1

Jak ułatwić młodzieŜy z małych miejscowości

start w dorosłe Ŝycie?

(na przykładzie mojej miejscowości)

Praca napisana na drugi etap konkursu Wiedzy Obywatelskiej i Ekonomicznej

w roku szkolnym 2010 / 2011

Angelika Zarzycka

Kl. III b Publiczne Gimnazjum w Pawłowicach

Opiekun: mgr Hanna Kańkowska

Zemborzyn Pierwszy, luty 2011

2

SPIS TREŚCI Wstęp……………………………………………………………. 3 Współczesna młodzieŜ – jej charakterystyka ………………….... 4 Perspektywy młodzieŜy z małych miejscowości............................ 6

1. Dane statystyczne. 2. Opinie ekspertów. 3. Podstawowe informacje o mojej gminie. 4. Badania własne.

Strategie rozwiązania problemu………………………………… 18 Zakończenie ………………………………………………………24 Bibliografia……………………………………………………..25

3

WSTĘP Od paru dni trwają ferie. Jak je spędzamy? Najczęściej przed komputerem i telewizorem. Młodsze dzieci zjeŜdŜają na sankach z pobliskich górek. MłodzieŜ chętnie by się ze sobą spotkała, lecz do wyboru mają albo czyjś dom lub teŜ pobliski bar, a to przecieŜ nie jest miejsce dla ludzi w tym wieku. Czasem ktoś pojedzie z rodzicami na zakupy do większego miasta. Za szczęśliwców mogą się uwaŜać ci, którym uda się wyjechać na parę dni dalej, do jakieś rodziny. To szara, nudna rzeczywistość. Jak to się ma do zorganizowanych wyjazdów na zimowiska, kolonie, obozy czy nawet półzimowiska, które są choćby w Radomiu, gdzie uczniowie mają atrakcyjne zajęcia od 8 do 15? Ja mieszkam w małej miejscowości Zemborzyn, uczęszczam do szkoły w Pawłowicach. Są to zapomniane miejscowości dawnego województwa radomskiego, a po 1999 najbardziej wysunięta na południe część województwa mazowieckiego. Aktualnie jestem w trzeciej klasie gimnazjum, a w tym okresie nie sposób ominąć pytań o dalszą drogę. Jak wiadomo Ŝycie na gimnazjum się nie kończy i coś wybrać trzeba. Wybór ten jest niezwykle waŜny, bo przecieŜ to pierwszy etap do decydowania o całym swym przyszłym Ŝyciu. RóŜne wybory pozwalają na róŜnorakie następne kroki. Nie tak łatwo potem odwrócić swoje poprzednie decyzje i nagle zmienić cały swój świat. JednakŜe wraz z miejscem zamieszkania takie wybory okazują się być prostsze lub trudniejsze. Mieszkając na wsi ma się do podjęcia powaŜną decyzje jak na tak młody wiek: czy chce się rozwijać i starać osiągnąć jak najwięcej czy wystarczy to co jest na miejscu, w obrębie powiatu? Wybranie pierwszej ścieŜki wymaga od osoby więcej wysiłku i najczęściej opuszczenia rodzinnego domu oraz przeniesienia się do miasta, bo tam są szkoły na odpowiednim poziomie. Miasta typu Ostrowiec Świętokrzyski czy Radom z lepszą i bogatszą ofertą edukacyjną znajdują się odległości kilkudziesięciu kilometrów. MłodzieŜ po ukończeniu gimnazjum rzadko je wybiera, decydując się na dalszą edukację w bliŜszych, ale często z gorszym poziomem nauczania liceach czy teŜ technikach. Jak wobec tego wyglądają ich perspektywy w dorosłym Ŝyciu? Jak wygląda ten ich start w dorosłe Ŝycie i jakie mają moŜliwości? Są chwile, gdy myślę, Ŝe my juŜ na starcie stoimy na straconej pozycji i trudno nam będzie dorównać rówieśnikom z duŜych miast. Czy moŜna w tym kierunku coś uczynić? Takim właśnie problemem chciałbym zająć się w swojej pracy.

4

WSPÓŁCZESNA MŁODZIE ś - JEJ CHARAKTERYSTYKA Okres dojrzewania to czas przejścia pomiędzy dzieciństwem a dorosłością. W ciągu zaledwie kilku lat człowiek doświadcza największej w swoim Ŝyciu przemiany. To ona decyduje o tym kim jesteśmy, kim być juŜ nie moŜemy. Tę drogę kaŜdy musi przejść samodzielnie, na własną odpowiedzialność, wybierając ścieŜki i omijając bezdroŜa.

dr.n.med. Maciek Pilecki Wśród współczesnej młodzieŜy pojawiły się nowe tendencje. Wydzielono je poprzez badania prowadzone przez socjologów. Te tendencje to:

1. Podziały wśród młodzieŜy wyznacza typ wybieranych szkół. Sama młodzieŜ zdaje sobie sprawę, co znaczy chodzić do liceum a co wiąŜę się z uczęszczaniem do zawodówki. Zmienia to widzenia świata, sprawia, Ŝe licealiści myślą o sobie jako o elicie. Natomiast młodzieŜą zupełnie innej kategorii, praktycznie bez utrzymywania kontaktu z innymi rówieśnikami, są uczniowie szkół zasadniczych.

2. WyróŜnikiem nowego pokolenia jest Internet i to właśnie stosunek do niego odróŜnia m.in. licealistów od młodzieŜy szkół zasadniczych. Wiele kontaktów, przyjaźni, zaczyna się teraz na internetowych czatach, w przypadku młodzieŜy licealnej. Jednak te kontakty są pojedynczne i anonimowe. Z drugiej strony tego typu kontakty są szansą dla mniej otwartych osób, samotników.

3. Młodzi ludzie mają dla siebie nawzajem coraz mniej czasu. PrzynaleŜą do róŜnych grup, ale kontakty w ich obrębie są krótkie, szybkie i nie sprzyjają zawieraniu długoletnich przyjaźni. Jest to efekt stawiania przed nimi coraz większych wymagań. MłodzieŜ jest świadoma wyizolowania w świecie rówieśników i nie jest jej z tą świadomością dobrze, a gonitwa za sukcesem sprawia, Ŝe wielu cierpi na stany frustracyjne.

4. MłodzieŜ nie zdaje sobie całkowicie sprawy z typu własnych stanów psychicznych, napięć i dramatów, które się w niej rozgrywają. Ma coraz uboŜszy język, określający własne stany emocjonalne. JeŜeli chodzi do samobójstw to nie pod wpływem dłuŜszej depresji, lecz jedno- czy dwudniowego załamania.

5. Daje się zauwaŜyć wyraźnie ograniczenie horyzontów. Młodzi uwaŜają, Ŝe jedyną drogą, którą warto iść to sukces edukacyjny. Przyświeca im, więc idea sukcesy i rywalizacja, jest to wynik zmian jakie zaszły w naszym kraju.

5

Przyjmuje się, Ŝe okres dorastania to lata pomiędzy 10 a 20 rokiem Ŝycia. Proces przeobraŜania się dziecka w osobę dorosłą jest wielopłaszczyznowy i dokonuje się na przestrzeni zaledwie kilku lat. Zmiany dotyczą sfery: fizycznej, psychicznej i społecznej. Wyjątkowość tego okresu polega na wielki zachodzących przemian, ich tempie, a takŜe na nierównomierności rozwoju w poszczególnych sferach Ŝycia. Młodość to zjawisko biologiczne i zarazem społeczno-kulturowe. PrzynaleŜność wiekowa do kategorii młodzieŜy moŜe być róŜna, a uzaleŜnione jest to od środowiska społecznego, gdzie upływa dzieciństwo i młodość, okresu nauki szkolnej, podjęcia pracy zawodowej, załoŜenia rodziny. Socjolodzy podkreślają, Ŝe obecnie młodzieŜ jest grupą, którą charakteryzuje ogromne zróŜnicowanie. Tradycyjne kryteria dorosłości i zawarcia małŜeństw czy podjęcia pracy zawodowej przestały wystarczać. Aktualnie wielu młodych ludzi okłada moment załoŜenia rodziny, wybiera samotne Ŝycie singla lub pozostaje w nieformalnym związku. Indywidualny wybór drogi Ŝyciowej wpływa, więc na długość okresu młodości.

