İŞLETMELERDE E-TİCARET UYGULAMALARI VE ÖRNEKLER

E-TİCARETİN TANIMI

İnsanoğlu her geçen gün hayatına yeni ve değişik şeyler katmaktadır. Hiç şüphe yoktur ki bu değişiklikler insanların ve ulusların geleceği ile ilgilidir. Özellikle son dönemde bilgi ve iletişim teknolojilerinde meydana gelen hızlı gelişmeler, insanoğlunun hayatında bir çok ilke imza atmaktadır. Bu ilklerden biri de «elektronik ticaret» yani e-ticaret olarak adlandırılmaktadır.

Ticaret ifadesi kavramsal olarak « mal ve hizmetin satın alınması ve satılması » işlemlerini kapsamaktadır. Bu sürecin elektronik yani internet ortamında yapılması e-ticaret kavramını ortaya çıkarmıştır. Yani, mal ve hizmetlerin internet üzerinden alım ve satım işlemidir.

Ticaret öncesi firmaların elektronik ortamda bilgilenmesi ve araştırma yürütmesi

Firmaların elektronik ortamda buluşması Ödeme sürecinin yerine getirilmesi Taahhüdün yerine getirilmesi, mal veya hizmetin

müşteriye teslimi Satış sonrası, bakım, destek vb. hizmetlerin temin edilmesiEylemlerini kapsayan bir süreçtir.

Ülkemiz de 1998’den sonra bazı büyük alışveriş merkezleri internet üzerinde satış mağazaları açmışlar, ayrıca kurumlara ve bireysel girişimcilere elektronik dükkan (edükkan) kiralayan servis sağlayıcılar ortaya çıkmaya başlamıştır. Basın ve bankacılık alanlarında, konularında öncü niteliği olan bazı kuruluşlar, e-ticaret alanında da yatırımlarını (2000’lerin başlarında) hızlandırmışlardır.

E-TİCARETİN AVANTAJLARI

Geleneksel ticaretin karşısında bazı avantajları bulunmaktadır. İstediğiniz yere satış / İstediğiniz yerden alışveriş: Satıcılar, ürün ve hizmetlerini

tüm dünyaya satma imkânı bulurken, alıcılar da sunulan ürün ve hizmetler arasından kolayca seçim yapabilir.

Rekabette üstünlük / Hizmet kalitesinde artış: Satıcılar, müşterilerine daha yakın olduklarından, rakiplerinden daha çok tercih edilir. Müşteriler de daha kaliteli hizmete kavuşur.

Aracıların azalması / İhtiyaca hızlı erişim: E-Ticaret, ürün ve hizmetleri, çoğu kez üreticiden tüketiciye aracısız olarak ulaştırır. Bu nedenle, maliyet ve zaman açısından hem satıcı hem de alıcı avantajlıdır.

E-TİCARET ÖDEME ARAÇLARI Kredi Kartı: Kredi kartının tüm dünyada standart bir ödeme altyapısına sahip olması

ve kullanıcı kitlesinin genişliği internet üzerinden yapılan alışverişlerde en çok kullanılan ödeme yöntemi olmasını sağlamıştır.

Elektronik Para: Elektronik para internet'te kullanılmak üzere geliştirilmiş para birimidir. Elektronik para, günlük hayatta kullanılan mağaza çeklerinin internet ortamındaki karşılığı olarak değerlendirilebilir. Bu sistemden yararlanmak isteyen kişilerin ilk olarak elektronik para hizmeti sunan şirketler tarafından geliştirilen özel yazılımlardan birini bilgisayarlarına yüklemeleri ve o şirketle çalışan bir bankada hesap açtırmaları gerekir.

Elektronik Çek: Elektronik çek sisteminde, ödemeler kredi kartı olmadan banka hesabı bilgilerinin gerekli olanlarının elektronik ticaret sitesine girilmesi yoluyla yapılır. Kullanıcı bir anlamda ticaret sitesine çek keserek ödeme yapmış olur.

E-TİCARET MODELLERİ

Elektronik Ticaret’in hayatımıza girmesiyle beraber zamana bağlı olarak da bu sistem kendi arasında modellere ayrılmıştır.

E Ticaret Modelleri; çalışma şekline göre, iş modeline göre,platformuna göre ayrılmaktadır.

