Bilimsel Sektör Dergisiki ir ml r

www.ttmd.org.tr

ISSN 1302-2415

97

M -

-

--

-

-

-

-

-

-

3

Tüm Türkiye’de dağıtılmaktadır. Basın Kanununa göre yerel süreli yayındır.

TTMD YÖNETİM KURULUSarven Çilingiroğlu (Başkan), Dr. Kazım Beceren (Başkan Yrd.), Göksel Duyum (Baş-kan Yrd.), Birol Eker (Başkan Yrd.), Kemal Gani Bayraktar (Genel Sekreter), Tamer Şenyuva (Muhasip Üye), Kani Korkmaz (Üye), Bahri Türkmen (Üye), Ömer Okan Sever (Üye), Gökhan Ünlü (Üye), Orhan Bağran (Üye), İbrahim Üstün Tatlıdil (Üye), Ayşen Hamamcıoğlu (Üye)

TEMSİLCİLİKLERAdana Haşim Alan Ankara Kemal GökayAntalya A. Serhat Bahşi Bursa Cevdet Eşki Denizli Hasan Hüseyin ÖkünçEskişehir Haluk Sevinçli

ULUSLARARASI ÜYELİKLER

Air-Conditioning Engineers

TTMD DERGİSİ MAKALE YAZIM KURALLARI1. Yazar adları, 50 kelimeyi geçmeyecek, özgeçmişleri ile birlikte sunulmalıdır. 2. Makale ile birlikte 100 kelimeyi geçmeyecek şekilde, Türkçe özet sunulmalıdır. 3. Makaleler ile birlikte 100 kelimeyi geçmeyecek şekilde, İngilizce özet sunul-

malıdır. 4. 5.

olarak ve 1,5 aralıklı yazılmalıdır. 6. Makale bölümleri arasında bir satır aralığı boşluk bırakılmalıdır. 7.

olmalıdır. 8.

Metin içinde açıklama niteliğindeki dipnotlara yer verilmemelidir. Dipnot niteliği taşıyabilecek her türlü açıklama numaralandırılarak metnin sonundaki notlar başlığı altında sıralanmalıdır.

10. Metin veya notlar içinde yer alacak alıntılar yazar soyadı/soyadları ve yayın yılı olarak parantez içerisinde belirtilmelidir.

11. Kaynaklar bildirinin en son bölümünde sunul malı ve yazar soyadlarına göre

12. Makaleler sırayla Başlık, Yazar isimleri, Özet, ingilizce Başlık, Abstract, Giriş, Ana

oluşmalıdır. 13. Makaleler A4 ebadında yazıcı çıktısı halinde e-posta veya CD ile dernek mer-

kezi adresine ulaştırılacaktır. 14.

orijinallerinin sunulmasına özen gösterilmelidir.15. Makalelerin İngilizce ve Türkçe anahtar kelimeleri yazılmalıdır.

TTMD DERGİSİ MAKALE YAZIM ETİK KURALLARI1. Makalelerin konusu, mekanik tesisat mühendisliği uygulamaları, projelen-

2. Makalelerde ciddi ve teknik bir dil kullanılmalı, genel ahlak kurallarına riayet edilmelidir.

3. Makalelerde geçerli dil Türkçe’dir. Teknik bir zorunluluk olmadıkça kullanılan kelimelerin yabancı dilde olmamasına özen gösterilmelidir.

4.

propaganda yapılamaz. 5. Özellikle sistem veya cihaz tanıtımı yapılan makalelerde ürünün (veya siste-

tanıtım ve reklamı da yapılamaz. 6.

veya benzerlik göstermez. 7.

kitapta yayımlanmamış olmalıdır. 8.

Makalelerde bilerek veya yönlendirme amacıyla yanlış bilgiler verilemez. 10. Makalede anlatılan konu yazarın sorumluluğundadır.

İstanbul Devrim Gürselİzmir Birol Yavuz Kayseri Serkan Büyükyıldız Kocaeli Soner Biçer

Samsun Orhan Cazgır

DOĞA AJANSAlinazım Sok. No: 30 Koşuyolu, Kadıköy - İstanbulwww.dogaajans.com.trBaskı: Altan Basım Ltd.

ISSN 1302 - 2415 www.ttmd.org.tr

TTMD ISITMA, SOĞUTMA,

Sanitary Journal

TTMD Adına SahibiSarven Çilingiroğlu

Dergi Yayın YönetmeniDr. Murat Çakan

Dergi Yayın Yönetmeni Yrd. Dr. M. Zeki Yılmazoğlu

Sorumlu Yazı İşleri MüdürüErol Ergezen

Dergi Yayın SorumlusuOzan Yavuz

Kahraman AlbayrakAhmet Arısoyİbrahim AtılganErdinç BozAytekin ÇakırCelalettin Çelik

Kevork Çilingiroğlu

Hüseyin Erdem Serper Giray Gülden GökçenErsin GürdalSerdar GürelMural Gürenli Hüseyin Günerhan

Zeki AksuKazım BecerenGökhan ÜnlüOrhan BağranEmre ÖzmenOkan Sever

Hasan HeperkanAkdeniz HiçsönmezÖmer KantaroğluEngin KenberAbdurrahman KılıçBirol KılkışOlcay KıncayÖmer Köseli

Celal OkutanNuman ŞahinMacit Toksoy Haşmel TürkoğluGönül UtkutuğAbdülvahap YiğitTuncay YılmazZerrin Yılmaz

DERGİ YAYIN KURULU

İLETİŞİM

YAPIM

DANIŞMA KURULU

TTMD Genel Merkezi: Bestekar Sokak Çimen Apt. No:15/2 Kavaklıdere / Ankara

E·posta: ttmd@ttmd.org.tr

Tüm Türkiye’de dağıtılmaktadır. Basın Kanununa göre yerel süreli yayındır.

4

S tm leleri Semi eri l

t k l rm s er i erimli ö mler Semi eri l

s tm S tm e l rm Sistemleri i i r lik B l sl m s Semi eri l

D e D e re es

m ek l isi eki e ilikler e m l r er i erimlili i Semi eri l

D l t D e le i

D l e el r l l

l s l esis t e isli i gresi e esk S e r l

4 l klimle irme Sektör B r l r t l r l öre i er ekle tiril i

De let Destekleri s m er i erimlili i r eleri ii sm eki B ri erler l t s l

D S D i l e el r l l t s l

S D e S l tesisleri e k r l lim r t r i ret

rki e S r rt er lke l

l t s l

e ler e e islik s r ml r isk l t r ktörler e le i i e irler eli e it r l

klimle irme S i r e e islik s r m r m s S l

ek l i lleri e ek r B r Bekle i r

te itlerle irli i eli tirme mis e Sitesi l

3 D er i k misi er s l

6

3

8

st e s r m e i e D mek

Rethinking Hospital Design

k ll r litesi i eli tirilmesi r ek g l m

Improvement Of Indoor Air Quality In Schools: A Case Study

D t m S tm s l rit s

Roadmap For Datacom Cooling

26

25

30

42

42

26

30

-

-

-

--

--

-

-

-

-

-

-

-

-

-

10

-

-

-

MTMD 8. ÇALIŞTAY SONUÇ RAPORU

-

-

--

-

-

-

-

-

--

-

-

12

-

--

-

-

-

-

-

-

-

-

--

-

-

-

13

Yönetim Kurulu Asıl Üyeleri:

1. Mustafa Bilge Mecon Ltd.

2. İrfan Çelimli Kipaş Ltd.

3. İbrahim Biner Birleşim Mühendislik A.Ş.

4. Mürşit Çelikkol Met Mühendislik A.Ş.

5. Önder Boyalıklı D&T Mühendislik A.Ş.

6. C. Çetin Yıldırım Arda Ertek A.Ş.

7. Barış Şevketbeyoğlu K2 Mekanik Müh. Ve Müşv. Ltd. Şti.

Denetleme Kurulu Asıl Üyeleri:

1. Osman Arı Çevrim Tesisat Ltd. Şti.

2. Metin Kaya Mekanik İnşaat Müh. A.Ş.

3. Ayşe Begüm Tunç Tunç Tesisat

Onur Kurulu Asıl Üyeleri:

1. Recep Yıldız Pim Mühendislik Ltd. Şti.

2. İsmet Mura Aktes Mühendislik San. Ve Tic. A.Ş.

3. Ersin Gökbudak Demta Isı Ve End. Tes. San. Ve Tic. Ltd. Şti.

4. Hüseyin Erdem Erdemler Elektromekanik Ltd. Şti.

5. Seçkin Ceran Üntes Mühendislik A.Ş.

-

-

-

-

-

-

-

14

Ödül Kazanan Firmalar

Brülörler

1 TERMO ISI SİSTEMLERİ TİC. VE SAN. A.Ş.

2 BAYMAK MAKİNA SAN. VE TİC. A.Ş.

3 MAKROTERM ISITMA SOĞUTMA HAVA. OTO. TUR. İNŞ. SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ.

Kazanlar

1 RİMA ISI SİSTEMLERİ SAN. A.Ş.

2 ARIKAZAN MAKİNA SAN.VE TİC. A.Ş.

3 AKKAYA ISI MAKİNALARI VE DOĞAL GAZ SAN. VE TİC. A.Ş.

Kombiler

1 BOSCH TERMOTEKNİK ISITMA VE KLİMA SAN.VE TİC.A .Ş.

2 VİESSMANN MANİSA ISI TEKNOLOJİLERİ SANAYİ VE TİCARET LTD. ŞTİ.

3 DAIKIN ISITMA VE SOĞUTMA SİSTEMLERİ SAN. TİC. A.Ş.

Radyatörler

1 ELEKS DIŞ TİCARET A.Ş.

2 COŞKUNÖZ RADYATÖR VE ISI SANAYİ TİCARET A.Ş.

3 YAPI DIŞ TİCARET LTD.ŞTİ.

Su Isıtıcıları - Boylerler

1 TÜRK DEMİR DÖKÜM FABRİKALARI A.Ş.

2 SOLİMPEKS ENERJİ SANAYİ VE TİCARET A.Ş.

3 ISITES ISI INS. SAN. VE TIC. LTD. ŞTİ.

Güneş Enerjisi

1 SOLİMPEKS ENERJİ SANAYİ VE TİCARET A.Ş.

2 EZİNÇ METAL SAN. VE TİC. A. Ş.

Soğutmalı Kabinler – Derin Dondurucular

1 UĞUR SOĞUTMA MAKİNALARI SANAYİ VE TİC. A.Ş.

2 KLİMASAN KLİMA SAN. VE TİC. A.Ş.

3 AHMET YAR İÇ VE DIŞ TİCARET LTD. ŞTİ.

Soğuk Oda – Soğutma Sistemleri

1 IBS DIŞ TİCARET A.Ş.

2 PANEL SİSTEM SOĞUTMA SANAYİ VE TİCARET A.Ş.

3 TEKSO TEKNİK SOĞUTMA SAN. TİC. A.Ş.

Soğutma Kuleleri

1 CENK ENDÜSTRİ TESİSLERİ İMALAT VE TAAHHÜT A.Ş.

2 YOLYAPI SU SOĞUTMA KULELERİ SAN. VE TİC. A.Ş.

Bataryalar / Evaporatörler (Kondenserler)

