceni jej skal. Zapewne jedn z pierwszych zachodnich partii komunistycznych, ktra opanowaa socjalistyczn zasad rozrachunku wasnego", bya partia woska, w tym czasie jedna z najwikszych i posiadajca najwiksze wpywy w Europie. Kiedy przegldaem list klientw Midzynarodowego Funduszu, mj niepokj wzbudzi fakt, e pod koniec lat siedemdziesitych towarzysze woscy zniknli zupenie, mimo e pocztkowo byli na czele tych list, otrzymujc w roku 1969 a 3,7 miliona na p roku. Och, biedacy -pomylaem - zapewne ucierpieli za sw uczciwo i wierno pryncypiom, nie chcc wyrzec si wiary w komunizm z ludzk twarz, i Moskwa pozbawia ich bezlitonie bratniej pomocy". To prawda, towarzysze woscy demonstrowali w tym czasie cuda heroizmu: odegnywali si od Moskwy w kwestii praw czowieka, potpili wkroczenie do 22

Firmy przyjaci Afganistanu, udzielili poparcia polskiej Solidarnoci", a my, cynicy, niczemu nie wierzylimy, uwaajc to wszystko za zwyky manewr. Przyznam si, e przez moment byo mi nawet wstyd za mj cynizm. Niestety, niepotrzebnie to tak przeywaem: woska partia bynajmniej nie miaa zamiaru zgin od nadmiaru uczciwoci. Wprost przeciwnie, jej kontakty z Moskw wyranie si pogbiy - politbiuro uchwalio nawet specjaln rezolucj O wzmoeniu pracy z Komunistyczn Parti Wioch"21, a nieco wczeniej, w padzierniku 1979 roku, zapewne porozumiano si te w kwestiach finansowych. W kadym razie porozumiewano si, o czym wiadczy nastpujcy dokument: cile tajne Teczka specjalna KC KPZR

O przyjciu w KC KPZR czonka kierownictwa Woskiej Partii Komunistycznej tow. D. Cervettiego

Czonek kierownictwa Woskiej Partii Komunistycznej, sekretarz KC WPK do spraw koordynacji tow. A. Natta na polecenie tow. E. Berlinguera zakomunikowa, e przybywajcy 7 padziernika br. do Moskwy na krtki odpoczynek czonek kierownictwa WPK tow. D. Cervetti zosta zobowizany do przedyskutowania w KC KPZR szeregu specjalnych zagadnie, w tym spraw finansowych (telegram szyfrowany z Rzymu, spec. Nr 1474 z 3 padziernika 1979 r.j. Uwaa si za wskazane uczyni zado probie kierownictwa WPK i przyj tow. D. Cervettiego w KC KPZR celem przedyskutowania interesujcych go zagadnie. Projekt decyzji KC KPZR w zaczeniu. Zastpca Kierownika Wydziau Midzynarodowego KC KPZR W. Zagadin 4 padziernika 1979 roku Nr 25-S-180313

Oczywicie moemy tylko si domyla, o jakich sprawach finansowych debatowali w KC z towarzyszem D. Cervettim towarzysze Ponomariow 21

Decyzja Biura Politycznego P 203/1 z 10 lipca 1980 r. 11

Notatka dla KC zastpcy kierownika Wydziau Midzynarodowego W. Zagadina Nr 25-S-1803 z 4 padziernika 1979 r., zacznik do postanowienia Sekretariatu St-179/32gs z 5 padziernika 1979 r. 23

Dziwna wojna

i Zagadin, ale o charakterze stosunkw finansowych miedzy KPZR i W1PK dowiadujemy si z nastpujcego dokumentu politbiura23: Proletariusze wszystkich krajw, czcie si! Naley zwrci w cigu 3 dni cile tajne do KC KPZR (Wydzia Oglny, sektor 1) Teczka specjalna Komunistyczna Partia Zwizku Radzieckiego, Komitet Centralny Nr P 94/52 Do rk wasnych tow. tow. Ponomariowa, Patoliczewa, Smirtiukowa Wycig z protokou Nr 94 posiedzenia Biura Politycznego KC KPZR w dniu 18 stycznia 1983. Dotyczy proby woskich przyjaci. Poleci Ministerstwu Handlu Zagranicznego (tow. Patoliczewowi) sprzedanie firmie lnterexpo (prezes tow. L. Remiggio) na zwykej komercyjnej zasadzie 600 tys. ton ropy i 150 tys. ton paliwa do silnikw Diesla, z zastosowaniem jednak

korzystnych warunkw obniki ceny mniej wicej o jeden procent i wyduenia terminw spat ratalnych o trzy-cztery miesice, z tak kalkulacj eby przyjaciele mogli na tej operacji handlowej zyska okoo 4 min. dolarw. Sekretarz KC

Tu jednak zdarzyo si odstpstwo od naszej reguy, odstpstwo niezwykle wane, ktre miao powane konsekwencje: te i niektre inne dokumenty, dotyczce niezbyt szlachetnej przeszoci WPK, przedostay si jako do woskiej prasy pod koniec roku 1991 i na pocztku 1992. Zaczto nawet przebkiwa o koniecznoci zbadania, czy nie nastpio naruszenie prawa podatkowego. Reakcja bya natychmiastowa - dochodzeniem zostali objci akurat ci, ktrzy o tym gadali. Nagle, jakby po obudzeniu si z dugiego snu bez marze sennych, magistratura (do ktrej w ostatnich latach WPK bardzo aktywnie wprowadzaa swoje kadry) wykrya monstrualn korupcj w finansowaniu dosownie wszystkich woskich partii politycznych oprcz, ma si Decyzja Biura Politycznego P 94/52 z 18 stycznia 1983 r.

24

Firmy przyjaci rozumie, WPK. To, co potem nastpio, mona porwna chyba tylko ze stalinowskimi czystkami z lat 1937-1938, jeeli nie w skali, to w stylu: jedna trzecia czonkw woskiego gabinetu ministrw znalaza si w wizieniu lub zostaa objta dochodzeniem. Terror, dumnie nazwany operacj czyste rce" (jak tu nie przypomnie dewizy czekistw: chodna gowa, czyste rce, gorce serce"?), przetoczy si przez cay woski establishment, nie oszczdzajc ani politykw, ani biznesmenw, ani urzdnikw pastwowych. W wizieniach siedz ju tysice ludzi, aresztowania nastpuj z reguy na podstawie donosw tych, ktrzy ju siedz, a od gotowoci zoenia donosu zaley zwolnienie aresztowanego. Zdarzaj si samobjstwa. Nie ma na razie ani tortur, ani rozstrzeliwa - bo to przecie komunizm z ludzk twarz". Tymczasem Wiochy, kraj do tej pory wspaniale si rozwijajcy, zaczynaj podupada: gospodarka na skraju bankructwa, waluta traci na wartoci, aparat zarzdzania sparaliowany, ronie bezrobocie. I kt teraz uratuje kraj, kto jest godzien nim kierowa, jeli nie ci, ktrzy maj czyste rce"? Ale przecie korupcja rzeczywicie istniaa! - powie kto. O to wanie chodzi, e istniaa, i to przez cae powojenne dziesiciolecia. Co wicej, bya wykroczeniem rwnie pospolitym, jak nadmierna szybko jazdy. We Woszech wiedzieli o tym wszyscy, cznie z dzisiejszymi sdziami ledczymi o czystych rkach". Ale z jakiego powodu nikt nie podejmowa nawet najmniejszej prby, eby z tym walczy, dopki WPK nie zagrozio zdemaskowanie i krach na skutek przerwania pomocy finansowej z Moskwy. Oni rzeczywicie nie mieli ju nic do stracenia prcz swych acuchw, zdoby za mog cae Wochy. Zreszt, tak jak ich sowieccy poprzednicy o czystych rkach" sprzed 55 lat, nie rozumiej, e terror to proces nie poddajcy si kontroli i moe si z atwoci obrci przeciwko nim. Wwczas przypomni im si oczywicie handel z Moskw na zwykej komercyjnej zasadzie", nie pozbawiona korzyci kontrola praktycznie nad caym handlem midzy ZSRR i Wochami, dziki ktrej jedna z najwikszych europejskich partii komunistycznych funkcjonowaa przez wiele dziesicioleci. Ale to, co wydarzyo si we Woszech, jest gronym ostrzeeniem dla establishmentu innych krajw europejskich. Nie trzeba chyba mwi, e rwnie inne partie komunistyczne handloway z KC KPZR na takiej samej zwykej komercyjnej zasadzie" przez wiele lat, lecz przykad Woch bynajmniej nie zachca do publicznej dyskusji nad tym problemem.

