ioannis kepleri mathematici caesarei dissertatio, cum

IOANNIS KEPLE R.I

Mathematici Csefarei

DISSERTATIO1

Cum

J^VNCIO SIDEREOnuperadmortaksmijfo

W^k,

GALIL>£0 GALlLiEOMachemacico Pacauino.

Alcitious.

Cumprtmltgio impnatom.

FR.ANCOFVJLTI,Apud D.Zachariam Paltheniuttt,

Anno M.DC.XL

3

ILLVSTRISSIMO ET RE FEREN-dipmoDomino^ D.

IVLIANO ME-DICES, SERENISS*

M AGNI HEtRVkliEDvcis

Ap% ificram C&fkre&m Maiejlatm

OR ATORI,Donrino meo Colmdifttno.

LtvsTkis sime Domi-j

nc,Epifk)lamhancmeatti

ad Galilaeum Galil&um»

i?rofeiTorem Mathemati-

tum ift celebenrima Aca-

demia Patauina, de Nuncio eius Side-

teO perfcripta,& iam typis defcriptant,

cui potiusiftfcribam^quam llluftriffime

Dn.Tuie non inuenio*Tu eniffi exaran-

d? illius iuthormihi fuifti, primu tranf-

A 2 mitfb

4 EPISTOL Amiffoadmc&Idus Aprilis,pcr ThomSScgethumcxemplari Nunciifidereis Sc

die mihudi&oadldus, quoteconueni-

^rcmrpoftvtcomparuijprselcftamihiêx

Uiterisad Te, Galilasi poftulatione,tuaq*

adiun&acohortatione,qua pcrcepta,&promifi mc intra diem, quo folent abire

curfotes^cxaraturumahquidi&prîliti.

Scd & nuper admodum a me cusn ofa-

uium hafcuiflesydiiigenter petifti , vt ex*

•mphim epiftolae, fi quodrctinuiflem,

Tibi concederem legendu : ipfam quip-

pe epiftolam , quamuis apertam exhi-

buiflem, per occupationes lllius diei,no

potuifle cognofcerc : quod rurfum pro-

tnifi me fa&uru, primum atq$ admun-dum defcripfiflem. Concepi autemil-

lam initio, & iamtypis exprefli,tanto li-

bencius, quod & Galilams, ad quem ilJa

deftinabatur , M e dice ok vm Cliens

cflet} & Medicei Principis , MagniHctruria? Ducis Legatus, ipfe quoqueGen te M e d i c e v s , hoc k me peteret:

& denique materia , dequafcribendumcratêflet ciufmodi, qua (fiquidem veratradercntur) Mepicei nominis ho-

liosûthorisc^filioco^rchcnderetur.

dedicatoria: 5

Accipc igitur, Illuftriflime Domincex priuata& Galitei propria,publicam

deferiptione fa&am, publicadicationc

iamTuam : cxquehacdedicationcftu-

diummeum in veritate, &,quod hac fb-

la nititur, Medicei Principatus deco-

rc, poft Galibeum authorcm,afTercndO)

cognolee ; meumqnc erga IlluftrifT. DjT* animum ad obfequia paratiflimum

aefttma:I>eniqaemc inter Clientestuot

numcra. Vale. j*NonasMaias. Anno-Chrifti Domini, M. DC. X.

. ^»7^ i

...t

,* * "'. yy^ i-v'7 %3nE iv&tti r^#J^. ..

-

lUuflrifimd Dominattoni Tu*

adobfeqttiademtMj

l0 A N N E S K JE FL E K V*S< CMdieJi.Matbematkm

A i Ai

A D M O N I T X 0

A D LECTO^EMAp MONITIO.

Vm multi fententiam meatnfuper Ga-

tjUi nunctofidereoexpettrm ifatufa-

cereplacuitomnibus hoc opera compen-

dio\ vt%pifto\&madGafdaummtffam

( magna quidem feftinatione tnter oc~

Wpationes neceffarias, intrapr&fcriptum diemfufam)

fublicU typti exfcribirem.*

Atqui amici ea iam excufa monueruntjideripau-

lo coneeptam infolentius. Alius eritm ablatutp cupie-

bat exordium : quidam mitig&ta volutjfet verba non-

nuUa^quAfmtentm aScbolarum (onfuetudine rece-

dentes AntagoriiftA trtbuere9 vidtripofitnt imprqitidu:

non nemopantm etiamnum laudatum GaltUum de-

fiderabat, vi locus relinquereturfententU clarifimo-

rum virorum* quos diuerfum a mefentmaudiant.

Itaque confilmm hoc iriti, vt monerem Lettorem;

Suum cuiquepulchrum iplerofque contendendo excan -

defiere\ mi^igratm difjtutationum videri condimen-

tum,htlarttatem : Alti grauitate ajfmeutionum di-

gnitatem ajfettant intradendapbilofophjia>fiuntta-

tnen&ipfif&peprAtcr inftttutum ridtculi; Ego adid

naturafattm videor y vt laborem& difficultatem do-

ttrina, remifitonearitmt,ftjlo exprejfa, temperem.

Quoi igttur exordtum atttmt , meminerit Lettor,

idad

AD LECTOREM. 7\d adeumperfcriptum ejfe f quem confentaneum fit le~

0e prafattonem meam fuperCommentariaMartis,

nuper edita.qua& aUegata videt.Lufusenimfeu iocus

mtlttaris, quo fum vfus tn opere illopublico% deriuatus

ttt in hoc etiam exordium priuau epiftoU iure non

dueriori.

Ad alteram cenfurameademe8refponfio;fingoa«

nimi gratia inter dijputantes litem,rixas,viftoris tri-

umpbum y mtnas atroces :pcenan} vitti, ruborem* vin*

cula9 carcere$,exiltum:quaferium quidpoUicentur^ ac

fi vterquefuperfuafententia, velutifuperaris &fockdtpugnet. Atqui non eH opus moneri Academicos(c&~

terijaltem cogitent) quidfit Pofitionem fuam cu-ftocjire i quod dumfacitalter\ nontantumvera&

receptaftd etiam abfurda,fa}fa (imo infcholkfepe et*

iam impta , perniciofa blafphema ) pro fuisvfurpat;

taqu,vtftrt dicendt ocCafio,velfibi vtderi,velfe crede-

re, ftfiatuere >{iprobare,vel probaturumpwfitetur,

cumfecum nihjl minus cndatitantum vt exercttatum

reddqt aUerumJndefendenda veritate. Adeo^maior

ettfifttiiitas contenttonk ;fifimpltcior altquisde veri-

tate,velutdejhtufuo, contrarii improuifaaffertiont

deturbetur? tubeatuf^ defendere, quoddefenfionis ege-

re nunquam cogitauerat.

Quod tertmm caput objeftionis attinet ; equidem

fucatt nihtl de GaltUofcripfi. Semper hunc morem te-

nut% vt qua bene abalitsdt£taputarem,coUaudarem;

qttamale,refellertnt ; nunquarycontewptorautdijtt-

mulator altena (cienti^ vbt propria carutjfem:nufi-

quam velferutts aliorum , vel mei negligens ; fiqutd

proprto Marteinuemjfem melius^ autprtor.

A 4 Neque

& ADMONITIO AD LECT.Neque puto , tantum de me Germano, Galikum

Italumeffemeritum; rt ei vicifim adulandumfueritymv*ritaw,Mtpmitipmame&JintM^

N*mo tamen exijlimet, me, hac mealibertateaf

fenttendiGalilao, diffmtiendt ab tpfo lihtrutemalw

ereptum ire : Saluo cuiufque iudicio iUum laudauL

Quinimofi qua hic etiampropria dcgmata fufcepidi-

fmdenda quamuisid veritatis opinione9 fenoc^ ani-

mofeci : non tamengrauatimeadem mepolhceor ahit-

Surum , prmum atquemihi dottiorum aliqut*

mmm legitima methodo demon?

jtrauerit*

tfobili

f

GALILiEO GALIUEO»PATRICIO FLORENTINOiPROFESSORI M ATHI S E O S

in Gymnafio Patauino

lOANNES KE? LBRVS,Sdcra Cdf. Maiejl. Mathematicus

S. F: Di

Amprjdem doraimearcorr-

feder2ociofu?,nihil niftteca-

gitans, Galil*epr#ftantifiiniei

tuasq; iircras. Erniffoenim fu-

periorjbusnundinisinpublicti

libro meo,C6mcn taria deMo*tit>us Martts, infcripto rnultorum annorumkbore : exque eo tempore , q&afi qui difficili-

maexpeditione bellica glbriae fatispeperifse,

vaeatione nonnulla ftudiis meis interpofita,

fore putabam, vt inter caeteros & Gafilfcus*

maxime omnfam idoneus, mecum de nouoA ftronomiae feu Phyficse cceleftis genere pro-

mulgato per literas conferret ; intermiflumqj

ab annisdiiodecim inftitucum refumeret;

Ecce vero tibi ex inopi nato circa Idus Mar-tias,Celerum opera nirnciattim in Germani-am^Galilaei m ei^pro ledione alieni libri occu^

pationempropriaminfolentifiimiargumenri

de quatuor Planetis antea intogmtis (yreacte-»

A 5 rali-

w CISS.ERTATIO cvmralibelli capita pr#teream ) vfu perfpicillidu-

plicatiinuentisrquod cum illuftris S.C.Marie?

Ihtis.Confiliarius, & Sacri Imperialis Confi-

fiorii Refer£darius,D.loan .MatthaeusWack-hcrius aWackhepfelf^decurru mihianteha-

]bitationem meam nunciaffet ; tanta me in<ref-

fit admiratio, abfurdiUimi acroamatis cofide-

ratione , tanti orti animorum motus (quippc

e* inopinato decifa antiqua iqter nos liticula)

Yt iile gaudio,ego ru bore , rifu vtqrque ob no-pitatem confuft, ille narrando ego audiendo

vix fufficeremus. Augebat ftuporem meum,âckheriiadfeueratio^viroseffeclaîffimoSf

4a&rina,grauitate,conftantia , fupra popula-

rem vanitatem longiffimeeue&os, qui haec de

Gaiil&o pcrfcribant; adeoque iam librum fub

prselo yer{^ri,proximi§que curfibu$affuturu.

Me, vtprimum ab ore Wackherii difcefli,

Galil#i potiffimum mouit authoritas , iudicii

reditudinc, ingeniique folertia parta. Itaque

meditatus mecumfum a quipoffit aliquafieri

acceffip ad Pianetarum numerum, faiuo meomyfterio cofmographico,quod ante annos tre

decim in luêm dedi ;in quo quinque ilj* Eu-ciidis ftguras, quas Proclus ex Pythagora& Pia

tone Cofmicas appellat , Planetas ciffa Solem

non plures fex admirtunto

Apparet autem ex praefationi? illius libri, &metuncquaefiuiiTe plureseirc^Splem Piane-

^s 9{cd fruftra.