1 KARYER ISI TRANSFER SAN.VE TİC. A.Ş.

2 FRİTERM TERMİK CİHAZLAR SAN. VE TİC. A.Ş.

3 GEMAK GENEL SOĞUTMA MAKİNALARI SANAYİ VE TİCARET LTD. ŞTİ.

Plakalı Eşanjörler

1 ARES PLAKALI EŞANJÖR SAN. TİC. LTD. ŞTİ.

2 EKİN ENDÜSTRİYEL ISITMA SOĞUTMA SAN. TİC. LTD. ŞTİ.

Plastik Borular ve Bağlantı Elemanları

1 EGEPLAST EGE PLASTİK TİCARET VE SAN.A.Ş.

2 ERYAP GRUP YAPI MALZEMELERİ SAN. VE TİC. A. Ş.

3 ARANGÜL PLASTİK KALIP SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ.

Vanalar

1 DEV TİCARET A.Ş.

2 FAF VANA SANAYİ VE TİCARET A.Ş.

3 ÖZ-KAN MAKİNA ELEMANLARI SAN. VE TİC. A.Ş.

--

16

Pompalar

1 TÜRBOSAN TÜRBOMAKİNALAR SAN. VE TİC. A.Ş.

Havalandırma Ekipmanları

1 BAHÇIVAN ELEKTRİK MOTOR SANAYİ VE TİCARET LTD. ŞTİ.

2 PİTSAN MAKİNA SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ.

3 ENEKO HAVA. VE ISI EKO. SİS. TEK. MAK. SAN. VE TİC. A.Ş.

Klima Santralleri

1 ALARKO CARRİER SANAYİ VE TİCARET A.Ş.

2 JOHNSON CONTROLS KLİMA VE SOĞUTMA SERVİS SAN. VE TİC. A.Ş.

3 SYSTEMAIR HSK HAVALANDIRMA ENDÜSTRİ SAN. VE TİC. A.Ş.

Hava Kanalları, Körükler, Bağlantı Elemanları, Filtreler

1 AFS FLEXIBLE KANAL TİCARETİ LTD. ŞTİ.

2 M.G.T. FİLTRE KLİMA TESİSAT İNŞAAT SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ.

3 ULPATEK FİLTRE TİC. SAN. A.Ş.

Yalıtım Malzemeleri

1 İZOCAM TİCARET VE SANAYİ A.Ş.

2 ODE YALITIM SAN. VE TİC. A.Ş.

3 ERYAP GRUP YAPI MALZEMELERİ SAN. VE TİC. A.Ş.

4 KNAUF INSULATION İZOLASYON SAN. VE TİC. A.Ş.

Nitelikli Ürün

1 TOTOMAK MAKİNA VE YEDEK PARÇA SAN. VE TİC. A.Ş.

2 ŞANTES KLİMA HAVALANDIRMA SOĞUTMA SAN. VE TİC. LTD. ŞTİ.

En Fazla Ülkeye İhracat

1 UĞUR SOĞUTMA MAKİNALARI SANAYİ VE TİC. A.Ş.

2 ALARKO CARRİER SANAYİ VE TİCARET A.Ş.

3 KLİMASAN KLİMA SAN. VE TİC. A.Ş.

4 SMS SANAYİ MALZEMELERİ ÜRETİM VE SATIŞI A.Ş.

En Fazla İhracat Yapan Firma

1 BOSCH TERMOTEKNİK ISITMA VE KLİMA SAN.VE TİC. A.Ş.

2 UĞUR SOĞUTMA MAKİNALARI SANAYİ VE TİC. A.Ş.

3 KLİMASAN KLİMA SAN. VE TİC. A.Ş.

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

1

-

-

-

Ömer Cihad Vardan Başkan Çukurova Isı Yönetim Kurulu Bşk.

Dr. Celalettin Çelik Başkan Vekili Viessmann Genel Müdürü

Süleyman Bulak Genel Sekreter Teknik Yayıncılık Yönetim Kurulu Bşk.

Ali Ender Çolak Sayman Üye Baymak Genel Müdürü

Ayhan Eren Üye Erensan Yönetim Kurulu Üyesi

Haluk Ferizoğlu Üye Alarko Carrier Genel Müdür Yard.

Cengiz Önder Üye Daikin Yönetim Kurulu Danışmanı

Alper Avdel Üye DemirDöküm Yönetim Kurulu Üyesi

Mustafa Güngör Üye ECA / EMAR Genel Müdürü

Ali Aktaş Üye Bosch Termoteknik Pazarlama Direktörü

1

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

19

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

--

-

--

-

20

-

--

-

-

-

--

-

-

-

-

--

-

-

-

-

-

22

-

-

-

-

-

-

-

23

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

24

--

-

-

-

-

--

-

-

-

--

--

-

-

-

-

--

--

-

-

2

Hastaneler, yüksek havalandırma miktarları ve sürekli kullanımları nedeniyle diğer çoğu bina tipinden daha

-

akut tedavi yatağı, dokuz ameliyathane, yenidoğan ve pediyatri servisi, tıbbi görüntüleme, radyoterapi, çalışan ve hasta hizmetleri ve 355 milyon dolarlık değeriyle, kesinlikle bir istisna değil. 61.756 metrekarelik bu tesis-teki enerji tüketimini azaltmak için, alışılagelmiş hastane tasarımı uygulamalarını baştan düşünmek gerekiyor.

Kamu özel ortaklığı (Private-Public Partnership – PPP -

disler, kullanıcı grupları, müteahhitler ve bina işletmeci-lerinden oluşan entegre bir takım oluşturdu. Emekleri, yönetmeliğe uygun denk bir binaya göre % 34 daha az enerji tüketen bir akut tedavi hastanesiyle sonuçlandı ve hasta bakımı için kullanılabilecek, yıllık 475.000 dolardan, 30 yıllık P3 sözleşmesi boyunca toplam 14.250.000 dolara

P3 sözleşmesiyle, hastanenin tasarımının en az üç LEED

Odaklı Tasarım ve Enerjide Liderlik) yıldızı alması gereki-

iyi olması gerekiyor. Tasarım zamanında taahüt edilen

uğraştırıcı olarak görülüyordu.

Üç tane LEED yıldızı almak ve hastanenin tükettiği enerjiyi doğrulamak için projenin enerji danışmanının

-mini inceledi. En iyi enerji verimliliği ile maliyet etkenliği

ileri simülasyon uygulamaları kullanıldı.

Analiz sonuçları, projenin kendi enerji veritabanı ve yazı-

enerji maliyeti çıkarmasını talep ediyordu. Böylece yıllık

enerji tüketimini doğrulamak üzere yapılabilecekti. Aynı zamanda sözleşme, yıllık mutabakat sonuçlarına göre cezalandırma ya da ödüllendirmeleri de barındırıyordu. Bu sıkı gereklilikler nedeniyle, enerji simülasyonu işi ger-çek koşulları kritik şekilde ele alıyordu. İlk yapılan enerji çalışmasının sonuçlarının özeti Tablo 1’de bulunabilir.

Hastanenin tasarım ölçütleri şöyle:Isıtma: % 1 dış ortam tasarım sıcaklığı = Ocak ayında

- 10 °C18 °C altında ısıtma derece-gün = 3100

Hastane Tasarımını Yeniden Düşünmek

RETHINKING HOSPITAL DESIGN

Yazarı: Paul Marmion, Çeviren: Cemal Kızıldağ

26

Soğutma: % 2,5 dış ortam tasarım sıcaklığı = Temmuz’da

Yıllık yağmur: 1600 mm

İş binanın enerji verimliliğine geldiğinde, süreç iyi bir bina kabuğuyla başlar. Bu bina için geliştirilen tasarımda, değişken gölgeleme katsayılı, argon gazlı düşük yayıcılık değerine sahip (low-E) cam kullanılıp bina kabuğunun ilgili ısıtma ve soğutma yüklerinin kontrolü sağlanmıştır. Bu

2 değerine karşı, güç 2 olan verimliliği yüksek aydınlatmayla

desteklenmiştir. Sonraki aşama, hastanenin tüketimini azaltacak ve aynı zamanda tüm hastane yönetmelik ve

-

sundaki LEED gerekliliklerini de karşılayacak verimli bir havalandırma sistemi tasarlamaktı.

P3 sözleşmesinin 30 yıllık işletme kısımları ve işletme -

jileri uzun dönem güvenilirlikleri ve tekrarlanabilirlikleriyle kendini kanıtlamış teknolojiler olmalıydı. Örneğin, hızlı amortisi ve LEED yıldızlarını kolaylıkla almayı sağlayabile-

riskli görülmüştü.-

sitede olmak üzere üç adet gaz yakıtlı yüksek verimli (% 85) kazan kullandı. Bu kazanlar bina içerisindeki değişken talebe uygun şekilde optimum koşulda çalıştırılabiliyordu.

Elektrik(GJ)

Gaz(GJ)

Toplam(GJ)

Toplam(GJ/m2)

Enerji Maliyet ($) Metrekareye Maliyet ($/m2)

Teklif 32300 51470 83770 1,503 978.108 17,545

Referans 53700 74120 127820 2,293 1.459.750 26,264

Tasarruf 21400 22650 44050 0,79 481.642 8,719

55740 metrekare üzerinden hesap yapılmıştır.

Tablo 1 – Enerji analizi sonuçları

2

Tüm havalandırma ve pompalama cihazlarında değişken hız kontrolü, azami yükten düşük koşullarda gereken elektrik enerjisini düşürüyor.