Młodzi ludzie są nastawieni refleksyjnie, a zarazem bardzo krytycznie do otaczającej ich rzeczywistości.

Charakterystyczną cechą okresu dojrzewania jest podwyŜszony poziom samoświadomości. To skutek młodzieńczego egocentryzmu, polegającego na nadmiernym zaabsorbowaniu własnymi myślami przy równoczesnym rozwaŜaniu tego, co myślą o nas inni. Rozwijają się procesy poznawcze, których wyrazem jest twórczość młodzieŜy. Ma on charakter pisania wierszy, pamiętników, tworzenia muzyki i tekstów. Owe przejawy twórczości wynikają w tym okresie rozwojowym z potrzeby wyraŜania uczuć i kształtujących się poglądów na świat oraz chęci odreagowania napięć i konfliktów psychicznych. Co do emocji młodzieŜy to są one zwykle intensywne, Ŝywe, często nietrwałe a stany uczuciowe trudno czasami jednoznacznie powiązać z jakimiś konkretnymi bodźcami. Pojawiają się pierwsze miłości i rozczarowania. Istotnym procesem jest równieŜ uniezaleŜnienie się i uzyskiwanie własnej odrębnej toŜsamości. Towarzyszą temu częste konflikty z rodzicami, kryzys ich autorytetu, a takŜe osłabienie więzi emocjonalnej. Zwiększa się natomiast wpływ grupy rówieśniczej oraz skłonność do naśladowania zewnętrznych, postrzeganych jako atrakcyjne, atrybutów dorosłości(m.in. picie alkoholu, palenie papierosów). Młody człowiek zaczyna bardzo krytycznie patrzeć na otaczającą go rzeczywistość społeczną, czuje się niezrozumiany przez najbliŜszych, osamotniony. Jednocześnie poszukuje swojej toŜsamości , swojego miejsca w Ŝyciu, wybiera dalszą drogę. To, jaką decyzje podejmie kończąc gimnazjum będzie mieć wpływ na całe dorosłe Ŝycie. Często wybór jest bardzo trudny,

6

uwarunkowany wieloma czynnikami, a czasem zdeterminowany przez jego środowisko.

7

PERSPEKTYWY MŁODZIE śY Z MAŁYCH MIEJSCOWO ŚCI

1. Dane statystyczne. Z danych Głównego Urzędu Statystycznego z ostatnich lat wynika, Ŝe prawie 11% rodzin na wsi i małych miejscowościach Ŝyje poniŜej minimum egzystencji, gdy w miastach powyŜej 0,5 mld odsetek ten nie przekracza 2,5%. Ponad 60% rodzin Ŝyje minimum socjalnego. W sferze ubóstwa relatywnego Ŝyje 45,6% ludzi i jest to odsetek trzykrotnie wyŜszy niŜ średnia krajowa. Odsetek osób Ŝyjących na wsi i małych miejscowościach poniŜej ustawowej granicy biedy(kwoty dochodu, który uprawnia do ubiegania się o świadczenia pienięŜne z pomocy społecznej) rośnie i w 2002 roku wyniósł 18,5%. Przeciętny miesięczny dochód w wiejskich gospodarstwach domowych stanowi 75% dochodu gospodarstw ogółem, a w rolniczych gospodarstwach domowych około 70%. Dane te wykazują, Ŝe znaczna część dzieci i młodzieŜy z terenów wiejskich wychowuje się w rodzinach znajdujących się w bardzo trudnej sytuacji materialnej. Badania CBOS z czerwca 2000 roku, zaprezentowane na wrześniowym Ogólnopolskim Zjeździe Socjologicznym, pokazały, Ŝe największymi dochodami rozporządzają rodziny z duŜych miast. Im mniejsza miejscowość, tym mieszkańcy muszą zadowolić się niŜszymi dochodami. Poziom ubóstwa bezpośrednio powiązany jest z wielodzietnością. Takie właśnie rodziny przewaŜają tradycyjnie na wsi. Gospodarstwa domowe składające się z 5 lub więcej osób stanowią 24,5% wszystkich gospodarstw domowych na wsi, w miastach jedynie 9%. Szeroka sfera ubóstwa to efekt wysokiego bezrobocia na wsi i w małych miejscowościach. Sytuacja rodzin rolników po wejściu do UE uległa niewielkiej poprawie ze względu na obszarowe dopłaty do gospodarstw rolnych. Wskaźniki bezrobocia na obszarach wiejskich są znacznie wyŜsze niŜ w miastach. Wskaźniki bezrobocia w regionach wiejskich mogą być w rzeczywistości znacznie wyŜsze ze względu na zjawisko ukrytego bezrobocia. W rolnictwie pracuje w Polsce 4,5 mld osób, tj, ponad jedna czwarta ogółu ludności. Nie notowana w Ŝadnym innym kraju europejskim jest w związku z tym liczba pracowników na 1 ha uŜytków rolnych. W Polsce wynosi ona 23 osób, w krajach UE – 5 osób. Z rozdrobnieniem produkcji rolnej łączy się przeludnienie agrarne. Oficjalne daną mówią o prawie 1,3 mln osób bezrobotnych na wsi. DuŜa część pracujących w rolnictwie to ludzie w istocie tam zbędni. Liczbę tę szacuje się na ok.0,8 – 1,2 mln osób. Oznacza to, Ŝe ok. 2,1 – 2,5 mln osób w

8

wieku produkcyjnym na obszarach wiejskich pozostaje bez moŜliwości realizacji zawodowej. Na rynkach pracy, skupionych głównie w miastach, bezrobotni z małych ośrodków przegrywają konkurencje z miejscowymi kandydatami. Problemem jest niŜszy poziom wykształcenia i profil kwalifikacji niedostosowany do wymagań pracodawców. Niskie kwalifikacje mieszkańców wsi i małych miejscowości w połączeniu z małą mobilnością zawodową i niskim poziomem umiejętności samodzielnego działania powodują, Ŝe wyrównanie szans np.: poprzez migrację jest w Polsce bardzo ograniczone. Pomimo gorszych warunków do nauki i pozyskiwania dodatkowej wiedzy większość młodzieŜy wiejskiej, bo 80% decyduje się na naukę w szkołach z maturą. Najwięcej(37%), w czym przewaŜa płeć Ŝeńska, wybiera licea ogólnokształcące. Technika równieŜ cieszą się duŜym powodzeniem, zwłaszcza wśród płci męskiej, oni teŜ częściej decydują się na zawodówki. Takie dane wykazują, Ŝe młodzieŜ wiejska wcale nie odstaje ze swymi aspiracjami edukacyjnych od reszty młodych ludzi. Ci ludzie równieŜ chcą się uczyć w jak najlepszych szkołach, by potem mieć jak najprostszy start w dorosłe Ŝycie. Nie mieć problemów z odnalezieniem pracy. Dochodzi teŜ do tego fakt, Ŝe większość osób, które wybrało klasy z maturami na tym swej edukacji zakończyć nie chce. 74% ludzi ze wsi chce po szkole średniej iść na studia. JednakŜe nie zawsze wiedzą co chcą studiować. Wymieniane są zawody: informatyka, prawo i administracja, ekonomia oraz psychologia. Większość osób, wybierających się do szkół maturalnych wie, Ŝe nie chce wracać na wieś. MłodzieŜ wiejska dwukrotnie częściej od miejskiej wybiera szkoły średnie o zawodowym profilu i ponad dwukrotnie rzadziej wyraŜa zainteresowanie nauką w liceach ogólnokształcących. Jeśli zaś weźmiemy pod uwagę chęci do kontynuowania nauki na wyŜszych studiach to dystans w stosunku do młodzieŜy wiejskiej jest niewielki. Naukę chce kontynuować 85% młodzieŜy wiejskiej w wieku 19 lat, podczas gdy spośród młodzieŜy miejskiej około 91%. Spośród nich na uczelniach wyŜszych chce studiować 65% wiejskiej młodzieŜy, w tym 17% myśli nawet o zdobyciu wykształcenia „wyŜszego plus”(drugi fakultet, studia podyplomowe i/lub doktoranckie). Dla porównania młodzieŜ z duŜych miast formułuje analogiczne plany na poziomie 77,5% oraz 23%.