ÇALIŞMA ŞEKLİNE GÖRE E-TİCARET

B2B (BUSİNESS TO BUSİNESS) FİRMADAN FİRMAYA

İşletmeden işletmeye ticaret yapılan E Ticaret modelidir. Bu türü kullanan işletmeler son kullanıcıya bir ürün satışı gerçekleştirmezler. Örnek vermek gerekirse; hastane cihazları satan bir üreticinin, cihazlarının hastane tarafından satın alınması gibi.  Ayrıca bu modele en büyük örnek dünya çapında bilinen alibaba.com’dur. Dünyanın en büyük ekonomilerinden biri olan Çin’in dünya piyasalarına açılması için kurulmuş olan bu site geçtiğimiz yıl 20 milyondan fazla kişiye/firmaya hizmet sunmuştur.

Çin’in e-ticaret devi alibaba.com, adını alibaba ve 40 haramilerden alır. Kurucusu Jack Ma olan bu e-ticaret sitesi, 17 kişilik bir apartman dairesinden 25 bin çalışana kadar gelinen süreçte Çin’in ilk global internet şirketi olmuştur.

Şirketler arası e-ticaret hizmeti sağlayan Alibaba’nın kuruluşu 1999 yılına dayanıyor. Alibaba‘nın amacı, Çinli üreticileri dünyanın diğer yerlerinde tedarikçilerle

buluşturmaktı. Şirket, tedarikçi ve üreticiler arasındaki bu bağı kurarak şirketler arası alım satım işlerini kolaylaştırarak internet üzerinden bu işi yapmayı başardı.

Alibaba, 240’dan fazla ülkede 79 milyondan fazla kullanıcıya hizmet vermekte. Alibaba, üç ana B2B pazarına hizmet etmekte. Bunlardan biri, 240 farklı ülkede

İngilizce olarak hizmet veren Alibaba.com, ikincisi Çin pazarına yönelik olan 1688.com ve bunlara ek olarak da daha küçük çapta daha hızlı satın alma işlemi yapmak isteyen alıcılara yönelik olan AliExpress.com.

MİSYON

« Alibaba Group’un bir parçası olarak, misyonumuz her yerde kolay iş yapılmasını sağlamaktır.

Biz, tedarikçilere kendi ürünlerini küresel bir kitleye ulaştırmak için gerekli olan araçları sağlayarak alıcıların satıcılara ve ürünlere daha hızlı ve verimli ulaşmasına yardımcı oluruz.»

VİZYON

« Küçük işletmelerin tedarik, satış ve pazarlama sorunlarını bilgi teknolojileri sayesinde çözmek. »

Ayrıca 2016 yılı başında alibaba.com, kendine ait bir sanal gerçeklik araştırma laboratuvarı kurduğunu duyurdu. Hedefi ise, ilerleyen yıllarda kullanıcıların sanal gerçeklik gözlükleri vasıtası ile Alibaba üzerinden daha gelişmiş bir alışveriş deneyimi yaşamalarını sağlayabilmek. Bu gözlükler sayesinde, aslında evinizdeyken New York'taki bir alışveriş merkezine gitmiş ve oradaki rafları kontrol ediyor gibi bir deneyi yaşayabilirsiniz.

B2C(BUSİNESS TO CONSUMER) FİRMADAN MÜŞTERİYE

işletmeden tüketiciye işlem yapılan bir e ticaret modelidir. Bu modele en büyük örnek verebileceğimiz siteler trendyol.com, markafoni.com,

hepsiburada.com ve amazon.com ’dur. Bu model en yaygın model olarak geçer çünkü daha çok son kullanıcı yani tüketiciyi hedeflemektedir. Nasıl bir mağazada ürünler müşterilere sergileniyorsa bu model içinde aynısı geçerlidir, tek farkı internet mağazası olmasıdır.

Firmalar için B2C en efektif ve önemli ticaret modelidir. Gerçek hayat ile bağdaştırırsak eğer B2B toptancılık, B2C ise parekendeciliktir.

Trendyol.com, en çok aranan marka ve tasarımcıları herkes için ulaşılabilir yapma hedefiyle Mart 2010’da yola çıktı.

Kurulduğu günden itibaren modaya öncülük ederek, bu doğrultuda Türk Tasarımcılara destek olma misyonu ile bir çok Türk Tasarımcının ürünlerini internette satışa sunan ilk site oldu.