Entegre proje ekibin ve özellikle de LEED sürecini dikkatle yürüten proje mimarı sayesinde, bu tesis Kanada’da

suyu kontrol sistemine entegre bahçeler içeriyor. Ahşap bazlı ürünler ya % 100 geri dönüştürülmüş ya da Orman

ve çalışanların orada geçirdiği zamanı iyileştirmek için bol miktarda doğal ışık girişine ve içeriden çevredeki yeşil alanları izlemeye olanak verecek şekilde tasarlandı.

Hastanenin iyileştirici bir havaya sahip olmasını sağlamak

ilgi gösterildi. Bina, düşük uçucu organic bileşen yayan malzemeler ve iç hava kalitesini artıracak inşaa yöntemleri kullanılarak, ayrıca iç ortamdaki kimyasal kirleticiler kontrol

55 ve 62.1 standartlarını da karşılamış oldu. Dahası tesis, kendi bulundukları bölgede kullanıcıların sıcaklığı ayarla-masına izin veren sistemleri sayesinde de puan topladı.

LEED puanı toplanan diğer maddeler şöyle: İçme suyu

tuvaletler, düşük debili lavabo ve evyeler ile %20’lik su

daha da düşüren düşük debili duşlar.

Tesiste kullanılan enerjinin hassas şekilde ölçülmesi ama-cıyla, bina öperatörünün sürekli olarak analiz için enerji verilerini takip edip kaydetmesini sağlayan bir ölçüm ve doğrulama planı kullanıldı. Sistemin bina işletme ve bakı-mını optimize eden bir yazılımı da bulunuyor. Ekipmanların

dönüştürülen enerji, tekrar ısıtma ve yerel su ısıtmasında kullanıldı. Baca geri dönüşüm sisteminin yatırım maliyeti 208.000 dolar ve yıllık kazancı 6 yılda amorti sağlayan 36.000 dolardı.

optimize etmek için soğuk su sıcaklığı reset kontrolü -

rım maliyeti olmayan ters akışlı kurulum, yıllık 3400 dolar kazanç sağlayıp anında geri dönüş sağladı. Dahası, chillerin yoğuşturucu suyu ısı geri dönüşüm sistemi normalde

suyu ön ısıtmada kullanılıp, yıllık 28000 dolarlık kazancıyla, 15000 dolarlık yatırım maliyetini 6 ayda amorti etti. (Tablo 1)

Klima santrallerinin ısı geridönüşüm ve soğutma batarya-

Hastanenin ameliyathanelerine, laboratuvar, morg ve yoğun bakım ünitelerine % 100 dış ortam havası sağlayan sistemler, tesisin boşa giden % 40’lık egzoz havasının da kaynağı. Bu alanlardaki ve diğer genel havalandırma bölgelerine hava sağlayan tüm klima santrallerine ısı geri dönüşüm sistemleri kurularak % 100 dış ortam havası kul-lanan bölgelerde ön ısıtma ve ön soğutma için kullanıldı. Isıtma ve soğutma için gerekli enerji, talep bazlı kontrol sistemleriyle, kritik klinikler olmayan kısımlarda insan bulunmadığında ışıkları kapatıp havalandırma miktarını azaltan karbondioksit ve hareket sensörleri kullanılarak

azami rahatlık sağlayan entegre bir doğal ve mekanik hav-landırma sistemine sahip.

2

lım aynı zamanda gösterdi ki, hastanenin yıllık 3140 tonluk karbondioksit üretimi, benzer bir tesisinkinin yarısından az. Böylece yollardan 1400 araç kaldırmaya denk.

-ları) ülkedeki ortalama hastane enerji kullanımını 2.65 GJ/m2

Enerji danışmanı ikinci yıl enerji verilerini de belirli proje

girdi. Sonuç gösterdi ki hastanenin işletme enerji yoğun-

odaklanmış bir ekip beraber çalışıp geleneksel hastane tasarımı sürecini baştan düşündüğünde olağandışı sonuç-lar elde edilebileceğinin yaşayan kanıtı. P3 yöntemi, yıllık

-nın karşılaştırılabilir bir binadan belirgin şekilde az enerji kullanacağını garanti altına almak için havlandırma tasarım ekibini, mimarı, müteahhidi ve bakım-işletme personelini

güvenli ve etkili bir bakım süreci sağlayacak ve her hangi bir arızanın en kısa sürede giderilebileceği şekilde seçil-mesi için, hastanenin işletme ve bakım çalışanları tasarım ve inşaa sürecine tamamen katıldı.

Projenin düşük maliyetli olma, enerjiyi verimli kullanma ve

yenilikçi yaklaşım ve stratejiler belirlemek mecburiydi. Dar

için, yüklenici hastanenin tasarım ve inşaa süreci boyunca kullanılan bir tam entegre kalite sistemini devreye soktu. İnşaa sürecini hızlı geçirmek için tüm ekipmanlar kurulum-

tıbbi ekipmanın sipariş edilmesini geciktirecek şekilde tasarlandı; böylece en son teknoloji ürünü cihazlar satın alınıp kurulabilecekti. Terzi usülu yapılmış çatı cihazları, ana kanal işleri ve borulamalar mekan yüksekliğini azami seviyede koruyacak ve hızlı inşaa sürecine uyum sağlaya-cak şekilde kullanıldı.

Yabancı madde bulunması ihtimaline karşı, tüm kanallar ve kanal bileşenleri biyosit ve tanecik temizliğinden geçirilip, nakliyeden önce sızdırmaz şekilde paketlendi. Kurulum

sağlamak için, kanallarda ses yalıtımı kullanılmadı. Bu durum, klima santrali, ısı cihazları, susturucular ve sese

-mini ve kurulumunu etkileyen çok dikkatli bir ses analizi gerektirdi. Kazanların, jeneratörlerin ve laboratuvar egzozu bacalarının yüksekliklerinin yanısıra hastane yakınına inen ambulans helikopterlerin etkilerini de belirlemek amacıyla bölge hava akışını değerlendiren sayısal akışkanlar dina-miği analizleri yapıldı. Çalışmada aynı zamanda binanın

girişi arasında geçiş olmaması için de önlemleri aldı. Ek olarak, hava dağıtım sistemini optimize etmek için, HEPA

-tımı seçeneğinin incelenmesinde yine sayısal akışkanlar dinamiği yazılımları kullanıldı. Bir diğer analiz de hastane avlusunun karışık modlu (Doğal ve mekanik) havalandırma sisteminin tasarımını iyileştirmek için yapıldı.

ve yönetmeliklerde belirtilen enerji yükleri ne göre model-

-rına girdi. Bu yazılım, tahmini bir son kullanım enerji bilgisi ve aynı zamanda ABD’deki EPA’nın (Environmental Protec-

-yündeki verilerle karşılaştırma sağlıyor. Şekil 1, hastanenin 3 yıllık enerji kullanımını ortalamalar ve enerji verimliliği yönetmeliklerine uygun bir tesisinkiyle karşılaştırıyor. Yazı-

29

Okullarda İç Çevre Kalitesi Geliştirme Çalışma Grubu1

[1]

ÖZET

İç çevre hava kalitesi (İÇK) problemlerinin insan sağlığına önemli etkileri olduğu bilinmektedir. Konut ve işyerleri gibi okullarda da öğrenci ve öğretmenler zamanlarının çoğunu iç ortamlarda geçirdiğinden İHK'nin sağlık ve

öğrencilerin uyuklama hali ve ilgi kaybının sebebi uygun bir havalandırmanın yapılmaması olabilmekte, bu durum aynı zamanda öğretmenlerin çalışmalarını da olumsuz etkilemektedir. Özellikle gelişmiş toplumlarda bu alanda çok sayıda araştırma yapılmakta ve okullardaki İHK'nin geliştirilmesi ile ilgili pek çok yasal zorunluluk bulunmakta-dır. Ülkemizde okullara yönelik İHK çalışmalarının yapılması ve tasarım esaslarının belirlenmesi büyük bir eksiklik olup acilen yerine getirilmesi gerekmektedir.

Bu nedenlerle Makina Mühendisleri Odası, İzmir Milli Eğitim Müdürlüğü işbirliği ile ''İlköğretim Okullarında İç Hava Kalitesi Eğitimi'' çalışması başlatmıştır (Okullarda İç Hava Kalitesi Eğitimi: Pilot Çalışma. Macit Toksoy ve Okul-larda İç Çevre Kalitesi Eğitimi Çalışma Grubu). Bu çalışma kapsamında yaklaşık 30.000 ortaokul öğrencisine, 12.500 öğretmene ve okul yöneticisine eğitim verilmesi planlan-mıştır. Eğitim çalışmalarına ek olarak, Bornova'da bulunan

iyileştirilmesine yönelik bir havalandırma uygulama projesi gerçekleştirilmiştir. Bu ortaokulda tüm okulu temsil edebi-

ölçümleri yapılmıştır. Okulda havalandırma sistemi kuru-larak iyileştirme öncesi ve sonrası durum karşılaştırılarak iç hava kalitesi incelenmiştir. Buna göre, iç hava kalitesi

ortalama derişimin standartta izin verilen değerleri aşarak 2658 ppm'e kadar çıktığı görülmüştür. İyileştirme sonrası

kalitesi uluslararası standartlara uygun hale getirilmiştir.

Anahtar Sözcükler: İç hava Kalitesi, sağlık, ilköğretim okulu, ısı geri kazanımı, enerji verimliliği.

IMPROVEMENT Of INDOOR AIR QUALITY In SCHOOLS: A CASE STUDY

ABSTRACT

students and also teachers in the classroom. In developed country, there are many researches regarding the IEQ and its requirements in schools. Also they have IEQ requlations while in Turkey studies about IEQ are not enough and need to be increased.

Okullarda İç Hava Kalitesinin Geliştirilmesi: Örnek Uygulama

30

1. GİRİŞ

mekanik havalandırması öğrencilerin ve öğretmenlerin

-lardaki öğrencilerin standart testlerdeki başarısı diğerlerine göre % 14 -% 18 oranında daha yüksektir[1]. Günümüzde kirli havayı solumaya bağlı olarak astım gibi solum hastalıkları ile kirli ortamda bulunma durumunda ortaya çıkan gözlerde kızarma, sulanma, baş ağrısı, baş dönmesi, yorgunluk, kırgınlık, ve uyuşukluk gibi birçok sağlık sorunu

-

kimyasal ve biyolojik uçucu bileşiklerin konsantrasyonu azaltılarak, öğrencilerin bu bileşiklerden olumsuz yönde

namely ''IAQ Education in Elementary Schools'' (IAQ Edu-cation in Elementary Schools: A Case Study. Macit Toksoy

In this study, about 30000 students and 12500 teachers and school directors have planned to be educated.