9

2. Opinie ekspertów. Mieszkając w takim, a nie innym miejscu, czyli na wsi nie mam moŜliwości porozmawiać z ekspertami z danego tematu. Mam utrudniony dostęp do dostatecznie wykształconych ludzi, których mogłabym nazwać ekspertami z danej dziedziny, jak i mam utrudniony dostęp do róŜnych publikacji. Biblioteki w gminach wiejskich nie są tak dobrze zaopatrzone jak te w miastach. By pozyskać jakąkolwiek opinie eksperta zmuszona zostałam szukać ich w wszelakich wypowiedziach zamieszczanych w prasie, publikacjach ksiąŜkowych czy w internetowych.. Zdaniem prof. Ireneusza Białeckiego, socjologa edukacji z Uniwersytetu Warszawskiego powyŜej przedstawione wyniki badań, wykazują, Ŝe młodzieŜ wiejska jest ambitna, a czasami nawet bardziej niŜ rówieśnicy w miastach. Dodatkowo zauwaŜa, Ŝe w tych badaniach nie uwzględniono jednej waŜnej rzeczy jaką jest majątek rodziny. Często zdolnych nie stać na studia dzienne i przez to taka osoba jest zmuszona do studiowania zaocznego, połączonego z pracą. Moim zdaniem profesor ma słuszność. Zarobki ludności wiejskiej róŜnią się od płac w mieście. Nawet jeśli studia są bezpłatne sam pobyt, w odległym od miejscu zwykłego zamieszkania, miejscu jest drogi i nie wszystkich na to stać. Dlatego teŜ takie osoby muszą podjąć pracę, a jeśli podejmują pracę nie mają czasu na studiowanie w dzień i tak oto pozostaje im, jeśli naprawdę chcą coś osiągnąć poza swoim terenem, studia zaoczne. Według Marzeny Łotys wielu uczniów pochodzących ze wsi ma problem z adaptacją w szkołach ponadpodstawowych, znajdujących się zwykle w większych miejscowościach. Pomimo starań nauczycieli, w klasach często tworzą się nieformalne podziały na tych „lepszych” – z miasta, i tych „gorszych” - dojeŜdŜających ze wsi lub mieszkających w internacie. Podziały te często pogłębiają się w miarę upływu czasu. MłodzieŜ ze wsi osiąga nierzadko gorsze wyniki w nauce. Powody mogą być róŜne: niŜszy poziom nauczania w szkołach wiejskich, problemy z przystosowaniem się do nowych wymagań, zmęczenie związana z koniecznością dojeŜdŜania do szkoły i inne. MłodzieŜ wiejska, w związku z podjęciem nauki w szkole ponadpodstawowej, często po raz pierwszy w Ŝyciu musi podjąć próbę odnalezienia się w nowym otoczeniu. Konieczność zaadaptowania się w nowych warunkach powoduje stres i pogorszenie funkcjonowaniu.

10

W końcu p. Łotys twierdzi, Ŝe z powodu wyŜej opisanych, zauwaŜanych przez nią problemów, naleŜy dostarczać młodzieŜy wiejskiej umiejętności, które mogą ograniczać niektóre niekorzystne w skutkach zjawiska. Jednym z waŜnych elementów pracy wychowawczej w szkołach wiejskich ma być prowadzenie zajęć aktywizujących według przygotowanych scenariuszy. „Istnieje więc niewątpliwa potrzeba wprowadzenia do środowisk wiejskich specjalnych programów aktywizującyh, wspierających aspiracje edukacyjne, zwiększające umiejętności społeczne, ułatwiające współdziałanie i adaptacje w zmieniających się warunkach. Zajęcia aktywizujące powinny być kierowane do uczniów moŜliwe jak najczęściej, juŜ w szkole podstawowej.” Moim zdaniem zauwaŜane przez p. Marzenę Łotys zjawiska faktycznie są duŜym problemem wśród młodzieŜy, wybierającej się do większych miast, by tam kontynuować naukę. JednakŜe zajęcia, które miałyby przygotowywać do nowych sytuacji mogłyby by zostać źle przyjęte przez młodzieŜ. W tym buntowniczym wieku nikt nie lubi, gdy coś mu się narzuca lub wmawia. To samo moŜna obserwować przy zajęciach ze szkodliwości narkotyków. Nikt nie bierze tego na powaŜnie, a udział w „Ŝyciowych” scenkach jest najczęściej wspaniałym powodem do wygłupów. JednakŜe sam zamysł poczynienia czegoś w kierunku przygotowania młodzieŜy wiejskiej do Ŝycia w mieście powinien zostać przemyślany i być moŜe wdroŜony do wychowawczych zajęć szkolnych. Pierwotnym czynnikiem, decydującym o dokonywanych wyborach ścieŜki edukacyjnej przez młodzieŜ wiejską jest status edukacyjny rodziców. W stosunku do młodzieŜy miejskiej jest on mniej korzystny, gdyŜ rodzice wiejskich nastolatków dwukrotnie częściej posiadają wykształcenie poniŜej średniego i prawie trzykrotnie rzadziej wykształcenie wyŜsze niŜ rodzice młodzieŜy z miast. Poziom wykształcenia rodziców wpływa na horyzonty myślowe/intelektualne młodzieŜy wiejskiej, czy sposób postrzegania otaczającej rzeczywistości, a takŜe w głównej mierze determinuje status ekonomiczny rodzin. Z tego punktu widzenia młodzieŜ wiejska jest wyraźnie uprzywilejowana, co znajduje takŜe odzwierciedlenie w późniejszym jej statusie edukacyjnym. Drugim, co do waŜności, czynnikiem róŜnicującym ścieŜki edukacyjne młodzieŜy wiejskiej jest nadal miejsce zamieszkania i pomimo zwiększania dostępności do edukacji, co miało miejsce w kilkunastu ostatnich latach. Wiejskie pochodzenie ciągle wpływa na wybór „gorszych” dróg edukacji szkolnej, a w konsekwencji skutkuje mniejszymi szansami na osiągnięcie w przyszłości wysokiej pozycji społecznej. Wyniki badań dotyczące aspiracji zawodowych młodzieŜy wiejskiej wskazują na mniej ambitne polany w stosunku do młodzieŜy miejskiej,

