irade ve meşiet (kuran ve tahrif) doğru bildiğimiz yanlışlar abdulaziz bayındır

7/29/2019 irade ve meiet (kuran ve tahrif) doru bildiimiz yanllar Abdulaziz Bayndr

1/31

KNC BLM

KTAP ve TAHRF


2/31

DORU BLDMZ YANLILAR

I. KTABI TAHRF

Allah Tel yle buyurur:

.Bunlarn size inanmalarn m bekliyorsunuz?

Halbuki, ilerinden bir takm, Allahn szn

dinlerler. Ona akllar yatar, yine de baka tarafaekerler. Bunu bile bile yaparlar. (Bakara 2/75)Tahrf , harf kkndendir. Harf szlkte u, ky,

sivri ve keskin taraf anlamlarna gelir.12 2 Sz Tahrf iseiki tarafa yklenebilecek anlamlar tayan bir szyalnz bir tarafa ekmektir.12 3

Kurnn yasaklad Tahrf dine saldrma

maksadyla, kelimeyi yerleik anlamndan karp dieranlamna kaydrmaktr. Bu konu u yette, rneklerleaklanmtr.

Kimi Yahdiler kelimeleri yerlerinden Tahrf ederler(yerleik anlamlarndan kaydrrlar) =semina ve aseyna = isma gayremusmain bir de =rin derler. Bunudillerini bkerek ve dine saldrarak yaparlar. Eerbunlar, = semin ve atanisma bir de =unzurn deselerdi elbettedaha iyi ve daha doru olurdu. Ama kfirliketmelerinden dolay Allah onlar lanetledi. Artk pekaz inanrlar. (Nisa 4/46)

122 Mtercim Asm, Kamus mad.

123 Ragp el-sfahani, Mfredt, mad.

128


3/31

KTAP ve TAHRF

yette geen cmleden her birinin, birbirine ztiki anlam vardr.

1. =

semin ve aseyncmlesinin bir anlam dinledik ve sk tuttukdieri ise dinledik ve isyan ettik eklindedir.nk (as= ); hem isyan, hem dedenei tutar gibi sk tutma anlamna gelir.12 4Ulaabildiimiz tefsir ve meallerde bu inceliintespit edilemedii grlmektedir.

Eer =semin ve atan

Dinledik ve boyun edik deselerdi onu Tahrf,yani baka anlama ekme imkanolmayacandan daha iyi ve daha doru olurdu.

2. =isma gayremusmain cmlesinin bir anlam, ltfendinle, sana sz sylemek haddimize deilama.. dieri ise dinle, sz dinlemez adam12 5eklindedir. Eer sadece dinle anlamna

gelen, =isma ifadesi kullanlsaydbaka anlama ekilemezdi.

3. =rin cmlesinin anlamlarndan biribizi gt dieri bizi gzet eklindedir. Bizigt sznde bir ineleme vardr. Yani Senbizi hayvan gder gibi gtmek istiyorsun,yleyse gt demi olurlar. Dillerini biraz eer,ayn harfini uzatarak ran derlerse bizim

oban demi olurlar. Ama eer =unzurn deselerdi bizi gzetdnda baka anlama ekilemezdi.

Tahrfin baka ekilde olmas Kurn iin mmkndeildir. nk bu Kitap, milyonlarca insannhafzasndadr ve saysz basks bulunmaktadr.

yette yer alan, ... Bunu dillerini bkerek ve dine

saldrarak yaparlar cmlesi Tahrf iin kt niyeti artkomaktadr. Yoksa birden fazla anlam ieren bir szleilgili yanl bir tercih veya dili dnmeyen yahut unutankiinin yeti yanl okumas, Tahrf kapsamna girmez.

124 es-Shah,Tacul- arus, Lisanul-arab.125 Elmall, Hak Dini Kurn Dili, c. II, s. 1363, (Nisa 46. yetin

tefsiri).

129


4/31

DORU BLDMZ YANLILAR

II. YAHDLER SYAN SZ M VERDLER?

Allah Tel yle buyurur:

.

Bir gn sizden kesin sz almtk. Turu datepenize kaldrmtk. Size verdiimiz eye sk

sarln; dinleyin! demitik. Dinledik ve sksarldk demitiniz.126 Oysa kfirlik etmenizsebebiyle o buza tutkusu iinize ilemiti. De ki:mannz size ne kt emir veriyor!.. Eerinanm kimselerseniz. (Bakara 2/93)Ayette geen =semin ve

aseyn cmlesine, Dinledik ve sk sarldk eklinde

anlam verdik. Ancak btn mel ve tefsirler ona;Dinledik ve isyan ettik eklinde anlam vermilerdir.Sahneyi gz nne getirelim; Allah Turu, o koskoca

da srail oullarnn stne kaldrm, onlardan kesinsz alyor; Size verdiimiz eye sk sarln diyor.Byle bir anda kim iittik ve isyan ettik diyebilir?

u yet, dan durumunu daha ak olarak

bildiriyor:

.Bir gn o da yerinden koparp tepelerinekaldrdk, sanki bir glgelik gibi oldu. stlerine

decek sandlar. Size verdiimize sk sarln,onda olan aklnzdan karmayn, belkisaknrsnz dedik. (Araf7/171)

126 Burada iltifat sanat vardr; demitiniz yerine dedileryazmak gerekir. Ancak Trkede iltifat sanat olmadndan,byle yapmak cmlenin gzelliini ve akkanln bozar. Bu

sebeple yukardaki anlam tercih edilmitir.

130


5/31

KTAP ve TAHRF

Bir an iin isyan ettik dediklerini dnelim. Bylesyleyen birinden sz alnm olur mu? Halbuki Allah,Bir gn sizden kesin sz aldk diyor.

Ayetin son blm yledir: Oysa kfirlik etmenizsebebiyle o buza tutkusu iinize ilemiti. De ki:mannz size ne kt emir veriyor!.. Eer inanmkimselerseniz. ittik ve isyan ettik diyenler iin bylebir ifade kullanlmaz.