2011 yılsonu itibarı ile 6,5 milyondan fazla üyesine 900 kişilik genç bir ekip ve 1000’den fazla marka seçeneği ile hizmet veren trendyol.com, kurduğu dev operasyon merkezinden her gün on binlerce paketin sevkiyatını gerçekleştirmektedir.

Trendyol.com’un vizyonu, kendisine yatırım yapan fonların prestiji ile tescillidir. Kuruluşunu izleyen 6 ay içerisinde ABD merkezli dev yatırım şirketi Tiger Global’dan yatırım almıştır. Ağustos 2011’de ise Google, Amazon, Groupon, Zynga ve Twitter gibi şirketlerinin yatırımcısı olan; dünyanın en prestijli fonlarından Kleiner Perkins Caufield & Byers’ın yatırımı ile daha da güçlenmiştir.

Trendyol.com, online alışverişi daha güvenli hale getirmek için en yüksek güvenlik yöntemi olan yeşil bar sertifikasını Türkiye’de ilk alan sitelerden biridir. Aynı güvenlik sistemine sahip Facebook e-mağazası ile üyelerine Facebook’tan çıkmadan alışveriş kolaylığı sağlamaktadır.

Milliyet- 10.08.2011 Facebook ve Google’ın yatırımcısı Kleiner Perkins ve Tiger Global, moda e-ticaret

sitesi trendyol.com’a yatırım yaptı. Hürriyet- 21.12.2010 Moda konulu e-ticarette Türkiye’de şu an en hızlı yükselen ve piyasa değeri artan

sitelerden biri trendyol.com Sabah- 15.01.2011 Trendyol prestijli markaları %85’i bulan indirimlerle üçer günlük kampanyalarla

müşterilerine sunuyor. Fortune- 01/12/2011 Türkiye’de modada önemli bir pazarlama platformu oluşturan, trendyol.com’un

başarısı, pek çok girişimcinin son dönemde çıkış noktası oldu.

2010 yılında 300 bin dolara kurduğu Trendyol.com’u 300 milyon dolarlık değere ulaştıran Demet Mutlu, internette Amazon gibi yani yurtdışına açılarak büyüyeceğini söylüyor.

Mutlu, 2011 yılında ABD’li Fortune Dergisi tarafından hazırlanan “Dünyan›n En Başarılı Kadın Girişimcileri” listesinde ilk onda yer aldı ve Jön Türk olarak tanıtıldı.

«Biz de modanın Amazon’u olmak istiyoruz. Türkiye bir tekstil cenneti. Çok kaliteli ürünler, çok özel tasarımcılarımız var. Ne zaman bir Türk tasarımcının kıyafetini giysem yurtdışında birisi yaklaşıp mutlaka, “Kıyafetiniz nereden?” diye soruyor. Türk markalarının yurtdışına açılması için bir platform olacağız. Binlerce marka bu şekilde yurtdışına açılmış olacak. »

C2C (CONSUMER TO CONSUMER) MÜŞTERİDEN MÜŞTERİYE

 Tüketiciden tüketiciye işlem yapılan bir E Ticaret modelidir. Aynı zamanda B2C ile paralel bir çalışma şeklidir. Bu çalışma şeklinde firmalar,

tüketicilerin kendi arasında ürün ve hizmetlerini alıp-satabileceği bir platform oluşturur ve bu işlemlerden komisyon başta olmak üzere farklı tipte gelirler elde ederler. Tüketiciler için bu tip siteler oldukça avantajlıdır. Tüketicilerin firmalar gibi düzenli ticari yükümlülüklere girmeden ürün ve hizmetin alım-satımını yaparlar. Bu çalışma şekliyle faaliyette olan dünyaca ünlü site eBay, ülkemizden sahibinden.com ve yine eBay’in sahibi olduğu gittigidiyor.com başarılı örneklerdir.

Bu modelin diğer modellerden bir diğer farkı da ikinci el ürünlerin de alım ve satımının yapılmasıdır.

C2B(CONSUMER TO BUSİNESS) MÜŞTERİDEN FİRMAYA

Bireysel kullanıcıları aracı bir site (portal) üzerinde satacakları ürünleri girerek işletmelere ürün satması üzerine kurulu olan e-ticaret modelidir.