In addition to the education activities, a case study has

(Nihat Gündüz Middle School in Bornova) and a new ventilation system with heat recovery installed to improve

etkilenme riskini azaltmaktadır. İç çevre kalitesinin (İÇK)

-lerin tamamı iç çevre kalitesini ortaya koymaktadır (Şekil 1).

Şekil 1. İç Çevre Kalitesi bileşenleri

IAQ in that school. The ventilation system has implemen-ted in a sample classroom in which IAQ was not in a good level. In the classrom, IEQ measurements have started in October-2014 and ended March-2015. According to

CO2 value in the classroom is 1170 ppm (authorized value in classroom is 1500 ppm) while it was 2658 ppm

2 is

recovery.

Keywords: Indoor air quality, health, elementary school,

31

Bu çalışma, Makina Mühendisleri Odası İzmir Şubesi -

tülen İlköğretim Okullarında İç Çevre Kalitesi Eğitimi[2] projesinin bir parçasıdır. Çalışmada, mekanik havalandırma

-

analizler yapılmıştır.

Bilindiği üzere iç hava kalitesi uygun havalandırma ile yerine getirilebilmektedir. Bu nedenle örnek uygulama projesi çerçevesinde Nihat Gündüz Ortaokulu’ndaki

-lımının analizi Hesaplamalı Akışkanlar Dinamiği (HAD) ile gerçekleştirilmiş elde edilen sonuçlara göre IGK cihazına sahip bir havalandırma sistemi kurulmuştur.

ölçümler, havalandırma debisinin belirlenmesi, HAD analizi, havalandırma projesi ve IGK cihazı, aydınlatma, akustik

2. ÖRNEK UYGULAMA OKULU

Nihat Gündüz Ortaokulu (NGO) İzmir Işıkkent bölgesinde yer almaktadır. Okulun dıştan görünüşü ve yeri Şekil 2'de verilmiştir. Okul ile ilgili bazı bilgiler şöyledir:

Kat sayısı: zemin+ 2 kat

Öğrenci sayısı: ~350Öğretmen sayısı: 25 Eğitim saatleri: Tam gün, 8:40 - 15:20

Öğle tatili 1 saat, Öğleden sonra 40 dk. 2 ders ve 10

Şekil 2. Nihat Gündüz Ortaokulu

Okul, altyapı işleri henüz tamamlanmamış ve göç almış bir bölgededir. Çevrede çimento, bira, yem vs. sanayi kuruluşları yer almaktadır. Şekil 2'de görüleceği üzere okul İzmir çevre yolunun otogar kavşağında Aydın ve Ankara

yönlerine giden kollar arasında her iki kola 300 m mesa-

olduğu beklenemez. Okul içinde ve dışında hava kalitesini belirlemek için ölçümler yapılmıştır.

3. ÖLÇÜM SİSTEMİ VE ÖLÇÜMLER

Okulda yapılan ölçümlerle ilgili detaylı bilgiler bu bölümde verilmiştir. Yapılan ölçümleri iç ve dış olarak iki başlıkta inceleyebiliriz.

3.1 Sınıf İçi Ölçümler

Nihat Gündüz Ortaokulu'nda tüm okulu temsil edebilecek kirletici derişimlerin yüksek olabileceği düşünülen zemin

kalitesinin iyileştirme öncesi ve sonrası

Uçuşan toz derişimiCO2 derişimiToplam uçucu organik madde derişimiSıcaklık ve bağıl nem

gösterilmiştir.

Şekil 3. Sınıf içi ölçüm sistemi

kabin içinde hava kalitesi, sıcaklık, bağıl nem ölçen ekip-manlar bulunmaktadır. Sıcaklık ve nem ölçümleri Hobo U12 cihazı ile gerçekleştirilmiş, hava kalitesi ölçümleri ise

U12 cihazı ile aydınlatma şiddeti ölçümü de yapılmıştır. Hobo U12 cihazlarıyla ölçümler her 10 dakikada bir, iç hava kalitesi izleme cihazıyla ise her 30 saniyede bir yapılmış

sonrası (havalandırma cihazı kurulumu sonrası) ölçümler yapılmıştır. İyileştime öncesi ölçümler Ekim, Kasım, Aralık ve Ocak aylarını, iyileştirme sonrası ölçümler ise Şubat ve Mart aylarını kapsamaktadır.

32

2 konsantrasyonunun mevcut

uygulanmıştır. Buna göre, dış havanın çok düşük sıcaklıkta olduğu, yağmurun yağdığı günler çocukların bahçeye çıkmadıkları   belki sadece koridora çıktıkları durum kritik zaman dilimi olarak belirlenmiştir. Bu tür günler/zamanlar

uygulanmıştır.

Senaryo-1:Tenefüslerde öğrenci davranışına müdahale edilmediği, isteyen öğrencilerin sınıfta kaldığı ve pencerelerin açılmadığı durum

Eğer ders sırasında pencereler açılıyor ise sayısı ve süresi not edilmiştir.

Senaryo-2:Tenefüslerde tüm öğrencilerin sınıf dışına çıkarıl-dığı ve sınıf pencerelerinin açılarak havalandırıldığı (doğal havalandırma) durum

Eğer ders sırasında pencereler açılıyor ise sayısı ve süresi not edilmiştir.

da yapılmasa da, çocuklar yoğun olarak bulunacakları koridorlarda hem yüksek CO2 konsantrasyonuna hem de

bulunacaklardır. Bu durumun çocukların sağlığına belirgin bir etkisi olup olmadığı sağlık yönünden değerlendirmeleri içeren anketlerle gözlenmeye çalışılmıştır. Ayrıca, NGO

durumları belirlenmiştir.

3.2 Dış Hava Ölçümleri

-niyle dış havanın etkisinin tespit edilebilmesi amacıyla okul dışında ölçümler yapılmaya çalışılmıştır. Dış hava ölçümleri İzmir Büyükşehir Belediyesi'ne ait bir ölçüm istasyonu ile

yapıldığından zaman zaman veri kaybı vs. sorunlar nede-niyle ölçüm sonuçları planlandığı gibi sürekli olarak elde edilememiştir.

Şekil 4. Dış hava ölçüm sistemi

3.3 Ölçüm Sonuçlarının Değerlendirilmesi

3.3.1 Uygulama Öncesi ve Sonrası İç Hava Kalitesi

verilmiştir.

Tablodan da görüldüğü üzere ölçümler sırasında doğal

-yolar uygulanmıştır.

-miştir. Mekanik havalandırma yapılma imkanı olamayan

kalitesiniiyileştirmek için yetersiz kalabileceği görülmüştür.

Okul saatlerinde yapılan ölçümler 8 saatlik olup, gece yapı-lan ölçümler ise 4 saatliktir. İç hava kalitesi ölçüm cihazı,

müdahalesinden korumak üzere bir kabin içine yerleştiril-

Tablo 1. Senaryo uygulama tarihleri

Senaryo

İyileştirme Öncesi İyileştirme Sonrası

Kasım Aralık Ocak Şubat Mart

Senaryo-117-21Kasım

22-26Aralık

4-9Ocak

9-20Şubat

2-13Mart

Senaryo-224-28Kasım

15-19Aralık

11-16Ocak

X X

33

miş (Şekil 3) ve her 30 saniyede bir veri alınmıştır. Ölçümü yapılan kirleticiler NO2, Toplam Uçucu Organik Bileşikler (TUOB), aerodinamik çapı 2,5 μm’den küçük uçuşan toz (Partikül Madde, PM2.5), CO2’tir.

i- İyileştirme Öncesi:

-şimleri 100 ile 202 ppb arasındadır. Gece yapılan ölçüm-lerde ise TUOB derişimlerinin gündüz derişimlerine göre yaklaşık % 8 düştüğü görülmüştür. Dolayısıyla, öğrenciler ve aktivitelerinin genel itibarla derişimlere pek katkısının olmadığı; derişimler için diğer iç ve dış kaynakların belirle-yici olduğu yorumu yapılabilir.

PM2.5 -düz saatlerinde 5 günlük ortalama PM2.5

650 μg/m3 arasında olduğu belirlenirken gece bu aralık 120 ile 570 μg/m3 olarak belirlenmiştir. Derişimlerdeki düşüş % 15 ile % 44 arasındadır. Bu karşılaştırmalardan da görül-

2.5 derişimleri için belirleyici bir rol oynamıştır. Okul günlerinde ölçülen yüksek derişimler muhtemelen çocukların hareketliliğiyle çökeldikleri yüzeylerden havalanan tozların etkisiyle

ise havalanmış olan tozların geri çökelmesi ile oluşmakta olduğuna işaret etmektedir.

2 için ana kaynağın öğrencilerin metabolik aktivitesi olduğu bilinmektedir. Ölçülen CO2 derişimleri bu ön bilgiyi doğrulamaktadır. Genel itibarla öğrencilerin sabah derse gelmeleriyle konsantrasyonlar artışa geç-mekte, ders aralarında bir miktar azalmakta, öğle tatilinde neredeyse sabah ders öncesi derişimlerine geri dönmekte,

içi gündüz saatlerinde 5 günlük ortalama CO2 derişimleri 821 ile 1733 ppm arasında olduğu belirlenirken gece bu aralık 376 ile 500 ppm olarak belirlenmiştir. Derişimlerdeki bu eğilime örnek olarak Kasım ayındaki mevcut durum

öğrenci sayılarıyla beraber Şekil 5’te gösterilmiştir.

Şekil 5. Mevcut durum iki örnek

günün ortalama CO2 derişimi ve

teneffüste öğrenci sayıları

Bu projede kullanılmak üzere uygun bulunan British

(Building Bulletin 101) göre öğle yemeği gibi uzun bir ara vermeden yapılan eğitim süresince CO2 derişimleri ortalama 1500 ppm ve maksimum 5000 ppm’i geçmeme-lidir. Ara vermeden yapılan eğitim süresi Nihat Gündüz Ortaokulu'nda sabahtan öğle arasına kadar olan periyottur.

Uygulama okulunda iyileştirme öncesi sonuçlara bakıldı-ğında tekil günlerde sınırların aşıldığı durumlar görülebil-

iki senaryoda ölçülen derişimler karşılaştırıldığında -

standart derişimler aşılmamış ancak bu uygulanmadığında (Senaryo-1) ortalama derişimin (2658 ppm) standatta izin verilen değerleri aştığı görülmüştür.

