İş hukuku ders notları

7/24/2019 Hukuku Ders Notlar

1/58

HUKUKU KAVRAMI VE KAPSADII KONULAR

Hukuk, toplum dzenini salayan, uyulmas zorunlu olan, kurallar btndr. Bu bakmdan bir kii veyabir kurul tarafndan konulan (kanunlar) veya halkn iradesinden doan (rf ve !det hukuku ) hukuk kurallarnaher zaman i"in bireylerin uymas zorunludur.

Hukukun bir dal olarak i hukuku da toplum i"erisinde yaayan bireylerin bir takm ilikilerinidzenlemekte ve bunun i"in baz yaptrmlar kullanmaktadr.

Her #e"en #n "er"evesini #eniletmekle beraber, i hukukunun kapsamna #iren konular, "ok #enel birekilde aadaki ekilde drt #rupta toplayabiliriz$

%. & hukuku her eyden n'e bamllk ba ile "alanlarla bunlar "altran kimselerin iilikilerinden doan sorunlarn in'eleyip "zmlemektedir. Bu bakmdan "alan ve "altrann bireysel (ferd)ilikilerinin dzenlenmesi, i hukukunun kapsamna #iren konulardan biri olmaktadr. Burada dikkat edilmesi#ereken en nemli husus, i hukukunun "alann (i"inin), "alt sre'e bireysel i ilikilerini, "altrann(iverenin) ise, bir #iriim'i olarak kendisinin bireysel i ilikilerini deil de, sade'e iveren sfatn kazandktansonra, i"i ile olan bireysel i ilikilerini dzenlemesidir.

. & hukukun kapsamna sade'e i"i ve iverenin bireysel ilikileri deil, i"i ve iverenlerin *anayi+evrimi sonu'unda meslek bilin'ine sahip kitleler olarak meydana #etirdikleri meslek kurulular (sendikalar)ile olan ilikileri de #irmektedir. & hukuku i"i ve iverenlerin yalnz kendi meslek kurulularyla olan ilikilerinidzenlemekle kalmaz. yn zamanda i"i ve iveren meslek kurulularnn (sendikalarnn) karlkl ilikilerinide dzenleyerek, bu ilikilerden doan sorunlar in'eler ve doabile'ek uyumazlklarn "zm yollarn ortayakoyar. -sa'a i"i ve iverenin toplu (kollektif) i ilikileriolarak adlandrlan bu tr bir iliki de i hukukununkapsad konular arasnda yer almaktadr.

. & hukuku ayn zamanda "alan ve "altrann devletle olan ilikilerini de dzenler. /alma hayatnnzel yapsnn ortaya koyduu zorunlu nedenlerle, devletin alma hayatna mdahalesi ka"nlmaz birzorunluluk haline #elmitir. +evlet #nmzde zel sektrn katlmad i alanlarn deerlendirmek, ar"atmalar nlemek ve i uyumazlklarn memleket yararna uyumlu bir ekilde "zmek ama'yla "eitlifaaliyetleri ile "alma hayatna mdahale eder. n'ak "alma hayatnda devlet, sade'e emredi'i hukuk kurallarkoyan (kanun ve tzkler), i ve i"i bulma #revini yapan, uyumazlklar "zen (mahkemeler, hakem kurullar,

arabulu'uluk), i ilikilerini denetleyen (i teftii), sosyal si#ortalar #ibi uyulmas zorunlu sistemler yaratan, bazfaaliyetleri izin ve ruhsata balayan (iyeri a"lmas, fazla "alma #ibi) bir kuvvet deil, ayn zamanda bilfiiliveren olarak da yer almaktadr. Bu ekilde devletin "alma hayatnda i"i ve iveren yannda "n' bir tarafolarak stlendii roller de i hukukunun kapsamna #iren konular arasnda bulunmaktadr.

-apsamna #iren konulara #re i hukukunu u ekilde snflandrabilmek mmkndr.

%

HUKUKU

TOPLU BREYSEL HUKUKU (1)

Toplu Sl!"!#$% &'!

! Lo*+ Huuu

S!,-$*l*'Huuu


2/58

HUKUKUNUN ORTAYA .IKII VE &ELM

/alma ol#usu, insanln ortaya "kndan bu yana var olmakla birlikte, "ada anlamda i ilikilerininortaya "k 0ndstri +evrimi ile #er"eklemitir. & ilikilerini dnemler itibariyle aadaki #ibi dnemlereayrarak in'elemek mmkndr.

/ada anlamda i ilikilerinin ortaya "kna bal olarak & hukuku da endstri devrimiyle domutur.

HUKUKUNUN HUKUK DSPLN .ERSNDEK YER

& hukukunun, bir btn olarak zel hukuk veya kamu hukuku alanlarndan yalnz'a birine #irdiinisyleyebilmek mmkn deildir. 1ira i hukuku bu#n hem zel hukuk, hem de kamu hukuku usullerinikullanmaktadr. /alan ve "altranlarn r#tlenmeleri, bu r#tlerin yeleriyle, kendi aralarnda ve devletle

olan ilikilerinin i hukuku i"ersinde dzenlenmesi, i hukukunun kitleler hukukunu meydana #etirdiini de#stermektedir. Bu bakmdan i hukuku karma bir #rnme sahiptir. 2ele'ein ne #stere'ei bilinmemekle

beraber, hi" deilse bu#n i"in i hukuku, zel hukuk ile kamu hukuku arasnda bir kpr vazifesi #rmektedir.Bu bakmdan i hukukunun nitelii itibaryla bamsz ve kendine z# bir hukuk dal olduu sylenebilir.

HUKUKUNUN /NEM

%. -apsamna ald kiilerin ni'elik ve nitelikleri bakmdan nemlidir.. *osyal hukuk devletine ekil veren etken olarak nemlidir.

HUKUKUNUN KAYNAKLARI

& hukuku3

%. Bir hukuk dal olarak, kl!sik hukukta sz konusu edilen dier hukuk dallaryla ortak kaynaklara,. -endine z# bir hukuk dal olarak baz kendine z# zel kaynaklara ve. 4luslararas kaynaklara

sahiptir. Bu kaynaklar aadaki ekilde bir sistematik i"ersinde in'eleyebiliriz.

%. 0ndstriden 5n'eki +nema) ile 0konomisi ve -lelik 6essesesib) 7eodalite +zeni') -orporasyon +nemi

. 0ndstri +nemi


3/58

I0 HUKUKUNUN &ENEL KAYNAKLARI

10 D$!' Huu D*ll*'23l* O'+* K*3,*l*'2

5rf ve 8det, -anunlar, -aza9 ve Bilimsel &"tihatlardan oluan kl!sik hukukun bilinen " kayna ihukuku i"in de aynen #e"erlidir.

*) /'4 ! 5-!+

Bu#n memleketimizde bata byk l"de tarm olmak zere, & -anunumuzun uy#ulama alan dndakalan bir"ok sektrde i ilikilerinin dzenlenmesinde ve i ilikilerinden doan sorunlarn "zmlenmesindetamamyla rf ve !det hukuku #e"erlidir. Hatta i ilikilerinin kanunla dzenlendii sektrlerde de rf ve !dethukukuna #eni "apta yer verildii #rlr.

6) K*,u,l*'

:rkiye;de "alma hayatyla il#ili ana kanun, 4857 sayl !anunudur"Her kanun #ibi & -anununun danayasaya aykr olamaya'a hususunun #zden uzak tutulmamas #erekir. Bu ana -anun etrafnda "karlm,+eniz & -anunu, Basn 6esleinde /alan ve /altranlar rasndaki 6nasebetlerin :anzimi Hakknda-anun, *endikalar -anunu, :oplu & *zlemesi, 2rev ve


4/58

=etkili makamlar tarafndan belirli ekillere uyularak dzenlenen ve yaymlanp yrrle #irenkanunlar, toplum i"in uyulmas zorunlu olan #enel, m'erret (soyut) ve devaml nitelikteki hukuk kurallardr.Bu bakmndan kanunlarn deitirilmesi de kabul edilmesinde olduu #ibi, uzun, ekli formalitelere baldr. Bunedenle #enellikle kanunlarla sorunlarn "zm ekline ana hatlaryla deinilir. yrntlar ise, yrtme or#anlartarafndan "karla'ak olan :zkler, Bakanlar -urulu -ararlar, =netmelikler, 2enel#e ve @esm9 :ebli ile2enel 0mirlere braklr.

*ayl :rkiye &

-urumu -anunu>.>> *ayl *osyal2venlik -urumu :ekilat-anunu

#$%& '%!&'!*+*&,-

%.A% *ayl *endikalar-anunu


5/58

>0 R!#"= Ulu#l*'*'*#2 K*3,*l*'2

& hukuku alanyla il#ili resm9 uluslararas kaynaklar3 &ki tarafl anlamalar, a"k anlamalar ve4luslararas /alma *zlemeleri olmak zere " #rup i"ersinde toplamak mmkndr.

II0 HUKUKUNUN KENDNE /7&8 /7EL KAYNAKLARI

+ardan baka bir mer'iin etkisi olmakszn "alma hayatnn taraflarn'a hazrlanan bu #enel, uyulmaszorunlu ve meyyideli3

%. &yeri &" =netmelikleri ile. :oplu & *zlemeleri

i hukukunun kendine z# zel kaynaklarn meydana #etirirler.

10 3!'$ : Y,!+"!l$l!'$

&letmelerin ama"larna uy#un normal ve verimli bir ekilde "alabilmeleri, her eyden n'e iletmei"ersinde iyi bir disiplinin kurulmasna bal kalr. &letme i"ersinde karkl nleye'ek iyi bir disiplinin

kurulabilmesi i"in iveren, iyerinde uy#ulana'ak "alma artlarn, disiplin, salk koruma, i #venliihkmlerini, sosyal yardmlar, 'eza meyyidelerini ve benzeri konular i"eren #enel, dzenleyi'i hkmlerkapsayan bir iyeri i" ynetmelii hazrlayarak iyerine asar. Bu suretle iyerinde i artlarnn yeknesak bir

bi"imde uy#ulanmas salanm olur.

>0 Toplu Sl!"!l!'$

A sayl :oplu & *zlemesi, 2rev ve


6/58

10 D!,$ ! H** T*2"* l!'$

+eniz :ama &i, mnhasran denizde (#llerde ve nehirlerde deil) iskele ve limanlar arasnda yol'u,eya veya hayvan tayarak seyrsefer eden nakil ara"larnda yaplan ilerdir.

+eniz tama ilerinde, istisnann istisnas olarak & -anunu kapsamna #iren baz iler unlardr$

-ylarda veya liman ve iskelelerde #emilerden karaya ve karadan #emilere yaplan ykleme veboaltma ileri

+eniz & -anunu kapsamna #irmeyen ve tarm ilerinden saylmayan, denizlerde "alan su rnlerireti'ileri ile il#ili ilerL =aplan i, denizlerde "allan su rnleri reti'ileri ile il#ili ilerden ola'ak,L =aplan i, +eniz & -anunu kapsamna #irmeye'ek,L =aplan iin tarm ilerinden saylmayan bir i olmas #ereke'ek.

0er bu " artn biri dahi #er"eklemezse, rnein i denizlerde deil #llerde veya nehirlerdeyaplyorsa veya yaplan i tarm ilerinden saylan bir i ise, bu takdirde byle bir iin >A? sayl & -anunukapsamna #irme imk!n bulunmaya'aktr.

Hava :ama &i ise, pilot, makinist, radar', telsiz'i #ibi u"an personel'e yaplan ilerdir.

Hava tama ilerinde, istisnann istisnas olarak & -anunu kapsamna #iren i M/ava0l1n btn yertesislerinde yrtlen ilerNdir.

>0 ?@-!, A :$ .*l2+2'2l*, (?@ D*;$l) T*'2" ! O'"*, l!'$,$, Y*p2l-223!'l!'$ !3* l!+"!l!'$

:arm ve orman ilerinde, istisnann istisnas olarak & -anunu kapsamna #iren baz iler unlardr$

'arm sanatlar ile tarm aletleri2 makine ve paralarnn yapld1 at3lye ve fabrikalarda 3rleniler

'arm sanatlarile Mziraatten elde edilen maddelerin iletilmesiyle il#ili bulunan st, deri, ttn, "ay,sebze'ilik, meyve'ilik, arap"lk #ibi iler kastedilmektedir

'arm iletmelerinde yaplan yap ileri /alkn faydalanmasna ak veya iyerlerinin eklentisi durumunda olan park ve bahe ileri

10 A$l! Eo,o"$#$ S2,2'l*'2 :$,-! K*l*, T*'2"l* l$l$ H!' .!$+ Y*p2 l!'$

&in aile bireyleri tarafndan yerine #etirilebile'ek byklkte bir i olmas #erekir. 0er i aileekonomisine #iren aile bireyleri tarafndan yaplamaya'ak dere'ede bykse, dardan i"i, usta kullanlmasn#erektiriyorsa, o i, & -anunu kapsamna #irer.

>0 B$' A$l!,$, 83!l!'$ !3* C ,


7/58

?0 Spo'A? sayl & -anununa #re iyeri Miveren tarafndan mal veya hizmet retmek amacyla madd olanve olmayan unsurlar ile iinin birlikte rgtlendii birimedenir. Bu tanma #re iyerinden3

&veren tarafndan mal veya hizmet retmek ama'yla konulan madd9 olan ve olmayan unsurlarla &"inin birlikte r#tlendii birimin anlalmas #erekir.

&yerinin tanmlanmasnda bu iki unsurun mutlaka birlikte aranmas #ereke'ektir. Bunlardan herhan#i biryoksa, rnein maddi olan ve olmayan unsurlar var, i"i yoksa & -anunumuza #re bir iyerinden sz etmekmmkn olmaya'aktr.

Bu balamda mal olarak buzdolab reten i"i varl ile oluan bir fabrika, bir iyeri olabile'ei #ibihizmet reten yer olarak bir otel, bir turizm irketi de bir iyeri olabile'ektir. Bu #ibi iyerlerinin mal veyahizmet retebilmesi, kukusuz para #ibi madd9 olan unsurlar yannda makine, bil#i birikimi vs. #ibi madd9olmayan unsurlarn da konulmasyla mmkn olur.