11

przejawiające się w znacznie mniejszym udziale w badanej zbiorowości deklarujących wybór atrakcyjnych zawodów czy teŜ aspirowania do obejmowania stanowisk wymagających bardzo wysokich kwalifikacji, duŜej odpowiedzialności czy wysokiego ryzyka. Plany takie ma około 30% młodzieŜy wiejskiej, podczas gdy około 43% młodzieŜy miejskiej. MłodzieŜ wiejska znacznie częściej uwaŜa za wystarczające osiągnięcie średniego szczebla kariery, a zwłaszcza takiego jej przebiegu, który nie stawia zbyt wygórowanych wymagań profesjonalnych czy teŜ osobowych. 3. Podstawowe informacje o mojej gminie. Według danych z Urzędu Gminy Solec n. Wisłą – gminy, w której mieszkam, rolnictwem trudni się 2415 indywidualnych gospodarstw rolnych. Głównie są to małe gospodarstwa z powierzchnią do 5 ha, co przedstawia poniŜsza tabela:

Powierzchnia Liczba gospodarstw

Do 1 ha 836 Od 1 – 5 ha 1010 Od 5 – 10 ha 475

PowyŜej 10 ha 94 Mimo Ŝe liczba pracowników rolnych, jak i liczba gospodarstw spada to wciąŜ rolnictwo pozostaje niezwykle waŜną gałęzią przemysłu w moim regionie. I prawdopodobnie pozostanie jeszcze długo podstawowym działem, który będzie decydował o rozwoju społeczno-ekonomicznym gminy. SłuŜy temu fakt posiadania przez gminy dogodnych warunków dla przemysłu rolno-spoŜywczego i przetwórczego a takŜe rozwoju agroturystyki.

12

4. Badania własne. Z badań przeprowadzonych w mojej klasie dnia 3 lutego 2011 roku, wynika, Ŝe tylko 24% decyduje się na kontynuacje nauki w szkołach bardziej oddalonych od miejsca zamieszkania, gdzie trzeba będzie przenieść się, by nie tracić zbyt duŜo czasu na dojazdy. Pozostałe osoby zdecydowały lub teŜ problemy z róŜnych dziedzin Ŝycia sprawiły, Ŝe ci ludzi przynajmniej na czas liceum nie wyjadą dalej, a będą kontynuować naukę w obrębie swojego powiatu.

wyje ŜdŜający

pozostaj ący

Postanowiłam najpierw skupić się na liczniejszej grupie, która wedle pierwszej ankiety miała nie wyjeŜdŜać do miasta w celu poszukiwania szkół średnich o wyŜszym poziomie. Na pytanie: dlaczego chcesz tu zostać? Podano następujące odpowiedzi:

tu mi Ŝycie odpowiada

rodzice si ę o mnie boj ą

słabe oceny

brak funduszy

13

Wynika stąd, Ŝe równieŜ brak funduszy oraz problemy rodzinne są przyczyną zahamowań rozwoju edukacyjnego młodzieŜy wiejskiej. Te osoby, gdyby mogły poszłyby do lepszych szkół.

chce co ś osi ągnąć wŜyciu

nie chce Ŝyć na wsi

chce pozna ć nowychludzi i nowe miejsca

inne powody

Z ankiety przeprowadzonych w drugiej grupie pytanych wynika, Ŝe często wyjazd do bardziej odległych szkół to zwykła ucieczka ze wsi. Oni zdają sobie sprawę, Ŝe tu nie będzie dla nich przyszłości i chcą jak najszybciej wykorzystać nadarzającą się okazje oraz fakt, Ŝe mogą sobie na to pozwolić i wyprowadzić się do duŜego miasta, by tam kontynuować naukę. Przeprowadziłam równieŜ kilka wywiadów z osobami, które uczą się w większych miastach, poza miejscem zamieszkania. Wynika z nich, Ŝe młodzieŜ spotyka się z wieloma barierami i problemami. Najbardziej doskwiera im poczucie osamotnienia, niezrozumienia i niepewności. W nowym obcym środowisku tracą pewność siebie i poczucie własnej wartości. Czasem dostrzegają swoje braki edukacyjne, szczególnie w zakresie języków. Jedna osoba zetknęła się z sytuacją, Ŝe klasa została podzielona na lepszych ( z miasta) i gorszych (ze wsi). Oczywiście podział był nieformalny i z czasem przestał istnieć.

14

3. Perspektywy młodzieŜy w mojej gminie.

a) Gdy ktoś boi się, Ŝe jest tym gorszym. Często wśród młodzieŜy wiejskiej pojawia się pogląd jako by to mieli być gorsi od rówieśników w mieście. Gdy te środowiska nie mieszają się nie wydaje się to być powaŜnym problem, ale wraz z pójściem młodzieŜy wiejskiej do ambitniejszej szkoły w mieście zmienia się środowisko Ŝycia takiej osoby. Nie wszyscy potrafią sobie tam poradzić. Odnaleźć się w całkiem nowym miejscu, gdzie będą zmuszone Ŝyć przez najbliŜsze lata, aŜ do ukończenia szkoły. JuŜ nie raz spotkałam się z osobą, która nie wytrzymała w szkole miejskiej i zmuszona była wrócić lub teŜ pomimo chęci do kształcenia się w szkole, która daje większe moŜliwości, ktoś nie zdecydował się przenieść do miasta, poniewaŜ obawiał się sytuacji, gdzie znajdzie się w klasie pełnej miastowych i nie będzie potrafił się tam odnaleźć. Często słychać pogłoski wśród uczniów zastanawiających się nad szkołą średnią, Ŝe nawet nauczyciele w takich szkołach potrafią kogoś lekcewaŜyć tylko z powodu jego miejsca zamieszkania. Z pewnością nie jest to prawdą, ale większość osób skutecznie odstrasza wizja bycia gorszym w nowej klasie.

b) Cenny czas tracony w środkach transportu.

Uczniowie szkół podstawowych i gimnazjów, mieszkających poza miejscowością, w której znajduje się szkoła, korzystają z prawa do bezpłatnego dowozu. Prawa to, jak wynika z monitoringu Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, jest na ogół przestrzegane. Problemem dojeŜdŜających uczniów jest jednak czas marnowany na codzienne dojazdy i oczekiwanie na autobus. Tam, gdzie dowozi się duŜo dzieci, część z nich dojeŜdŜa długo przed rozpoczęciem zajęć, część zaś długo musi oczekiwać na odwiezienie po lekcjach. TakŜe warunki atmosferyczne i zdarzające się awarie autobusów wpływają na wydłuŜenie czasu oczekiwania. AŜ 82% szkół podstawowych i 76% gimnazjów na wsi i małych miastach są dzieci, oczekujące na autobus 3 godziny, a w pojedynczych przypadkach nawet 4,5 godziny. Czas, który uczeń musi poświęcić na dojście do domu z przystanki, przejazd do szkoły, oczekiwania na rozpoczęcie lekcji, a następnie powrót do domu wynosi od 1,5 do 3,5 godzin dziennie. Mniej zasobne gminy oszczędzają ograniczając do minimum liczby kursów, wydłuŜając trasy, co z jednej strony powoduje tłok w autobusach, z drugiej znacznie wydłuŜa czas dojazdu.

15

Autorzy raportu monitoringu Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka podają przykład gminy wiejskiej, w której dowozi się uczniów z kilkunastu miejscowości poza jedną, do której nie prowadzi Ŝadna utwardzona droga. Kilkunastu uczniów w wieku 6-16 lat codziennie pokonuje 3-kilometrowy odcinek drogi wśród pół, by dotrzeć do przystanku szkolnego autobusu, którym jadą kolejne 6 kilometrów. WzdłuŜ całej drogi nie ma ani jednej latarni, ani jednej wiaty czy zabudowania, gdzie moŜna by szukać schronienia. Gminy nie stać na utwardzenie drogi, a Ŝaden z przewoźników nie chce wysyłać tam swoich pojazdów. W szkołach, jeśli pozwalają na to warunki, organizuje się dla dojeŜdŜających uczniów zajęcia świetlicowe. W wiejskich podstawówkach czterokrotnie częściej brak jest jednak świetlicy w porównaniu do szkół w mieście.

c) Gdy są chęci na poszerzanie swej wiedzy, a nie ma jak.

