STSMAREDLENKAVRAMLAR

AleddinPALEV

2

STSMAREDLENKAVRAMLAR

AleddinPALEV

3

HUTBET'LHACE

HamdAllah'a zgdr.Ona hamd eder, O'ndan yardm isterve O'ndan balanma dileriz. Nefislerimizin errinden,yaptklarmzn ktlklerinden O'na snrz. Allah kime hidayetederseonu saptracakyoktur.Kimide saptarsaonudoruyola sevkedecek biri bulunmaz. Allah'tan baka hibir hak ilahn olmadna,Onun tek olduuna ve orta bulunmadna ahitlikte bulunur, Hz.Muhammed (s.a.v)'inO'nnkuluveRasulolduuna tanklkederiz.Allah'uTelylebuyurur:

m "Ey insanlar! Sizi bir tek canldan yaratan, ondan eini

vcudagetirenve ikisindenbirokerkeklervekadnlarretenRabbinize kar gelmekten saknn. Adn anarak birbirinizdendilekler dilediiniz Allah'tan korkun. Rahimlerin haklarnasaygs zlktanda saknn. ubirgerekkiAllahRakib'dir, sizinzerin desreklititizbirgzetleyicidir."(4,Nisa/l)

"Ey iman edenler! Allah'tan korkun ve sizler kesinliklemiisl anolarakln."(3,limran/102)

iz "Ey iman edenler! Allah'tan korkun ve salam sz

syleyin ki Allah amellerinizi hayra ve bara yarayl klsn,gnah a in. Allah'a ve O'nun resulne itaat eden,byk

l rnz affetsbirbaareldeetmitir."(33,Ahzab/7071) EmmaBa'du: En doru sz, Allah'n kelam ve en doru yol, Muhammed

(s.a.v)'in rehberlik ettii yoldur. Yoldan saptran en erli eyler,bidatlerdir. Dine sonradan eklenen her ey bidattir. Her bidatsapklktrvehersapklkdaazabgerektirir.

4

mlara farkl manal yklenerek i anlar uyu maktr" diyecevapverebiliriz.

Gerektende bu gn insanlar dinlerinin temeli olankavramlardan habersizdirler. yle hale gelmitir ki, sayesinde dinegirdikleri "L lhe illallah" kavramm bile daha tanmamakta, bukelimeninkendilerindenneistediini,nelerikabulnelerireddetmelerigerektiini bmemektedirler. "lah" denilince sadece "yaratc"manasn anlamakta, "Rab" kavramna "var eden zat" anlamyklemekte,slam'dasadeceabdestvenamazdanmteekkilbirdinolarak deerlendirmektedirler. Bu sorun slam'n dier temelkavramlar iindegeerlidir.rnein"Veli"denilince"havadauan,denizde yryen ve kendisinden olaanst eylerin sadr olduuzat","Kfr"denilinceyalnzca"Allah'inkretmek"aklagelmektedir.

KNCBASKININNSZ

Kavramvestlahlarninsanhayatndanemlibiryerivardr.nsanlarnfikirselveinansalboyuttabirbirleriyleanlaabilmelerininkapsdr . d gkavramlar Dncelerimizinve nya rmznkalbadklmifadeleridir.Onlarlakonuuronlarlaanlarz.

Kavramlar anlamak ve onlar yerli yerinde kullanmakinsandaki i dengenin korunmasn salar. Onlar zerinde ortakanlaya ulamak, kiiler ve toplumlar arasndaki bar oaltr,zenginletirir.Kavramkargaaszihinselvetoplumsalgevemelerevealkantlara yol aar. Kavram kargaas eer dini tanmada, onuanlamadave ifadeetmedeolursa skntnnboyutlardahadabykolur.Allah'ndininiyanlanlamak,eksiktanmakonueksikyaamayasebep olur. Bunun da zararlar saylamayacak kadar oktur. Bukavramlarhelebirdedinintemelveesasylailgili iseozamanbununmeydanagetireceizarardahadafazlaolacaktr.

"Bu gn yaadmz topraklar zerinde slam'a vurulan enbyk darbe nedir?" diye bir sora sorulsa buna hi duraksamadan"Kavra ar ns t

5

Hatta durum o kadar vahim bir boyuta gelmitir ki, Allah'n dininihkim klmak iin cann veren manasna gelen "ehit" kavrammaalesef slam' yok etmek iin uraan, Allah'n dini ile uzaktanyakndan alakas olmayan, slam dman kiilere verilir halegelmitir.BukavramkargaassonucundazlerekbelirtmeliyimkiAllah'ndininiyoketmekisteyenlertoplumnazarndakahramanilanedilirken O'nun dinini savunan Mslmanlar ise ar, blc veyamarjinal olarakdeerlendirilmekte ya da buna benzer baz isimlerletoplumdan silinmeye allmaktadrlar. Bu hatal inann biroknedeni olmakla beraber ba eken en nemli etkeni, kavramlar"objektif' bir ekilde bilmemektir. Bu bilmemenin bize getirdii enneml bi zarar birbirimizi anlayamamamz ve unun neticesinde debirbirimizedmanolmamzdr.

te bundan dolay kavramlar doru bilmenin hayatmzdaoknemlibiryerivardr.Eerkavramlarolduuekliylebilinmezseo zamanbirimizin "beyaz"dediinebr "kara"diyecek,kimimizin"hak" olaraknitelediini dieri "batl" olmakla sulayacaktr. Bylesibir hata bizleri stte de belirttiimiz gibi bir birimize dmankesilm ye e sevk edecek ve hak etmediimiz vasflar birbirimizeyaktrmayanedenolacaktr.

BunedenlekendisiniAllah'ndinininbireriolarakgrenherinsann en azndan dinin temel kavramlarn bilmesi ve bukavraml ildarn ynlendirdii ek e hayatm ekillendirmesikanlmazdr.

Kavramlarn kesinlikle vahiy eksenli anlalmasgerekmektedir. Vahye dayal olmayan bir akln anlamlandrdkavramyada kavramlarno akln sahibini saptrmas kanlmazdr.rnekvermekgerekirse, adam"kr"ve "zarar"kavramlarnavahyinperspektifinden bakmad iin haram yollarla elde ettii kazanc"kr", sadaka, zekt, infak ve tasadduk gibi yardm olarak verilen,aslnda maln artmasnda en nemli rol oynayan baz amelleri de"zarar" olarak nitelendirebilmektedir. Yine ocuuna iyi bir istikbalhazrlamak isteyen baba "istikbal" kavramna "dnyay alabildiine

6

elde etme" manas yklediinden dolay aslnda ocuunun gerek"istikbalini"yoketmektedir.Buhsrannaltndayatanenbyketkenyinekavramlaravahyinpenceresindenbakmamaktr.

te, hayatmzdaki kavramlarn iini eer Allah ve Rasldoldurmazsaozamankendihevmzdankaynaklananbilgilerimizbukavramlarn iini dolduracak ve sonuta ortaya bir yn yanlanlaml kavramlar kacaktr. Bu yanln nne gemek iinyapacamz bir tek ey vardr; kavramlarmzn iini Allah veRasl

kavrnn muradna gre doldurmak. Bu olmadan hayatmzda yer

etmi amlarndoruanlalmasaslammkndeildir. Trkiyeortamnda iiboaltlmkavramlar inceleyenkitap

says ok azdr. te biz bu eksikliin bir ksmn giderebilme adnaistismar edilen baz kavramlar vahiy ekseninde yeniden ele almayaaltk. stismar edilen kavramlarn tamamn ele aldmzsylen me ez; ama en azndan insanlar bilinlendirecekoranda tahrifedilenkavramlarnbirounadeinmeyealtk.

Kitabmznbirncekibasksndabaznemlikavramlarelealmamtk.Bubaskdainallahbueksikliigidererektam11kavramdaha ilaveettikveAllah'n iznikeremi ileokuyucuya faydal olmayaaltk.

tmmmetefaydalklsn.

Rabbimbualmayncebizesonradam

in. AlaeddinPALEV

05.01.2011

7

BRNCBASKININNSZ

Muvahhid Mslmanlar cahiliyye karanlndan kurtararak,ilim ve slm nuruyla nurlandran yce Rabbimize sonsuz hamd vesenalarolsun.

Vahyi esaslar kusursuz bir ekilde tm nesillere ve alarahaykran, birok eziyet vemeakkate ramen ylmadan, usanmadanmbarekdavasnanlatanimanehlininebedikomutanMuhammed'e(s.a.v), e hli beytine, sahabilerine ve O'nun menheci zere hareketedentmmcahidleresaltveselamolsun.

Malumolduu zere, asrmzda slm lemini, tarihte ei vebenzeri grlmemi bir riddet kuatmtr. Reslullah'n (s.a.v)vefatndansonradeiikblgelerdevezamanlardairtidathareketiilekarlalmtr.BazArapkabilelerininirtidat,Mseylemetu'lKezzabve arkadalarnn yalanc peygamberlik iddialar, spanya'nn halordularnn saldrlarna maruz kalmas, Tatarlarn Badat ve am'igal e nderek iki milyon mustazaf ehid etmeleri bunlarda sadecebirkarnektir.

Fakat bu irtidatiann hibirisi genel olarak tm insanlkuatmayp daha ok belirli toplum ve ahslarla snrl kalmtr.Ancak asrmzn irtidat yle bir hale gelmitir ki; snr tanmaz birekilde tm slm lemini kuatmtr. Artk yeryznn btnndebeeri kanunlar hkim olmu, insanlar hayatlarm beeri kanunlargre tanzim etmeye balamlar, okullarda bu kanun ve yasalarretilirolmutur.Siyaset,sosyal,ekonomik,eitimgibihayatin tmalanlarndan Allah'n indirdii hkmler dlanm, rafa kaldrlm,buna kar insan rn kanun ve yasalar sz sahibi olmutur.nsanlarn yaamlarnda artk Allah'n kitabnn bir defter kadardeerikalmamtr.

8

lim ehli olarak bilinenlerin birou Mrcie akidesinibenimsemiler,bununneticesindedebeerisistemlerehemkendileridestekvererekitaatetmiler,hemdetoplumlarbuekildeyaamayaynlendirmiler. Buna karlk ise ayn evre tarafndan ehli tevhidMslmanlar tekfirci, anc, radikal olarak isimlendirilmiler.Toplumun geneli ise haktan habersiz yaamaktadr. Bunlar hak ilebatl e n r eb tnyl birbiri e kart mlar, d mokrasiyi dahi slmolarakisimlendirerekbykbircehaletbataklnasaplanmlardr.

Hkim otoriter dzenin sahipleri bu cehaletten istifadeederek bir taraftan tuyanlarn srdrrken, dier taraftan da bucehaleti kendi batl dzenlerinin binasn salamlatrmak iin harolarak ul t b t k lanmak adrlar.te ylebira mosferierisinde elinizdekikitabusebeptendolaykalemealdm:

1inde yaadmz toplumu, istismar edilmi ve yanlanlalm kavramlar hakknda aydnlatmak. nk sahih slm'nanlalabilmesiiinkavramlarnbykbirnemivardr.Birbinanaslki tulalardan yaplyorsa, slm'da kavramlarn sahih bir ekildeanlalmasndan meydana gelmektedir. ayet bu kavramlar iyibilinm z m e se dosdoru bir slm binasnn kurul as s z konusudeildir.

te iinde yaadmz toplumun bugn iinde bulunduubataklnentemelsebebi,Kur'ankavranlanhakkylabilmemesidir.Bugn yle bir hale gelinmitir ki, insanlar tevhid kelimesi La lahellallah'"Allah'tanbakabir ilhyoktur.SadeceAllahvardr", tutueytan eklinde anlamaktadrlar. Bu insanlara "slm nedir?" diyesorulduunda, "kii ileAllaharasndakivicdanibirba"olarakyada"namaz, oru, hac ve zekt" olarak tanmlamaktadrlar. Fertlerin vetoplumlarnzihinlerindeartkbtnylesahihkavramlaryokolmu,slm m s y kavra larn ahih anlamlan erini btnyle hatal ve yanlbiranlamabrakmtr.

te byle bir cehaletin olumas yeryzndeki btntutlarnaslhedefidir.Allah'ndininekarhidurmadanmcadeleeden eytann dostlar bu yaptklaryla dine kar bir din kararak,

9

Allah'n dinini yeryznden btnyle silip yok etmeyihedefl mektedirler.AllahuTelylebuyurmaktadr:e

"Onlar, gleri yeterse, sizi dininizden dndrmek iinsizinlesavamaktanhibirzamangeridurmazlar.Sizdendeherkim, dininden dner ve kfir olarak can verirse artk onlarnbtn amelleri, dnyada ve ahirette boa gitmitir. te onlar,cehen en mliklerdir.Onlaroradaebediolarakkalacaklardr." (2,Bakara/217)

Bilinmesigerekirki, slmkavramlarhakkylabilmeyenbirkiinin Kur'an' gerei gibi anlamas kesinlikle mmkn deildir.Kur'an' anlamaktanyoksunkii ise tevhidsiz yaamayamahkmdurki bun n u

ku son cu ise Allahu Tel'nn hazrlad cennet nimetinden

mahrum almaktr. 2Bu kitab kaleme almamdaki ikinci sebep ise, dinde tl,

imanda batl kii ve kurumlarn hilelerini, tahriflerini ortayakarmaktr.Ziralimlerpeygamberlerinvarisleridir.Buise,limlerinpeygamberlerin getirdii vahyimesajlar hakkyla renip ylmadan,usanmadan,tahrifilerintahrifine,cahillerintevilinekarkorumaktr.Aksi takdirde veraset diye bir eyden bahsetmekmmkn deildir.Zira p y ake gamberlerin miras olar braktklar bir mal ve mlkleriyoktur.Sahihbirhadisteylebuyrulmaktadr:

b Onu "Her neslin adil kiileri u ilmi yklenirler. ifratlarntahrifinden,batlehlininhilelerinden,cahillerintevilindenkorurlar."