& -anununa #re ayr'a iverenin iyerinde rettii mal veya hizmet ile nitelik ynnden ballbulunan ve ayn ynetim altnda rgtlenen yerler (iyerine bal yerler) ile dinlenme ocuk emzirme yemek

uyku ykanma muayene ve bakm beden ve meslek eitim ve avlu gibi eklentiler ve aralar da iyerindensaylr"

& -anununa #re iyeri3

&yerine bal yerler, 0klentiler ve ra"lar ile

oluturulan i orani.asyonu kapsamnda bir btndr" Bu bakmdan ister iyeri, isterse iyeri saylan yerlertanmna #irsin, herhan#i bir farkllk #stermeksizin bu yerlerin hepsinin bir btn olarak -anunun uy#ulamaalanna ayn ekilde alnmas #erekir.

& -anununda $3!'$,! 6*l2 6ulu,*, 3!'l!', Miverenin iyerinde retti1i mal veya hi.met ile niteliky3nnden ba1ll1 bulunan ve ayn y3netim altnda 3rtlenen yerlerN olarak ifade edilmitir (&.-. 6ad., f.).


8/58

Bu ifade bi"imine #re madde #erek"esinde de ifade edildii zere, bir yerin baka bir iyerine bal yer olarakkabul edilebilmesi i"in3

5n'e o yerin, baka iyerinde iverenin rettii mal veya hizmet ile nitelik ynnden ballbulunmas, yani nitelikte birbirini tamamlamas,

*onra o yerin, sz konusu baka iyeri ile ayn ynetim altnda r#tlenen yer olmas

#ereke'ektir. Bu durumda iyeri ile birlikte iyerine bal olan yerler tek bir iyeri sayla'aktr. ksi takdirde isebunlarn birbirinden bamsz iyerleri saylmas #ereke'ektir.

5rnein, kuma retimi i"in ayr bir alann kullanld bir dokuma fabrikas ile bu dokumalar boyayanbir yer dnelim. 7abrikada mal retiliyor, dier yerde ise boyanyor olsun. 7abrikada retilen mal ile boyamayaplan yer arasnda nitelik bakmndan bir balln bulunduu a"ktr. 0er bu iki nite ayn ynetim altndar#tlenmise, bu takdirde fabrikann asl iyeri, boyama yaplan yerin de asl iyerine bal yer olarak kabuledilmesi #erekir. Jysa ki bu iki yer ayn ynetim altnda r#tlenmemi olsayd, bu durum boyahanenin asliyerinden saylmasna en#el olurdu. Bu durumda boyahane bamsz ve ayr bir iyeri ola'akt. =ine rnein,ayn ynetim altnda r#tlenmi bir tula fabrikas ile bir sinema dnelim. *inemann tula fabrikasndaretilen mal ile nitelik ynnden ball yoktur. +olaysyla ayn ynetim altnda r#tlenmi olsalar dasinemann iyerine bal bir yer olarak kabulne imk!n olmaya'aktr. Bu durumda tula fabrikas ile sinemann

birbirinden bamsz iyerleri saylmas #ereke'ektir. Baka bir deyile tula fabrikas ile sinema iki asl iyeriolarak ilem #rrler.

& -anununda dinlenme, "o'uk emzirme, yemek, uyku, ykanma, muayene ve bakm, beden veya meslek9eitim yerleri ve avlu #ibi sair !l!,+$l!', asl iyerinden olmadklar halde iyerinden saylan yerler arasnda

bulunmakta ve iyerinden saylmaktadr.

A'*:% iin imali, hizmetin ifas i"in sabit veya mteharrik (hareket eden) her trl makine, nakliyevastasdr. &"iyi iyerinden baka bir yere, baka bir iyerine #trmek i"in "alma sresi i"ersinde ivereninkulland otobs, kamyon ara" tabiri i"erisindedir. *abit vin", ara" tabiri i"ersindedir. -arayollarndaki

buldozerler, dozerler #ibi her trl vesait ve hizmetin yaplmas i"in kullanlan ve iyerine bal olarak"almakta bulunan her trl makine vesair aletler ara" tabiri i"ersine #irmektedir....

Bir ara'n belirli bir iyerinden saylabilmesi i"in her eyden n'e o ara'n iyerine, iin nitelii veyrtm bakmndan asl iyerine bal bulunmas #erekir. ksi halde ara'n asl iyerinden saylmasna imk!nyoktur. 5rnein, bir iyerindeki ara"lar iverene bal olmayp, iyerindeki bir harfiyattan toprak "eken iyerimteahhidine balysa o ara"lar kukusuz iyeri dnda kala'aktr.

&yerlerinin bu ekilde asl iyeri, asl iyeriolmamakla beraber asl iyerinden saylmas ereken yerlerdiye ayrlmas, & -anunundan doan haklar ve sorumluluklarda bir deiiklik meydana #etirmez.

& -anununa #re, -anun kapsamna #ire'ek nitelikte3

bir iyerini kuran, her ne suretle olursa olsun devralan, "alma konusunu ksmen veya tamamen deitiren veya herhan#i bir sebeple faaliyetine son veren ve

iyerini kapatan iveren,

bu durumunu bir ay i"inde Bl#e 6drlne bildirmek zorundadr. Bu bildiride iyerinin unvan ve adresi2altrlan ii says2 alma konusu2 iin balama ve bitme n2 kendi ad ve soyad yahut unvan2 adresivarsa iveren vekili veya vekillerinin ad2 soyad ve adresleri mutlaka kaydolunmaldr.

=aplan bu bildiri iyerinin varlnn kabul i"in elzem olmayp, bildiri0i bir arttr. 1ira iyerleri,iverenler, iveren vekilleri ve i"iler, bildirim #nne baklmakszn, & -anunu hkmlerine bal olurlar.Baka bir deyile bildiri ne zaman yaplm olursa olsun, hatta yaplmam olsa bile, iverenin i"ilere kar &-anunundan doan ykm, & -anununa bal olan iyerinin birin'i maddede #sterilen nitelii edindii#nden balar. yr'a iverenin iyerini bildirme ykmllne aykr davranmas durumunda uy#ulana'akyaptrmn ne olduu da & -anununun CA;in'i maddesinde #sterilmitir.

A


9/58

III0 KANUNUNUN KLER BAKIMINDAN UY&ULAMA ALANI

& -anunu, >In' maddedeki istisnalar dnda kalan btn iyerlerine, bu iyerlerinin iverenleri ileiveren vekillerine ve i"ilerine faaliyet konularna baklmakszn uy#ulanr. Bu balamda & -anunun kiiler

bakmndan uy#ulama alanna, iverenler, iveren vekilleri ve i"iler #irmektedir.

10 !'!,

& -anununa #re, ii altran erek veya t.el kiiye yahut t.el kiili1i olmayan kurum vekurululara iverendenir. =aplan tanma #re3

&letme sahibinin iveren olmas normal bir durumdur. n'ak baz hallerde iletme sahibi olmadan daiveren olabilmek mmkndr. 5rnein3 len iverenin son arzusunu #er"ekletire'ek olan vasiyetitenfiz memuru, ifl!s halinde ifl!s masas, tam ehliyetsizin kanun9 mmessili iletmenin sahibiolmadklar halde iveren durumundadrlar.

& -anununda iverenin zel hukuk ya da kamu hukuku tzel kiisi olmas arasnda iveren niteliininkazanlmas bakmndan farkllk sz konusu deildir. Buna #re & -anunu a"sndan iverenin,#er"ek kii olmasnn yannda iktisadi devlet kuruluu #ibi bir kamu hukuku tzel kiisi3 dernek,

sendika, vakf, kooperatif, irket #ibi zel hukuk tzel kii de olabilmesi mmkndr. Bir kimsenin iveren olup olmadn tespitte yar# mer'ii & 6ahkemeleridir. 2enel merkezden ayr

bir tzel kiilie sahip olan iveren irket i"in a"la'ak davann, o irketin ikamet#!hnn bulunduuyerde a"lmas #erekir.

A#2l !'!,JAl+ !'!,

& -anununa #re, Mbir iverenden2 iyerinde yrtt1 mal veya hi.met retimine ilikin yardm0ilerinde veya asl iin bir b3lmnde iletmenin ve iin ere1i ile teknolo6ik nedenlerle u.manlk erektirenilerde i alan ve bu i iin 3revlendirdi1i iilerini sade0e bu iyerinde ald1 ite altran di1er iveren ile iald1 iveren arasnda kurulan ilikiye asl iverenalt iveren ilikisi denir. Bu ilikide asl iveren, alt iverenini"ilerine kar o iyeri ile il#ili olarak bu -anundan, i szlemesinden veya alt iverenin taraf olduu toplu i

szlemesinden doan ykmllklerinden alt iveren ile birlikte sorumludurN. sl iveren ile alt ivereninbirlikte sorumluluu, alt iverenin i"isinin "alt yer ve sreyle de snrldr. -anunda n#rlen busorumluluun mterek ve mteselsil sorumluluk olarak kabul #erekir. Bunun sonu'u olarak, asl iveren altiverenle birlikte i"ilik haklarna ilikin bor'un tamamndan ve ayn dere'ede sorumlu olur. Buna #re bir altiveren i"isi iyerinde "alt sreye ilikin haklarn rnein 'retini alt iverenden isteyebile'ei #ibi,dorudan asl iverenden de isteyebilir. lt iverenin i"ilerini kapsayan bir toplu i szlemesi yoksa, alt ivereni"isinin asl iverenin taraf olduu szleme hkmlerinden yararlanmas dnlemez. lt iveren i"ilerininasl iveren i"ileriyle ayn iyerinde "almas ve ayn sendikaya ye olmas da bu anlamda farkllkyaratmaya'aktr. 2rld zere, maddede iki iverenden sz edilmektedir. Bunlardan biri3 iyerinde yrttmal veya hizmet retimine ilikin yardm' ileri veya asl iin bir blmnde iletmenin ve iin #erei ileteknoloOik nedenlerle uzmanlk #erektiren ileri baka bir iverene devreden asl iverendir. +ieri ise3 asliverenin devrettii ilerde i alan ve bu i i"in #revlendirdii i"ilerini sade'e bu iyerinde ald ite "altranalt iverendir.

& -anununda asl iverenLalt iveren ilikisinin i"i haklarnn snrlandrlmas ve kullanlamaz hale#etirilmesi ama'yla ktye kullanlmasn nlemek i"in baz snrlay' dzenlemelere ve bunlara aykrlnyaptrmna da yer verildii #rlmektedir. sl iverenLalt iveren ilikisi konusunda -anunda n#rlen yasalsnrlamalar3 Masl iverenin iilerinin alt iveren tarafndan ie alnarak altrlmaya devam ettirilmesisuretiyle haklarnn kstlanamaya0a1naN, Mdaha 3n0e asl iveren tarafndan o iyerinde altrlan kimse ilealt iveren ilikisi kurulamaya0a1naN ve Miletmenin ve iin ere1i ile teknolo6ik nedenlerle u.manlk erektireniler dnda asl iin b3lnerek alt iverenlere verilemeye0e1ineN ilikindir.

lt iverenin 'ret deme sorumluluu bakmndan & -anununun EIn' maddesinde #rld zere,#enel ve katma bt"eli dairelerle mahalli idareler veya kamu iktisadi teebbsleri yahut zel kanuna veya zelkanunla verilmi yetkiye dayanlarak kurulan banka ve kurululara da bir takm ykmllkler #etirilmitir.Buna #re bu #ibi kurulular, mteahhit ara'lyla yaptklar her trl bina, kpr, hat ve yol inas #ibi yapm

ve onarm ilerine ait hakedileri demeden n'e "alan i"ilere ait 'retlerin mteahhitler'e veya taeronlar'adenip denmediini kontrol edip denmeyenin 'retini bavurusu zerine, mteahhitten veya taeronlardanistene'ek bordroya #re hakedilerinden derler. n'ak sz konusu kurulular i"ilerin 'ret ala'aklarnn "

C


10/58

aylk tutarndan fazlas hakknda sorumlu tutulamazlar. -amu tzel kiilerine ve baz kurululara verilen buyetkileri dilerlerse zel sektr iverenleri de aynen kullanabilirler.

-amu tzel kiileri ve baz teekkller i"in n#rlen hakedilerinden 'ret kesme ykmll, asliveren i"in de sz konusudur. *z konusu ykmlln -anunda belirtilen usule uyularak yerine #etirilmesi,asl ivereni sorumluluk altna #irmeden,-anundan, i szlemesinden veya alt iverenin taraf olduu toplu i

szlemesinden doan 'ret ykmllklerinden kurtarr.

D!'!-!, !'!,JD!'*l*, !'!, (&!:$


11/58

-anunu a"sndan, yalnz'a otomobil fabrikasnn btnn sevk ve idare eden #enel mdr iveren vekilisayla'aktr. &veren vekilinin iveren adna hareket etme yetkisi iin, iyerinin ve iletmenin ynetimiylesnrldr. Bu bakmdan iyeri dnda iveren vekilliinden sz edilemez.

&in, iyerinin ve iletmenin ynetimine katlan iveren vekilleri de, iverenle olan ilikilerinde i"i #ibi, &-anununda i"ilere tannan her trl hak ve ve'ibelerden faydalanabile'eklerdir. 5rnein, & -anununda

belirtilmi olan deneme sresi, bildirim sreleri, i sreleri, kdem tazminat #ibi hkmler aynen onlar i"in de#e"erli ola'aktr.

&veren vekillii a"sndan zel sektr ve kamu sektr arasnda bir farkllk yoktur. -amu sektrnde"alanlar i"in de iveren vekillii sz konusu olabilir. n'ak kamu sektrnde iveren vekillerinin iverenleri ileolan ilikileri, kukusuz kendi zel statlerine #re dzenlenir.

C0 :$

& -anununa #re, bir i szlemesine dayanarak alan gerek kiiye i"i denir. =aplan bu i"itanmna #re3

&"i ile iveren arasnda kurulan i ilikisinin i szlemesine dayanmas #erekir.