Bu e-ticaret modeline şu işlemleri örnek olarak verebiliriz. Bir kişinin bir firmaya projesini (program, tamirat, peyzaj vs gibi) yaptırmak için

teklif istemesi, Bir iş arama sitesine tüketicinin çalışma şartlarını içeren ilan bırakması, Bir bireyin kendi el emeği ile ürettiği ürünleri bir firmaya satması C2B iş modeline monster.com isimli iş arama sitesi örnek olarak verilebilir.

PLATFORMLARA GÖRE E-TİCARET MODELLERİ

M-ticaret (Mobil cihazlar üzerinden e-ticaret) Akıllı cep telefonları ve tablet gibi mobil cihazlar üzerinden gerçekleştirilen ve

GSM operatörleri aracılığıyla yapılan e-ticaret iş modelidir. Mobilite‘nin hızla geliştiği dünyada mobil e-ticaretin de geleceğinin parlak olduğunu söyleyebiliriz. 2013’te dünya genelinde online ödemelerin %19’u mobil olarak gerçekleşti. 2014 öngörüleri ise bu oranın %23’e çıkacağı yönünde.

S-ticaret (Sosyal ağlar üzerinden e-ticaret) Sosyal ağlar üzerinden gerçekleştirilen sosyal e-ticaret henüz yeni ve

geliştirilmekte olan bir iş modelidir. Sosyal ağların öneminin giderek arttığı göz önünde bulundurulursa, mobil e- ticaret gibi sosyal e-ticaretin de yüksek potansiyel taşıdığını söyleyebiliriz.

İŞ MODELİNE GÖRE E-TİCARET

YATAY E-TİCARET DİKEY E-TİCARET PAZAR YERİ MODELİ ÖZEL ALIŞVERİŞ SİTELERİ FIRSAT SİTELERİ ARACILIK

YATAY E-TİCARET

Çok sayıda farklı ürün ve ürün grubu barındıran türdeki e-ticaret sitelerinin iş modelidir. Çok sayıda ürün grubunun yönetimi, lojistiği ve pazarlaması geniş bir ekip ve güçlü bir sermaye gerektirir. Bu yüzden pazarın da iyice oturduğu, rekâbetin arttığı ve yeni girişimler için zorlaştırdığı bir ortamda, eğer güçlü sermaye yapıları yoksa yeni e-ticaret girişimlerinin bu modelden başlamaları önerilmez. Yatay e-ticaretin dünyadaki en başarılı örneği olarak Amazon.com, ülkemizdeki en başarılı örneği olarak da hepsiburada.com gösterilebilir.

DİKEY E-TİCARET

Belli bir ürün veya ürün grubuna odaklanan e-ticaret iş modelidir. Yatay e-ticaret sitelerinden daha yeni olan bu model, pazardaki yeni ihtiyaçların değerlendirilmesi sonucunda ortaya çıkmış ve hala gelişmekte olan bir iş modelidir. Ebebek, Saat & Saat, Decathlon, Ofix dikey iş modelinde çalışan firmalara örnek gösterilebilir.

PAZAR YERİ MODELİ

Pazar yerleri tüketicilere, birbirleri arasında mal ve hizmetlerini satma imkanı veren sitelerdir. Bu iş modelinde firmanın kendisi doğrudan satıcı değildir. Alıcı ve satıcılar arasında aracılık yapar.

Pazaryeri iş modeli aynı zamanda C2C iş modelidir. Bu iş modelinde çalışan sitelere ABD’li eBay, ülkemizden sahibinden.com, n11.com ve ebay’in sahibi olduğu gittigidiyor.com örnek gösterilebilir.

ÖZEL ALIŞVERİŞ Private Shopping olarak da bilinen Özel

Alışveriş iş modelinde önemli markaların sezon sonu ürünleri indirimli olarak satılır. Ülkemizde özellikle moda perakendeciliğinin son yıllarda hareketlenmesine yol açan özel alışveriş sitelerine Markafoni,Trendyol, Limango ve Morhipo örnek gösterilebilir.

FIRSAT SİTELERİ Fırsat Siteleri çalışma şekli olarak özel

alışveriş iş modeline benzeyen fırsat siteleri iş modelinde tüketicilere firmaların ürün ve hizmetleri indirimli olarak sunulur. Özellikle mekan bazlı indirim fırsatlarının yer aldığı bu tip sitelerin sayısı son yıllarda oldukça artmıştır. Fırsat sitelerine yurtdışından Groupon, ülkemizden Şehir Fırsatı, Grupanya, Bonubon ve Grupfoni örnek gösterilebilir.