Bunun iin, her mminin ve zellikle de ilim ehli kimselerinslm'nhudutlarnkorumak iinalmalar,Allah'ndinininylmazbekilerio

b tulmalmalarvazgeilmezbirgrevleridirki; bualmannAllah

yolunda ircihadolduuunu maldr. 3Bu kitab kaleme almamn dier bir sebebi ise, Allah'n

rzasna mazhar olmaktr. Zira mcadele verip riske girmeden,zorluklarakargsgermeden,Allah,peygambervecihadsevgisinihereydenstntutmadancennetidnmekabesleitigaldir.nkAllah'ncennetininbedelibyktr.AllahuTelylebuyuruyor:

10

"Yoksa siz, kendinizden nce gelip geenlerin hali(uradklarskntlar)banzagelmedencennetegirivereceinizimisandnz?Onlarayleyoksulluklar,yleskntlardokunduveyle sarsldlar ki, hatta peygamber ve beraberinde imanedenler: 'Allah'n yardm ne zaman?' derlerdi. Bak ite!GerektenAllah'nyardmyakndr."(2,Bakara/214)

11

ilhlardaolabilir.ZiraAllahveilhAllah ismi,bizleri ve tmkinat

LAHKAVRAMI

"BilkiAllah'tanbaka ilah yoktur." (47, Muhammed/19) Lgatte ilh kelimesi "elihe" fiilinden gelmekte olup, snmak,almak, korktuubir i bana gelmek, akas tarafndankorunmak,ar sevgiden dolay ynelmek, dkn olmak, kulluk etmek,hicaplanmak,rtnmek,gizlenmekgibimnlaragelmektedir.1

lahkelimesi,"elehe,yelihu,ilheten"mastarndangelir.badetetmekdemektir.Fialveznindenmefulolup,mabuddemektir."2

"Ulhiyet/ilahlkAllah'nbirvasfdr.Yani,ibadetinveitaatinhereidiAllah'amahsustur.Ziraokinatyaratmtr.Ohaldeibadetveyasamahakkdaonamahsustur. lahkelimesiKur'an'da96yerdeyalnhaldegemektedir.17yerdeiseeitlizamirlerlebirliktemuzaafolarak,2yerdetesniye33yerdedecemiolarakgemitir."3

Ulhiyet Tevhidi: limler Ulhiyet tevhidini yle tarifetmilerdir:"TmibadeteitlerindeAllah'birlemektir."4

YaniibadetveitaatlerbtnyleAllah'aaittir.KibuanlamdatevhidkelimesiLa lahe llallah'n takendisidir. ZiraLa lahe llallahdemek, tmsahteegemenlerive ilhlar reddedip, ibadetve itaatleribtnyle Allah'a yneltmektir. mam Bakllani yle demektedir:"Allah' a t nbakailhyoktur. O'ndanbakahikimseibadeteveitaatelaykdeildir."5

Aslen ilh kavram "yaratan, yoktan var eden" anlamlarnagelmeyip mbud, yani "itaat edilen, emirlerine uyulan, egemen"demektir. Kendisine itaat edilen ilh ibadette ve itaatte hak sahibiAllah da olabilir, ya da Allah'tan baka egemenliini ilan eden sahte

lafzlararasndabykfarkvardr.yoktanvaredenyceMevla'yahas

reDrtTerim,sy:111Mevdudi,Kur'anaG

2Cevheri,Shah3 ,180

erRisaleSuatYldrm

4bniBatn,5elnsaf,49

12

olan bir isim iken, ilh kelimesi hemAllah iin hemde sahte ilhlariinkullanlanumumibir lafzdr.Kur'an'Kerim'de ilhkelim s

agelmektedir.AllahuTelylebuyurmaktadr:e i bu

ikianlamad "Allah ile birlikte baka bir ilha yalvarma!" (28,

Kasas/88) Buayetteilhkelimesiherikianlamdadakullanlmtr.Yani

bir taraftan ibadete ve itaate hak sahibi tek ilh yani Allah diertarafta n da kendisine ibadet ve itaat edilen sahte ilhlar anlamnagelmektedir.

indebulunduumuztoplumdaAllah'nnizamolanslm'nhkmlerininkaldrlmasylabirlikteslmzaafauramtr.zellikletoplum ierisinde lim ya da din adam kisvesine brnmkimseleringerekcehaletlerisonucugereksebilerektahriflerisonucubirok kavram asl anlamndan ok uzaklamtr. lah kavram dabunlardan bir tanesidir. Bugn La lahe llallah denildii zamaninsanlarnanladAllah'tanbakabiryaratc,ldrenvediriltenbirtanrnnolmaddr.steristemezbuekildebirtahrifKur'an'nsahihbir ekilde anlalmasnn da nne gemitir. Bunun en belirginrneiniFiravununilhlkvera rndagrmekteyiz.bblikiddiala

"Firavun: 'Ey ileri izin iin be aka birilhtanmyorum'(dedi),.."

gelenler! S nden b(28,Kasas/38)d r ( "(Firavun)Derhal(a amla n)topladve onlara)bard:

Ben,sizinenyceRabbinizim!dedi."(79,Naziat/2324) Kur'an kavramlarn asl anlamlarndan uzaklalmasnn

neticesindebugnbirokszdelimvehocaefendilerFiravun'unbuiddiasn u ekilde deerlendirmilerdir: "Firavun bu sznderesmenkendisininyaratcolduunusylemitir."Hattabuekildebiraklamatefsirkitaplarnakadargirmitir.

tebuyazlanlamatoplumundahanceyaayan,Kur'an'darnekleri verilen firavunlar tanyamamasna, bunun neticesinde degnmzn firavunlarndanbihaber olmalarna vesile olmutur. SondnemdeAllah'nkanunlarniptaledipyerinekendikanunlarnicraeden firavunlardan habersiz kalnmtr. nk bu hatal anlay

13

firavunun yaratclk iddiasnda olduunu dndrmtr vegnmzdehikimsedebylebiriddiadabulunmamaktadr.Ohaldegnmzn idarecileri gemite yaayan firavunlardan okuzaktadrlar.!!! Hem gnmzn yneticileri her ne kadar Allah'neraitini iptal ederek kendi kanunlaryla insanlar sevk ve idareetseler dahi namaz klp, oru tutmaktalar ve La lahe llallahdemektedirler!!!

Ancak ne varki Kur'an kavramlar bugnhakkyla bilinseydibyle ah tal bir anlaya gidilmeyecekti.BaknzKasas Suresi'nin28.ayetinedairAllmeFahruddinRaziyledemektedir:

"Firavunkendisinin ilh olduunu sylemektedir. Buhususagelince,bilki,bununlakastedilen,Firavun,kendisiningklerin,yerin,denizlerin, dalarn ve insanlarn zatlarn ve sfatlarn yarattniddia etmemitir. nk bunun imknsz olduunu bilmek iin pekzeki olmaya gerek yok. Dolaysyla bu hususta phe etmek, aklnnnoksanlnadelilolur. lah ise, ibadetedilendir.OhaldeFiravun,biryaratcnn olmadn ileri srerek, insanlarn mkellefiyetlerinin,sadece meliklerine itaat etmeleri ve onun emirlerini dinlemeleriolduunu sylyor. te Firavun'un ulhiyyet iddias ile kastedilen,oukimseninsandgibi,onun,gklerinveyerinyaratcsolduunuiddiaetmesideil,mbdolduunuiddiaediidir.Biz,zellikle,Thsresinde,'SizikinizinRabbikim,EyMusa?'(20,Tha,49)ayetinintefsirind a u ce, Fir vun' n Allah' bildiini ve bu sz, kavminin ahil veahmaklarnayutturmakiinsylediinianlatmtk."6

Yine ayn ekilde Naziat Suresinde Firavun'un rabblikiddiasnFah'ruddinerRaziyletefsiretmektedir:

"Firavun'un bu sznn anlam udur: Hi kimse zerindebendenbakasnaaitbiremirveyasakkoymahakkyoktur."7

Ayn ayetin tefsirinde Alusi ise yle demektedir: "Firavuntoplad kalabaln iinde kalkp hitap etmek suretiyle bir nutuk

6Tefsiru'lKebir,12/2537Tefsiru'lKebir,22/476

14

ekere la dtu tur.

k o byk f etmi, bylece ken isini halk ynetenlerinhepsindenstn tmu "8

u e in Mevdudi Kasas S resi'nin 28. ay tin tefsirinde yledemektedir:

"Firavun bununla kavminin, yer ve gklerin yaratcsolduunukastetmiyordu,kastetmideolamazd.nkbylebireyancak bir deli tarafndan ortaya atlabilirdi. Bununla birlikte o,kendisinden baka ilhlarn olmadn da kastetmiyordu. ZiraMsrllarbiroktanryaibadetetmekteydilervebizzatFiravun,GneTanrs'nnhullettiiahshalinegetirilmiti.Kur'anKerimbizzatFiravun'unbiroktanryaibadetettiinetanklketmektedir:

"Firavun kauminin ileri gelenleri, yle dedi: Musa vetakipilerini, lkede karklk karsnlar, seni ve ilhlarngeers zi klsnlar diye mi lkede serbest brakacaksn?" (7,A'raf/127)

DolaysylaFiravunkendisi iin "ilh"kelimesini kullanrkenbunuzaruriolarakyaratcvehakikiulhiyetsahibianlamndadeil,tartmaszyceiktidarsahibianlamndakullanmt.Demekistediiuydu:"BuMsrlkesi'ninsahibibenim.Tmemirveyasaklarnteriimenba ancak ben kabul edilebilirim. Benden baka hikimseemirvermeyeyetkilideildir.Musadakimoluyor?Kimbulemin rabbinin delegesi sfatyla karma kp da, kendisihkmdar,bentbiimiimgibibanaemirlertebliedenadam?"Saray erknna dnerek onlara: "Ey kavmim! Msr'n krallbanaaitdeilmi?Bualtmdanakan rmaklarbenimdeilmi?"(43,Zuhruf/51)diyesormas sa'yatekrartekrar:bundandr.VeMu

"Bulkeyielegeiresinizdiyebiziatalarmzndinindenvazgeirmeyemigel /78),diniz?"(10,Yunus

"Ey Musa, byclnn kuvvetiyle bizi lkemizdensrmeyemigeldin?"(20,Taha/57)ve

8Alusi,Ruhu'lMeani,15/38

15

halkn hepsi, ister bir parti ya

"Onun dininizi deitireceinden yahut lkedekar l se k a bep olacandan korkuyorum." (40, Mmin/26)eklindesorularsormasbundand...

Eermeselebu adan ele alnrsa, apak hale gelecektir ki,Firavun'undurumupeygamberlertarafndangetirilenilhkanundanbamsz olarak siyas ve hukuki hkimiyet iddiasnda bulunandevletlerin durumundan hi de farkl deildir. Bu devletler kanunkoyucu, emir ve yasaklar belirleyici olarak ister bir kral grsnler,istersemillet iradesinilkenin,Allah'nkoyuppeygamberlerin tebliettii kanun ile deil de kendi kanunlaryla ynetilmesi durumunadtkleri srece, Firavun'un durumuyla kendilerinin ki arasndahibir fark yok demektir. Ancak bir fark vardr ki, o da cahil halknFiravun'u lnetleyip bu devletleri yasal olarak tasdik etmesidir.Hakikati anlayan kimse yalnzca kelime ve stilhlara deil, ruha vemnyabakacaktr.Firavun"ilh"kelimesinikendisiiinkullanmtr,ancak tbu devletler "hkimiye " kelimesini de ayn anlamdakullanmaktadrlar."9

zr ise ayette geen bu ilhlk ve rabblikiddias

Elmall Hamdi Yan uekildetefsiretmektedir: "Bylece Firavun hukuk ve hukuk koyuculuu kendi

yaparm,neisterseoolurmu,hkmnveidaresinibozacakbirstmakam ib n r ayokmug igsteriyor.Busebepte insanla onun id resineboyunemektenbakabireytanmasnlar."10

Yukarda yazdmz ayetlerden ve bu ayetlere ilikinmfessirlerin yorumundan da aka anlalmaktadr ki; "kim kendihevasna gre yasama veya kanun koyma yetkisine sahip olduunuiddiaederse,ancak ilhlk iddiasndabulunmutur.Hernekadardiliile byle bir iddiada bulunmasa da fiili olarak ilhlk yetkisineyeltenmi olur. Bilinmelidir ki; hkimiyet yetkisini kendi zerindegrerek ilhlk iddiasnda bulunanlar ister halktan bir tabaka, ister

da partiyi organize eden bir grup,

9Tefhimu'lKur'an,4/44810M.HamdiYazr,HakDiniKur'anDili,6/87

16

ullara ibadet etmesi yani insann insan

eklindekarmzakmaktadr.k

istersedebirkurulveyatekbir,fertolsundeimez.Buiddia(kanunve yasa karma iddiasnn parlamenterlerin elinde olduu iddias)Allah' en kanun koyma yetkisine y ltenmektir ve irktir. Sahibinidindenkarrvetuthkmnesokar."11

Bilinmelidir ki, ebedi hayat kaynamz olan Kur'an Kerimhibir zaman ncelikle ateistleri ve mlhidleri muhatap almamtr.Ancak bir iaretle ateistlere ve mlhidlere cevap vermitir. nkAllah'nvarlnkabuletmekftrdir."BundandolayKur'anncelikleaslmuhatapolarakAllah'nvarln,yaratclnbildiihaldeO'nairk koanlar, Allah'a layk olmad eyleri nispet edenleri ya daAllah'aaitsfatlarAllah'tanalarakinsanlaraverenleriyanimriklerimuhatap tutmutur. Kur'an ncelike byle sapk inanlar tashihetmek ve dzeltmek iin indirilmitir. Allah'n varlm ispat etmekiin deil... Zira tm ehli kfr Allah'n varln ve birliini,yaratcln zaten ikrar ve kabul etmektedirler. Allahu Teal ylebuyurmaktadr:

"Eer sen onlara kendilerini kimin yarattn sorsanelbett : 4e 'Allah' derler. O halde nasl haktan evriliyorlar?" ( 3,Zuhruf/87)

Hz. dem'den Hz. Muhammed'e (s.a.v) kadar tm nebi veresller insanlara Allah'n ilhla mstehak tek mbud olduugereini tebli etmilerdir. Zira insanlar btnyle ftratlarmbozmadklar takdirde Allah'n varln genel olarak inkr etmezler.Ancak mrik toplumlar genellikle Allah ile beraber baka ilhlaraynelmilerdir. Kimileri melekleri, kimileri cinleri, kimileri ta vebetonynlarn,kimileridegnmzdeolduugibibirbirlerini ilhedinmilerdir. zellikle bugn Allah'tan baka ilhlar edinmek,insanlarnAllah'nkitabnbirkenaraatmalarvedaru'nnedvelerindekendi kafalarndan uydurduklar yasalarla toplumlar yneltmeleri,bunakarlkcahilhalkkitlelerinindebusahterabblereitaatetmeleri

teburesmenAllah'brakpkullarn ilholarak tayin etmesidir.

11AbdullahAzzam,Hakimiyet,Mefhumu,sy:56

17

Bu hususumkemmel zetlemesi bakmndanAbdullahAzzam'm usatrlarna burada yer vermek istiyorum.AbdullahAzzam insanlarnAllah' brakarak birbirilerini rabb ve ilh edinmelerine dair yledemektedir:

"Hicretin dokuzuncu ylnda meydana gelen en nemlihadiselerden biri de Araplarn cmertlikte rnek ahsiyet kabulettikleri Hatem'in olu Adiy'in Mslman olmasdr. Adiy, kavmininlideri ve hristiyan dinini kabul etmi biriydi. Bacs Sefane esirdtkten sonra Reslullah'a gelmiti. Sefane ise esirlii srasndaReslullah'a kendisini tantm ve unlar sylemiti: 'Ben kavmininlideri l d o an, alar oyuran, plaklar giydiren bir insann kzym.'Reslullahdaonunazadedilmesiniemretmiveylebuyurmutur:

'Kavminin arasnda azizken zelil olmu, zenginken fakirolmu, l c r ka lim o duu halde ahiller a asnda lm olan insanlaraacynveonlaramerhametedin.'