& ilikisi i szlemesine dayanmayan bir kimsenin & -anununa #re i"i saylabilmesine imk!n yoktur.Bu bakmdan i szlemesi, varl ile & -anununa #re i"i tanmnn en nemli unsurlarndan biri olarakkarmza "kmaktadr. Bu bakmdan iverenle arasndaki i ilikisi i szlemesine dayanmayan sta6yerler dei"i saylmazlar. n'ak staOyer esasen iyerinin i"isi ise yine i"i niteliini tar. 5rnein, esasen iyerinin i"isiolan bir kimsenin iyerinde a"lan bir ol#unlama kursuna staOyer olarak katlmas, i"i niteliini etkilemez.*taOyerler #ibi, DA sayl -anuna #re iletmelerde meslek eitimi #ren ren'ilerle, "raklar ve ses ve sazsanatk!rlar da i szlemesine dayal olarak "almadklar i"in i"i saylmazlar.

&"i ile iveren arasnda kurulmu bulunan i szlemesinin taraflarn serbest irade beyanylakurulmu bulunmas #erekir.

&in #rlmesi, serbest irade beyanyla kurulan bir i szlemesine dayanmyorsa, bu ekilde "alan

kimseler i"i saylmazlar. rzularna baklmakszn tutuklularn, hkmllerin, sava esirlerinin ve asker9tesislerde erlerin "altrlmalar bu duruma rnek #sterilebilir. 1ira bu kiilerin "altrlmas, kamu hukukuykmlerinin yerine #etirilmesine ilikin hkmlere dayanr. tanma ilemine dayanarak "alan3 nitelikleri,atanmalar, #rev ve yetkileri, haklar ve ykmleri, aylk ve denekleri ve dier zlk ileri kanunla dzenlenenmemurlar ve dier kamu #revlilerinin de i"i saylmas mmkn deildir. 1ira idare hukukunun kapsamalanna #iren bu kiiler, n'eden kanunla tespit edilmi bulunan bir statye katlmak hususunda rzalarn beyanetmek suretiyle bir i #rmeyi taahht etmilerdir. Bu bakmdan kendilerinin serbest irade beyanlarylastatlerinde deiiklik yapabilmeleri mmkn olmad #ibi, i ilikileri de i szlemesine dayanmaz. ynekilde sayl -anun Hkmnde -ararname uyarn'a szlemeli personel olarak "alanlar i"i saylmazlar.1ira bu kimselerin iverenle arasndaki hukuki ilikiyi kuran szleme idar9 szlemedir. Bu nedenle taraflararasndaki uyumazlk, i mahkemesinde deil, idar9 yar#da "zmlenir.

&"i saylabilmek i"in taraflar arasnda mutlaka #e"erli bir i szlemesinin bulunmas zorunludeildir.

s3.lemesinin muteber olup olmamasi"i niteliini tayinde herhan#i bir rol oynamaz. 5rnein bir ite"altrlmas yasak olan bir kadn veya "o'uk i"i, yahut #enel olarak mmeyyiz olmayan bir kimse ile yaplan iszlemesi batl olmakla beraber, iverenle aralarnda bir i ilikisi domu olabilir. Bu durumda #e"erli bir iszlemesi bulunmamasna ramen, byle bir szlemeye dayanarak "alan kimse i"i saylr, iverenden 'rettalep edilebilir. n'ak #e"erli olmayan bir i szlemesine dayanarak "alan kimse, szlemeye son verildiiana kadar i"i niteliine sahip ola'aktr. 0er i szlemesi, hukuka ve ahl!ka aykr szlemelerde olduu #ibi,n'eyi kapsaya'ak (makable amil ola'ak) ekilde tmyle #e"ersiz ise, i #rm olsa dahi o kimse i"isaylamaya'aktr. 1ira hukuka ve ahl!ka aykr bir szleme ile kurulan i ilikisi, hukuken #e"erli bir i ilikisideildir.

&"i saylabilmek i"in iin iverene ait or#anizasyon "er"evesinde, onun emir ve direktiflerine uy#unbir bi"imde ve onun denetimi altnda #rlmesi #erekir. Baka bir deyile i"inin i szlemesine

dayanarak baml olarak i #rmeyi stlenen #er"ek kii olmas #erekir. &verene baml "almakkouluyla bir kiinin yapm olduu iin nitelii, i"i niteliinin tayini a"sndan herhan#i bir roloynamaz.

%


12/58

Bu balamda iverene baml "alan bir fikir i"isi olan mdr, avukat i"i saylabile'ei #ibi, bir bedeni"isi olan maran#oz da i"i saylabilir.

&"i saylabilmek i"in, yaplan iin bir 'ret karlnda yaplmas #erekir.

Bu balamda 'retsiz "alanlar, baml olarak bir i #rseler bile, i"i saylamazlar. 5rnein, birrahibenin hastanede hastabak' olarak "almas, 'ret almakszn bir kimsenin hayr 'emiyetinde "almas, bir'ret karl olmad i"in bu kiilerin i"i saylabilmeleri mmkn deildir.

&"i niteliinin tayini a"sndan yaplan iin karl olarak 'retin iveren tarafndan denmesi artdeildir.

Gormal olarak i"inin 'reti iveren tarafndan denirse de, #arson ve benzerlerine yaplan demeler deolduu #ibi baz durumlarda "n' ahslar tarafndan denebilmesi de mmkndr. Bu kimseler bir iszlemesine dayanarak (lokantann sahibi olan iverenleri ile yaptklar szleme) iverene ait iyerinde(lokantada) iverene baml olarak "altklar ve 'ret (bakalarndan da olsa) aldklar i"in, i"i saylrlar. Bu

bakmdan i"i 'retinin kimin tarafndan dendii i"i niteliinin tayininde rol oynayan bir faktr olarakkarmza "kmaz. K'ret, taraflar'a a"k ve se"ik bir bi"imde tespit edilebile'ei #ibi, zmn9 olarak da tespit

edilebilir.

*onu" olarak bir kimsenin i"i olup olmadnn tespitinde, u sorulara 'evap aranmas #erekir.

Btn bu sorulara verilen 'evap olumlu ise, sz konusu koullara #re "alan kimse i"idir. *z konusu

sorulardan herhan#i birinin 'evabnn olumsuz olmas, il#ili kiinin i"i saylmamas i"in yeterlidir.

S/7LEMES

S/7LEMESNN UNSURLARI

& -anununa #re i szlemesi, Mbir tarafn (i"i) baml olarak i #rmeyi, dier tarafn (iveren) da'ret demeyi stlenmesinden oluan szlemedirN. :anmdan da anlala'a zere, i szlemesinin belli bal" unsuru bulunmaktadr. Bunlar$

Bir i szlemesine & -anunu hkmlerinin uy#ulanabilmesi i"in, o i szlemesine dayanarak aralarndai ilikisi kurulan i"i ve iveren arasnda Mbamllk ilikisiN bulunmaldr. a1mllk ilikisi hukuk ve teknikba1mllk eklinde 3.kr.

S/7LEMESNN T8RLER

& -anunu hkmlerine #re i szlemesi trleri EIya ayrlr. Bunlar aadaki #ibi sralanabilir$

%

L /alan ve "altran arasndaki i ilikisi bir i szlemesine midayanyorP

L & szlemesi taraflarn serbest irade beyanyla m kurulmuPL /alan iverene baml olarak m "alyorPL /alan kurulan szlemede hizmeti stlenen kiinin bizzat kendisi miP

%. Bamllk 4nsuru. K'ret 4nsuru

. rme 4nsurudur.


13/58

10 S'!#$ ! S'!l$ Sl!"!l!'$

*reksiz i i"in yaplan i szlemesine M*reksiz & *zlemesiN3 srekli i i"in yaplan i szlemesinede M*rekli & *zlemesiN denilmektedir.

Gitelii itibariyle en "ok D i#n sren ilere sreksiz i3 nitelii itibariyle D i#nnden daha fazlasren ilere srekli i denir. Buna #re nitelii itibariyle en "ok otuz i#n sren iler i"in yaplan iszlemelerine Msreksiz bir i i"in yaplan i szlemesiN veya ksa'a Msreksiz i szlemesiN3 nitelii itibariyle

otuz i#nnden daha fazla sren iler i"in yaplan i szlemelerine de Msrekli bir i i"in yaplan i szlemesiNveya ksa'a Msrekli i szlemesiN denir.

>0 B!l$'l$ ! B!l$'#$ S'!l$ Sl!"!l!'$

Belirli ve belirsiz sreli i szlemesi ayrmnda esas alnan kstas, dzenlenen szlemede bir srenintayin edilmi olup olmaddr. & szlemesi yaplrken devam sresi, baka bir deyile ne zaman sona ere'eikararlatrlmamsa MBelirsiz *reli & *zlemesiN3 kararlatrlmsa MBelirli *reli & *zlemesiN szkonusudur.

yr'a taraflar i szlemesini yaparken devam sresini, baka bir deyimle ne zaman sona ere'eini, a"kbir ekilde beyan etmemi olsalar bile, bu sre szlemenin niteliinden, iin zelliinden anlalyorsa byle biri szlemesi de Mbelirli sreli i szlemesiNdir. 5rnein3 sreksiz i szlemeleri belirli sreli i

szlemeleridir.

Belirli sreli ilerde veya belli bir iin tamamlanmas veya belirli bir ol#unun ortaya "kmas #ibi obOektifkoullara bal olarak iveren ile i"i arasnda yazl ekilde yaplan i szlemesi belirli sreli i szlemesidir.

Belirli sreli i szlemesi esasl bir neden olmadk"a birden fazla st ste (zin'irleme) yaplamaz. ksihalde i szlemesi balan#"tan itibaren belirsiz sreli kabul edilir. 0sasl nedene dayal zin'irleme iszlemeleri, belirli sreli olma zelliini korurlar.

& szlemesinin sona ere'ei zaman taraflar a"k bir ekilde belirtmedikleri #ibi bu husus szlemeninniteliinden, iin zelliinden de anlalmyorsa byle bir szleme, bir sreye bal olarak yaplmad i"inbelirsi. sreli bir i s3.lemesi saylr.

& szlemelerinin bu ekilde belirli ve belirsiz sreli olmak zere ayrmndaki ama", her iki szlemetr i"in ayr fesih hkmleri koymak ve buna #re feshin sonu"larn tayin etmektir.

C0 K2#"$ S'!l$ ! T*" S'!l$ Sl!"!l!'$

&"inin normal haftalk "alma sresinin, tam sreli i szlemesi ile "alan emsal i"iye #re nemlil"de daha az belirlenmesi durumunda szleme ksmi sreli i szlemesidir. Burada sz edilen emsal i"iiyerinde ayn veya benzeri ite tam sreli "altrlan i"idir. &yerinde byle bir i"i bulunmad takdirde oikolunda artlara uy#un iyerinde ayn veya benzer ii stlenen tam sreli i szlemesi ile "altrlan i"i esasalnr.

:am srenin (kanuni "alma sresinin) "te ikisinden daha az olan otuz saatin altndaki haftalk "almasresine #re istihdam edilen i"i ksmi sreli szlemeye #re istihdam edilen kimse olarak kabul edile'ektir.

%

%. *reksiz ve *rekli & *zlemeleri. Belirli ve Belirsiz *reli & *zlemeleri. -smi *reli ve :am *reli & *zlemeleri>. /ar Kzerine /almaya +ayal -smi *reli

& *zlemeleri?. +eneme *reli ve +eneme *resiz & *zlemeleriE. :akm *zlemesi ile Jluturulan &


14/58

0 .*'2 8!'$,! .*l2"*3* D*3*l2 K2#"$ S'!l$ Sl!"!l!'$

=azl szleme ile i"inin yapmay stlendii ile il#ili olarak kendisine ihtiya" duyulmas halinde i#rme ediminin yerine #etirile'einin kararlatrld i ilikisi, "ar zerine "almaya dayal ksmi sreli bir i

szlemesidir.

/ar zerine "almay dier ksmi "almalardan ayr' zellik, "almann "ar zerine yaplmasdr./ar yaplmadan i"inin #elip iyerinde "almas mmkn deildir.

/ar zerine "almaya dayal ksmi sreli bir i szlemesinin yazl yaplmas arttr. yr'a belli birzaman dilimi i"inde ne kadar sreyle "ala'ann yaplan szlemede belirlenmesi #erekir. Belirlenen srede i"i"altrlsn veya "altrlmasn 'rete hak kazanr. 0er "alma sresini taraflar szlemede belirlemeye'ekolursa, haftalk "alma sresi D saat kararlatrlm saylr. &"i "altrlan sreden uzun "altrla'ak olursa,kukusuz bu srelere ilikin 'retini de ala'aktr.

&"iden i #rme bor'unu yerine #etirmesini "ar yoluyla talep hakkna sahip olan iveren, bu "ary aksi

kararlatrlmadk"a, i"inin "ala'a zamandan en az drt #n n'e yapmak zorundadr.*zlemede #nlk "alma sresi kararlatrlmam ise, iveren her "arda i"iyi #nde en az drt saat st

ste "altrmak zorundadr. -anunda n#rlen bu sreler azami srelerdir.

?0 D!,!"! S'!l$ ! D!,!"! S'!#$ Sl!"!l!'$

-anunda n#rlen btn szleme trleri i"in #e"erli olmak zere, taraflar i szlemelerine denemesresi koyup koymamakta tamamen serbesttirler.

& -anununa #re deneme sresi en "ok iki ay olabilir. n'ak toplu i szlemeleri ile bu sre drt ayakadar uzatlabilir.

+eneme sresi i"inde taraflar diledikleri anda bir neden #stermeksizin, bildirim sresine #erek olmakszni szlemesini tazminatsz feshedebilir. n'ak i"inin "alt #nlere ait 'reti ve dier haklar sakldr. +enemesresi #e"tikten sonra ise, i szlemesi taraflar a"sndan balay' olur ve taraflar i szlemesini belirli ve

belirsiz sreli i szlemelerinin feshine ilikin #enel hkmlere #re sona erdirebilirler.

0 T*2" Sl!"!#$ $l! Olu+u'ul*, Sl!"!l!'$

:akm szlemesi3 birden "ok i"inin meydana #etirdii bir takm temsilen bu i"ilerden birinin, takmklavuzu sfatyla iverenle yapt szlemedir.

:akm szlemesinde isimleri yazl olan i"ilerden her birinin ie balamasyla, o i"i ile iveren arasndatakm szlemesinde belirlenen artlarla bir i szlemesi yaplm saylr. Byle'e takma dahil her bir i"i i"in

ayr ayr i szlemeleri ortaya "kar.

S/7LEMESNN YAPILMASI

10 Sl!"!#$ Y*p"* E;l$3!+$

6edeni -anun hkmlerine #re #er"ek kiilerin (i"i veya iveren olsun) szleme yapabilme ehliyetinesahip olabilmeleri an'ak adaki artlara bal kalr.