Btn bunlara gre cmlesine

anlam verirken =aseyna kelimesine zelnem vermek gerekir. el-Asa ( ) denek demektir. =as ise denei tutar gibi tuttu veyadenekle dver gibi dvd anlamnadr. Esma. , bazBasrallarn u szn nakleder: Denee asa denmesielin ve parmaklarn, zerinde birlemesinden dolaydr.Eb Abde gre asann kk anlam, birleme veanlamadr. ( ): syan etti, emre kar ktanlamna da gelir.12 7 Her iki anlam da denektesakldr. Onu bir i iin kullanrsanz, sk sarlrsnz.Ama denei bir bakasnn kafasna da indirebilirsiniz.Bu da onun isyan anlam ile ilgilidir.

Buna gre cmlesi, iittik ve sksarldk anlamna gelebilecei gibi iittik ve isyan

ettik anlamna da gelebilir. Kt niyetliler, byleifadeleri seerler ki, her yne ekebilsinler. Bu trkullanma cinas denir. Nisa 46. yettebu ekilde kullanlmtr. Bu sebeple o yetteYahdilerin =semina ve aseynayerine = semin ve atanDinledik ve boyun edik demelerinin daha iyi olacabildirilmitir. Daha iyi iyinin karldr. Demek ki,Yahdilerin demeleri de iyidir, amaonu baka tarafa yani iittik ve isyan ettik anlamnaekme imkan olduu iin Allah, ikinci cmleyisylemelerini tavsiye emitir. Bu yetle ilgili aklamaKitab Tahrf bal altnda gemiti.

127 es-Shah, Tacul-arus, Lisanul-arab.

131


6/31

DORU BLDMZ YANLILAR

Tevratn konu ile ilgili blm yledir:Musa gidip RABBin btn buyruklarn, ilkelerini

halka anlatt. Herkes bir azdan, RABBin hersylediini yapacaz diye karlk verdi.

Musa RABBin btn buyruklarn yazd. Sabaherkenden kalkp dan eteinde bir sunak kurdu,srailin on iki oyman simgeleyen on iki ta stundikti. Sonra srailli genleri gnderdi. Onlar da Rabbeyakmalk sunular sundular, esenlik kurbanlar olarak

boalar kestiler. Musa kann yarsn leenleredoldurdu, br yarsn sunan zerine dkt.Sonra antlama kitabn alp halka okudu. Halk,Rabbin her sylediini yapacaz, Onudinleyeceiz dedi. (Tevrat, k 24/3-7)

Kurndaki bilgi ile Tevrattaki bilginin birbirinitamamlad grlmektedir. Bu da Kurn aklamada

nceki ilahi kitaplardan yararlanlabileceini gsterir.III. KURNDA MEET VE RDE

Kurnda ey ( ) ve irde ( ) kkndentremi fiiller vardr. rde istemek; ey, var etmekanlamna mastardr. Bunlar isim olarak da kullanlrlar.Mastar bir eylemi; isim, o eylemin etkisi ile ortaya

kan durumu bildirir.12 8

radenin isim anlam istek,eyin isim olarak anlam ise varlktr.12 9

Mastar, fiilin k yeri yani tretildii yerdir. Maziile mastarda ayn harfler bulunur. ey ( ) deharfleri vardr. Bu sebeple ayn harfleri tayan ( )fiili ondan tretilmi,13 0 irde ( ) den de ( ) fiilitretilmitir. 13 1 Mastar ile fiil arasnda anlam fark

128 Ahmed b. Ali b. Mesd, Merahul-ervh, s, 4-8, tarih ve yeryok; Muhammed Sad sbir, Bilal Cneyd, e-mil, Mucem fulmil-lua ve Mustalahtih, s. 857, kinci bask, Beyrut1985.

129 Ragp el-sfahani, Mfredt ve maddeleri.130 ( ) aslnda ( ) dir. dan nce fetha bulunduu iin elife

dnm ve ( ) olmutur.131 ( ) ifl babndan ( ) fiilinin mastardr. ( ) aslnda ( )

idi. meftuh, nceki harf sakin olduu iin harekesi nceki harfe

132


7/31

KTAP ve TAHRF

olmaz. Fiiller zamana bal olarak meydana geldii iintek fark onlardaki zaman unsurudur. Bu sebeple ( )var etti, ( ) istedi anlamna gelir.

Bir de ( ) fiilinin mimli mastar olan meet () kelimesi vardr. Kurnda meet gemez ama

ey ve oulu eya 237 kere geer. Meet (); bandaki mm ve sonundaki yuvarlak ta ( ) ile

mefile ( ) vezninde mastar mmdir. Bu vezin pekaz olur.13 2

ounlukla akaid ve tefsir kitaplarnda kullanlanmeete ( ), bir delile dayanmadan irade anlamverilmitir. Onun mastar olmasndan hareketle ( )fiiline de ayn anlam yklenmitir. Halbuki muhakkiklerdemilerdir ki, mastar mm, mastar anlamnda isimdirama mastar deildir.133 Dolaysyla meet ( )kelimesinden hareketle e ( ) fiiline bir anlamyklenemez. Ama Arap dili uzmanlar bu konuda dikduramadklar

verilerek elife evrildi ve ( ) oldu. ( ) nin asl da ( )iken hazfedildi ve onun yerine kelimenin sonuna bir eklendi.

132 Muhammed Sad sbir, Bilal Cneyd, a.g.e, s. 945.133 Muhammed Sad sbir, Bilal Cneyd, a.g.e, s. 945.

133


8/31

DORU BLDMZ YANLILAR

iin nce meet ( )e irade anlam verilmi,sonra bu anlam, e ( ) fiiline tanmtr. Bu tavr

ok sayda ayetin yanl anlalmasna ve ayetler arasilikinin bozulmasna yol amtr.Bu balk altnda nce ( ) ve ( ) fiillerinin doru

anlam verilecek sonra yaplan yanllklara vemeydana gelen tahribata dikkat ekilecektir.

A- RDE

rde, bir eyin olmasn istemektir. Allah Telirdesini yle beyan eder:

.