W szkołach wiejskich trudno zajęcia dodatkowe, które pozwalałyby ambitniejszym uczniów starać się dostosować swój poziom wiedzy do tego jaki posiadają rówieśnicy z miast, gdzie są moŜliwości i środki, by zajęcia pozalekcyjne mogły się odbywać. Dodatkowe środki oznaczają, Ŝe jest moŜliwe nauczanie wykraczające poza minimum programowe, obejmujące, między innymi, naukę języków obcych czy zajęcia rozwijające zainteresowania uczniów. Nie ma na to szans w biednych środowiskach wiejskich. Sponsorowany udział w odpłatnych zajęciach w szkołach na wsi i małych miejscowościach dotyczy znikomej liczby uczniów. W rejonach słabszych ekonomicznie niskie nakłady na oświatę skutkują ograniczeniem wydatków na bazę dydaktyczną i zajęcia pozalekcyjne. Ogranicza to szanse na rozwój szkół i uzyskanie wysokiej jakości kształcenia. W mojej szkole występuje moŜliwość korzystania z zajęć dodatkowych z poszczególnych przedmiotów, jednakŜe większość osób nie moŜe z owych zajęć skorzystać, poniewaŜ się one organizowane juŜ po lekcjach lub czasem przed, a uczniowie dowoŜeni autobusami szkolnymi są od nich uzaleŜnieni. Wpadają w ostatniej chwili przed dzwonkiem na pierwszą godzinę do klas i odjeŜdŜają zaraz po ukończeniu lekcji. Nie mają innej moŜliwości dostania się do swych domów, oddalonych często o kilka kilometrów od szkoły. Nawet jeśli pośród tych osób znajdują się chętne do korzystania z moŜliwości poszerzenia swej wiedzy na dodatkowych zajęciach nie są w stanie tego dokonać. Zimą jest najgorzej, bo niektórzy w porze letniej, gdy jest cieplej decydują się na pieszą podróŜ do domu po zajęciach.

16

d) Ci, co nas uczą. Gorsze funkcjonowanie szkół wiejskich i w małych miejscowościach wynika teŜ z niŜszych kwalifikacji nauczycieli tam uczących. Mniejsza liczebność uczniów w szkołach często powoduje, Ŝe jeden nauczyciel naucza róŜnych przedmiotów, równieŜ tych, do których nie posiada wymaganych kwalifikacji. Ze względu na duŜe odległości między szkołami moŜliwości dojazd specjalistów zatrudnianych w niepełnym wymiarze są bardzo ograniczone. W środowiskach miejskich, gdzie rodzice są lepiej wykształceni i stawiają wyŜsze wymagania nauczycielom, łatwiej jest teŜ utrzymać wymagany poziom realizacji zadań programowanych w porównaniu ze środowiskami wiejskimi. Na wsi i w małych miejscowościach trudno jest zastąpić nauczyciela o określonych kwalifikacjach, stąd mniejsza konkurencja w zawodzie. Jednocześnie, jak wynika z danych i analiz, poprawa szans edukacyjnych młodzieŜy na wsi i w małych miejscowościach, wymaga duŜego zaangaŜowania nauczycieli. Nauczyciel na wsi w znacznie większym stopniu niŜ w mieście rozwija aspiracje edukacyjne uczniów. Wyniki wielu badań świadczą o ścisłym związku między wykształceniem i aspiracjami rodziców a aspiracjami uczniów, a poniewaŜ większość rodziców na wsi ma wykształcenie podstawowe lub zawodowe, więc i aspiracje edukacyjne ich dzieci są stosunkowo niskie. Stąd tak duŜe znaczenie ma poziom kwalifikacji nauczycieli na wsi i w małych ośrodkach. Istotnym problemem w związku z tym jest zapewnienie odpowiedniej pomocy szkoleniowej i doradczej dla nauczycieli pracujących w małych ośrodkach. Dotyczy to zarówno moŜliwości podwyŜszania kwalifikacji w zakresie nauczania ich przedmiotów, jak i umiejętności wychowawczych, współpracy z rodzicami.

e) Uczeń chce słyszeć pochwały i zapewnienia, Ŝe dobrze sobie radzi, by zyskać pewność siebie.

Często okazuje się, Ŝe to rodzice są problemem juŜ w młodych latach Ŝycia ich dzieci. MoŜe nie tyle co problemem, a przyczyną dalszych komplikacji. Nie zastanawiają się nad tym, Ŝe moŜe ich pociechy nie będą zmuszone jak oni pozostać tutaj, a zaplanują sobie Ŝycie zupełnie innym miejscu. Niestety, jeśli chodzi o choćby naukę w mieście to poziom nauczania będzie tam wyŜszy niŜ na wsi, więc młodzieŜ wiejska powinna się bardziej przykładać do nauki. A kto ma czuwać nad pilnością w lekcjach jak rodzice czy inni opiekunowie? TakŜe jeśli rodzice nie postanowią ułatwić swoim dzieciom nauki od najmłodszych lat te najpewniej będą mieć problemy. Korepetycje często są jedynym wyjściem, by

17

choćby poznać w wystarczającym stopniu język obcy. Teraz jak wiadomo angielski jest podstawą, jednakŜe na wsi przekonano się o tym zbyt późno. W mieście jest rzeczą powszechną, Ŝe rodzice dbają o edukacje swych dzieci. Posyłają je na róŜne zajęcia dodatkowe, z myślą o ich przyszłości. Na wsi to dopiero poczyna funkcjonować, ale niestety nie wszędzie. To zdecydowanie powinno być zmienione. Nauczyciele w szkole podstawowej na spotkaniach z rodzicami powinni im uświadamiać jakie to waŜne, by pociecha miała dobre wyniki w nauce, jak i przykładała się do języka obcego. Bo tak jak wspominałam wcześniej bez tego teraz nie moŜna ruszyć dalej, a na wsi jest to wciąŜ problemem. MłodzieŜ ze wsi i małych miast znajduje niewystarczające wsparcie w swoich rodzinach w pokonywaniu trudności związanych ze zmianą modelu Ŝycia. Chodzi tu o uczenie aktywnych zachowań, które mogą wpłynąć na poprawę sytuacji własnej i środowiska, w którym Ŝyją. Słabiej wykształceni rodzice gorzej radzą sobie z otaczającą rzeczywistością. Wychowują dzieci w poczuciu niŜszej wartości, w przekonaniu, Ŝe nie ma się Ŝadnego wpływu na swoją sytuacje i otoczenie. Powoduje to zjawisko dziedziczenia biedy. Niski poziom wykształcenia rodziców i związane z tym niŜsze zdolności adaptacyjne powodują, Ŝe w trudnych sytuacjach często w rodzinach pojawia się alkohol i przemoc. Wiele rodzin wiejskich nie radzi sobie z wypełnianiem swoich funkcji opiekuńczych i wychowawczych. Problem alkoholu i przemocy na wsi i w małych miastach narasta ze względu na kulturowe przyzwolenie. W wielu rodzinach alkohol jest stale obecny – towarzyszy uroczystością rodzinnym i zwykłym, często codziennym, spotkaniom – pije się dla zabicia czasu i Ŝeby „coś załatwić”,

f) Pieniądze niestety teŜ są waŜne i bez nich się nie da prowadzić szkoły.