0er bu artlardan herhan#i biri #er"ek kii olarak i"i veya iverende bulunmuyorsa, ilke itibariyle bu kiilerarasnda #e"erli bir i szlemesi yaplmas mmkn deildir.

%

a) yrt etme #'ne sahip (:emyiz kudretinesahip),

b) %A yan doldurmu (er#in kii) ve


15/58

:zel kii iveren i szlemesi yapma ehliyetini, tzel kiiliin kanuna ve kurulu bel#elerine #re #ereklior#anlara sahip olmas ile kazanr.

>0 Sl!"!#$ Y*p"* S!'6!#+$#$ ! S2,2'l*'2

& -anununda i szlemesi yapma hakkn snrlayan baz hkmler bulunmaktadr. =ine bunun #ibi i-anununda iverenin i szlemesi yapma konusunda serbest"e kullanmas #ereken irade beyann snrlayan,ivereni i szlemesi yapma zorunluluuna iten baz hkmlere de yer verildii #rlmektedir. -sa'a bunlara3

%. & *zlemesi =apma =asaklar. & *zlemesi =apma 1orunluluu

denir.10 Sl!"!#$ Y*p"* Y*#*l*'2

nayasamza #re, M-imse yana, 'insiyetine ve #'ne uymayan ilerde "altrlamaz. -"kler vekadnlar ile beden9 ve ruh9 yetersizlii olanlar "alma koullar bakmndan zel olarak korunurlarN(6ad.?D). Budorultuda & -anununda aadaki kiilerle i szlemesi yaplmas yasaklanmtr.

>0 Sl!"!#$ Y*p"* 7o'u,luluu

& szlemesi yapma serbestini snrlayan, i szlemesi yapma zorunluluu halleri ? kate#oridein'elenebilir. Bunlar aada sralanmtr.

*) A#!'l$ ! K*,u,-*, Do*, .*l2"*

Herhan#i bir askeri ve kanuni dev dolaysyla iinden ayrlan i"iler bu devin sona ermesindenbalayarak iki ay i"inde ie #irmek istedikleri takdirde iveren bunlar eski ileri veya benzeri ilerde bo yer varsaderhal, yoksa boala'ak ilk ie baka isteklilere ter'ih ederek o andaki artlarla ie almak zorundadr.

6) Toplu :$ .2*'"*

0konomik, teknoloOik, yapsal ve benzeri iletme, iyeri veya iin #erekleri sonu'u3

&yerinde "alan i"i saysna #re aada belirtilen sayda i"inin iine iveren tarafndan bir aylk srei"inde ayn tarihte veya farkl tarihlerde son verilmesi toplu i"i "karma saylr.

&veren toplu i"i "karmak istediinde, bunu en az otuz #n n'eden bir yaz ile iyeri sendikatemsil'ilerine, il#ili bl#e mdrlne ve :rkiye & -urumuna bildirir. Belirtilen usule uyularak toplu i"i

%

a) -"k i"iler,b) -adn i"iler,') *alk durumu uy#un olmayan i"iler ved) =aban' i"iler

a) skerlik ve -anundan +oan /almab) :oplu &"i /karma') 5zrl, 0ski Hkml ve :err 6aduru /altrma 1orunluluud) 6aluliyeti *ona 0ren &"ileri /altrma zorunluluue) *endika ve -onfederasyon =neti'ilii Gedeniyle &ten yrlan &"ileri

=eniden &e lma 1orunluluudur.

D ile %DD arasnda ise, en az %D i"i %D% ile DD i"i arasnda ise, en az Q%D

orannda i"i


16/58

"karan Miveren toplu i"i "karmann kesinlemesinden itibaren alt ay i"inde ayn nitelikteki i i"in yeniden i"ialmak istedii takdirde nitelikleri uy#un olanlar ter'ihen ie "arr


17/58

S/7LEMES TARALARININ BOR.LARI

& szlemesi taraflarnn baka bir deyile i"inin ve iverenin i szlemesinden doan bor"larn3 i"ininbor"lar ve iverenin bor"lar eklinde iki #rup altnda toplayabiliriz.

I0 .NN BOR.LARI

Hukuksal dayanan i szlemesinin oluturduu i"inin iverene kar bor"lar #rupta toplanabilir.Bunlar aadaki #ibi sralanabilir$

'"! 6o'. 0it &lem =apma Bor'u?. &"inin Bulularnn Bedelini 5deme Bor'u

&i bizzat #rmesi Baml i #rme &i zenle #rmesi


18/58

Bu bor"lardan, 'ret deme bor'u ile i sal ve #venliine ilikin nlemler alma bor'u ayr balklaraltnda in'elene'ektir.

Bu bor"lardan ie uygun ii altrma borcu, i"inin sahip olduu niteliklere uy#un bir ite"altrlmasn ifade eder.

&verenin eit ilem ya!ma borcununkanuni dayanan, Meit davranma ilkesiN oluturmaktadr. Builkeye #re iveren, aada belirtilen hususlarda ayrm yapamaz$

:$,$,

6ulul*'2,2, 6!-!l$,$ -!"! 6o'


19/58

& -anununda tanm yaplan bu 'ret, asl 0rettir. &"iye olaan "almas karlnda yaplan nakitdemeye asl 'ret denir. sl 'retin & -anununun a"k hkm #erei, i"iye para ile denmesi zorunludur.sl 'ret, uy#ulamada "plak 'ret, kk 'ret, temel 'ret ve dar anlamda 'ret olarak da adlandrlmaktadr.

& -anununa #re, asl 0retyannda iiye sa1lanm olan para ve para ile 3llmesi mmkn s3.lemeve kanundan do1an menfaatler de, 'ret eklerini meydana #etirirler. K'ret eklerinin, asl 'retin aksine, para ile

denmesinde bir zorunluluk yoktur. Bu bakmdan sade'e fazla "alma, hafta tatili, ulusal bayram ve #enel tatil'reti, prim, provizyon, ikramiye, "o'uk zamm #ibi nakd9 demeler deil, ayn zamanda yemek, #iyim,ikamet#ah, stma ve aydnlatma #ibi ayni 3demeler de i"iye Mek 'retN eklinde yaplabilir.Hemen belirtmek#erekir ki, kanunen 'ret olarak kabul edilen Mek 'retN demeleri bizatihi 'ret deil, 'retin ekleridir vedenmeleri "eitli artlarn #er"eklemesine baldr. 5rnein, "o'uk paras verilmesi "o'uk sahibi olunmasna

baldr.Hatta baz iletmeler her "o'uk sahibi i"isine deil, iletmede belirli bir sre "alm i"isine bu sreyidoldurduktan sonra "o'uk paras demektedirler. Rrim, ikramiye vs. i"in de ayn eyleri sylemek mmkndr.Jysaki, asl 'retin her zaman denmesi #erekir ve demeden ka"nlmas mmkn deildir.

>0 8


20/58

s#ari 'ret, i szlemesi ile "alan ve >A? sayl & -anunun kapsamnda olan veya olmayan her trli"inin ekonomik ve sosyal durumlarnn dzenlenmesi ama'yla belirlenir. +k 'retle "altrlmalarnnlemek i"in, & -anunu kapsam dnda kalan ilerde "alanlara da as#ari 'retten yararlanma imk!nsalanmtr.

s#ari 'retin saptanmas konusunda /alma ve *osyal 2venlik Bakanl yetkilidir. /alma

Bakanln'a s#ari K'ret :espit -omisyonu ara'l ile as#ari 'retler en #e" iki senede bir saptanr.4y#ulamada as#ari 'ret, ylda bir veya iki kez, bazen de olaanst durumlarda daha ksa srelerlebelirlenebilmektedir. s#ari 'retin "ok ksa sreler i"in belirlenmesinin baka bir deyile as#ari 'retmiktarnda bu kadar hzl deiimin nedeni enflasyondur.

s#ari 'retleri mahalli veya bl#esel yahut lke dzeyinde olmak zere bir ikolu veya birden fazlaikolu yahut btn ikollarn kapsaya'ak ekilde saptayabile'ek s#ari K'ret :espit -omisyonununtoplanabilmesi i"in, /alma ve *osyal 2venlik Bakanlnn "ars arttr. s#ari K'ret :espit -omisyonu/alma ve *osyal 2venlik Bakanln'a hazrlanan #ndeme #re "alr. n'ak & -anununda 'retlerinas#ari snrlarnn en #e" iki ylda bir belirlenmesi n#rldne #re, /alma ve *osyal 2venlikBakanlnn "ar yetkisinin kanunen en "ok iki yl ile snrlandrlm olduunun kabul #erekir.

s#ari K'ret :espit -omisyonu /alma ve *osyal 2venlik Bakanlnn tespit ede'ei yelerden

birinin bakanlnda, aadaki saylan kiilerden oluur.

-omisyon as#ari 'reti belirlerken kaytsz artsz hareket edemez. s#ari K'ret :espit -omisyonu3as#ari 'ret mahalli dzeyde tespit edile'ekse mahallin, bl#e dzeyinde tespit edile'ekse bl#enin, lkedzeyinde tespit edile'ekse lkenin #enel olarak baz koullarn #z nnde tutmak zorundadr. Bu koullaraadaki #ibi sralamak mmkndr$

s#ari 'ret tespit edilirken, i"inin bekar veya evli oluu, #e"indirdii kimselerin says vs. hususlardikkate alnmamaktadr. n'ak as#ari yaam dzeyinin sade'e i"iye salanm olmas, i"inin ailesinin, bekarveya evli oluunun, #e"indirdii kimselerin saysnn #z ard edilmi olmas, sosyal adalet ilkesi ile

badamamakta ve as#ari 'reti bu anlamda tartlr hale #etirmektedir.

s#ari K'ret =netmeliine #re as#ari 'retin, bir #nlk 'ret olarak saptanmas asldr. ylk,haftalk, saat bana, par"a bana veya yaplan i tutarna #re 'ret denen durumlarda, #erekli ayarlamalar

buna #re yaplr. yr'a as#ari 'ret, i"ilerin %E yan doldurmu olup olmamalarna #re de ayr ayrsaptanmaktadr.

s#ari 'ret komisyonunun as#ari 'retin belirlenmesine ilikin kararlar kesindir. Bu bakmdankomisyon'a alnan kararlarn #e"erli olabilmesi i"in, ayr'a baka bir makam tarafndan onaylanmasna #erekyoktur. -ararlar @esm9 2azete ile yaymlanarak yrrle #irer.

/alma ve *osyal 2venlik Bakanl /alma 2enel 6dr veya yardm's, &"i *al ve 2venlii 2enel 6dr veya yardm's, +evlet &statistik 0nstits 0konomik &statistikler +airesi Bakan veya yardm's, Hazine 6stearl temsil'isi, +evlet Rlanlama :ekil!t 6stearlndan konu ile il#ili dairenin bakan veya yetki

vere'ei bir #revli ile, Bnyesinde en "ok i"iyi bulunduran en st i"i kuruluundan deiik ikollar i"in

se"e'ekleri be, bnyesinde en "ok ivereni bulunduran iveren kuruluundan deiik

ikollar i"in se"e'ei be temsil'iden

*osyal durumu, 0konomik durumu, 'retlilerin #e"inme indeksleri, bu indeksler yoksa #e"inme indeksleri, 7iilen denmekte olan 'retlerin #enel seyri, &kolu veya ikollarnn nitelii,


21/58

& -anunu ve s#ari K'ret =netmeliinde as#ari 'retin net veya brt 'ret eklinde tespit edilmesineilikin herhan#i bir hkm bulunmamaktadr. s#ari 'retin net 'ret eklinde tespit edilmesine kanunen en#el

bir husus bulunmamasna ramen, bu#ne kadar uy#ulamada as#ari 'retin brt olarak saptand #rlmektedir.8


22/58

/allmayan hafta tatili #n i"in iveren tarafndan i"iye bir i karl olmakszn o #nn 'reti tamolarak denir. &"inin tatil #n 'reti "alt #nlere #re bir #ne den 'retidir.

6) Ulu#*l B*3'*" ! &!,!l T*+$l

4lusal Bayram ve 2enel :atiller Hakkndaki -anuna #re ulusal bayramyalnz 'umhuriyetin il!nedildii :; %kim ndr. Bayram A 0kim #n saat %;ten itibaren balar ve C 0kim #n devam eder. yn-anundaenel tatil nleriise u ekilde sralanmtr$

& -anununa #re, -anun kapsamna #iren iyerlerinde "alan i"ilere, kanunlarda ulusal bayram ve#enel tatil #n olarak kabul edilen #nlerde "almazlarsa, bir i karl olmakszn o #nn 'retleri tamolarak, tatil yapmayarak "alrlarsa ayr'a "allan her #n i"in bir #nlk 'reti denir. Buna #re, ulusal

bayram ve #enel tatil 'reti denebilmesi i"in, !anunu kapsamna iren bir iyerinde alan ii olunmas#erekli ve yeterlidir.

Belirtilen btn bu ulusal bayram ve #enel tatil #nlerinde dene'ek 'ret ise, i"inin bu #nlerde"alm olup olmamasna #re deimektedir. 0er i"i bunlerde almamsa, bir i karl olmakszni"iye dene'ek tatil #n 'reti, i"inin "alt #nlere #re bir #ne den 'retidir. i ulusal bayram veenel tatil nnde tatil yapmayarak almsa2bir i karl olmakszn ulusal bayram ve #enel tatil #n

'reti tam olarak dendii #ibi, ayr'a "allan her #n i"in bir #nlk 'reti denir. +olaysyla i"iye "altulusal bayram ve #enel tatil #nne ilikin 'reti, bir kat fazlasyla denir


23/58

Bu bakmdan sreksiz ilerde olduu #ibi, niteliklerinden tr bir yldan az sren mevsimlik veya kampanyailerinde "alanlara, >?A sayl & -anununun yllk 'retli izinlere ilikin hkmleri uy#ulanmaz.