Hicri dokuzuncu yzyln nemli hadiselerinden birisaydmz Adiy bin Hatem'in Mslman olma meselesine dnelim.Adiy'nin bacs Sefane serbest brakldktan sonra kardei Adiy'egitmiti. Ona, Reslullah'n ahlakn ve slm' sevdirmiti. BununzerineAdiyReslullah'agelipMslmanolmutu.Adiy'ingsndeha bulunuyordu. Reslullah ona; "bu putu at" deyince o da onuatmt. Reslullah Adiy'in nnde "O ehli kitap hahamlarn vepapazlarn, ve Meryem olu sa'y Allah'n dnda rabbleredindiler" (9, Tevbe/31) ayetini okuyunca Adiy buna arm veyledemiti:"EyAllah'nResl,bizonlaraibadetetmedikkionlarrabbler edinmi olalm." Adiy ibadetin belli bir khine veya rahibeyahutpapazanamazklmaolduunuzannediyordu.FakatReslullahRabb edinmenin sadece bu olmadm beyan ederek buyurdu ki:"Evet, siz onlar rabbler edindiniz. Onlarn size Allah'n haramkldklarn helal ve helal kldklarn da haram klmalarm kabulettiniz.Onlara itaattebulundunuz. tebunlar rabbedinmekbudur"diyeizahattabulundu.

18

Aslnda ibadetin mnlarndan biri de verilen emirlereitaattir. Bu nedenle yneticilerin Allah'n haram kld eyleri helalklma veya Allah'n helal kld eyleri haram klma ieriindekiemirlerine itaat edenler Allah'a deil bu yneticilere tapm olurlar.Allah'n indirdii dnda kanun ve hkm koyan yneticilere itaatetmekveonarazolmaksakfirliktir,kiiyidindenkarr.Zirabtnlimlerin ittifak ile Allah'n indirdii dnda herhangi bir yasakoymakkfrdr,kiiyidindenkarr,slm'dankoparr.BuhusustabnTeymiyeunusylemitir:

"Kim yabanc bir kadna bakmann helal olduunu sylerselimlerin icma ile o kimse kfir olmutur. Yine kim ekmein haramolduunakararverirseyinebuicmaileokimsekfirolmutur."

Buhusustaer'ibirkuralvardr.Kimharamhelalsayarsaokfirolur.Yinekimhelaliharamsayarsaodakfirolur.Buzerindeittifakedilenbirkuraldr.imdibiryneticigelirdeikisatlmasiinMslmanlarameyhanealmasnaruhsatverirsebukfirliktir,kiiyidinden karr. Yine bir ynetici gelir de "bize gre ceza kanunununfilanmaddesindehrszlkyapanncezasikiayhapistir"veyabenzerieylersylersebukfirliktir.Kiiyidindenkarr.nkazizvecelilolanAllah "Hrszlk eden erkek ve kadnn yaptklarnn karl veAllah tarafndan bir ceza olarak ellerini kesin" buyurmutur. AllahTelbylebuyurmukenyneticiningelip;"Sizbunlarikiayveyaukadar zaman hapsedin" demesi yeni bir din icad etmesidir. Bu dakiiyidindenkarr.

Ben size yukardaki hkmleri aklayan baka rneklervereyim:Mesela,birynetici,yenibirkanunkarsave:"Oruevvalaynda tutulacaktr, Ramazan aynda deil" dese, kard bukanunuylaonunhkmneolur?Kfirmidir?Deilmidir?

o s u t t Evet, kim e bu kanun yla kfir olmu ur. slmmille inindnakmtr.

Yine baka bir ynetici de: "lkemizde akam namaz drtrektklnacaktr"desehkmneolur?Kfirolurmu,olmazm?

19

Tm slm limlerinin ittifakyla o kimse kfir olur. Ancakinsanlar hrszlk cezasnn hkmnn deitirmenin kfr olacanve kiiyi slm milletinden karacan anlayamamlardr. Evet,neden akam namazn rektken deitirip drt rekt yapan,Allah'n indirdiinden baka bir eriat koyduu iin kfir oluyor da,hrszn cezasm kol kesmeden deitirip belli bir sre hapsetmeyeeviren,A e k m Bllah'n indirdii riat de itirme le kfir ol uyor? u dakfrdr,dieridekfrdr.

Allah'n nizamn brakp beeri kanunlar tatbik etmemusibeti,slmmmetineilkdefaTatarlarnBadat'H.656'daigaliilebalad.Hulg'nun,CengizHan'nkendihalknauygulanmasiinkarm olduu "elYasak" "kral siyaseti" diye isimlendirilen CengizHan kanunnamelerini Mslmanlara uygulamak istemesi zerineislmulema yeisimlendirilenbukan

skarkarvelimlerdenbiriYasak'diunkitabnelinealarakMslmanhalka: "Bukitapneoluyor?"diyeseslenir,onlarda;

a e B zerine "CengizH n'nkanunlarYasak'dr"d rler. ucevapolim:

"Kim bu kitapla hkmederse kfir olur, kim bu kitabnkanunlarylayarglanmakistersekfirolur"der.Hulgise;gnmzyneticerinden daha akll davranr ve bir mahkeme Yasak'nkanunlaryla, bir mahkeme de Kur'an'la hkmetmek zere iki ayrmahkeme kurar. Bylece Kur'an ve Snnetin hkmleri ileyarglanmak isteyenler Mslmanlarn mahkemesine, Yasak'la(Cengiz Han'n kanunlaryla) yarglanmak isteyenler de Yasak'nmahkemesinegiderlerdi.FakatkimYasak'nmahkemelerinegirerkengrlrse o kimsenin kfirliine hkm verilirdi. Fakat u ankimusibet ve amzn Cengiz Han kanunlar ise slm alemininounda tatbik edilen Napolyon Bonapart'n kod haline getirdiikanunlarvedierinsanlarnyaptkanunlardr.MeselabizSuriye'deniversitenineriatFakltesinde,eriatnyanndabeerikanunlardaokuyorduk. Suriye'de uygulanan kanunlar, Msr kanunlarndanalnmtr.MsrkanunlardaharfiyenFranszkanunlarndantercme

20

edilmitirverdn'debukanunlar tatbiketmek istediklerinde,harfharfbukanunlarnakletmitir.Allahburdnlleringzleriniokadarkr etmitir ki kanunun sonunda "Bu kanun filan gn ve tarihteSuriye'de karlmtr" dediler. rdn, "Amman'da karlmtr"demeyidahibeceremedi.

Hukuk ve kanun meselesi gerekten ok nemlidir. Allah'nindirdii hkmlerin dnda yeni kanun ve hukuk sistemleri tesbitetmek kfrdr. slm'dan kmaktr. En azndan her Mslmanngrevi bu tr beeri sistem ve kanunlar kalbiyle de olsakabullenmeyiprzagstermeyerekreddetmesidir.

Ben,bumeseleyiokaratrdm.Allah'nindirdiihkmlerindndaterihukuksistemivekanunlarntesbitimeselesigerektenbeni ok megul etti. nk ben Msr'da doktora tezi hazrlarkenEnverSedat'ndnemindehapishanedenMslmanlarktlar.Bunlarbumeselehususundafarklgrlertayorlard.Bunlardanbirksm;tminsanlartekfir(kfrleitham)ediyor,dierbirksm;Mslmanveyakfirolduklarnadairherhangibirhkmvermektenkanyor,ncb m airks ise"L ilheillallahMuhammedunResllullah"diyenbtninsanlarnMslmanolduklarnsylyorlard.

Evet, millet meclisine gelelim, parlamentoya gelelim.ParlamenterlereArapa"nvvab"denir.Bukelimeninvekilmnsnagelen"na ib"inmiyoksamusibetmnsnagelen"naibe"ninmi ouluolduunubilemiyoruz.nkbunlarnouvekildeil,musibet!.

Meclisteki mletvekillerinin slm kanunlarna ters denhibir kanunu, ister asl, ister fer meselelerde olsun onaylamayahaklar yoktur. ayet kadnerkek eitlii gibi slm'a ters denherhangi bir kanuna muvafakat ederlerse, slm dininden karlar.slm'a muhalif olan en basit meselede bile milletvekilinin karkmasgerekir.ayetkarkmazsaoslm'atersolanmeseleyerazolursaveonuimzalarsaitebudavranslm'dankmaktr.nkmillet meclisi yasama meclisidir, kanun koyma yeridir. Allah'n

21

kanun nu u bertaraf edip yerine yeni kanun koymak, uluhiyyetmakamnaglgedrmeyekalkmaktr."12

Evet, bu ekilde ortaya kan sapk inanlar dzeltmek iinKur'an her frsatta Allah'n tek bir ilh ve mabud olduunuvurgulamaktadr. Allah'tan baka ilhlar ise reddetmektedir. HemAllah'a iman ettiini iddia edip hem de bu sahte ilhlara yasama veteri yetkisini vermek ise Allah'tan baka ilh edinmenin en ak

y r:halidirveirktir.BaknzAllahuTeal lebuyurmaktada

( "Onl rn ou irk komadan Allah'a iman etmezler

(imanlarnaazokbirirkkartrrlar)." 12,Yusuf/106) bni Abbas'n azadls krime bu ayetin tefsirinde yle

demektedir: "ayet onlara kendilerini kimin yarattn sorarsancevapolarak"Allah"derler.tebuonlarnimandr.BuimnramenAllah't n n i . d a bakalar a ibadet ve taat ederler Bu a onlarn yaptirkleridir."13

Gerekten gnmzde bu durum ok net bir ekildegrlmektedir. nsanlar bir taraftan Allah'a inanrlar ve buinanlarnngereiolaraknamazklporututarlar;diertaraftaniseAllah'n indirdii ile hkmetmeyen beeri sistemlere itaat ve ibadetederler. te bu insanlarn birou ayette de belirtildii gibi Allah'airkkoarakimanetmelerininakbelirtisidir.

12CihadDersleri,1/48313bniCeriretTaberi,Camiu'lBeyan,8/13

22

RABBKAVRAMI

"Onlar benim dmanmdr. Yalnz lemlerin Rabbi(benim dostumdur). Beni yaratan ve bana yol gsteren O'dur.Hastalandm zaman bana ifa veren O'dur. Beni ldrecek,sonra diriltecek O'dur. Ceza gn hatam balayacanumdu u m k m da O'dur. Rabbm, bana hk (y sek bilgi, olgunhareket)vervebenisalihler(zmresin)ekat."(26,uar/7783)

Rabb kelimesi Arapa bir kelime olup, Kur'an'da Allahlafzndansonraenokkullanlan isimdir;970defazikredilir.Lugaviolarak "terbiye etmek, slah etmek, mutlak otoriteye sahip olmak,efendisi olmak, sorumluluunu yklenmek, bakanlk yapmak,malikvesah t otipolmak,szdinlenmek,itaa edilmek,stnlve oritesikabuledilmek"gibianlamlaragelir.

Dini bir terim olarak rabb kelimesi "btn lemi yaratan,malik ve sahip olan, terbiyenin btn gereklerinemalik ve her eyesahip olan Allah" anlamna gelmektedir. Allah'n isimlerindendir.Rabb, sadece terbiye eden (mrebb) anlamnda olmayp, yardmetmek, yol gstermek, tasarruf etmek, korumak, her eye hkimolmak, emretmek ve yasaklamak, sakndrmak gibi terbiyenin btngereklerine sahip olabilmeyi de ifade etmektedir. Buun iin rabbdenilince, sadece terbiye ve malik olma durumlar deil; her eyesahip olan ebedi ve sonsuz kudret sahibi Allah anlalmaldr. Buzelli n , baka v ai den dolay rabb kelimesi Allah'tan arlkl r iin, bireyeizafeedilmedentekolarakkullanlamaz.

Kerim'de gerek lgat anlamylagereks yettekarmzakmaktadr:

Rabb kelimesi Kur'aneterimanlamylabiroka Kefil, Kefalet Sahibi: "Onlarbenimdmanmdr.Yalnz

lemlerin rabb (benim dostumdur). Beni yaratan ve bana yolgsterenO'dur.HastalandmzamanbanaifaverenO'dur.Beni

23

Allahu Tel'ya rububiyet noktaonla l'nn lemle

ldrecek, sonra diriltecek O'dur. Ceza gn hatambalayacanumduumdaO'dur.Rabbm,banahkm(yksekbilgi, olgun hareket) ver ve beni salihler (zmresin)e kat." (26,uar/7783)

Terbiye Eden, Efendi: "Evinde bulunduu kadn onukendineard,kaplarskskkapadve"gelsene"dedi.Yusuf:"Gnah ilemektenAllah'asnrm,O,benimefendimdir;banaiyi bak z iz baarya ulaamazlar."dedi."(

t. Haks lk yapanlar phes12,Yusuf/23)

Egemen G, Otorite Sahibi: "Sizin en stn rabbinizbenim"(79,Naziat/24)

"Onlar, Allah'dan baka bilginlerini ve rahiplerini dekendilerinerabbedindiler,MeryemoluMesih'ide.Oysaonlarbir olan Allah'a ibadet etmekle emrolunmulard. Allah'danbakahibirilhyoktur.O,m u ldemnezzehtir."

riklerinortakkot uey erden(9,Tevbe/31).

Rububiyet Tevhidi: Rububiyet tevhidi, genel olarakAllah'tan baka bir rabb olmadna inanmak ve Allah' rabbliindetevhidetmektir.bniKayyimelCevziyyerububiyettevhidini"yaratmave hkimiyetin ancak Allah'a mahsus oluu" eklindetanmlamaktadr.14 Levamihu'l Envar'da Rububiyet tevhidi ileilgili olarak unlar gemektedir: "Rububiyet tevhidi demek, yaratan,rzkv r y ed Oe en,dirilten,ldren, ok ensadeceAllah'tr. ndanbakasdeildir."15

Tevhidi rububiyeti u ekilde zetlemek mmkndr:Allah'tanbakayaratan,rzkveren,varlklarsevkve idareedenbirrabb yok rtur. nk O her eyi yaratmt ve O'ndan baka dayarattklarzerindebiremirsahibiyoktur.