Francuzi zaczli moe nawet wczeniej ni ich woscy koledzy. W kadym razie jeden dokument pozwala na takie domniemanie: rezolucja sekretariatu KC o

przedueniu o dziesi lat terminu spaty kredytu w wysokoci 25

Dziwna wojna

2,8 miliona zachodnioeuropejskiej firmie Magra GmbX, kontrolowanej przez

francuskich przyjaci".2J Rekomendujc t rezolucj, Wydzia Midzynarodowy komunikuje: Firma Magra GmbX" naley do FPK i od 15 lat kupuje od zjednoczenia Stankoimport oyska do sprzeday w RFN. Zaduenie w wysokoci 2,8 miliona powstao w zwizku z zainwestowaniem tej sumy przez firm w poszerzenie jej bazy gospodarczej i z wystpujcym w RFN spadkiem popytu na oyska."25

Od roku 1965 ta firma i jej filia Magra-France z powodzeniem handloway sowieckimi towarami dla dobra komunizmu. Samych tylko oysk sprzedano w Niemczech za 10 milionw rubli dewizowych. W innym dokumencie

26 w zwizku

z sugestiami czonka KC FPK tow. J. Jerome'a" poleca si Ministerstwu Handlu Zagranicznego i Gospanowi opracowa i podj dziaania w celu rozszerzenia powiza handlowych i gospodarczych z firmami francuskich przyjaci", takimi jak Comex i Interagra. A owych firm byo tyle, ile sugestii" mia towarzysz J. Jerme. Doprawdy, skargi towarzysza G. Plissonniera byy nieuzasadnione. Inni te nie pozostawali w tyle. Nawet w dalekiej Australii tamtejsza partia komunistyczna zabiegaa o umorzenie zaduenia australijskiej firmy Palanga Travel z tytuu dzierawy statkw Fiodor Szalapin i Chabarowsk w latach 1974-1975, na sum 2 574 932 rubli".27 Nie sposb zrozumie, czy to ich firma, czy te maj zamiar j przej po zlikwidowaniu zaduenia. Grecki wydawca i przemysowiec G. Bobolas zosta nawet imiennie wyrniony rezolucj KC KPZR O udzieleniu poparcia greckiemu wydawcy G. Bobolasowi"28, w ktrej Ministerstwu Handlu Zagranicznego i Pastwowemu Komitetowi Stosunkw Gospodarczych z Zagranic polecano zachowujc jednakowe warunki, dawa pierwszestwo w rozwizywaniu problemw handlowych greckiemu przemysowcowi i wydawcy G. Bobola-sowi ze wzgldu na jego pozytywn rol w rozwijaniu stosunkw sowiecko-greckich". I nie da si od razu stwierdzi, na czym polega dowcip: c, towarzysz z pewnoci zasuy na wzgldy nieustann prac dla dobra dobrossiedzkich stosunkw. Jednake z materiaw doczonych do rezolu 24

Uchwaa Sekretariatu KC KPZR St-241/99gs z 16 gnidnia 1980 r. ^ Notatka dla KC zastpcy kierownika Wydziau Midzynarodowego A. Czerniajewa Nr I8-S-2175 z 12 grudnia 1980 r.

2h Uchwaa Sekretariatu KC

St-225/84gs z 26 sierpnia 1980 r. 21

Uchwaa Sekretariatu KC St-242/76gs z 23 grudnia 1980 r., potwierdzona decyzj Biura Politycznego P/229/60 z 25 grudnia 1980 r. 28 Uchwala Sekretariatu KC St-206758gs z 11 kwietnia 1980 r.

26

Firmy przyjaci cji, szczeglnie z raportu zastpcy przewodniczcego KGB S. Cwiguna29 dla KC wynika, e ta nieustanna praca bya wykonywana w ramach dziaa specjalnych" KGB.

Ma si rozumie, dobrossiedzkie stosunki czekici pojmowali po swojemu: nalece do Bobolasa wydawnictwo Akadimos wykorzystywali jako baz wydawnicz ideologicznego oddziaywania na Grecj i greckie spoecznoci w innych krajach". Towarzysz ponis na subie pewne wydatki na rzecz dobrossiedzkich stosunkw, wic by w pewnym stopniu zrekompensowa straty materialne", zwaszcza na wydaniu w jzyku greckim ksiki Leonida Breniewa Pokj - bezcenne dobro narodw z przedmow autora, Bobolas dy do nawizania roboczych kontaktw z Ministerstwem Handlu Zagranicznego i Pastwowym Komitetem Stosunkw Gospodarczych z Zagranic w celu zawarcia korzystnych dla obu stron transakcji na moliwie du skal". Bobolas sta si pniej bohaterem wielu skandali. Ma si rozumie, e majc tak zdecydowane pierwszestwo" w zawieraniu korzystnych dla obu stron transakcji", nie pozosta dunikiem, nie rozczarowa kierownictwa, i po paru latach zacz wydawa masow gazet Ethnos" - gwn tub sowieckiej dezinformacji w Grecji. Prbowano go zdemaskowa, broni si, poda nawet do sdu za oszczerstwo" londyskie czasopismo Economist" i praktycznie wygra proces! Czas pyn, Bobolas wyrs z przedsibiorcy budowlanego na magnata w mediach: oprcz wydawnictwa Akadimos i gazety Ethnos" sta si wspwacicielem jednej z najwikszych stacji telewizyjnych Mega", zaangaowa si w przemys filmowy, nagraniowy, a rzdy - zarwno socjalistyczne, jak i konserwatywne - zapewniy mu gigantyczne kontrakty. Jednym sowem, czowiek solidny, podpora spoeczestwa, filar greckiej demokracji. Tymczasem po wielu latach zawali si dobrossiedzki reim w Moskwie, zbankrutowaa i niemal ulega likwidacji gazeta Prawda". W kadym razie przez pewien czas nie byo jej w sprzeday, i nagle oya, rozkwita i roztoczya wspaniay aromat za pienidze greckich komunistw", jak mwiono. Oficjalnie jako jej dobroczyca wystpowa niejaki Iannikos, dawny partner Bobolasa w jego wyczynach wydawniczych.

Mona tylko zgadywa, ilu takich Bobolasw napodzia Moskwa w cigu ostatnich 75 lat. Wtpliwe, czy kto si podejmie zbadania tych spraw po katastrofie we Woszech, a bez dochodzenia pene zrozumienie wszystkich 29

Notatka dla KC zastpcy przewodniczcego KGB, S. Cwiguna Nr 664-c z 5 kwietnia 1980 r. Zacznik do St-206/58gs z 11 kwietnia 1980 r. 27

Dziwna wojna

zawioci w stosunkach kadej firmy, prowadzcej w tych czasach interesy z Moskw, nie jest proste. Gdzie si koczy biznes, a zaczynaa polityka? Kim byli Armand Hammer czy Robert Maxwell: czy to biznesmeni, ktrzy zostali agentami,

czy agenci, ktrzy stali si biznesmenami? Jestem gboko przekonany, e ani jeden biznesmen nie mg w tamtych czasach utrzymywa z ZSRR kontaktw czysto biznesowych. Nie da si handlowa z diabem, nie stajc si jego sug. Poza tym wtpi, czy sprzeda klasowemu" katowi osawionego leninowskiego sznura mona rzeczywicie nazwa biznesem, a przecie samo obcowanie z sowieckimi biesami musiao prowadzi do demoralizacji. Wchodzili zreszt wwczas w te ukady ludzie o cakowicie okrelonej mentalnoci, o okrelonych pogldach. Oto, wydawaoby si, prosty i klarowny dokument, nie zawierajcy adnych sekretw: O otwarciu w Moskwie przedstawicielstw szeregu firm zagranicznych".