=llk 'retli izin hakkndan yararlanabilmek i"in "allmas #ereken en az bir yllk sre, i"ininiyerinde bilfiil ie balad #nden itibaren aada deinilen hususlar #z nnde tutularak hesaplanr$

& szlemesi deneme sreli yapld durumlarda deneme sresi, &"ilerin ayn iverenin bir veya "eitli iyerlerinde "altklar sreler, Bir iverenin & -anunu kapsamna #iren bir iyerinde "almakta olan i"ilerin ayn

iverenin iyerlerinde & -anunu kapsamna #irmeksizin #e"irmi bulunduklar sreler, yn bakanla bal iyerleri ile ayn bakanla bal tzel kiilerin iyerlerinde #e"en

sreler, -amu iktisad9 teebbsleri yahut zel kanuna veya zel kanunla verilmi yetkiye

dayanlarak kurulan banka ve kurulular veya bunlara bal iyerlerinde #e"en sreler, &"inin bilfiil "allmad halde allm ibi sayla0ak haller


24/58

=ukarda belirtilen i"inin bilfiil "almad halde "alm #ibi saylan haller, snrldr. Bu hallerebenzer hallerin de "allm #ibi saylan hallerden kabul edilmesi mmkn deildir.

&veren deiiklii i"ilerin yllk 'retli izin hakkn etkilemez. &veren deiiklii olsa bile, i"ilerinyllk izin hakk, yukarda deinilen esaslar "er"evesinde, sanki iveren ayn kalm, deimemi #ibi devamede'ek ve i"ilerin yllk 'retli izin 'retleri yeni iveren tarafndan dene'ektir.

& -anununa #re i"inin hizmet sresine #re deien yllk normal 'retli izin sresinin aadabelirtilen #nlerden az olmas mmkn deildir.

/o'uklarn, #en"lerin ve yallarn durumlar #z nne alnarak & -anununda, onsekiz ve daha k"kyataki i"ilerle elli ve daha yukar yataki i"ilere verile'ek yllk 'retli izin sresinin yirmi nden a.olamaya0a1 hkm altna alnarak bu #ibi kimselere hizmet srelerine baklmakszn en az D #n olmak zeredaha u.un srelibir yllk izin hakk tanmtr.

-anunen belirtilen bu sreler, kukusuz as#ari izin sreleridir. Bunlarn i szlemeleri ve toplu i

szlemeleri ile arttrlmas mmkndr.

2enel olarak i"inin hizmet sresine #re, yllk 'retli izin sresi, %>, D ve E #ndr. n'ak yllk0retli i.in nlerinin hesabnda i.in sresine rastlayan ulusal bayram2 hafta tatili ve enel tatil nleri i.insresinden saylma.. Buna #re, yllk izin sresinin ulusal bayram, hafta tatili ve #enel tatil #nleriyle "akmasdurumunda, ulusal bayram, hafta tatili ve #enel tatil #nleri kadar yllk izin sresi uzaya'aktr. 5rnein, D#nlk bir yllk izin sresi i"inde #n Razar tatili varsa, bu D #nlk sreye #nlk Razar tatili sresi dahaeklene'ektir. *z konusu D #nlk izin sresi ile ayr'a #nlk bayram tatili "akmsa, #nlk bayramtatili sresi de D #nlk izin sresine eklene'ek ve izin sresi DSST? #n ola'aktr.

Bunun dnda, yllk 'retli izinlerini iyerinin kurulu bulunduu yerden baka bir yerde #e"ire'ekolanlara istemde bulunmalar ve bu hususu bel#elemeleri koulu ile #idi ve dnlerinde yolda #e"e'ek srelerikarlamak zere iveren drt #ne kadar 'retsiz izin vermek zorundadr. &"inin talebi zerine verilmesizorunlu olan yol izni olarak adlandrlan bu izin 'retsiz olup, yalnz iznini iyerinin kurulu bulunduu yerden

baka bir yerde #e"ire'ek olan kimselere verilir. Hemen eklemek #erekir ki, i"inin byle bir izin isteyebilmesii"in iznini #e"ire'ei yerin #er"ekten yol izni almasn #erektire'ek uzaklkta bulunmas #erekir. 1ira

a) Bir yldan be yla kadar (be yl dahil) olanlara ondrt#nden,

b) Be yldan fazla onbe yldan az olanlara yirmi #nden,') Jnbe yl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmialt #nden


25/58

-anunumuz bu hususu i"ilerin bel#elemeleri koulunu #etirmitir. Bu artlar altnda iveren duruma uya'akekildeereken'retsiz yol iznini vermek zorundadr.

2enel bir kural olarak, yllk iznin, hem i"inin ve hem de iverenin yararna en uy#un den bir zamandakullanlmas yerinde olur. &verenler izin kurullarnn veya izin kurullar bulunmayan iyerlerinde izin kuruluyerine #e"enlere danmak suretiyle iyerlerinde yrtlen ilerin nitelik ve zelliklerine #re yllk izinlerin her

yl senenin belli bir dneminde veya dnemlerinde verile'eini belirleyip, iyerinde ilan edebilirler. Bubakmdan iverenler bir dere'eye kadar yllk izinlerin kullanl zaman zerinde etkili olabilmektedirler.

&verenlerin byle bir karar alrken danmak zorunda bulunduklar i.in kurullari"i says %DD;den fazlaolan iyerlerinde, iveren veya iveren vekilini temsil eden bir kiinin bakanlnda i"ileri temsilen varsa, iyerisendika temsil'isin'e se"ilen iki kii olmak zere " kiiden oluur. &"i says yzden az olan iyerlerinde3 izinkurulunun #revleri, iveren veya iveren vekili veya bunlarn #revlendire'ei bir kii ile i"ilerin kendiaralarnda se"e'ekleri bir temsil'i tarafndan yerine #etirilir.

2enel ilke iznin blnememesi olmakla birlikte, & -anununda n#rlen izin sreleri, taraflarnanlamas ile,bir blm on #nden aa olmamak zere en "ok "e blnebilir.

inin hak ka.anp da kullanmad1yllk izin srelerine ait 'reti, i szlemesinin herhan#i bir nedenle

iveren veya i"i tarafndan feshedilmesi halinde, szlemenin sona erdii tarihteki 'reti zerinden kendisineveya hak sahiplerine denir. Bu 'rete ilikin zamanam i szlemesinin sona erdii tarihten itibaren balar.

8

b) K'ret Ha'zini *nrlama

') K'retin +evir ve :emlik Hakkn *nrlamad) K'retten -esile'ek Rara Uezalarn K'retin Belli Bir 6iktaryla *nrlamae) 6teahhitlerin K'ret Bor"larnn Bu -imselerin &stihkaklarndan5denmesini *alama. & -anunu +nda /alma 6evzuatmzda Bulunan 5zel :edbirlera) K'retin Bir -smnn :akas ve 6ahsup 0dilememesi

b) &fl!s ve Ha'iz Halinde K'ret la'aklarna :annan Kstnlk


26/58

10 K*,u,u,-* Bulu,*, /!l T!-6$'l!'

& -anununda 'ret ala'ann #ven'e altna alnmasn salayan zel tedbirleri be #rupta toplamakmmkndr. Bunlar u ekilde sralanarak a"klanabilir$

*) 8

6$:$"-! *'2"*32 ,'!, -!,l!"!3! 3!' !'$l"$+$'0 Bu,l*' u !$l-! #2'*l*,*6$l$'

Bu karma bi"imlerinden ilk ikisi 'retin denmesi bal altnda in'elenmitir. 8

6teahhitlerin 'ret bor"larnn bu kimselerin istihkaklarndan denmesini salama konusunda u hkmn#rlmtr. 2enel ve katma bt"eli dairelerle mahalli idareler veya kamu iktisad9 teebbsleri yahut zelkanununa veya zel kanunla verilmi yetkiye dayanlarak kurulan banka ve kurulular3 asl iverenlermteahhide verdikleri her trl bina, kpr, hat ve yol inas #ibi yapm ve onarm ilerinde "alan i"ilerdenmteahhit veya taeronlar'a 'retleri denmeyenlerin bulunup bulunmadnn kontrol, ya da 'reti denmeyen

5deme Fekline -arma (K'retin :rk Raras ile denmesi, iyerindedenmesi veya bir banka hesabna yatrlmas)

5deme 1amanna -arma (ayda bir veya haftada bir denmesi) K'retin -orunmas Bakmndan -antin "lmasna -arma


27/58

i"inin bavurusu zerine, 'retleri denmeyen varsa mteahhitten veya taeronlardan istene'ek bordrolara #rebu 'retleri bunlarn hakedilerinden derler.

Bir iverenin "n' kiiye kar olan bor"larndan dolay iyerlerinde bulunan tesisat, malzeme, ham,yar ilenmi ve tam ilenmi mallar ve baka kymetler zerinde yapla'ak ha'iz ve i'ra takibi, bu iyerinde"alan i"ilerin i'ra kararnn alnd tarihten n'eki " aylk dnem i"indeki 'ret ala'aklarn karlaya'ak

ksm ayrldktan sonra, kalan ksm zerinde hkm ifade eder.

& -anununda ise, iverenin konkordato ilan etmesi, iveren i"in a'iz vesikas alnmas veya iflasnedenleri ile iverenin deme #"lne dt hallerde #e"erli olmak zere, i"ilerin i ilikisindenkaynaklanan son " aylk 'ret ala'aklarn karlamak ama' ile &sizlik *i#ortas 7onu kapsamnda ayr birK'ret 2aranti 7onu oluturulmas n#rlmtr. Bu hkme #re, K'ret 2arantisi 7onundan i"ilerin son "aylk 'ret ala'aklar karlana'aktr. Bu fon, Miverenler'e isizlik si#ortas primi olarak yaplan demelerinyllk toplamnn yzde biridir.

. & -anunu +nda /alma 6evzuatmzda Bulunan 5zel :edbirler

& -anunu dnda "alma mevzuatmzda, 'ret ala'ann #ven'e altna alnmasn salayan zeltedbirleri ise " #rupta toplamak mmkndr. Bunlar u ekilde sralanarak a"klanabilir$

*) 8


28/58

&"iler kullandklar makinelerden veya iyerinin dier baz teknik tesisatndan, sala zararl, yaban' vepatlay' maddelerden, tehlikeli nlardan, #rltl veya iyi havalandrlmam tozlu yerlerde "almak #ibiiyerindeki "alma dzeninden kaynaklanan bir takm tehlikelerle kar karya bulunurlar. Bu tehlikelerzellikle ana olan kadn, "o'uk ve #en" i"iler i"in byk nem arz eder. Bu nedenle sz konusu tehlikelere kari"inin beeri ve sosyal varln korumak, iyerinin dorudan doruya veya dolaysyla uraya'a madd9

zararlar ve ekonomik alandaki i#' kayplarn nlemek i"in iyerlerinde i sal ve #venliine ilikin birtakm tedbirlerin alnmas zorunludur.

2nmzde i #venlii ile il#ili "almalar iki ynl yrtlr. Bunlar u ekilde sralanaraka"klanabilir$

10 /,l!3$0 Ko'u3u


29/58

*) K*,u,u,* 6*l2 $3!'l!'$,-!, 6*2l*'2,* !+$'$l!, u'"* $,$ *l"* o'u,luluu

Bu izin iyeri kurulmaya balamadan /alma ve *osyal 2venlik Bakanlnn yetkili kuruluunabavurularak alnr. =etkili kurulua yaplan bavuruya kurma izni i"in #erekli iyeri ile il#ili plan, proOe vs.hususlar eklenir. Bakanln il#ili 2rup Bakanlnda, kurula'ak iyerinin salk ve #venlik artlarna uy#unkurulup kurulmaya'a, #nderilmi olan evrak zerinden in'elenir. 0ksiklikler #rlrse bunlarn

tamamlanmas, aksaklklarn #iderilmesi istenir. Bundan sonra kurma i.ni verilir. n'ak bu izin alndktan sonra,verilen bel#elerde #sterilen salk ve #venlik artlarna uyularak iyerini kurmakta serbestlik kazanlr.

b) 3!'$ u'ul-u+*, #o,'*% 4**l$3!+! !:!6$l"! $:$,% iletme belgesi-! *l"* o'u,luluu

&letme bel#esi almak i"in, kurma izni alnan makama bavurulmas #erekir. *z konusu bavuru, kurulaniyerinin daha n'e verilen plan ve proOelere uy#un kurulup kurulmadnn muayene ve kontrolnn yaplmasama'yla yaplr. Bu nedenle iletme bel#esi almak i"in yaplan bavuru zerine i #venlii mfettileri yenikurulan iyerine #iderek muayene ve kontrollerde bulunurlar. Bunun sonunda o iyerinin asllar kendilerinde

bulunan plan ve proOelere uy#un kurulduu tespit olunursa, kurma izni veren makam'a bu sefer iletme belesiverilir. 4y#un #rlmezse veya eksiklikler bulunursa iletme bel#esi verilmeden n'e eksik bulunan hususlartamamlattrlr.


30/58

hastalklarnn nlenmesi i"in alna'ak nlemlerin belirlenmesi ve uy#ulanmasnn izlenmesi hizmetleriniyrtmek zere iyerindeki i"i saysna, iyerinin niteliine ve tehlikelilik dere'esine #re bir veya daha fazlamhendis veya teknik eleman #revlendirmekle ykmldrler.

>0 K$$l!'l! l$l$ T!-6$'l!'

-iilerle il#ili tedbirleri, aadaki #ibi sralamak mmkndr$

*) :$ ! u3u+u'u


31/58

-) #*l22 ! !,l$$ +!-6$'l!'$ *l2,2,


32/58

Sl!"!#$,$, &!:!'#$l$$

2enel hkmler uyarn'a i szlemesi taraflarndan birinin veya her ikisinin ehliyeti ile il#ilinoksanlklar, i szlemesinin -anunun ve taraflarn n#rd ekil artna uy#un yaplmamas, iszlemesinin konusunun kanunun emredi'i hkmlerine, kamu dzenine, kiilik haklarna, ahlak ve adabaaykr olmas, i szlemesinin #e"ersizlii sonu'unu dourur.

2e"erlik koullarna ilikin noksanlk ve aykrln szlemenin belirli bir blmne ya da tamamnailikin olup olmamasna #re, #e"ersizlik ksmi ya da tam (mutlak) olabilir. *z konusu noksanlk ve ayrlkszlemenin sade'e belirli blmn ilikin ise #e"ersizlik ksmidir. n'ak sz konusu noksanlk ve aykrlk ileszlemenin yaplmas mmkn deilse, bu durumda tam #e"ersizlik sz konusudur.