Allah ister ki, size ak ak anlatsn; size, sizdenncekilerin yollarn gstersin ve tvbenizi kabul

etsin. Allah bilir, doru karar verir. (Nisa 4/26)Allahn iradesine ramen iyilerin yoluna giren vetvbe eden azdr. Allah Tel yle buyurur:

.Ne kadar istersen iste; insanlarn ou inanacakdeillerdir. (Yusuf 12/103)

Allahn iradesine aldrmayanlar, mminlerin dekendileri gibi olmasn isterler. Yani Allahn iradesi ileonlarn iradesi arasnda ztlk olur. Allah Tel ylebuyurur:

.

Allah ister ki, (tvbe edesiniz de) tvbenizikabul etsin. ehvetlerine uyanlarn istei ise sizinbyk bir yamuklukla yamulmanz ynndedir.(Nisa 4/27)Bir yet de yledir:

.

134


9/31

KTAP ve TAHRF

Allahn nurunu azlaryla sndrmek isterler.Kfirler holanmasa da Allah, nurunu

tamamlayacaktr. (Saf 61/8)Sonu olarak insann irdesi, Allahn irdesine tersolabilir. Bir eyi istemek baka, yapmak bakadr.Allah istedii her eyi yapabilir. Bu sebeple ylebuyrulmutur =Senin Rabbinistediini yapar 134 Allahistedii karar alr.13 5

Allah, irde ettii bir eyi yapmak isterse, onun iinol emrini verir. Bir yet yledir:

Allah bir eyi isterse yapt, onun iin oldemesidir; sonra o ey oluverir. (Yasin 36/82)Allah insana da irade vermitir. Yapabilecei eyler,

Allahn verdii g ve imknlarla snrldr. O, bu gcve imknlar iyi kullanmak zorundadr. Allah Telyle buyurur:

..

Kim dnyalk isterse orada ona, vereceimizkadarn verir, sonra cehennemi onun yeriyaparz; yerilmi ve kovulmu olarak oraya girer.Kim de Ahireti ister ve bir mmin olarak onun iin

alrsa bunlarn almalar teekkrle karlanr.Onlardan her birine; onlara da bunlara daRabbinin ikramndan ekleriz. Rabbinin ikramengellenemez. (sr 17/18-20)

134 Hud 11/107.135 Maide 5/1.

135


10/31

DORU BLDMZ YANLILAR

man ve salih amel, kiinin gayretine bal olarakgerek-leir. Allah Tel yle buyurur:

136


11/31

KTAP ve TAHRF

.

De ki: Gerek Rabbinizden gelendir; artkinanan inansn, grmek istemeyen de kfir olsun.Ama biz, yanl yapanlara yle bir ate hazrladkki, duman onlar iine alacak, yardm isterlerse,erimi maden gibi yzleri kavuran su ileyardmlarna koulacaktr. Ne kt iecek ve nefena birliktelik!

nanan ve iyi i yapanlara gelince, biz gzel iyapann cretini zayi etmeyiz. Onlarn paynaden, iinden rmaklar akan Adn cennetleridir.

Orada altn bileziklerle sslenecekler, tahtlarakurulacaklar, ince ve kaln ipekten yeil elbiselergiyeceklerdir. Ne iyi karlk ve ne gzelbirliktelik! (Kehf18/29-31)B- KADER = L

Allah, her eyin lsn ve standardnbelirlemitir. man, kfr, hell, haram, hayr ve er

Allah tarafndan bir standarda balanmtr. lgiliayetlerden bir ksm yledir:

O her eyi yaratm sonra her ey iin tam birl belirlemitir. (el-Furkan 25/2)

Allahn ii, lei tam olarak belirlenmiekildedir. (el-Ahzb 33/38)

Biz, her eyi bir lye gre yaratmzdr. (el-Kamer 54/49)

137


12/31

DORU BLDMZ YANLILAR

Allah her ey iin bir l oluturmutur. (et-Talak

65/3)

nsan nutfeden yaratm sonra lsnbelirlemitir.(Abese 80/19)

ly belirleyen sonra yolu gsteren odur. (el-Al 87/3)te kader, bu l ve standartlardr. Her eyin

lsn belirleyen Allah Teldr. Cezay veya dlbu llere gre verir. lgili yetler buna greanlalmaldr. u yet onlardandr:

Ayetlerimizi yalan sayanlar karanla gmlmsarlar ve dilsizlerdir. Allah sapk saydnyoldan karr, yola gelmi saydn da doru yolzerinde bulundurur.136

Allah, kaderi yani standartlar belirlemi, onlarauygun davranlmasn istemi; ama kimseyi bunazorlamamtr. Dorular yapma konusunda gayretgsterenin nn aacan ve ilerinikolaylatracan bildirmitir. Bu onun bir ikramdr.lgili yetlerden bir ksm yledir:

. .

. .. . .Ortal brd srada gece hakk iin,Aarmaya balad srada gndz hakk iin,erkei ve diiyi yaratan hakk iin, Sizingayretleriniz, gerekten farkl farkldr. Kim verir

136 Enam, 6/39.

138


13/31

KTAP ve TAHRF

ve korunur,Ve en gzeli tasdik ederse, Onu enkolaya kolayca ulatracaz. (el-Leyl 92/1-7)

Allah, cimrilik eden, yalana sarlan ve kendinibeenmi olann iini zorlatrr. Bu da onun birlutfudur, belki yola gelir. lgili yetlerden bir ksmyledir:

. .. .

Kim cimrilik eder, kendini kendine yeter grr, Engzeli yalan sayarsa, Biz onu, en zora kolaycaulatracaz. Dt zaman onun mal hi biriine yaramayacaktr. (Leyl 92/8-11)Allah, yoluna kabul etmeyecei kiiler konusunda

yle buyurur: Allah kfirler

topluluunu yola getirmez.13 7

Allah fsklartopluluunu yola getirmez.13 8

, Allah zlimlertopluluunu yola getirmez.13 9

Allah nankryalancy yola getirmez.14 0

Allah yalancmsrifi yola getirmez.14 1

yetlerine inanmayanlar Allah yola getirmez.14 2

Yoluna kabul edecei kiiler konusunda da ylebuyurur:

137 Bakara, 2/264; Maide, 5/67; Tevbe, 9/37; Nahl, 16/107.138 Maide, 5/108; Tevbe, 9/24, 80; Saff, 61/5; Munafkun, 63/6.139 Bakara, 2/258; Al-i mran, 3/86; Maide, 5/51; Enam, 6/144;

Tevbe, 9/19, 109; Kasas, 28/50; Ahkaf, 46/10; Saff, 61/7;Cuma, 62/5.