3" Wyglda na to, e adne sztuczki tu si zdarzy nie mog: solidne firmy o duych obrotach handluj na zasadzie oboplnych korzyci". Lecz z jakiego powodu na tym dokumencie widnieje parafa cile tajne". A gdy si przyjrze informacjom dotyczcym tych firm, to wida, e dyrektorem jednej z nich jest wybitny zachodni polityk, inna pomaga si przeciwstawia polityce swego rzdu w korzystnym dla nas kierunku". Trzecia, hiszpaska firma Prodag S.A., jest niezwyka pod kadym wzgldem: i regularnie paci rachunki, i handluje z ZSRR ju od 1959 roku, i jest solidnym partnerem - wedug wynikw za rok 1973 okoo 50% obrotu towarowego midzy Hiszpani a Zwizkiem Sowieckim przypada na firm Prodag. Dopiero w ostatnim wierszu znajdujemy pewne wyjanienie: Obe-cnie prezes firmy R. Mendoza przygotowuje wydanie pracy L.I. Breniewa Pokj, rozbrojenie i stosunki sowiecko-amerykaskie". W roku 1981 w Moskwie byy ju 123 takie przedstawicielstwa." I prosz zgadn, czym si zajmoway w czasie wolnym od zaj handlowych? W jakim celu otwierano w tych latach przedstawicielstwa w Moskwie? Czym trudni si one dzisiaj? A ile byo takich firm, ktre obyway si bez przedstawicielstw? Nikt nawet nie prbuje tego wyjania. Co za rnica? Komu to potrzebne? To wszystko przeszo - przekonuj mnie. Nie sysza pan, e zimna wojna si skoczya?" Trudno nie sysze, kiedy na cae gardo krzycz dzi 30

Uchwala Sekretariatu KC St-244/50gs z 5 stycznia 1981 r. 31

Referat wiceministra handlu zagranicznego I.F. Semiczastnego Nr 2-1/108 z

11 grudnia 1980 r. i notatki naczelnika Zarzdu Suby Protokolarnej W.A. Rachmanina do decyzji Sekretariatu St-244/50gs z 5 stycznia 1981 r.

28

Intelektualne swawole

0 tym ci, dla ktrych tej wojny nigdy nie byo, bd, w najlepszym wypadku, nie chcieli jej zauway. Lecz oto wojna w Zatoce Perskiej jakby si rwnie zakoczya, a mimo to ledztwo w sprawie dziaalnoci firm handlujcych z Irakiem dopiero si zaczyna. Nikt nie koczy wojny, nie unieszkodliwiwszy pl minowych i niewybuchw, nie rozbroiwszy band maruderw

1 niedobitkw, bo inaczej ycie w czasie pokoju moe sta si wikszym koszmarem ni wojna. Tymczasem problem firm handlujcych ze Zwizkiem Sowieckim z biegiem czasu staje si coraz bardziej aktualny. Wiemy, e w ostatnim okresie swoich rzdw, szczeglnie w latach 1990-1991, obawiajc si krachu systemu, Gorbaczow jakby prywatyzowa" dziaalno KPZR, dopingujc na wszelkie sposoby aparat, zwaszcza KGB, do podejmowania wsplnych przedsiwzi" z zachodnim biznesem. Ich liczba w tych latach gwatownie wzrosa, naley przypuszcza, e przede wszystkim kosztem firm przyjaci" i innych powizanych z KGB biznesmenw". Taki rozwj wydarze wydaje si cakiem logiczny, gdy si pamita, z jakim uporem Gorbaczow dy do przestawienia internacjonahstycznej pomocy" na zasady komercyjne.

Bo i z kim KGB mogo zaczyna taki biznes" jak nie z tymi, ktrych ju znao i mogo kontrolowa? Zaczynajc od prania partyjnych pienidzy i przepompowywania zasobw naturalnych kraju (zoto, ropa, metale), te zowrogie struktury typu mafijnego rozrosy si jak nowotwr i opltay swoj sieci praktycznie cay prywatny" biznes w krajach byego ZSRR. Teraz za, wraz z wejciem tych krajw na wiatowy rynek, spoeczno wiatowa ma do czynienia z jeszcze jedn midzynarodow mafi, zdecydowanie bardziej okrutn i potniejsz ni kolumbijski kartel narkotykowy czy Cosa Nostra. Tylko patrze, a za dziesi lat przyjdzie nam walczy z przestpczym supersyndykatem w rodzaju synnego Spektrum z filmw o Jamesie Bondzie. Ma si rozumie, e pomoc Moskwy dla jej klientw na tym si nie koczya. Wedug sprawozdania Falina dla KC, oprcz finansowania bezporedniego i przez kanay komercyjne realizowano rwnie: dostawy papieru gazetowego, zaproszenia na studia, wypoczynek i leczenie aktywistw par

29

Dziwna wojna

tyjnych, zakup publikacji partii komunistycznych, niekiedy finansowanie

zagranicznych podry przedstawicieli partyjnych itp."32

Itp." oznaczao na przykad utrzymywanie caej sieci ksigar przyjaci" w rnych krajach. Ten program, zapocztkowany jeszcze w latach szedziesitych przez zjednoczenie Miedunarodnaja Kniga, nie by tani. Po pierwsze, wszystkie te ksigarnie otwierano za sowieckie pienidze, na kredyt", a kredyt, rzecz jasna, nigdy pniej nie by spacany w caoci. Po drugie, handel ten przynosi wielki deficyt, ktry nastpnie spisywano na straty na prob kierownictwa przyjaci". Wydatki byy rne, w zalenoci od miejsca, czasu i okolicznoci. Na przykad, otwarcie w Londynie w roku 1976 znanej ksigarni Collets kosztowao Moskw 80 tysicy funtw (124 tysice rubli dewizowych), a w kontrakcie z firm od razu przewidziano pokrycie ewentualnego deficytu ze sprzeday sowieckich publikacji w pierwszych latach dziaalnoci ksigarni".33 Natomiast otwarcie kilka lat wczeniej nowej ksigarni w Montrealu kosztowao tylko 10 tysicy dolarw kanadyjskich.

34 Sumy spisywane na straty wahay si od 12 300 rubli dewizowych

dla ksigarni partii komunistycznej Izraela Popular Bookshop w roku 196935, 56 500 rubli dewizowych dla ksigarni partii belgijskiej Du Mondentier36, do 300 000 dolarw dla firm komunistycznej partii USA Four Continent Book Corporation,

Cross World Books and Periodicals oraz V. Kamkin.37

Nie zapomniano rwnie o Australii, gdzie firma miejscowej partii socjalistycznej New Era Books and Records

zaduya si u Moskwy na 800 rubli dewizowych.38

Wobec braku systematycznej informacji trudno oceni wysoko strat ponoszonych z powodu tego oywionego handlu. W sprawozdaniu zjednoczenia Miedunarodnaja Kniga dla KC za rok 1967 stwierdza si, e oglny rozmiar eksportu do krajw kapitalistycznych" wynosi w tym roku 3,9 miliona rubli dewizowych, suma dugw odroczonych 2,46 miliona, a przeterminowanych 642 tysice. Na owe czasy byy to sumy niemae.39 Niemniej jednak eksport" kontynuowano i za rok 1982 trzeba byo umorzy now 32

Notatka dla KC kierownika Wydziau Midzynarodowego Falina, prawdopodobnie grudzie 1988 r., materia do decyzji Biura Politycznego P 144/129 z 28 grudnia 1988. Patrz wyej przypis 19. 33

Uchwaa Sekretariatu KC St-203/10 z 3 lutego 1976 r. 34

Uchwaa KC St-99/41gs z 21 maja 1970 r. 35

Uchwaa KC St-72/81gs z 8 maja 1969 r. 36

Uchwaa KC St-73/2gs z 14 kwietnia 1969 r. 37

Uchwaa KC St-50/149gs z 15 kwietnia 1968 r. 38

Uchwaa KC St-127/9s z 3 padziernika 1978 r.