& szlemesinin #e"ersizlii, herkes tarafndan herhan#i bir sreye tabi olmadan ileri srlebile'ei #ibi,

h!kim tarafndan da kendiliinden #z nnde bulundurulur.

2enel hkmlere #re #e"ersizlik halinde kural olarak i szlemesi batan itibaren hkmszdr. 1irabyle bir szleme daha balan#"ta Ml domuN kabul edildiinden #e"erlilik kazanamaz. &"iyi koruyan birhukuk dal olan i hukukunda ise i"iyi koruma dn'esi #erei, #e"ersizlik halinde, i szlemesinin#e"ersizliinin ileri srld ana kadar #e"erli bir szleme olduu baka bir deyile, #e"ersizlik halinde iszlemelerinin balan#"tan itibaren deil, #ele'ee ynelik olarak #e"ersiz ola'a kabul edilmektedir. Budurumda #e"ersiz olan i szlemesine dayanarak "alan i"iler & -anunu, *osyal *i#ortalar -anunu ve diermevzuat hkmlerine #re kendilerine salanan haklardan #e"mie dnk olarak yararlanabile'ektir. &szlemesinin batan itibaren #e"ersiz saylmas halinde ise sz konusu haklardan yararlanabilmek mmkndeildir. Hatta Bor"lar -anununa #re #e"ersizliin ileri srld ana kadar yerine #etirilen edimlerin sebepsizzen#inleme esaslarna #re iade edilmesi de #ereke'ektir. 5rnein, =ar#tay ya k"kl veya kadn olmasnedeniyle herhan#i bir ite "almas yasak bulunan kiinin, yasaa ramen "altrlmas halinde i"i sayla'an

ve **-Idan yararlana'an3 aksi halde ehliyet noksanl nedeniyle szlemenin #e"ersiz saylmasnn,kanundaki #"sz olan i"inin korunmas ama'na aykr de'eini belirtmitir. n'ak hukuk dzeni tarafndanhi"bir surette kabul edilemeye'ek ve hukuk dzeninin temel ilkelerine tamamen aykr olan durumlarda veyaUeza Hukukunda su" olarak kabul edilen hallerde, hukuken #e"erli saylabile'ek bir ilikisinin kurulduu kabuledilemez.

Sl!"!#$,$, p+*l$

& szlemesi hata, hile, veya ikrah tesiri altnda yaplm veya #abinle sakatlanmsa, iptali mmkndr.& szlemesinin yaplmas srasnda iradesi hata, hile, ikrah ve #abin #ibi nedenlerle sakatlanan taraf, hata vehile halinin renildii, ikrahn ortadan kalkt andan itibaren bir yl i"inde szleme ile bal kalmakistemediini kar tarafa beyan ederek, i szlemesinin iptalini isteyebilir. 2abin halinde ise zarara urayantaraf, bir yl i"inde ayn ekilde szlemenin iptalini isteyebilir.

& szlemesinin yaplmas srasnda hata ve hile ile taraflardan birinin dierini yanltm olmas hali,Bor"lar -anununa #re i szlemesinin iptalini #erektirdii #ibi, & -anununa #re de hakl sebebe dayalolarak i szlemesinin feshini #erektirir. Bu bakmdan iptal nedenlerinin i szlemesinin feshi a"sndan dahakl sebep tekil ettii hallerde, Bor"lar -anununun iptale ilikin hkmleri deil, & -anununun feshe ilikinhkmleri uy#ulama alan bulur. 1ira & -anunundaki zel hkm karsnda Bor"lar -anununun #enelhkmlerinin uy#ulanmamas #erekir.

& szlemesinin #e"ersizliinde olduu #ibi, iptali halinde de szlemenin #ele'ei ynelik olarakortadan kalka'a kabul edilmektedir.

6) /l"

& *zlemesinin2e"ersizlii


33/58

& szlemesi i"inin lmyle son bulur. &verenin lm ise i szlemesinin sona ermesini #erektirmez.&verenin yerine kim #e"mise i szlemesi o kimse ile i"i arasnda kurulmu bir ekilde devam eder. =eni birszleme yapma zorunluluu yoktur. Bu husus iyerinin devri halinde de aynen #e"erlidir.

& szlemesi iverenin ahs #z nnde tutularak yaplmsa an'ak bu durumda iveren ld zaman iszlemesi de sona erer. 5rnein, bir hastaya bakmak i"in yaplan i szlemesi hastann lmyle sonar erer.

0 H*l2 N!-!,l! So,* E'-$'"! (H*l2 N!-!,l! !#$;% D!';*l !#$;JB$l-$'$"#$3* -* S'!#$ !#$;)

Herhan#i bir ayrm yaplmakszn hem belirli sreli i szlemeleri ve hem de belirsiz sreli iszlemeleri hakl nedenle sona erdirilebilir.

/akl bir nedene dayanan taraflardan birinin bir s3.lemeyi beyan ede0e1i iradesiyle derhal sonaerdirmesine hakl nedenle sona erdirme denir. Hakl nedenle sona erdirme3

Herhan#i bir ayrm yaplmakszn srekli bir i i"in yaplm bulunan, hem belirli sreli i szlemelerive hem de belirsiz sreli i szlemeleri i"in uy#ulanabilir.

*zleme taraflarndan birin hakl bir nedeninin bulunmas durumunda bavurulabile'ek sona erdirmebi"imidir.

:ek tarafl yneltilmesi #erekli bozu'u yenilik douran bir haktr.

:araflar a"sndan hakl nedenin varl, i szlemesini kendiliinden sona erdirmez. & szlemesininsona ermesi i"in, hakl nedenlere dayal olarak i szlemesini feshetme hakkn kazanan tarafn, i szlemesinisona erdirmek istemesi ve bu yoldaki iradesini kar tarafa yneltmesi baka bir deyile fesih bildiriminde

bulunmas #erekir. Bu ynyle hakl nedenle fesih bildirimi, i szlemesi taraflarndan birinin, szlemeninfeshedildiini kar tarafa bildiren, tek tarafl irade a"klamasdr. & -anununda yaplan dier bildirimler #ibi,fesih bildiriminde de #enel kural, il#iliye yazl olarak ve imza karlnda yaplmasdr. =aplan bildirimin kartaraf"a alnmamas, imza atmamas halinde ise durum, bildirimin yapld yerde, bir tutanakla tespit edilir. Rostaile yapla'ak bildirimler iadeli taahhtl olarak yaplmaldr.

&veren fesih bildirimini yazl olarak yapmak ve fesih sebebini a"k ve kesin belirtmek zorundadr.Hakkndaki iddialara kar savunmasn almadan bir i"inin belirsi. sreli i s3.lemesi, iinin davran veverimi ile ilili nedenlerle feshedileme.. & szlemesini fesheden taraf, fesih bildiriminde a"klam olduu fesihnedeniyle baldr. Bu bakmdan i szlemesini fesheden taraf, fesih anndan sonra ortaya "kan veya daha n'evar olan baka'a sebeplerin de bulunduunu ileri sremez.

Sl!"!#$,$ H*l2 N!-!,l! So,* E'-$'"! H*ll!'$

*) :$ A:2#2,-*,


34/58

& -anununun >. maddesinde i"iye i szlemesini hakl nedenle sona erdirme olana veren haller3*alk *ebepleri, hl!k ve &yiniyet -urallarna 4ymayan Haller ve Benzerleri, ve 1orunlu *ebeplereklinde " #rupta toplanmtr.

S*l2 S!6!pl!'$

& szlemesinin konusu olan iin yaplmas iin niteli1inden do1anbir sebeple iinin sa1l1 veyayaay iin tehlikeli olmas.

&"inin srekli olarak yakndan ve dorudan doruya buluup #rt iverenin yahut baka biri"inin bula' veya i"inin ii ile badaamayan bir hastala tutulmas.

A;l ! 3$ N$3!+ Ku'*ll*'2,* U3"*3*, H*ll!' ! B!,!'l!'$

& szlemesi yapld srada bu szlemenin esasl noktalarndan biri hakknda yanl vasflar veyaartlar #stermek yahut #er"ee uy#un olmayan bil#iler vermek veya szler sylemek suretiyleiverenin i"iyi yanltmas.

&verenin i"inin veya ailesi yelerinden birinin eref ve namusuna dokuna'ak ekilde szler sylemesiveya i"iye 'insel ta'izde bulunmas.

&verenin i"iye veya aile yelerinden birine kar satamada bulunmas veya #zda vermesi, yahuti"iyi veya ailesi yelerinden birini kanuna kar davrana zendirmesi, kkrtmas, srklemesi, yahuti"iye veya ailesi yelerinden birine kar hapsi #erektiren bir su" ilemesi yahut i"i hakknda eref vehaysiyet kr' aslsz ar isnad veya ithamlarda bulunmas.

&"inin dier bir ii veya n0 kiiler tarafndan iyerinde 0insel ta0i.e u1ramas ve bu durumuiverene bildirmesine ra1men erekli 3nlemlerin alnmamas"

&veren tarafndan i"inin 'retinin kanun hkmleri veya szleme artlarna uy#un olarak hesapedilmemesi veya denmemesi.

K'retin par"a bana veya i tutar zerinden denmesi kararlatrlp da iveren tarafndan i"iyeyapabile'ei say veya tutardan az i verildii hallerde, aradaki 'ret fark zaman esasna #re denereki"inin eksik ald 'retin karlanmamas, yahut "alma artlarnn uy#ulanmamas.

hl!k ve iyi niyet kurallarna uymayan haller, yukarda belirtilen hallerle snrlanamaz.u hallere benzerhaller de, ahl!k ve iyi niyet kurallarna uymayan haller kapsamnda deerlendirilmelidir.

7o'l*32In' maddesineolduk"a benzer bir ekilde, & -anununun ?Iin'i maddesinde iverene i szlemesini hakl nedenle sonaerdirme olana veren haller3 *alk *ebepleri, hl!k ve &yiniyet -urallarna 4ymayan Haller ve Benzerleri,ve 1orunlu *ebepler eklinde " ana #rup i"ersinde toplanmtr. yr'a bu hallere i"inin #zaltna alnmasve tutuklanmas hali eklenmitir.

S*l2 S!6!pl!'$


35/58

&"inin kendi kastndan veya derli toplu olmayan yaayndan yahut i"iye dknlnden doa'akbir hastala veya sakatla uramas halinde, bu sebeple doa'ak devamszln ard ardna " i#nveya bir ayda be i#nnden fazla srmesi.

&"inin tutulduu hastaln tedavi edilemeye'ek nitelikte olduu ve iyerinde "almasnda sakn'abulunduunun *alk -urulun'a saptanmas durumu.

A;l ! 3$,$3!+ Ku'*ll*'2,* U3"*3*, H*ll!' ! B!,!'l!'$

& szlemesi yapld srada bu szlemenin esasl noktalarndan biri i"in #erekli vasflar ve artlarkendisinde bulunmad halde bunlarn kendisinde bulunduunu ileri srerek, yahut #er"ee uy#unolmayan bil#iler veya szler syleyerek i"inin ivereni yanltmas.

&"inin, iveren yahut bunlarn aile yelerinden birinin eref ve namusuna dokuna'ak szler sarfetmesiveya davranlarda bulunmas, yahut iveren hakknda eref ve haysiyet kr' aslsz ihbar ve isnadlarda

bulunmas. &"inin iverenin baka bir i"isine 'insel ta'izde bulunmas. &"inin iverene yahut onun ailesi yelerinden birine yahut iverenin baka bir i"isine satamas veya

A>In' maddeye aykr hareket etmesi (i"inin iyerine sarho veya uyuturu'u madde alarak #elmesive iyerinde alkoll i"ki veya uyuturu'u madde kullanmas hali).

&"inin, iverenin #venini ktye kullanmak, hrszlk yapmak, iverenin meslek srlarn ortaya atmak#ibi doruluk ve balla uymayan davranlarda bulunmas.

&"inin, iyerinde, yedi #nden fazla hapisle 'ezalandrlan ve 'ezas ertelenmeyen bir su" ilemesi. &"inin iverenden izin almakszn veya hakl bir sebebe dayanmakszn ard ardna iki i#n veya bir

ay i"inde iki defa herhan#i bir tatil #nnden sonraki i#n, yahut bir ayda " i#n iine devametmemesi.

&"inin yapmakla devli bulunduu #revleri kendisine hatrlatld halde yapmamakta srar etmesi. &"inin kendi istei veya savsamas yznden iin #venliini tehlikeye drmesi, iverenin mal olan

veya mal olmayp da eli altnda bulunan makineleri, tesisat veya baka eya ve maddeleri otuz #nlk'retinin tutaryla deyemeye'ek dere'ede hasara veya kayba uratmas.

7o'l*32


36/58

& szlemesinde n#rlen deneme sresi #e"tikten sonra veya i szlemesinin deneme sreliyaplmam olmas halinde, i szlemesi taraflarnn szlemeyi hakl nedenle sona erdirebilmeleri, &-anununda #sterilen hakl nedenlerin #er"eklemesine baldr. & szlemesini sona erdirme hakkn kullanmasresi sade'e ahl=k ve iyi niyet kurallarna uymayan hallere dayanarak yaplan sona erdirmeler i"inn#rlmtr. *z konusu sebebe dayal olarak i szlemesini sona erdirme hakknn kullanlma sresi, ikitaraftan birinin bu "eit davranlarda bulunduunu dier tarafn rendii #nden balayarak alt inve herhalde fiilin #er"eklemesinden itibaren bir ylile snrlanmtr. n'ak i"inin olayda madd9 "kar salamashalinde bir yllk sre uy#ulanmaya'a belirtilmitir.

& szlemesini sona erdirme hakknn kullanlmas i"in dzenlenenalt inlk ve bir yllk sreler, hakdr' srelerdir. Bu bakmdan h!kim bu sreyi resen #z nnde tutmak zorundadr. *renin balan#', ikitaraftan birinin bu "eit davranlarda bulunduunu dier tarafn rendii #nNdr. Baka bir deyile,szlemeyi fesih hakk kime aitse onun rendii #ndr. -anun rendii #nden balayarak dediine #re31renme nnn de bu alt n iersinde saylmas #erekir.>iilin erekleme tarihiise, bir yllk sre i"innemlidir.

lt inveya bir yllksre i"ersinde fesih hakkn kullanarak szlemeyi feshetmemi olan kimse i"inbu srenin #e"mesinden sonra artk ayn nedene dayanarak byle bir hakkn kullanlmas sz konusu olamaz veherhan#i bir tazminat istenemez.