140 Zmer, 39/3.141 Mmin, 40/28.142 Nahl, 16/104.

139


14/31

DORU BLDMZ YANLILAR

Allah, kendine yneleni yola getirir.143

Kim Allaha balanrsa kesinkes doru yolailetilir144

Allah, rzasna uygun davranan Kurnvastasyla selmet yollarna yneltir; kendi izniile onu, karanlklardan aydnla karr ve dorubir yola sokar.145

Hayatta karlatmz eyler; retmenin snavyapmasna benzer. Kurallar renci koymaz, onun

grevi almaktr. yi bir retmen, alan renciyeiyi not verir ve snfn geirir. Allah da imtihanetmektedir. Kurallar o koymutur. Kii gayretini neynde gsterirse Allah o ynde sonular halk eder.

C- ERDE ( ) ve E ( )FLLER

Erde( ) bir eyi istedi, e ( ) bir eyi yapt,

anlamndadr. ey kelimesi her varlk iinkullanlabilir. Allah da varlk olduundan kendineey demi, Ona denk bir eyyoktur (ura 42/11) buyurmutur.

e ( ) fiili, yaplan eye gre anlam kazanr.Kuranda geen e ( )nin faili Allah ise istediieyi yaratt; faili insan ise, ister hayr, ister er

olsun, iini kuralna gre yapt iin sonucunu Allahnyaratt anlalr. Allah kuralsz i yapmaz. O ylebuyurur:

143 Rad, 13/27; ura, 42/13.144 Al-i mran, 3/101.145 Maide, 5/16.

140


15/31

KTAP ve TAHRF

.

Rabbin mmin yapsayd yeryzndekilerin hepsielbette tamamen mmin olurlard. yle iken,mmin oluncaya kadar insanlar sen mizorlayacaksn? (Yunus 10/99)e ( ) fiiline erde( ) manas verilince bu

anlamlar kaybolur ve Allahn baz kimselerin mminolmasn istemedii gibi yanl bir anlam ortaya kar.

Buna rnek verelim:a- brahim 4. yet:

Biz, her eliyi kendi toplumunun dili ile

gnderdik ki onlara iyice aklasn. Bundan sonraAllah direneni sapklkta brakr, kabul edeni deyola getirir. Gl olan O, doru karar verenOdur. (brahim 14/4)

Tefsir ve meallerin ounda yete u anlamverilmitir:

Biz, her eliyi kendi toplumunun dili ilegnderdik ki onlara iyice aklasn. Bundan sonraAllah, dilediini saptrr, dilediini de yola getirir.Gl olan o, doru karar veren odur.Bu melde e ( ) fiilinin muzarisi olan =

ye kullanlmtr. Ona irde manas verilerek bakayanllara da yol almtr. Allah dilediini yola

getirecek ve dilediini sapt-racaksa neden elignderir? Bu durumda elinin, o toplumun dili ileaklama yapmasnn ne anlam olur? Byle anlamszbir i doru karar veren Allaha yaktrlr m? Allahnszne, eliki oluturacak ekilde anlam verilir mi?

=ye fiiline irde anlam verenler, hiolmazsa yenn faili olan o zamirini Allah lafzn

141


16/31

DORU BLDMZ YANLILAR

gsterir ekilde deil de men=kimi gsterir ekildeanlasalard yetin i btnl yok olmazd. nk

men yedaki men lafz, zamirin yaknnda; Allahlafz ise uzandadr. Bu sebeple zamirin Allah lafzngstermesi iin karine gerekir. Burada byle bir karineyoktur. Hi olmazsa yete u anlam vermeliydiler:

Biz, her eliyi kendi toplumunun dili ilegnderdik ki onlara iyice aklasn. Bundan sonraAllah dileyeni sapklkta brakr, dileyeni de yola

getirir. Gl olan o, doru karar veren odur.(brahim 14/4)Bu ekildeki anlam, yetin i btnln salasa

da yetler aras btnl bozar. Daha ncebelirtildii gibi Mslman olmay istemek yetmez; oistee uygun gayret gerekir. = ye fiiline irdeanlam verilince gayret gsterme gerei kaybolup

gider.Bu hatay yapanlarn nemli bir ksm itikatta

Maturd mezhebine bal olduklarn sylerler. Hlbukimezhebin kurucusu Eb Mansr el-Mturd, brahimSuresinin 4. yetini yle tefsir etmitir:

(.)

Biz, her eliyi kendi toplumunun dili ilegnderdik ki onlara iyice aklasn. Bundan sonraAllah sapkl ey edeni yani sapklk sebebinitercih edeni sapklkta brakr, yola gelmeyi ey

edeni yani kendini yola getirecek sebebi tercihedeni de yola getirir. O, bununla yola gelir...Maturd yle devam ediyor:

:

142


17/31

KTAP ve TAHRF

.

Bazlar yle dedi: Allah ey edeni dalalettebrakr, ey edeni de yola getirir yeti, Allahn;yalanlayanlar dalalette brakma, tasdik edenleride yola getirme kararn gsterir. Ama Allahn,dalalet sebebini tercih edeni sapk, yola gelmesebebini tercih edeni yola gelmi sayma prensibisebebiyle doru olan bizim dediimizdir.146

Maturd, brahim 4. yette geen ya tercihanlam verirken surenin 3. ayetini dikkate almolmaldr. Ayet yledir:

Dnya hayatn Ahirete tercih edenler, Allahnyolundan yz evirenler ve o yolda bir erilikolmasn isteyenler, ite onlar derin bir sapklkiindedirler.Ayetin;

blmne Dnya hayatn Ahirete tercih edenlerdiye meal veren bizzat Maturddir. nk onun,

burayla ilgili tefsiri yledir:

...147Maturd mezhebine gre kulun yapabilecei sadece

kesb yani bir gayret iine girmektir. Neticeyi yaratacakolan Allahtr. Bir baka ifadeyle kul ksib Allah

hliktir. Kulun yapaca, hidayeti veya dalaleti kesb,Allahn yapaca da bunlar yaratmaktr.