39 Notatka przewodniczcego Zjedn. Miedunarodnaja Kniga" B. Makarowa

dla KC z 14 marca 1968 r., do Postanowienia Sekretariatu KC KPZR

St-50/148gs z 15 kwietnia 1968 r.

31

Intelektualne swawole

seri dugw, w tym ponad 460 tysicy dolarw firmom komunistycznej partii USA Imported Publications i International Publishers.

40

Nastpnie idzie dostawa papieru gazetowego dla bratnich wydawnictw, bezpatna i w olbrzymich ilociach. Decyzja o utworzeniu specjalnego funduszu na ten cel zostaa podjta w roku 197441, ale oceni, ile to kosztowao skarb pastwa, nie sposb, poniewa w tym czasie koszty produkcji i transportu czegokolwiek w ZSRR nie miay realnej ceny i byy wyraane w umownych rublach bezgotwkowych". Mwic po prostu, bya to beczka bez dna. Tylko w roku 1980 ten specjalny fundusz dostarczy zagranicznym braciom 13 tysicy ton papieru. Nie mam pojcia, ile by to kosztowao po cenach zachodnich, ale przybliony szacunek, oparty na bardzo umownym obliczeniu, wynosi 3,5 miliona rubli rocznie.

42

Ostatecznie od 1 stycznia 1989 roku fundusz specjalny zosta zlikwidowany, a w zamian wczesny premier Nikoaj Rykow wyda rozporzdzenie: Wydatki zwizane z przygotowaniem i dostaw papieru gazetowego z zasobw funduszu specjalnego, utworzonego dla zaspokojenia potrzeb bratnich partii, wczy do kosztw budetu pastwowego ZSRR, asygnowanych jako bezzwrotna pomoc innym pastwom".43 By moe nigdy si nie dowiemy, ile to wszystko kosztowao kraj, w ktrym brakowao papieru tak dalece, e now ksik mona byo kupi tylko po dostarczeniu 20 kg makulatury.

Ale to nie wszystko. Bya te inna forma wspomagania bratnich publikacji: bezporedni zakup tej produkcji przez Zwizek Sowiecki, jakoby do sprzeday zagranicznym studentom i turystom w ZSRR. I w tym wypadku nie mam

systematycznej, corocznej informacji o kosztach, ale wobec narastania kryzysu w

ZSRR wadze byy zmuszone zrewidowa wszystkie swoje rewolucyjne wydatki, cznie z tymi. W kocu dowiadujemy si, e do roku 1989 na zakup i transport 90 publikacji z 42 krajw wydawano 4,5 miliona rubli dewizowych rocznie - okoo 6 milionw dolarw wedug wczesnego kursu!44

Nie naley zapomina o zaopatrzeniu materialnym i bytowym" akredytowanych w Moskwie korespondentw bratnich wydawnictw, ktre od koca lat pidziesitych, zapewne dla konspiracji, byo finansowane przez sowiecki Czerwony Krzy. Ale kryzys si pogbia i oto zdarzyo si co 40

Uchwaa Sekretariatu KC St-44/7s z 5 stycznia 1982 r. 41

Uchwaa Sekretariatu KC St-126/7s z 28 maja 1974 r. 42

Uchwaa Sekretariatu KC St-233/8gs z 15 padziernika 1980 r. i notatka Wydziau Midzynarodowego Nr 18-S-1729 z 10 padziernika 1980 r. 43

Rozporzdzenie prezesa Rady Ministrw ZSRR N. Rykowa z 24 grudnia 1988 r. Nr 578rs. '"Uchwaa Sekretariatu KC St-112/116g z 22 lutego 1990. Notatka i Uchwaa Wydziaw Midzynarodowego i Ideologicznego KC, bez numeru.

33

Dziwna wojna

niesychanego: w roku 1990 Czerwony Krzy zbuntowa si i odmwi pacenia, powoujc si na zredukowanie swego budetu przez rzd. Zaczto podlicza, i rezultat wywoa zdumienie: W Moskwie przebywa obecnie 33 korespondentw zagranicznych, ktrzy zajmuj 30 mieszka, w tym 7 biur prasowych. Oprcz gotwki na utrzymanie, pokrywa si za nich rwnie wydatki na usugi pocztowe, telegraficzne i telefoniczne, remont mieszka i biur, delegacje na terytorium ZSRR i zagraniczne, zapewnia si take opiek lekarsk i wypoczynek w kurortach na koszt strony sowieckiej. Praktycznie kady korespondent ma przydzielonego sekretarza, ktry otrzymuje uposaenie z Komitetu Wykonawczego Czerwonego Krzya i Czerwonego Pksiyca ZSRR. Wydatki na pobyt tej kategorii korespondentw zagranicznych przekroczyy w roku 1989 milion rubli." KC musiao przeanalizowa rwnie t form solidarnoci internacjonali-stycznej.45

Odnosi si to tylko do korespondentw zagranicznych", a przecie przyjmowano i obsugiwano take wizyty przywdcw komunistycznych, w dodatku z wikszymi szykanami. Ponadto nie zapominajmy, e w tych czasach i usugi medyczne, i mieszkania, i owiata w ZSRR uchodziy za bezpatne i do kosztw nie byy wliczane. A jednak na cele gocinne KC tylko w roku 1971 wyasygnowao 3,2 miliona rubli dewizowych, by podj 2900 zaiste drogich goci, z ktrych okoo stu zamierzao si leczy.46

Byy rwnie takie usugi, ktrych nie da si przeliczy ani na dolary, ani na ruble dewizowe. Oto, na przykad, odrczna proba genseka komunistycznej partii USA Gusa Halla w sprawie towarzysza Jamesa Jacksona, wybitnego

myliciela-marksisty i gwnego teoretyka partii, ktremu strasznie si zachciao otrzyma zaszczytny stopie doktora nauk historycznych. Czy nie daoby si tego zaatwi, powiedzmy, na Uniwersytecie Moskiewskim? Ale oczywicie, mona. Co za problem?

W notatce Wydziau Midzynarodowego KC47, towarzyszcej tej probie, stwierdza si, e to nie tylko bdzie sprzyja wzrostowi jego autorytetu wrd demokratycznych krgw ludnoci murzyskiej", lecz stworzy te moliwo uzyskania stanowiska wykadowcy na Uniwersytecie Nowojorskim, gdzie ostatnio partia prowadzi aktywn dziaalno". Trzeba wiedzie, 45

Uchwaa Sekretariatu KC St-10/lg z 6 listopada 1990 r. i zapiska Wydziau Midzynarodowego i Wydziau Zarzdzania KC do tej decyzji. 16

Uchwala Sekretariatu KC SM23/30gs z (?) 1971. 17

Notatka zastpcy kierownika Wydziau Midzynarodowego R. Ulianowskiego i zastpcy kierownika Wydziau Nauki i Owiaty I. Makarowa, Nr 25-S-1765 z 4 padziernika 1969 r. 34

Intelektualne swawole

z kim warto by w przyjani. Nawet prezydent USA nie moe nikogo mianowa profesorem Uniwersytetu Nowojorskiego, a politbiuro moe. Warto podkreli, e te najniewinniejsze ze wszystkich komunistycznych zabaw znalazy jednak pewne odbicie w prasie zachodniej. Wprawdzie nie same dokumenty, lecz drobne wzmianki o nich ukazay si w niektrych gazetach, w dodatku w tonie raczej artobliwym: jacy z tych Rosjan gupcy, na takie bzdury wydaj pienidze. Szczeglnie podmiewano si z pomocy Moskwy dla komunistycznej partii USA: po co ta pomoc? Jest zaledwie okoo 40 tysicy czonkw w caej Ameryce. Tymczasem nie bardzo si byo z czego mia. Partia komunistyczna potrzebna bya Moskwie nie w wyborach do Kongresu, lecz do cakiem innych usug. Nie bya to przecie partia w tradycyjnym znaczeniu sowa, lecz raczej patna agentura. A mie 40 tysicy agentw w sercu wroga - to wcale nie mao. Nie zapominajmy, e Lenin te w 1917 roku mia zaledwie 40 tysicy towarzyszy.

Co si za tyczy ksiek, gazet i czasopism, tu te nie ma nic zabawnego. Dokadnie wedug wskazwek Lenina zaczynano zawsze od sowa drukowanego, a koczono na terrorze.