Quodjgitur h»c perpendenti incidebat,

curri-

NVNCIQ SIP£REQ. nCurriculoadWacfcherium detulhnimirurtt

ti terra,vnusexPianetisfCopernico) Lunarn

fuaro haheat, extraordinern fefe circumcurfi-

tanterojfic fien fane po{fe>vt Galilf© quatuor

aJiae Lunaeminutiffima?,angufti{Iirnis qieati-

huscircaSatuniitlouis^Martis&Veneriscor^

pufcula circumuolui videantur; Mercurium

verQ,drcumfolarium vltimum,tam efle im-

inerfum in Solis radios,vt in eo nihiladhuc fi-

rnile potuerit a Galilaeo deprehendi-

âckheriocontra vifumahaud dubie circa

fixarum aliquas circumire nouos hos Plane-

tasfquajequidiamamulto tempore mihi ex

CardinaUs Cufani &Iordani Bruni fpecula-

tionibus obiecerat)ac,ll quatuoribi latuerint

hat|enus Planet£,quidigiturimp£dire 3 quitt

credamus innumerabiles porro aiios ibidem,

hoc initio faô deteftum iri:adeoq; vel mun-dum hunc ipfum infinitum,vt Meliflp & Phi*

lofophiae fyligneticac autbori GulielmoGii-

berto A nglo placuit: vel ?,vt Democrito & Leucippo:J& t x recentioribus ^runo&Brutio,tuo

GalUê &meoamico, vifum, infinitos alios

mundos(veI 5vtBrunus 9terrasJhuiusnoftiifi-

miles e(fe.

Sic mihi fic illi vifum , interim dum librum

Galilî» vt erat fpes fadh,c;upidine mira legen-

di expe&ajnus.

Primum exemplum conceffuCae(ans mihi

contigitiqfpicere,curfimqueperuolitare:Vi-

dc© magnaknge^ admirabiltfima fitclacula 9pro -

rt DISSERTATIO CVMprfitaVhilofophis& Aftronomu> ni fallor& mibfj

\idcoadmagnarucontemp\ationtm exordia $mmsvtra ?lnlofopkidcuftdos conuocarL

Iam tum geftiebat mihianimus, mc rebus

inferre, quippeprouocatum,&qui eadem dc

materia ante annos fex fcripfiflem ; tecum-

que Gahlze folertiffime, dc taminexhauftis

Iguz conditoris thefauris , quorum alios

poft alios nobis aperit, iucundiiEmo fcriptio-

ris genere conferre. Quemenimtacere (inut

tantarum rerum nuncii? Quem non implct

diuiniarnorisabundantia,periinguam & ca^

hmum fe(e profundens vberrime?

Addebant animum Auguftiflimi Gsefaris

Rudofphiimperia: quimeumde hae materia

iudicium expetebat.DeWackherio vcroquii

dicam?Adquem vt veni finehbro Je&ionemtamen eius prokftus :inuifum mihi, rixaturn

enam fuit; denique plane conciufum> vtia

hac rr.ateria non differrem fieri quam difer-

tiffimus.

Dum aliquid meditor.fuperueniunt liter»

tuse ad lliuftrilf. Magni Hetruriae Ducis Lg-

gatum, piena tui inmeamoris,vtqui hocmi-hi honoris impertitus fis ; vt per tatum virum

gotilfimum me & tranfmiffb exemplari., &^ddita commonefa&ione, prouocandum ad

fcribendum ceniueris : quod & praftitit in tui

gratiarn perquam humaniter>&me in clien-

ttlam fuam fulcepit beneuoIcntifJime.

Quod igitur mihi propxia animi propen*-

1 fioae>

NVNCIO SID£RE0. ij

fbne; quod amicis placet; quod diligenter

ipfcrogas ; id faciam : non nullafpe iadu<5tusf

xnehac epiftola id tibi profuturum,fi earn cen-

fueris oftendendam ; vt contra morofbs no-

uitatum cenfores , quibus incredibile quic-

quid incognitu j profanurn & nefandil » quic-

quid vltracofuetas Ariftoteliaeanguftise me-tas, vno proafpifte fis proeeffurus inftru&ior.

Temcrarius forte vidcri poflfim, <jui tuis af-

fertionibus,nulla propriaexperientia fuffui-

tus tam facilecredam:At qui non credam Ma-thematico do&iflimo, cuius velftylusiudicii

re&itudinem arguit, qui tantum abcft vtfefc

vanitati dedat, fefeq; vidiffe di&itetquxnon

viderit,popu^arem auram capt*ns;vt vel rece-

ptiftimis opinionibus, veritatis amore no du-bitetrepugnare, vulgiq; vituperia fufq;dcq;

ferre ? Quid quod publice fcribit,probrumq;

fi quid commirtcretur, clam habere nequa-

2uam poffet ? Egone vt Patricio Florentino

dem dcrogem de iis quac vidit? perfpicaci iu-

fciofus? inftrumctis ocularibus inftrudo,ipf€

nudus&abhae fispellc&ili inops? Ego noncredam omnes ad eadem fpe&aculainuitanti;

&quod caputeft,vel ipfumfiium inftrumen-

tum,ad faciendam fidemoculis, offerenti ?

Anjparum hoc fuerit, Magnorum Hetru-

ri*Ducumfamiliam ludificari* M.diceumq;nomen figmentis fuis prsefigere* pianctasin-

tcrim veros pollicentem ?

Quid quod propriis expcrimecis 5qqod& a-

*iiorum

i4 DISSERTATIO CVMliorum afleucrationibus , in parte libri depre*

hendoveraciflimum ? Quidcaufefit^cur fo-

lunvdequatuor pianetis deludendum fibipu-

tauentorbem?

Tres furit menfes ctim Augufiiflimus Im-perator fuper luns macujis varia ek me quaefi-

uic>in ea coftitutas opinione, Terraru &con*tinentiuih fimuiathra in luna ceu in fpeculd

relpkhdelcerci Aiicgabathocpotiffimum fi-

bi vidcri expreflam italiae cum duabus adia-

centibus inlulis effigiem : Speciilum etiaih fu-

tim ad cadem cohtemplahda offerebat in diefc

fequentes,quodomifliim tamen eft.Adeoeb-

demtempore^GalilacChrifti Dornini patria

VocabuIopr^Fcrens,Chrifliani erbisMonar-

cbam (eiufdem irrequieti fpiriths ihftin&U,

quihaturam detedumibatjdelichstuisarmu-

latuses.

Sed&antiquiffimaeftLirdetMculis luh*

fcarratio, fultaauthoritatc Pythagorse & Plu*

tarchi fummiphilofophi j & qui 5 fi hoc ad rerti

facitjProcSfulari imperio Epirum tenuit fub

Caefafibus, Vt M^ftiinum adeoque& mea o-

ptica ante annos fex edita praeteream, inqj fu&

locum inferius differam*

Hxc igitut cu confentientibus tcftimohiis

etiam alii delunae corpore afleuerent, confen-

taneaiis qusetu de eodem longe dilucidiflihva,

aflfets cjcperimehta:tanturh abeft , vt fidem ti-

biin teliquo libro &de quatuor circum lo-

uiahb. planetis derogcmjvt potiusoptem rni-

fciit

NVNCIO SIDEREO. iy

hi in parato iam effe perfpicillu , quo te in de-

prehendendis circum Martiaiibus (vtmihi

proportio videtur requirere ) duobus,&cir-

ciim-Saturniis lex vel o&o praeuertarti , vnoforfan & altero circiim-Verierio* & circum-

Mercunaliaccefluro.

(^aam ad venaturam , qtiod Martehiafcti-

liet, tempus erit maxime idoneum O&oberVenturus, qui Martcm in oppofito SoSis exlii-

bet; terris (pr#terqham anno i6o8.)omnium

prokimum> errore calculi triUiti amplius gra-

duum. *

Ageigitur, vtderebuscertiffimi$,melfcju{!

©culis, vt omnino fpero, videndis, tccum Ga-litee feririonem conferam; tiii quidem Hbri

riiethodum fecuturus, omries vero Philofdfc

phiae partes, quae vel ex hoc tuonunciorui-

nam minantur,, vel confirmantur, vel efc|i>ii-

Cahtur iuxta periiagaturus ; vtnihii fupeifit,

quodledtorem Philofophiaedcditum fiifpch-

U\m teheatj & velafidetibiperhibehdla pro-

hibeatf vel ad contemnendarh qu# ha&enuserat in precio, Philafophiaitt impell&t.

Primum libelli tur caputinfabricapferfpi-

cilii Veriatur, tahtae quidera efficacix, vtrehi

fpe&ahti millies exhibeat maiori planitie,

quod tutti fit, fi diameter triciesbis reprsefen-

tetur longior. Qupd fi facultas aeftimatoria

nunet ih fehtehtia edhfuettfc magnitudinis

;

xiece(Te feft ei tunc rcm videri tricies bis pro-

piorem. Diftantiam enim oculus non videt

fedcon-

i£ DISSERTATIQ CVMfed coniicit, vt Jocent optici. Daenim homi-nem aliquem abeflc tribus millibus& ducen-

tispaffibus, viderivero fubangulotriciesbis

tnatori , quam videtur aiius fine perfpicillo

ccntum paffibus abfens:cum certum habeat

oculus,hominem illum remotum 3habere co-

fuetam magnitudinem , cenfebit n<3 pluribus

centum abe(fepaffibus,adiuuante&clarifica«

tione vi&onis, perfpiciilo procurata.

Incredibilemukis videtur epichirematamefficacis perfpicilli,atimpoffibiIc autnouumnequaquam eft ; nec nuper a Belgis prodiit»

£ed tot iam annisantcaproditum alo.Bapn-

fla Porta, Magiar naturalis libroXVII.CapXdcCriftallinae lentis affc&ibus. Vtqueappa-

flrat, nceompofitionem quidem cauae & con-

uexse len tis e(fe nouamj age verba Portae pro-

ducamus-Sicille.

Pofito oculo in centro 9 retro kntem 9 ^m remo*

ufuerint , adeo propinqua videbis 9 vt quafimanjt

ea tangere videaris , vt valde remotos cognofcas a-

micos : Literas epiftoU m debtta dtftanna wUoca*

ta 9 adeo magnas videbis 9 vt perfpi.ue lega*:fi

len-

tem inclinabis, vt per obliquum epiftolam wfpuiat,

literas fatis maiufculas videbis, vt ttiam per vigm*

tt pajfus remotas legas : & fi lentes multiplicare

noucris» non vcrcor quin per centum paf*

fas minimam Iiteram confpiccris , vt ex vn4

in alteram ma.ores reddantur cbaratteres. Debilis

vtfus ex vifus qualitate Jpccillis vtatnr. Quiidn&$

fmertt accommodare ; non paruum nmcifcttur [e-

cntum%

NVNClO SIDEREO. i?

cretum . Concaud Unus^qua longefuni,clar'tfiMe cer-

nerefaciunt comexkproptnqua,vndeex Vifm commo-

dttate bisfirn poteris. Concauo longeparua vtdesfed

perjpicua^nuexo propinqud mfyora>fed turhida:S\

vtrumque re&e compbdere noueris, & lon*

ginqua&proximd mdiora& clard videbis. tioh pd*

rum multisdmiUsauxtllipwftfa ; qui&kngin-

qua obfoUidyptoxifna turbiddwijpiciebant,vt vmtoid

pirftSitpmecontuerentur. Hkc CapiteX.