H*#2 So,* E'-$'"! ! Huu= So,u:l*'2

& -anununda #sterilen yukarda sralanan hakl sebeplerden birinin ortaya "kmas halinde, i"i veyaiveren, ortaya "kan bu hakl sebebe dayanarak i szlemesine derhal son verebilir. Hakl sebep mev'utdeilse, i szlemesine son verildikten sonra ileri srlen hakl sebebin mev'ut olmad anlalrsa veya hakl

bir sebep mev'ut olmasna ramen i szlemesi ya da toplu i szlemesi hkm uyarn'a feshin disiplinkurulundan #e"irilmesi #erekirken bu hkme uyulmayarak i szlemesi disiplin kurulu kararna bavurulmadansona erdirilmise, i szlemesi haksz olarak feshedilmi saylr.

& szlemesini haksz sona erdirmenin hukuk9 sonu"lar, i szlemesinin belirli sreli ve belirsiz sreliolmasna #re farkllk #sterir.

Belirli sreli i szlemesini sresinden n'e sona erdiren taraf, dierinin zararn karlamak zorundadr.5rnein, belirli sreli i szlemesiyle "alan i"i, szlemenin haksz bozulmasndan dolay kalan sre i"inkazanmaktan yoksun brakld 'retini iverenden tazminat olarak isteyebilir.

Belirsiz sreli i szlemesinin haksz sona erdirilmesinde ise, usulsz bildirimli sona erdirmeye ilikinhkmler ve hukuki sonu"lar aynen uy#ulanr.

C0 B$l-$'$"l$ So,* E'-$'"! (B$l-$'$"l$ !#$;% S'!l$ !#$;)

nayasa ile #ven'e altna alnan "alma z#rlnn bir #erei olarak, belirsiz sreli bir iszlemesiyle balanm bulunan kiilerin birbirleri ile sonsuza kadar bal kalmas dnlemez. Bu bakmdantaraflara, belirli koullarla her zaman i"in szlemeyi sona erdirebilme hakknn tannmas #erekir.

& szlemesini sona erdirmek isteyen tarafn i szlemesini sona erdire'eini bir sre n'e dier tarafabildirerek i szlemesini sona erdirmesi anlamna #elen, bildirimli sona erdirme, sade'e belirsiz sreli iszlemeleri i"in #e"erli olan bir sona erdirme bi"imidir. Baka bir deyile, bir taraf dier tarafa bildirimde

bulunarak Miki hafta sonra iten ayrla'amN veya Miki hafta sonra iine son vere'eimN der. Bu iki haftalk sre#e"in'e de i szlemesi sona erer.

Bildirimli sona erdirmede i szlemesi, hemen sona ermemekte, bildirimin yaplmasndan belirli bir sresonra sona ermektedir. Bu itibarla sona erdirme bildirimi, tek tarafl, yneltilmesi #ereken bir irade beyan olupdeitiri'i yenilik douran bir haktr. =aplan bildirimle belirsiz sreli i szlemesi, sresi bildirim sresi kadarolan belirli sreli bir i szlemesine dnmekte ve bildirim sresinin sonunda da sona ermektedir. Jysaki haklnedenle sona erdirmede, kar tarafa durumun bildirilmesi ile birlikte i szlemesi derhal sona ermektedir. Buynyle de hakl nedenle sona erdirme bildirimi, bozu'u yenilik douran bir haktr.

!#$; B$l-$'$" S'!l!'$

7esih bildirim sreleri i"ilerin iyerinde "alm olduu srelere #re deiir. 7esih bildirim sreleri3

&i alt aydan az srm olan i"i i"in, bildirimin dier tarafa yaplmasndan balayarak iki hafta.


37/58

i alt aydan birbuuk yla kadar srm olan i"i i"in, bildirimin dier tarafa yaplmasndanbalayarak d3rt hafta.

i birbuuk yldan yla kadar srm olan i"i i"in, bildirimin dier tarafa yaplmasndanbalayarak alt hafta.

i yldan fa.la srmolan i"i i"in, bildirimin dier tarafa yaplm olmasndan balayarakseki.haftadr.

Belirsiz sreli i szlemeleri an'ak -anunda n#rlen bu LA haftalk bildirim sresinin sonundafeshedilmi olur. *z konusu bu LA haftalk fesih bildirim sresi ise, bildirimin dier tarafa yaplmasylailemeye balar.

& -anunundaki LA haftalk bildirim sreleri, as#ari olup szlemeler ile arttrlabilir. :araflarn kanundan#rlen srelerin altnda bildirim sresi kararlatrmalar durumunda ise, kararlatrlan srenin yerine-anundaki as#ari sre uy#ulanr.

&veren bildirim sresine ait 'reti pein vermek suretiyle i szlemesini feshedebilir.

!#;$ B$l-$'$" S'!l!'$ :!'#$,-! T*'*4l*'2, Du'u"u

7esih bildirimi ile belirsiz sreli i szlemesi belirli sreli i szlemesine dntne #re, normalolarak fesih bildirimi sresi i"inde de i szlemesi taraflarnn i szlemesinden doan bor"larn yerine#etirmeye devam etmesi #erekir. Baka bir deyile, i"inin fesih bildirimi sresi boyun'a da, sanki feshi bildirimiyaplmam #ibi "almas, iverenin de ona 'ret demesi #erekir. 1ira i szlemesi fesih bildirimi sresisonunda feshedilmi olur. Bu bakmdan taraflardan biri fesih bildirimi sresi i"ersinde bor'unu yerine#etirmekten ka"na'ak olursa, dier taraf belirli sreli bir i szlemesi halinde devam etmekte bulunan iszlemesini, hakl nedenler "er"evesinde, bildirim sresinin sonunu beklemeden derhal feshedebilir. Budurumda i szlemesinin derhal fesih yoluyla sona erdirilmesi, sreli fesih yoluyla sona erdirmeden farklhukuk9 sonu"lar ortaya "kara'aktr.

7esih bildirim sreleri i"ersinde iveren i"iye yeni bir i bulmas i"in #erekli olan yeni i arama iznivermek zorundadr. K'ret kesintisi yaplmadan ve i saatleri i"inde verilmesi #ereken bu iznin sresi #nde ikisaatten az olamaz. Bu sre as#ari olup, szlemelerle arttrlabilir. &"i isterse i arama izin saatlerini birletirerek

toplu'a kullanabilir. n'ak i"inin byle bir niyeti varsa toplu'a kullana'a iznini iten ayrla0a1 nden3n0eki nlere rastlatmak ve bu isteini de iverene bildirmek zorundadr (6ad., f.%). -ukusuz ivereni"inin bu yoldaki isteine, iinin iten ayrla0a1 nden 3n0eki nlere rastlatmak artyla uymayazorunludur. Buna #re, i"i iverene bildirmeden bu hakkn kullanma yoluna #idemeye'ei #ibi, bu iznini,rnein bildirim sresinin ortasna den bir zamanda da kullanamaya'aktr.

&"i eer bu izni her #n iki saat olmak zere kullana'aksa, bunun kendisine #nn i bulmaya en uy#unolan zamannda verilmesi herhalde yerinde olur. Halen #enellikle uy#ulanmakta olan usul, bu iznin sabahleyinie balamadan veya #nlk "almann bitmesinden iki saat n'e iyerinden ayrlmak veya le tatilini izleyerekalnmak suretiyle kullanlmas eklindedir. &"i bu iznini iverenden izin almakszn kullanamaz. ksi haldeiveren i"inin i szlemesine, hakl nedenle son verebilir.

& szlemesine ister i"i, isterse iveren tarafndan son verile'ei bildirilmi olsun, her iki durumda dai"i kanundan doan bu hakkn kullanabile'ektir.

&veren, i arama izni esnasnda i"iyi "altrr ise i"inin izin kullanarak bir "alma karl olmaksznala'a 'rete ilaveten, "altrd srenin 'retini yzde yz zaml der.

& arama izni i"iye yeni bir bulmasna salamak ama'yla verildiine #re, i"inin yeni bir ibulmasndan sonra iverenin i"iyeyeni i arama i.nivermesi zorunluluu ortadan kalkar.

B$l-$'$"l$ So,* E'-$'"! T'l!'$

a) 2e"erli *ebebe Bal Jlarak & *zlemesinin *reli 7eshi (& 2ven'esi -apsamndaki&"ilerin & *zlemesinin 7eshi)

b) 2e"erli *ebebe Bal Jlmakszn & *zlemesinin *reli 7eshi (& 2ven'esi -apsam+ndaki &"ilerin & *zlemesinin 7eshi)

') :oplu &"i /karmay 2erektiren *ebeplerle & *zlemesinin *reli 7eshi


38/58

a) "eerli #ebebe $al %larak & #zlemesinin #reli 'eshi (& "vencesi a!samndaki &ilerin zlemesinin 'eshi)

Koull*'2

& -anununa #re, i #ven'esi kapsamndaki i"ilerin i szlemesini fesheden iveren, #e"erli bir sebebedayanmak zorundadr. Bu bakmdan n'elikle -anunun i"iyi iverenin i szlemesini sebepsiz sonaerdirmesine kar koruyan i #ven'esi hkmleri "er"evesinde kimlerin i #ven'esinden yararlanabile'eininsaptanmas #erekir. & -anununa #re, aada belirtilen ekilde "alan i"iler i #ven'esinden yararlanrlar.Bunlar$

Jtuz veya daha fazla i"inin "alt iyerinde, Belirsiz sreli i szlemesi ile "alan, 0n az E aylk kdemi olan, &letmenin btnn sevk ve idare eden iveren vekili ve yardm's ile iyerinin btnn sevk ve

idare eden ve i"iyi ie alma ve iten "karma yetkisi bulunan iveren vekili olmayan i"ilerdir.

Bu artlarn hepsinin bir arada #er"eklemesi #erekir. Bu artlardan herhan#i birini salamayan i"i sz konusu#ven'eden yararlanamaya'aktr. Baka bir deyile, iverenin bu i"ilerin i szlemesini sreli fesih yoluylasona erdirmesi durumunda, #e"erli sebep #sterme zorunluluu ortadan kalka'aktr.

Bu koullardan Miyerinin otuz veya daha fazla i"i "altran iyeri olmasN ve Miyerinde en az alt aylkkdemi olan bir i"i olmasN koulu, zerinde ayr'a durmay #erektire'ek kadar nem arz etmektedir.

& szlemesinin feshinden aranan #e"erli neden #sterme zorunluluu an'ak otuz veya daha fazla i"inin"altrld iyerinde uy#ulanr. 2rld zere, #e"erli neden #sterme zorunluluunun uy#ulanabilmesi i"in,iyerinde "alan i"i saysnn belirlenmesi #erekmektedir. &yerinde "alan i"i saysnn belirlenmesindeiyerinde bir i szlemesine dayanarak "alan i"iler esas alnr. Buna #re, 2e"i'i i ilikisi ile baka biriveren emrinde "alan iyeri i"isi #ibi, ksmi sreli i szlemesi, "ar zerine "almaya dayal ksmi sreli iszlemeleriyle "alanlarn "alan i"i saysnn belirlenmesinde hesaba katlmas #erekir. Buna karlk bu #ibikimselerin dnda kalan #e"i'i i ilikisi i"ersinde iyerinde sreksiz ilerde "alanlar, sresi belirli ite"alanlar ile staOyerler, "raklar, iyerinde #revli alt iverenin emrinde "alan i"ilerin, "alan i"i saysnn

belirlenmesinde hesaba alnmamas #erekir. -anunda a"k bir hkm olmamakla beraber, kampanya ilerinde"alanlarn da sresi belirli bir ite "altklar dnlerek hesaba alnmamas herhalde yerinde olur. &vereninayn ikolunda birden fazla iyerinin bulunmas halinde, iyerinde "alan i"i says, bu iyerlerinde "alantoplam i"i saysna #re belirlenir. Bu hkme #re, iverenin ayn ikolunda olmayan baka iyerleri varsa

buralarda "alan i"iler, "alan i"i saysnn belirlenmesinde hesaba katlamaya'aktr.

=ukarda sralanan koullar salayan i"inin belirsiz sreli i szlemesini fesheden iveren, M iininyeterliliinden veya davranlarndan ya da iletmenin iyerinin veya iin gereklerinden kaynaklanan#e"erlibir sebebe dayanmak zorundadrN. &"inin yetersizliinden veya davranlarndan kaynaklanan sebepler an'akiyerinde olumsuzluklara yol a"mas halinde #e"erli sebepler olarak feshe neden olabilirler. &"inin sosyal a"danolumsuz bir davran, toplumsal ve etik a"dan onaylanmaya'ak bir tutumu iyerindeki retimi ve i ilikisisre'ine herhan#i bir olumsuz etki yapmyorsa #e"erli sebep saylamaz. yr'a & -anununa #re, MHakkndakiiddialara kar savunmasn almadan bir i"inin belirsiz sreli i szlemesi, o i"inin -*'*,22 !3* !'$"$ileil#ili nedenlerle feshedilemez. 2e"erli sebeplerin neler olduu & -anununda #sterilmemitir. 6adde#erek"esine #re #e"erli sebepler u ekilde snflandrlarak rneklendirilebilir$

:$,$, Y!+!'l$l$$,-!, K*3,*l*,*, S!6!pl!'

Jrtalama olarak benzer ii #renden daha az verimli "alma3 #sterdii niteliklerden beklenenden dahadk performansa sahip olma, ie younlamasnn #iderek azalmas3 ie yatkn olmama, renme ve kendisiniyetitirme yetersizlii3 sk sk hastalanma3 "alamaz duruma #etirmemekle birlikte iini #erektii ekilde


39/58

yapmasn devaml olarak etkileyen hastalk, uyum yetersizlii, iyerinden kaynaklanan sebeplerle yapla'akfesihlerde emeklilik yana #elmi olma halleridir.

:$,$, D*'*,2l*'2,-*, Do*, S!6!pl!'