Oto czym, na przykad, zajmowaa si partia komunistyczna USA w roku 197048: Ostatnio radykalna organizacja murzyska Czarne Pantery staa si przedmiotem surowych represji ze strony wadz USA z FBI na czele, przekonanych, e Czarne Pantery s powanym zagroeniem dla bezpieczestwa kraju. Prowokacje policyjne i procesy sdowe wytaczane Czarnym Panterom, a take szerokie nagonienie aktw terrorystycznych wadz wobec aktywistw tej organizacji przyczyniy si do wyranego wzrostu autorytetu Czarnych Panter w postpowych koach USA. Uwzgldniajc fakt, e Czarne Pantery s dynamiczn i niebezpieczn dla klas rzdzcych USA organizacj murzysk KP USA stara si oddziaywa na Notatka Andropowa dla KC Nr 1128-A z 28 kwietnia 1970 r. Komitet Bezpieczestwa Pastwowego przy Radzie Ministrw ZSRR

28 kwietnia 1970 r.

Nr 1128-A

Moskwa

cile tajne Teczka specjalna KC KPZR

35

Dziwna wojna

ni w podanym kierunku. Ta polityka KP przyniosa ju pozytywne rezultaty. W szeregach Czarnych Panter zarysowaa si obecnie tendencja do rozszerzania wsppracy z postpowymi organizacjami, przeciwnikami ustroju USA. W zwizku z tym, e oywienie ruchu protestu Murzynw stwarza okrelone trudnoci koom rzdzcym USA i bdzie odwraca uwag administracji Nixona od aktywnej polityki zagranicznej, naley uzna za celowe podjcie szeregu krokw zmierzajcych do zintensyfikowania i rozszerzenia tego ruchu, W tym celu proponuje si, by poprzez kontakty KGB w krajach Afryki inspirowa wystpienia dziaaczy politycznych i spoecznych, petycje organizacji modzieowych, zwizkowych i nacjonalistycznych, postulaty i deklaracje w obronie praw Murzynw amerykaskich, adresowane do ONZ, przedstawicielstw USA w tych krajach i rzdu USA. Naleaoby te publikowa w prasie krajw afrykaskich artykuy i listy oskarajce rzd USA o ludobjstwo. Poprzez kontakty KGB w Nowym Jorku i Waszyngtonie wpyn na Czarne Pantery w kwestii kierowania do ONZ i innych organizacji midzynarodowych petycji o okazanie pomocy w przerwaniu polityki ludobjstwa, prowadzonej przez wadze wobec Murzynw amerykaskich. Wydaje si, e poprzez wymienione dziaania uda si zmobilizowa opini publiczn w USA i innych krajach do obrony praw Murzynw amerykaskich i tym samym zdopingowa Czarne Pantery do zaktywizowania walki. Prosz o wyraenie zgody. Przewodniczcy Komitetu Bezpieczestwa Pastwowego Andropow

...Jak z mglistego snu wypywa wspomnienie celi wiziennej we Wodzimierzu iPrawda" z krzyczcymi nagwkami: Uwolni Angel Davis!" Najmieszniejsze, e czytali to ludzie skazani na siedem czy dziesi lat za przeczytanie zakazanej ksiki czy za jedno sowo krytyki. Dla nas, majcych za sob wizienn szko, sprawa bya absolutnie jasna: zwyczajny wspudzia w zabjstwie. Przekazaa bro swojemu kamratowi, terrorycie z Czarnych Panter, a ten podczas prby ucieczki zabi z tej broni policjantw, funkcjonariuszy sdowych. C prostszego? Ale wiat odchodzi od zmysw: bohaterska kobieta", dziaaczka ruchu murzyskiego". Przestraszeni prawodawcy Kalifornii na wszelki wypadek znieli kar mierci w swoim stanie, a nie mniej przestraszeni przysigli uznali j za niewinn ku radoci caej postpowej ludzkoci. Wypisz, wymaluj - Wiera Zasulicz! Dopiero o wiele pniej, ju po wyroku uniewinniajcym, przeczytalimy w Prawdzie" dumnie brzmice sowa: czonek KC KP USA Angela Davis". Wolno im byo wszystko, nawet zabija. 36

Specpomoc

5. Specpomoc" I rzeczywicie, istniaa jeszcze inna forma internacjonalistycznej solidarnoci", nieprzeliczalna ani na dolary, ani na ruble, za to o wiele bardziej zowroga ni zaszczytny stopie doktora nauk historycznych. Bya otoczona tak tajemnic, e kady dokument, w ktrym bya o tym mowa, mia obowizkowo nadruk teczka specjalna". Ale nawet stosujc tak kategori utajnienia, KC wola ukrywa istot sprawy pod za-woalowanymi okreleniami w rodzaju specprzygotowanie", specwypo-saenie", specmateriay", a najbardziej charakterystyczne szczegy byy wpisywane rcznie: zapewne nie ufali nawet sprawdzonym maszynistkom. I biada temu krajowi, w ktrym miejscowi towarzysze otrzymywali ten rodzaj

pomocy", wkrtce bowiem przeksztaca si on w zapalny punkt planety, nawet jeli do tej pory by krajem kwitncym i panowa w nim pokj. A wygldao to tak (tekst wyrniony spacj wpisany rcznie)49: Naley zwrci w cigu 3 dni do KC KPZR (Wydzia Oglny, sektor II) Nr St-37/37gs z 27 grudnia 1976 r.

Wycig z protokou Nr 37 37gs Sekretariatu KC Sprawa Wydziau Midzynarodowego KC KPZR Speni prob kierownictwa Komunistycznej Partii Argentyny, Ludowej Partii Panamy, Kompartii Salwadoru i Kompartii Urugwaju i przyj w ZSRR w r. 1977 na s z k o l e n i e w z a k r e s i e b e z p i e c z e s t w a p a r t i i , w y w i a d u i k o n t r w y w i a d u 10 argentyskich, 3 panam-skich, 3 salwadorskich i 3 urugwajskich komunistw na okres do 6 miesicy. O r g a n i z a c j s z k o l e n i a p o w i e r z y K o m i t e t o w i B e z p i e c z e s t w a P a s t w o w e g o p r z y R a d z i e M i n i s t r w Z S R R , Uchwala Sekretariatu KC Sl-37/37gs z 27 grudnia 1976 r.

cile tajne Teczka specjalna 37

Dziwna wojna

przyjcie, obsug i zaopatrzenie materialne Wydziaowi Midzynarodowemu i Zarzdowi Oglnemu KC KPZR. Wydatkami na podr 10 argentyskich towarzyszy z Buenos Aires do Moskwy i z powrotem, 3 panamskich towarzyszy z

Panamy do Moskwy i z powrotem, 3 salwadorskich towarzyszy z San Salvador do

Moskwy i z powrotem i 3 urugwajskich towarzyszy z Montevideo do Moskwy i z

powrotem obciy budet partii. Sekretarz KC

Do wiadomoci: tow. tow. Andropowa, Ponomariowa, Pawowa Takie specszkolenie" w KGB byo zaledwie pierwszym stadium procesu. W cigu 10 lat, od 1979 do 1989 roku, przeszo je ponad 500 aktywistw z 40 komunistycznych i robotniczych" partii rnych pastw wiata, z czonkami biur politycznych i KC wcznie.50

Potem nastpowa kolejny etap51: Nr St-224/71gs cile tajne z 18 sierpnia 1980 r. Teczka specjalna

Decyzja

Sekretariatu KC Komunistycznej Partii Zwizku Radzieckiego Sprawa Wydziau Midzynarodowego KC KPZR Speni prob kierownictwa KP Salwadoru i przyj w roku 1980 przebywajcych w Zwizku Sowieckim 30 komunistw salwadorskich n a p r z e s z k o l e n i e w o j s k o w e n a o k r e s d o 6 m i e s i c y . Przyjcie, obsug, zaopatrzenie materialne, o r g a n i z a c j s z k o l e n i a 30 komunistw salwadorskich, a take pokrycie kosztw ich przejazdu z Moskwy do Salwadoru zleci M i n i s t e r s t w u O b r o n y . (podpis) A. C z e r n i a j e w Wyniki gosowania (podpisy) K i r i l e n k o , Z i m i a n i n , G o r b a c z o w K a p i t o n o w , D o g i c h Otrzymuj: tow. tow. Ustinow, Ponomariow Rozesano: 18 sierpnia 1980 r. 50

Notatka dla KC przewodniczcego KGB Kriuczkowa i kierownika Wydziau Midzynarodowego Falina Nr 18-S-385 z 31 marca 1989 r. " Uchwala Sekretariatu KC St-224/71gs z 18 sierpnia 1980 r.