Bu konuda nemli husus udur ki, genel olarak mriklersnda irk komamaktadrlar. Zirarin yaratcs olduunu biliyorlard.r da Allahu Te

14Medaricu'sSalikiyn15Levamihu'lEnvar,1/128

24

boanyorlar,ihramagiriphacvei di kere

NitekimAllahuTelylebuyurmaktadr:"Eersenonlara,gklerive yeri a l glkim yaratt?" diye sors n elbette: "On ar ok vehereyibilenAllahyaratt,derler"(43,Zuhruf/9)

Cahiliyye ehlinin byk bir ounluu Allah'n varlnainanan kimselerden olumaktadr. Cahiliye ehli, yaratl konusundaAllah'nortaolmadnavekadere,ahiretgnne,ogndecezavemkafaatverileceine inanrlar, insanlarnkullukyapmaklamkellefolduklarn, yaptklar amellerden sorgulanacaklarn, hayryapmlarsa hayr, er yapmlarsa er ile cezalandrdacaklarnbilirlerdi. Melekleri "Hameletu'lAr", "Hafeze" ve "Mukarrabbin"olmak zere ksmlara ayryorlard. Kullarn Allah'a kar ibadetetmeklemkellefolduklar inanlarnabinaenabdestveguslalrlarve namaz klarlard. Ebu Zerr ve Ks bin Said elEyadi'nin cahiliyyedneminde namaz kldklar sabittir. Gnein douundan batnakadar oru tutuyorlard. Aure gnlerinde oru tutmak adetleriydi.Zekt verip, itikfa girerlerdi. Hatta Hz. mer'in (radyallahu anhu)cahiliyye dneminde nezir yapt itikf hakknda nasl bir tutumsergileyeceine dair bir soru sormutur. Misafirperverlik yapp,fakirle e ler sahip karlar, slay rahimde (akraba ziyaret rinde)bulunurlard.

Hz. Aie (radyallahu anha) anlatyor: "Dedimki: EyAllah'nResl,bnuCd'anchiliyedevrindeslairahimdebulunur,fakirlereyedirirdi. O bundan fayda grecek mi? Resulullah (s.a.v) u cevabverdi: H k b a r( ayr)iyili leriona irfaydasolm yacakt .nkobirgnbile'YaRabbikyametgngnahlarmbala'dememitir."16

Cahiliyye Araplar hac ibadetini yerine getirirler, haramaylarnhrmetineinanrlard.Ksasyaparlar,diyetverirlerdi.Zinavehrszlk gibi sulara gereken cezalar uygularlard. Hatta hrszlkyapanlarn ellerini kesiyorlard. Kiinin kendi annesiyle, kzyla,halasyla, teyzesiyle evlenmesini haram gryorlard. talakla

umreibadetiniyaptktansonraSafasay yapyorlard. llerini ykayple Merve arasnda ye

16Mslim,man365,(214)

25

mriktir.Bunlarnismiiselaikv

kefenliyorlar, zerlerine cenaze namaz klp yle defnediyorlard.Misvak kullanyorlar, koltuk alt ve dier temizliklerini yerinegetiriy r ti

teo lar, Hz. brahim'in snne ni ihya etme adna ocuklarn

snne ttiriyorlard.17 Reslullah (s.a.v) Mekkeli mrikleri Hz. brahim'in dinine

davet ettiinde onlar kendilerinin Hz. brahim'in dini zerindeolduklarniddiaediyorlar,ibadetettikleriputlarnayaratmaveemirnoktasnda bir pay a lar fakat Allah'a yaklamak amacylaputlarnaibadetettikle d:

yrmyorrinisylyorlar

"Biz onlara (putlara) ancak bizi Allah'a yaklatrsnlardiyeibadetediyoruz."(39Zmer/3)

BununlaberaberMekkelimrikler,yetkiveotoriteyiAllah'atahsis etmiyorlar, kendi heva ve heveslerinden uydurduklrkanunlarla, toplumlarn ynetmeye kalkyorlard. Bu adanbakldnda Mekkeli mriklerin amzn mrikleri ile birfarklarnnolmadaikrdr.ZiraMekkelimriklerdegnmznlaikleri gibi Allah'n varlna ve birliine inanyorlar; ancak buinanla beraber yaam biimlerine, devlet ynetimlerine Allah'kartrmyorlard. Mekkeli mrikler de Hz. brahim'in dinine tabiolduklarn iddia ediyorlarbununlaberaberbugnHz.Muhammed'e(s.a.v) iman ettiini iddia eden laikler gibi onlarda muvahhidMslmanlara kar sava ayorlard. Yine amzn laikleri gibionlardabirtakmameliibadetlerdebulunuyorlard.Gnmznlaikvedemokratlardabir taraftankendileribaz ibadet trlerini yerinegetirirlerken sistemlerine zarar vermedii srece toplumlarnn dabirok ibadeti yerine getirmesine izin verirler. Fakat her iki mriktaifesideyetkiveotoriteyiAllah'tangaspederek,kendilerinintekelinealma bakmndan ortaktrlar. Cahiliyye dneminin mrikleri ilegnmzn laikleri bu adan fikir, itikad ve dnce bazndabtnyleaynkonumdadrlar.Sadeceisimleri farkldr.Onlarnismi

edemokrattr.Malumolduuzere

17 Geni bilgi iin bkz. Ebu Fetih eehristani, Mevsuat'lMilel ve Nihal sy.240,VeliyyullahDehlevi,Huccetullah'ilBalia,1/360

26

birisikpinsanlararabblerivey

isim msemmay deitirmez. Dolaysyla gnmzn laikdemok atr larna ada mrikler demek, kanunlarn icra ettikleriparlamentolarnaadadaru'nnedvedemekyerindeolacaktr.

Aslentarihboyuncagelipgemimrikvemrtedlersalklbir ekilde tannmazsa, gnmznmrik vemrtedlerini tanmakmmk n ayacak, olm bunun doal neticesinde ise kfr ve imandenizleridebirbirinekaracaktr.

unu belirtmek isterim ki, tarihin akyla beraber birokslmkavramtahrifeuradgibirabbkavramdabusretebykbir tahrife uram, gerek ve asli anlamn zihinlerden tamamylayitirmitir. Bugn rabb denildii zaman, insanlarn zihninde adetahibir ey olumamakta, sadece rabbimiz Allah'tr eklinde ieriibtnylebocmlelersarfedilmektedirler.BunundoalneticesindeisehayatlarnnheralanndaAllah'tanbakarabbleredinirler,ancakbununfarknadahivarmazlar.

Bilinmelidirki,rabbkavramnnKur'andakarmzakanennemli anlamlarndan bir tanesi ynetici, emir ve otorite sahibidemektir etiizereFiravun'unrabblikiddias

.NaziatSuresi'ndeg da

tamamenbuyndedir.18

"(Firavun dedi ki:) Ben sizin en yce rabbinizim." (79,Naziat/24)

SaidHavvabuayetintefsirindeyledemektedir:"AnlaldzereotoplumdaFiravunlaberaber ibadetedilenbirokputvarm.Fakat Firavun kendisini onlardan daha stn grmekte ve byleceegemenliinAllah'amahsusolduunukabullenmemitir."19

Hatrlanaca zere ilh kavramn aklarken deindiimizzere tarih boyunca kfrde haddi aan hibir kimse genel olarakkendisininlemlerinrabbi,yaratcsveterbiyeedicisiolduunuiddiaetmeye kalkmamtr. nsanlk tarihinde hemen hemen hibirAllah'nkuluAllaholduu iddiasn ortaya atmamtr. Ziraherhangi

aratclarolduunuiddiaetseidio

klamailahkavramnabaknz.18Bukonudagenia

19elEsasufi'tTefsir

27

yaayan Firavun ve Nemrut'lard

zaman herkes tarafndan reddedilecekti. nk byle bir iddiannkesinlikle kabul grmesi sz konusu bile deildir. nk byle biriddiasahibineinsanlardirekolarakitirazederlerve"Sendebizimgibibir insansn. Sen de bizim gibi bir anne ve babadan domasn. Adnbizimadmzgibidir"diyerekiddiasahibimreddederlerhattaonunladalga bile geerlerdi. Bununla beraber gerek Firavun'un gerekseFiravun'dan nce ve sonra yaayan tm Firavunlarn bu noktadatemeliddialarynetim,otoriteveidarenoktasndadr.BaknzKasasSuresi'nin 28. ayetine dair Allame Fahruddin erRazi yledemektedir:

"Firavunkendisinin ilh olduunu sylemektedir. Buhususagelince,bilki,bununlakastedilen,Firavun,kendisiningklerin,yerin,denizlerin, dalarn ve insanlarn zatlarn ve sfatlarn yarattniddia etmemitir. nk bunun imknsz olduunu bilmek iin pekzeki olmaya gerek yok. Dolaysyla bu hususta phe etmek, aklnnnoksanlnadelilolur. lah ise, ibadetedilendir.OhaldeFiravun,biryaratcnn olmadn ileri srerek, insanlarn mkellefiyetlerinin,sadece meliklerine itaat etmeleri ve onun emirlerini dinlemeleriolduunu sylyor. te Firavun'un ulhiyyet iddias ile kastedilen,oukimseninsandgibi,onun,gklerinveyerinyaratcsolduunuiddiaetmesideil,mbdolduunuiddiaediidir.Biz,zellikle,Thsresinde, "Siz ikinizinRabbikim, EyMusa?" (Tha, 49) ayetinintefsirind u ce, Firavun' n Allah' bildiini ve bu sz, kavminin ahil veahmaklarnayutturmakiinsylediinianlatmtk."20

Yine ayn ekilde Naziat Suresi'nde Firavun'un rabblikiddiasn Fahruddin erRazi yle tefsir etmektedir: "Firavun'un busznn anlam udur:Hi kimsenin halkm zerinde benden bakabiremirveyasakkoymahakkyoktur."21

te bugn en byk sorun bu noktadaolumaktadr. indeyaadmz toplum Kur'an kavramlardan ve gemi dnemde

an habersiz olduu iin gnmz

20TefsiriKebir,12/25321TefsiriKebir,22/476

28

FiravunveNemrut'larntanyamamaktadr.Bucehaletebinaentarihboyunca hibir Firavun'un Allah olduu ynnde bir iddiasolmamasna karlk gnmzde toplum ierisinde hoca ve limgeinen kimseler Firavunlar halka btnyle yanl tantmlar,firavunlarn sanki her eyin yaratcs olduklarn iddia ettikleriniinsanlar a la anlatmlardr. Bu t vr aryla da Firavunluun veNemrutluunkapsnkapatmlardr.

Burada dier bir husus ise udur: Kur'an'a baktmzdaFiravun'unsadeceikikereilhlkverabblikiddiaettiinigrmekteyiz.Bunlardan ilki Kasas Suresi'nde ikincisi ise Naziat Suresi'ndedir.Bununla beraber gnmzn Firavunlar sabah akam rabblikiddiasndadrlar. Beeri kanunlarn hkim olduu parlamentolarndagece gndz kanun karmalar, televizyon karsna geerek halk,toplumu d t

k en iyi ken ileri nin idare edebileceklerini iddia e meleri

apa olarakrabblikiddiasndanbakabireydeildir. Bilinmelidir ki, gemite yaam Firavunlar merte ortaya

kp dzenlerini, dnce sistemlerini, otoritelerini srdrmek iiniddialarnortayakoyuyorlardvedinesaslar istismaretmiyorlard.Buna karlk gnmz Firavunlar toplum iinde hkimiyetlerini veotoritelerini korumak iin byle bir iddia da bulunmuyor,bulunamyorlar. Zira bugn hangi idareci ortaya kp sizin en iyirabbinizbenimdersetoplumtarafndanbtnyledlanr.Bunuokiyibile ir bnmuasrF avunlarbyle ir iddiadabulunmayp,kendileriniMslmanolarakisimlendirmektedirler.

Yazmza balarken de belirttiimiz gibi rabb kavramKur'an'n en nemli kavramlarndan bir tanesidir. Hatta "Allah"kelimesinden sonra Kur'an'da en ok tekrarlanan kelime rabbkelimesidir. Allahu Tel kitabna "Hamd lemlerin rabbi olanAllah'amahsustur"(1,Fatiha/1)diyerekbalarken,"Beninsanlarnrabbinesnrm"(104,Nas/1)diyerekbitirmekte,giritevebititerabb kavramn zikretmektedir. Bununla beraber Kur'an'n ilk inenayetindederabbkavramkarmzakmaktadr:"Yaratanrabbininadylaoku!"(96,Alak/1)

29

Rabb kavramnn Kur'an'da bu kadar oka zikredilmesininzerinde gerekten durmak gerekir. in asl tekrarn hikmetini vesrrnancakAllahuTealbilmektedir.Ancakbununlaberaberdnyagezegeninde insanlarn ounun hadlerini aarak rabblik iddiasndabulunmalarbukavramnnedenbukadarnemliolduunuveokazikreddiinibizleregstermektedir.AllahuTealinsanlarngeneldehadlerini aarak ynetme ve idare etmede sz sahibi olacaklarn,kendilerim otorite kabul edeceklerini, buna paralel olarak kendikafalarndanuydurduklarkanunlarla insanlarsevkve idareetmeyealacaklarnvebylerabblikiddiasndabulunacaklarnbildiiiinkitabnda devaml surette bizlere kendi rabbliini hatrlatmaktadr.Dier bir ifadeyle Allahu Teal bizlere devaml surette yleseslenmektedir:"Eykullarm!Sizingerekrabbiniz,kanunkoyucunuz,idare ediciniz, otorite sahibiniz ancak ve ancak benim. Sakn ola ki,Bana ait bu vasflar kendi zerinizde grerek rabblik iddiasndabulunma yn y a gya kalkma ve inebanaaitbuv sflarkendiniz ibibirbeeretahsisederekbendenbakasmrabbedinmeyin."

u noktay iyiden iyiye dnmek gerekmektedir: AllahuTel lemi ervahta tm insanlar toplayp yle seslenmitir: "Bensizin Rabbiniz deil miyim?" (9, Araf/172) Buna karlk tminsanlar "peklRabbimizsin, ahidiz"diyerekAllah'tanbakahibirrabb, otorite sahibi, kanun koyucu edinmeyeceklerine szvermilerdir.AllahuTelbuszleriyeterligrmeyip,szlerinamelednmesiiininsanolunuokulmesabesindeolandnyagezegenineimtihan etmek iin gndermitir. Acaba insanolu verdii szdeduracak imdir? Yoksa szne muhalif hareket mi sergileyecektir?Malum olduu zere okul mesabesinde olan dnyaya, talebe olarakgnderilen insana, okumas iin kitap, kitab renmesi iin deretmengerekmektedir. teAllahuTel insanolunaokumas iinkitabn indirmi, kitabn retmesi iin de peygamberlerinigndermitir.

Okulunbitiminde,yani insanolununlmylebirliktesnavbalayacak, mfetti mesabesinde olan mnker ve nekir gelecek ve

30

talebeye ilkolarak "rabbinkim" sorusunuynelteceklerdir.Yani "Eyinsanolu! Sen Rabbine ruhlar leminde sz vermitin. O szndesadk kaldn m kalmadn m? Sen dnya gezegeninde yaarkenAllah'tanbakabirrabb,biridareci,birynetici,emirveyasakkoyan,kanunvehkmkaranedindinmiyoksahayatnnbtnalanndasadece A llah'n indirdiklerini, Allah' n kanun ve yasalarn m tekhkmolarakkabulettin?"