Bununla birlikte, Senaryo-2’de ölçülen PM2.5 derişimleri Senaryo-1 ile karşılaştırıldığında göreceli yüksek bulun-muştur. Bu durum CO2’in aksine etkin havalandırma yapıl-dığında PM2.5 derişimlerinin yükselebildiğini, dolayısıyla dış havanın önemli bir PM2.5 kaynağı olabildiğine işaret etmektedir. Bu durum, Nihat Gündüz Ortaokulu'nun hem

-daki arsaların bitki örtüsü olmayan boş toprak alanlar nite-liğinde olması ve içinde bulunduğu mahelledeki evlerde ısınmak için kömür sobası kullanılıyor olmasıyla ilgili olabilir.

Sonuç olarak, CO2 derişimlerinin gösterdiği doğal hava-landırmanın yetersiz kalabilmesi ve PM2.5 derişimlerinin gösterdiği içeride öğrenci aktivitesinin ve dış havanın önemli birer kirletici kaynağı olması, bu okulda çocuklara iç hava kalitesi açısından uygun bir iç çevre sağlayabilmek için PM kontrollü mekanik havalandırmanın iyi bir çözüm olacağına işaret etmektedir. Ölçümler ile ilgili detaylar Ugranlı vd.[3] İç Hava Kalitesi Sempozyumu bildirisinde bulunabilir.

34

Şekil 6. İyileştirme sonrası sınıf içi

kirletici derişimlerinin değişimi

ii- İyileştirme Sonrası:

Ek olarak Uygulama okulunda iyileştirme sonrası yapılan -

-leştirme sonrası veri elde edilmiş olan 13 günlük ortalama-lara bakıldığında uzun bir ara vermeden yapılan sabahtan öğle yemeği arasında kadar süren periyotta ortalama ve maksimum CO2 derişimlerinin sırasıyla 1170 ve 1680 ppm olduğu görülmektedir (Şekil 6).

3.3.2 Uygulama Öncesi ve Sonrası Isıl Konfor Sonuçları

birçok parametreye bağlı olsa bile en genel anlamda ısıl -

nemi, ortam hava hızı ve ortalama ışınım sıcaklığı çevresel parametreler olarak adlandırılırken, kişisel parametreleri ise kişinin metabolik aktivite düzeyi ve giyinme durumu oluşturmaktadır. Bu çalışmada uygulama okulu NGO'nda bir gününün önemli bir zamanını geçiren öğrencilerin

çalışılmıştır.

üzere oturan insan için bilek, bel ve baş seviyesine denk gelen sırasıyla yerden 0.1 m, 0.6 m ve 1.1 m yüksekliklerde sıcaklık ve bağıl nem ölçülmüş ve değerlendirilmiştir.

-

alınmıştır.

-nin etkisini görebilmek için aylara bağlı ortalama sıcaklık ve nem değerleri sırasıyla Şekil 7 ve Şekil 8’de sunulmuştur. Benzer dış koşullara sahip ve normal işletme durumundaki Ocak ayı ile ısı geri kazanım cihazının çalıştığı Şubat ayları için alınan sıcaklık ölçümleri Şekil 7’den incelendiğinde

aralıklarında ısı geri kazanım cihazları maksimum debi ile

-rinde gerçekleşmektedir. Şekil 8’de tüm aylar için bağıl

i aşmakta iken ısı geri kazanım cihazının devrede olduğu Şubat ayında önerilen sınırlar aşılmamaktadır.

Şekil 7. Kasım 2014 – Şubat 2015 için sınıf içi ortalama

sıcaklık değerlerinin değişimi ve ASHRAE Standart

55 – 2004’ de önerilen değerler ile karşılaştırılması.

Dolayısıyla esas alınan standardta verilen sınırlar aşılma-mıştır. Altı saatlik tüm okul süresi esas alındığında iyileş-tirme öncesi ortalama derişimler (1542 ppm) ile iyileştirme sonrası ortalama CO2

2.5 derişim-lerinde de (418 μg/m3 3’e) aynı oranda bir göreceli azalma elde edilmiş ancak TUOB derişimlerinde bir azalma görülmemiştir. Bu üç kirletici için 13 günlük ortalama derişimler kullanılarak çizilen okul günü içindeki değişkenlik Şekil 6’da sunulmuştur.

3

Şekil 8. Kasım 2014 – Şubat 2015 için sınıf içi

ortalama bağıl nem değerlerinin değişimi ve

ISO 7730’ da önerilen değerler ile karşılaştırılması.

İncelenen okul için mevcut analizden elde edilen sonuçlar aşağıda özetlenmiştir:

ve Aralık ayları için uluslararası standartlarda öneri-len aralıklarda iken, dış ortam sıcaklıklarının düşük olduğu Ocak ve Şubat aylarında iç ortam sıcaklık-

edilmiştir.

2- Hem Ocak hem de Şubat ayları için ortalama bağıl nem değerleri limitler içerisinde iken, Ocak ayında öğrencilerin maruz kaldığı maksimum bağıl nem değerinin üst limit olan % 70 değerini aştığı görül-müştür. Şubat ayında ise ısı geri kazanım cihazının çalışması ile nemin dengelendiği ve maruz kalınan bağıl nem değerlerinin limitler içerisinde kaldığı tespit edilmiştir.

gerekli alt limitin altında kaldığından ısı geri kaza-

olarak tespit edilemese de ısı geri kazanım cihazının -

düşmediği görülmüştür. Bu durum ısı geri kazanım

göstermektedir.

sıcaklıklarında ortamı kabul edilebilir bulurken bu sıcaklıkların altında oyları serin ve soğuk yönünde olmaktadır.

5- Anket sonuçları öğrencilerimizin uluslar arası stan-

göstermektedir.

4. ÖRNEK UYGULAMA SINIFI HAVALANDIRMA İHTİYACININ BELİRLENMESİ

-lenmesi için İngiliz Building Bulletin 101 Standardı esas alarak geliştirilen yöntem ve program[4] kullanılmıştır. Bu standard havalandırma debisi için aşağıdaki şartları getirmektedir [4]:

alan içinde olabilecek maksimum insan sayısına göre minimum 3 l/s hava debisi ile havalandırılacaktır.

2- Tüm eğitim alanları, tıbbi muayene ve tedavi müda-hale alanları, hasta odaları izolasyon odaları, uyuma ve benzeri yaşam alanları içinde olacak insan sayısına bağlı olarak gerektiğinde kişi başına minimum 8 l/s debiyle havalandırılma olanağı olmalıdır.

3- Tüm tuvaletler ve banyolar minimum saatte 6 hacim değişimi ile havalandırılmalıdır.

4- Tüm öğretme ve öğrenme hacimlerinde karbondi-oksit konsantrasyonunu sınırlayacak şekilde hava-landırma yapılmalıdır. Oturma pozisyonunda ve baş hizasında olmak üzere bir eğitim gününün başından sonuna kadar ölçülen karbondioksit konsantrasyonu ortalaması 1500 ppm değerini geçmemelidir.

5- Bir eğitim gününde maksimum karbondioksit kon-santrasyonu 5000 ppm değerini aşmamalıdır.

6- Ders içinde de olmak üzere herhangi bir anda karbondioksit konsantrasyonu 1000 ppm değerinin altına indirilebilmelidir

7- Eğer bir mekanik havalandırma sistemi tanımlanması söz konusu ise bu sistem, kişi başına günlük ortalama olarak minimum 5 l/s hava debisi sağlamalıdır. Buna ilaveten de herhangi bir anda kişi başına 8 l/s hava-landırma debisi sağlayacak kapasiteye sahip olmalıdır.

Bu şartları yerine getirecek mekanik havalandırma sistemi -

relerine göre, minimum 3,7 l/s/kişi (413 m3/h), maksimum 3/h) olarak hesaplanmıştır. Minimum debi

413 m3

kalmaları halinde, arka arkaya yapılan 4 ders süresince ortalama CO2 konsantrasyonun 1500 ppm’den az olmasını

2 5000 ppm den çok küçük (1616 ppm) olmaktadır. Stan-dartta havalandırma sisteminin sağlaması öngörülen mak-

3/h (8 l/s) hava debisi aynı zamanda istenildiği anda CO2 konsantrasyonunu 1000 ppm altına

36

Tablo 2. Sınıf havalandırma parametreleri

Sınıf Ortaokul 3

Öğrenci sayısı 30

Öğretmen sayısı 1

Sınıf boyutları 6.3 m x 6.3 m x 2.9 m

Teneffüsteki sınıfta kalan öğrenci sayısı 30

Ders süresi 40

Teneffüs süresi 10

Dış hava CO2 seviyesi 400 ppm

Arka arkaya yapılan ders sayısı 4

(30) eşit alınmıştır ancak genellikle bundan az olacaktır. Bu

2 konsantrasyo-nunun en hızlı artımına karşılık gelen en riskli durumdur.

öğrenci sayısı 27’ye ulaşmıştır [4].

Şekil 9. Örnek uygulama sınıfında ortalama CO2 konsantrasyonunu

1500 ppm altında tutan havalandırma debisindeki değişimi

Şekil 10. Örnek uygulama sınıfında ortalama CO2 konsantras-

yonunun maksimum havalandırma debisindeki değişimi

Sonuç olarak 413 m3/h minimum hava debisi ile ortalama maksimum 1500 ppm olması gereken ortalama maksimum karbondioksit seviyesinin altında bir ortalama konsantras-

-

koşullar söz konusu olduğunda Tablo 2’deki parametrelere göre, karbondioksit konsantrasyonu 1 ders sonunda 3306 ppm, ekstrem koşullardaki 4 ders sonrasında ise 14207 ppm seviyesine yaklaşmaktadır.

5. SINIF İÇİ HAVA DAĞILIMI İÇİN HESAPLAMALI AKIŞKANLAR DİNAMİĞİ ANALİZİ

Derslikte, toplam 30 öğrenci ayrı sıralarda (masa kısmı 60x44x77(y) cm, oturma kısmı 60x444x45(y) cm) tekli oturmaktadır (5 sütunda 6’şar sıra şeklinde). Bu öğren-cilerin bacaklarının da sıra altındaki boşluğu hava akışını engelleyecek şeklide tamamen kapattığı düşünülmüş-tür. Öğrencilerin vücutları oval kesitli silindirler olarak modellenerek başları ise bu silindirlere kısmen gömülü küreler olarak modele eklenmiştir. Öğrencilerin kol ve el ayrıntıları modelde gerekli görülmedi. Öğretmen masası

de benzer şekilde modellenmiştir. İncelemelerde kullanılan modelin ayrıntıları Şekil 11’de verilmiştir.