38

Specpomoc

Na og, eby dokadnie pozna istot sprawy, trzeba szuka zacznikw do rezolucji lub oryginau proby towarzyszy. Oto ona5-: cile tajne Tumaczenie z hiszpaskiego KC KPZR

Drodzy towarzysze! Zwracam si do was z prob o zgod na przyjcie przebywajcych w Moskwie 30 czonkw naszej komunistycznej modziey na 4-5-miesiczne kursy s z k o l e n i a w o j s k o w e g o w nastpujcych specjalnociach: 1 ) 6 towarzyszy w zakresie w y w i a d u w o j s k o w e go,

2 ) 8 towarzyszy na d o w d c w o d d z i a w p a r t y z a n c k i c h , 3 ) 5 towarzyszy na d o w d c w a r t y l e r i i ,

4 ) 5 towarzyszy na d o w d c w p o d o d d z i a w d y w e r s y j n y c h , 5 ) 6 towarzyszy na k u r s y c z n o c i . Dzikuj za pomoc, okazywan przez KPZR naszej partii.

Shafik Handal Sekretarz generalny KC Komunistycznej Partii Salwadoru

23 lipca 1980 roku, Moskwa Tumaczenie: W. Tichmieniew I na koniec ostatnie stadium procesu, po ktrym w prasie wiatowej ukazuj si liczne informacje o nagym kryzysie" w tym nieszczsnym kraju, o cierpieniach ludnoci i zbrodniach - o nie, nie komunistycznych band, ktre przeszy specjalne przeszkolenie w Moskwie, lecz rzdu, ktry si broni, a ktrego postpowa prasa nie nazywa inaczej jak krwaw junt". Jakeby inaczej! Oni s na widoku, mona ich pokaza w telewizji, mona kierowa do nich gniewne protesty, niczego nie ryzykujc. Co innego towarzysze w Moskwie. Ich lepiej nie rusza.53 52

Notatka sekretarza generalnego Komunistycznej Partii Salwadoru Shafika

Handala z 23 lipca 1980 r., przekad z jzyka hiszpaskiego, zacznik do Decyzji Sekretariatu KC St-224/71gs z 18 sierpnia 1980 r. 53

Uchwaa Sekretariatu KC St-225/5gs z 20 sierpnia 1980 r. 39

Dziwna wojna

Nr St-225/5gs cile tajne z 20 sierpnia 1980 r. Teczka specjalna

Decyzja

Sekretariatu KC Komunistycznej Partii Zwizku Radzieckiego Sprawa kierownictwa Komunistycznej Partii Salwadoru

L. Speni prob kierownictwa Komunistycznej Partii Salwadoru i zleci Ministerstwu Lotnictwa Cywilnego zagwarantowanie na wrzesie-padziernik br. transportu broni palnej i amunicji produkcji zachodniej, o wadze 60-80 ton z Hanoi

do Hawany w celu przekazania przez towarzyszy kubaskich przyjacioom z Salwadoru. Koszty dostarczenia broni z Hanoi do Hawany wczy do wydatkw z budetu pastwowego ZSRR, przeznaczonych na bezzwrotn pomoc dla zagranicy. 2. Zatwierdzi teksty telegramw do ambasadorw radzieckich na Kubie i w Wietnamie (w zaczeniu). (podpis) A . C z e r n i a j e w Wyniki gosowania (podpisy sekretarzy KC): K i r i l e n k o , R u s a k w , G o r b a c z o w , D o g i c h , Z i m i a n i n , K a p i t o n o w Otrzymuj: tow. tow. G r o m y k o , P o n o m a r i o w oraz tow. tow. B u g a j e w, G a r b u z o w (bez z a c z n i k w ) Rozesano: 20 VIII 1980 r.

Hawana cile tajne Teczka specjalna Zacznik 1 do t. 5gs za. 225 Pilne

AMBASADOR ZSRR

662. Prosz przekaza sekretarzowi generalnemu KC Komunistycznej Partii Salwadoru tow. Shafikowi Uandalowi, a w razie jego nieobecnoci przedstawicielowi kierownictwa Komunistycznej Partii Salwadoru, e po rozpatrzeniu przez instancj proby o przetransportowanie b r o n i p r o d u k c j i z a c h o d n i e j z Wietnamu na Kub podjto decyzj pozytywn. Prosz poinformowa o tym take k i e r o w n i c t w o p r z y j a c i z K u b y i p o w i e d z i e p r z y o k a z j i , e p o d e j m u j c d e c y z j k i e r o w a l i m y s i t y m , e m i d z y t o w a r z y s z a m i 40

Specpomoc

F . C a s t r o i S h . H a n d a l e m i s t n i e j e w t e j s p r a w i e p o r o z u m i e n i e .

Do Waszej wiadomoci: dostawa broni bdzie realizowana przez samoloty Aerofiotu. Udzielcie niezbdnej pomocy w zorganizowaniu przekazania tego adunku w Hawanie przez towarzyszy z Kuby salwadorskim przyjacioom. Prosz informowa o wykonaniu. (podpisy) C z e r n i j e w , R u s a k w Przytoczyem ten przykad wzity na chybi trafi z setek innych, po prostu dla zilustrowania problemu, a poza tym dlatego, e lewicowo-liberalna prasa podniosa w swoim czasie wok wydarze w Salwadorze zbyt wielki zgiek. A wszystko przez to, e - c za bezczelno! - rzd Salwadoru postanowi si broni, zamiast skapitulowa przed historycznie nieuniknion ofensyw si postpowych, a potem cicho umrze w salwadorskim GUagu. Najwicej za szlachetnego oburzenia wywoa Ronald Reagan, decydujc si pomc Salwadorowi, zamiast siedzie spokojnie i czeka na swoj kolej. Mj Boe, co si wtedy dziao! Jakie wrzaski o amaniu praw czowieka" przez armi salwadorsk, jakby mona byo powanie mwi o prawach czowieka" w szczytowym momencie epidemii dumy. Czy wydarzya si kiedy na wiecie wojna domowa (z amerykask wcznie), w ktrej walczce strony zachowyway si zgodnie z Deklaracj ONZ o prawach czowieka? Czy kto z tych lewicowych krzykaczy oburza si z powodu bolszewickich bestialstw w czasie wojny domowej w Rosji! Wprost przeciwnie, zawsze

usprawiedliwiano to historyczn koniecznoci. Na przykad lewicowa inteligencja tak o tym pisaa: Narodzinom dziecka zawsze towarzysz mki, cierpienie, krew". Ot to, trzeba wiedzie, kogo si rodzi: jeeli dziecitko jest postpowe", to i krew usprawiedliwiona.