RównieŜ stopień zaspokojenia potrzeb w zakresie pomocy stypendialnej jest daleko niŜszy w grupie uczniów ze wsi i małych miejscowości w porównaniu z duŜymi miastami. Jak wskazują dane w przypadku szkół średnich brak jakiejkolwiek pomocy stypendialnej dotyczy 28% uczniów ze wsi, natomiast w mieście odsetek uczniów z uzasadnioną, lecz nie zaspokojoną potrzebą wsparcia stypendialnego, wynosi zaledwie 7%. AŜ czterokrotnie częściej środków na stypendia brakuje w szkołach wiejskich. RównieŜ pomoc dla niezamoŜnych uczniów w postaci bezpłatnych podręczników jest daleko bardziej niewystarczająca w szkołach wiejskich niŜ miejskich. AŜ sześć razy częściej nie ma doŜywania w szkołach podstawowych na wsi niŜ w mieście.

18

Ostatnimi czasy coraz częściej dochodzi do zamykania szkół z powodu nieopłacalności ich utrzymywania. MłodzieŜ, która do tej pory uczęszczała do szkół połoŜonych w stosunkowo bliskiej odległości od ich domów, teraz jest zmuszona pokonywać o wiele większe odległości, czego skutkiem są dłuŜsze czasy dojazdu, o czym teŜ pisałam na początku tego rozdziału.

g) Jak wygląda nasza szkoła. W połowie badanych szkół na terenie nie ma czytelni(w mieście te problem występuje dwukrotnie rzadziej). W złej kondycji są szkolne biblioteki pozbawione moŜliwości uzupełnienia księgozbiorów, zakupu lektur, słowników czy nowej literatury. Nie prenumeruje się prasy i czasopism, bo nie wystarcza na to pieniędzy. W mojej szkole, jeśli polonistka chce z nami omawiać jakąkolwiek lekturę musi najpierw sprawdzić czy wystarczy ksiąŜek w bibliotece szkolnej oraz czy aktualnie tej samej pozycji nie przerabia klasa równoległa. Wiele pozycji z listy lektur nie jest dostępna, poniewaŜ nie ma środków, by zakupić akurat te ksiąŜki. Jest to duŜym utrudnieniem, gdyŜ tych ksiąŜek naleŜy szukać w bibliotekach publicznych, a to wiąŜę się z dojazdem do nich. Wcześniej w miejscowości, gdzie znajduje się szkoła znajdowała się teŜ filia biblioteki, ale została zlikwidowana. RównieŜ w mojej szkole nie brak klas, bo z roku na rok zmniejsza się liczba uczniów, wiec i klas podzielonych na przynajmniej dwie jest juŜ tylko kilka. JednakŜe dalej do nauczania wykorzystuje się świetlicę, która teŜ robi za stołówkę. Uczenie się w warunkach pośniadaniowych czy teŜ poobiadowych, gdy na początku trzeba sprawdzić czy przypadkiem miejsce, w którym kładziemy ksiąŜki nie jest brudne lub teŜ krzesełko nie sprzyja dobrej koncentracji na lekcjach. Początkowe zniesmaczenie przez zapachy równieŜ szybko nie znika. Nauka w tej klasie nigdy nie jest przyjemnością.

19

STRATEGIE ROZWI ĄZANIA PROBLEMU Czyli jak pomóc młodzieŜy ze wsi i ułatwić im start w dorosłe Ŝycie? Problem młodzieŜy wiejskiej i i jej małych perspektyw Ŝyciowych dostrzega wiele osób. Niektórzy starają się znaleźć jakieś propozycje i nowe moŜliwości. A. Karwińska szanse na zwiększenie perspektyw edukacyjnych widzi w odradzaniu się samorządności w środowiskach wiejskich. Jako przykład i dowód przytacza Ruch Małych Szkół (skupiający ponad 200 małych wiejskich placówek). Taki ruch jest tym waŜniejszy, Ŝe społeczności wiejskiej daje poczucie sprawstwa, świadomości własnych potrzeb, poczucie wspólnoty i rozbudza aspiracje młodych. To jest budowanie kapitału kulturowego w skali lokalnej, którego efekty będą długotrwałe. W jednym z numerów ,,Polityki” natrafiłam na bardzo ciekawy artykuł B. Pietkiewicz o ludziach, którzy pomagają zdolnej młodzieŜy z małych środowisk. Państwo Kowalscy są takim „ światełkiem” dla małej miejscowości Wojtówka w Wielkopolsce. Wskazują drogę, przełamują stereotypy. Swoje dzieci posłali do anglojęzycznego liceum w Poznaniu, wozili na zajęcia dodatkowe, ufundowali jako przedsiębiorcy uprawiający brzoskwinie stypendium dla najzdolniejszego, ambitnego ucznia w gminie. Namówili kilka innych osób do pomocy zdolnym z małych miejscowości, zgodnie z głoszoną przez nich zasadą „ Jeśli ktoś ma więcej powinien się podzielić”. A uczęszczanie do dobrej szkoły średniej to najczęściej początek drogi ku elitom. Pani Kowalska twierdzi „To, co uderza szczególnie- oni niewiarygodnie w siebie nie wierzą. UwaŜają się za gorszych. Nikt nie mówi im w domach, Ŝe są świetni, Ŝe wszystko przed nimi, Ŝe powinni zostać w Ŝyciu kimś. Mają małe aspiracje, dobra szkoła to taka, po której mogą szybko zarabiać. Uczelnia to uczelnia, a dyplom to dyplom- niewaŜne jakiej szkoły”. I ja myślę, Ŝe od tego trzeba zacząć – od budowania poczucia wartości wśród młodzieŜy wiejskiej. Po pierwsze obu grupom, czyli tym pozostającym jak i wyjeŜdŜającym, naleŜy uświadomić, Ŝe wcale nie są gorsi. Myślenie w taki sposób sprawia, Ŝe inni naprawdę mogą począć odbierać ich jako tych ze wsi. Nic nie wartych. A przecieŜ jest zupełnie inaczej. Pochodzenie z małej miejscowości nie sprawia, Ŝe automatycznie nic się nie potrafi. Tacy ludzie teŜ są zdolni i mają swoje ambicje oraz marzenia i pragnienia, do których spełnienia dąŜą. Dlaczego jedna myśl: jestem gorszy, miałaby to wszystko zmieniać? Często okazuje się, Ŝe to rodzice są problemem juŜ w młodych latach Ŝycia ich dzieci. MoŜe nie tyle co problemem, a przyczyną dalszych komplikacji. Nie

20

zastanawiają się nad tym, Ŝe moŜe ich pociechy nie będą zmuszone jak oni pozostać tutaj, a zaplanują sobie Ŝycie w zupełnie innym miejscu. Niestety, jeśli chodzi o choćby naukę w mieście to poziom nauczania będzie tam wyŜszy niŜ na wsi, więc młodzieŜ wiejska powinna się bardziej przykładać do nauki. A kto ma czuwać nad pilnością w lekcjach jak rodzice czy inni opiekunowie? TakŜe jeśli rodzice nie postanowią ułatwić swoim dzieciom nauki od najmłodszych lat te najpewniej będą mieć problemy. Korepetycje często są jedynym wyjściem, by choćby poznać w wystarczającym stopniu język obcy. Teraz jak wiadomo angielski jest podstawą, jednakŜe na wsi przekonano się o tym zbyt późno. W mieście jest rzeczą powszechną, Ŝe rodzice dbają o edukację swych dzieci. Posyłają je na róŜne zajęcia dodatkowe, z myślą o ich przyszłości. Na wsi to dopiero poczyna funkcjonować, ale ,niestety, nie wszędzie. To zdecydowanie powinno być zmienione. Nauczyciele w szkole podstawowej na spotkaniach z rodzicami powinni im uświadamiać ,jakie to waŜne, by pociecha miała dobre wyniki w nauce, jak i przykładała się do języka obcego. Bo tak jak wspominałam wcześniej bez tego teraz nie moŜna ruszyć dalej, a na wsi jest to wciąŜ problemem. NaleŜy dąŜyć do wyrównania szans edukacyjnych na wsi i w mieście. Udostępnianiu i wyrównywaniu szans słuŜą róŜne mechanizmy polityki społecznej państwa. Wśród nich są:

� powszechna terytorialne i ekonomicznie dostępność szkolnictwa, zapewnienie m.in. obligatoryjność nauki w pewnym przedziale wieku, bezpłatność nauki przynajmniej na szczeblach szkolnictwa umoŜliwiającego spełnienie obowiązku szkolnego;

� wyrównane warunki funkcjonowania szkolnictwa, umoŜliwiające istnienie w miarę jednolitego poziomu dostarczanych usług oświatowych, a tym samym stwarzające równość szans rozwoju młodej generacji;

� system świadczeń rzeczowych i pienięŜnych oraz usług podatkowych i innych mechanizmów ekonomicznego wsparcia dla rodzin kształcących dzieci;

� system materialnej i instytucjonalnej pomocy dla uczniów i studentów; � system dotacji i subwencji państwa dla szkół w celu zmniejszenia udziału

rodziny w kosztach nauki, pozwalających dzieciom i młodzieŜy kształcić się niezaleŜnie od kulturowego i ekonomicznego połoŜenia ich rodzin.

Wymienione mechanizmy w dziedzinie oświaty i kształcenia słuŜą z załoŜenia niwelowania wpływu pochodzenia i statusu rodziny na szanse uzyskania odpowiedniego wykształcenia przez młode pokolenia, słuŜą zwiększeniu mobilności społecznej, zapobiegając dziedziczeniu pozycji społeczno-ekonomicznej w przypadku rodzin biedniejszych, z niskim poziomem wykształcenia rodziców. (Kołaczek, 2004 s.35-36)

21

Bardzo waŜne dla wyrównania szans są podejmowane przez państwo działania, mające na celu awans społeczny poszczególnych jednostek i całych społeczności oraz Ŝyciowy sukces. Wskazówki i konkretne rozwiązania w tym zakresie proponuje UE, w sformułowanych załoŜeniach polityki edukacyjnej. Obecnie Ministerstwo Edukacji Narodowej realizuje program pomocy: Strategia rozwoju edukacji na obszarach wiejskich na lata 2007-2013. Ten program jest realizowany w oparciu o pomoc unijnych programów pomocy oraz ze źródeł budŜetu państwa. Owy program ma głównie na celu:

� wspieranie rozwoju najmłodszych dzieci oraz upowszechnienie przedszkoli

� poprawa jakości procesu kształcenia oraz podniesienie kompetencji nauczycieli

� aktywizowanie środowisk wiejskich do podejmowania działań o charakterze edukacyjnym i kulturalnym

� przygotowanie do funkcjonowania w gospodarce rynkowej W unijnym Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich(PROW) jest wyznaczone specjalne miejsce tzw. działanie – Odnowa i rozwój wsi. Z tej części programu samorządy wiejskie będą otrzymywać wsparcie na realizację zadań oraz projektów związanych z utrzymaniem, odbudową i poprawą stanu dziedziczenia kulturalnego i przyrodniczego wsi. Wspieranie będzie tworzenie bibliotek wiejskich, muzeów i domków kultury ludowej, skansenów budownictwa wiejskiego.

PoniŜej przedstawiam kilka propozycji i własnych przemyśleń. Jak ułatwić młodzieŜy z małych miejscowości start w dorosłe Ŝycie? Wszak potrzeba jeszcze dodatkowych środków, by osiągnąć sukces. MoŜna na przykład:

1. Kursy j ęzykowe. Aktualnie bez znajomości języka obcego jest się skreślonym na starcie. Angielskiego uczą się dzieci w przedszkolu, ale na wsi nie zawsze istnieje przedszkole. A jeśli nawet istnieje to trudno o nauczyciela angielskiego. TakŜe juŜ we wstępnym etapie nauczania poczynają się tworzyć róŜne pomiędzy młodymi ludźmi z róŜnych środowisk. Tego typu poczynania na przestrzeni lat prowadzą do duŜych róŜnic w znajomości języków obcych. W mieście łatwo o dodatkowe kursy, ale na wsi jest to wciąŜ problem. Trzeba dojeŜdŜać do

22

pobliskich miast. Płaci się za podróŜ na miejsce jak i za samą naukę. Gdyby udało się takie kursy, nie tylko językowe sprowadzić bliŜej, nawet płatnie, byłaby to większa szansa na rozwój niŜ aktualnie. Jeśli rodzic chce, by dziecko zdobywało dodatkową wiedzę nawet płatną to często przeszkodą jest jedynie fakt, Ŝe owe dziecko trzeba będzie gdzieś zawieźć, ewentualnie dawać dodatkowe pieniądze na podróŜ autobusem, gdzie często godziny odjazdów są takie, Ŝe zaraz po szkole uczeń powinien biec na przystanek, bo zaczyna się niedługo jego kurs językowy. A przecieŜ trzeba coś zjeść, lecz gdzie tu znaleźć na to czas? Kursy językowe organizowane bliŜej uczniów mogłoby niezwykle pomóc w wyrównaniu poziomu nauczania przynajmniej języków obcych pomiędzy miastem a wsią.

2. Zajęcia pozaszkolne. Jak wspominałam wcześniej takie zajęcia mają miejsce, jednakŜe dla większości uczniów są nieosiągalne z powodów niezaleŜnych od nich. śeby zajęcia te przynosiły sukces naleŜałoby wskórać coś w związku z kursami autobusów szkolnych. Sprawić, by uczniowie mieli moŜliwość uczestnictwa w zajęciach dodatkowych organizowanych w szkole czy teŜ pobliskich świetlicach. Dodatkowo te zajęcia pozaszkolne oferowane na wsi to zawsze będą tylko dodatkowe godziny przedmiotów szkolnych, a nie jak w mieście coś ciekawszego typu zajęcia z muzyki, śpiewu, tańca. Nie ma moŜliwości w taki sposób poszerzać swoje zainteresowania. Gdyby znaleźć chętnych, nawet płatnie, na pewno znaleźliby się chętnie do uczestnictwa w zajęciach. Dla wiecznie znudzonych bezczynnością dzieciaków ze wsi wszystko jest lepsze od kolejnego dnia spędzonego na „gapieniu” się w ekran telewizora czy komputera.

3. Lokalne centra rozwoju. To miejsce mogłoby skutecznie zastąpić świetlice i stać się miejscem, gdzie uczniowie mogliby zdobywać dodatkową wiedzę oraz wreszcie mieć miejsce do spotkań ze znajomymi w innym miejscu niŜ bar lub dom któregoś ze znajomych. To zdecydowanie byłoby ciekawsze spędzanie czasu wolnego niŜ to, które obecnie dominuje na wsi, czyli komputer, telewizor, ewentualnie dla młodszych zabawa na świeŜym powietrzu. Na wsi nie ma zbyt wielu miejsc, gdzie młodzieŜ moŜe spędzać czas wolny. Baseny czy kina są często w znacznej odległości od miejsca zamieszkania. Z powodu wyludniania się róŜnych wsi

23

czasem okazuje się, Ŝe w danym miejscu mieszka tylko jedna rodzina z dzieckiem w wieku szkolnym, a wszędzie wokół ludzie starsi. W takim razie z kim ma spędzać czas wolny ten nastolatek? Zapewne rodzice byliby bardziej chętni puszczać gdzieś dalej swoje dziecko, gdyby wiedzieli, Ŝe idzie się uczyć niŜ gdyby owy młodzieniec miałby iść w bliŜej nieznane rodzicom miejsce. Wszak opiekunowie martwią się o swoje pociechy i przez pracę często nie mają nawet czasu, by skontrolować co z ich pociechą aktualnie się dzieje. W lokalnych centrach rozwoju młodzieŜ przebywałaby pod opieką wykształconych dorosłych, którzy nie pozwoliliby by komukolwiek stała się krzywda.