Şekil 11. Akış incelemelerinde kullanılan

geometrik modelin ayrıntıları

yakın şekilde dersliğin tavanı boyunca döşenen kanal

öğrencilerin arkasında kalan duvara yakın şekilde tavana

oturan öğrencilerin başı üstüne yerleştirildi. Belirlenen

düşeyde 60° olmasının en uygun durum olduğu bulundu. -

nabilmesi için kişilerin üzerlerine gelmesine izin verilen en yüksek hava hızı olan 0,15 m/s yi aşmadığı ve daha etkin bir havalandırma sağlayabileceği sonucuna varıldığından,

Tüm debiler için öğrencilerin ve öğretmenin başları çevre-sindeki hava hızları izin verilen değerin altındadır. Sadece en yüksek taze hava debisinde, yüksek hızlı hava akımına

3

maruz kalan öğrenciler bulunmaktadır. Ancak yüksek debi ihtiyacını ders aralarında karşılayarak, günlük ortalama havalandırma debisini sağlamak yoluyla öğrencilerin bu etkiye en az ölçüde maruz kalması sağlanmıştır. Mevcut koşullar altında öğrencileri rahatsız etmeden ders sırasında sağlanabilecek en yüksek taze hava miktarının 560 m3/h olduğu görülmektedir.

debilerin derslik içi akışa etkisi

6. HAVALANDIRMA PROJESİ VE ISI GERİ KAZANIM CİHAZI (IGK)

kanalları dairesel tipte olup içten poliüretan esaslı yanmaz akustik köpük ile izole edilmiştir.

gösterilmiştir.

Şekil 14. Emme ve üfleme

menfezleri

Çalışmada kullanılan IGK standart bir cihaz olup, üzerinde 1 adet ısı geri kazanım eşanjörü, taze hava vermek ve egzoz

-den oluşmaktadır. Bunlara ek olarak; cihaz içerisine by-pass

-mıştır. Cihaz mevcut kanal sisteminde minimum 400 m³/h ve maksimum 1.200 m³/h hava debisi ile çalışabilmektedir. Bu da yapılan hesaplamalar sonucu istenilen minimum ve maksimum hava debisini sağlamaktadır.Cihazda alüminyum plakalı ve karşıt akışlı tip ısı geri kaza-

ve EN 308 standardına göre minimum % 75 verimliliğe

CO2 sensörü ile kontrol edilmektedir. Hem ortam havasını

2 emişinde yer almaktadır. By-Pass; geçiş mevsimlerinde ve dış hava sıcaklığının uygun olduğu zamanlarda doğal havalandırmanın sağlanması için kullanılmaktadır. Kış aylarında dış hava sıcaklığının çok düşük olduğu

kanalı üzerine bulunmaktadır. Tüm bu ekipmanların yer

Cidarlar arasındaki 30 mm taş yünü hem ısı izolasyonu sağ--

by-pass damperi ve elektrikli ısıtıcı gibi ekipmanları kontrol

3

-rebilecek otomasyon paneline sahiptir. Otomasyon paneli görevleri

Cihaz aç / kapa

Sıcaklık set değeri girişiBy-pass damperinin sıcaklık ile otomatik kontrolüElektrikli ısıtıcı kontrolü

Sıcaklığına bağlı kademe kontrolüCihaz çalışmadan elektrikli ısıtıcının çalışmasına izin vermemeCihaz kapatıldığında, eğer elektrikli ısıtıcı açık ise

CO2 -tik ayarlanması

2 veya hava kalite

kapasite çalışma

6. AYDINLATMA VE AKUSTİK KONFOR ANALİZİ

NGO'da aydınlatma ve akustik ölçümleri de yapılmıştır. -

dır ve mevcuttaki 3 pencerenin toplam alanı 6,8m2’dir. Pencere alanının taban alanına oranı 0,17’dir. Bu oran

içerisinde elektrik aydınlatması kullanılmaktadır.

düzlem aydınlık düzeyinin dağılımı önemli olmaktadır.

alınarak düşey düzlem üzerindeki aydınlatma düzeyi ölçülmüştür. Cihaz ders tahtasının olduğu duvar üzerinde tahtayı ortalayacak şekilde ve yerden yaklaşık 2 m yüksek-liğe yerleştirilmiştir (Şekil 15).

Şekil 15. Aydınlatma ve akustik ölçümü

düzgün yayılmış ortalama aydınlatma şiddeti 500 lux’tür

[5]. Ancak alınan ölçüm sonuçlarına göre en yüksek aydınlık düzeyi 260 lux civarında olmuştur. Gün içerisinde çalışma saatleri boyunca en düşük aydınlık düzeyi (Emin) yaklaşık 40 lux, en yüksek aydınlık düzeyi (Emax) ise 130 lux dolayındadır. Elektrik aydınlatması kullanılsa bile gün ışı-ğının değişimine göre aydınlık düzeyi değişkenlik gösterir

elektrik aydınlatma sistemi çalışırken bile ders tahtasının bulunduğu duvar üzerinde eş yayılmış bir aydınlık düzeyi görülmemiştir.

Şekil 16. Gün içerisinde(çalışma saatleri

boyunca) aydınlık düzeyi değişimi.

Akustik analizlerde yansışım süresi ve konuşmanın anlaşıla--

yansışım süresi olan EDT (500kHz- 1kHz) değerinin 0,5-0,6 -

(speech transmission index) denilen konuşma anlaşılırlığı parametresi 0,7 ve üstü değere sahip olduğu bunun da çok iyi katogorisinde değerlendirilebileceği görülmüştür.

7. SONUÇ

Makina Mühendisleri Odası, İzmir Milli Eğitim Müdürlüğü işbirliği ile ''İlköğretim Okullarında İç Hava Kalitesi Eğitimi'' çalışmasının bir parçası olan bu çalışma kapsamında

iç hava kalitesinin iyileştirilmesine yönelik bir havalandırma uygulama projesi gerçekleştirilmiştir. Bu ortaokulda tüm

öncesi Kasım, Aralık ve Ocak aylarında iyileştirme sonrası ise Şubat ve Mart aylarında İÇK ölçümleri yapılmıştır. Nihat Gündüz Ortaokulunda iyileştirme öncesi ölçüm sonuçla-rına göre CO2 derişiminin standartta izin verilen değerleri aşarak 2658 ppm'e kadar çıktığı görülmüştür. İyileştirme

getirilmiştir.

39

standarda (Building Bulletin 101) göre belirlenen şartları yerine getirecek mekanik havalandırma sistemi için hava-

l/s/kişi (413 m3 3/h) olarak hesaplanmıştır. Hesaplamalı akışkanlar dinamiği analizi

yatayda 22° ve düşeyde 60° olmasının en uygun durum olduğu ve hava hızının izin verilen en yüksek hava hızı olan 0,15 m/s yi aşmadığı böylece etkin bir havalandırma

-mum 400 m³/h ve maksimum 1.200 m³/h hava debisi ile

minimum % 75 verimliliğe sahip alüminyum plakalı ve kar-şıt akışlı tip eşanjörü kullanılan bir IGK cihazı kullanılmıştır.

tipte olup içten poliüretan esaslı yanmaz akustik köpük ile izole edilmiştir.

-

Kasım ve Aralık ayları için uluslararası standartlarda öneri-len aralıklarda iken, dış ortam sıcaklıklarının düşük olduğu

limitlerinin altında kaldığı tespit edilmiştir. Bu durum okul ısıtma sisteminin yetersiz olmasının bir sonucudur. Hem Ocak hem de Şubat ayları için ortalama bağıl nem değerleri limitler içerisinde iken, Ocak ayında öğrencilerin maruz kaldığı maksimum bağıl nem değerinin üst limit olan % 70 değerini aştığı görülmüştür. Şubat ayında ise ısı geri kazanım cihazının çalışması ile nemin dengelendiği ve maruz kalınan bağıl nem değerlerinin limitler içerisinde kaldığı tespit edilmiştir. Ocak ve Şubat aylarında sıcaklıklar

tam olarak tespit edilemese de ısı geri kazanım cihazının

görülmüştür. Bu durum ısı geri kazanım cihazının ısıl kon-

-müştür. Akustik olarak yansışım süresinin 0,5-0,6 sn ve konuşma anlaşılabilirlik parametresinin 0,7 den büyük

düzleminde aydınlatma şiddetinin en yüksek değerinin

ders tahtası ve düşey düzlem üzerinde önerilen düzgün yayılmış ortalama aydınlatma şiddetinin 500 lux olması

olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

KAYNAKLAR

2006.

[2] Okullarda İç Hava Kalitesi Eğitimi: Pilot Çalışma İzmir. 12. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi, Okullarda İç Çevre kalitesi Semineri, 2015.

M., AKTAKKA, S., İzmir İlköğretim Okullarında İç Hava Kalitesi Eğitimi Projesi Uygulama Okulunda İç Hava Kalitesi, İç Hava Kalitesi Sempozyumu, TES-KON, 2015.

(TESKON), 2015.

Indoor work places.

[6] Erdal Kara, Karakutu Akustik, Nihat Gündüz Ortao-

ÖZGEÇMİŞ

[1]Okullarda İç Çevre Kalitesi Geliştirme Çalışma Grubu: 

Karadeniz, Sinan Aktakka, Güniz Gacaner, İbrahim Atmaca,

Orhan EKREN

-mini Dokuz Eylül Üniversitesi(DEÜ) Makina Mühendisliği

Yüksek Teknoloji Enstitüsü (İYTE) Enerji Mühendisliği'nde 2003 yılında, doktorasını ise DEÜ Makina Mühendisliği

tamamlamıştır. 2000-2003 yılları arasında İYTE makina mühendisliği bölümde araştırma görevlisi olarak çalış-mıştır. 2005 yılından buyana Ege Üniversitesi'nde çalışan Dr. Ekren, 2008 ve 2011 yıllarında akademik çalışmalar

Makina Mühendisliği bölümünde ziyaretçi araştırmacı olarak bulunmuştur. 2014 yılından buyana Ege Güneş Enerjisi Enstitüsü’nde Doçent olarak çalışmalarını sür-dürmektedir. Çalışma konuları arasında; Yenilenebilir Enerji Kaynakları, Hibrid Enerji Sistemlerinin Optimum Boyutlandırılması,

Macit TOKSOY

Carolina State Üniversitesi, Dokuz Eylül Üniversitesi ve

40

depolama, enerji verimliliği, jeotermal bölge ısıtması ve jeotermal elektrik santralları alanlarında akademik hayatını sürdürmüştür. 2013 Yılından bu yana Eneko Havalandırma ve Isı Ekonomisi Sistem Teknolojileri şirketinde ısı geri kazanımlı havalandırma teknolojisi alanında çalışmaktadır. Akademik alanlarının yanında uluslararası spor etkinlikleri-nin planlanması ve lojistik yönetimi ilgi alanıdır. Üniversi-ade İzmir Yaz ve Erzurum Kış Oyunlarında, Mersin Akdeniz Oyunlarında üst düzey yöneticilik yapmıştır.