146 Ebu Mansur Muhammed b. Muhammed el-Maturd, es-Semerkand (. 333 h./944 m.)Tevltul-Kurn, Tahkk, HaticeBoynukaln, ilm kontrol Bekir Topalolu, st. 2006, c. VII, s. 458.

147 el-Maturd, a.g.e. c. VII, s. 457.

143


18/31

DORU BLDMZ YANLILAR

Maturd hicri 333, miladi 944 ylnda vefat etmitir.( ) fiiline var etme manas verip iradeden

bahsetmemesi, bu kelimedeki anlam deiikliinin otarihten sonra ortaya ktnn delili saylabilir. nkbu tefsir, kullandmz kaynaklarn en eskilerindendir.

b- Enm 148 ve 149. yetler:

..

Mrikler diyeceklerdir ki: Eer Allah iimizdehidayeti yaratsayd ne biz irke derdik neatalarmz. Bir eyi haram da klmazdk. Onlardan

ncekiler de azabmz tadncaya kadar byle biryalana sarldlar. De ki: Yannzda bununla ilgilibir bilgi var m ki, karp bize gsteresiniz. Sizsadece zannnzn peine taklmsnz; siz sadeceatyorsunuz.

De ki, susturucu delil Allahn delilidir; eeriinizde hidayeti yaratacak olsayd elbette onuhepinizde yaratrd.Bu yete yle meal vermitir:Mrik olanlar elbette diyeceklerdir ki: EerAllah dilemi olsa idi biz de irke dmezdik,babalarmz da. Ve ne de bir eyi haram klardk.Onlardan evvelkiler de byle tekzpte

bulunmutu, nihyet azabmz tattlar. De ki:Sizin yannzda ilimden bir ey var m? Onu bizekarsanza. Siz zandan baka bir eye tbiolmuyorsunuz ve siz ancak yalan yanltahminlerde bulunanlardan baka deilsiniz. Deki: Hccet-i blia, Allah Telya mahsustur.

144


19/31

KTAP ve TAHRF

Eer o dileseydi elbette hepinizi hidyeteerdirirdi.148

Bu mele gre mrikler diyor ki, Eer Allah dilemiolsa idi biz de irke dmezdik, babalarmz da. e () fiiline erde (( manas verilerek Allah, onlarn

bu yalann yle tasdik etmi gsteriliyor: Eer odileseydi elbette hepinizi hidyete erdirirdi.

Allah onlar tasdik ediyorsa neden yalanclk,bilgisizlik, zan ve yanl tahminlerde bulunma ile

suluyor ve yle diyor?Onlardan evvelkiler de byle tekzptebulunmutu, nihyet azabmz tattlar. De ki:Sizin yannzda ilimden bir ey var m? Onu bizekarsanza. Siz zandan baka bir eye tbiolmuyorsunuz ve siz ancak yalan yanltahminlerde bulunanlardan baka deilsiniz.

Bu meli, bir de u yet meliyle karlatralm:Allah ister ki, size ak ak anlatsn; sizi, sizdenncekilerin yollarna yneltsin ve tvbenizi kabuletsin... (Nisa 4/26)Bu yete gre Allah herkesi yola getirmek ister.

Zaten elilerini bunun iin gndermitir. Bir ayetteinsanlarn yola gelmesini isteyip dierinde istememesiolacak ey deildir. Eer ( ) fiiline eyi var ettianlam verilirse hata dzelir ve eliki ortadan kalkar.Buradaki ey hidayet olduu iin ( ) hidayeti varetti eklinde tercme edilir. O zaman Enm 148.yette mriklerin syledii sz u olur:

( )

Allah iimizde hidayeti var etseydi ne biz irkederdik ne de atalarmz.

Yani Allah, varlklar yaratt gibi iimizde hidayetde yaratsayd irke dmezdik, demi oluyorlar.148 mer Nasuhi BLMEN, Kurn- Kerm ve Trke Mel-i lisi,

Ankara 1997.

145


20/31

DORU BLDMZ YANLILAR

Hlbuki Allahn byle bir kural olsayd o hidayetiherkeste yaratrd. O zaman da iman, bir imtihan

vesilesi olmazd. Bu sebeple Enm 149. yetin mealiyledir:)

(( )De ki, susturucu delil Allahn delilidir; eeriinizde hidayeti yaratacak olsayd elbette onuhepinizde yaratrd.Mrikler iyi bilirler ki hidayet, insann tercihine

bal olarak yaratlr. Eer kararllk gsterselerdi onlarda inanrlard. Bu sebeple syledikleri sz yalandr.yetin ilgili blm yledir:

Onlardan ncekiler de azabmz tadncaya kadarbyle bir yalana sarldlar.149

Allah mrikleri ispata arm ve yle demitir:

De ki; yannzda bir bilgi var m ki, karp bizegsteresiniz?Bir bilgileri olmad iin onlar, zanna dayanmakta

ve yanl tahminlerde bulunmaktadrlar. yetin ilgiliblm yledir:

Siz sadece zannnzn peine taklmsnz; sizsadece atyorsunuz.Mriklerin benzer iddialar u yette tekrarlanr:

149 Tefsir ve mealler buradaki fiiline yalanlama anlamvermiler ama neyin yalanlandn sylememilerdir. buradalazm fiildir; ok yalan syleme anlamna gelir. Bu fiil genellikleharf-i cerri ile mteaddi klnr. Ama harf-i cersiz de mteaddiolabilir. Nitekim Allah Tel yle buyurur:

.

146


21/31

KTAP ve TAHRF

.

Mrikler dediler ki: Allah iimizde hidayetiyaratsayd ne biz, ne atalarmz onun dnda bireye kul olmaz, onun haram klmad eyi haramklmazdk. Onlardan ncekiler de yle yaptlar.Elilere den ak tebliden baka nedir ki?(Nahl 16/35)u yetler her eyi izah etmektedir:

.