A propos, jest jeszcze ssiedni kraj - Nikaragua - na ktrego temat histeria lewicowo-liberalna bya nie mniejsza. Czeg to si nie chwytano, eby zapewni zwycistwo sandinistom i umierci wszelk opozycj! Kongres USA wymyla nieprawdopodobne wprost sztuczki, eby zwiza rce prezydentowi Reaganowi, a w caym wiecie szalaa kampania solidarnoci" z malekim bezbronnym krajem, ktry sta si ofiar amerykaskiej agresji". Pamitam, e w roku 1985 z grup przyjaci przygotowywalimy petycj54 popierajc polityk Reagana w Nikaragui, skierowan do Kongresu 54

Patrz: New York Times" z 18 kwietnia 1985 r., Frankfurter Allgemeine Zeitung" z 30 marca 1985 r., Le Monde" z 21 marca 1985 r Dc Telegraaf z 27 marca 1985 r., Le Soir" z 27 marca 1985 r. 41

Dziwna wojna

amerykaskiego, w ktrej bya mowa midzy innymi o tym, e sandinici d do zaprowadzenia w kraju totalitarnego komunistycznego reimu z pomoc ZSRR, a wobec tego demokracje zachodnie musz wesprze ruch oporu narodu nikaraguaskiego wobec tego reimu. Tu si dopiero zaczo! O c nas nie oskarano! Bylimy przedstawiani, agodnie mwic, jako paranoicy, ktrym majacz si komunici pod kadym kiem. I oto dzisisj czytam: Tajne

KC KPZR

O podpisaniu planu kontaktw midzy KPZR i Sandinowskim Frontem Wyzwolenia Narodowego (SFWN) Nikaragui

Czonek narodowego kierownictwa SFWN Henry Ruiz w rozmowie z charge d'affaires ZSRR w Nikaragui (telegram szyfrowany z Managui, spec. Nr 47 z

26.2.1980 r.) zaproponowa, by podczas wizyty w ZSRR partyjno-rzdowej delegacji Republiki Nikaragui przedyskutowa spraw kontaktw SFWN i KPZR, ktre dla strony nikaraguaskiej maj wielkie znaczenie. SFWN jest organizacj polityczn sprawujc rzdy. Kierownictwo SFWN uwaa, e konieczne jest utworzenie na bazie frontu marksistowsko-leninowskiej partii do walki o zbudowanie socjalizmu w Nikaragui. Ze wzgldw taktycznych, a take liczc si z realn sytuacj polityczn w kraju i regionie Ameryki rodkowej, kierownictwo SFWN nie podaje obecnie do wiadomoci publicznej swoich ostatecznych zamiarw.

Uwaamy, e mona si zgodzi na propozycj kierownictwa SFWN i zapro-ponowa delegacji podpisanie podczas pobytu w Moskwie planu kontaktw midzy KPZR i SFWN na lata 1980-1981.

Wydatki zwizane z realizacj przedsiwzi przewidzianych w planie dwu-stronnych kontaktw mona by pokry z budetu partii. Z tow. E.M. Tiaelniko-wem sprawa jest uzgodniona. W zaczeniu projekt rezolucji KC KPZR. Zastpca kierownika Wydziau Zastpca kierownika Wydziau Pracy Midzynarodowego KC KPZR Organizacyjno-Partyjnej KC KPZR K. Brutienc P. Smolski

14 marca 1980 roku Nr 25-S-458

42

Specpomoc"

Tak, tak. Rewolucja w Nikaragui dokonaa si 17 lipca 1979 roku, a 19 marca 1980 roku umowa zostaa podpisana przez Ponomariowa z ramienia KC KPZR i przez Henry Ruiza ze strony SFWN.

55 W grudniu gazeta SFWN Barricada" bya ju

drukowana na sowieckim papierze56

, a rokrocznie okoo stu sandinowskich aktywistw przechodzio w Moskwie specszkolenie". W chwili gdy szykowalimy nasz petycj, ten maleki bezbronny kraj" by ju zwyczajnie sowieck marionetk. Proste i jasne. A tyle byo krzyku! Zreszt, dlaczego pisz o tym w czasie przeszym? Przecie ci wszyscy krzykacze nadal maj si dobrze, i co wicej, ksztatuj" opini publiczn. Nikomu z nich nawet nie przyszo na myl, eby okaza skruch lub choby przeprosi. Do dzisiaj trwa w USA dochodzenie w sprawie finansowania nikaraguaskich contras" wbrew woli Kongresu. Akurat w momencie, kiedy pisz niniejszy tekst, specjalna komisja ONZ o Orwellowskiej nazwie Komisja Prawdy zakoczya ledztwo w sprawie wydarze w Salwadorze i potpia rzd Salwadoru za amanie praw czowieka. Zalecono przenie w stan spoczynku wielu oficerw, i oczywicie nie pado ani jedno sowo o dowdcach oddziaw partyzanckich" czy te pododdziaw dywersji". Ma si rozumie, e nie ma ani sowa o sowieckiej agresji, o szkoleniu w Moskwie komunistycznych zbirw, o dostawach broni

produkcji zachodniej" - wszystko to, podkrelam, n a d u g o p r z e d w y b o r e m n a p r e z y d e n t a U S A R o n a l d a R e a g a n a - ale za to ostro skrytykowano jego

administracj. Suchajc wiadomoci o tej decyzji na wysokim szczeblu, nie mogem zrozumie: skoczya si zimna wojna", czy nie? A jeli si skoczya, to czyje jest zwycistwo? Jest to tylko jeden przykad, jeden may, zagubiony w dungli i nikomu w gruncie rzeczy niepotrzebny kraj. A przecie takich przykadw s setki. Na moim stole le tysice rezolucji" i decyzji" dotyczcych dziesitkw krajw, caa krwawa historia naszego wieku. I tylko z rzadka, przez kaprys losu, niedosza tragedia zamieniaa si w fars, lecz i to jedynie uwydatniao kryminaln istot komunistycznego biznesu. 55

Uchwala Sekretariatu KC St-202/53gs z 17 marca 1980 r., notatka dla

wydziaw KC Nr 25-S-458 z 14 marca 1980 r. i notatka kierownika sekretariatu Wydziau Midzynarodowego M. Kowalowa z 18 kwietnia 1980 r.

pod tym samym numerem. 56

Uchwaa Sekretariatu St-233/8gs z 15 padziernika 1980 r. 43

Dziwna wojna

Proletariusze wszystkich krajw, czcie si! Naley zwrci w cigu 24 godzin cile tajne do KC KPZR (Wydzia Oglny, sektor 1 ) Teczka specjalna Komunistyczna Partia Zwizku Radzieckiego. Komitet Centralny P 136/53 Dla tow. tow. Andropowa i Ponomariowa - cao, dla tow. Pawowa - t. 2 Wycig z protokou Nr 136 posiedzenia Biura Politycznego Z 5 maja 1974 r. O udzieleniu specjalnej pomocy Woskiej Partii Komunistycznej 1. Speni prob kierownictwa Woskiej Partii Komunistycznej i przyj w ZSRR na kursy specprzeszkolenia 19 woskich komunistw, w tym 6 osb na szkolenie w zakresie cznoci radiowej, do pracy na radiostacjach BR-3U oraz w technice szyfrowej (na okres do trzech miesicy), 2 instruktorw do szkolenia radiotelegrafistw i szyfrantw (na okres do trzech miesicy), 9 specjalistw do spraw techniki partyjnej (na okres do dwch miesicy) i 2 specjalistw od techniki zmiany w y g l d u z e w n t r z n e g o (na okres dwch tygodni), oraz 1 specjalist-konsultanta do spraw specjalnych form wewntrznych audycji radiowych (na tydzie). 2. Przyjcie i obsug uczestnikw szkolenia powierzy Wydziaowi Mi-dzynarodowemu i Zarzdowi Oglnemu KC KPZR, szkolenie w zakresie cznoci radiowej i techniki szyfrowej, wybr tumaczy we wszystkich rodzajach specszkolenia - Komitetowi Bezpieczestwa Pastwowego przy Radzie Ministrw, szkolenie w zakresie techniki partyjnej i sposobw zmiany w y g l d u z e w n t r z n e g o - Wydziaowi Midzynarodowemu KC KPZR i Komitetowi Bezpieczestwa Pastwowego przy Radzie Ministrw ZSRR. Koszty zwizane z pobytem w ZSRR i podr z Woch do Moskwy i z powrotem wczy do preliminarza wydatkw przeznaczonych na przyjcie zagranicznych dziaaczy partyjnych.