Dikkat edirse insanoluna ruhlar leminde yneltilen ilksoru ile kiinin lm neticesinde mnker ve nekir meleklerininkendisine yneltecei soru ayndr. ayet kii slm zere bir hayatsergilemise yle cevap verebilecektir: "Bizleri yaratan, tm evrenivareden,yetitiren,kanunlarylasevkveidareeden,yceMevladr."AmainsanoludnyadayaarkenAllah'tanbakarabbleredinmiise,Allah'tanbakakanunkoyuculara,yasavaazedicileredierbir ifadeile sahte rabblere itaat etmi ise ite o zaman mnker ve nekirmeleklerininsorusunacevapdahiveremeyecektir.

Deylemi,Enes'tenmerfuolarakylerivayetetmektedir:"Kiilp kabrine konulduu zaman mnker ve nekir melekleri gelerekkendisine 'rabbin kim' diye soracaklar. ayet o kii Mslman ise'Rabbim Allah'tr' diyecek ve kendisine kabri geniletilecektir. ayetkfirise'benbilmiyorum'diyecektir.Bylecemeleklerellerindekilerleona vurmaya balayacaklardr. Ta ki kabri alevler basacaktr. Kabiryleda alacaktrki,kiininkaburgakemikleribirbirinegeecektir."r

22

22erhuSudurliSuyuti,50

31

yarattm."(51,Zariyat/56)

BADETKAVRAMI

"Ben insanlarvecinler ancak Bana ibadet inlerdiyeyaratt ."(5,Zariyat/56)

badet kelimesi, "abede" fiilinin mastar olup "itaat etmek,boyun emek, tevazu gstermek, balanmak ve hizmet etmek"anlamlarn esinin tredii "abd" kk, uanlamlara

i etsm

a gelir. badet kelim

agelir:

bHrnkartolankle,Boyunemekveitaatetmek,

cKulluketmek,ilhtanmak,tapmak, dBir eye balanp, ondan ayrlmamak. Bu aklamalardan

nlalaca zere ibadet kelimesinin ifade ettii esas mnlar:"Kiininyksekvestnbirinekarbaemesi, itaat etmesi, kendihrriyetinden feragat ederek onun karsnda her trl isyan terketmesi,tambirballklaonaboyunemesidir."tebudurum,kullukveitaattir.badet,itaatetmeninbireididir.Buitaatamstahakolanda,hi phesizgerekma'budolanAllah'tr.ok ibadetedenebid;kendisineibadetedilenedema'buddenir.

Dinbir terimolarak ibadetingenelanlamdakitanmudur:"Yaplmas sevap olan, Allah'a yaknlk ifade eden, yalnz O'nunemirle i ar ni yerine getirmi olmak ve rz sn kazanmak niyetiyleyaplan,hertrlhareketeibadetdenir."23

Kur'an kavramlarn ierisinde en nemhlerinden bir tanesidehiphesizibadetkavramdr.ZiraancakveancakAllah'a ibadetetmekinsanntemeldeyaratlgayesidir.NitekimAllahuTelylebuyurmaktadr:

"Ben insanlarvecinleriancakbana ibadetetsinlerdiye

23badetkavramhakkndadahagenibilgiiinEbu'lAlel'Mevdudi'nin"Kur'an'aGreDrtTerim"isimlieserinemracaatediniz.

32

BuneminebinaenibadetkavramKur'an'Kerim'deisim,fiilve mastar eklinde 256 defa gemektedir. Bununla beraber nezcd frki, ibadetkavramdatahri edilen, iiboaltlankavramlarkervannakatlmtr.

zellikle Mrcie akidesinin gnmzde yaygnlamasndansonraibadetdenilinceilkaklagelennamaz,oru,haccgibifiiliibadettrleri akla gelmekte, ibadet kavram olduka snrl bir alandatutulmaktadr.HlbukiKur'an'Kerim'deibadetkavramnnennemliieriklerinden bir tanesi de hi phesiz itaat etmek, tevazugstermek ve boyun emektir. Kur'an' Kerim'de ibadet kelimesininitaat kelimesi ile e anlaml kullanld birok ayet vardr. AllahuTelylebuyurmaktadr:

"Eydem ullar,Bensizeeytanaibadetetme in,osizeakbirdmandr,diyeandvermedimmi?"(36,YasinSuresi/60)

Bu ayette Allahu Tel, dnyada eytana ibadet yani itaateden,eytannyolundangidiponatbiolankimselereseslenmektedir.Bu ay t

o y

e e ilikin Ebu'lAla el'Mevdudi "Kur'an'a Gre Drt Terim"isimlimuhteemeserindeyledemektedir:

"Akagrlenudurki:Hikimsebudnyadaeytan ilhtanmaz. Bilakis, btn gcyle ona lanet eder ve onu kendisindenuzaklatrmaya gayret eder. Bunun iin Allahu Tel'nn kyametgnnde insanoluna ykleyecei su, dnya hayatnda eytanaibadet e kmne tabiiolmala

tmeleri deil, onun emrine itaat etmeleri, harvegsterdiiyollar dasratlekomalarolacaktr."24

BuayetintefsirindebniKesiryledemektedir: "Bu ifade eytana tbi olan insanolundan kfir olanlara

iddet b r. e sanolunakarokali irseslenmedi H lbuki ytanin kbirdmandr."25

Yine Kurtubi bu ayette geen "ibadet etmeyin..." nehiyifadesiniokakbirekildeitaatileilikilendirmitir:

24Kur'an'aGreDrtTerim,s25bniKesirTefsiri,12/6762

y:87

33

olursa olsun fertler ya da topl

"Eydemoullar! eytana ibadetetmeyinYanibana isyangerektirenhususlardaonaitaatetmeyin."26

Bu konuda dier bir ayet ise, M'minun Suresi'ndegemektedir.AllahuTelylebuyuruyor:

"Onuniin:'Biz,kavimleribizeibadetederken,bizimgibibuikiinsanainanrmyz?'dediler."(23,M'minunSuresi/47)

Bilindii zere Firavun srailoullarna kar byk birzulmlemuamale ediyordu. Allahu Tel Firavun'un srailoullarnakarbuzulmnedairylebuyurmaktadr:

"Hemhatrlaynki,birzamansiziFiravun'unailesindenkurtardk. Size azabn en ktsn reva gryor, oullarnzboazlyor ve kzlarnz sa brakyorlard. Ve bunda sizeRabbi i k un z tarafndan byk bir imtihan vard." (Ba ara S resi:2/49)

Bu artlar altnda srailoullar'nn Firavun'a kar sevgibeslemeleri,onakyamvesecdeetmeeklindebiribadetsunmalarndnmekmmkndeildir.BilakisburadaFiravun'un"...kavimleribize ibadet ederken..." sz, srailoullarnn isteyerek ya daistemeyerekitaatiniifadeetmektedir.NitekimmamTaberibuayetintefsirindeyledemektedir:

"Bizkavimleribize ibadetederken..".Yani itaat ediyorlar,Firavun'akarzilletgsteriyorlar,emriniharfiyenyerinegetiriyorlar,ona boyun eiyorlar. Araplar arasnda hkmdara itaat eden herkeshakknda'hkmdarnkulu'szkullanlr."27

taat kavram hakknda bu ksa bilgiden sonra diyebiliriz ki,Allah'aibadetancakveancakO'nunindirdiihkmlereitaatetmeklemmkndr. Fertlerin ve toplumlarn, sosyal hayatlarnda Allah'nindirdii hkm ve yasalara itaat etmeleri O'na ibadet etmelerininapak bir gstergesidir. Bununla beraber yeryznn neresinde

umlar Allah'n indirdii kanun ve

26elCamiuLiAhkam,14/43727 Taberi Tefsiri, 18/19,Bu ifadeMevdudi'nin "Kur'an'aGreDrt Terim" isimlieserindenalnmtr.Sy:86

34

yasalarterkederek,parlamentolardavaazedilmibeerrnkanunve yasalara itaat ederlerse bu da yine apak bir ekilde Allah'tanbakasna, kullarn kendileri gibi kullara ibadet etmelerinin en akgsterges krettiklerimizin en nemli del idir. Bu zi ili ise AllahuTel'nnuayetidir:

"(Yahudiler) Allah' brakp bilginlerini (hahamlarm);(Hristiyanlar) da rahiplerini ve Meryem olu Mesih'i (sa'y)rabbleredindiler.Hlbukionlaraancaktekilhakulluketmeleriemrol nd yu u. O'ndan baka tanr oktur. O, bunlarn ortakkotuklareylerdenuzaktr."(TevbeSuresi:9/31)

Bu ayette Allahu Tel ehli kitabn din adamlarn rabbedindiklerini bildirmektedir. Bilindii gibi kitap ehli putperest birtoplulukolmayp,Allah'tanbakasnasecdeetme,kurbankesmegibifiili bir ibadet eylemi yneltmemektedirler. Ayn ekilde dinadamlarnn gkyzn ve yeryzn yarattklarna, semadan suindirdiklerine inanmamaktadrlar. O halde burada yle bir soragndemegelmektedir:Acabakitapehliolankimselerdinadamlarnnaslrabbedindiler?Dierbirifadeylehangifiillerindendolay,AllahuTelonlarbylebykbir sula sulamaktadr?Bukonudaennetbilgibi e h

efz hiphesizReslulla (s.a.v)'dangelmektedir.bniKesirbu

ayetint sirindeunlarkaydetmitir: mam Ahmed, Tirmizi ve bni Cerir'in muhtelif kanallardan

olmak zere Adiyy b. Hatem (r.a)'den rivayetlerine gre AllahResl'niin daveti ona ulat zaman O am'a kamt. Adiyy,cahiliyye devrinde Hrstiyan olmutu. Kz kardei ve kavminden birgrupesiredildiler.SonraAllahReslkzkardeineihsandabulunduveonahediyelerverdi.Odakardeinednerekonu slm'aveAllahResl'nnyannagelmeyeteviketti.AdiyyMedine'yegeldi.KabilesiTayyiindereisolup,babasHatemEt'Tai,cmertliiilebilinenbirisiidi.nsanlaronungeldiinihaberverdiler.Adiyy,boynundagmtenbir ha olduu halde Allah Resl'nnn yanna girdi. Allah Resl"Onlar Allah' brakp hahamlarn, rahiplerini rabbler edindiler"ayetini okudu. Adiyy b. Hatem der ki: Ben: "Onlar, din adamlarna

35

ibadetetmediler"dedim.Reslullahbunakarlk:"Evet,onlaronlarahelali haram kldlar, haram da helal kldlar. Onlarda kendilerineuydular.teonlarnonlaraibadetibudur."dedi.

Huzeyfe, bni Abbas ve bakalar "Muhakkak ki, Yahudi veHnstiyanlardinadamlarnnhelalveharamkldklareylerdeonlaratbi olmulardr" demilerdi. Sddi ise: "Onlar insanlar nasihatikabul ettiler, Allah'n kitabn ise terk edip arkalarna attlar."demitir.28

bni Teymiyye Ebu'lBahteri'den bu ayet hakknda u szrivayetetmektedir:

"Onlar din adamlarna namaz klmadlar. ayet din adamlaronlara rk ve secde etme eklinde kendilerine ibadet etmeleriniemretseydi ehli kitap din adamlarna bu noktada itaat etmezlerdi.Ancak Allahu Tel'nn haram kldklarn helal, helal kldklarn daharamtanmalarhususundakendilerineitaatedilmeleriniemrettiler,onlar it d ada bu emre aat ettiler. te onlarn in adamlarn r bbedinmeleribuekildeolmutur."29

Begavi, bu ayetin tefsirinde ehli kitabn, haham verahipler kl eine secde ve rk e inde bir ibad tlerinin olmadmsyleyenlereylecevapvermektedir:

"Onlar Allah'a kar gelerek din adamlarnn helalgrdklerini helal, haram grdklerini haram kabul ederek onlaraitaatettiler.tebylecerabbedindiler."30

Kurtubi yle demektedir: "Bu buyruk ile ilgili Mean'ilKur'an'adaireseryazanlarderlerki:Onlarlimlerinizverahiplerinizeher h s numunakard a

u usta itaat ettiklerinden dolay onlar rabbler kol r."31 YineaynayetleilgiliSeyyidKutubyledemektedir:

28 456

6bniKesirTefsiri,7/3

29bniTeymiyeKlliyat7/730BagaviTefsiri,3/28531El'CamiuLiAhkm,8/198

36

itaat ediyorlarsa Allah'n kendim ayet bu k

"nkonlar dini emirlerini lim ve rahiplerinden alyorlar,onlardanaldklaremirlereitaatediyorlarvetbioluyorlar.badetveitikatbirtarafabylebirfiilbilefailinimrikyapmayakfidir.Allah'aortakko ekledetahakku

mak,sadeceyasamahakknAllah'tanbakasnavermkeder.Bylebirfiilsahibinimrikyapmayakfidir."32

YineSeyyidKutubbirbakayerdeyledemektedir: "Dilleri ile Allah'tan baka ilh olmadn ve Muhammed'in

(s.a.v)Allah'nkuluveresl"olduunusyleyipferdidavranlarda,arnma, evlenme, boanma vemiras gibi konularda Allah'n vahyinetbiolduklariinkendileriniMslmandiyeisimlendirenler,bununlaberaber bunun dndaki konularda Allah'n kitabna greekillenmemikanunvenizamlaraitaatedenler...AllahkitabndaizinvermediihaldeAllah'nkitabnamuhalifolanyasalaravekanunlaraitaat edenler... steyerek veya istemeyerek bu ada putlarnnkendilerinden istedikleri grevleri yerine getirme noktasnda tmdeerlerini feda edenler.... Bu kutsal deerleri ile ada tutlarnistekleri elitii zaman Allah'n emirlerini kulak arkas yapp buada tutlarn emirlerini yerine getirenler... Evet, kendileriniMslman ve Allah'n dinine mensup zannedip de tm bu fiilleriyapanlar,kafalarnyastklarndankaldrpbirannceuyanmakvenekadar byk bir irk bataklnn iinde olduklarn grmekzorundadrlar.

irk ve mriklik, rabblik noktasnda Allah'tan baka birRabbin yaratan, rzk veren, ldren vb. varlna inanmakla ortayakmaz. Allah ile beraber veya Allah'n dnda baka rabb'lerinhkimiyetineinanmakdairkinenbarizrneklerindendir.

O halde yeryznn dousunda ve batsnda yaayan tminsanlar, yaantlarnda yetkiyi kime verdiklerine, kime uyduklarna,kime itaat edip, kime boyun ediklerine, kimin emrine uyup szndinlediklerinebir baksnlar... ayet tmbukonularda sadeceAllah'a

sinden raz olduu dine, slm'aonularda Allah'tan bakasna tbiensupturlar. Yok,

32FiZilali'lKur'an,7/264

37

Son olarak zerinde durmkabul limleri i

oluyor a nemensu t

l rsa Allah korusun onlar tbi olduklar tutlarn dinip urlar."33 slmehidiAbdullahAzzambukonudayledemektedir: "Bilinmelidir ki; ibadet kanunlar, yasalar, haramlar ve

helallerdenmeydanagelmektedir.BukanunveyasalarayetAllah'tanalnrsaozamanibadetAllahiinyaplmdemektir.ayetbuyasalarbeer tarafndan dzenlenmi ise ubudiyyet yani ibadet beeredir.Velev ki insanlar namaz klsalar, oru tutsalar ve dini vecibeleriniyerine getirse de dahi... Bu ok ak ve kesin olan konudur. indetereddt yoktur. Tm limler u konuda ittifak etmilerdir: Kim kiharam helal yaparsa kfir olur ve yine kim ki helali haram yaparsayinekfirolur."34

badet kavramnn itaat kavram ile dorudan ilgisini buekildeakladktansonraburadaibadetinksmlarzerindedebilgivermemiz yerinde olacaktr. lar mGenel o ak sl limleri ibadetkavramnksmaayrmlardr.