Capite 5tL nouum titulumfacitclefpedf-

)is,quibus iupra ortrnern cogitatum longidt-

me quis c<on(picerequcat:feddemdnftratio'*

nem de lnduuria fquod &prbfitetur) (icin-

uoluit, Vt nefciaS quid dicat, ah de lerttibus

peducidis-agaf, vt ha£i;enuis,art verb fpecuiurii

adiungat opaciim laeuigatum : cuiufmodi Vnu&ipfeinamitiohabeo,quod resremotas,_nul-

Ib difcrimineabfenti^inmaximaqiiahtitat^

idedqUe vt propinquas, & pr£t£rea piopor*

tibiialiterau&as exhibet j tata ciaritate* qiiati-

ta efc fpeculo (qUod neceffarid colofis Fufci

eftyfperaripotefL

Huic IbcolibrilPortae, cutri viderem prifi-

xatft querelatti initio capitis X, Cauarum &comexarum lentiun/iy &Jpec?llorum y tdmoperi hu->

tnanuvfibmHece^ariotum.ntque ejfeftum heqiierd*

ttonesadbucaneminealtatas l eam operani ibmpfi

ante dnnos fei* in aftronotfti* partc Optica; v£

quid itl fimplifcibufc perfptcillis accideret lu-

culenta demSftratione geometricareddererri

expeditum*

£ Vide-

« DISSER.TATIO CVMVidere eft ibi Capite V, vbi demonftrq ilfa

^quaepertinent admodum videndi,fol.202.co-

iun&as in fehemate effigiescaui& couexi per-

fpiciili,platiead eurn modu, quo foient hodic

in vulgatis tubis mter fc iungi.Quod fi non le-

dfcioMagiae Portar,occafionemdedit huicma-

chinameto, aut fi no aliquis Belgaru ex ipfius

Port^inftru&ione ^rm&uinftrumenram,folutisfilcndilegibusmorte Po>ta?, mukipli-

cauit in plura cxerop !a,'-vtmeree vcnalemfa-

ceret: h^c ecrte efligies ipfk''fol-so2- iibri-mei

potuit curiofiim lectorem admoneredeftriw

<!lura, prsefertim fi lediotiem demonftratio-

mim mearum cum textu Porta?coniunxit.

Non eft tameincredibile , fofertes fculpto*

res in gente induftria, qui perfpicillis adlcul-

ptura? minutias videndas vtuntur cafu etiam

m fabricam hancincidiffe; dum fentes conue-

xas eauis varic aflbciant, vt quas combinatio

meliusferuiat oculis, eam eligmt.

'Non ifta dicoad deprimendam inucntoris

mechanici laudem, quifquisfuit:Scioquan-

tum interfit inter rationales conieduras , &ocularcm experientiam; inter Ptolemad di-

iputationem de Antipodibus, & Cofumbide-tetlionem noui orbis.-adeoque&interipfos

vulgo circulatos tubos bilentes ; &intertuam-Gaiilaee machinam , qua ccelum ipfum tere-

brafti: fcd nitor hic fidem incredulis facere in-

ibrumentitui. Fatendumeft, meeK eo tepore,

^uoOptica fum aggrelfusjcreberrime aCas-

fare

NVNCIO SIDEREO. .19

&rerogatumde Portae fuprafcriptisardficiiSj,

iidemiis vt plurimum derogafle. Nec mirum*mifcetcnimmanifefte incredibilSs probabili-

bus;& tkulusCapitisX l. verbis; (Skprammmiogitatum quam longifiimc projpkere.) videbatur

abfurditatem opticam inuoluere ; qinfi vlfiqi

fiat emittendo, & perfpiciila acuant ocuiiia-

culoSjVtadremotidrapenetrent/quain f;

ni

la perfpiciila adhiberentur ; aut C\ ytagnofcic

Porta, vifiofitrecipiendorqtiafi runc fp \ ; t

rebus videndis lucemcontilient velaug

cumhocpotius verum fit,qu£ non vitrb I

noftros oculos eiaeulantur aliquamlucul 5 ,

*jua mediance confpiciantur , nunqu ri

vlio perfpicillo detegi pofle. Pneterea crcde-

bam non tantum aerem effecraflonv&colo-

rec£ruleo,quo vifibilium partes minuce emi*

nus bbtcgerentur & confuridefcntur; quodcum per ie certum fit>fruftra videbam exj

<5ari a perfpicillo» vthancaeris intejfufi • >

ftantiam a vifibilibus detergat;fed de ip

iacoelefti eifentia t&le aiiquidfufpicatu*;; *

quodnos,fi maxime luna* corpusia temcnfum augeamus, impedire polfit» quo m: *

(

exiguas cius particuiasinfua puritate fciV^s

a ccelefti materia profundiffima agn :

1

r<

poffimus. Hasigiturobcau(asabft?nui:i ::u*

tandamechaniea, concurrentibus infup. r.a

liis etiam impedimentis.

At i:unc merito tuo Galilare fo!.s?rriiIi n

commendo indeftlfam tuamindufttiam (

B 1 dffi-

20 DISSERTATIO CVMdiffidentiaomni pofthahit3,re<5tatead oculo-

rumexperimentacbntuliiti,ianique ortopcr

tua inuenta veritatis fole,omries iftas tituba-

tionularuascum no&epnatredifpuiiftiiquid-

que fieri poifet Eido dcmoa ftrafth

Te tnonttrate agoofco fubftantiff cceUftis .

incredibilem tcnuitate, quaequidem& tx o-

pticismeisfo]az7,patet,fi proportionedcufi-

tatis aeris ad aquam conferas cum propoftio-

ne denlitatis setheris ad aerem,procuI dubio

multo maiori : quaeefficit, vt ne minutiffima

quidem ftellati orbis (nedumlimariscorpo-

ris, ftellarum humilima?) particula noftfos b-

culos efFugiat* tuo inftrumento inftru&os,

muboque plus materi^fvel opacitatis) in vno

fpecilli corpyfculo interponatur inter oculit

& rem vifam, quam in toto illo imm£fo aet he*

ris tradu: quia ex illo aliquantula refultat ob-

fcuritas , ex hoc nulla : vt pene concedendumvideatur, totum illud immenfum fpacium va-

cuumefle*

Etfi igitur auidetuum Galilaee inftrumen-

tu expedto : tamen fi qua mihi fors affulgebit,

vt mechanica remotisobftaculistentarepof-

fim; ftrenue mein iis exercebo, idque geminavia. Nam vel multiplicabolentesperfe&arutn

(phsericarum hincindefuperficierum,leni/Ii-

xne aflurgentium j eafq;certisinteruallisina-

rundine difponam , exteriores paulo latiores,

Vttamenoculus intra terminum interfe&io-

nisparaUeloramomnium leatium conftttua-

*" "

tur:de

NVNCIO SIDEREO. urur : de quibus tcrminis vide optica mea folio

190.& foI.440.vel vt vnica luperficie errorem

(fiquiseflet ) faciliuscorrigerepoflim; vnamfolam lentem feu vmbonemeffigiabo>aItera

fuperficic proxime pUnaquippeincouexita-

;cm fphzrica folius dimidii gradus feu 54. mi-

nutorijm affurgente: rcliqua no fphaericaquse

ad oculum vergit, ne jnihi cotingat, quod fol.

jj?4»ofl:cndit Schema, fiatquepartium rei vife

diftortio&confufip,de qua eftprop.XVIII.fo!. 193. fed in vmbonem aflurgente> vt eft fol.

i^S.infchcmatedemonftratum^vtfithumori

cryftallipp pculi fimilis; linea quippehyper-

bolica tornatadefcriptu, qua fol.106. in fche-

mate quacfiui prbpter machinamenta Optica,

vt eft fol.96.& fol.i 09. fcilicet yt non diftorta

fiatvi#p,fed partm rei vifaeimaginesaugean-

tur prpportionaIiter:yt propofui fol.105.

Hxc inquam in cpnftitucndalente cSuexa- obferuabo, vt maiora pratftem vifibilia : ocu-

lumq; non longe ab hoc pun&o collocabo, in

quod omnium rei vifse punftorum radii (quas

proprietas eft huius ymbpnis hyperbolici ) v-

nice confluunt : hyperbola eoufq; continuata

erit, vt radius expunfto fcu centro hoc in co-

tingentem extremu hyperboles,faciat angulu

27Jdeoq;refra^ionem|irciterp.vtadtrigin-

ta femiflesgraduum habeam in ytriufque latc-

ris refra&ione extima, in interrnediis propor-

tionaliterminus. Quiavero vnius pum&i dc

rc lucente tam remotaradwtiones, proxime

B 3paral-

22 DTSSERT ATIO GVRC

j- ' tllelscdefccndutad vmbonem; poftquem*

coniiergentes in humore oculi cryftallinu in-

ddunt, adeo vt poft cryftallinufli fa£tarefra-

ftionc cocurrant inpunc^o,proximecryftal-

lmum,&abcoferurftim dilateat,donec inre-

tiformem veniantiamdilatati inftarpenicilli,

&tq; ita propun&islunajfingulis^fingulaerc-

tiformis iliuftrantur fuperficies, adeo vt con-

fufiffima ftat vifio ; ideoad oculum cuiuflibet,

fpedantis peculiaremprodiuerfitateoculoru

sdhibebolentecauam,vtconuergentcs vnius

punfti radii,contiariarefradtione incauofa-

j , prohibQanturconuergerejiedpotiusdi-

uergentss* & fic velut abaiiquapropinquopunftavenietes in cryftaliinu incidant, periq;,

efraSi, in retiformi ipfa fortianturfua.

cc 1 icthonu pun&a :qua? definitio eft vifionis>

ci jcrquse omnia domoftraui foI.20Z.me>g

G 'ces. Atq;ha?cdemftrumcntoipfo; Iamquod vfuraeiusattinet, argutufaneeftinuen-

urmtuu, q«omodocognofcatur,quanta fiat

reru perinftrumentam ampliatio, &quomo-c;o fingala in t oe'o mtnuta minutorumq; par-

t :s «jfgaofci poflinr- Quamrccfrin certamea

veniat ind-uftria tua cum TychonisBrahci in

obftruando certkudineaceuratifiima: noabs,

i?fuerkaliquidinterft>qui. MeminicuPoiy-hiftor ille fcicntiaru omniumlo.Piftoriusex.

me quareret , no vna vice; nu adeo limatae fint

Brahcanae obfeniationes, vt planenihil in iis.

defiderari pg(fcpdtem3 valdcmccontendiirc^

ventum

NVNCIO SIDfcREO. af

ventumefleadfummu, ncc reli&u eflequic-

quam humanae induftriae,cum ncc oculi maio-

rem ferant fubtilitate, nec refradttonu nega»

tium,fiderum loca reipeSu horizontis ftam

mouens:atq; hic illum contraconftantiflime

affirmaffej ventura olim,qui perfpicillorum

ope fubtiliorem aperiat methodum: cui egorefra&iones perlpicillorum vt ineptasad Ob-feruationu certitudine; oppofui. At nuncdc-mum video,verum in parte vatem fuifle Pifto?-

rium. Ip&quidemBrahei Obferuationes per

fe ftant, habentq; fuam laudem. Nam quid fit

in coelo arcus 60. graduum ; quid 34. mjmuta;

hoc folis Brahei mftrumentisinnotefcit. Atvbi Braheus hoc pado gradus cce!eftes (vel et

ego meo artificio OpticoLunaediametru)mcoelofuerimus dimefifi.-iam fuperuenienstuu

Gaiitee perfpicillu, & quantitate iUam aBra-

heo& a meproditam copleSens, fubfciliflime

illa in minuta & minutoru partes>hibdiuidit{

fefeq; Bralld methodoobferiiandi,elegantiP-

fimoconiugioaflbciat:vt& Braheus ipfeha*

beat , quo tuaobferuatiSis methodo gaudeat*

& tu tuam ex Braheana neceflarioinftruas.