Onlara melekleri indirsek, ller kendileriyle

konusa ve her eyi nlerine ysak yine inanacakdeillerdir; Allah ilerinde hidayeti yaratrsabaka; ama onlarn ou cahillik ediyorlar. tebyle; biz her Peygambere insan ve cineytanlarn dman kldk. Biri dierine sslszler fsldar ki onu aldatsn. Rabbinengelleseydi bunu yapamazlard; yleyse onlariftiralaryla ba baa brak. (Enm 6/111112)

mn edenler; Keke Allah, insanlarn iindehidayeti yaratsa da btn insanlar yola getirsediye hl mit mi besliyorlar? (Rad 13/31)c- Tekvr 25-29. AyetlerAllah Tel yle buyurur:

. .. .

.Bu yetlere u ekilde anlam verilmitir:

147


22/31

DORU BLDMZ YANLILAR

O (Kuran), lnetlenmi eytann sz deildir.Hal byle iken nereye gidiyorsunuz? O, herkes

iin, sizden doru yolda gitmek isteyenler iin birttr. lemlerin Rabbi Allah dilemedike sizdileyemezsiniz.150 (Tekvir 81/25-29)

Tefsir ve meallerin hemen tamam, kk farklarlabyledir. Buradaki tutarszlk aktr. Allah hem,Kuran doru yola gelmek isteyenler iin bir ttrdiyerek bizi o yola aracak hem de lemlerin Rabbi

Allah dilemedike siz dileyemezsiniz. diyecek. O zamanbu arnn ne anlam kalr. Allahn szleri arasndaciddi bir eliki olumaz m? te bu eliki dencekiler gibi e ( ) fiiline erde (( manasverilmesinden kaynaklanmtr. e ( ) fiiline kendimanasn yani bir eyi var etme anlam verirsekayetlerin meali yle olur:

O (Kurn) lnetlenmi eytann sz deildir.Byle iken nereye gidiyorsunuz?O, herkes iin bir ttr,Sizden doru yola gelme gayreti gsterenler

iin.Gayret gsterdiiniz eyi, ancak varlklarn

Rabbi Allahn var etmesi ile elde edersiniz.D- NSAN FLLER

nsann bir eyi elde etmesi, Allahn gerekli artlaryaratmasna baldr. Allah Tel yle buyurmutur:

Bir ey iin, bunu yarn yaparm deme; Allahyaparsa yaparm de. (Kehf18/23-24)Dnya ilerinde insan, her gayretin sonucunu

almayabilir. Allah Tel yle buyurmutur:

150 Bu meal Ali ZEK, Hayrettin KARAMAN, brahim Kfi DNMEZ,Mustafa AIRICI, Sadrettin GM ve Ali TURGUT tarafndan

hazrlanmtr, Ankara 2005.

148


23/31

KTAP ve TAHRF

Kim dnyalk isterse orada; istediimiz o kii iinvar ettiimiz kadarn veririz. (sra 17/18-20)

Din konusu yle deildir. nsan, o konudakigayretinin sonucunu mutlaka alr. Allah Tel ylebuyurmutur:

Bizim urumuzda cihad edenlere, elbetteyollarmz gsteririz. Allah elbette gzeldavrananlarla beraberdir. (Ankebt 29/69)Hidayeti ve dalaleti var eden Allah olduu iin

bunlar, onun bilgisi ve onay dnda meydana gelmez.Allah Tel yle buyurur:

Allahn izni olmadan hi kimse inanacak deildir.O, pislii akln kullanmayanlarn stne yar.(Yunus 10/100)Allahn var ettiinden bakas olmaz.

Peygamberimiz yle buyurmutur:

Allahn var ettii olur, var etmedii olmaz.151Bu hadis, u yetin tefsiridir:

.Bu bir hatrlatmadr; gayret gsteren, Rabbinegiden yola girer. Gayret gsterdiiniz eyi, sadeceAllahn var etmesiyle elde edersiniz. Allah bilir,doru karar verir. (nsan 76/2930)Kurallar Allah koyar, gc ve kuvveti o verir. O,

kurallar koymu ve lleri belirlemitir. Kim bir ey

151 Eb Davd, Edeb 110.

149


24/31

DORU BLDMZ YANLILAR

elde etmek isterse llere uygun davranmakzorundadr. Bunun baka yolu yoktur. Dua ise bir

konudaki iradeyi gsterir. Gerekli gayretigstermeyen, srf dua ile bir ey elde edemez. AllahTel yle buyurur:

.

.nsanlardan kimi der ki: Rabbimiz! Bizevereceini bu dnyada ver! Onun Ahirette birpay olmaz. Kimi de der ki:: Rabbimiz! Bize budnyada gzellik ver, Ahirette de gzellik ver. Bizio atein azabndan koru! Bunlara

kazandklarndan bir pay vardr. Allah hesababuk grr. (Bakara 200202)

1. eye rade Denemezrade, Allahn kiiye doutan verdii eydir. Ona

snr konamaz. nsan ku olmak, aslan olmak, kinatdolamak, dnyann en zengin ve en gl insan

olmak hatta tanr olmak isteyebilir. Ama isteklerindenancak bir blmn gerekletirir. Bunlar, kiiningc, imknlar ve gayreti ile snrldr.

Tek bana irade ile hibir ey elde edilemez.Mslman olmay istemekle Mslman olunamayacagibi namaz klmay istemekle de namaz klnm olmaz.Bunlar iin gayret gerekir.

Tek bana Allahn iradesiyle de sonu meydanagelmez. Allah insanlarn yola gelmesini ister ama onlargelmezler. Allah Tel yle buyurur:

150


25/31

KTAP ve TAHRF

Allah ister ki, size ak ak anlatsn, size, sizdenncekilerin yollarn gstersin ve tvbenizi kabuletsin. Allah bilir, doru karar verir. (Nisa 4/26)

.