& -anununun ?Iin'i maddesinde belirtilen derhal fesih i"in n#rlen sebepler niteliinde olmamakla

birlikte, i"inin i szlemesine aykr davranlar bulunabilir. Bunlara rnek olarak, iverene zarar vermek ya dazararn tekrar tedir#inliini yaratmak3 iyerinde rahatszlk yarata'ak ekilde "alma arkadalarndan bor" paraistemek3 arkadalarn iverene kar kkrtmak3 iini uyarlara ramen eksik, kt veya yetersiz olarak yerine#etirmek3 iyerinde i akn ve i ortamn olumsuz etkileye'ek bir bi"imde dier kiilerle ilikilere #irmek3 iinakn durdura'ak ekilde uzun telefon #rmeleri yapmak3 sk sk ie #e" #elmek ve iini aksatarak iyerindedolamak3 amirleri veya i arkadalar ile 'iddi #e"imsizlik #stermek, sk"a ve #ereksiz yere tartmaya#irimek #ibi haller verilebilir.

l!+"!,$,% 3!'$,$, !3* $, &!'!l!'$,-!, K*3,*l*,*, S!6!pl!'

2e"erli sebeplerle fesih ilemine yol a"abile'ek nemli iyeri #ereklerinin bulunmas hali i"ininyeterliliinden veya davranlarndan kaynaklanabile'ei #ibi, i"i ile balants olmakszn da ortaya "kabilir.Bu bakmdan iletmenin, iyerinin veya iin #ereklerinden kaynaklanan sebepler3 M iyerinden kaynaklanan

eerli sebeplerN ve Miyerinin dndan veya iinden kaynaklanan sebeplerN olarak iki ynde deerlendirilebilir.

&yeri dndan kaynaklanan sebepler3 srm ve sat olanaklarnn azalmas, talep ve sipari azalmas,enerOi sknts, lkeden yaanan ekonomik kriz, piyasada #enel dur#unluk, d pazar kayb, hammadde sknts#ibi sebeplerle iyerinde iin srdrlmesinin olanaksz hale #elmesi #ibi sebepler olabilir.

&yeri i"i sebepler ise3 =eni "alma yntemlerinin uy#ulanmas, iyerinin daraltlmas, yeni teknoloOininuy#ulanmas, iyerlerinin baz blmlerinin iptal edilmesi, baz i trlerinin kaldrlmas #ibi sebepler olabilir.

Bu uy#ulamaya #iderken iverenden beklenen, fazla "almalar kaldrmak, i"inin rzas ile "almasresinin ksaltlmas ve bunun i"in mmkn olduu l"de esnek "alma ekillerinin #etirilmesi, ii zamanayayarak, i"ileri baka ilerde "altrma yollarn arayarak, i"iyi yeniden eiterek sorunu amas ve feshe enson areolarak bakmasdr. Bu nedenle #e"erli sebep kavramna uy#un yorum yaparken srekli olarak fesihten

ka"nma olanann olup olmad aratrlmaldr.

-anunda han#i sebeplerin #e"erli sebep olduu saylmamasna ramen han#i sebeplerin #e"erli sebepsaylamaya'a tek tek saylarak #sterilmitir. 5zellikle #e"erli sebep olarak kabul edilemeye'ek olan busebepler unlardr$

*endika yelii veya "alma saatleri dnda veya iverenin rzas ile "alma saatleri i"inde sendikalfaaliyetlere katlmak.

&yeri sendika temsil'ilii yapmak. 6evzuattan veya szlemeden doan haklarn takip i"in iveren aleyhine idar9 ve adl9 mer'ilere

bavurmak veya bu hususta balatlm sre'e katlmak. rk, renk, 'insiyet, medeni hal, aile ykmllkleri, hamilelik, doum, din, siyasi #r ve benzeri

nedenler. -adn i"ilerin "altrlmasnn yasak olduu srelerde ie #elmemek. Hastalk veya kaza nedeniyle ?Iin'i maddenin () numaral bendinin (b) alt bendinde n#rlen

bekleme sresinde ie #e"i'i devamszlk.

& -anununa #re, fesih halinde aranan #e"erli sebebin mev'udiyetinin var olup olmadna iyerininbal bulunduu bl#ede #rev yapan i mahkemesi karar verir.

!#$;+! l!,"!#$ &!'!!, U#ul ! !#$; B$l-$'$"$,! +$'*

&veren -anunda n#rlen koullarn #er"eklemi olmas kouluyla yapa'a Mfesih bildirimini yazlolarak yapmak ve sebebini a"k ve kesin bir ekilde bu bildiride belirtmek zorundadrN. 7esih bildirimini alani"i, bildiride yazl sebebi #e"erli bulabile'ei #ibi, #e"erli olmadn da ileri srebilir. 2e"erli bulursa,

bildiriden doan ihbar tazminat, kdem tazminat ve varsa dier ala'aklarn alarak iyerinden ayrlr. Bildiridebelirtilen fesih sebebini #e"erli bulmazsa, -anunda #sterilen usule uyarak itiraz edebilir. & -anunundan#rlen itiraz hakk "er"evesinde i"i, Mfesih bildiriminde sebe! gsterilmediiN veya Mgsterilen sebebin


40/58

geerli sebe! olmadN iddias ile i mahkemesinde, fesih bildiriminin kendisine tebliinden itibaren bir ayi"inde dava a"abilir. Burada n#rlen % aylk srenin sonunda i"inin dava hakk der. -anun koyu'u dahahzl bir "zm yolu olduunu dnerek, toplu i szlemesinde hkm varsa veya taraflar anlarlarsauyumazln ayn srede zel hakeme #trlmesine de olanak salamtr.

&"inin bu ekilde fesih bildirimine #e"erli sebep #sterilmedii veya #sterilen sebebin #e"erli olmad

iddias ile dava a"mas durumunda, feshin #e"erli bir sebebe dayandn ispat ykmll iverene aittir Buna#re, i"inin iverenin ileri srd sebebin #e"erli olmadn ispat ykmll yoktur. n'ak i"i, feshinbaka bir sebebe dayandn iddia ettii takdirde, bu iddiasn ispatla ykmldr.

+ava seri muhakeme usulne #re iki ay i"inde sonu"landrlr. 6ahkeme'e verilen kararn temyizihalinde, =ar#tay bir ay i"inde kesin olarak karar verir. -ukusuz zel hakeme #idilmise zel hakem de kararn

bu sre i"inde vermek zorundadr.

=aplan itiraz reddedilir baka bir deyile, mahkeme veya zel hakem fesih bildiriminin yapld veya#sterilen sebebin #e"erli olduuna karar verir ve verilen bu karar kesinleirse, fesih bildirim sresinin sonundaveya pein demenin yapld tarihte i szlemesi sona ermi sayla'aktr. =aplan itiraz kabul edilir baka birdeyile, mahkeme veya zel hakem iveren'e #e"erli sebep #sterilmedii veya #sterilen sebebin #e"erliolmadna karar verirse, -anunda n#rlen #e"ersiz feshin sonu"lar ortaya "kar.

&!:!'#$ !#;$, So,u:l*'2

=aplan itiraz zerine Miveren'e #e"erli sebep #sterilmedii veya #sterilen sebebin #e"erli olmadmahkeme'e veya zel hakem tarafndan tespit edilerek feshin #e"ersizliine karar verildiinde, iveren, i"iyi biray i"inde ie balatmak zorundadr. Bu bir aylk srenin balan#' ise i"inin ie balamak zere iverene

bavuru tarihidir. &"i kesinleen mahkeme kararnn veya zel hakem kararnn tebliinden itibaren on i#ni"inde ie balamak i"in iverene bavuruda bulunmak zorundadr. n denildiine #re, on i#nlk sreninhesabnda i#nnden saylmayan Razar #n #ibi ulusal bayram ve #enel tatil #nleri de hesaba alnmaz.

&"i on i#n i"inde iverene bavuruda bulunmaz ise, iveren'e yaplm olan fesih #e"erli saylr veiveren sade'e bunun hukuki sonu"lar ile sorumlu tutulur. Baka bir deyile i"i iine #eri dnme hakknkaybetmi olur.

*resi i"inde bavuran ve ie balatlan i"iye, kararn kesinlemesine kadar "altrlmad sre i"in en"ok drt aya kadar domu bulunan 'ret ve dier haklar denir. &e balatlan i"iye pein denen bildirimsresine ait 'ret ile kdem tazminat, yapla'ak bu demeden mahsup edilir. -alan bir miktar varsa o da i"idenalnr. &"i bu kalan ksm defaten deyemezse, iverenin kalan miktarn tamamn faizi ile birlikte aln'aya kadari"i 'retinden kanun hkmleri "er"evesinde kesinti yapma hakknn doa'an kabul etmek #erekir.

*resi i"inde bavuran i"iyi iveren ie balatmaz ise, i"iye en az drt aylk en "ok sekiz aylk 'retitutarnda tazminat demekle ykmldr. *z konusu tazminatn miktar szlemeler ile artrlp azaltlamaz. Budrt ile sekiz aylk 'ret tutarn bulabile'ek tazminatn miktarn tayine karar veren mahkeme yetkilidir. &e

balatlmayan i"iye bildirim sresi verilmemi veya bildirim sresine ait 'ret pein denmemise bu sreyeilikin 'ret tutar da ayr'a dene'ektir. -ukusuz denmemise ve hak kazanmsa kdem tazminat alma hakkda bulunur.

b) "eerli #ebebe $al %lmakszn & #zlemesinin #reli 'eshi (& "vencesi a!sam ndaki&ilerin & #zlemesinin 'eshi)

& -anununa #re, i szlemesinin sreli feshinde #e"erli sebebe dayanma zorunluluu sade'e ivereni"in n#rlmtr. Bu bakmdan i"i, i szlemesini sreli fesih yoluyla sona erdirirken #e"erli sebebedayanmak zorunda deildir ve diledii zaman -anunda n#rlen bildirim srelerine uymak suretiyle fesih

bildiriminde bulunarak i szlemesini feshedebilir. yr'a baka koullarn yerine #etirilmesi #erekli deildir.

&veren de ayn ekilde, i #ven'esi kapsamnda olmayan i"inin belirsiz sreli i szlemesini #e"erli birneden #stermeksizin, diledii zaman -anunda n#rlen bildirim srelerine uymak suretiyle fesih bildiriminde

bulunarak feshedebilir. Baka bir deyile i"i3

DIdan az i"i "altran iyerinde, E aydan daha az kdemi olan,

>


41/58

&letmenin btnn sevk ve idare eden iveren vekili ve yardm's ile iyerinin btnn sevk veidare eden ve i"iyi ie alma ve iten "karma yetkisi bulunan iveren vekili ise,

iveren bu i"inin belirsiz sreli i szlemesini #e"erli bir sebebi olmasa bile, bildirim srelerine uyarak srelifesih yoluyla feshedebilir.

:araflarn i szlemesini sreli fesih yoluyla sona erdirirken, mutlaka -anunda n#rlen LA haftalkbildirim sresi verme ve bildirim artna uymas zorunludur. 0er szleme bu artlara uymadan feshedilirse,Musulsz fesihN yaplm olur. Bu durumda bildirim artna uymayan taraf, kar tarafa bildirim sresine ilikin'ret tutarnda tazminat demek zorundadr. 5retide ve uy#ulamada bu tazminat Mihbar tazminatN olarakadlandrlr. Bu tazminat, i szlemesinin bozulduu tarihteki son #nlk 'ret zerinden hesaplanr ve asl'rete ek olarak i"iye salanm para ve para ile l"lmesi mmkn szleme ve -anundan doan menfaatlerde #z nnde tutulur. &hbar tazminatnn dnda usulsz feshi bildirimine urayan i"inin, hak kazanmsakdem tazminat alma hakk da bulunmaktadr. &"i ayr'a iverenin bu davranndan doan bir zararauramsa, bunun tazmini i"in maddi ve manevi tazminat da talep edebile'ektir. 4sulsz feshin sonu"lar, hem i#ven'esi kapsamna #iren hem de #irmeyen i"iler i"in #e"erlidir. n'ak i #ven'esi kapsamna #irmeyeni"ilerden farkl olarak i #ven'esi kapsamna #iren i"ilerin ayr'a yar# kararlar "er"evesinde ie balamaki"in iverene bavurma haklar da vardr.

4sulsz hareket ederek bildirim artna uymadan iyerinden ayrlan i"i, bu kusurlu hareketi ile ivereneayr'a bir zarar vermise, iveren #enel hkmler "er"evesinde zararnn tazminini de i"iden isteyebile'ektir.yr'a i"inin sorumluluu yannda baz artlarn #er"eklemesi halinde "n' bir ahs olarak i"inin yeniivereni de, birlikte sorumlu tutmutur. n'ak "n' bir ahs olarak yeni iverenin i"i ile birlikte sorumlututulabilmesi i"in sade'e bildirim sresine uymaks.n iini brakm olmas yeterli deildir. yr'a yeniiverenin i"i ile birlikte sorumlu tutulabilmesi i"in3

&"inin bildirim sresine uymakszn iine brakmasna sebep olmas, &"inin bildirim sresine uymakszn iini braktn bilerek onu ie almas, &"inin bildirim sresine uymakszn iini braktn rendikten sonra dahi onu "altrmaya devam

etmesi ve &yerinin & -anunu kapsamna #iren bir iyeri olmas veya & -anunu kapsamnda bir iveren olmas

#erekir.

=ukarda belirtilen koullardan herhan#i birinin #er"eklememesi halinde iverenin sorumluluununortadan kalka'a a"ktr. Benzer koullarda yeni iverenin i"i ile birlikte sorumluluu, belirli sreli iszlemesi ile "alan i"inin iini srenin bitiminden n'e brakmas hali i"inde #e"erlidir.

&veren i #ven'esi kapsamnda olmayan i"inin belirsiz sreli i szlemesini #e"erli bir neden#stermeksizin, diledii zaman -anunda n#rlen bildirim srelerine uymak suretiyle fesih bildiriminde

bulunarak feshedebilse de, bu hakkn ktye kullanmamas #erekir. & -anununda, han#i hallerde fesih hakknnktye kullanldna ilikin sebepler #sterilmemitir. Bu nedenle hakkn ktye kullanlp kullanlmadnnher olayda o olayn koullar a"sndan deerlendirilmesi #erekir. 7eshi hakl klan meru sebeplerin bulunmashalinde ise kt niyetli fesihten sz edilemez. 5rnein3 iveren kdem tazminat dememek, ksa bir sre sonrahak kazanla'ak bir primin denmesini en#ellemek #ibi, kanunen kendisine yklene

İş hukuku ders notları

Documents