Visdicam quod fentio ? Optomihituuin-ftrumentumin Eclipfeos lunaris eohtempla-

tione.-fperareexeopraeftantiffimapraefidia ad^ /

expoliendu , eft vbi& reformandu, totu Hip«*f

parcfcummeum,{eu demonftrationeqainter-

uallorum & magnitudinis triu corporum, So-

Us,Lunx&Terrak Diametrorfijenim Solis&

B 4 Luc*

*4 DISSEIITATIQ CVMlûnas dtfFerentiarp variabifetn» digitosque

Luna, deficientes nemo exadtius numerabit^

jxi(i qui tgo inftru$us pculari ^ di^genti^m ir\

^feruanqo adhibuerit.

Stet igitur Galiteus iuxta Keplerum x ill?

JLunam obftnians, conuerfo in cgelum vultu*

foic Solem, auerfus in tabellam, (ne pculum vt

rat fpecUlum ) fuo vterque artificio :& ex hac

focietate prodear olim nitidiflima interuallo-

rujn docfcrina.

Quinetian?, ( prarter Lunam) Mercuriumipfum in difco Solis hoc meo artificipyidi: vi-

4§iibellum hacdere ?ditum,

Nec minus etiam, fi Conêtaquifpiamef-

fulferit, parallaxes eius (vt& Lunae)ad ftellu-

Jas illas minutiffimas & creberrimas, folotuo

jnftrumentp cpnfpicuas , collat» , obferuari

re&iffime poterunt : ex quibus dealtitudinq

corpprum illorum certius , quam ha&enusynquam,Iicebitargumentari.

Atq; hxc tecum Galitee, adpiriipum libelli

ûi caput, cQnferre libuit,

Tranfis fecjundp ad pha?nomena Lunaria

prxftantiffima : qua meritione rcfricas mihi

memofiam eorum,qua? in Aftrpuomixparte

Optica Cap.VL de luce fiderum Numero?,fupcr maculis Lunae, ex Plutarcho, Masftlino,

meisqj cxperimen tis adduxi.

Ac initip perquam iucundu eft,&meipfum

iq eiufdem lunse maculis, non vttu,conuerfo,

fed auerfp yultu obferuandis* efleverfatum,

Schema

NVNCIO SIDEREO. z%

Schema huius rei h.abes fol. 247. mei libri: $x

quaillud patet , mibi quoqj limbum lunae ap-

parîfrelucidillimum vndique, fqlumcorpu$

interius maculis fuifle diftindum-

Exeo fubit ammumcertare teciim in per-

uidendis illis minutis maculis, a te primum ia

parte lucidior? animaduerfis.Id autem hoc pa-

diqme fpero perfe&urum mea obferuandira-

tione,yultuaLunaaîerfojfilun« lumenper

foramen intabellam pertica circumlatanin-

tromifero, fic tamen,vt forame obuallet lens

cryftajlina, fphsericomaximi circuligjbbo,&

tabellaadlocum cplle<5Honisradioru accom-modetur. Sicinpertica i2,.pedeslojiga,lunas

Cprpus perfcdilfime dcpingetur quantitate

monetae argetese maipris. Arti^cium demon-ftraîprppa^.fol.ipfi & in.libri mei ;fimpli^

cius tameri fuit propofitum a Porta primo ti-

tulo Cap.VI.de l?nte,cum ego de integro glq-

bo demonftrauerim.

Pergamus Galila?e,tuaexcuterephgnome**

pa ; Nam cumastatelunff aufpicaris pbferuata

tua, primumque oftendis, quid corniculata:

defit a,d oualis liqe? perfeftionem. Oualcmeflefpeciem circuli illuminatorii demonftra-ui numero 8. fol.2,44. libri mei : terfe igitur&plane mathcmatice loqueris*

Inconfideraitione macularum ateprimumanimaduerfarum \a

fjiartc Lunae lucidaiomni-

no optice demonftrasex illuminationis ratio-

ne?iUaseflecauitates aliquas feudepreflas la-

B 5 cunas

af DISSERTATIO CVMeunasinluffaricorpore. Scd excitas difputa*

tionem,quidna fint illas tam crebrse lunx ma-culaepartis antiquitus lucida?putat&. Tueaicum vallibuscomparas noftraeTelluris; &fa-teoreflenonnullas Kuiufmodi valles,prsefer-

timin Sryria prouincia jfpeciequafi rotudas,

faucibus anguftiflimis fluuium Muranrrecipi-

entes fupra,emittentes infra,vt funt campi di-

€ti Grsecenfis,Libnicenfis,& ad Drauu Mar-purgenfis,aliique per alias regiones , quos cir-

cum campos altifftma confurgunt montiumiuga.fpeciem aheni exprimentia;quippenon

minima pars latitudinis camporum eft altitu-

do circurniectarum crepidinum' Equtdem fa-

teor,&talcsinLnna vallesefle poffe, finuofi3

montium receflibus propter fkiuios excaua-

tas. Atqaiaaddistam crebras eflehasmacu-

las, vtaflimilent lucidam partemcorporislu-

naris cauda? pauonis,in varia fpecala , vefyt o-

culos diftin&ae: fubit igitur animum , num in

Luna macuke quid aliud notent. Apud nos

eniminTellure funt finuofenonuilas vallcs,

atfunt etiam in longum protenfae fccundumfluuiorumdecurfum,profunditatisnon con-

t^mnenda?: cuiufmodi veluti perpetua vallis

cft Auftria fere tota propter Danubium, inter

Morauiae& Styriae motes deprefla,& quafi re-

condita.CurigiturnullastaleslongasinLuna

macuIasprodis?cur plerafq; circulo circum-

du&aC'Annelicttconie&urisindulgere, Lu-nam veluti pumicem quendam efle, creber-

rimis

NVNCIO SIDEREO» 27

rimis&maximisporis vndique dehifcentem?

Paticris enim aequo animo, vt hic per occafio-

nem aliquid indulgeam fpeculationibus m eis,

CommentariodeMarte Gap. XXXI V.folio

i57.propofitis:vbi ex eo quod Luna a Teilure

duploceleriusincitatur, quam partes ipfae tel-

luris extima: ia circulo #quatore;collegi,lu-

nare corpus efle rarum admodum, quodqueexigua materise paucaecontumaciaprseditum

raptui Telluris non multum refiftat.

Veruntamen hsec (deabfoiutiscauitatibus*

non per montes fbrmatis) tantinon funt, vtfiiuxtatuasfequentesnarrationes ftareomni-

110 nequeant, pertinaciterdefendendaputem.

Nam clariffimis experimentis lege plane opti-

careddidifticonfirmatiffimum,in lunaricor-

pore multos per lucidam partem, praefcrtint

inferius, confurgere apices, inftar altiflimo-

rum montium noftrseTelluris, qui grimi orir

entis in Luna Solis fruuntur, caque tibiger-

fpicillo tuo vtenti detegantjir.

Quid iam dicam de tuafuperantiquisma-

culisLuna?difputationeexadiflitna?Cumfo-

lio z^i.libxi mei fententiam Plutarchi addu-iilfem, Lunas maculas illas a&tiquasproLa-cubus feu Maribus habentis, lucidas partes

pro continentibus : non dubitaui me oppo-nere, & contraria ratione in maculis conti-

nentes^inlucidapuritatehumoris vimpone-re : qua in re mihi Wackherius valdeapplau.-

dereeftfolitus. Adeoquehisdifputationibus

|8 DISSER.TATIO CVMfuperioriaeftate indulfimusfcredoquodNa»

tura pcr nos eadem moliebatur,quse perGali-

larum obtinuit paulo poft ) vt in ipfius Wack •

herii gratiam , etiam Aftronpmiam nouam,quafi pro iis qui in Luna habitant , plancque

Geograpfriam quandam Lunaremcoderem;cuius inter fundamenta& hoc erat; maculas

effe continentes, lucidaspartes maria. C^ijd

roemouerit vt hicPlutarcho contrad^cerem,

videre eft fol.i^i.libri mei,experimentum fci-

licet ibi alIegatum,quod cepi in monte Styrise

Scheckcl, ex quo mihi fubie&us fluuius vide-

battfr lucidus,terrg tenebrofiores.At infirmi-

tatem applicationisfplio verfomargoipfein-

dicat. Scilicet: non luce communicata cxSolc

vtTerra?,lucebat fluuius, fedlucerepercuffaI cx acre illiiminato. Propterea& caufas expe-

rimentitentauiinfeliciter. Nam contrado-

ftrinam Ariftotelis , libro de Colorib. hoc af-

firmaui : aquas minus de atro participare , q ua

terras, Qui cnim hoc verumefle poflie , cumTerrcaquistinftenigriqres euadat ? Etquid

multis,daLunamexalba gleba conftare, vt

Cretam infulam, (quomodo Lucianus Lunadixit Cafei fimilem Terrani effe) concedendu

erit,clarmsrefplendefcere illam exillumina-

tione Solis , quammaria, quantumuis non a-

tramentoimbuta.

Itaq; nihilme libermeus impedit , quo mi-nus te audiam,contra mc, pro Plutarcho,ma-

thematicis argumentis dilferentem, illationc

argu-

NVNCld SIDEREO. ^&fgutiflima &inui<fta. Lucidaequippe partes

multisciuitatib.dehifcuntjlucidaepartes tor-

tuoralineainuminantiir,lucidgpahcsemine-

tiashobentmagnaS, qtiib. vicinas.pariespr«-

uertuntinilluinaiationere^dem &cotraSo*lem (uht lucid^,pafte a Sole auerfa tenebroffi

qu*omniain licco& folidd & eiriirieritilocu

habent,inliquidominime.Contra teriebfofae

p^ rtcs,rtot3e antiquitus funt aequabiles ; tene-

brofe partcs tardeilluminantuf,quod eariint

arguit hurnihtaterii , cum circufnftantes efni-*

nemesiamJongclateqjcolliiceant, &atene*brofis^lluminatisriigrore qtlodanijVelutvm-

bradiflmguautur;hneailIumiriationisinpaf-

te tcnebro(arc<5taeft,in quadris :quae viciffini

in humore competunt,ima petentem,& pon-derc fuo fufum ad sequilibriurih

His inquam argumcntis plane fatisfeciftii

do*maculas cfle maria,4o lucidas partes efltf

Tcrrank

Neque hsectua experimenta perfpicaciifi-

itia*vel me^ipfiusteftimonio caret. NamfoL248* Opticesmeae, habesLunae bife&ae linea

tortuofam,exxjuo elicui cminentias &depref-

fiones in Lunaec0rpofe.Fol.25o.exhibeoLii-

namin edipfi,figuralaniataecarnis aut affefis

confra&i : ftriislucidis fefe in pdrtem vmbfo-*

faminfinuantibus:qua obferuatione ideiri te-

cum,fed alio argumenti genere euinco, Luria:

partes insequales efle,has eminen tes,illas pro-

funda*;noniam ex vmbrje proie&iotte, fed ex

coquod

36 DISSER.TATIO CVMeo quod debilitatum Solis radium in confinio

Eclip fis, alix Lunx partes fortius,alig dcbilius

excipiunt& reuibrant. At ha:c confufe tan-

tum&fuperficiarielme annotata ftmt,nulla

diftin&ione maculofarum partium a lucidis.