Kfir olursanz olun, Allahn size ihtiyac yoktur.Bununla beraber o, kullarnn kfirliine razolmaz. Eer krederseniz sizin iin buna razolur. (Zmer 39/7)

Kendilerinden rz olasnz diye size yeminedeceklerdir siz rz olsanz da Allah o fasklartopluluundan rz olmaz. (Tevbe 9/96)

Allah kfirleri sevmez.

(Rum 30/45) Allah zalimleri sevmez. (ra

42/40)Allah kfirleri ve zalimleri sevmez ama her yer kfir

ve zalimle doludur. Dolaysyla bu yetler gstermioluyor ki, Allahn istemedii, raz olmad vesevmedii eyler meydana gelebilmektedir. Her eygibi bunlar da ancak onun emri ile meydanageldiinden Allah icap eden gerekli emri verir.

2. e ( ) Fiilinin Bana Gelenlere ( )nin mastar ey ( )dir. Mastar fiilin

k yeri yani tretildii kaynaktr. Bu sebeple mastarile fiil arasnda anlam fark olmaz. Fiil, zamana balolarak meydana geldii iin tek fark ondaki zamanunsurudur. ey ( ) varlk anlamnda, e ( ) devar etti anlamndadr.

Bir de meet ( ) vardr. Meet ( );bandaki mm ve sonundaki yuvarlak te ( ) ile mefile( ) vezninde ey ( ) kknden mastar mm yaplm bir kelimedir. Onun manas da ey, yani

151


26/31

DORU BLDMZ YANLILAR

varlktr. Ama bir delile dayanmadan nce ona iradeanlam verilmi sonra ( ) fiiline de ayn anlam yk-

lenmitir. Mastar mm esasen mastar deil, mastaranlamnda isimdir.15 2 nk mastar sema, mastar mmkyasdir. Sema, dilin yapsnda var olan, kyas de birkurala gre tretilendir. Sema, tabii mal, kyas desanayi rn gibidir. Kaynak tretilmi olan deil, tabiolandr. Bu sebeple e ( )ye anlam verirkenmeetten hareket edilemez. Ama Arap dili uzmanlar

bu konuda dik duramadklar iin olanlar olmutur.ey kelimesi Arapada her varlk iin kullanlabilir.Mastar olarak ey etmek, ey yapmak anlamndadr.Yaplan fii l ne ise eye o anlam verilir. e ( ) deey etti, ey yapt anlamnda yine her fiil iinkullanlr.

ey yapma sz Trkede asl fiil akla gelmedii

zaman yani skklk annda kullanlr. Arapada durumfarkldr. Skklktan deil, szn sylendiibalamdaki bir anlam ifade etsin diye kullanlr. Busebeple kelimeye, balamna gre anlam vermekgerekir.

Lgat ilmi nakl bir ilimdir ve rivyet ilimleriyle ilgiligenel kurallara tabidir. Tpk hadis ilminde olduu gibi

lgat ilminde de yaplan rivyetler sahih, hasen, zayfve mevz yani uydurma ksmlarna ayrlr.15 3 Szlktebir kelimeye bir anlam ykleyen lgat alimi bunuispatlamak zorundadr. Kurnda geen kelimeler iinen gvenilir kaynak yine Kurndr. Sonra sahihhadisler, sonra Cahiliye iiri gelir. Kurnda geen (

) ey kelimeleri, olmu veya olacak bir varlk

anlamndadr; bu sebeple ( )ye sadece var ettianlam vermek gerekir.Ska kullanlan inallah ( ) sz Allah

yaparsa anlamndadr. Onun yerine Allah isterse

152 Muhammed Sad sbir, Bilal Cneyd, a.g.e, s. 945.153 Bu tespit, Musa ALAKa aittir. Meetin irade anlamnda

olduunu savunmasna ramen, yapt aratrmalarla bu

almann olgunlamasna nemli katk salamtr.

152


27/31

KTAP ve TAHRF

diye anlam vermek yanl olmaz. nk syleyeninzihninde Allah isteyip yaparsa anlam vardr.

Var olan her ey, bir iradeye dayand iin meieteirade anlam verilebilmitir. Balangta fazla farkedilemeyen bu anlam kaymas yetler arasbtnln bozulmasna, zihinlerin karmasna veiinden klmaz kelam problemlerinin domasna yolamtr.

Ragp el-sfahn (. 425 h.) Mfredatnda

Kelamclarn ouna gre meet, irade gibidir; aynanlamdadr. dedikten sonra onlarn dayandherhangi bir delilden bahsetmez. Ama eye, varetme anlam veren az sayda kelamcnn dayand okdelilden sz eder.

Ragp el-sfahannin ifadeleri yledir:ey bilinebilen ve kendinden haber verilebilen

varlk, diye ifade edilir. Kelamclarn ouna greortak isimdir. nk Allah iin de bakas iin dekullanlabilir. Mevcuda dendii gibi maduma (yokolana) da ey denir.

Baz kelamclara gre de ey, var olandan ibarettir.Asl nin mastardr. Allahn nitelii olaraksylenirse ism-i fil ( =var eden), dierleri olursa

ismi-i meful ( =var olmu) anlamnda olur. =De ki, Allah her eyinyaratcsdr.15 4 )Rad 13/16) yetinde ey ikincianlamdadr. Zaten genelde ikinci anlam kastedilir,birincisi pek kast edilmez. =De ki, hangi eyin ahitlii daha byktr. (6 Enam 9)yetinde ise ey ismi fail anlamndadr; tpk,

=Yaratanlarn en gzeli ne ycedir.(Mminun 23/14) ayetindeki yaratc kelimesi gibidir.

Kelamclarn ouna gre meet irade gibidir; aynanlamdadr.

Onlardan bazsna gre de meet, rfte bazen iradeyerinde kullanlsa da aslnda bir eyi var etmek ( 154 Bu ayet, var olmayana ey denemeyeceinin delilidir.