4. E-biblioteka. W miejscach, gdzie utrudniony jest dostęp nawet do biblioteki z miarę aktualnymi publikacjami naukowymi, jak i ksiąŜkami młodzieŜowy dobrym rozwiązaniem byłyby e-biblioteki. Wystarczyłby komputer z Internetem, który teraz dostępny jest praktycznie wszędzie i kaŜdy mógłby pozyskiwać te ksiąŜki, które są mu aktualnie potrzebne . Taką teŜ propozycję podał minister M. Boni podczas Ogólnopolskiego Forum ,,Równać szanse” w dniu 27 maja 2010r. w Warszawie. Wyglosił wtedy przemówienie ,,Polska wieś , młodzieŜ - perspektywa 2030.”

5. Stypendia. Pomoc materialna dla zdolnych, ale biednych zdecydowanie ułatwiłaby grupie osób, które mają moŜliwości, ale nie posiadają odpowiednio bogatych rodziców, start w Ŝycie. Zdobycie lepszego wykształcenia. Zdecydowanie stypendia dla młodzieŜy wiejskiej są jednym z lepszych pomysłów na wyrównanie szans pomiędzy wsią a miastem. Uczniowie sami mogą szukać moŜliwości materialnych dla siebie, ale przecieŜ często nawet nie zdają sobie sprawy, Ŝe nadają się do grupy, korzystającej ze stypendium. To Ŝaden wstyd, a naprawdę wielka szansa dla nich, jeśli myślą powaŜnie o swojej przyszłości nie chcą całego Ŝycia spędzić na wsi. Dlatego teŜ równieŜ nauczyciele w szkołach powinni zwracać uwagę uczniom, Ŝe istnieją stypendia odpowiednie dla nich. Wyszukiwać te najlepsze i pokazywać je uczniom. Pomoc ze strony kadry nauczycielskiej jest niezwykle waŜna, bo to oni na równi z rodzicami często wychowują młodzieŜ. Wszak

24

uczeń w ciągu tygodnia większość dnia spędza nigdzie indziej jak w swojej szkole. Ale by dostać stypendium trzeba się starać i udowodnić, Ŝe to akurat tobie naleŜy się pomoc finansowa. Wiele osób, zdających sobie sprawę z tego jaka to wielka szansa dla nich walczy o tego typu pomoc finansową. Czasem z powodu braku zainteresowania wśród tych, którzy mieliby największe na przyznanie danego stypendium, zdobywają je ci, którym niekoniecznie jest ono niezbędne. NaleŜy walczyć o swoje, skoro to moŜe pomóc „wyrwać” się ze wsi. Moim zdaniem najlepszym rozwiązaniem byłoby tworzenie lokalnych centrów rozwoju. Na to teŜ w swoim wystąpieniu w maju 2010r. kładł nacisk minister Boni. Oczywiście moŜna stwierdzić, Ŝe nie ma na to pieniędzy, zwłaszcza w obecnych czasach, gdy bez przerwy szuka się oszczędności z powodu wciąŜ odczuwalnych skutków kryzysu, ale Unia Europejska kładzie duŜy nacisk na edukację w krajach członkowskich, dlatego do budowy lub remontu istniejącego budynku, by w miejscowości mogło powstać takie centrum moŜna by wykorzystać dofinansowania z UE. Jak juŜ wcześniej wspominałam takie miejsce byłoby idealne do spędzania wolnego czasu w grupie rówieśników. Rodzice byliby zadowoleni, wiedząc, Ŝe ich dziecko jest pod opieką dorosłych, a i przecieŜ młodzieŜ gdyby miała coś interesującego do robienia w takim centrum nie mogłaby narzekać. Korzystając z dotacji unijnych moŜna by próbować ściągać do takiego miejsca róŜnych ludzi, którzy opowiadaliby o swoich pasjach, pracy, o tym wszystkim co moŜe się w Ŝyciu przydać słuchaczom. To właśnie tu mogłyby odbywać się zajęcia dodatkowe, kursy językowe i wszelakie inne zajęcia, wspierające edukacje młodzieŜy. Dla tych, którzy w domach wciąŜ mają problemy z komputerem oraz brakiem dostępu do Internetu właśnie tu mogłyby być udostępniane sprzęty, słuŜące do kontaktu ze światem w XXI wieku. ZAKO ŃCZENIE W swojej pracy starałam się ukazać trudności oraz problemy, z którymi młodzieŜ wiejska boryka się na co dzień, podczas gdy ludzie z większych miejscowości nawet nie zdają sobie sprawy, Ŝe ktoś wciąŜ moŜe nie mieć

25

dostępu do dodatkowych zajęć. Kino moŜe być dla niego atrakcją, którą ma od czasu do czasu, a nawet wyjazd na basen to powaŜne przedsięwzięcie w szkole. Oczywiście z roku na rok jest coraz lepiej, jednakŜe to wciąŜ zbyt mało, by móc powiedzieć, Ŝe młodzieŜ wiejska ma równe takie same szanse jak młodzieŜ miejska. Jest coraz więcej programów unijnych , Kapitał Ludzki , Europejski Fundusz Społeczny , Równać szanse i inne. Głośno mówi się na temat wyrównywania szans. Bibliografia.

1. Białecki J. (2003); Szanse na kształcenie i polityka edukacyjna, perspektywa równości i sprawiedliwości społecznej; „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” nr 7. ;

2. Lubowiecka J. (2001); Wyrównywanie szans edukacyjnych dziecko jako zadania państwa i społeczeństwa. W; D. Waloszek(red.); Nowe stulecie dziecka. Wyd. ODN; Zielona Góra;

3. Lubowiecka J. (2003); Szanse edukacyjne młodzieŜy wiejskiej w Polsce na progu XXI wieku. W; S. Kawka(red.); Pedagogika społeczna w perspektywie europejskiej przeszłości, teraźniejszości, przyszłości; Wyd. Kastalia; Olsztyn ;

4. Materiały z konferencji z dnia 16.06.2010r. pt „Społeczno-ekonomiczne zróŜnicowanie obszarów wiejskich, a perspektywy rozwoju wsi”;

5. Matysja B. (2010); Szanse edukacyjne dzieci i młodzieŜy ze środowiska wiejskiego’ W: „Edukacja”nr. 4;

6. Pilecki M. (2002); „O dorastaniu, czyli kod buntu”; Wyd. Literackie; Kraków;

7. Szymański M. J. (2004); W poszukiwaniu drogi. Szanse i problemy edukacji w Polsce; Wyd. APKEN; Kraków

8. B Pietkiewicz, Owoce z drzewa brzoskwini; Polityka 21.09.2002 9. Wystąpienie ministra Boniego „ Polska wieś, młodzieŜ- perspektywa

2030, Warszawa 27.05.2010 10. www.solec.pl 11. www.stat.gov.pl 12. www.witrynawiejska.org.pl 13. www.univ.rzeszow.pl.ekonomia/zeszyt4/07