Tua vero diligentia , quam ordinatim omniaperfequitur ? Qui etiam maculas ipfas vcteres

albicantib. areolis xquabilibus,ceu maria pla-

nis infulis interftin<5fcas exhibes.

Neq;fatis mirari poflum, quid fibi velit in-

gensilla,circuloquerotundata cauitas,infini<-

ftro,vt ego loqui foleo,oris angulo; naturae ne

opusfit,an manusartificis.Namprofe&ocon

fentaneumeft,fifuntinLuna viuentes crea-

turx(qua in materiamihipoft Pythagoram &Plutarchum iatn olim Anno 1593. Tubingas

faipta difputationc, indein Opticis meis foL

250.& nuperrime in fupradi&a Geographia

Lunariludereplacuitjillas ingeniufuse pro-

uincix imitari,qug multo maiores habetmontes& valles quam noftra tellus, ideoque mole

corporum maxima praeditas, immania etiam

operapatrare:cumquediem habeant quinde-

cim noftros dieslongam ,aeftusquefenti5t in»

tolerabiles;& fortafle careantlapidibus ad rri n

nitiones contra Sole erigendas, at contra g!e-

bamforfan habeant in modum argillx tena-

cem: hanc igitur illis a?dificandi rationem vfi*

tatam efle,vt campos ingentes deprimant,ter-

ra caiculo egefta& circumfufa,forte& humo-ris in profundo eliciendicaufa, vt ita in pro-

fundo.

NVNCIO SIDEREO. js

fuhdo,poft tumulos egcftosin vmbralateanc*

intusqueadmotumSoiis& ipfi circumambu-4entvmbramcorife£tantes, atquehsecfit illis

veluti quaedam Ipecies vrbis fubterraneae, do-

mus,fpeluncaecreberrimse,in crepidinem iIJ£

circularem incife; ager & pafcpain medio, vt

folemfugientesaprasdiis tamen longius noncogantur recedete.

Sed fequamur porro etiam filum Jtusefcri-

ptionis,Quseris cur non inseqiialis etiam appareat extremus Lunae circulusPNcfcio quam id

diligenter fueris contemplatus , anne potius

hic ex opinione Vulgi qua?ras?Nam libro mcofol.24^.&fol.25o.inpleniluniis aiiquid faive

in hac extima circuli perfedione defiderare

meprofcfliisfum.Perpede, &quidtibi videa-

tur iterato enunciaj tuis enim oculaiibus fi-

dam.

Ad quasftionem tuquidem,vtde re certi

refponde&gemino modo. ^rimusmeis expe-

rimentis non repugnat. Nam fi frequentia &conftipatio verticum alioruifl poft alios in cx-

tremo adfpedtabilis hemifpha?ritlimbo,fpe**

ciem exhibent perfe&icirculi, fierinon po-teft, nifi vertices ad tornum sequati & abradfint; vtnon minutulae nonnulla? rimuhe aut

tuberculi compareant j quodmeis obferuatis

eifet confentaneum.

In altero modoLunscircumfundis Spha:-

ram aeriam,qu£ in deuexa globi redu£l:a,pro -

funditatem aliquam radiis Solarib.&terreftr i -

bus

5 iDISSEHTATIO CVM

bus i adeoque& noftris oculis obiiciat ; VncUilie limbi trierus & eniaculatus fplendor , tota

irtteriori f&cie: quaiion ita profunde noftris

obtutibus obftathicaer* crebris maculislca-

tente.

Potiiit te huius aeris Lunaris admonere li-

ber meusfoi.25i.&302.qugiibrimeilocat"uis

hic experimenas egfegie eonfifmas.Sane noii

Video, qtii Selenit§ illi in pleiiiliinio,quocl nos

videmus(ca?teriqueinuiiibilishemifpha2fiiin

tiouiluniojquibus terrtporibuis ipfis eft rrteri-

dies, immanes Solis aeftus tolenre po(fint|fi

h6 aer tiirbidus Solem illis, vt fit apud Periia-

iios , crebro tegat, asftiimque huiriore tcrtipe-

fetjquider irt plenilunio& maculas magis oc-

tultat ,& fplendorem cx Sole irtgentem cdiii-*

bibit atque ad rtos feuibrat.

Quid tii de aere dicis circa Lunam, cuni

M^ftiinuslibelloTubiiiga* editoannb 160S.

<*ttam pluuias iii ea cdnfpexerit* Sicenimille

th.ijuin EclipfiLunarfrefyere BominiU Valmarum an~

Hi 1605. in corpore Luna verfus Boream, nigrtcasqua-

dam macula conjpettdfuit , obfcurior c&tero toio cor-

portquodctndeniisferfifiguram repfafentabdt. Di-

xijfcs nubtldjn multdm fegiotiem exienfd% ptuuiis &tempeftuojisimbribusgrauidaycuiufmodi ab excelfo*

tum montium iugu in hunitliofd conuatiium lota,vi-

derenonraro contingit. Htcille.

Nec vero putesantiquarum macularurn v-

nam fuilfej moftrauit ipfe mihi Masftlinus an-

iiofu*

NVNCIO SIDEREO. jj

bo fuperioridiagramma.Macttlaerat& fitu&ixiagnitudinedi&rens :

: quippeûaequartam

circiter aut quint&m partem planiciei Luna-

risoccupab:t; & pritereaadeoatra, vtetiarti

in obtenebrata Liinaeliiceret.

Tradit eo libcllo a Th. 88. Lun#affiniu-

tcm cum Terra, in denfitate, vmbra , caligirie,

luceaSoiemutuadtia; qu& globum vtmmq;circumambulet , quae aequales & Terrtco is

Lunaephafesexhibet j&Luntcoiislêrr^ : vi

Vtrumûecorpiis, abalteroaquahcer iiiumi-

netur, quo locomaguam partem comryU-dti-

turineae Aftronomiae Lutlaris, Alterumgra-

dum cogiationis horum corporum Th.pii

collocat ift afperitate fttperficierupn: quodquenotatu dignu eft, ex tribus locis Auerrois ci-

tat di£tum Ariftotelis exlibrodeariimalihus,

'quodhuna ttrremnatur&admo&umfitkffints.

In fpecie de aere circa Lunare corpus cir-

cumfufo a Th.i^^.exprofelfoagitjCinusifla

funt verba Th.149. tuis Galilsee verbis adeofimilia, vt ex tuo itbeilodefumptavideanturr

Si UiMCQrpwfmt^mu^ris> exttemam brani mtilto limpidiori purimîu litte

claram^ nec pllis mdculis conjperfam videbM ciim ta~

men ab interiorixorporeplurwu nigricantesnoUpafJimemicent. Quistnciictt^ vnifmnts ittiw lucis wri

ejfedUudqiidmbuius Qbfturiorti turbidi & maculati

jftlendoris fubieftum ? Conctudit hinc corpus

iimhi e(Tep?tluci ium,quafi vitreum acrium,

hoaiogeneumi dehiquc aeris rioftri eir-cum-

Q texte*

34 DISSERTATIO CVMterreftris plane (imile. Multusquidemefliri

v eo,vt tecumGalila£e,hunc aercm exeoctiam

«iigno probet, quad pars lumine Solis perfuft dtts-

ylioris arcumfirentu apparet^qam relitjuum orbis

eenebrofi:quod M*ftlrrnismu]t?s probat expc-

rimentts, nono&urhistanturn^ quarumcau--fa in vifum reiici polfct, fed& diurtiis,quando

ftelia Veneris fepoft Lunae bifida?partem vm-brofam recipit.Vcrum pace veftra mihi liteat,

ego & fi aerem Luna? cortcedo, t&rnen fuptr

hocexperimentomancomfententia : lumenliincLun*, indeftelke, dedieetiam fefein o-

culo ampl&re» locumque partis tenebrofsc

xarpere , vt ea minuta, lucida magna putctur.

VidcOptica mea fol.2 17.

Sequ.riir ia tuo libellofol. i3.ingeniofa&vJegitima demdnrtratio cius quod amequcq;fol^o.p.sYfim di&um eft,dernonftranim Vefo-mmirne : Montes Lunarcs mulco maibrcs cfle

terrenis; idque nonjtantufrn in proportione

fuorum g!oborum, quodegod xeram :fed in

• comparationefimphci. Scuicct dtftderabatur

ad hoc drmonftrandum,uiurn perfpiciiium,

tua i ^ dbf ruandodiHgeritia*

i Nec mmus Higeiiiofe te'fol. r^. comparas

ad obfcruationcm difci Lunaris, cum eipri-

{mu e n a fcu n t u r corn u a » do c c sq ; c < rn ua o bie-

6u tecfci iegere, vt reiiquus difcus ermneat.

JEfthic mihi modusobfei uandi vfiratilTimus.

Qjod vcro dcmonftntioncm attiner , qtias

Oiita^hocLaaiCM cx noiira YVliure cffundf, .

caiam

KVN£l6 SIDERJkd. 35

iam a vigintianniseoq;amplius fuit pencs

Maeftlinum,ex cuiusdo&rina illam tranftuli

in meam Aftronomix partem OptidmiCap.

Vl.nu.to fol.252. plemffimo traChtu ; viii eaf-

ilern etiam opiriiones, (quod lumennocfit^

Sole, vei a Venefe) tecum ebdem modo rertf-

to, nifi qiiod hanc vlrimam merieo mo, paulo

ijuam tu,moilius excipio.

PutasFoi.i^.ruboremiilumXunx alieneuj

quem circa cktremitate* vmbr* tcrrenseLu-

m eclipfataretinet,reliquocoj pbrefufca & e-

iianida, effeex illumiftatione vicina? fubitan-

tisesetheriae. Adiuuas meamdeeodern ruborfe

difputaribnem fbLzyi.Opticcrum : vbieartt

ex refra&is in noftroaereSolistadiis deduco:

& accommodaseaquaefol^oLaddux! adra-

tionem dicendam, cur in totali SoIisEclip&

i)6 fempernox fiat mera : quae in libro de ftel-

lanoua fol.n^.repetii. Dubito 'Gaiilaee, ati

poffithaec a te difta caufahuicfufficererubo-

ri:haec enim, vti vis aurora, Lunare corpus cir-

eumftat miilto arquabilius, quam vt rubor iftd

ftc inaequabiHterm Luha deriuetur , vt often-

duntmeafol.27(?.allata experimenta^qusevbi

in tuo fyftemate rnundi in confiderationem

adduxeris 5 fpero te hacinpartetahto feliciirs

dererum caufisdifputatiirum.