153


28/31

DORU BLDMZ YANLILAR

) ve elde etmek ( ) anlamndadr.Allahn meeti = bir eyi var etmesi,

insann meeti ise = bir eyi eldeetmesidir. Allahn meieti, bir eyin var olmasnzorunlu klar. Bundan dolay (

) Allahn var ettii olur, var etmedii de olmazbuyrulmutur. Allahn iradesi ise irade ettii eyinolmasn zorunlu klmaz. Grmez misin Allah Telyle buyurmutur:{

} = Allah size kolaylk ister, zorluk istemez.(Bakara 2/185){ } Allah kullarnazulm istemez. (Mmin 40/41) Buna ramen insanlararasnda skntlarn ve zulmn eksik olmadmalumdur.

Bunlar dediler ki, irade ile meet arasndaki bir farkda udur: Allahn iradesi olmadan insann iradesi

olabilir. nk insan lmek istemez ama Allah onunlmn ister. Fakat Allahn meeti olmadan insannmeieti olamaz. nk{ }Allah var etmeden siz var edemezsiniz. (nsan 76/30)buyrulmutur. Rivayete gre (

)= Sizden doru olmaya abalayan iin (Tekvir81/28) yeti inince kfirler; bize braklm,abalarsak doru oluruz, yoksa olmayz dediler. Bununzerine Allah u ayeti indirmitir:

.Allah var etmeden siz bir eyi elde edemezsiniz.

(Tekvir 81/29)Onlardan kimi de yle dedi: Btn iler ve bizim

fiillerimiz Allahn meeti ile olmasayd insanlar herii, onun meietine balama konusunda birlemezlerdi.u yetler bunu gsterir:

.nallah beni sabredenlerden bulacaksn. (Safft37/102)

.

154


29/31

KTAP ve TAHRF

nallah beni sabrl bulacaksn. (Kehf18/69).

nallah Allah onu size getirecektir. (Hud 11/33).

nallah gven iinde Msra girin. (Yusuf12/99)

.De ki, kendime bir faydam olmaz. Zararm daolmaz; Allah var etmi baka. (Araf7/188)

.Bizim o inanca dnmemiz olacak ey deil, Allahvar etmi baka. (Araf7/89)

..

Sakn bir ey iin, Bunu yarn yaparm deme;Allah var ederse de. (Kehf18/23-24)Muhammed b. Yakub el-Frzbd (. 817/1415)

Besirinde el-Mfredtn ibresini aynen naklettiihalde Kmsunda farkl davranmtr. Orada hibirdelile dayanmadan meet ( )e irade anlam

vermi, ey kelimesinin anlamn dahi yazmamtr.bn Manzur (630 h.-711) da Lisanul-Arab adl

szlnde meet ( )e irade anlam vermitir.Onun ifadesi yledir:

. : ::

Sonra bu anlam u hadisle ispatlamaya almtr:

bn Manzura gre hadise yle anlam verilmelidir:

155


30/31

DORU BLDMZ YANLILAR

Nebiye bir Yahudi geldi Siz adakta bulunuyor veortak kouyorsunuz, Allah diledi ve

ben diledim, diyorsunuz dedi. Bunun zerine Nebi,= Allah diledi sonra ben diledim,demelerini emretti.

bn Manzur yle devam etmektedir: irade anlamndadr.

= eyi irade ettim, demek olur. Nebi;ile szlerini ayrd. nk

vav tertip deil cem ifade eder. Smme ise

cem ve tertip ifade eder. Vav ile ifade edilince Allahile kendini meiette birletirmi, smme ile ifadeedilince de Allahn meietini kendi meietinin nnealm olur.

Bilindii gibi Allahn balamayaca tek gnahirktir. Byle bir konuda Allahn Peygamberi hatayapacak da bir Yahudi onu uyaracak. Byle bir ey asla

kabul edilemez. Bunu bir kenara braksak dahi bnManzurun szlerinde ciddi tutarszlklar grrz.1. Meiet, irade manasna ise sz,

Allah istedi ben de istedim demek olur. Allahniradesi Kurndan renilecei iin bu sz, Allahnistedii gibi olma arzusunu gsterir. ZatenMslmandan beklenen budur. Peygamberimiz ve

Mslmanlar Allahn iradesine ters bir iradeortaya koyduklarnda yle uyarlmlard:

.Yeryznde dmann ezmedike bir elininesirler almas doru olmaz. Siz geici dnyayistiyorsunuz. Hlbuki Allah br dnyay istiyor.Allah gldr, hakmdir. (Enfal 8/67)Meet kelimesine doru olarak var etme anlam

verildii zaman ( )sz, Allah var etti,ben de var ettim eklinde anlalabilir. Bu da Allah ileyaratma yarna girmek olur ki, irktir. Mslmann

156


31/31

KTAP ve TAHRF

byle bir anlama ekilebilecek sz sylemesi elbetteuygun olmaz.

2. Peygamberimizin emrettii sylenen szne, Allah istedi sonra ben istedimeklinde anlam verilemez. Allahn istei, onunemir ve yasaklarndan renildiinden sznanlam; Allah emretti, ben yaptm eklindedir. Buda meietin doru anlamdr.

Ele ald her bir kelimenin btn kullanmlarn

dikkate alarak anlam farklarn titiz bir ekildegsteren bn Manzur, bu titizliini ey kelimesindebozmu, ona nce irade anlam vermi sonra da

= ey malumdur ifadesiyle zihinkarkl meydana getirmitir. ey malumdurderken kendi verdii irade anlamn m, yoksa herkesinbildii ey anlamn m kast ettii ak deildir.

Murtaz ez-Zebd (. 1205/1790) Tcl-arstameet ile ilgili olarak yle demitir:

Kkleri farkl olsa da kelamclarn ou meet ileirade arasnda fark grmezler. nk meet szlktevar etme, irade ise istektir. eyhimiz (Fruzabadi)Kutbur-Raziden naklederek buna iarette

bulunmutur. Buras onun, genilemesine anlatlacayer deildir.15 5

Tcl-ars, deerli bir szlktr. Onun yazar ez-Zebdye sormak gerekmez mi, meet kelimesindeortaya kan anlam kaymasn szlndeanlatmayacaksa nerede anlatacaktr.

Btn bunlar, yaplan hatalara, lgat limlerinin dedestek verdiini gstermektedir.

157

irade ve meşiet (kuran ve tahrif) doğru bildiğimiz yanlışlar abdulaziz bayındır

Documents