1Kalbi badet: Allah'tan baka ilh olmadna,Muhammed (s.a.v)'in Allah'n kulu ve resl olduuna kalbeninanmak,Allah'a tevekkl e r tmek vebunabenzer ibadet t rle i kalbiibadetksmnagirmektedir.

2Kavli badet: Kavli ibadet dil ile yaplan bir ibadeteididir.Tevhidkelimesiniikraretmek,zikir,tebih,iyiliiemretmekve ktlkten sakndrmak p ekavliibadetksmnagirmekt

gibi dil ile ya lan btn ibadet itleriedir.

3Ameli badet: Ameli ibadet ise, fiillerle yaplan ibadeteididir. Namaz klmak, zekt vermek, oru tutmak, hacca gitmek,Allah'n indirdiikanunveyasalaragrehayat tanzimetmek,beerrn kanun ve yasalar reddetmek gibi tm fiili ibadetler ameliibadetksmnagirmektedir.

ak istediimiz konu ise, ibadetinbadetin kabul olunabilmesi iin ikiartlardr. slm

33FiZilali'lKur'an,9/8934AbdullahAzzam,Hakimiyet,Mefhumu,sy:10

38

artnesrmlerdir:Bu iki art ihlsve ittibadr.Yanibir ibadetinAllahkatndakabuledilebilmesiiinncelikleyaplanofiilinancakveancak Allah rzas iin yaplmas gerekmektedir. Yaplan ibadettekesinlikleAllah'tanbakasnnrzasaranmamal,namsalmak,hretkazanmak ya da riya v iin ibadet yaplmamaldr. AllahuTelylebuyurmakta

e gsteridr:

"Oysa onlar, (Hanifler) slm'a balanarak dini yalnzAllah'ahasklarakO'nakulluketmek,namazklmakvezektverme r d r b (kle emrolunmula d. Dos o u olan din de udur." 98Beyyine/5)

Bununla beraber yaplan bu ibadet Allah'n kitabna veResl'nn snnetine uygun olmaldr. Zira Allah'n kitabna veResl'nn snnetine uygun olmayan her i bid'at olupreddedilmitir.AllahuTelylebuyurmaktadr:

"Deki;EerAllah'seviyorsanzbanauyunuzkiAllahdasizi s recebal

evsin ve gnahlarnz balasn. Allah son deaycveesirgeyicidir."(3Alimran/31) YineaynkonudaReslullah(s.a.v)ylebuyurmaktadr:

i a s "Kim biz m emrimize uymay n bir i yapar a, o ikendisindenreddedilmitir."35

unu iyi bilmemiz gerekir ki, ibadet sahih bir akideningdasdr.Akidesizveibadetsizbirtoplumunhayvansrlerindenbirfark yoktur. Susuz kalm bir aa nasl kurumaya mahkm ise,akidesiz ve ibadetsiz bir toplumda yok olmaya mahkmdur. Ziraibadetkiiyiyaratlgayesigereiaslikimliinedndrr.Bununiinbizlere den ibadet kavramn en sahih anlamyla renip, Allah'nistedi ekilde, O'na laykyla ibadet etmemizdir. Fertlerin vetoplumlarnkurtuluuancakbuekildemmknolacaktr.

i

35MttefekunAleyh

39

RKKAVRAMI

"Andolsun ki, sana da, senden ncekilere de uvahyedildi: Yemin ederim ki, eer irk koarsan btnalm ralarn boa gider vemutlaka kendine yaz k edenle denolursun."(39,Zmer/65)

irk kelimesi, "erike" fiilinden masdardr. "irk" ve aynkkten gelen irket, mareket, szlkte "mlk ve saltanatta ortakolmak d" emektir.Aynkktengelen'ereke'fiili,"ortakkomak,ortakolmak"anlamnagelir."Ortakkoanaise"mrik"denir.

Istlahta iseirk,Allah'azatnda,sfatlarndayadafiillerindedenk tutmak, ortak komaktr. Allah'tan baka bir ilh tanmak,ibadetlerini Allah'tan bakasna yneltmek, Allah'n sfatlarn inkretmek yadaAllah'a ait olan sfatlar ve yetkileriAllah'tanbakasnavermekirktir.

Kur'an'n ifadesine gre irk zulmlerin en bydr. ZiraAllah'airkkoanbirkimsencelikleYaradannakarhaddiniamvezulmetmitir.BaknzAllahuTelylebuyurmaktadr:

"Lokman,olunatvererek: 'Eyoulcuum,Allah'aekoma. r O'na haDo usu e komak byk kszlktr, zulmdr'demiti."(31/Lokman,13)

irk ayn zamanda gnahlarn en bydr. Zira AllahuTel irk hari dilerse kiinin btn gnahlarn affedebileceiniancakirkiaslaaffetmeyeceinisylemektedir:

"phesizAllahkendisineortakkoulmasnbalamaz.Bunund

rinndadilediinibalar.Allah'aortakkoan,muhakkak

ki,de birsapkladmtr."(4,Nisa/116) Eb Zer'in (r.a) rivyet ettiine gre Peygamberimiz (s.a.v)

yle buyurmutur: "Cebrail bana gelerek mmetinden kim Allah'aherhangibireyiirkkomadanlrsecennetegirermjdesiniverdi.

40

sadecebiziAllah'adahaokyak

Ben, (hayretle) 'zina ve hrszlk yapsa da m?' diye sordum. 'Evet,hrszlk etse de, zina yapsa da' cevabn verdi. Ben tekrar: 'Yanihrszlk etse, zina yapsa da m?' dedim. 'Evet, bunlar yapsa da(Cennete girecektir)' buyurdu. Ben ayn soruyu drdnc defasorunc ; u ea 'Eb Zerr'in burn srt lse de cennete gir cektir'byurdu."36

Bununla beraber irk kiinin dnyada hayr olarak yaptbtn amellerini boa karan bir fiildir. irk koan bir kimse, nekadar ok salih amellerde bulunsa da, ne kadar ok ibadet etse deyapmolduuamellerinAllahkatndahibirgeerliliiolmayacaktr.BaknzAllahuTealylebuyurmaktadr:

"Andolsun ki, sana da, senden ncekilere de uvahyedildi: Yemin ederim ki, eer irk koarsan btnalm denlerdenolursu

alarn boa gider vemutlaka kendine yazk en."(39,Zmer/65) bniTeymiyeirkiikiksmaayrarakyleaklar: 1Ulhiyette irk: Kiinin ibadetinde, sevgisinde,

korkusunda,midindeve snmasnda,Allah'aortakkomadr.Butevbe edilmedike Allah'n balamayaca bir eydir. Reslullah'nArap mrikleri ile savamas da bu sebeptendir. nk onlarulhiyette Allah'a irk komulardr. Allahu Teal ylebuyurmaktadr:

"nsanlardan kimi de Allah'tan baka eyleri O'na etutuyorlar da onlar, Allah' sever gibi seviyorlar. Oysanmanedenlerin Allah sevgisi daha kuvvetlidir. O zulmedenler, azabgrecekleri zaman btn kuvvetin Allah'a ait olduunu veAllah'n azabnn gerekten ok iddetli bulunduunu kekeanlasalard!"(2Bakara/165)

"yi bil ki, halis din ancak Allah'ndr. O'ndan bakabirtakm dostlar' tutanlar da yle demektedirler: 'Biz onlara

latrsnlardiyeibadetediyoruz.'

36MttefekunAleyh

41

sevgisi gerek ise sevdiine m

phe yok ki Allah, onlarn aralarnda ihtilaf edip durduklareyde h kmn verecektir. Herhalde yalanc ve nankr olankimseyiAllahdoruyolakarmaz."(39Zmer/3)

Reslullah(s.a.v)Husayn'a"ka ilhatapyorsun?"deyinceo"alt tanesi yerde bir tanesi de gkte olmak zere yedi ilhatapyorum"diyecevapverdi.Reslullah(s.a.v):"steyerekvekorkaraktaptnhangisidir?"deyinceo"gkteolandr"karlnverdi.37

2Rubbiyetirki:Allahhkmranvemdebbir,verenvealan,zararve faydaveren,alaltanveycelten,her trleksikliktenmnezzeh olan rabbtir. Her kim veren ve alann, zarar ve faydaverenin, ykselten ve alaltann Allah'tan bakas olduuna inanrsaAllah'n rubbiyetine irk komu olur. Fakat kii bu irktenkurtulmak isterse rnek olarak kendisine ilk verenin kim olduunudnsn.VerdiinimetlerdendolayO'nakretsin.Kendisinekiminiyilikyaptn,dnsnvebunakarlkversin.NitekimReslullah(s.a.v), "Herkimsize iyilikyaparsaonumkfatlandrn.Verecekbirmkf t onumkf t

a bulamadnzzamanonuniinduaedin.Greceksinizki,a landrmnzdr"buyurmaktadr.38 NimetlerinhepsiyceAllah'ndr.Oy adr:lebuyurmakt

n A a . r "Sizdenimetnam na evarsahep llah't ndr Son asizeskntdokununcaAllah'aferyadedersiniz."(16Nahl/53)

e , b iz bni T ymiye bu iki eit irkten aka g li irk olarakadlandrdncbirirktendahabahsederveonuyletanmlar:

"Gizli irke gelince, bu hemen hemen hi kimseninkurtulamad bir eydir. Allah ile beraber bakasn sevmek gibi...ayetkiininAllah'sevmesipeygamberleri,salihlerivesalihamellerisevmesi gibiyse bunun konuyla bir alkas yoktur. nk bu Allahsevgisinin hakikatine iaret eder. Zira sevginin hakikati, O'nunsevdiini sevmek, O'nun sevmediini de sevmemektir. Her kimin

uhalefet etmez. nk muhalefet

37Tirmizi,Daavat,3638Nesai,Zekat72,EbuDavud,Zekat38

42

ve Resl'nn hkmnden raze 'n hel

sevgiliye balln eksikliindendir. Allahu Tel'nn u sz bunaiaretetmektedir:

"De ki, siz gerekten Allah' seviyorsanz bana uyun ki,Allah i in s z sda siz sevs ve ularn bala n. nk Allah okesirgeyicivebalaycdr."(3Alimran/31)

Gizli irk ise; kiinin Allah'tan korkmakla beraberbakalarndan da korkmas ve bu korkunun orantl olarak oalpazalmasdr. Gizli irk mmet iinde karncann yrynden dahagizlidir.BuirktenkurtulmannyoludaAllah'akar ihlslolmaktr.hls i e z.Takva s

s ancak zhdten sonra gerekleir. Zhd ise takvasz olmai e,emirvenehiylerehakkylauymaktr."39 Bazslmlimleriirkinksmlarnyleizahetmilerdir: irku'lstiklal: Birbirindenbamsz ayr ayr ileri gren

ikiilhnvarlnkabule m tk

t ek ir.Mecusileriniyiliktanrsvektlktanrsolara yaptklarayrmbununengzelrneidir.

irku'tTakrib: Bu, Allah'a kendilerini yaklatracaklarnzannederek bir takm putlara ibadet etmektir. Cahiliye dnemindeAraplarn Allahu Teal'ya iman edip ancak putlara ibadet ederekkendilerininAllah'ayaklaacaklarnsanmalarbutariftekullandr.

'tT at nn gitm su irku aklid: Bu alar izinden ek retiyleAllah'tanbakasnaibadetedenleriisimlendirmekiinkullanlr.40

slm limlerinin irk kavramn bu ekildeblmlendirmeleriyle birlikte irk ok deiik ekillerde karmzakmaktadr.Bugnyaadmzadairkinenbarizveengrnenrnei hkimiyet noktasndadr. Hkimiyet irki, kiinin Allah'nindirdii ile hkmetmemesi, Allah'n indirdii kanunlar brakp yenikanun ve yasalar karmas, Allah'tan baka ya da Allah ile berabermutlak bir kanun koyucunun varlna inanmas, Allah'n kitabnbrakptutlarnkanunlarylahkmolunmayistemesidir.YineAllah

olmamak, Allah'n haran kldal kld eyleri ise haram saymakyleri helal saymak, Allah

39bniTeymiyeKlliyat1/16440YusufKerimolu,KelimelerveKavramlar

43

hkimiyet irkinin en belirgin rneklerindendir. Allahu Tel ylebuyurmaktadr:

"Yoksaonlarnbirtakm irkkotuklarortaklarmvarki,Allah'nizinvermediieyleri,dindenkendilerineteriettiler(bireriat/dinkuralkldlar)."(42,r/21)

"Hkm, yalnzca Allah'ndr. O, kendisinden bakasnakulluk etmemenizi emretmitir.Dosdoru olan din ite bud

anlarnoubilmezler."(12,Ysuf/40)ur;

ancakins "O, kendi hkmranlna kimseyi ortak etmez." (18,

Kehf/26) "Hayr,Rabbiheandolsunkiaralarndakananlamazlk

hususunda seni hakem klp sonra da verdiin hkmdenilerind bir t y e hi s kn du maksz n (onu) tam mansylakabullenmedikeimanetmiolmazlar."(4/Nis,65)

Yine irkin bir dier eidi," kiinin m'minleri brakpkfirleri dost edinmesi, m'minlere kar mriklere yardmdabulunmasdr ki, bu da kiiyi slm'dan karp mriklerdenklmaktadr.Ziravelivedostedinmeksevgi,gvenveyardmbeklemeduygularnnbirarayagelmesindenoluur.Allah,Kur'an'davel,dost

kkendisininyeterliolduunubelirtir:veyardmcolara "Allah sizin dmanlarnz sizden daha iyi bilir. Vel

(gere "

k birdost)olarakAllahyeter,biryardmcolarakdaAllahkfidir. (4,Nis:45)

nsan iin Allah'tan baka gerek anlamda dost ve yardmcyoktur.