Ad pallorem tamcnLun^inmedfamvm-br*m immerfae effidendum, vbiceffantradii

Solls xt fra<Si; facile patioiTj vt iuk-tafidera.So-

knackcumilanda;quibus egofol.^/.pallori^

3<* DISSER.TATIO CVMcaufam tranfcripfi,haec tua aurora, vtpotior

caufiiadducatur.

Abfolui alteram Hbelli tui caputdcLuna:

tranfeoad tertium de Sideribus cxtcris.

Prima tua obferuatio eft magnkudinis fi-

derum,quorum corpufculaperfpicillo infpe-

<Sa, in proportione ad Lunse diametrum ais

xninui. Adducis & alialimilia,quibus ftellas

minuiffitur; veri i1ima>& mihi longo vfucom-

perta, crepufciilum, diem, nuhem, velutn*vi->

trumcoloratum.

Hic tuas excutio lociitiones, angulumvifo-

riumwon a pwnario ftell<t corpufculo,(td alateeir~

cumfufbjplendore terminart : item ferjpicillo adfciti-

tiosaccidentales^fulgoresJlellisadmL N

Qoserere lubet ex te Galilsee, num acquie-

fcas m caufis a meallatis huiusrei, vbi de mo-davifionudifputofol. 217. acprafertimfol.

2ii. Opt. Nam fi nlhil defideras,lic£bit tibi

porro proprie loqui; luminola puncSa conos

fundcre fuos in cryftallinum , & pofteumre-

fra£tionefa£iaeos rurfuminpundumcStra-here; quia veroid punftum non atiingit rcti-

riam, dilatatione noua fuperficieculam retinae

occupat,cumdebueritoccuparepun3:u:itaq;

perfpicillorum opera ficri, vt alia refraftione

intercedetepunftum illud in retiformem co-

petat, Non igitur aliqui defcenduntradiiin

oculum,a fplendore ftellis exterius circufufo;

/ed contra qui defcendunt ab ipfo lueidocor-

pore radii ii vitio refra&ionum,& per no&em

NVNCIO SIDEREO. 37

amplificationeforaminis vueae,diffunduntur

in fplendoie in retifoimicirea purdu, quodftellarn dcbuit reprasfentare , circumie&um.

Neque perfpicilhim in terra adimit aliquid

ftellis in c ce • o, fcd adim it afiquid I ucis ret ifor-

mi quantum eius redundat

Altera iucu diflima tua obferuatio eft figu-

rx fixarum radiofe, d fferentis a Planctai u fi-

guris circularibus. Quid aliud inde Galitee

colligemu>;quam fixas luminafuaabinruse-

mittere, planetas opacos extrinfecus pingi:

hoc eft, vt Btuni verbis vtar>illas efle Soles

hos LunasfeuTellures. Netameis nosin fua

pertrahat fententiam demundisinfinitis,to-

tide nempe^quot fiint fixa?, omnih. huius no-

ftri fimilibus : fubfidio nobis venit tertiatua

obferuatio innumerabilkfixarumultitudinis

fupra ea quar antk|uitus eft cognita;qui no du-bitaspronunciarevideri ftellaru fupradeccni

miiiia.Q^i3nto.n.pIures&cofertiores t tanto

vcrior eft mea argumentatio>comrainfinitatS

muadi,librodeftellanou3,Gap.XXI.foi.io4«>

propofita; quae probat,bunc5in qup verfemur

hominesjpoftrocu Solc&PJanetis^cfleprse-

cipuum.mund i fin um ; nequ e fieri po ffe ,v t ex

vlla fixarum talis pateat in mundum profpe-

£tus,qualis ex noftra tellure vel etiam &>Ie pa-

tet. Locum breuitatiscaufe fuperfedeo defcri-

bere; proderit ad fidem, tofum perlegio

.

AccedataudariiJoco&ha?cargumentat!Oo

Mihi, qui debili furto vifu $ fidus aliquod rnaiu-

C $ fcularn^

3S DISSERTATIO GVM,fqatum; vt Canis, parucedere videtur magni-tudinc, diametro Lunar, (Iradios fulgidosao

cenfeam : at quilimt vifti corre£Hffimo> quiq;

i.ftiumetisvtunfurafl:roQomicis , quibusnSiniponunt hi ciocinnivtoculonudojiiquan*

titates diametris ftellarum fua^ defcribunt per

minuta & minutorum partes. Quod.fi ex mil-

le lol&m feis-nuila maior efllt vno roinuto;

( unt zm pieraeque ex numeratis maiores)ea&

coa&£ omnes ia vnam rotundam fuperficiem

aequarent^adeoq; & fuperarent)diametrum

.

Soiis. Qjjantomagisftellarumdtciesmillium

dilculi in vnum co&ati fuperabqnt magnitu*

dineafpe&abili,fpeciem difci Solis? Sihocve-

rum, & lifuat ilti Soles exeodem gencre cura

hoc r ofxrolvoie , cur non ecbfn llii.Soles vni-

werfi luperant fplendorc huncnoftiuSoIem?,

Cur adco obfcurum vniiurli lumen fundunt

in patentiflima-loca, vtSo! pcr ioramenpun-»

c3u acicuJa? minimo apertum irr-;*diansin ca-

-.xneram conclufamJ.3mftati.nl ipiam fixarum*

claritatem quaotaeffer. tota carnera ablata, in^

finito pene interuaJlo fuperttiDices niihi,ni-

mium iil^s a nobis djftasfe ? Nihuhoc iuuat

hanc caufam. Quanto enirn diftantesmagis,.

tanto quam Soi maiori diamctro funt vei iin-

gulae. At^nterfufus artherforta(TeobfcuratiJ-

)a-s?Nequaquam;cernimuscnimillasfuiscum

fcintillauoaibus , fuo cum difcrimine figura-

rum& boiorum : quod non cffec, fi dcnfitas

a uicns alicui obltaculo effet.

Satis

NVNCIO SIDEREO. &Satfe igitur hinc clarumeft,Corpus buius

noftriSohs inaeftimabili meniura effelucidius

quam vniuerfas fixas, ac proinde,hunc noftrunuindum no.eflt epromifcuogregeinfinito-

rnm aliorum. Qua de re infra plura fcribam.

Habes innumerabilitatis ftellarunv ocula<*

tos teftcs plurimos. Rdabinos aiunt numerare

ft^pra duodecim millia; noui religiofum,qui

no&e quadam illuni plures-quadragintanu—

.

mcrauitin clypeoOHcniSi Msftlkiasmaiu-

(culasin Pleiadibus ordinarie numerat, nift

failor, qu^tuorckcirn^non infra inagnitudi-*

numterminos.

De G Jbxia nubecuiis & neoulofis Conuo-lutionibus beaftr Aflronomos & Phyficos*

detecti earum cflentiar cV confirmatiyHSs qui

pridemhocidem tecum au^uerabant,nihii e£*

fe nifi congeriem ftdUrutn confufislunwni-

busoboeuiorum bebeti d nem.Itjque definent porro cometas &n6i?afi~

dera cum Braheo efformareex vialaftca : ne^

perfe&orum &p€renriium muadicorporumin ter itum abfu rde i n trod u can tv

TandemadnouosPlanctastecum trafrfeor

rfprxcipua^admiritionis in libeilotuo; pau-cula tecum fuper eo nfgotio, praetcr ea qua^

inkiodithjcoiloeutncus.

PrinmiTvesulto* metuislaboribus npnni-.hii recrearuSi circa vnam fixarum difcurfitan-

tes inuenifles Planetas; iam erant rnihi apudB:'uniinnumer4bilitat§sprata vincula& car-

C 4 r*'!V

4q DISSERTATIO CVMcerjmo potius exilium in illo infinito. Itaque

magnojn pr#fens.meliberaftimetu, quemadprimam libri tui famamex Opponentis mei

triumpho conceperam j quodquatuor iftos

Planetas non circa vnam fixarum >fed drcafi-.

dus louisais difcurrere.

Ingens fane Wackherium Philofophiaeii-

liushorrid^edenouoceperatadmiratio; qua?,,

quod nuperrime Galiteusoculi$ fuisperfpe-

x>ffet,, tot aanis anteanon tantum opinatio-

nibus introduxerat, fed plaae argumentatio-

mbusftabiliuerat. Necimmeritofanemagnifiunt*qui in confimihbus philofophiaepartK

bus,fenfum ratione peruertunt. Quis enim,

non maiorts faciat nobilitatem dorttina^ a-

fironomica?, qua? cum pedemextraGraeciam

n u nq u am cx t u \ l flfc t, tam en Zonx fr igid £ pro-

prietates prodiclit ; quam vel C^farisexjKri-

mentationcrn, quickpfydris ad iitmsBritan-

nicum no&es deprchtndtt, Romanis no£H-

bus paulo breuior es; vel BeJgarumin Scpten-

trione hycmationem , ftuporis quidem plena,

fed quaicitra^ognitionemdo&rinse iilius fu-

iflet impoifibilis? QuisnoncelcbratPlatonis

fabulamde A^lantica, Plutarehide infulisau-

ricoloribus Trans-Thulanis, Senecae defu-

tura orbis noui dctectione verficulos fatidi-

cos : poftquam tale quid ab Argonauta ilfo

Fiorentino tandcm fuit praeftitum ?Ipfe Co-lumbus,dubm tenetle&ore fuum; plus isin-

gcnium admiretur, nouu orbem ex ventorum

NVNCIO SIDEREO,#atu coniicientis an fortitudinem tentantis i-

gnotos flu&usJmmenfumque Oceanum ;&jfcejieitatem optatis |>otith

Scilicetin mea etiam materia erunt mira-

culo Pythagoras,PIato,Eucljdes,quod Ratio«*

nispr^ftamiAfubue&icQ^

^um efle non pofle,quam vt Deus mundum.ad exemplarquinque regularium corporumcxornaret ; licet inmodo errauerin t • vulgaris

contra laus erit Coperniei, qui ingenio qui-

dem vfus non vulgari, delcriptionem tamen

mundi quafiocularemfecit/olum 70 GT?inlu«~

cem effereas ;. cedet ionge Veteribus Keple-

rus,quiexocuIari intuitu Syftematjs Coper-

nicani,quafi^T?o77 afcenditadcaufaseafdem

adqueTOcf)o77 3 quodPlato apriori defupertot

ante feculis prodiderat; oftenditqucin Syfte-

mate mundi Copernicano exprcffam cfl^ra-

tionem quinq; corporum Platonicorum.Nec

abfurdu :autiouidiofijrn hoceft, illos liis pra>

ferri,poftulat idipfa rei natura. Nam fi m&ior

eft glona Archite&i huius Mundi, quam con-templatoris Mundi , quantumms ingeniofi,

quiaillerationes ftbricae e& feipfo depropfit,,

hic expreflas in fabrica rationes vix magno la-

bore agaofcit: certe quirerumcaulas 8 ant£-

qnamres patentfenfibus,concipiuntingcnio,

11 Archite&i fimiliores funt cseteris, qui poft

rem vifam cogitaat decaufis.