3. Poleci Komitetowi Bezpieczestwa Pastwowego przy Radzie Ministrw ZSRR opracowanie programw cznoci i szyfrowanych dokumentw do jednokierunkowego przekazywania drog radiow szyfrowanych oklnikw dla 13-16 orodkw regionalnych WPK, a take szyfrowanych dokumentw do przeszyfrowywania w sieci dwustronnej cznoci radiowej. 4. Speni prob kierownictwa WPK i sporzdzi 500 czystych i 50 imiennych (dla gremium kierowniczego WPK) blankietw woskich dokumen 44

Specpomoc

tw zagranicznych i krajowych, 50 kompletw rezerwowych tych samych

dokumentw wedug wzorw szwajcarskich i francuskich, a take peruki i rodki do zmiany w y g l d u z e w n t r z n e g o . Sporzdzenie dokumentw i rodkw do zmiany w y g t d u z e w n t r z n e g o zleci Wydziaowi Midzynarodowemu KC KPZR i Komitetowi Bezpieczestwa Pastwowego przy Radzie Ministrw ZSRR. 5. Zatwierdzi tekst depeszy do rezydenta KGB we Woszech. Sekretarz KC

51

Podobno byo to tak. W roku 1974 woscy komunici tyle krzyczeli 0 ewentualnym prawicowym" spisku, e w kocu sami w to uwierzyli. A wtedy si przestraszyli i zaczli ze zami baga Moskw, eby ich przygotowaa do dziaalnoci w podziemiu. Mona si tylko domyla, jak uciech mieli towarzysze na Kremlu, wyobraajc sobie pidziesiciu woskich towarzyszy po kryjomu przemierzajcych Francj w perukach i ze sztucznymi brodami, niczym operetkowi zoczycy, w dodatku z francuskimi paszportami wyprodukowanymi w KGB! Ciekawe, czy nauczono ich take francuskiej gestykulacji? Lecz ten epizod to tylko wesoy wyjtek od mrocznej reguy. Na og w takich dokumentach nie ma nic zabawnego, wprost przeciwnie, ich suchy, urzdowy jzyk kryje obrazy zniszczenia i mierci, dobrze nam znane z wiadomoci telewizyjnych z ostatnich trzydziestu lat. Prawie kada z tych tragedii zaczynaa si od rezolucji KC, starannie sporzdzonej w maszynopisie i przyjtej w obowizujcym trybie przez gosowanie obiegiem", z nieodcznym hasem w prawym grnym rogu: Proletariusze wszystkich krajw, czcie si!" Nawet ja byem wstrznity rozmachem tej krwawej dziaalnoci, ogarniajcej pi kontynentw. Co takiego nie nio si nawet Hitlerowi. Wzniecony przez nich poar pochon miliony istnie i w Etiopii,

1 w Wietnamie, i w Ameryce rodkowej; jeszcze dugo bdzie si szerzy w Angoli, Sudanie, Somalii i w Afryce Poudniowej, nawet kiedy ostatni komunistyczny reim zniknie z powierzchni ziemi.

A oto jeszcze jedno miejsce na ziemi, gdzie tak dalece przyzwyczajono si do krwi i przemocy, e nikt nie pamita nawet, od czego si zaczo -Bliski i rodkowy Wschd. Dopiero cakiem niedawno, w zwizku z wojn w Zatoce Perskiej, zaczto gono mwi o roli, jak przez dziesiciolecia odgrywa tam Zwizek Sowiecki, popierajc reim Saddama Husajna. Ale to Decyzja Biura Politycznego P 136753 z 5 maja 1974 r.

45

Dziwna wojna

przecie tylko jeden epizod dugofalowej polityki, i to nie najbardziej skandaliczny. Na przykad zniszczenie Libanu jako pastwa nie obeszo si przecie bez sowieckiej pomocy. Pocztek specobsugi" libaskich przyjaci" przypada na koniec lat szedziesitych, a jej kontynuacja na wielk skal trwaa prawie do dnia dzisiejszego.

53 Bro zaczto dostarcza, zwykle przez Syri, chyba w roku 197059, a

w 1975 dostawy osigny gigantyczne rozmiary, kiedy w jednym transporcie dostarczono 600 automatw Kaasznikowa, 50 karabinw maszynowych, 30 RPG-7, 3000 granatw rcznych, 2000 min i dwie tony materiaw wybuchowych.60 W poowie lat osiemdziesitych Zwizek Sowiecki szkoli rednio do 200 libaskich zbirw rocznie, z ktrych 170 byli to dziaacze libaskiej partii komunistycznej, a 30 - aktywici Postpowej Partii Socjalistycznej.61

Albo wemy jako przykad Cypr, gdzie takie same specusugi" wiadczono Postpowej Partii Ludu Pracujcego przynajmniej od roku 19716-, a bro zaczto dostarcza w przeddzie wojny domowej, w lipcu 1974.H

Albo wreszcie terroryzm palestyski - jakimkolwiek z nim powizaniom gwatownie zaprzeczali i sowieccy przywdcy, i ich zachodni apologeci. Oto kilka wymownych dokumentw:

Komitet Bezpieczestwa Pastwowego przy Radzie Ministrw ZSRR

23 kwietnia 1974 r.

Nr 1071-A/OW

Moskwa

Tajne specjalnego znaczenia Teczka specjalna

Do Towarzysza LA. Breniewa Komitet Bezpieczestwa Pastwowego utrzymuje od roku 1968 roboczy konspiracyjny kontakt z c z o n k i e m P o l i t b i u r a L u d o w e g o F r o n t u W y z w o l e n i a P a l e s t y n y ( L F W P ) , k i e r w n i k i e m w y d z i a u o p e r a c j i z a g r a n i c z n y c h W a d i a H a d d a d e m .

Na spotkaniu z rezydentem KGB w L i b a n i e w kwietniu br. Wadia 58

Patrz np.: Uchway KC St-10b762gs z 29 grudnia 1973 r. i St-132/13gs z 19 lipca 1974 r. 59

Decyzja Biura Politycznego P 166/133 z 16 czerwca 1970 r. 60

Decyzja Biura Politycznego P 192/6 z 10 padziernika 1975 r. 61

Referat ministra obrony ZSRR w KC Nr 318/5/0219 z 20 kwietnia 1985 r. i

Uchwala Sekretariatu KC St-39/65gs z 9 lutego 1987 r. 62

Uchwala Sekretariatu KC St-10/53 z 19 lipca 1971 r. 63

Notatka Andropowa dla KC Nr 1853-A z 8 lipca 1974 r.

4S

Specpomoc Haddad przedstawi w poufnej rozmowie perspektywiczny program dywersyj-no-terrorystycznej dziaalnoci LFWP, ktry zasadniczo sprowadza si do nastpujcych spraw. Podstawowym celem akcji specjalnych LFWP jest zwikszenie efektywnoci walki palestyskiego ruchu oporu wobec Izraela, syjonizmu i amerykaskiego imperializmu. Wobec powyszego dywersyjno-terrorystyczna dziaalno organizacji zmierza w nastpujcych kierunkach: - kontynuowanie za pomoc specjalnych rodkw wojny naftowej" midzy krajami arabskimi a siami imperialistycznymi popierajcymi Izrael, - podejmowanie akcji przeciw personelowi amerykaskiemu i izraelskiemu w krajach Trzeciego wiata w celu uzyskania wiarygodnych informacji o planach i zamiarach USA i Izraela,

- prowadzenie akcji dywersyjno-terrorystycznej na terytorium Izraela,

- organizowanie akcji dywersyjnych przeciwko trustowi diamentowemu, w ktrym

gwne wkady kapitaowe nale do spek izraelskich, angielskich, belgijskich i zachodnioniemieckich.

Odpowiednio do tych zamierze LFWP przygotowuje obecnie operacje specjalne, midzy innymi zamachy na wielkie zbiorniki paliwa w rnych rejonach wiata (Arabia Saudyjska, Zatoka Perska, Hongkong i inne), zniszczenie tankowcw i

supertankowcw, akcje przeciw amerykaskim i izraelskim przedstawicielstwom w Iranie, Grecji, Etiopii i Kenii, atak na siedzib trustu diamentowego w Tel-Awiwie i inne.

W. H a d d a d zwrci si do nas z prob o udzielenie pomocy jego organizacji w uzyskaniu niektrych rodzajw specjalnych rodkw technicznych, niezbdnych do przeprowadzenia poszczeglnych operacji dywersyjnych.

Wsppracujc z nami i zwracajc si do nas o pomoc, W. H a d d a d zdaje sobie jasno spraw z naszego pryncypialnie negaty