"Gerekuki,gklerinveyerinmlkAllah'ndr;diriltirveldrr.SizinAllah'tanbakavelruzveyardmcnzyoktur."(9,Tevbe/116)

Kfirleridosttanyp,Mslmanlarsevmemekiseapakbirirktir:

"Ey iman edenler! Yahudilerle, Hristiyanlar dostedinmeyin.Onlarbirbirlerinindostlardr. inizdenkim onlardostedinirse,odaonlardandr."(5,Mide/51)

44

"Ey iman edenler! Sizden nce Kitap verilenlerdendininizi oyuncak ve elence yerine tutanlar ve kfirleri dostedinme e i e A a oyin. E r gerekmm nlerd n iseniz llah't n k rkun."(5,Mide/57)

Bugn karlatmz dier bir irk eidi ise, Allah'ayaknlama umuduyla Allah'n yaratklarm vesile ve vastaedinmektir. Kiilerin Allah'a daha yakn olma maksadyla, Allah'tanbakalarna ynelmeleri, onlara dua etmeleri, kendileri ile Allaharasnda bakalarn vasta tayin etmeleri, dileklerini ve istekleriniAllah'adeildebuvastalarayneltmeleribugnkarlatmzbarizirkeitlerindendir.AllahuTelylebuyurmaktadr:

"Dikkatet,hlisdinAllah'ndr.O'nubrakpkendilerinebirtakm dostlar edinenler, 'onlara, bizi Allah'a yaklatrsnlardiyekullukediyoruz'derler."(39,Zmer/3)

"OnlarAllah' brakp kendilerine ne zarar ne de faydaverebilecek eylere tapyorlar ve 'bunlar, Allah: katnda bizimefaatlarmzdr'diyorlar.Deki:SizAllah'agklerdeveyerdebilemeyecei bir eyimi haber veriyorsunuz?H!O, onlarnirk/ortakkotuklarhereydenuzakveycedir."(10,Ynus/18)

DierbirirkeidiiseibadetekillerindenherhangibirisiniAllah'tan bakasna yapmaktr. Allah'tan bakasna secde etmek,Allah'tanbakasadnakurbankesmek,Allah'tanbakasnaduetmekgibi fiiller tevhidi bozan irk amellerindendir. Allahu Tel ylebuyurmaktadr:

"Deki,phesizbenimnamazm,ibadetlerim,hayatmvelmm yalnz lemlerin Rabbi olan Allah iindir." (6,En'm/162)

"Ancak Sana ibdet/kulluk eder, ancak Senden yardmister,medetumarz(EyAllah'm!)"(1/Ftiha/5)

"Allah ile beraber b ilha yalvarp yakarma,sonraazabauratlanlardano 26,ur/213)

aka birlursun."(

"Allah'tan bakasna (yalvarp) du edenden daha sapkkim vardr? Yalyardklar o kimseler kymet gnne kadar

45

onlara c evapveremezlerveonlarndularndanhabersizdirler."(46,Ahkaf/5)

Bilinmelidirkiirkineitleriyukardabahsettiimizeylerlesnrl deildir. Ancak biz burada amzda karlatmz en barizirkeitlerinivermeyealtk.Busaydmzbykirkeitlerinindndabirdekkirkvardrki,irkinbueidibykgnahlardandaha byktr; ancak sahibini ebedi olarak cehennemlik yapan birirk deildir. Riya, yani rzs iin yaplmas gereken bir ibdetiAllah'tan bakas iin yapmak, Allah'tan bakas adna yemin etmek,zarardanuzaklatrmakiinmanevsnakolarakAllah'ndndabirey kabul etmek adna nazar boncuu gibi eyler takmak gibi fiillerkk irkin rneklerindendir. irk kavramm Seyyid Kutub'un umkemmel yorumu ile noktalamak istiyorum. Allahu Tel ylebuyuruyor:

"Onlarn ou Allah'a ortak komakszn O'nainanmazlar."(12,Yusuf/106)

BuayetintefsirindeSeyyidKutubyledemektedir: "Olaylar, olgular ya da kiileri deerlendirirken, yeryz

kkenli deer ltlerini benimseyerekAllah'a ortak koarlar! YarardazarardaAllah'nelindeolmasnaramen,bunlarsadecesebeplerebalayarakbirtrdeterminizmleO'na,Allah'aortakkoarlar!TekbirolanAllah'neriatntemelalmambiryneticiyadaynlendiriciyeitaat ederek; Allah'n gc dnda bir gce boyun emek suretiyleO'na ortak koarlar! Allah'n dnda, O'nun kullarndan birine umutbalamakla Allah'a ortak koarlar! Aslnda dier insanlarn bir trbeenisini kazanabilmek amacyla kendilerini feda ederek Allah'aortakkoarlar!Biryararsalamakyadabirzararbertarafetmekiincihadakatldklarnda,Allah'tanbakasnn rzasngzeterekAllah'aortak koarlar! badet srasnda Allah'n yansra, bakalarnn dahonutluunu kazanmaya alarak Allah'a ortak koarlar! Bunedenledir ki Peygamberimiz: 'inizdeki irk, karncann ayakseslerindenbilesessizdir!'buyurmutur.

46

Hadislerde bu gizli irke ilikili, baka rnekler de yeralmakt da r: Tirmz'nin, bn mer'den aktardna gre,Peygamberimizylebuyurmutur:

'Allah'tanbakasnnadnast neyemineden,Allah'aortakkomutur!'

mam Ahmed, Ebu Davud ve dier hadis imamlarnn, bnMesud d' an aktardklarna gre Peygamberimiz: 'Byclk vemuskaclk,irktir!'buyurmutur.

'denaktard

mam hmed'in 'Msned' adl eserinde, Ukbe bin Amir nagre,Peygamberimizylebuyurmutur: "Muskayadanazarlktayan,Allah'aortakkomutur!". EbuHureyre'dendeuekildebirhadisaktarlr:"Reslullah

salt ve selm zerine olsun yle dedi: Allah buyuruyor ki: 'Benortaklara enmuhta olmayan, en uluyum. Kim iledii herhangi biramelde bakasn Bana ortak koarsa, onun Bana kotuu ortaklababaabrakrm.'"

mamAhmed,EbuSaidbinEbiFedale'den uhadisi aktarr:Reslullah'nsaltveselmzerineolsunyledediiniduydum:

"Hakknda en ufak bir kukuya yer bulunmayan kyametgnndeAllah, ilk insandanson insanavaranadekherkesibirarayatopladndabirmnd'AllahiinyaptbiriteO'naortakkomukimsevarsa,yaptnnkarlngitsinoortakkotuundanistesin!nk Allah, ortaklara en muhta olmayan en uludur..." diyeseslenecektir.

dr

Yine mam Ahmed, Mahmud bin Lebid'den yle bir ha isakta maktadr:

"Reslullah salt ve selm zerine olsun "Sizin adnza enok korktuum, kk irktir" buyurdular. evresindeker bununzerine: "Ey Allah'n elisi! Kk irk nedir?" diye sordular. O dabuna cevap. olarak dedi ki: "Riydr! Kyamet gnnde insanlaryaptklaryla birlikte huzura geldiklerinde Allah onlara: Hadi imdidnyadayken kendilerine riya yapp gsterite bulunduunuz

47

kimsel r ne inyannagidin!Bakalmonlarsizeyaptklar znmkfatnverebileceklermi!'buyuracaktr."

nananlarn kendilerini kollayp imanlarn koruyabilmeleriiinsreklidikkatliolmalargerekengizliirkitebudur.

Birdegzlegrlrapak irkvardr.Budayaama ilikinherhangi bir meselede Allah dnda herhangi bir kimseye boyuneilmesidir! Allah'n eriat dnda bir eriatla yarglanmay kabuletmektir! Bununirkolduu tartmagtrmeyecekdenlikesindir!Allah'nbelirlemediibtnyleinsanlarnkardbayramlaryadatrenleri benimsemek vb. biimde herhangi bir geleneikabullenmektir! a

tmAllah' br kacak, Allah'n buyruuyla eliecek bir

kyafe odelinibenimsemektir!.. Bu tr konularda, kullarn Rabbinin apak buyruunu bir

yana brakarak, kullarn kardklar yaygn sosyal bir geleneibenimsemesivekabullenmesiszkonusuolduundan,yanlhareketetme suretiyle ilenen, gnah snrlarnn da tesine gemektedir...Zira byle bir durumda sz konusu eylem, gnah deil, dpedzirktir! Neden diye sorulacak olursa, bu tr bir eylem, Allah'nbuyruunun tam tersine, Allah dnda bir otoriteye boyun emeningster esidir! Bu adan sz konusu trden bir eylem, oldukakorkunvetehlikelibiritir."

g41

41FiZilali'lKur'an

48

SLMKAVRAMI

"Kim slm'dan baka bir din ararsa ondan asla kabuledilmeyecekveoahirettedezararedenlerdenolacaktr."(3,limrn/85)

"slm" kelimesinin kk "silm" mastarndan gelmektedir."Selime",sulh(bar)anlamnagelir.Aynkktentreyen'selm,silm,selm' gibi kelimeler de bar anlamn verirler. Yine ayn kkpaylaan"selem",baryapmak,anlamak,peinparaileveresiyemalalmakdemektir.'Esleme',baryapt,sulhagirdivebarnartlarnauyduanlamlarnagelir.'Selime'fiiliaynzamanda;boyunemek,itaatetmekanlamlarnadagelir.

"elslm"kelimesi,Kur'nKerim'de6yettegeer."slm"ve "mslim" kelimeleri, ekimleriyle birlikte Kur'an'da toplam 50yerde kullandr. slm ve mslim kavramlarnn kk olan "silm"kelimesivetrevleriise,toplam157yerdegeer.

Terim olarak slm kavram, Allah tarafndan peygamberleraracl y b e la insanlara ildirilen, dnyada v hirette insanlarmutluluaulatracakhayatekli,itikadveamelbirnizamdr.42

slm kelimesi ierik itibaryla bar ve gven ierisindeolmak, boyun eerek itaat etmek ve kabullenmek, teslim olmak,balanmak,ihlasvesamimiyetgibiunsurlarihtivaetmektedir.HasanelBen an terim olarak slm' barndrd anlamlarla birlikte uekildetarifetmektedir:

"slm,doruakdeveibadetolduugibiaynzamandadevletve vatandr, hkmet ve mmettir, ahlak ve kuvvettir, rahmet veadalettir,kltrvekanundur, ilimvehkmdr,maddeveservettir,cihadvedavadr,orduvefikirdir."43

42AliTantavi,Fetvala43Mecmuatu'rResail

r

49

slm, btn peygamberlere gnderilen semv (lh) dininaddr. nk lh vahyin kayna birdir ve o da Allah'tr. Allah'n'slm'adnverdiibu ilhdin,Hz.Muhammed(s.a.v) ileolgunluaulam, btn hkmler asndan tamamlanm, btn ilkeleriPeygamber tarafndan aklanm bir hidyet yoludur. Allah katndageerli din, yalnzca slm'dr. Bu dine inananlara 'Mslman' adn,Allahvermiti emir.G peygamberlerdeMslmand,onlara inananinsanlarda.Opeygamberlerdeinsanlaryalnzcaslm'advetettiler.

slm' din olarak seen ve ona tbi olan kimseye Mslmandenilir.Mslman,Allah'a itaat eden, boyun een, balanan, kendiniAllah'a veren,ihlsbirekildeAllah'aynelenvehakkylaMslmanolankiidir.

Kur'an'Kerim'deislmKelimesi

"DorusuAllahkatndadin,slm'dr."(3,limrn/19) "Kim slm'dan baka bir din ararsa ondan asla kabul

edilmeyecekveoahirettedezararedenlerdenolacaktr."(3,limrn/85)

"Bugn dininizi kemale erdirdim, size nimetimitamamladm.Sizedinolarakslmbeendim."(5,Mide/3)

"Allah kimi hidayete erdirmek isterse, onun gnlnslm'a aar. Kimi de saptrmak isterse, sanki geykseliyormu gibi, gsn dar ve skntl yapar. Allah,inanmayanlaritebylepislikiindebrakr."(6,En'm/125)

"Allah,kiminbarm slm'aam ise iteo,Rabbindenbir nur zerinde deil midir? Artk Allah'n zikri hususundakalplerikatlamolanlarn vayhaline! tebunlar, apakbirsapklkiindedirler."(39,Zmer/22)

"slm'a davet olunduu halde Allah zerine yalanuydurandandahazalimkimolabilir?Allahzalimtoplumudoruyolailetmez."(61,Saff/7)

HadisieriflerdeslmKelimesi

50

"slm, be esas zerine bin edilmitir (kurulmutur).Allah'tanbakailholmadnaveMuhammed(s.a.v)'inO'nunkuluveresl t a k olduuna ehdet e mek, n maz klma , zekt vermek, Beyt'i(Kbe'yi)haccetmekveRamazanorucunututmak."44

"Sizden biri iiyle dyla Mslman olursa, yapt her birhayr, en az on inilinden yedi yz misline kadar sevabyla yazlr.ledi a s y d u Ai her bir gn h da adece misliyle az r. B hal, llah'akavuuncayakadarbyledevameder."45

"Her ocuk, slm (Allah' tanma ve O'na teslim olma)yaratlzeredoar."46

"slm garip olarak balad, tekrar balad gibi garip halednecektir.Gariplerenemutlu!"

47

slmDinininHkmleri AllahuTel'mn raz

solduudininyani slm'nhkmlerini

genelolarakdrtk mdainceleyebiliriz: 1tikad Hkmler: Kiilerin dinde zorunlu olarak kabul

etmesi ve boyun emesi gereken hkmlerdir. Bu hkmlerdenherhangi bir tanesini inkar eden in tkii d den km r ve byle birkimseninMslmanolarakisimlendirilmesiszkonusudeildir.

2Ameli Hkmler: Allahu Tel'nm insanolundanyaplmasn ve uzak durulmasn emrettii ameller slm'n amelihkmleridir.

3Ahlakihkmler: Hal ve hareketleri, davranlar, slmve insan ilikileri aklayan hkmlere ahlk denir. Bunlar, ahlkngzellemesinevevicdannterbiyesineaitbulunanhkmlerdir.Ktszveyalansylememe,kendisiiinistediinibakasiindeisteme...gibi.

44 im,man22,Nesai,man13,TBuhr,man1;Msl45

irmizi,man3Buhr,man31;Mslim,man205,hadisno:129

46Mslim,Kader2547Mslim,man232,Hadisno:145,Tirmizi,man13,Hadisno:2631

51

4HukukHkmler:Bunlargenelolarakmuamelatileilgilihkmlerdir. zellikle devlet ynetimini, toplum idaresini veekonomik durumlar ieren konular, evlenme, boanma, mirasdatm, ticar ve siyas ileri, ksaca slm devletinin kanun vekurallarnbelirleyenbtnhkmlerdir.

slmDinininzellikleri

1Rabbanilik: slm dininin en temel ve belirgin zelliiAllahuTealtarafndangnderilmiolmasdr.Dierbirifadeileslmilhi bir dindir. Btn kanun ve hkmleri, emir ve yasaklar bizzatAllahuTealtarafndanbelirlenmitir.

Buzellii ileslmdemokrasi,komnizm,emperyalizmgibidierbeeridinlerden farkldr.Zirabusaydmzdinlerrabbesasldeil, insanesasldr.Beeridinlerdeasli olan, kanunvehkmlerinemirveyasaklarn,insanlartarafndanbelirlenmesidir.