Itaque aoh inuidebds Galitee noftris ante-

«cflbribusfuamhiclaudem , quiquod nuper-

C 5 nme

r

4? DISSEHTATIO CVMrimc tuis oculis deprehedifle ais, fie cflfeopor-

fcere tibi tanro ante prsdixerant. Tuanihilo-

minus gIonah#ceri£,quo4vtGopernicus,Sf

ex co Ego.Veteribus errore in mododemon-ftrauimusj quo pu tabit exprt flfa cffe in Mufr-

do,quinquccorpora;fubfticuto modogenui-no & venffimo ; fic tu hanc Brutii noftri cx*

Bruno mutuatam do&iinam emendas, par-

t>im &duhiam ireddis.PutabantilH,circumiri

etiamaliacorpor.aluisLunis, vtTcliu«noftra

fta;Verum illos in gcneredixiiTedemonftras:

Atputabantfixasfte-liasc$e quae fic circumi>

rentur; caufam etiam dixit Brunus cur cfiet

necefle.-Fixas quippefolaris &ignea? cftcNa-

tura? ?Pianetasaqueas; & fieri icgsNaturae in-

uiolabili , vc ckerfaifta combiuentur * neque»

Soi Planetis, ignis aqua fua y neque vkiffiro

li*c illo carere poflfu. Hanc igiutr illius ratio-

nem infirmam effe tuadetcgunt.expeiirncn*

ta.Primuraefto vtfixa quashbet SoUit, nuHa?

jHasLunarhtic vfq;circumcurfuare vifae funt;

I loc igitur in mcerto manebit, quoad aliquis^

fubtihtateobieruandimirainftru&us, &hocdetexerit;quod quidem hicfucccffiis tuusju-

dicio quorundam nobis minatur. lupitercon

tra planetarum eft vnus, quos Brunus tellurcs* ,

clfe dickj& ecce quatuor alios circa ilium pia-

nstas ; at hocTeliuribus non vindicabat Bru*

jatratio,fedSoiibus.

Interim temperare non poflum,quin pa-

radoxos illos extuisinucittisctiam hacin par-

teiu^

NVKCIQ SIPEREO. 43

îuuem,rnoneamqueveri non abfimile,non,

mtuminLuna,fedetiam inloue ipfoinco*

.41 efle;aut (quod nuperrimo congreflu quo-

rundam pbilofophantium , iucundemotum)êt-eginunGprHnum regiones illas; Colonos

,

vero, prirnumatque quisartem volandt do«

cuerit»exnoftra.hominum gentenon dcfutu-

ros. Qujscredid.fTwtoiim, tranquilliorem &•

tutiorem eflein nauigatione vaft flimi Ocea-

ni,qiuanguftillimi finus Adriatici, maris Bal-

thici, freti Anglicani ? Danaues,au,t velacce-*

leftiaurae acc6moda,eruntquine abillaqui-

de vaft tate fibi m e tua nt:Adeoq ; q u a fi p rope?

diemafFuturis,quihocitertentet. EgoLuna-.

re, tu Galila?e louiale condamus Aftronomia.

Ha?c iucunde fint interpoftta,miracuio au-

daci*human#,qua? in huius potifiumimfy».

culihoininib 9Jefeoffcrt.Nonfuntenim mihi

deridtcutb veaeraiidafacrae l>iftoriae myfteria.

Keque tamenetiam vile operssprccm du-

xhohiteraurem vellicarealtiori philofopbie*

cogitetanquicquam fruftra permittat genushuman^fupremus &prouiden$i!lecuftos,&

quonamiiie confiltovelutt pr.ude ns pxomushpcpofiflimum tempore nobisifth^coprru

fuorum peaetralia pandatrquoi cogerro no-

rtcr Thoaias Segethus, muluplict vireruditU

cni^mouitâutlijquodegorefp&JijDeusco;-

ditor,vntuerfixatem houdnum veluti quendaL

fuccrefcentem , & paulatim maturefcentcm

puerulum fucceifiue abaliisad alia cogoo-

iccndt

44 DISSE^TATIO CVMfcendaducit; (vti quidem teriipuserat, cum I-

gnoraretur planetarum a frxisdifcriment&fe-

to admodum a Pythagora fiue Parmcnide a-

nimaduerfum ; eundem efte Vefperum & Lu-CifcruiT. ; ncc in Mofe, Iobe vautPfalmis vlla

iBentio p!anetarum)perpendatigitur,&quo--

dammodo refniciar; quouique progrtflum fit

ineognitioncNaturae, quatum reftet ^&quidporro.expc&and.um- fit hominibus«

Scdad humiliores cogitatione* redeamusr

&qi»odcoeptumabfoluamus. Sienim qtiatu-

or p!anet& Iouem circumcurfitantdifpatibus

jrttcruaihs& tcmporibus: qua^ritur cui bono,

flnuiitfun.tin-Io.uis globo, qui adrnirandam

b^ncvanetatcm fuknotciitoculis ? Na qubdnos.in hacterr&atnnet,nefcio quibus rationi-

bus quis mihi perfuadeacytillos nobis poti£

fimum feruirecredam , qni UJos riunqua con-

fbicimusjncqueeft cxpe&indurn, vt tuisGa-

fil&eocularibus vatuerfiinftruSi^iilos parro

Yulgoobferuaturifimus.

Quplocoopportune occir rendum duco

etiam alii cuidamfufpiciont.Eruntenim,qui-

bus vana :videatur aftroiogia noftra tcrreftris,

feu vtphilofophkedicam^do6trina deafpe-

&ibus : cum numeru planetarura afpe&us fa-

cientium ad hapc vfquediem ignorauerimus?

Verum ii fruftra fun t : aftra enimin nosagunt

iis modulis, quibus eorum motus fefe his ter-

^isinfinuant.Perafpedusenimaguntjatafpe-

&usaflfw<9:us eftanguli incentro ternc vel o-

culL

7NVNCIO SIDEREO. 4 j

'culi. Scilicetnon ipfain nosagunt,fedafpe-

duseorumfiunt obie&um&fiimulus facuk

tatum terreftrium rationepafticipantium ci-

tra difcurfum folo inftinftu

.

Iam vero quatuoi hi, vt ex tuis Galilaee ob-

feruationibuspatet^&minimifantj&nunqua

a Ioue vltra i^.minuta digrediuntur : vt totus

extimiplanetaeorbisminor fit difcoSofisvel

Lunar. Quarevtdem ipfos, nonimpedientc

minutaquantitateycocurrere perafpe&usad

mouendas facultates fublunares, non tamcnampliusquidpoterunt,qaam vt & ipfi qua-

tuor,& lupiter , centrum curriculorum eo* u,

iuh&um ^quentfnec id crebro,Solefn,in d u-

turnitatenonnuliaafpecSus^ob diarnetri lati-

tudinem.

Atque hocpa&o manet aftrologia fuofo-

co,patetquefimu!,qtiatuor hos nouos nopri-

marionobisinTellure verfantibus, fedpro»

culdubio louiaiibus creaturis , globum louii

circuiTshabitantibuscomparatos.

Id euidentiuspatetilii, quitecum Galilaee,

meCumqueCopernicum fequiturin Syftema-

te mundano: videmus enim in eo Lunam,dr-cumterreftrem planetam, fic comparatam , vt

non poffit videri aliisgiobis, quam foli Teliu-

ri,quam curfibXuis cingit,deftinata. Eius cur-

riculi diameter habetur pro vicefima parte

diametri orbis rnagni Teliuris circa Soiem, E-go vix triccfimam cxiftimo. Subtendit igirur

minus tribu$,vcl, vt cgo,minus duobus gi adi-

%6 DISSEK.TAtÔ CtMbusexSoleinfpe&us. Accum Saturni altitii*

do fit decuplajouis quintupla circiter ;ex Sa

turno igicur infpe<5ta noftra Liiha hon vltra

18. vel 12. minuta poteritaTellure difccdere,

ex loue ad36. vel 24. miriuta ; quopa&o cft e-

iusratioplaneeadem SatUrniis&louiis inco-

lis,quseplanetariinl circum-Iouialium nobis

terrcftnbuscreaturis. Nec abiudit magtmu-dinisratio* Efto eriim, vt parallaxis Solts lu $.

minuta>etfi multo minorem effe puterii; Ter-

ra igitur ex Sole inlpe&a h.ibebit minuta,

Luualciqui.Imotcrra,multorn*rior,etia Lu-

ba?relinquet1rniau$ r nempenott vnum tninu-

tum. Atq «»e hoc cx Saturno iftfpeâm S. fav±

tefccunda vfdebitur,eiIoueu.fecunda. Pla-

neigitur iiceft,quod nobiseftin Teilureno-

ftra Luna hoc non eft globis c&tcris;& quodIouifintil(<Fqua:u6rluhu!z, id nonfunt nd-

bis:& viciffim (inguIisplanetaruqiglobis,e6-

rumque incdlis fui feruiunt circuiatores. Exqua confidcratione de irkolis lotralib. fum-

feii p-robabilitateconcludimiis?qu6d qutdem&Tychoni Brahô ex fbla coniideratione va*

ftitatisiilorumgloborum xque vifum fuit.

Adepqj&bocargutiiTimcWackheriusmo-

limt,etiamIouemcirca fuum voluiakern , vt

lioftramtellurem.Vtadiliam conuolutioncm

gyratioillaqUatuor lunartimfec}uatur, vtiad

noftrseTellurisgyrationem noftra: Lun#co-uerlioineandeai p)agafequitur:adeoq; nunc

-dcmum fecredererauonib. magtieucis,^ :i-

NVTSTtro SIDEREO. 47IbuslnnuperomeoPhyfica: cceleftis comen-

tarioiVbluxione Soiis circa axem& polos cor**

^poris,caufas monru plaftetariorum expediui*

Nimirum/vttu GililaeepulchreinfersJ fi

^JouemcufricuIoduodecim annorum occupa

tum,quatuorcircuIatoresancepone cingunfgrqtiid abfurdi dixi t Coperfoicus , ^Telluri ,dum%nimo motu redit, vnam lunam eadem ratio*

iieadb&refccre.

Q^iidigltur^nquies,fifunt in coelo globi»

fimiL-snoiirseteUuns, amieigiturcumUlfsift

tertarnen veni mis, vtri meliorem mundi p!a-

gam teneanc ? Nim fi nobiliorcs iliora globi>

non fumusnoscreacurariiiTi ratibnaliarn no-

biliilima? . Qjomodo igitur omnia propter

homihem ? Q^cmodonos domini operumDei?

D ; fHcile eft nodum h u c e%p td

h

e , eo quodnondum omnia, quae huc pc-rt nent , cxplora*

tahabcmus; vt temerkatis ndtam vix cffjgU

turi (imus , nmlta dc hac quasflione dnfe-

rendo.

Non reticebotame, (jut mskiphilo rophi*

ta videaritur argumenfasdduci pufll ; quibus

obtineatur non taftUim m genere, vt fupraj

hocSyftemaPianetarum,in quorurn vno nos

homincs vcrfamur, in prxapuo mundi finu p

circa Cormundi,Sokm ueinpe ftrfa i ;fcd c-

tiam in fpecie nos homines in co g*obo verfa-

ri,quia*eaturxrationa!i priinaria? nobiliffi--

§a*(txc6rporci$J planed^b^tun

Prions

4$ DISSER.TATIO CVMPriorisaffirmatideintimo finumundf, vi-

de irgumaita fupra a rtiultitudine fixarum*

quaepromuro huhcfinum certo vallant,&i

claritatenortfiSolis praefixisi. 'Qmb.adde hoctertiu, quod mihi hifce dieb. ekpreffic Wack-herius/filentioq; confehtire vifus eft.