ARACILIK

Yenilikçi iş modellerinden birisi olan aracılık siteleri, ürün bazlı satışlarda firmalara aracılık ederek tüketiciye ulaşmasını sağlar. Yaygın şekildeki firmaları tek bir çatı altında toplayarak tüketiciye ulaştıran aracı siteler tüketici desteğini de kendileri verirler. Bu iş modeliyle çalışan en iyi örnek dünyaya açılan Türk markası Yemeksepeti.com’dur. Biletix ve Çiçeksepeti de aracılık iş modeliyle çalışan sitelere örnek olarak gösterilebilir.

Yemeksepeti.com ülkemizin en gelişmiş ve ilk online yemek siparişi sitesidir.

Yemeksepeti fikriyle Nevzat Aydın, Ocak 2001'de siteyi açtı ve 24 yaşında kendi işinin patronu oldu. 2 ortağı ile siteyi kurmak için 150 bin dolar harcayan Aydın, kuruluş sermayesi için kendi birikimlerini kullandı. Fakat işin paraya dönmesi hemen gerçekleşmedi. Birkaç yıl işlerin büyümesi ve Türkiye'de internetin yaygınlaşması için sabırla bekledi.

İnternet teknolojilerindeki bütün yenilikleri takip eden ve alanına giren uygulamaların hemen hepsinde Türkiye'de öncü olan Yemeksepeti.com, günlük hayatımızda son derece ciddi bir sorun olan

- 'Acaba ne yesek?', -'Pizzacının telefonu kaçtı?', - 'Menü olsaydı da neler yiyebileceğimizi görseydik', ve benzeri yüzlerce probleme son derece radikal bir çözüm getirmesi

açısından Türkiye'de bir ilki gerçekleştirmektedir.

Bu buluşma tamamiyle interaktif bir ortamda sağlanıp teknolojinin tüm imkanları ile desteklenerek hata payı sıfıra yaklaştırılmaya çalışılmıştır.

Servis hızını ve kalitesini sürekli arttırmayı hedef olarak seçmiş olan Yemeksepeti.com, şu aşamadaki faaliyetlerini altı ana konu başlığı altında toplamıştır:

Internet kullanıcılarına istedikleri restoranlardan istedikleri yemekleri sipariş verebilme imkanını hiçbir ek ücret ödemeksizin sunmak.

Internet'ten de sipariş almak isteyen restoranların hepsine, hem mevcut olan altyapılarını kullanarak hem de en gelişmiş teknolojiyi yakalayarak sipariş alma olanağı sağlamak. 

Kullanıcıyı sipariş verdiği restoranların bulunduğu kişisel web sayfası ile karşılamak ve bu restoranların menülerindeki değişikliklerden kullanıcıyı haberdar etmek.

Yemeksepeti.com'dan verilen siparişleri inceleyerek kullanıcının damak tadı ve bütçesi çerçevesinde yeni menülerin, promosyonların ve yemeksepeti.com ailesine katılan yeni restoranların bilgilerini kullanıcıya bildirmek.

Yemek siparişini kullanıcının belirleyeceği ileri bir tarih ve saatte kendisine ulaşacak şekilde verebilmesini sağlamak.

Yemek kavramı ile ilgili tüm konularda internet kullanıcılarını bilgilendirmek ve bir yemek portalı olarak hizmet vermek.

Misyonu, öncelikle Türkiye’deki, daha sonra ise Orta Doğu ve Avrupa'nın gelişmekte olan ülkelerindeki tüm internet kullanıcılarına ve ilgili tüm restoranlara, internetten yemek siparişi verebilme ve alabilme olanağı sağlamaktır.

Türkiye’nin en büyük internet sitelerinden Yemeksepeti, dünyanın en büyük online yemek sipariş platformu Delivery Hero tarafından 2015 yılında satın alındı. Delivery Hero, 589 milyon dolar toplam değerleme üzerinden Yemeksepeti hisselerinin tamamını bünyesine kattı.

Bu satın almanın aynı zamanda global online yemek siparişi sektöründeki en büyük işlem olma özelliğini de taşıdığı söyleniyor.