UNIVERZITET U TRAVNIKUFakultet za menadžment i poslovnu ekonomiju

Javne finansijeakademska 2010/2011.

Asistent: Aida ZolotaE-mail: z.aida@live.com

14.03.2011.

Klasična teorija-mora postojati “plafon” javnih rashoda čije prekoračenje, u krajnjem slučaju mora imati negativan odraz na dinamiku i strukturu ek. razvoja i socijalnu i političku stabilnost zemlje.

(poresko opterećenje-što niže)

Savremena teorija- Wagnerov zakon (porast značaja javnih rashoda i državne intervencije)

15%-pokušaj definisanja procentualnog opterećenja nacionalnog dohotka.

Javni rashodi-granice rasta

Stavovi statičkog utvrđivanja granica javnih rashoda nemaju svoje teorijske vrijednosti zbog sljedećeg:

• Postoji zakonitost stalnog rasta javnih rashoda;

• Javni rashodi se u savremenoj teoriji i politici ne vezuju striktno za visinu nacionalnog dohotka;

• Ne postavlja se više pitanje globalne visine javnih rashoda već njihove strukture;

DJELOVANJE JAVNIH RASHODA zavisi (osim od njihove visine) i od:

• izvora njihovog finansiranja,• strukture javnih rashoda,• oblika i načina djelovanja javnih rashoda na osnovna privredna kretanja,• ciljeva tekuće ekonomske politike,• političkih i socijalnih odnosa u jednom društvu, i• dostignutog nivoa i strukture javnih rashoda.

•Poreski moral

•Javni rashodi su linearna funkcija nacionalnog dohotka-smatraju neki autori;

•Brže rastu javni rashodi nego ND-neki to ne prihvataju

PRIVIDNI ILI FIKTIVNI UZROCI Su oni uzroci kada stalnom rastu javnih rashoda stoji

kao protivteža stalni rast javnih prihoda, tako da ne dolazi do većeg pritiska na poreske obveznike.

STVARNI ILI SUŠTINSKI UZROCI Stvarni apsolutni porast je takav rast u kojem dolazi do

stvarnog povećanja rashoda, bez obzira na kretanje i ponašanje izvora (prihoda), odnosno porasta javnih rashoda u odnosu na porast nac. Dohotka, a uz porast učešća rashoda u nacionalnom dohotku.

UZROCI STALNOG RASTA JAVNIH RASHODA

su: smanjenje kupovne snage novca, promjene u tehnici izrade budžeta, i povećanje stanovništva i teritorije zemlje.

Prividni uzroci rasta javnih rashoda

su: ekonomski uzroci(država proširuje svoje funkcije), politički uzroci (unutrašnji i vanjski), i finansijski uzroci (javni dug).

Stvarni uzroci rasta javnih rashoda

Vojni rashodi su parazitski i neproizvodni- oni

uglavnom odlaze na proizvodnju roba i usluga koje nisu korisne niti se dalje upotrebljavaju u procesu reprodukcije u privredi.

(iznos vojnih rashoda primjer)

RAST JAVNIH (VOJNIH) RASHODA-BUDŽETSKI DEFICIT- INFLACIJA I NEZAPOSLENOST

Uzroci rasta javnih rashoda

ratna stanja i pripreme za rat, stalni proces ubrzane urbanizacije, porast broja funkcija države, stalne inflacione tendencije u svim

privredama i nominalni rast javnih rashoda.

(Perkinsov zakon) Vanredne okolnosti/prilike

Ostali uzroci rasta javnih rashoda

“NEUTRALNI” I AKTIVNI JAVNI RASHODI

Klasična i savremena teorija

Neutralnih javnih rashoda nema, niti ih može biti.

POLITIKA I DJELOVANJE JAVNIH RASHODA

Proučavanje utjecaja vladinih odluka Istraživanja navedenog vrše se zbog:

djelovanja rashoda na proizvodnju i nacionalni dohodak;

monetarnog ili novčanog djelovanja javnih rashoda;

konjukturnog i stabilizacionog djelovanja; djelovanja na potrošnju, investicije i zaposlenost; djelovanja na strukturu finalne potrošnje i prostornog i regionalnog efekta javnih rashoda.

“NEUTRALNI” I AKTIVNI JAVNI RASHODI

1. Korektivna f-ja javnih rashoda preko transfernih rashoda

TRANSFERNI RASHODI predstavljaju preraspodjelu nacionalnog

dohotka u korist određenih privrednih grana, grupa, sektora i djelatnosti u nacionalnoj privredi, u korist inostranstva, u korist sektora stanovništva i u korist pojedinih društvenih i socijalnih djelatnosti.

OBLICI DRŽAVNE INTERVENCIJE

socijalni transferi, ekonomski transferi, kamata na javni dug, interfinansijski transferi i transferi u korist inostranstva.

Transferni rashodi

faktori stvaranja novčane kupovne snage,

ograničavanja trošenja, smanjenja i poništavanja kupovne snage

faktori raspodjele kupovne snage u privredi i

faktori preraspodjele kupovne novčane snage.

MONETARNO DJELOVANJE JAVNIH RASHODA

Dilema

Faza konjukturnog ciklusa privrede

Djelovanje javnih rashoda na nacionalni dohodak i proizvodnju

Administrativni budžet

Budžet za finansiranje razvoja (“development budget”)

JAVNI RASHODI U FUNKCIJI FINANSIRANJA PRIVREDNOG RAZVOJA

Mogu djelovati na ublažavanja inflacije tražnje i inflacije troškova.

Rashodi koji djeluju na potrošnju i investicije.

JAVNI RASHODI-stabilizaciono djelovanje

1. održavanje pune zaposlenosti, 2. održavanje relativne stabilnosti privrede,3. ostvarivanje optimalne stope privrednog rasta i4. dovoljna uravnoteženost platnog bilansa.

Stimulisanje privatne inicijative i dopunjavanje iste

JAVNI RADOVI

SMANJENJE POREZA

Glavni ciljevi monetarne i fisklane politike

redovni i vanredni, produktivni i neproduktivni, funkcionalni i transferni, lični i materijalni, objektivni i subjektivni, obavezni i neobavezni, odloživi i neodloživi, i rashodi centralnih i lokalnih organa.

Vrste javnih rashoda

Teorija ravnoteže

Savremena treorija-dugoročno uravnotežen budžet

tj. da, uz poreze, za pokriće javnih rashoda treba koristiti i:

javne zajmove, vanjsko zaduženje i kredite banaka.

Klasična i savremena finansijska teorija pokrića javnih rashoda

raspodjelu nacionalnog dohotka,

formiranje štednje ili akumulacije u privredi,

kretanje investicija,

ponašanje izvoza i uvoza...

Poreskom i monetarnom politikom država je u stanju da djeluje na:

usklađivanje javnih rashoda sa rastom nacionalnog dohotka,

proporcionalnost, opšti interes, načelo ravnoteže, princip/načelo najveće društvene koristi i održavanje određene strukture javnih

rashoda.

PRINCIPI JAVNIH RASHODA:

“Svaki uspjeh je trijumf upornosti”.

Goethe

Hvala na pažnji!