Geometria vna&aeternaeft, lhmenteDeirefulgens: cuius cbnfbrtium horhihibus tri-

butum intef caufas eft, cur homo fit imagb

Dci. IngeometriaVerofiguraiua globb per-

fediflimumcftgenus. Cbrporaquinque £u-clidea Adhorumvero normam &archetypfi

diftributus eft hic nofter rtiundus planetariujsi,

Da igititr, infinitos effe mundos alios;iiaut

diffimiles erunt huiusnoftri, autfimiietf. Si-

miles dixeris. Nam cui boho infirtiti > fi vnus

quifquein fe perfe&ibhem omneih habet?A-liudenimeftdecreatufisgeheratibnis fuccef-

fioneperennibus.EtBrunusipfedefenforin-

finitatis*cenfet, diffrrre oportere fingiilosi

reliqiiis totidem rtiotuurti geheribus.Si fnoti-

bus,ergo&intefuallis,qu£pariunt motuurti

periodos. Si interuallis, ergo& figiiraruth of-

dine, genere,perfc£tioneyex quibusinteriiai-

la defumpta* Aieoque fi mundos ihuicefri fi-

miles ftatueres per omnia , creaturas ctiam fe*

cerisfimiles,& totidem G<di!#bs,nouafide-

rain rtouis rtiuridis obferuantes,quot miiri-

dos.Idauterncuibono? Quinpbtiuscauemtlsi

vnoverbo,neprogre(ru.sfiitih irifinitu,quod

recipiuat Phiiofophi.* cuoi alfentiatur pro*

grtflu*

NVNCI0 SIBEREG. 4*

grcflus verfus minora finitus :cur non & ver-

fusmaioraPEftoenimSphajrafixarumi huius

parsforteter millefima&tumiSphaera, huius

kem decima pars Telluris Sphsera; Teiluris

porrotercentiesmiltefima diametri, Homo,lioministantulapars^cunicuhis firbcutaneus,

Hic fiftimus.- necprogredkur natura ad mino-

ra. Pergamus igkur ad altefum mcmbrum di~

lemmatis: fintilliinfiniti mudi difliroilesno-

firkaliis igiturquamperfe^isquinquefiguris

erftt exornati,ignobiliores igkur boc noftro:

^ndeconficitur, vt nofter hic mundusficillo-

mm omnium,fi plures etTent,pra?ftantiifimus*

Dicamus iam etiam hoc,cut Tellusglobo

louiopraeftet :digniorcj; fic dominantis crea*

t&raefedes,

Sol quidem in centro tmindi eft,cot mundicft, fons lucis eft, fons caloris, origo vitae mo*tusq; mundanieft. At videturhomosec]uoa-

«limo-illethroRo regioabftineredebere, Ccfe-

lum cceli Domino, Soli luAitiae, Terram mtidedkfiliis hominum. Nam &fi DeuscorpusBon habet, &ec habitaciiloiadiget$ in Scrie ta-

Jmen (vt paflimperfcripturaiiiinc(£!o)|)lus

exerkyirtutis, quamadusgubernatur, quamin globiscaeteris.Agaofcat igkur homoipfiusetiam habitaculi fui diftin&ione fuam indi^-

gentiam, Dei abundantiam ; agnofcat fe noa#(fe fontem & orrginem o£futus mundani 5 fed

afonte&aboricrinevera dependere* Adde&hQQj i|uod in Opticis dixi; contemplationte

D caufa»

jo DISSERTATIO CVMcaufii, ad quam homo fa&us, oculisq; ornatus

& inftru&us eft, non potuifle homine in cen-

tro quiefcere; fed oportere, vt nauigio hocTelluris,annuo motucireufpacietur,luftran-

di caufa ; non fecusatq; menlbres rerum inac-

ceflarum, ftationem ftatione permutant , vt

triangulo menforio iuftam bafin ex ftationum

interuaUisconcilient.

Poft Solem autem, non eft nobilior globus,

aptiorque homini quam Tellus. Nam is pri-

m im numero medius eft ex globis primariis

(circulatoribus hic, & Lunae globo circum-

terreftri {epofito, rt par eft) habetenim fupra,

Mirtem,Iouem 5 Saturnum:irifracomplexum

fui circuitus , curretes Venerem, Mercurium,

& tornatum in medio Sdlem, curfuuomniumincitatorem, vere Apdllinem ; qua voce Bru-

nuscrebrovtitur.

Deinde cum quinq; corpora abeant in duas

claffes , trium primariorum, CubiTetraedri

Dodecaedri;duorum fecundariorum Icofae-

dri & O&aedri ; teiluris circuitus,ficinterY-

trumqueordinem, velutimaccriesintercedit,

vt fuperiusdodecaedri centra planorum duo-

decim,inferius refpondentislcofaedri angu-

los duodecim ftringat : quo vel folo fitu inter

figuras, prae caetcris orbibusnotabiliseftor-

bis Teliuris.

Tertio nos in TellureMercurium,plane-

tarum primariorum vltimum,vix vifuappre-

hendimus , proprer propinquam & nimiamSoiis

NVNCIO SIDEREO. 5r

Solis claritatem. Quanto minus in Ioue vel

Saturno,Mercuriusconfpicuuserit? Summoitaqueconfilio hic globus homini videtur at>

tributus, vt omnes planetascontemp!aripo£

£ct. Adeoq; quis negabit,in compenfationem

latentium apud Iouiales, planetarumeorum,

quos nos Terricolaevidemus; attributosefte

Ioui quatuor alios, ad numerum quatuor in-

feriorum,Martis,Telluris, Veneris, Mereurii,

Solcm ambientium intra Iouis ambitum ?

Habeant igitur creaturx Iouia? quo fe oble-

iSent, fintiliisetiam, fi placctjquatuor fui pla-

xietz difpofiti adjnormam claffis trium rhom-bicorum corporum ; quorum vnum (quafi

rhombicumjcubusipfeeft; fccundum Cubo-<5Hedricum,tcrtiurn kofidodecaedrkum.fex,

duodecim, trfginta planorum quadriiatero-

rum : habeant inquam illifuarnosHbmines

Terricolae non vtique fruftra (me do&ore) depraeftantifftma noftrorum corporum habita-

tione gloriari poflumus* Deoque conditori

gratesdebemuse

Hxc fuper nouisdubitationibu*, quas tuis

Galitee experimentis excitafti, philolophice

tecum dillerere mihi piacuit,

Sed cum faepius iam ftru&uram mundl pef

quinque regularia corpora, ex meo myfterio

Cofmographicoaddiixeam,tribus verbis ob-ie&ionem initio epiftola^ta&am, penitus eli-

sninabo.

Cu quatuorhi planctae anguftiifimis mea>

D i tibus

ft BIS-SEHTATIO' CVMtibus Iouem ipfum circumambulcnt; nemometuat, turbatum iis iri rationem meam in-

terpo fitionis figurarum Pythagorae inter pla-

netas. Quin potius fpero hos circulatores fa-

tiios,& fi quos habent alii etiam plancta? , tan-

dem omiKm quae reftat difcrepantiam fubla*

turos. Riationcm enim aDeo etiamkoru cir-

©ulatorun>habitam in figurarum interpofiti*

ene,circuIatorterrar , Eunafcilicetarguit,cu-

ius circuiaim circa terramnegligerenonpo*

tî,aimilludnegociumferiotra&arem.

Adeoq; etiamnum inreftitutione orbium

& motuum M&rtis,TeIluris,Veneris,ex obfer

uationibus Srahei,deprehendo hiare plufcit*-

kim interftitia,vtDodecaedtiaJigulis, aPeri*

helio Martis extenfts,non affequantur centra

planorum3.unam in Apogaeo fuo& AphelioTelJuris ~onftitutam rnequecentralcofaedri

AphdioVenerisaccommodiuaporrigantatt-

gulos icofaedri vfqâd E,unam in Apogxo fua

& Perihtlio TelluriscenfHtutam: quodargu*

mento eft,fupereflealiquid loci inter Perihc*

Kum Martis&angulos Dodecaedri; ftc intcr

centra Ieo2aedii& Apheliu Vcneris ; & quodmiraculo e(Tc pcfiit,pauloplus illicqitam hicr

ûibus tgofpaciolis fpero meLunascircum-Martules& circurn- Venerias, ft quas Galilasc

olim dcprchenfumses,facilimelocaturunu

Tecum Gaiiia?e iitcepi , tecurn finem fa-

c?am. Miraris non fruftra.xur tanto difcrimi-

ne magnitudinis Medicea fiderafuasmutent

facies.

NVNLCI Q, S IDERE O; 33*

facles. Caufas* quascomminifci quis poffety

tresreiicis argute&mathematice. Fonisvna

phyficam vt poffibilem : de qua tempus dbce-

bit. Occutrit vero mihi ifta : fi quatuor hi pfeu

aetas, difci forma plano ad Iouem conuerfo

circumeant,vtad excurfusmaximos nobis&Soli obiiciantur vttine«,fupra &infra irra-

dientur perpendiculariter, videanturque ma-gni, & fortediuerficoloresfint, prodiuerfita-

teplanicierum.Sufficiat monuifit.

Quodfupereft, vehemeterabs teoeto Ga-lilaee cebberrime , vt in obferuando ftrenire

pergas, quaequeobferuando fuerisaffecutus,

laobis primoquoque tempore communiceSj,

deniq^ prolixitatem hanc meam,dicendi-

<jue de Natura libertatem boniconfulas. Valc. Pragae

xgvApril.itfio.

Poftfcripta..

$hmumadhucdiewexpettafiem>GaliUomutuum

npenderepotuifftm. Noua enim , non vt GaliUi, pro~

hahitiajket inaudita;fedcontra, longe abfurdtfitma>

Bcetfapeia£lata,retulit Catalogus Nundmaru Fran-

cofordmfium , Thomam quendam Gepbyrandrum

Circnlumquadrajfe. Nultahiciam.fidesoculis : Ratio

vero auresadprimamfemam obturauit. .

Jlius Wolfgangw SatlertuBafileenfis, Mercu-

rium (&ipfum iam olim Deorum nuncium credi-

tum ) emitttt^figniftcatum Afirologis, Triginta Gra-

dfiumJjftttum.efficacem effe. Gratuloripfideagnita

domi ventate. loris inpartefalfus eHnumiusierrat

mprimo inuentore. Monuit Maftlinus Tbefibus fuis de

mctuum vanetate* anno 1606. ed.tis. Vfurpaui ego

kuncafjteftumabanmtfoj. Videatur& meus Ter-

im Interueniensjw iifdem Nundinisprodtens,

Nomen Semtfexto dedi. Rationem etm

pulcherrimam pollicentur

meaHarmontca.

ioannis kepleri mathematici caesarei dissertatio, cum

Documents