Sait C. SOFUOĞLU

mezun oldu. İTÜ Çevre Mühendisliği Bölümünde Araştırma Görevlisi olarak iki yıl çalıştı. Öğrenimine ABD’de devam

Technology’den aldı. 2002 yılından itibaren İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Kimya Mühendisliği bölümünde öğre-

Dr. ünvanı ile görevine devam etmektedir. Bina-içi hava kirliliği, hava kirliliği, maruziyet ve risk değerlendirmesi konularında araştırmalar yapmakta ve bu konularda ders-ler vermektedir.

Z.Haktan KARADENİZ

2002 yılında Dokuz Eylül Üniversitesi Makine Mühendisliği

Bilimleri Enstitüsü Enerji Yüksek Lisans ve Doktora Prog-ramlarından mezun olmuştur. 2002-2013 yılları arasında Dokuz Eylül Üniversitesi Makina Mühendisliği Bölümü’nde Araştırma görevlisi olarak çalış-mıştır. 2013 yılından itibaren İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Makina Mühendisliği Bölümü’nde Yrd. Doç. Dr. olarak çalış-maktadır. Halen Dekan Yardımcısı görevini yürütmektedir. Araştırma konuları arasında, iç çevre kalitesi, nano-akışkan-ların taşınım akışları ve rüzgar enerjisi bulunmaktadır.

Sinan AKTAKKA

yılında Çınarlı Endüstri Meslek Lisesi Elektronik

-lim Dalında yüksek lisans eğimini tamamlamıştır.

Proje ve Tasarım Mühendisi olarak görev almıştır. 2011 yılından bu yana ENEKO A.Ş.’de Ar-Ge yöneticisi olarak görev yapmaktadır. 2004 yılından itibaren MMO’da MİEM ve PBK kapsamında Havalandırma Tesisatı ve Klima Tesi-

üyesidir.

Güniz GACANER ERMİN

-

Ana Bilim Dalında Yüksek Lisans eğitimini tamamladı.

mühendisi, proje müdürü, teknik müdür olarak çalışmış,

çalışmasında bulunmuş ve Ar-Ge müdürü, yönetim tem-silciliği görevini yürütmüştür. 2000 yılında GG Mühendislik Mak.İnş.San.ve Tic.Ltd.Şti. kurmuştur. Mekanik tesisat ala-nında tasarım, proje, danışmanlık, kontrollük hizmetleri vermeye devam etmektedir.MMO İzmir Şubesi Mekanik Tesisat, Kadın Mühendisler, Yapı Denetim, Hastane Hijyenik Klima ve Havalandırma Komisyonlarında çalışmalarda bulunmuştur. Türk Tesisat

Makine Mühendisleri Odası İzmir Şubesi 24.25.26.Dönem Yönetim Kurulu Üyeliği, 27.Dönem’de Yönetim Kurulu Başkanlığı görevini sürdürmektedir.

İbrahim ATMACA

Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümünden Lisans,

Makine Mühendisliği Anabilim Dalından yüksek lisans ve 2006 yılında aynı Enstitüden Doktora derecelerini aldı. 2007 yılında Akdeniz Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü Termodinamik Anabilim dalına Yardımcı Doçent olarak atandı, 2014 yılında Doçent oldu. Güneş enerjisi destekli absorpsiyonlu soğutma sistemleri, güneş enerjisi destekli ısı pompası sistemleri, iklimlendirilen ortamlarda

ısıl uygulama alanları, binalarda ısı yalıtımı ve enerji verimliliği, termoelektirik soğutuculu damıtma sistemleri,

iyileştirilmesi konularında çalışmalarını sürdürmektedir. Halen Akdeniz Üniversitesinde bölüm başkan yardımcısı olarak görevini sürdüren İbrahim Atmaca, evli ve bir çocuk babasıdır.

Necmi VARLIK

Mühendisleri Odası İzmir Şubesinde Teknik Görevli

Tesisat Mühendisliği kongrelerinin ilk üçünde kongre sekretaryasında görev almıştır. 4. Kongreden itibaren 6 kongrenin Kongre Sekreterliğini yapmıştır. Son üç kong-renin yürütme kurulunda görev almıştır. Halen Makina Mühendisleri Odası Tepekule Kongre Merkezi Müdürlüğü görevini yürütmektedir.

41

Internet arama motorları, arşivleme sistemleri vb. bilişim sistemlerinin tümü datacom (veri işlenmesi ve iletişimi) sektörünün bütünleyici parçalarıdır. Sonuç olarak, datacom tesislerinin soğutma sistemleri de aşırı yükleme, değişim, evrilme ve erkenden modası geçmesi açısından aynı potansiyele sahiptir.

Yer yer, datacom soğutmasının etkin şekilde sağlan-ması, datacom cihazları ve sisteminin kendisiyle alakalı uğraşlardan daha zor olabilir. Tipik datacom donanımı ve yazılımının yenilenme sıklığı 2 ila 5 yıldır. Tipik bir soğutma ekipmanının ömrü ise 10 ila 25 yıldır. Hal böyle olunca, soğutma sistemi en azından bir kaç başlıca donanım ve yazılım yükseltmesiyle başa çıkabilecek şekilde kurulma-lıdır.

Bu durum büyük bir mücadeleyi beraberinde getiriyor çünkü başlıca bir yükseltmenin etkisini tahmin etmek yete-rince zor iken, ikinci hatta üçüncüler imkansız hale geliyor. Datacom harici uygulamalarda, soğutma sistemi mevcut yüke göre ve gelecekte kapasitesi genişleyebilecek şekilde kolaylıkla tasarlanabilir.

Datacom durumunda ise, datacom cihazlarının güç yoğun-luklarının sürekli artan eğilimi, sorunları bir miktar karma-şıklaştırıyor. Bu yükler, daha önce bir datacom tesisisinde hiç karşılaşılmamış yoğunlukta olduğundan dolayı nasıl soğutulacağı konusunda geçmişten gelen bir bilgi eksikliği

getiriyor.

Soğutma cihazında bir kapasite artışı getirmek tümüyle cevap olmayabilir: Datacom ekipmanı gelecekte nasıl soğutulacak? Hava mı kullanılacak, sıvı mı yoksa ikisinin birleşimi mi vs.

Sonuç olarak, yeni datacom odalarının ve hatta başlıca yükseltmelerinin planlanmasında birçok bilinmeyen ve

metriklerine (özellikle yatırım maliyetlerine) takıntılı hale geliyor ve böylece yatırım için aşırı harcamak coşkulu şekilde kabul ediliyor.

alışkın olsak da, böylesine karmaşık ve değişken bir probleme yaklaşım için pratik değil. Göz önünde bulun-durulması gereken datacom soğutma yol haritası, bizi temel mühendislik ve problem çözme yöntemlerine geri götürüyor. Süreç bazlı işleyen bir yaklaşım.

Bu makale, datacom soğutmasının yol haritasını aşağıdaki maddelere değinerek tanımlıyor:

Planlama süreci (İlk kurulum –yatırım- gereklilikleri ve gelecekteki ihtiyaçlar)Soğutma yol haritası için bir çerçeve oluşturmak.

Datacom Soğutmasında Yol Haritası

Yazarları: Christian L. Belady, Don Beaty P. E., Çeviren: Cemal Kızıldağ

ROADMAP FOR DATACOM COOLING

42

ve kurumsal tercihler, yöntem ve stratejiler mevcut. Aynı zamanda, standartlaştırmayı artırma ve düşük maliyetle

Planlama Süreci, Bölüm 1: Temel Çizgi

ölçülmesi, öncelikle ölçümün karşılaştırılabileceği güçlü bir temel çizginin oluşturulmasıyla başlar. Temel çizgi, ilgili her

tanımlamasını içermelidir. Tanımlama, mevcut ve geçmiş işletme yükleriyle mevcut tesislerdeki soğutma zorlukları hakkında bilgi de içerir.

Temel çizgiyi oluşturmadaki diğer bir kritik bileşen de, yatırımcıların değer sistemleri dahil olmak üzere tercihleri, yöntemleri, stratejileri ve ilgi gösterdikleri noktaları belir-

nelerdir?

aşamalarında ölçüt kabul edilerek bağlı kalınmak üzere işverenin proje gereklilikleri olarak belgelenmelidir.

Planlama Süreci, Bölüm 2: İlk Kurulum İhtiyaçları

İşverenin proje gereklilikleri, yol haritası için temel kurallar belirler ve sonraki aşama bu kuralları ilk kurulum ihtiyaç-larını karşılayacak tasarım ölçütlerine dönüştürmek olur.

-

için Isıl İlkeler’ yayınında bulunabilir. (Thermal Guidelines

Spaces and Electronic Equipment).

Geçmişte, bir datacom cihazı için soğutma yükünü belirlemek için kullanılan tek bilgi plakasında yazan derecelendirmeydi. Bununla birlikte, bu değerler güvenlik mevzuatlarına odaklanılarak belirlenmekteydi ve tipik olarak cihazları soğutmak için gerekenden belirgin şekilde

Isıl İlkeler aynı zamanda, bir ısıl rapor şablonuyla datacom soğutma cihazları imalatçılarının, ürünlerinin soğutma

yayınımı ve soğutma havası hakkında bilgi sağlıyor. Ürün

Datacom cihazı imalatçılarının ısı yayınımı rakamlarını

yayınlamak için bu yöntemi kullanmasıyla birlikte, ilk belir-tiler gösteriyor ki bir ürünün asgari ayarda çalışırkenki yükü, plakada yazılı değerin %40 ila %60’ında kalıyor. Bu değer büyük sistemler için daha da düşük olabilir.