2Ftrlik: slm dininin dier bir zellii ilhi olmaklaberaber insanlara gnderilmi bir dindir ve btnyle insanolununyaratlna uygundur. slm insana byk nem vermi ve onunyaratl na uygun hkmler koymutur. nam slaha, almaya vegelimeyesevkeder.

Buzellii itibarylada slmdierbeeridinlerden farkllkarzetmektedir. Zira beeri dinlerde asli olan insan olmayp sadecekkveaznlkbirtopluluunmenfatleridir.

3Evrensellik: slm evrensel bir dindir. Sadece belirli birtarihe ve belirli bir corafyaya has hkmler koymamtr. Getirmiolduu prensipler btn zamn, btn dnyaya, btn insanlayneliktir. nsan hayatnn beikten mezara tm aamalarm vehayatntmalanlarntanzimeder.

Buzellii itibarylada slmbeeridinlerden farkldr. Zirabeeri dinler sadetle belirli bir aa ve belirli bir insan topluluunaynelikkenslm'nhkmleribelirttiimizgibitmzamanlardatminsanlarayneliktir.

52

4Hrriyet: slm dini insanoluna hrriyetini teslim eden,onu kendisi gibi insanlarn kulluk ve kleliinden kurtaran yegnenizamdr. Dier tm beeri sistemlerde insanlar yine kendileri gibiinsanlara kulluk ve klelik yaparlarken, slm insan bu zillettenkurtarmveinsannsadeceyaratcsna,lemlerinRabbinekullukveklelik yapmasn salamtr. Baknz Allahu Teal ylebuyurmaktadr:

"Deki:Eykitap ehli! Sizinlebizim aramzdaortakolanbir sze geliniz. Allah'tan bakasna kulluk etmeyelim, O'nahibireyietutmayalmveAllah'brakpdakimimizkimimiziilhlat tolunb z

rmasn.Eeronlaryineyzevirirlerse,deyinki:"ahim ( rai Msl anlarz." 3,Alim n/64)

BuayetinaklamasnadairSeyyidKutubyledemektedir: "slm insanlar, kullara kulluktan kurtaran tam bir

zgrlktr. slm nizam da dier dzenler arasnda zgrlkhareketinigerekletirenbiricikdzendir. nsanlar,yeryzkaynakldzenlerin hepsinde birbirini Allah'a ramen rabbler edinirler. Bubirbirini rabb edinme olay en kat dikta rejimlerinde gze arptgibi,enileridemokrasilerdedeortayakmaktadr.lahlnenbatagelen zellii, insanlar kendisine taptrma ve kurumlarn,sistemlerim yasalarm, kanunlarm, deer yarglarn ve ilkelerinibenimsetmedir. Bu, yeryz kaynakl btn dzenlerde u veya buekilde birtakm insanlarn tekeline girmitir. u veya bu konumdainsanlardan bir toplulua havale edilmitir. Geni halk kitlelerininkendisinin belirledii yasalara, deer yarglarna, ilkelerine vedncelerineboyunediibutoplulukyeryzilhlardr.nsanlarnilhlk ve rubbiyet zelliklerini kendilerinde grmelerine izinvermeleri ve Allah'a ramen birbirlerini rabbler edinmelerinin tipikrneidir bu. nsanlar, bu ilhlar byle kabul etmekle, onlara secdeetmeseler de, nnde eilmeseler de Allah'a ramen onlara kulluketmi olurlar. Zira kulluk Allah'tan bakasna ynelme imknolmayan bir ibadettir. te ancak slm nizamnda insan buboyunduruktan kurtulur. zgrle kavuur. Dncelerini,

53

6Aklave lmenemVb byk nem ver

dzenlerini, yaam biimlerini, yasalarn, kanunlarn, deeryarglarnvekeleriniyalnzAllah'tanalanbirzgrlekavuur.Bukonudaonunkonumudiertminsanlarnkonumugibidir.Ovedierbtn insanlarla eit konumdadr. Hepsi ayn dzeydedir. HepsiAllah'n emrindedir. Allah'a ramen birbirlerini rabbler edinmezler.tebuanlamylaslm,Allahkatndakabulgrentekdindir.Vetmpeygamberlerin Allah katndan getirmi olduu din budur. Allah,peygamberleri bu din ile gnderdi ki, insanlar kullara kulluktankurtarp Allah'a kul etsinler. Kullarn zulmnden Allah'n adaletinekavutursunlar... Bundan yz eviren Allah'n ehadetine greMslman olmamtr... Meseleyi ar lar te ptran is dii kadararptrsn...Saptranlaristediikadarsaptrmayaalsn."48

5nsana nem Vermesi: slm dini insanolunagnderilmesihasebiyleonabyknemvermektedir.Bundandolayslm dininin btn hkmleri u be esas korumak iingnderilmitir:Dinemniyeti,nefis(can)emniyeti,aklemniyeti,nesilemniyetivemalemniyetidir.slmdinininhkmleriningzettiiaslmaksatlar ite bu be esastr. slm ncelikle insann din hakkn vediniyaamahrriyetinigvencealtnaalr.Dahasonraisehakszyerebir kimsenin bir, bakasnn canna kast etmesini yasaklam, hakszyereadamldrenlereksascezasuygulayarakcanemniyetini,dierbir ifadeyle, insannyaamahakkn teminetmitir.Bununlaberaberakla zarar veren alkol ve uyuturucu maddelerini yasaklayarak,bunlar kullananlara ar cezalar getirmi ve insann akl emniyetinisalamtr. Nesil emniyeti iin her trl gayri meru ilikiyiyasaklam, zina edenlere recm ya da had cezas gibi ar cezalarngrm ve bylece nesil emniyetini salamtr. Bir kimsenin birbakasnn maln haksz yere almasnn nne gemi, hrszlyasaklayarakhrszaelkesmegibiarbircezavermivebuekildedeinsanolununmalemniyetinisalamtr.

ermesi: slm, vahiy dini olmasylair. Akla hitap eder, aklly sorumluirlikte, akla da

48FiZilali'lKur'an

54

tutar.Bilimedestndeervermi,ilimrenmeninherMslmnfarz olduunu bildirmi, alma, renme ve dnce gibi konularagerekennemivermitir.Yalnzunutmamak lzmdrki, slmaklcdeildir;aklllarndinidir.

Busaydklarmzslmdinininelbettetmzelliklerideildir.Bizburadazellikleslmdininidierbeeridinlerdenayrvestnolanzellikleriniyazmayagayretettik.Zirabugnbazevrelerslmdininin 15 asr nce Arap toplumuna inmi bir din olduunu, buyzdenbugnitibarylainsanlaverebileceibireylerinolmadmiddia etmektedirler. zellikle gnmzde demokrasi dininin velaikliinyeryznndousundavebatsndahakimolmasndansonrainsanlarbubeeridinleretemayletmilerdir.

nceliklebilinmesigerekirkiyukardadabelirttiimizzereslm dini insana insanln, onur ve haysiyetini kazandran tek veyegne dindir. slm dininin en temel ve belirgin zellii kullankendileri gibi kullara kulluktan kurtarp, gklerin ve yeryznnRabbine kulluk ve klelik ettirmesidir. slm dininde fertler sadeceamasadeceyaratclarnnkleleridir.zerindehibirtartmannveihtilafn olmad gerek udur ki; beer esasl dinlerde ve zellikledemokrasilerdeegemenlikyanihkimiyethakk tamamen insanlarntekelindedir.Yani insannzerindeegemengyine insandr.Ancakslmdininde tek ve yegne egemen, kanunvehkmkoyanAllahuTel'dr. p a a aYani slm bir to lumd insanlar ncak yar tclartarafndanynetilmektedirler.

Beeri dinler insan yine kendi gibi insanlara kullukettirmekle beraber insana hibir deer vermemilerdir. Bugnyeryzndeyaayaninsantopluluklarnabaktmzzamanbunuokak bir ekilde grmekteyiz. Zira bugn hemen hemen yeryznntamam n b da slmn h kimiyeti terk ederek eer esasl dinlerinhkimiyetikabulgrmtr.

Beeri dinler ve zellikle de bugn insanlann kendisinibtnyle yneldikleri laiklik ve demokrasi dini insanln sevk ve

55

idares iin ir r ip an ai get mi olduu p ens lerle ins la ancak sef let verezalettenbakabireyverememitir.

Beeri dinlerin ve de zellikle demokrasinin temelprensiplerinden bir tanesi hi phesiz temel hak ve hrriyetlerdir.tebudnceveyaambiimibugninsanlnbamabelaolanenkorkunmusibetlerden bir tanesidir. Toplumlara tannan bu ekildesnrsz hak ve zgrlkler, insann hayvanlardan daha aa birseviyeye dmesine neden olmutur. Yine bununla beraberdemokrasinin getirdii dier bir esas olan mlk edinme hrriyetifertlere istediiyoldanhibirkaytvekuralabahkalmaksznmlkveservetedinmevemalmistediiekildekullanmahakktanmtr.Bylece kiiler diledii gibi kazanma, diledii gibi harcamasalahiyetine sahip olup, faizcilik, vurgunculuk, tefecilik yaparak,kumaroynayarak,ikiiipzinayaparak,istedikleriyoldankazanabilir,kazandklarm da istedikleri bir ekilde harcayabilirler. Bir kadnnkendisini satarak para kazanmas, kazand paray da faiz ileoaltmas demokrasinin salad temel hak ve zgrlklerdendir.Devletin, fertlerin ekonomik faaliyetlerine mdahalesi sz konusudeildir.Devletingrevisadecekendihakkmaldktansonrafertlerinmallarnabekilikyapmaktr.tebeeridinlerdekibudnceyapsdnyamaln tekhedefhalinegetirmi,Kiilerinmallarndilediklerigibikullanmazgrlyledekazanmannardndagerekleebilecekher trl sosyal hedef ve ba kopartmtr. Fakir ve ihtiya sahibikimselerin, zenginlerin malnda hibir haklar yoktur. Bunun doalsonucu olarak da insanlar mal ve mlk sahibi zenginler ve alkierisindeyaayanfakirlerolmakzereikitabakadanolumaktadr.

Beeri dinlerin tbilerine salad dier bir zgrlk hakkkiilik zgrldr ki bu hususta durum ok daha vahim, midebulandrcvetiksindiricidir.ahsihrriyetdncesi,beeridinlerinhkim olduu toplumlar hayvanlardan daha dk bir halegetirmitir.

"Onlar hayvanlar gibidirler. Hatta seviyece daha daaa..."(25Furkan/44)

56

rkekle birka kadn arasnda yaanan iliki

kendi aralarnda ilikileri, hayve

ahsizgrlkdncesi,kiininher trlbadankurtulmazgrldr. nsana yaantsnda diledii gibi hareket etme imkantanr. Ne devletin, ne bir bakasnn, insann kendi hayatyla ilgilikararlarnamdahale etmesi sz konusu deildir. Bir kadn kendinisatmak istiyorsa bu onun zgrldr ve en tabii hakkdr. Devletona yasal yollardan kendini satmas iin genelevler aarak imknlardahisunar.Kiilerecinselolmakistiyorsabundatamanlamilehaksahibidir l ruma ler ve devlet eri onlar ko adna "e cinselleri korumakanunu"bilekarr.

Yukarda da belirttiimiz gibi Allah'n indirdii esaslaradayanmayan beeri dinlerdeki ahsi zgrlk dncesi insanhayvanlardan daha aa bir konuma getirmitir. ahsi hrriyetkapsamnda zina, homoseksellik, plaklk toplumlarda yaygnlkkazanmtr. En aa ve en irkin ilikiler insanlarn gz nndeyaplmaya balam, daha da kts herkes bu tip sapk ilikilerinormal bir tavrla karlamtr. Kanunla garanti altna alnm ahsizgrlk, her trl cinsel sapkl beraberinde getirmitir. Bu,kanunlarnhibir ekildemdahaleedemeyecei sonderecezelbirmeseledir. Kanun ancak tek bir durumda buna karr. O datecavzdr. nk tecavz anlaarakdeil zorla yaplmaktadr. Amaherhangibirilikianlaarakoluyorsanekanunun,netoplumunnedeinsanlarn buna mdahalesi mmkn deildir. Bu ister normal biriliki olsun, isterse de ters bir iliki (erkein erkekle ya da kadnnkadnl a ilikisi) fark etmez. Bu ilikiye giren taraflar ilgilendirir.Bakalarndeil...

Bundansonraartkevler,lokaller,kulpler,ormanlar,parklarher e i t cinselliin yapld meknlardr. Bunlarn hepsi kanununkoruduu,fesatladoluptaanbirergenelevlerdir."49

"ahsi zgrlk dncesinden sonra, sapk ve garip cinselilikiler bu aa yuvarlanm toplumlar doldurmutur. Erkeklerin

anlarla ilikiler, ayn anda birkaler oalmtr. Buna

49MuhammedKutub,MezahibuFikriyeMuasra,sy:216

57

aratrlar.Dnyamalnnsahibih

benzer ilikiler hayvanlarn ahrlarnda dahi bulunmamaktadr.Amerikangazetelerininbirindebiristatistikyaynland.Buistatistiegre; Amerika'da ecinsel ilikilerin yasal olarak tannmasn venormalevlikiileretannanyasalhaklarnkendilerinedetannmasnisteyen 25milyon kii vardr. Yine ayn istatistie gre; Amerika'dayaayan bir milyon kiinin kendi annesi, kz, kz kardei ve yaknakrabbas ile cinsel iliki kurmaya davet edildikleri sylenmektedir.Bu zgrlkler ayet bir eye iaret ediyorsa, bunlar ancak,demok ar sinin bozukluununne kadar byk olduuna, rklnevepiskokusunaiaretetmektedir."50

tetmbunlarAllah'ndininikkgren,Mslmanlarisegericil a e a a eikle sul yan szd dalarn yz ne vurulac k n gzelrneklerdir.

Beeri dinlerin ve zellikle de demokrasi ve laikliininsanolunu drd bu kokumulua kar slm dini, kendimntesiplerine yani Mslmanlara bu tip zgrlkleri btnyleyasaklamtr. Fert Mslman olmakla btn hrriyetini AllahuTel'yaadam,adgereikendiniAllah'ateslimetmi,sadeceO'nunklesi olmutur. Efendisinin izni ve rzas olmadan hibir szsyleyemez, fiilde bulunamaz. Btn hayat biricik efendisi, gklerinveyerin teksahibiAllahuTel tarafndankaytaltnaalnm,dahaakbirifadeilekiiMslmanolmaklabutemelilkeyi,peinenkabuletmidemektir.slmaynekildekazanandanmalndantasarrufundada ok ciddi snrlamalar getirmitir. Hi kimsenin, dnya malnkendine ait klarakdiledii gibi harcamahakk ve yetkisi yoktur. Bunoktada slm ncelikle israf haram klm, sap savurmayyasaklamtr.Kiininmalileharamyollaratevessletmesikesinlikleharamdr.Bununlaberaberslmzekt,sadakaveinfakmesseseleriilezenginlerinmallarndafakirleriinbirhaktanmtr.slm'damalve mlk sahibi olmak hibir zaman asl ama olmay