Bu durum sadece ısı yayınımı değerlerinin ne kadar düşük ve tutarlı olduğunu göstermiyor, aynı zamanda cihaz kuru-lumundaki ve ayarındaki değişikliklerle oluşacak soğutma

İlk kurulumdaki soğutma yüklerinin dağılımını planlamak

alanları ve yük yoğunlukları olan yüksek zemin alanlarının

düşük, orta ve yüksek yükler için üç bölge oluşturulabilir. Alanın bu şekilde bölgeleri ayrılması, datacom cihazlarının bulunduğu odanın tümünün izdüşümü için sonsuz esnek-liğe sahip bir tasarım oluşturmaya karşılık, belirli bölgelerin her birine özel şekilde tasarlanmış bir soğutma dağıtım sistemine izin veriyor.

Planlama Süreci, Bölüm 3: Gelecekteki İhtiyaçlar

Bilinmeyenlerin ve değişkenlerin miktarı nedeniyle, data-com tesisinin gelecek soğutma ihtiyaçlarını belirlemek yol

43

haritasının en zor kısmı. Bu durum aynı zamanda, sistemi süreç merkezli bir sonuca da daha bağımlı yapıyor.Bir kez daha, işverenin üzerinde durduğu noktaları, gele-cek kurulum stratejilerine yönelik seçeneklerini, sistemin işletim müdahelelerine olan toleransını, ölçülendirilebil-mesini ve esnekliğini belirlemek için proje gerekliliklerine başvurulur. Proje gerekliliklerinden gelen bu maddelerle ilgili bilgiler açık ve öz şekilde tanımlanmış olmasa da tasarımı geliştirmek için gerekli, temelde yatan prensipleri sağlayacaktır.

-tası, uygulama ve cihazlardaki eğilimleri anlamak, aynı zamanda belli bir miktar güven duygusu ile tahminler

Eğilimleri ve Soğutma Uygulamaları’ yayınında, 2014’e yan-sıtılan yükler ve datacom cihaz tiplerini daha iyi resmetmek için güncellenip genişletilmiştir.

-terebilir. Cihaz tiplerinin (Örn: depolama sunucuları, işlem sunucuları, iletişim cihazları vs.) yüzdeleri ve gelecekteki değişikliklerde bu yüzdelerin etkilenip etkilenmeyeceğini bilmek gerekir.

Eğilim tabloları belli bir datacom cihaz tipi için tahmin edi-len azami değerlere göredir. Yani bu tablolardaki değerle-rin kullanılması ve son teknolojiyi temsil etmeyen bir cihaz kullanımı olasılığına izin vermek için bir miktar yüzdelerde düşüme gitmek arasında karar verilmelidir.

Kurulumların zamanlamasının ve eğilim tablolarının anla-şılması için bir kurulum stratejisi oluşturulması, soğutma yükü üzerindeki etkilerini gösterebilir. Ya da soğutma sistemine yapılması olası değişikliklerin devreye alınması da planlanabilir. Cevabı bulunması gereken sorular:

1- Gelecekte öngörülen soğutma kapasitesinin yüzde

maliyeti açısından en yüksek darbeyi indiriyor ama gelecekteki kurulumlar için en az bölücü olanı.

2- Gelecekte öngörülen soğutma kapasitesinin yüzde kaçı için provizyon sağlamalıyım? Bu seçenek, ileri-deki cihazların kabul edilmesi için bir miktar yatırım maliyeti ve boş alan provizyonu gerektirmektedir. Dikkatli bir planlamayla, yatırım maliyeti etkisi büyük olmayan ve işi bölmeyen bir yöntem sağlayabilir ancak bir miktar kurulum işi gerektirdiğinden dev-reye alınması ilk seçenek kadar hızlı olmayacaktır.

3- Gelecekte öngörülen soğutma kapasitesinin yüzde kaçı için provizyon sağlamak istemiyorum ve bu kapasite artışının ana kalem bir tesis yükseltmesi olacağını kabul ediyorum? Bu seçenek en bölücü ancak yatırım maliyetine en az etkisi olandır. Bu seçeneğin kullanılması (daha doğrusu bu seçeneğin yüzdesi), gelecekteki soğutma kapasitesini erkenden karşılama ya da aşma riskiyle karşılaştırılıp değerlen-dirilmelidir.

Datacom Soğutma Yol Haritası için Genel Çerçeve

Şu anda, datacom imalatçılarından ya da son kullanıcı-lardan sektörün ne yöne gittiğine ya da ne zaman oraya varacağına dair bir belirti yok. Diğer bir deyişle, veri mer-kezindeki datacom cihazlarının soğutması için bir endüstri

edici sebeplerden biriydi ve şu anda yol haritasını oluştur-mak için çalışmalar sürüyor.

Amaç, datacom soğutma değişimleri için bir zaman çizel-gesi oluşturmak. Bu değişimler, sürekli işletme başarısı için datacom cihazlarını ya da veri merkezi tasarımını belirgin şekilde etkileyecek her hangi bir şey olabilir. Değişimlerin potansiyel bazı sebeplerinin örnekleri aşağıdaki şekilde olabilir:

Yeni veri merkezi standartları ya da ilkeleri: Standartlar ya da ilkeler veri merkezi ortamındaki sıcaklık ve nem değerlerini tanımlıyor olabilir. Ek olarak, bu ilkeler havanın veri merkezi içinde nasıl hareket edeceğini de yönlendire-bilir.

Yeni düşük tüketimli teknolojiler: Yenilikçi yarı iletken

görünmüyor.

İşlem performansındaki ani artışlar: Datacom cihaz-

44

yükseliyor, son kullanıcıların işlem talebi ise daha da hızlı

hızlı gelişirse bu durum değişebilir ancak kısa vadede pek mümkün görünmüyor.

Yeni yüksek yoğunluklu hava soğutması:

lerindeki yükseltilmiş zemin soğutması sınırlarına ulaşıyor ve bazılarında artık yeterli olmayacak. Bu noktada sıvı soğutmaya geçmek yerine, hava ile soğutma sınırlarını

lar yakalanabilir.

Sıvı soğutma: Açıkça, sıvı soğutma endüstride en çok konuşulan değişimlerden biri. Çoğu kişi eğilimler devam ederse sıvı soğutmanın değerlendirilmesi gereken bir

Bu değişimlerin hepsi olabilir ya da olmayabilir ancak endüstri olarak bunlara yakın maddelerle bir yol haritası oluşturmak zorundayız. Başarırsak, endüstri görece karma-şık değişimlere uyum sağlayacak ve yolunu bulacaktır.

Bir yol haritası oluşturup uyum sağlamamak, konuya dahil olan her şey için bir tahmin süreci yaratır. İmalatçılar müş-terilerin değişimler için ne zaman hazır olacağını tahmin eder. Değişimlerin ne zaman olacağı tahminlerle sınırlı kalarak idealin altında çözümlerle veri merkezleri inşa edilir. Örneğin, eğer veri merkezlerinde sıvı soğutma bir seçenek olursa, endüstrideki oyuncular ne zaman cevap verebilir?

İmalatçıların ve veri merkezi işletmecilerinin yanlış tahmin-lerde bulunması, maliyetleri belirgin şekilde artırabilir ve bazı hallerde yanlış karar vermek işletmeye yıkıcı etkilere sebep olabilir. Yani, endüstri olarak hiçbir şey yapmayarak değişim olduktan sonra harekete geçmek ya da değişimin ne zaman olacağını önceden yönlendirmek seçeneklerine

temllerini oluşturdu. İlk belge, genel datacom ortamlarına ve cihaz soğutma yöntemlerine endüstrinin 2008’de uyum sağlaması üzerine yoğunlaşırken, ikincisi sonraki 10 yılda datacom güç yoğunluğunu öngörüyor. Komite, yol harita-sının nasıl daha kapsamlı olarak tanımlanacağına odaklan-mış durumda. İlgili bir yol haritası Şekil 1’de görülebilir.

hazırda kabul edilmiş durumda. İlki, 2000 yılında Uptime

arasında geçerli olan bir güç eğrisi de yayımladı (Şekilde

yayınlarından biri olan Isıl İlkeler, datacom soğutması yol haritası için kurucu temellerden birini sağladı. 2004’te yayımlanıp, 2008’de şirketlerin uyum sağlaması beklenir-ken, bazı şirketler bundan da önce davranarak Şekil 1’de göründüğü gibi erkenden geçiş sürecini başlattı.

Şekil 1- Örnek Datacom Soğutma Yol Haritası

Ek olarak, Şekil 1’de endüstriyi yönlendiren genel etkenler görsel amaçlı olarak A, B, C ve D olarak gösteriliyor. Tüm

larını tanımlamak olacak. Komitenin, bazıları bu belgede de belirtilen, datacom alanındaki tüm etkenleri gözden

(güç ve soğutma), datacom cihaz imalatçıları, danışman mühendisler ve veri merkezi işletmecilerini de içeriyor

alanlardan temsilcilerle üyelik gamını genişletmeye çalışı-yor.

Sonuç

Datacom işinin dinamik doğası nedeniyle, endüstri için bir soğutma yol haritası oluşturmak mutlak gereklidir. Tüm endüstriyi kapsayan böyle bir yol haritasının yokluğunda, soğutma sektörü verimsiz ve dağılmış halde kalacaktır. TC

Veri İşleme Alanları için Isıl İlkeler ve Datacom Cihazları-nın Güç Eğilimleri ve Soğutma Uygulamaları yayınlarıyda bu

endüstri ve soğutma yol haritasına doğru yol alıyor.

46

ISK-SODEX ISTANBUL 2016

BU FUAR 5174 SAYILI KANUN GEREĞİNCE TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ (TOBB) DENETİMİNDE DÜZENLENMEKTEDİR.

TTMD YAYINLARIwww.ttmd.org.tr

Konfor Modülü Tesisat 2004

ASHRAE®

Korunma

2003 ASHRAE®

2006 ASHRAE®

EndüstriyelFiltreler

ASHRAE

için Algoritmalar

TTMD

BASIMA HAZIRLANIYOR

BASIMA HAZIRLANIYOR

TTMD, 1992 yılından bugüne

Tesisat Mühendisliği’nin topluma verdiği

hizmetlerin gelişmesi için çalışıyor

www.ttmd.org.tr

Daha sağlıklı, güvenli ve konforlu yaşam alanları için;

- üyeleri arasında iletişim ve tartışma ortamı yaratıyor,

- bilimsel ve teknolojik yayınlar yapıyor,

- üniversite-sanayi işbirliğine destek veriyor,

- çevreci ve enerji verimli çözümlerin yaygınlaşmasını destekliyor,

- yurtdışındaki gelişmeleri izliyor ve sektörü

yurtdışında temsil ediyor.

Avrupa Isıtma ve İklimlendirmeDernekleri FederasyonuÜyesidir